Professional Documents
Culture Documents
დოკუმენტების
კრებული
აპრილი 2019
saqarTvelos politikis instituti (GIP) aris arakomerciuli, arapartiuli, kv-
leviTi da analitikuri organizacia, romelic 2011 wlis dasawyisSi daarsda. GIP
cdilobs saqarTveloSi demokratiuli institutebis organizaciuli safuZvlebis
gaZlierebas da efeqturi mmarTvelobis principebis ganviTarebas politikuri kv-
levisa da advokatirebis gziT. organizacia aseve xels uwyobs samoqalaqo sazo-
gadoebis mSeneblobisa da demokratiuli procesebis ganviTarebaSi saxalxo Car-
Tulobas. 2013 wlis dekembridan saqarTvelos politikis instituti aris euTos
akademiuri institutebisa da analitikuri organizaciebis qselis wevri.
gamomcemloba: grifoni
1
Michael J. Abramowitz, Democracy in Crisis. Available at: https://freedomhouse.org/report/free-
dom-world/freedom-world-2018
2
Georgia: Key Developments in 2018 Available at: https://freedomhouse.org/report/freedom-world/2019/
georgia
3
Eastern Partnership Index 2017. Georgia. P.56 Available at: https://eap-csf.eu/eastern-partnership-index/#-
section-fillup-1
4
struturirebuli saarCevno programebi- polarizaciis uaryofiT Sedegebs aseve
sa da sakiTxze orientirebuli debatebi- ver gaeqcnen samoqalaqo da sazogadoe-
sTvis adgili aRar datova. amasTanave, brivi organizaciebi, romlebsac manam-
Semcirda amomrCevelTa SesaZlebloba de awuxebdaT sazogadoebis mxridan maT
gaekeTebinaT informirebuli arCevani4. mimarT arsebuli ndobis simwire. po-
negatiurma winasaarCevno garemom Seqmna larizebuli da mikerZoebuli mediasa-
nayofieri niadagi politikuri apaTiisa Sualebebi da samoqalaqo organizacie-
da moqalaqeTa nihilizmisTvis da Sesa- bi Cveulebriv ufro mowyvladebi arian
bamisad, politikuri partiebis mimarT uaryofiTi zegavlenis mimarT. Sesabam-
sazogadoebrivi keTilganwyoba Semcir- isad masmedias da samoqalaqo seqtors
da. rogorc bolodroindelma gamokv- mniSvnelovani wvlilis Setana SeuZlia
levam aCvena saqarTvelos mosaxleobis am procesSi. miuxedavad imisa rom xSir-
mxolod camet procents sjera, rom ad rTulia polarizaciisa da plural-
partiebi moqalaqeTa interesebs war- izmis gamijvna, magram amis mcdelobam
moadgenen5. SesaZloa mniSvnelovani dadebiTi gav-
lena iqonios polarizaciis pluraliz-
arsebuli ndobis krizisi kidev ufro mad gadaqcevis procesSi da Sesabamisad,
gaRrmavda mediis polarizaciiT. umete- demokratiuli Rirebulebebis waxalise-
si wamyvani mediasaSualebebi gansa- bisa da mdgradi sazogadoebrivi ndobis
kuTrebiT ki televiziebi an afilire- Seqmnis politikur procesSi.
bulebi arian politikur partiebTan
an aTanxmeben maT saredaqcio politi- demokratiuli sistema upirveles
kas politikur dRis wesrigTan da amiT yovlisa dafuZnebulia stabilur,
qarTuli sazogadoebis polarizacias konkurentunarian partiul sistemaze
uwyoben xels. saerTaSoriso saarCevno da Zlier, damoukidebel mediaze, ro-
sadamkvirveblo misiebma satelevizio melic xels uwyobs amorCevlebis kar-
programebSi agresiuli da Zalado- gad informirebas. amgvar partiul
brivi ritorikis masobrivi gamoyenebas sistemas da medias SeuZliaT uzrunve-
araerTxel gausves xazi6. garda amisa, lyon mTavrobis angariSvaldebuleba
wamyvani mediasaSualebebi politikuri da pasuxismgebloba. Tumca, garemoSi,
Zalebis mier marTuli saarCevno kam- sadac mTavari moqmedi pirebi ganic-
paniebis instrumentebi gaxdnen, rasac dian ndobis kriziss, rCeba Tavisufa-
Sedegad mohyva is, rom maT mier gad- li sivrce sxva moqmedi pirebisaTvis,
mocemuli daubalansebeli informacia romelTac SeuZliaT gansxavebuli
dezinformaciadaa miCneulia sazoga- sazogadoebrivi azri Camoayalibon,
doebis umetesi nawilis mier. maT Soris, radikaluri jgufebisa da
4
OSCE/ODIHR International Election Observation Mission. Georgia – Presidential Elections, Second Round.
Statement of Preliminary Findings and Conclusions. November, 2018. Available at: https://www.osce.org/
odihr/elections/georgia/404642?download=true
5
OSCE/ODIHR International Election Observation Mission. Georgia – Presidential Elections, Second Round.
Statement of Preliminary Findings and Conclusions. November, 2018. Available at: https://www.osce.org/
odihr/elections/georgia/404642?download=true
6
OSCE/ODIHR International Election Observation Mission. Georgia – Presidential Elections, Second Round.
Statement of Preliminary Findings and Conclusions. November, 2018. Available at: https://www.osce.org/
odihr/elections/georgia/404642?download=true
populistebisaTvis, romlebic acxa- damabrkolebeli faqtori“ farglebSi,
deben rom `xalxis saxeliT~ moqmede- moamzada winamdebare publikacia.
ben. amgvari radikaluri jgufebi se-
riozuli gamowveva gaxda dasavluri publikacia moicavs oTx politikis do-
demokratiebisTvis. msgavsi tendencia kuments, romlebic polarizaciisa da
ucxo araa saqarTvelosTvisvisac da radikaluri populizmTan dakavSirebu-
naTlad SeimCneva sazogadoebrivi cx- li problemebsa da am kuTxiT qveyana-
ovrebis yvela doneze. miuxedavad imi- Si arsebul viTarebas mimoixilaven da
sa rom, radikaluri populizmis war- aseve iZlevian garkveul rekomendaciebs
moSobis pirveladi mizezebi, aseve misi ZiriTad sakiTxebze. maT Soris iseT
gavlena SesaZloa gansxvavebuli iyo sakiTxebze- Tu rogor unda aRmoifxvras
evropasa da saqarTveloSi, faqtia rom sazogadobaSi arsebuli ndobis krizisi,
memarjvene radikaluri jgufebis aqti- rogor gavumklavdeT radikalur pop-
uroba erTmniSvnelovnad vnebs rogorc ulizms da politikuri polarizaciis
politikuri sistemis stabilurobas, efeqtebs saqarTveloSi. publikacia gan-
aseve demokratiul Rirebulebebs. sakuTrebul yuradRebas amaxvilebs saqa-
rTvelos politikuri partiebis mimarT
polarizaciasa da radikalizacias mivy- ndobis Semcirebis efeqtze demokrati-
varT ndobis naklebobasTan ara mxolod uli procesebis mimarT da mzardi na-
politikuri partiebSi an mediaSi, aramed cionalisturi populizmis gavlenaze
sakuTriv qveyanaSi arsebul demokra- saqarTvelos evrointegracis procesSi.
tiul procesTan mimarTebaSic. amerik- publikacia gankuTvnilia saxelmwifo
is erovnuldemokratiuli institutis moxeleebisTvis, masmediis, samoqalaqo
(NDI) mier bolo gamokiTxvis mixed- sazogadoebisa da akademiuri sferos
viT, moqalaqeebis mxolod 43 procents warmomadgenlebis, analitikosebis, da
sjera, rom saqarTvelo aris demokra- sakiTxiT dainteresebuli farTo sazo-
tiuli, xolo 46 procents ki ara7. qa- gadoebisTvis, aseve, yvela im pirisTvis,
rTuli demokratiisadmi rwmenis defi- romelic saqarTvelos demokratiuli
citi 2013 wlis Semdeg yvelaze maRal ganviTarebis procesSi monawileobs da
donezea, rac demokratiuli procesebis masTan dakavSirebuli sakiTxebiT aris
mimarT ndobis aRdgenis aucilebloba- dainteresebuli.
ze praqtikuli, sakiTxze orientire-
buli platformebis ganviTarebisa da korneli kakaCia
amomrCevelTa ndobis amaRlebis sa-
Sualebaze migvaniSnebs. swored aseT
rTul garemoSi, `saqarTvelos poli-
tikis institutma~, `nacionaluri fon-
di demokratiisTvis“ mxardaWeriT,
proeqtis — „polarizacia rogorc saqa- saqarTvelos politikis
rTvelos demokratiuli procesebis institutis direqtori
7
National-Democratic Institute. Public Opinion Polls. December 2018. Available at: https://www.ndi.org/
sites/default/files/NDI%20Georgia_Political%20Poll%20Presentation_December%202018_English_Final.pdf
ultramemarjvene populizmis
socialuri
safuZvlebi saqarTveloSi
salome minesaSvili1
9
mokle Sinaarsi
saqarTvelosTvis arc populisturi da moZraobebisTvis. zogierTi social-
arc ultramemarjvene moZraobebia ax- ur konservatiuli Rirebuleba Rr-
ali, Tumca maTi kombinacia SedarebiT mad fesvgadgmulia sazogadoebaSi da
bolodroindeli tendenciaa. 2016 wels wlebis manZilze ar icvleba, Tumca
ultramemarjvene populistur par- ufro SemaSfoTebelia bolodroinde-
tiad miCneulma gaerTianebam moaxerxa li cvlileba: sazogadoeba ufro meti
parlamentSi adgilis mopoveba maSin, skepticizmiT uyurebs migrantebs, es
bolo sami wlis manZilze gacilebiT ki ultramemarjvene jgufebis mier ga-
gaizarda ultramemarjvene jgufe- JRerebuli mTavari sakiTxia. amasTan,
bis xilvadoba. kvleva ganixilavs imas, mosaxleobis TvalSi uaresdeba social-
Tu ramdenad asaxaven es ultramemar- uri da ekonomiuri mdgomareoba, mcir-
jvene da nacionalisturi populisturi deba ndoba politikosebis, politiku-
jgufebi sazogadoebaSi gavrcelebul ri institutebisa da Tanamoqalaqeebis
socialur Rirebulebebs; da ramdenad mimarT, es faqtorebi ki xSirad gamoi-
icvleba is Sexedulebebi sazogadoeba- yeneba momZlavrebuli populizmis asax-
Si, romlebic zogadad momZlavrebul snelad. marTalia ultramemarjvene
ultramemarjvene populizms ukavSir- populistebi amJamad saqarTveloSi
deba. sazogadoebrivi kvlevebis mimox- marginalur poziciebze rCebian, magram
ilva cxadyofs, rom qarTveli mosax- sazogadoebrivi Sexedulebebis cvli-
leobis Rirebulebebi myar safuZvels lebasTan erTad izrdeba maTi mxardaW-
qmnis radikaluri ultramemarjvene eris mobilizebis potenciali.
