Poređenje grejanja stambenih zgrada različite spratnosti

pomoću softvera EnergyPlus

Spec. Jovan Malešević, student doktorskih studija, Ivan Milanović, student doktorskih studija,
Marko Miletić, student doktorskih studija, Dr Milorad Bojić, dipl.ing.
Mašinski fakultet u Kragujevcu, Sestre Janjić 6, 34000 Kragujevac

ABSTRACT
Ovaj rad se bavi izučavanjem grejanja zgrada koje su po svemu indentične osim spratnosti.
Jedna zgrada ima 5 spratova (sa 25 stanova), a druga zgrada ima 6 spratova (sa 30 stanova) i
može da predstavlja nadogradnju jednog dodatnog sprata na petospratnicu. U zgradi sa 5
spratova greju se 124 prostorije, a u zgradi sa 6 spratova 149 prostorija. Ove zgrade i grejanje
u njima se modeliraju pomoću softvera EnergyPlus. Obe zgrade se greju pomoću daljinskog
grejanja uz korišćenje tople vode u radijatorima konvektorskog tipa. Radi uštede energije na
svakom radijatoru su primenjeni termostatski ventili. Grejanje se simulira tokom celog
grejnog perioda od 15 oktobra do 15 aprila za Kragujevac. Pri tome se vodi računa o stepenu
ostvarene termičke ugodnosti u prostorijama obe zgrade. Za obe zgrade kao i za indentične
stanove i prostorije u njima poredi se specifični utrošak energije kao i maksimalna
angažovana snaga u pojedinačnim radijatorima.

Ključne reči: specifični utrošak energije; maksimalna angažovana snaga; termička

ugodnost.

Comparison of heating in residential buildings with different number of

storey by using software EnergyPlus 

 Abstract: In this work heating of similar buildings with different number of stories is
investigated. The first building has 5 stories (25 apartments). The second building has 6
storeys (30 apartments) and it may present the 5-storey building with additional storey added
on top of it. In the 5-stories building, there is 124 rooms to be heated, while the 6-story
building has 149 rooms to be heated. These buildings and its rooms (zones) are modeled and
simulated by using EnergyPlus software.  The both buildings are heated from the district
heating system using hot water in convection-type radiators. To save energy, thermostatic
valves are installed on each radiator. The heating process is simulated during