Sinaarsi
dasavleTs ultramemarjvene, naciona- moiazreba, moaxerxa 5%-iani zRvaris
listuri populizmis talRam gadauara, gadalaxva da sakanonmdeblo organoSi
rac breqsitSi, aSS-s prezidentad don- adgilebis mopoveba maSin, rodesac ram-
ald trampis arCevasa da evropaSi ul- denime liberaluri partia parlaments
tramemarjvene partiebis momZlavrebaSi miRma darCa. es yvelaferi ultramemar-
gamoixateba. miuxedavad imisa, rom arc jvene jgufebis gazrdili xilvadobis
populizmi da arc ultramemarjvene fonze xdeba. miuxedavad imisa, rom ase-
moZraobebi saqarTvelosTvis axali Ti jgufebis arseboba saqarTvelosTvis
araa, am oris kombinacia da maTi le- axali araa, radikaluri ultraultram-
gitimacia sakanonmdeblo uflebebiT, emarjvene moZraobebi gansakuTrebiT
bolo ori aTwleulis manZilze axal bolo sami wlis ganmavlobaSi gaaqti-
tendencias warmoadgens. 2016 wlis sa- urdnen.2 miuxedavad imisa, rom ul-
parlamento arCevnebis Semdeg, saqarT- tramemarjvene jgufebi saqarTveloSi
velos patriotTa aliansma, romelic kvlav marginalur jgufebad rCebian,
ultramemarjvene populistur partiad isini TandaTan viTardebian da naTlad
1
salome minesaSvili _ saqarTvelos politikis institutis analitikosi.
2
siWinava, d. da tangiaSvili, n. (2018). antidasavluri diskursi qarTulenovan socialur mediaSi.
interviu. radio Tavisufleba. https://bit.ly/2MJHFVZ
10
warmoaCenen ufro metad gaaqtiurebis izolacias da marginalizacias axdens.
mniSvnelovan potencials.3 swored sazogadoebis es gariyuli war-
momadgenlebi arian isini, vinc radi-
ultramemarjvene populizmis mom- kaluri politikuri partiebis poten-
Zlavreba dakavSirebulia araerT ciuri mxardamWerebi xdebian.
faqtorTan, romelsac gavlena aqvs
ganviTarebadi qveynebis sazogadoe- qarTuli ultramemarjvene populistu-
bebze. finansuri krizisis Semdeg war- ri partiebi da moZraobebi aseve iyeneben
moqmnili ekonomikuri siduxWire naw- migrantebisa da liberalizmis winaaRm-
ilobriv xsnis radikaluri partiebis deg dasavleTis qveynebSi moqmedi ul-
mimarT mxardaWeris zrdas, Tumca am tramemarjvene populisturi partiebis
fenomens aseve xsnian liberalizmisa da mxridan gaJRerebul argumentebs. sazo-
momZlavrebuli socialuri konservat- gadoebaSi maTi amJamindeli marginalu-
izmis sapasuxod warmoqmnili kulturu- ri poziciis miuxedavad, aqvT Tu ara am
li dapirispirebiT, gansakuTrebiT jgufebs SesaZlebloba moipovon gaz-
imigrantebis sakiTxTan mimarTebaSi. sx- rdili mxardaWera saqarTveloSi? ram-
vebi, am fenomens zemoT aRwerili ori denad asaxaven isini sazogadoebis so-
faqtoris gaerTianebiT xsnian _ liber- cialur Rirebulebebs da Sesabamisad,
aluri normatiuli wesrigi da ekonomi- ramdenad aqvT mxardaWeris potenciuri
kuri siduxWire sazogadoebis nawilis safuZveli?
6
Mols, F. and Jetten, J. (2016). Explaining the appeal of populist right-wing parties in times of economic pros-
perity. Political Psychology, 37, 275-292.
7
Hameleers, M. (2018). A typology of populism: toward a revised theoretical framework on the sender side
and receiver side of communication. International Journal of Communication, 12, 2171-2190.
8
Staerkle, C. and Green, E.G.T. (2018). Right-wing populism as a social representation: a comparison across
four European countries. Journal of Community and Applied Social Psychology, 28 (6), 430-445.
9
Brubaker, R. (2017). Between nationalism and civilizationism: the European populist moment in comparative
perspective. Ethnic and Racial Studies, 40, 1191-1226.
10
iqve
11
Golder, M. (2016). Far-right parties in Europe. Annual Review of Political Science, 19, 477-497.
12
Inglehart, R. F. and Norris, P. (2017). Trump and the xenophobic populist parties. The silent revolution in
reverse. Perspectives on Politics, 15(2), 443-454.
13
Giebler, H. and Regel, S. (2018). Who votes right-wing populist? Geographical and individual factors in
seven German state elections. WISO Discourse, 14/2018.
14
stefani (2018).
12
moiqcnen „qarTuli sulis“ Sesabamisad, lurobisa da siZlieris fundamentad20.
raSic partia „samSoblosadmi Tavdade- ultramemarjvene jgufebis protes-
bas, rwmenisadmi erTgulebas, yovelive tis Semdeg, ra drosac saqarTvelos
qarTulis siyvarulsa da enis pativis- patriotTa aliansis, qarTuli marSisa
cemas“ gulisxmobs15. da demografiuli sazogadoeba XXI-is21
wevrebi qorwinebis gansazRvris mizniT
msgavsi ritorikiT, sxva jgufebi yur- referendumis Catarebas moiTxovdnen,
adRebas amaxvileben „momakvdav samS- 2017 wlis oqtomberSi konstituciuri
obloze“16 da qarTuli tradiciebis cvlilebebis damtkicebisas, qorwineba
mtrad asaxeleben liberalizms, romlis ganimarta, rogorc „qalisa da mamakacis
momxreebsac „liberastebs“ (liberali- kavSiri ojaxis Seqmnis mizniT“212.
sa da pederastis kombinacia) uwodeben,
seqsualuri umciresobebis uflebeb- am jgufebs aqvT sakmaod agresiuli
sa da genderul Tanasworobas.17 amave ritorika ucxoelebisa da migrantebis
ritorikaSi, dasavleTi warmoCenilia winaaRmdeg. marTalia saqarTvelos pa-
demoralizebulad da dadanaSaulebu- triotTa aliansi imigrantebs Riad ar
lia homoseqsualizmis gavrceleba- upirispirdeba, magram partia cnobilia
sa da waxalisebaSi18. rac Seexeba an- Zlieri antiTurquli sentimentebiTa da
tidasavlur propagandas, dasavleTis qsenofobiuri ritorikiT23. 2017 wlis
konteqstSi, dakarguli identobisa da ivniss, qarTulma marSma gaaprotes-
demoralizebuli faseulobebis Tavs ta aralegali migrantebi iseTi slo-
moxvevis ritorika wina wlebTan Se- ganebiT, rogoricaa „saqarTvelo qarT-
darebiT, 2017 wlis Semdeg gaormagda19. velebisTvis“ da „yvelam Tavisi adgili
seqsualuri umciresobebi da qalebisT- icodes~24. protestSi monawileoba aseve
vis Tanaswori uflebebi am diskursis miiRes saqarTvelos partiotTa alian-
Zalian mgrZnobiare sakiTxia da ojaxis sis wevrebma da 2018 wlis marts Tav-
cnebis _ qarTuli identobis umTavresi debad daudgnen qarTuli marSis dakave-
tradiciis _ yvelaze mniSvnelovan sa- bul aqtivistebs25.
frTxed aRiqmeba. ojaxi miCneulia ar-
amxolod qarTuli identobis erT-erT ultramemarjvene moZraobebi ZiriTa-
safuZvelad, aramed saxelmwifos stabi- dad antimigrantuli da antidasavluri
15
Kakachia, K. and Kakhishvili, L. (upcoming). Contextualizing populism in Georgian politics. Working paper.
16
stefani (2018).
17
iqve.
18
Larsen, J. (2017). To understand constitutional reform in Georgia, look beyond the president. saqarTvelos
politikis instituti, 4 maisi 2017. http://gip.ge/understand-constitutional-reform-georgia-look-be-
yond-president/
19
Kintsurashvili, T. (2018). Hate speech. Media Development Foundation.
20
Minesashvili, S. (2017). Orthodoxy as soft power in Russia-Georgia relations. In: Joedicke, A. (ed.). Religion
and soft power in the South Caucasus. Routledge.
21
Georgian president blocks referendum to ban same-sex marriage. (2016). Democracy and Freedom Watch. xel-
misawvdomia: https://dfwatch.net/georgian-president-blocks-referendum-bid-to-ban-same-sex-marriage-44376
22
Civil.ge. (2017). Key points of newly adopted constitution. xelmisawvdomia: https://old.civil.ge/eng/
article.php?id=30474
23
stefani (2018).
24
Jam news (2017).
25
stefani (2018).
13
ganwyobebis mqone jgufebi arian, Tum- pirebis CamoSorebas da iseTi kanonebi-
ca isini am ori fenomenis erTmaneTTan sa da wesebis Secvlas, romelTac jgu-
dakavSirebasac axerxeben. magaliTad, fi mxars ar uWerda28. partia ar aris
vizaliberalizaciis Tema warmatebiT konkretulad anti-institucionalisti
daukavSirda „migrantebis safrTxes“26. an anti-demokrati, radgan Zalauflebis
uvizo reJimi ormag safrTxed aRiqme- mopovebas arCevnebis gziT cdilobs29.
boda, radgan arsebobda riski, rom qa- Tumca, radgan populizms ultramemar-
rTvelebi saqarTvelos datovebdnen jveneobis elferi dahkravs, misi moTx-
da rom es iyo evrokavSiris direqtiva ovnebi,xalxis saxeliT, liberaluri
saqarTvelosTvis migrantebis _ gan- demokratiis winaaRmdegaa mimarTuli.
sakuTrebiT ki muslimi migrantebis _
miRebis Taobaze. aman kidev ufro metad ultramemarjvene populisturi jgufe-
gaaZliera SiSi, rom migrantebi qveyanas bis mobilizeba SesamCnevi trendi gax-
walekavdnen da qarTul miwas daesa- da dasavleTSi da saqarTveloSic iZens
kuTrebodnen27. aqtualobas, rac maTi socialuri sa-
fuZvlebis Sesaxeb kiTxvebs kidev ufro
ultramemarjvene RirebulebebTan er- did mniSvnelobas aniWebs. ra faqtorebi
Tad, saqarTvelos patriotTa aliansi ganapirobebs sazogadoebis mxardaWeras
sxva populistur moZraobebsac uax- ultramemarjvene populistebisad-
lovdeba sakuTar programaSi antieli- mi? ganviTarebul qveynebSi sxvadasx-
tizmis elementebis gaCeniT. partia va SemTxvevebis Seswavla saSualebas
mxars uWerda qarTveli xalxis mier iZleva moxdes am mzardi fenomenisadmi
mmarTvelobas da pirdapir demokra- sazogadoebis mxardaWeris ganmsazRvre-
tias, miuRebeli mTavrobis oficialuri li faqtorebis identificireba.
26
jRarkava, i. (2017). antimigrantuli ritorika saqarTveloSi:
emuqreba Tu ara safrTxe saqarTvelos proevropul diskurss ultra-ultramemarjvene jgufebis
mxridan? saqarTvelos politikis instituti, 16(2017).
27
Shiffers, S., Hegedüs, D., Minesashvili, S., Bakakuri, T., Tchipashvili, L., Gelhaus, L., Le Grix, V. and Seebass,
F. (2018). Normative power vs. Democratic backsliding: European values in the EU and Georgia. POLIS, GIP,
Argo. xelmisawvdomia: https://polis180.org/blog/2018/11/21/geoeuvalues-policy-paper-normative-pow-
er-vs-democratic-backsliding/
28
Kakachia and Kakhishvili (upcoming).
29
iqve.
30
Golder (2016); Mudde, C. (ed.). (2017). The populist radical right: a reader. New York: Routledge.
31
Springford, J. and Tilford, S. (2017). Populism – culture or economics? Center for European reform. xelmi-
sawvdomia: https://www.cer.eu/insights/populism-%E2%80%93-culture-or-economics
14
fenomens socialuri marginalizaciis velobis mimarT undoblobas da avtor-
momZlavrebas miaweren, rac ekonomi- itaruli Rirebulebebis mxardaWeras35.
kur da kulturul faqtorebTan er- ekonomikuri gasaWiri da sakuTari Ta-
TobliobaSi ganviTarda32. vis araxelsayrel socialur poziciaSi
aRqma xels uwyobs elitebis mimarT un-
sxvadasxva mizezTa gamo, gasuli wlebi doblobis gaZlierebasa da imigrantebis
Semosavlebis SemcirebiTa da uTanas- dadanaSaulebas36. amasTan, liberalur
worobis zrdiT xasiaTdeba, ra drosac demokratiuli ideologiis postmate-
maRalSemosavlianma jgufebma arapro- rialistur da multikulturul Ri-
porciulad didi sargebeli miiRes33. rebulebebTan gaucxoeba xels uwyobs
magram Tuki, cudi ekonomikuri mdgo- socialur marginalizacias37. sazoga-
mareoba sasowarkveTilebasa da eqstrem- doebriv gamokiTxvebSi ikveTeba warsul
istuli partiebis mxardaWeras iwvevs, socialur mdgomareobasTan dakavSire-
mxolod es ar yofila ultramemarjvene buli nostalgia, romelic yvelasaTvis
populizmis momZlavrebisTvis sakmarisi ukeTes mdgomareobad aRiqmeba; momav-
winapiroba. aq mniSnvelovani roli kul- lis mimarT pesimizmi; dabali socialu-
turulma faqtorebmac iTamaSa, radgan ri statusis subieqturi aRqma (cxovre-
ekonomikuri siduxWire xels uwyobs biTa da materialuri mdgomareobiT
adre arsebuli tendenciebis mom- kmayofileba); xalxis mimarT dabali
Zlavrebas socialurad konservatiul ndoba; qveyanaSi demokratiis mimarT uk-
xalxSi, rac gamoixateba Zlieri antiimi- mayofileba; politikuri elitebisadmi
grantuli ganwyobebiTa da politikuri dabali ndoba; cvalebadi kulturuli
elitebis mimarT undoblobiT34. ekono- Rirebulebebi, romlebic dakavSirebu-
mikuri faqtorebi mxolod arapirdapir lia genderul TanasworobasTan, mul-
ukavSirdeba momZlavrebul populizms: tikulturizmTan, sekularul faseu-
rodesac kulturuli da ekonomikuri lobebTan da lgbt uflebebTan38.
faqtorebis gavlenebi erTmaneTs edre-
ba, kulturuli Rirebulebebi mud- ra mdgomareobaa am mxriv saqarTvelos
mivad winaswarmetyvelebs populisturi mosaxleobaSi da hqonda Tu ara gasul
partiebis mxardaWeras, rac gulisx- wlebSi adgili iseT movlenebs, rom-
mobs ultramemarcxene ideologiebis lebic ultramemarjvene jgufebis gav-
mxardaWeras, antiimigrantul ganwyo- lenis zrdas daemTxva?
bebs, erovnuli da globaluri mmarT-
32
Gidron, N. and Hall, P.A. (2017). Populism as a problem of social integration. xelmisawvdomia: https://
scholar.harvard.edu/files/hall/files/gidronhallapsa2017.pdf
33
Springford and Tilford (2017).
34
iqve.
35
Inglehart and Norris (2016).
36
Golder, (2016); Müller, J. W. (2016). What is populism? Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
37
Gidron and Hall (2017)
38
iqve.
15
konservatiuli faseulobebi qarTul sazogadoebaSi
Tuki wlebis manZilze saqarTvelo- eTnikur da religiur mravalferovne-
Si demokratiuli Rirebulebebisadmi bas qveynaSi negatiur ganviTarebad
mxardaWera izrdeboda39, liberalur aRiqvams. maTgan, 65%-s aqvs negatiu-
demokratiasTan dakavSirebuli tradici- ri damokidebuleba zogadi da eTni-
uli Rirebulebebis TvalsazrisiT, saqa- kuri mravalferovnebis mimarT, xolo
rTvelo mainc rCeba „Rrmad socialur 41% religiur mravalferovnebas aRiq-
konservatiul“ qveyanad40. es gansakuTre- vams uaryofiTad, rogorc kulturis,
biT exeba im Rirebulebebs, romlebsac tradiciebisa da erovnuli erTobis
ultramemarjvene jgufebi upirispird- winaSe mdgar safrTxes. amasTan, qarT-
ebian: genderuli Tanasworobis sakiTxi, velebis 85%-s ar surs mezoblad hyavdes
romelic dakavSirebulia ojaxis Rire- sxva eTnikuri an religiuri umcireso-
bulebebTan; ganwyobebi umciresobaTa bis warmomadgeneli. am ganwyobebis mi-
jgufebis, maT Soris eTnikuri, religi- uxedavad, qarTvelebis umravlesobas
uri da gansakuTrebiT seqsualuri um- (76%-80%) miaCnia, rom mniSvnelovania
ciresobebis mimarT; da bolos damok- eTnikuri an religiuri umciresobebis
idebuleba migrantebis mimarT, romelic uflebebis dacva. Tumca es ar vrcel-
eTnikur gansxvavebebs efuZneba. deba saqarTveloSi yvelaze naklebi
Semwynareblobis mqone jgufze _ seqsu-
siZulvilis enis Sesaxeb CRRC-s 2018 alur umciresobebze _ gamokiTxulTa
wlis gamokiTxvis mixedviT, qarTvelebis mxolod 33% miiCnevs, rom lgbt jgufis
mesamedi mravalferovnebas, maT Soris uflebebis dacva mniSvnelovania41.
39
Shiffers et al (2018).
40
Mestvirishvili, M. and Mestivirshvili, N (2014). I am Georgian and therefore, I am European: re-searching
the Europeanness of Georgia. CEJISS, 8(1).
41
CRRC. (2018). siZulviliT motivirebuli danaSauli, siZulvilis ena da diskriminacia saqarTve-
loSi, agvisto 2018. xelmisawvdomia: https://caucasusbarometer.org/ge/hs2018ge/codebook/
16
seqsualuri umciresobebis mimarT xniT rCeboda. 2017 wlisTvis, es ricx-
tolerantobis xarisxi saqarTveloSi vi 16%-mde gaizarda. es ganwyoba gansa-
yovelTvis dabali iyo. lgbt Temi sazo- kuTrebiT exebaT azielebs, afrikelebs
gadoebis mxridan winaaRmedgobas xvde- da muslimebs. magaliTad, imaTi ricxvi,
ba sakuTari konstituciuri uflebebiT vinc ar emxroba TurqebTan, arabebTan,
sargeblobis TvalsazrisiT. magaliTad, iranelebTan, indoelebTan, CinelebTan
2013 wlis maisSi masStaburi da Zalado- da afrikelebTan (daaxloebiT erTi me-
brivi aqcia gaimarTa gei uflebebis da- samedi) biznes saqmianobas, 2015-dan 2017
sacavad gamarTuli aqciis winaaRmdeg, wlamde gaizarda43. imavdroulad, qarT-
xolo 2014 wels antidiskriminaciuli velebis erTi mesamedi ar emxroba mus-
kanonis proeqts mniSvnelovani winaRoba limebTan biznes saqmianobaSi CarTvas44.
Sexvda. homoseqsualoba miuRebelia mo-
saxleobis TiTqmis 90%-isTvis; es ricx- konservatiul socialur Rirebulebebs
vi ki wlebis manZilze Catarebul gamok- sakmaod Rrmad aqvs fesvebi gadgmuli
iTxvebSi naklebad icvleba. 2018 wlis qarTul sazogadoebaSi da umetesobis
gamokiTxvebiT, respondentebma krimina- xedvebi ultramemarjvene jgufebis xe-
lebis Semdeg, lgbt Temis warmomadgen- dvebs emTxveva, rodesac saqme seqsual-
lebi samezoblod yvelaze arasasurvel ur umciresobebsa da qalebis uflebebs
pirebad daasaxeles42. exeba. erTi mxriv, Tuki qarTvelebis
mxolod umciresobas aqvs negatiuri
Tuki konservatiuli Rirebulebebi saqa- damokidebuleba migrantebisadmi, maTi
rTvelosTvis axali araa da Rrmad aqvs ricxvi gasammagda bolo ori wlis gan-
fesvebi gadgmuli qveynis mosaxleoba- mavlobaSi. maSin rodesac sazogadoebis
Si, uaxlesi tendenciebi migrantebis konservatiuli Rirebulebebis gaTval-
mimarT garkveulwilad Secvlil gan- iswineba mniSvnelovania, rodesac igi
wyobebze miuTiTeben. rodesac saqme ekonomikur siduxWiresa da socialuri
migrantebs exeba, uaryofiTma damok- izolaciis problemasTan kombinaciaSi
idebulebam 2015 wlis Semdeg imata. viTardeba, iqmneba myari safuZveli ul-
2015 wels, mxolod mcire jgufi (5%) tramemarjvene populizmisTvis. moxda
gamoxatavda uaryofiT damokidebule- Tu ara am mimarTulebiT raime formiT
bas im ucxoelebis mimarT, vinc saqa- ganviTareba saqarTvelos mosaxleoba-
rTveloSi Semodioda da sam Tveze meti Si?
42
CRRC. (2018). siZulviliT motivirebuli danaSauli.
43
CRRC. kavkasiis barometri. xelmisawvdomia: https://caucasusbarometer.org/ge/datasets/
44
CRRC. (2018).
17
qarTuli sazogadoebis cvalebadi aRqmebi
2013 wlis Semdeg aseve iklo qarTvelebis anebis aRqma sakuTari finansuri mdgo-
optimizmma qveynis momavlis Sesaxeb. im mareobis Sesaxeb. im adamianTa ricxvi,
adamianebis ricxvi, vinc fiqrobda, rom romelic miiCnevs, rom maTi ojaxebis
qveyana araswori mimarTulebiT viTar- finansuri mdgomareoba bolo 12 Tvis
deboda 22%-dan (2013) 67%-mde (2018) ganmavlobaSi gauaresda 7%-dan (2014)
gaizarda. amasTan, gauaresda adami- 29% -mde (2018) gaizarda46.
45
International Republican Institution (IRI). (2018). Public opinion survey: residents of Georgia. 10-22 April
2018. xelmisawvdomia: http://www.iri.org/sites/default/files/2018-5-29_georgia_poll_presentation.pdf
46
IRI (2018).
18
47
Gidron and Hall (2017).
48
CRRC. kavkasiis barometri.
19
GALLTRU: adamianebis umetesobas SeiZleba endo? (%)
daskvna
sazogadoebrivi kvlevebis Sedegebi cxa- JRerebuli mTavari sakiTxia. amasTan,
dyofs, rom sazogadoebis Rirebulebe- mosaxleobis TvalSi uaresdeba social-
bi myar safuZvels qmnis radikaluri uri da ekonomiuri mdgomareoba maSin,
ultraultramemarjvene moZraobebi- rodesac politikosebis, politiku-
sTvis. zogierTi socialur konserva- ri institutebisa da Tanamoqalaqeebis
tiuli Rirebuleba kvlav Rrmad fes- mimarT ndoba mcirdeba, xolo ekono-
vgadgmulia sazogadoebaSi, Tumca mikur siduxWireze yuradRebis gamax-
bolo dros ganviTarebuli movlene- vilebasTan erTad Zlierdeba pesimizmi
bi meti SeSfoTebis safuZvels iZleva. qveynis momavalTan dakavSirebiT. so-
marTlac, saqarTveloSi ultramemar- cialur konservatiul RirebulebebTan
jvene populizmis xilvadobis zrdas- kombinaciaSi, es faqtorebi xSirad ga-
Tan erTad, sazogadoeba ufro meti moiyeneba radikalizmis asaxsnelad ev-
skepticizmiT uyurebs migrantebs, es ropasa da aSS-Si. Tumca es tendenciebi
ki ultramemarjvene jgufebis mier ga- qarTul politikaSi ultramemarjvene
20
populizmis aucileblad momZlavrebas rebulebebis, ekonomikuri aRqmebisa da
ar gulisxmobs. marTlac, ultramemar- elitebis mimarT undoblobis Tvalsaz-
jvene jgufebi kvlav marginalur Zalad risiT. sabolood, aseTi jgufebis mom-
aRiqmebian; saqarTvelos patriotTa Zlavreba evropaSi da mis farglebs ga-
aliansma miiRo xmebis mxolod 5%, rac reT didwilad ukavSirdeba im partiebs,
zustad xmaTa is raodenoba iyo, rac par- romlebmac SeZles arsebuli ekonomi-
lamentSi SesvlisTvis iyo aucilebeli. kuri an socialuri mdgomareobis ga-
manam, sanam ultramemarjvene jgufebs, moyeneba da sakuTari mxardamWerebis
iseTebs, rogoricaa qarTuli marSi da mobilizeba. amasTan, marginalurobis
saqarTvelos erovnuli erToba, Zal- miuxedavad, am jgufebma moaxerxes saqa-
adobaze damyarebuli dRis wesrigi rTveloSi demokratiuli da evropuli
aqvT, nakleb savaraudoa, rom isini mniS- Rirebulebebis mxardamWeri jgufe-
vnelovan sazogadoebriv mxardaWeras bis gamowveva, im jgufebis, romlebic
moipoveben. Tumca, ar SeiZleba im Sesa- miTebs, radikalur ultramemarjvene da
Zleblobis gauTvaliswinebloba, rom es ultramemarjvene populisturi jgufe-
jgufebi met popularobas moipoveben, bis propagandis saSualebiT gavrcele-
Tu sakuTari poziciebis metad praqti- bul usafuZvlo SiSebs unda daupirisp-
kuli kuTxiT formulirebas moaxerx- irdnen. msgavs situaciaSi sasicocxlod
eben _ gansakuTrebiT maSin, rodesac mniSvnelovani xdeba qarTuli sazoga-
kvlevebi aCvenebs, rom saqarTveloSi ar- doebis demokratiuli Rirebulebebis
sebobs noyieri niadagi socialuri Ri- garSemo mobilizeba.
rekomendaciebi
saqarTvelos mTavrobisTvis:
levan kaxiSvili1
25
mokle Sinaarsi
1
levan kaxiSvili aris saqarTvelos politikis institutis (GIP) analitikosi da bambergis univer-
sitetis (germania) socialuri mecnierebebis sadoqtoro skolis (BAGSS) doqtoranti.
26
Sesavali: politikuri ndobis problema da misi gavlena
demokratiis konsolidaciaze saqarTveloSi
2
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2017). „kavkasiis barometris droiTi mwkrivebi _ saqarTve-
lo“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis TariRi
08.02.2019.
3
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2017). „kavkasiis barometri gamokiTxvis ramdenime talRis/
wlis monacemTa bazebi“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.
org wvdomis TariRi 08.02.2019.
4
Ceka, B. (2012). “The Perils of Political Competition: Explaining Participation and Trust in Political Parties in
Eastern Europe”. Comparative Political Studies. 46(12), 1610-1635. DOI: 10.1177/0010414012463908.
5
Berlin, D. and L.J. Lundqvist. (2012). “Do Leopards Ever Change Their Spots? The Development of Po-
litical Trust among Swedish Green party Sympathisers”. Environmental Politics. 21(1), 131-152. DOI:
10.1080/09644016.2011.643372.
6
Ceka, B. (2012). “The Perils of Political Competition: Explaining Participation and Trust in Political Parties in
Eastern Europe”. Comparative Political Studies. 46(12), 1610-1635. DOI: 10.1177/0010414012463908.
27
ra aris ndoba da rogor SeiZleba misi gaanalizeba?
7
McKnight, D.H. and N.L. Cherrany. (2001). “Trust and Distrust Definitions: One Bite at a Time”. In: R. Fal-
cone, M. Singh, and Y.-H. Tan (Eds.): Trust in Cyber-societies. Springer-Verlag: Berlin Heidelberg.
28
kompetencia
8
sazogadoebis prioritetebsa da imaze, Tu rogor pasuxeben politikuri partiebi maT sakuTari
partiuli manifestiT, ixileT: kaxiSvili, l. (2017) „aris Tu ara demokratia SesaZlebeli stabi-
luri politikuri partiebis gareSe?“ saqarTvelos politikis instituti. xelmisawvdomia: http://
gip.ge/ge/6564/
29
li wili 40%-dan, jandacvis SemTxveva- SeuZliaT maTi kompetenciebis saTana-
Si, 68%-mde, teritoriuli mTlianobis dod gansja. es ukanaskneli SesaZloa
aRdgenis SemTxvevaSi, meryeobs. politikuri partiebis, maTi finansebis,
aqtivobebisa da miznebis Sesaxeb infor-
es monacemebi aCvenebs, rom qarTvel maciis naklebobis Sedegi iyos. Tumca,
amomrCevels ar swams, rom partiebi rodesac saqme politikuri partiebis
warmodgenil sferoebSi kompetenture- miznebs exeba, ganxilvis sagani kidev
bi arian an amomrCevlebs ubralod ar erTi rwmena _ keTilsindisiereba xdeba.
keTilsindisiereba
patiosneba
Tuki ndobis obieqti aRiqmeba rogorc rufciis donis aRqmaze, romelic aseve
sando da pirobis Semsrulebeli piri, SeiZleba iqnas gamoyenebuli, rogorc
sxva sityvebiT rom vTqvaT _ patio- patiosnebis SesaZlo indikatori.
sani piri, mimdnobs SeuZlia, misi imedi
qondes, rac ndobis maRal xarisxs gana- diagrama 2-Si warmodgenilia monace-
pirobebs. miuxedavad imisa, rom sazoga- mebi qarTveli amomrCevlebisTvis wi-
doebrivi azris gamokiTxvebSi ar aris nasaarCevno platformebisa da dapire-
warmodgenili monacemebi imis Sesaxeb, bebis mniSvnelobis Sesaxeb. monacemebis
Tu rogor gansjian moqalaqeebi poli- mxiedviT, naTlad Cans, rom mosaxleo-
tikuri partiebis patiosnebas saqarT- bis naxevarze metisTvis, winasaarCev-
veloSi, mainc SesaZlebelia dapirebebis no dapirebebi mudmivad mniSvnelovan
mniSvnelobis garkveva maSin, rodesac rols TamaSobs, rodesac amomrCeveli
amomrCevlebi wyveten Tu rogor mis- gadawyvetilebas iRebs imasTan dakav-
cen xma arCevnebze. amasTan, arsebobs SirebiT, Tu vis misces xma.
monacemebi politikur partiebSi ko-
9
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2018). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2018
wlis ivnisi“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis
TariRi 08.02.2019.
10
Ceka, B. (2012). “The Perils of Political Competition: Explaining Participation and Trust in Political Parties in
Eastern Europe”. Comparative Political Studies. 46(12), 1610-1635. DOI: 10.1177/0010414012463908.
31
diagrama 2: winasaarCevno platformebisa da dapirebebis mniSvneloba amomrCev-
lebisTvis
prognozirebadoba
kidev erTi rwmena, romelic zrdis ndo- 2015-2017 wlebSi NDI-s mier Catarebu-
bis xarisxs aris ndobis obieqtis prog- li sazogadoebrivi azris xuTi sxva-
nozirebadoba, rac gulisxmobs imas, Tu dasxva kvleva13 aCvenebs, rom poli-
ramdenad SeuZlia mimndobs winaswar tikuri partiis warsuli saqmianoba
gansazRvros ndobis obieqtis kargi an amomrCevlisTvis winasaarCevno dapire-
cudi qmedebebi. patiosnebis msgavsad, am bebze mniSvnelovania. respondentebis
SemTxvevaSic Sefaseba mxolod miaxloe- 65%-74%-isTvis politikuri partiebis
buli indikatoris daxmarebiTaa Sesa- warsuli saqmianoba maT winasaarCev-
Zlebeli, radgan ar arsebobs monacemebi no dapirebebTan SedarebiT ufro pri-
imis Sesaxeb, Tu rogor aRiqvams sazo- oritetulia. es niSnavs imas, rom sazoa-
gadoeba politikuri partiebis progno- doeba endoba ukeTesi Sedegis maCvenebel
zirebadobas saqarTveloSi. Tumca, Ses- politikur partiebs. Sesabamisad, saku-
aZlebelia imis ganxilva, Tu ramdenad Tari strategiebisa da samoqmedo geg-
mniSvnelovania amomrCelisTvis partiis mebis SemuSavebisa da ganxorcielebisas
warsuli saqmianoba. politikurma partiebma es ganwyobebi
mxedvelobaSi unda miiRon.
13
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2015). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2018
wlis noemberi“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org
wvdomis TariRi 08.02.2019. kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2016a). „NDI: sazogadoebis gan-
wyoba saqarTveloSi, 2018 wlis ivnisi“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://
caucasusbarometer.org wvdomis TariRi 08.02.2019. kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2016b).
„NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2016 wlis marti“. agebulia monacemTa onlain analizis
vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis TariRi 08.02.2019. kavkasiis kvleviTi resursebis
centri (2016c). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2016 wlis noemberi“. agebulia monace-
mTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis TariRi 08.02.2019. kavkasiis
kvleviTi resursebis centri (2017). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2017 wlis ivni-
si“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis TariRi
08.02.2019.
14
McKnight, D.H. and N.L. Cherrany. (2001). “Trust and Distrust Definitions: One Bite at a Time”. In: R. Fal-
cone, M. Singh, and Y.-H. Tan (Eds.): Trust in Cyber-societies. Springer-Verlag: Berlin Heidelberg.
33
miRebis praqtikis ganviTarebiT, gan- melic kandidats waradgens. 2017 wlis
sakuTrebiT iseT sferoSi, rogoricaa gamokiTxvis mixedviT, respondentebis
politikis platformis SemuSaveba, kan- 50%-isTvis ufro mniSvnelovani iyo
didatis nominireba an axali wevrebis merobis kandidati, vidre is partia,
miReba. monacemebi aCvenebs, rom partie- romelic kandidats waradgenda.16 Sesa-
bi ar aRiqmebian, rogorc Zlieri insti- bamisad, Tu saqarTveloSi politikuri
tutebi, romlebic damcavi struqture- partiebi miznad isaxaven institutebad
bis funqcias SeiTavsebdnen. Camoyalibebas, romelic ufro didxans
SeZlebs arsebobas, vidre erTi konkret-
2017 wlis ivnisis NDI-is sazogadoe- uli politikuri lideri, mniSvnelova-
brivi azris kvlevaSi,15 respondentebs nia maTi metad institucionalizacia,
dausves kiTxva, Tu visi azri iyo mniS- gamWvirvaloba da mxardamWerebTan
vnelovani imis Sesafaseblad, kargad Zlieri kavSiris Camoyalibeba.
Catarda Tu ara saqarTveloSi arCevne-
bi. respondentebs aTidan sami variantis monacemebi imis Sesaxeb, rom sazoga-
arCeva SeeZloT. yvelaze xSirad arCeu- doebis mier politikuri partiebi aR-
li pasuxi iyo „Cemi sakuTari azri“ – qmulia, rogorc instituciurad da
respondentebis 46% procenti ambobs, programulad erTmaneTis msgavsi, moi-
rom maTi sakuTari azri yvelaze mniS- poveba 2018 wlis sazogadobrivi azris
vnelovania imis Sesafaseblad, Tu ram- gamokiTxvaSi, sadac kiTxvaze: „Tqveni
denad kargad Catarda arCevnebi. cen- azriT, saqarTvelos ekonomikis gan-
traluri saarCevno komisia da ucxoeli viTarebisTvis Zalian mniSvnelovania,
damkvirveblebi rigiT meore adgilze met-naklebad mniSvnelovania Tu saer-
aRmoCndnen, 23-23 procentiT. im poli- Tod ar aris mniSvnelovani, Tu romeli
tikuri partiebis azrs, romelTac re- partia iqneba xelisuflebaSi?“ xuTidan
spondentebi mxars uWerdnen, mxolod or respondnets miaCnia, rom amas ara-
16%-iani maCvenebeli aqvs. es monacemebi nairi mniSvneloba ar aqvs ekonomikis
mianiSnebs imaze, rom mosaxleoba insti- ganviTarebisTvis (diagrama 3). es Sedegi
tutebze metad sakuTar warmodgenas ornairad SeiZleba iyos interpretire-
aniWebs upiratesobas, rac politikuri buli. optimisturi interpretaciiT
institutebis sisusteze metyvelebs. SeiZleba imis varaudi, rom qarTveli
amomrCevlis 42%-s miaCnia, rom yvela
amasTan, institucionalizaciis na- partia sakmarisad keTilsindisieria
cvlad, politikuri partiebis person- imisaTvis, rom saxelmwifos interese-
alizaciis xazgasasmelad, SesaZloa gan- bis Sesabamisad imoqmedos. pesimistu-
vixiloT kiTxva imasTan dakavSirebiT, ri da, albaT, ufro realisturi in-
Tu ra ufro mniSvnelovania amomrCev- terpretaciiT, sazogadoeba ver xedavs
lisTvis _ kandidati, Tu is partia, ro- mniSvnelovan gansxvavebebs politikur
15
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2017). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2017
wlis ivnisi“ agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis
TariRi 08.02.2019.
16
kavkasiis kvleviTi resursebis centri (2017). „NDI: sazogadoebis ganwyoba saqarTveloSi, 2017
wlis ivnisi“. agebulia monacemTa onlain analizis vebgverdze http://caucasusbarometer.org wvdomis
TariRi 08.02.2019.
34
partiebs Soris maTi ideologiuri pro- da amomrCevlebs Soris arajansaR dis-
gramebis TvalsazrisiT, rac partiebsa tancirebas iwvevs.
17
Hooghe, M. and A. Kern. (2015). “Party Membership and Closeness and the Development of Trust in Po-
litical Institutions: An Analysis of the European Social Survey, 2002-2010”. Party Politics. 21(6), 944-956. DOI:
10.1177/1354068813509519.
18
Hooghe, M. and A. Kern. (2015). “Party Membership and Closeness and the Development of Trust in Po-
litical Institutions: An Analysis of the European Social Survey, 2002-2010”. Party Politics. 21(6), 944-956. DOI:
10.1177/1354068813509519.
35
daskvna: rogor unda gaizardos ndoba politikuri partiebis
mimarT?
politikuri partiebisTvis:
donori organizaciebisTvis:
biZina lebaniZe1
41
Sinaarsi
winamdebare politikis dokumentSi evrianebas. arc saqarTvelos mTavrobis
gaanalizebulia Tu ramdenad axdens mier gadadgmul populisturi naciona-
gavlenas populisturi nacionalizmis lizmis wamaxalisebel sadavo nabijebs
mzardi tendencia saqarTvelos evro- dauzianebia mniSvnelovnad qveynis ev-
kavSirTan daaxloebis procesze. nor- rokavSirTan funqciuri da instituci-
matiuli kuTxiT, saqarTveloSi pop- uri daaxloebis procesi. miuxedavad
ulisturi nacionalisturi diskursi amisa, grZelvadian perspeqtivaSi, pop-
TavisTavad evroskeptikuria, radganac ulisturi nacionalizmis gaZlierebam
igi Tavs imkvidrebs progresul da lib- SesaZloa Ziri gamouTxaros saqarTve-
eralur-demokratiuli Rirebebule- los demokratiuli ganviTarebisa da
bebTan winaaRmdegobiT, romlebic evrokavSirSi integraciis normatiul
evrokavSiris ganuyofil normebs war- da funqciur safuZvlebs ise, rogorc
moadgenen. Tumca, praqtikul doneze, es sxva qveynebSi ukve moxda. am proces-
am dromde misi gavlena saqarTvelos ma SesaZloa Seasustos evropuli inte-
evropuli integraciis procesze umniS- graciis procesis mxardaWera saqarTve-
vneloa. saqarTvelo aRmosavleT part- los moqalaqeebs Soris da xeli Seewyos
niorobis iniciativis qveynebs Soris populisturi evroskeptikuri dRis wes-
kvlavac yvelaze proevropul saxel- rigis gavlenis gaZlierebas mTavrobasa
mwifod rCeba, sadac mosaxleobis 80% da sxva aqtorebze, romlebic qveynis
mxars uWers qveynis evrokavSirSi gaw- reformirebis procesSi arian CarTuli.
3
Tamar Khorbaladze, “Homophobia and gender identity,” 2015, http://mdfgeorgia.ge/uploads/library/
Homophobia-ENG-web%20(1).pdf, accessed March 2019.
4
ramdenime magaliTisTvis ixileT: DFWatch, “Georgian MP wants ‘sexual orientation’ deleted from
anti-discrimination law,” 2015, https://dfwatch.net/mp-wants-sexual-orientation-deleted-from-anti-dis-
crimination-law-38333, accessed March 2019 Tamar Khorbaladze, “Homophobia and gender identity,” 2015,
http://mdfgeorgia.ge/uploads/library/Homophobia-ENG-web%20(1).pdf, accessed March 2019.
5
Thea Morrison, “Georgian NGOs:“Inadequate” Reaction from State Encourages Extremist Groups,”
Georgia Today, 2018, http://georgiatoday.ge/news/9579/Georgian-NGOs-Claim-%E2%80%9CInade-
quate%E2%80%9D-Reaction-from-State-Encourages-Extremist-Groups, accessed March 2019; Zaza Abashid-
ze, “The Georgian March against migrants and NATO,” Jam news, 2018, https://jam-news.net/the-georgian-
march-against-migrants-and-nato/, accessed March 2019.
6
Civil Georgia, “Local Elections Boost Alliance of Patriots Ambitions for Parliamentary Polls,” 2014, https://
old.civil.ge/eng/article.php?id=27395, accessed March 2019.
7
wyaro: Facebook.com, xelmisawvdomia https://www.facebook.com/qartulimarshi/ (wvdomis TariRi 2
marti 2019).
8
Zaza Abashidze, “The Georgian March against migrants and NATO,” Jam news, 2018, https://jam-news.
net/the-georgian-march-against-migrants-and-nato/, accessed March 2019.
43
saSualebiT. telearxi „obieqtivi“ mud- gadoebrivi ukmayofilebis mTavari
mivad uTmobs saeTero dros populis- maprovocirebeli faqtoria, populis-
turi nacionalisturi sakiTxebis pop- ti nacionalisti moTamaSeebis mxridan
ularizacias. aseve arsebobs araerTi gaJRerebuli popularuli narativi
jgufi da gverdi feisbuqze, romelTac ZiriTadad identobisa da kulturu-
aTasobiT mimdevari hyavT9 da social- li sakiTxebis garSemo trialebs. Sesa-
ur mediaSi homofobiuri, qsenofobiuri bamisad, nacionalistur-populisturi
da anti-dasavluri Sinaarsis Semcvel narativi saqarTveloSi ZiriTadad sami
masalas avrceleben. aseTi sakiTxis irgvliv trialebs: an-
tiliberalizmi, qsenofobia da Sefaru-
evrokavSiris wevri qveynebis msgavsad, li antidasavluroba. es sami diskursi
saqarTveloSi populisturi10 nacio- erTamaneTTan mWidrodaa dakavSirebu-
nalizmis safuZvlebi rTul social- li da sxvadasxva gziT erTimeoris ga-
ur ekonomikur mdgomareobasa (siR- Zlierebas uwyoben xels. winamdebare
aribe, umuSevroba da uTanasworoba) politikis dokumentSi detaluradaa
da erovnul-kulturuli identobis ganxiluli aRniSnuli sami diskursi da
dakargvis SiSiT gamowveul mRelvare- gaanalizebulia maTi gavlena evrokav-
baSia.11 Tumca, miuxedavad imisa rom SirTan saqarTvelos RirebulebiT da
socialur-ekonomikuri mdgomareo- funqciur daaxloebaze da zogadad,
ba zogjer mTavrobis mimarT sazo- demokratizaciis procesze.
antiliberalizmi
9
magaliTad, feisbuq gverds „anti-liberaluri klubi“ yavs 50,595 mimdevari, xolo qarTul ideas
64,147 mimdevari. aseve arsebobs aTze meti feisbuq jgufi 10,000-ze meti mimdevariT. wyaro: yvela
monacemiis naxva SesaZlebelia veb-gverdze (wvdomis TariRi 2 marti 2019).
10
winamdebare dokumentSi populizmis terminis qveS moiazreba ultra-memarjvene da memarjvene
populizmi. memarcxene populizmi, romelic aseve farTodaa saqarTveloSi gavrcelebuli, am do-
kumentis ganxilvis farglebs miRmaa.
11
Francis Fukuyama, “The Rise of Populist Nationalism,” 2018, https://www.credit-suisse.com/corporate/
en/articles/news-and-expertise/francis-fukuyama-the-rise-of-populist-nationalism-201801.html, accessed
March 2019.
12
Nelli Babayan et al., “10 Years of the ENP - The Way Forward with the EaP,” 2015, http://maxcap-project.
eu/sites/default/files/sites/default/files/policy-briefs/maxcap_policy_brief_01.pdf, accessed January 2016.
44
gobis gaTvaliswinebiT, isini cdiloben zogierTi gzavnilis mixedviT ki dasav-
evrokavSiri warmoaCinon rogorc „mx- leTi cdilobs saqarTvelos „incesti,
olod da mxolod lgbt-is wamaxalisebe- pedofilia, zoofilia, garyvnili cx-
li sazogadoeba.“13 erT-erTi angariSis ovrebis wesi“ (21) moaxvios Tavs.16 ms-
mixedviT, sadac asaxulia antidasavlu- gavsi propagandis Sedegad warmoiSva
ri propaganda saqarTveloSi 2016 wlis garkveuli RirebulebiTi SeuTavseblo-
ganmavlobaSi, antiliberaluri media ba, rasac qarTuli sazogadoebis nawili
saSualebebis, politikuri partiebi- winaaRmdegobaSi mohyavs evrokavSiris
sa da sazogadoebrivi aqtorebis mier normatiul safuZvlebTan. magaliT-
gamoqveynebuli 1258 antidasavluri ad, saqarTvelos moqalaqeebis nawili,
gzavnilis erT mesamedze meti idento- romelic ewinaaRmdegeba saqarTvelos
bisa da Rirebulebebis sakiTxs exeba.14 evrokavSirSi gawevrianebas, xSirad iS-
kvlevis mixedviT, mTavar gzavnilebSi veliebs arguments, rom es „safrTxes
dasavleTi warmoCenelia rogorc mxare, Seuqmnis saqarTvelos erovnuli iden-
romelic „homoseqsualobasa“ (232-jer tobas“ (24%)17 an miaCnia, rom uvizo re-
naxsenebi) da sxva „miuRebel Rirebule- Jimi evrokavSiris qveynebTan „moaxdens
bebs“ (64-jer naxsenebi) axvevs Tavs saqa- qarTuli mentalitetis dakargvas“ (26%)
rTvelos, aseve ebrZvis „marTlmadide- da qveyana „dakargavs Tavis erovnul
blobas“ (28) da saqarTvelos „erovnul identobas“ (22%).18
TviTmyofadobas da tradiciebs“ (48).15
wyaro: Pew Research Center. 2017. “Religious Belief and National Belonging in Central and Eastern Europe.”
wvdomis TariRi 23 maisi, 2018. http://www.pewforum.org/2017/05/10/social-views-and-morality/
13
Ibid.
14
Tamar Kintsurashvili, “Anti-Western propaganda,” 2015, p. 13, http://www.media-diversity.org/en/ad-
ditional-files/documents/Anti-Western_Propaganda_Media_Monitoring_Report.pdf, accessed January 2016.
15
Ibid., p. 14.
16
Ibid., p. 14.
17
NDI, “Public attitudes in Georgia Results of a April 2017 survey carried out for NDI by CRRC Georgia,” 2017,
https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20poll_April%202017_Foreign%20Affairs_ENG_vf.pdf, ac-
cessed August 2018.
18
NDI, “Public attitudes in Georgia Results of a November 2016 survey carried out for NDI by CRRC Geor-
gia,” 2017, https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI_November%202016%20poll_Issues_ENG_vf.pdf,
accessed April 2017.
45
saqarTvelos mTavroba ramdenjerme is Seqmnis mizniT.“20 mzardi protestis
daemorCila sazogadoebriv wnexs da fonze, mTavrobam aseve ukan daixia sa-
populisturi ganwyobebis kidev ufro medicino miznebiT marixuanas kulti-
momZlavrebis Tavidan asacileblad vaciis legalizebis sakiTxze,21 Tumca,
ramdenime sadavo nabiji gadadga. mag- kiTxvis niSnis qveS ar dauyenebia sakon-
aliTad, mTavrobam axal konstituci- stitucio sasamarTlos gadawyvetileba
aSi asaxa erTnairsqesianTa qorwinebis administraciuli sasjelis gauqmebaze,
akrZalva.19 axali konstituciis 30-e riTic faqtobrivad marixuanas piradi
muxlSi qorwineba gansazRvrulia, ro- moxmarebis legalizebas mxari dauWi-
gorc „qalisa da mamakacis kavSiri ojax- ra.22
19
Ron Synovitz, “Georgian Dream Doubles Down On Same-Sex Marriage Ban,” RFE/RL, 2017, https://www.
rferl.org/a/georgian-dream-doubles-down-same-sex-marriage-ban/28577114.html, accessed March 2019.
20
Matsne.gov.ge, “Constitution of Georgia,” 2019, https://matsne.gov.ge/en/document/view/30346?pub-
lication=35, accessed March 2019.
21
BBC, “Church protests halt Georgia cannabis law,” 2018, https://www.bbc.com/news/blogs-news-from-
elsewhere-45563477, accessed March 2019.
22
Shawn Wayne, “Smoking Marijuana Legalized in Georgia,” 2018, http://georgiatoday.ge/news/11592/
Smoking-Marijuana-Legalized-in-Georgia, accessed March 2019.
23
NDI, “Public attitudes in Georgia Results of a April 2017 survey carried out for NDI by CRRC Georgia,” 2017,
https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20poll_April%202017_Foreign%20Affairs_ENG_vf.pdf, ac-
cessed August 2018.
24
imave periodSi evrokavSiris wevrobis mxardaWera ukrainaSi mxolod 53%, xolo moldovaSi 47%
iyo. wyaro: IRI, “Public Opinion Survey of Residents of Ukraine,” 2017, http://www.iri.org/sites/default/
files/2017-may-survey-of-residents-of-ukraine_en.pdf, accessed February 2019. IRI, “Public Opinion Survey:
Residents of Moldova,” 2017, https://www.iri.org/sites/default/files/wysiwyg/2017-11-8_moldova_poll_
presentation.pdf, accessed February 2019.
25
Ecorys, “Open neighborhood - communicating for a stronger partnership: connecting with citizens
across the Eastern neighborhood,” 2016, p. 23, https://www.euneighbours.eu/sites/default/files/publica-
tions/2017-02/EU%20Neighbours%20East_Full.report_6.pdf, accessed February 2019.
46
winebis akrZalva ar ewinaaRmdegeba ev- rom saqarTvelo ar iqneba valdebuli
rokavSiris regulaciebs. aRsaniSnavia, moaxdinos erTnairsqesiani pirebis qor-
rom evrokavSiris wevr bevr qveyanaSi, winebis legalizacia, im SemTxvevaSic
erTnairsqesianTa qorwineba kvlav ara- ki, Tu gaxdeba evrokavSiris wevri qveya-
legaluria da rig SemTxvevebSi, saqa- na.30 es ra Tqma unda ar niSnavs imas, rom
rTvelos msgavsad, konstituciiTaa seqsualur umciresobebs saqarTveloSi
akrZaluli.26 meore mxriv, 2018 wels problemebi ar eqmnebaT. zogadad, qar-
rumineTis winaaRmdeg umniSvnelovane- Tuli sazogadoeba lgbt Temis mimarT
si saqmiT, marTlmsajulebis evropulma naklebad solidarulia. mTavrobis mx-
sasamarTlom (ECJ) dadebiTad gadawyvi- ridan socialur-konservatiuli da me-
ta evrokavSirSi binadrobis uflebis marjvene aqtivistebis mimarT damyoli
sakiTxi erTnairseqsiani wyvilebisaT- damokidebuleba umciresobebsa da sxva
vis.27 sasamarTlos mtkicebiT, evroka- mowyvlad jgufebs fizikuri Zalado-
vSiris wevr qveynebs ar aqvT ufleba bisa da socialuri stigmatizaciis sa-
„evrokavSiris moqalaqes SeuzRudon frTxis qveS ayenebs.31 Sesabamisad, erT-
binadrobis ufleba erTnairsqesiani nairsqesianTa qorwinebis safrTxisgan
mewyvilis memkvidreobiTi uflebis Sez- gansxvavebiT, umciresobebis samoqa-
RudviT maT teritoriaze.“28 Tumca igive laqo da politikuri uflebebis dacva
ganaCenis mixedviT, „[evrokavSiris] wevr calsaxad mniSvnelovani sakiTxi gaxdeba
saxelmwifoebs aqvT ufleba gadawyviton saqarTvelosTvis, Tu is evrokavSiris
erTnairsqesian pirebs Soris qorwinebis wevrobisken svlas ganagrZobs.
nebarTvis sakiTxi.“29 es ki niSnavs imas,
26
Claire Felter and Danielle Renwick, “Same-Sex Marriage: Global Comparisons,” CFR, 2017, https://www.
cfr.org/backgrounder/same-sex-marriage-global-comparisons, accessed February 2019; Guardian, “Gay
spouses have rights in all EU countries, says European court official,” 2018, https://www.theguardian.com/
society/2018/jan/11/gay-spouses-rights-all-eu-countries-european-court-adviser, accessed February 2019.
27
BBC, “Same-sex spouses have EU residence rights, top court rules,” 2018, https://www.bbc.com/news/
world-europe-44366898, accessed February 2019.
28
Ibid.
29
Ibid.
30
aq mniSvnelovani rom ganvasxvavoT erTnairsqesian pirTa qorwineba ernairseqsiani wyvilebis
legaluri aRiarebisgan. saqarTvelos konstituciis proeqtze komentirebisas, veneciis komisiam
aRniSna, rom „adamianis uflebaTa evropuli konvencia (ECHR) avaldebulebs wevr saxelmwifoebs
uzrunvelyon erTnairsqesiani wyvilebis legaluri aRiareba; erTnairsqesiani partniorebis urT-
ierTobebis legaluri statusis araRiareba ECHR-is me-8 da me-14 muxlebis darRvevas udris.“
wyaro: Venice Commission, “Georgia. Draft opinion on the draft revised constitution,” 2017, https://www.
venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL(2017)019-e, accessed March 2019, gv. 12.
2015 wels umniSvnelovanesi saqmiT „oliari da sxvebi italiis winaaRmdeg“ adamianis uflebaTa
evropulma sasamarTlom (ECHR) daadgina, rom „homoseqsualuri urTierTobebis aRiarebisTvis
iuridiuli CarCos ararseboba arRvevs piradi da ojaxuri cxovrebis daculobis uflebas“. wyaro:
Giuseppe Zago, “Oliari and Others v. Italy: a stepping stone towards full legal recognition of same-sex re-
lationships in Europe,” 2015, https://strasbourgobservers.com/2015/09/16/oliari-and-others-v-italy-a-step-
ping-stone-towards-full-legal-recognition-of-same-sex-relationships-in-europe/, accessed March 2019.
31
RFE/RL, “LGBT Supporters Rally In Tbilisi, Despite Fears Of Violence,” 2018, https://www.rferl.org/a/
fearing-violence-georgian-rights-groups-cancel-event-aimed-against-homophobia/29232476.html, accessed
February 2019.
47
qsenofobia
32
CRRC, “Georgians have more negative attitudes towards the Chinese than other foreigners in Georgia,” 2017,
http://crrc-caucasus.blogspot.com/2019/01/georgians-have-more-negative-attitudes.html, accessed March
2019; CRRC, “Is xhenophobia on the rise in Georgia?,” 2014, http://crrc-caucasus.blogspot.com/2014/09/is-
xenophobia-on-rise-in-georgia.html, accessed March 2019; CRRC, “Caucasus Barometer 2017 Georgia,” 2017,
https://caucasusbarometer.org/en/cb2017ge/codebook/, accessed March 2019.
33
CRRC, “Caucasus Barometer 2017 Georgia,” 2017, https://caucasusbarometer.org/en/cb2017ge/code-
book/, accessed March 2019.
48
bolo ramdenime wlis ganmavlobaSi, vad.“34 2017 wels Catarebuli kidev erTi
ultra memarjvene jgufebma da aqtiv- gamokiTxvis mixedviT, qarTvelebis 64%
istebma antiimigrantuli aqciebis tal- miwebis ucxoelebisTvis miyidvis kate-
Ra gamarTes da aTasobiT mxardamWeri goriuli winaaRmdegi iyo.35 oficialu-
miizides. ufro metic, maTma moTxovnam, ri monacemebiT, im ucxoelebis ricxvi,
gamkacrebuliyo qveynis saimigracio romlebic saxnav-saTes miwebs yidulo-
politika da SezRuduliyo miwis miy- ben, SedarebiT mcirea Tu ar CavTvliT
idva ucxoelebisTvis didi mxardaWera saqarTvelos post-sabWoTa mezobeli
moipova sazogadoebaSi. 2018 wlis NDI-s qveynebis moqalaqeebs.36 amis miuxedavad,
gamokiTxvebis mixedviT, mosaxleobis 2013 wels saqarTvelos mTavrobam ver
56%-is azriT, „saqarTvelom unda Sez- gauZlo politikur da sazogadoebriv
Rudos saqarTveloSi Camomsvleli ucx- wnexs da saxnav-saTesi miwebis gayid-
oeli imigrantebis raodenoba“, 72%-s ki vaze SezRudvebi daawesa. mogvianebiT,
miaCnia, rom „samsaxurSi ayvanisas dam- SezRudvebi aisaxa axal konstituciaSi,
saqmebelma upiratesoba ucxoelebTan romelic ZalaSi 2019 wlis ianvarSi Sev-
SedarebiT qarTvelebs unda mianiWon, ida _ nabiji, romelic aRqmuli iyo ro-
kandidatis kvalifikaciis miuxeda- gorc „populisturi svla ekonomikuri
34
NDI, “Public attitudes in Georgia Results of December 2018 survey,” 2018, http://caucasusbarometer.org/
downloads/NDI_presentation/NDI%20Georgia_December%202018%20poll_Political_ENG_Version%20Fi-
nal.pdf, accessed February 2019.
35
OC Media, “Georgia temporarily lifts ban on sale of agricultural land to foreign citizens,” 2018, https://
oc-media.org/georgia-temporarily-lifts-ban-on-sale-of-agricultural-land-to-foreign-citizens/, accessed Feb-
ruary 2019.
36
mState Commission on Migration Issues, “2017 Migration Profile of Georgia,” 2017, http://migration.com-
mission.ge/files/migration_profile_2017_eng__final_.pdf, accessed January 2019.
49
nacionalizmisken.“37 es nabiji mkacrad kaxa kalaZis gancxadebiT, binadrobis
gaakritikes adgilobrivma sadamkvir- nebarTvasTan dakavSirebuli sakiTx-
veblo organizaciebma da opoziciurma ebis regulireba „saqarTvelos moqa-
partiebma, gansakuTrebiT ki wina xeli- laqeebis interesebis gaTvaliswinebiT
suflebas gamoyofilma jgufebma, ro- unda moxdes“ da im ucxoelebma, visac
melTac neoliberaluri ekonomikuri surT saqarTveloSi cxovreba da muSao-
dRis wesrigi aqvT. amasTan, gasul wels ba unda Seitanon „adekvaturi wvli-
saqarTvelos parlamentma gadawyvita li“ saqarTvelos ekonomikaSi.39 jamSi,
aseve SeezRuda ucxoel moqalaqeebze qarTuli ocnebis mTavroba cdilobs
binadrobis mowmobebis gacema. kanon- calkeuli sakanonmdeblo cvlilebebis
proeqti amkacrebs finansur moTxovnebs saSualebiT mianelos antiimigrantuli
nebarTvebisTvis sakuTrebis, samuSao, da populisturi ganwyobebi da moigos
sainvesticio saqmianobisa da mudmivi memarjvene amomrCevlis guli.
binadrobis mizniT.38 Tbilisis meris,
337
EurasiaNet.org, “Georgia Keeping Its Land Off-Limits for Foreigners,” 2017, https://eurasianet.org/geor-
gia-keeping-its-land-off-limits-for-foreigners, accessed February 2019.
38
Agenda.ge, “Parliamentary committee confirms changes for residency permits for foreigners,” 2018, http://
agenda.ge/en/news/2018/2330, accessed March 2019.
39
Agenda.ge, “Parliamentary committee confirms changes for residency permits for foreigners,” 2018, http://
agenda.ge/en/news/2018/2330, accessed March 2019.
40
European Commission, “Sales of farmland: Commission issues guidelines to Member States,” 2017, http://
europa.eu/rapid/press-release_IP-17-3901_en.pdf, accessed January 2019.
41
Hans Gutbrod, “Ban on Foreign Ag-Ownership in Georgia — Why Leases are Not the Solution,” 2017,
https://medium.com/@hansgutbrod/ban-on-foreign-ag-ownership-in-georgia-why-leases-are-not-the-solu-
tion-6abdb72706e1, accessed January 2019.
50
Sesyidvaze sxvadasxva tranziciuli Se- wevri qveynebis mxridan investiciebi ki
Tanxmebebis saSualebiT.42 Sesabamisad, ufro sasurvelad aRiqmeba. magaliT-
im naklebad savaraudo SemTxvevaSic ad, CRRC-s 2017 wlis gamokiTxvebis
ki, Tu saqarTvelo axlo momavalSi ev- mixedviT, saqarTvelos ekonomikur gan-
rokavSiris wevrobis kandidati qveyana viTarebaSi amerikelebs da evropelebs
gaxdeba, teqnikurad miwis dacvis poli- qarTvelebi yvelaze metad endobian
tikis evrokavSiris regulaciebTan Se- (grafa 2).43 Sesabamisad, yvelaze radika-
sabamisobis sakiTxi mniSvnelovani ga- li ultramemarjvene aqtorebisTvisac
mowveva ar iqneba. meore, qarTvelebis ki, evrokavSirisa da misi wevri saxel-
uaryofiTi damokidebuleba ZiriTadad mwifoebis ekonomikuri da finansuri
mimarTulia qveynebis garkveuli jgu- kontribuciis winaaRmdeg brZola azrs
fisken, gansakuTrebiT axlo aRmosavle- moklebulia.
Tis saxelmwifoebisaken. evrokavSiris
42
Simon Marks, “Eastern Europe turns back on single market,” 2017, https://www.politico.eu/article/east-
ern-europe-versus-the-single-market/, accessed January 2019.
43
CRRC, “Georgians have more negative attitudes towards the Chinese than other foreigners in Georgia,”
2017, http://crrc-caucasus.blogspot.com/2019/01/georgians-have-more-negative-attitudes.html, accessed
March 2019.
44
wyaro: CRRC, “Georgians have more negative attitudes towards the Chinese than other foreigners in Geor-
gia,” 2017, http://crrc-caucasus.blogspot.com/2019/01/georgians-have-more-negative-attitudes.html, ac-
cessed March 2019.
51
antidasavluroba
45
Zaza Abashidze, “The Georgian March against migrants and NATO,” Jam news, 2018, https://jam-news.
net/the-georgian-march-against-migrants-and-nato/, accessed March 2019.
46
Civil Georgia, “Ultranationalists Rally Against Soros Foundation, Land Ownership Changes,” 2017, https://
old.civil.ge/eng/article.php?id=30436, accessed March 2019.
47
Alliance of Patriots of Georgia, “Our Vision & Program,” 2019, http://patriots.ge/our-vision-program/,
accessed March 2019.
48
Ibid.
49
TI Georgia, “Anatomy of Georgian Neo-Nazism,” 2018, https://www.transparency.ge/en/blog/anato-
my-georgian-neo-nazism, accessed March 2019.
52
• gavlena saqarTvelos evrokavSirTan daaxloebis procesze
daskvna da rekomendaciebi
jamSi, saqarTveloSi qveynis evropuli amis miuxedavad, populisturi naciona-
integraciis procesze populizmis gav- lizmidan momdinare riskebi saTanadod
lena arc Tu ise martivi aRmosaCenia. unda Sefasdes. populisti nacional-
Tuki rigi mimarTulebebisa, magaliTad istebi axerxeben qveyanaSi politiku-
umciresobebis uflebebis dacva, kvlav ri dRis wesrigis formirebas da ukve
problemur sakiTxad rCeba, mzardi pop- ramdenjerme aiZules xelisufleba naw-
ulizmis mizeziT saqarTvelos evro- ilobriv daeTmoT proevropuli re-
kavSirTan funqciuri an insitituci- formebis dRis wesrigi populisturi
uri daaxloebis procesis stagnaciis caitgaistis sasargeblod. amasTan, so-
an ukusvlis tendencia ar SeiniSneba. cialur-ekonomikuri viTareba Zalian
saukeTeso SemTxvevaSi, saqarTvelos nela icvleba da mosaxleobis umeteso-
evrokavSirSi integraciis procesze bas kvlav socialuri siduxWire da umu-
mzardi populizmis gavlena sakamaToa Sevroba awuxebs, rac mosalodnelia,
da saWiroebs met kvlevas. am etapze, rom kidev ufro metad gaaZlierebs pop-
populistma aqtorebma ver moaxerxes ulistur ganwyobebs qveyanaSi. Sesabam-
saqarTvelos evrokavSirTan urTier- isad, saqarTvelos mTavrobam da samo-
Tobebis pirdapiri sabotaJi da verc qalaqo sazogadoebam, evrokavSirisa da
qveynis evropuli integraciis procesis sxva dasavleli aqtorebis daxmarebiT,
winaaRmdeg sazogadoebrivi ganwyobebis aqtiuri zomebi unda miiRos qveyanaSi
Seqmna SeZles. evroskeptikuri populizmis gaZlier-
50
„mdumare Tanxmoba“ gulisxmobs mosaxleobis mxridan evropuli integraciis usityvo/ aradeklar-
irebul Tanxmobas. misi sapirispiro procesia SemzRudavi disensusi, rodesac mosaxleoba vetos
uflebis mqone aqtorad iqceva. ixileT: Hooghe L and Marks G (2009) A postfunctionalist theory of Eu-
ropean integration: From permissive consensus to constraining dissensus. British journal of political science
39(1): 1–23.
53
ebis SesaCereblad. amisaTvis, winamde- bisTvis, iseve rogorc evrokavSirsa da
bare politikis narkvevSi warmodgenil- saqarTveloSi moqmedi sxva saerTaSori-
ia ramdenime rekomendacia saqarTvelos so organizaciebisTvis.
mTavrobisa da samoqalaqo sazogadoe-
nino robaqiZe1
57
abstraqti
politikuri polarizaciis problema gaaqtiurebisas, magaliTad saarCevno
msoflios masStabiT tradiciuli lib- ciklebis paralelurad iCens Tavs. ar-
eraluri demokratiis qveynebis dRis sebobs mosazreba, rom polarizebuli
wesrigSi dgas. paralelurad, rogorc mediagaremo ar warmoadgens realur
erT-erTi mTavari demokratiuli insti- problemas Tu zogadad mediagaremo
tuti, mediac axali gamowvevebis winaSe qveyanaSi pluralistulia da amomrCev-
dadga. konkretuli sazogadoebrivi els gansxvavebul mediasaSaulebebze
jgufebis ndobas tradiciuli mediis miuwvdeba xeli. warmoadgens Tu ara
mimarT, profesionalizmsa da mediis fragmentirebuli qarTuli mediagare-
mier faqtebis obieqtur gaSuqebaze me- mo TavisTavad safrTxes da ramdenad
tad, mediasaSualebis partiuli Tu ide- SeZlebs aseTi media Seasrulos Jur-
ologiuri perspeqtiva gansazRvravs. nalistikis erT-erTi umTavresi _ saja-
politikuri polarizacia qarTuli ro forumis funqcia da moamzados mo-
mediis landSaftis gamowvevacaa. gan- qalaqeebi informirebuli politikuri
sakuTrebuli simwvaviT es problema arCevanisTvis?
mniSvnelovani politikuri procesebis
Sesavali
1
nino robaqiZe _ mediamkvlevari, SAFE iniciativis evraziis centris menejeri, IREX
* avtori madlobas uxdis mariam grigalaSvils, kvlevaSi Setanili wvlilisaTvis.
2
Peruško, Z. (2010). The Link That Matters: Media Concentration and Diversity of Content. in B. Klimkiewicz
(ed.), Media Freedom and Pluralism: Media Policy Challenges in the Enlarged Europe, Central European University
Press, pp. 261-273
3
iqve.
4
TVMR GE. (Tebervali, 2018). 2017 wlis yvelaze reitingulebi #1. xelmisawvdomia: https://bit.
ly/2UTjcjP
58
didi reitingis mqone opoziciur par- saqarTveloSi informaciis miRebis mTa-
tia „erTian nacionalur moZraobasTan.“ var wyaros kvlav televizia warmoad-
`reportiorebi sazRvrebs gareSe~ 2013 gens. respondentebis 73% mimdinare
wlidan moyolebuli saqarTveloSi me- movlenebze informaciis miRebis pirvel
diagaremos afasebs, rogorc `plural- wyarod swored telearxebs iyenebs6. az-
uri, Tumca jer kidev polarizebuli~5, ris formirebis procesSi kritikuli
rac, Tavis mxriv, negatiur gavlenas ax- xdeba telearxebis roli. mniSvnelo-
dens mTlianad medialandSaftze. vania isic, Tu ramdenad pasuxobs qar-
Tuli telemedia Jurnalistikis Zir-
mediis polarizacia mniSvnelovnad iTad standartebs. aRniSnuli naSromi
aisaxeba mosaxleobis ganwyobebze. yuradRebas swored televiziebze amax-
mikerZoebiT gaSuqebuli movlenebi, vilebs da mimoixilavs maT rolsa da
romlebic faqtis miwodebis nacvlad gavlenas sazogadoebis polarizaciasa
daufaravad afiqsirebs pozicias rome- da qveynis demokratizaciis procesze.
lime politikuri Zalis sasargeblod an kerZod, 2018 wlis saprezidento arCev-
sawinaaRmdegod, qarTuli mediasivrcis nebis mimoxilviT gavaanalizebT, Tu
damaxasiaTebel niSnad iqca. am fonze, ramdenad obieqturad da miukerZoe-
2018 weli qveyanaSi mimdinare politi- blad asaxavdnen mniSvnelovani medi-
kuri movlenebis, kerZod ki sapreziden- asaSualebebi sazogadoebisTvis saW-
to arCevnebis gamo, metad saintereso irboroto sxvadasxva socialuri Tu
gamodga. 2018 wlis saprezidento arCev- politikuri sakiTxebis mimarT arsebul
nebma ufro metad warmoaCina mediis po- mosazrebaTa mravalferovnebas. es an-
larizaciis negatiuri gavlena qveyana- alizi saSualebas iZleva davinaxoT,
Si mimdinare politikur procesebze da Tu ramdenad uwyobs media xels sazo-
mediis mravalferovnebis mniSvneloba gadoebis politikur fragmentacias,
qveynis stabiluri demokratiuli gan- sxvadasxva interesTa jgufebs Soris
viTarebisTvis. dapirispirebis gaRrmavebas da qmnis Tu
ara gansxvavebul politikur realobebs
rogorc kavkasiis barometris sazoga- gansxvavebuli politikuri Sexedule-
doebrivi azris kvleva aCvenebs, dRes bebis mqone auditoriisTvis.
8
mediamonitori. (2018). arCevnebis mediamonitoringis saboloo angariSi, 2016-2018. xelmisawvdo-
mia: http://mediamonitor.ge/. bolos nanaxia: 6 marti, 2019
9
igive.
10
igive.
60
„saqarTvelos 2018 wlis saprezidento mixeil saakaSvilis, „nacionalur moZ-
arCevnebis mediaSi gaSuqebis kvlevis~ raobisa“ da grigol vaSaZis kritikuli
Tanaxmad, garda winasaarCevno pro- SefasebiT12. SedarebiT neitraluri me-
cesis daZabul reJimSi msvlelobisa, diis niSa daikaves telekompania „pir-
gansakuTrebiT niSandoblivia mediaSi velma“ da aWaris sazogadoebrivma mauw-
siZulvilis enis gamoyeneba. `rusTavi yebelma. sagulisxmoa, rom satelevizio
2~-is mier salome zurabiSvilze momza- sivrcis amgvari formireba aisaxeba
debul siuJetebSi dafiqsirda yvelaze mayureblis ganwyobazec ZiriTadi me-
meti eTikuri darRveva, maT Soris Jur- diebis mimarT. ori yvelaze popularu-
nalistebis mier sakuTar saavtoro te- li mauwyebelidan _ „imedi“ da „rusTavi
qstebSi cinizmis da ironiis gamoyenebis 2“ verc erTi iamayebs mayureblis ndo-
SemTxvevebi11. kvlevis Tanaxmad, saarCev- bis maRali maCvenebliT. telekompania
no periodSi pirveli turidan meoremde imeds endoba gamokiTxulTa 26% da ar
mkveTrad gaizarda (56%-dan 89%-mde) sa- endoba 20%, xolo „rusTavi 2“-s endoba
lome zurabiSvilis uaryofiTi gaSuqe- 20% da ar endoba 27%. orive televi-
ba `rusTavi 2~-ze. maSin, rodesac `ime- ziasTan mimarTebaSi mayureblis umrav-
di~ winasaarCevno kamapaniis farglebSi lesobas neitraluri damokidebuleba
dakavebuli iyo yofili prezidentis aqvs13.
11
igive.
12
igive.
13
erovnul demokratiuli instituti. (2018). sazogadoebrivis azris kvleva saqarTveloSi. xelmi-
sawvdomia: https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20Georgia_Issues%20Poll%20Presentation_De-
cember%202018_English_Final.pdf
14
igive.
61
mediaSi politikuri polarizaciis tal- nebze saarCevno barieri gadalaxa samma
Ra, romlis pikic 2018 wlis sapreziden- politikurma gundma da samive maTgani
to arCevnebi iyo, bevrad ufro adre politikur brZolaSi aqtiurad iyeneb-
daiwyo. 2012 da 2016 wlis saparlamento da maT gavlenebs konkretul televi-
arCevnebSi tendencia ukve TvalnaTeli ziebze.16 Sedegad, saarCevno xmis mqone
iyo. 2016 wlis saparlamento arCevnebis moqalaqeTa didi nawili17 faqtobrivad
winasaarCevno mediamonitoringis Se- gariyuli iyo politikuri diskusi-
degebi aseve aCvenebda popularuli da idan, rac pirdapir ewinaaRmdegeba
gavleniani tele mediebis politikur pluralisturi da warmomadgenlobiTi
iaraRad gamoyenebis praqtikas.15 saqa- demokratiis principebs.
rTvelos parlamentis 2016 wlis arCev-
15
mediamonitori. (2016). 2016 wlis saparlamento arCevnebis mediamonitoringis Sedegebi. xelmis-
awvdomia: http://mediamonitor.ge/files/MM%20Final%20Report%20(Geo).pdf
16
saerTaSoriso gamWvirvaloba- saqarTvelo. (2015). vis ekuTvnis qarTuli media. xelmisawvdomia:
https://www.transparency.ge/ge/post/report/vis-ekutvnis-kartuli-media
17
saarCevno xmis uflebis mqone moqalaqeTa 36%-s ar aqvs gamoxatuli politikuri preferencie-
bi arcerTi politikuri subieqtis mimarT, aseve rigi moqalaqeebi mxars uWeren iseT politikur
moTamaSeebs, romlebsac ar aqvT xelmisawvdomoba media resursis marTvaze. erovnul demokrati-
uli instituti (2018).
18
Martin, J.G and Yurukoglu, A. (2017). Bias in Cable News: Persuasion and Polarization. American Economic
Review, 107(9), 2565-2599
19
erovnul demokratiuli instituti. (2018). Results of December 2018 Public Opinion Polls in Georgia.
xelmisawvdomia: https://www.ndi.org/publications/results-december-2018-public-opinion-polls-georgia
20
erovnul demokratiuli instituti. (2018). sazogadoebrivis azris kvleva saqarTveloSi. xelmi-
sawvdomia: https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20Georgia_Issues%20Poll%20Presentation_De-
cember%202018_English_Final.pdf
62
opoziciis mxardamWerebs am Temaze is- rogorc zogad sakiTxze _ Tu ramdenad
eTive gansxvavebuli warmodgena aqvT, swori mimarTulebiT midis qveyana.
21
igive
22
igive
63
qveynis mimarTuleba (erovnul demokratiuli instituti, 2018)23
23
igive
24
kavkasiis kvleviTi resursebis centri. sazogadoebrivi azris kvleva 2014-2018. xelmisawvdomia:
https://caucasusbarometer.org/en/
64
raobis mxardamWeri moqalaqeebis 40% pasuxobs “arasdros”.25
da qarTuli ocnebis mxardamWerebis 6%
daskvna
mniSvnelovania, rom saqarTvelo me- Secdoma iqneboda imis Tqma, rom maT
zobeli qveynebisgan gansxvavebiT, jer saqmianobas sazogadoebriv azrze gav-
kidev inarCunebs mravalferovan media lena ar aqvs. Tumca qarTuli mediisT-
landSafts.27 maRalreitinguli, poli- vis dRes mTavari gamowvevaa ara bevri
tikurad afilirebuli nacionaluri gansxvavebuli koncefciis media kole-
mauwyeblebis paralelurad muSaobs qtivis arsebobaa, aramed, iseTi medi-
ramdenime SedarebiT dabalreitingiani aplatformebis arseboba, romlebic,
telekompaniac, izrdeba onlain me- erTi mxriv, sazogadoebis farTo speq-
diasaSualebebis ricxvi, muSaoben ga- tris ndobas daimsaxureben, xolo meore
momZiebel JurnalistTa gundebi da mxriv saTanadod warmoaCenen konkret-
25
erovnul demokratiuli instituti. (2018). sazogadoebrivis azris kvleva saqarTveloSi. xelmi-
sawvdomia: https://www.ndi.org/sites/default/files/NDI%20Georgia_Issues%20Poll%20Presentation_De-
cember%202018_English_Final.pdf
26
igive.
27
Freedom House. (2018). Freedom in the World 2018- Georgia. xelmisawvdomia: https://freedomhouse.
org/report/freedom-world/2018/georgia
65
ul sazogadoebaSi arsebul mosazreba- nansuri arsebobis tradicia da gamoc-
Ta mravalferovnebas, Seqmnian sivrces dileba naklebad aqvs. Tu gadavxedavT
gansxvavebuli socialuri Tu politi- dReisTvis qarTuli Zlieri satele-
kuri jgufebis konstruqciuli, argu- vizio mediebis istorias vnaxavT, rom es
mentebze dafuZnebuli dialogisTvis mediebi sxvadasxva dros gamoxatulad
da am gziT Seasruleben sazogadoebis emsaxurebodnen gansxvavebuli poli-
mTavar dakveTas.28 tikuri interesebis mqone jgufebs an
sulac politikur brZolaSi iaraRad
2018 wlis saqarTvelos saprezidento gamoyenebis mizniT iyvnen Seqmnili. mo-
arCevnebma kidev erTxel aCvena medi- qalaqeebis ndoba da damokidebulebac
is da sazogadoebis politikuri po- reitinguli tele-mediebis mimarT am
larizaciis ori ZiriTadi politikuri subieqturi Tu obieqturi garemoebebis
polusiT _ qarTuli ocneba da erTiani safuZvelze Camoyalibda.
nacionaluri moZraoba. orive politi-
kuri Zalis mTavari iaraRi oponentis sazogadoebis politikuri polar-
winaaRmdeg momxreTa Semokreba iyo da izacia, bunebrivia, ar aris mxolod
arcerTi politikuri Zala ar eridebo- saqarTvelos problema. metic, sxva-
da am brZolaSi maT xelT arsebuli me- dasxva kvlevebi aCvenebs, rom es prob-
dia resursis agresiul gamoyenebas. lema gansakuTrebuli simwvaviT swored
tradiciuli liberaluri demokratiis
media sazogadoebis polarizaciis mniS- qveynebSi dgas.30 Tumca, dabali social-
vnelovani wyaroa.29 mosaxleobis azris uri kapitalis mqone qveynebSi politi-
kvleva aCvenebs, rom sazogadoebrivi kuri fragmentaciis Sedegebi SeiZleba
azri partiul-politikuri preferen- gadaulaxav problemad iqces da Camoy-
ciebis mixedviTaa dayofili, rac am- alibebis procesSi myofi demokratiebs
cirebs konstruqciuli politikuri Seuqcevadi ziani miayenos. maSin, roca
debatebis SesaZleblobas da safrTxis media pluralizmi demokratiis mniS-
qveS ayenebs demokratias. media rom ad- vnelovani maxasiaTebelia, mediis po-
vilad iqceva politikuri brZolis iar- larizaciam, xangrZlivad ignorire-
aRad iseT qveynebSi, rogoric saqarTve- bis SemTxvevaSi, SesaZloa politikur
loa, es martivad axsnadia. demokratiis niadagze sazogadoebrivi jgufebis eqs-
xanmokle gamocdilebis qveynebSi medi- tremalur dapirispirebas misces biZgi.
as, rogorc bizness, damoukidebeli fi-
28
Kovach, B. and Rosenstiel, T. (2014). The Elements of Journalism: What Newspeople Should Know and the
Public Should Expect, New York, United States, Three Rivers Press
29
Martin, J. G. and Yurukoglu, A. (2017). Bias in Cable News: Persuasion and Polarization. Economic Review,
107(9), 2565-2599
30
McCoy, J, Rahman, T and Somer, T. (2018). Polarization and the Global Crisis of Democracy: Common Pat-
terns, Dynamics, and Pernicious Consequences for Democratic Polities. American Behavioral Scientist, 62(1),
16-42.
66
rekomendaciebi
politikuri aqtorebisTvis:
saerTaSoriso donorebisTvis: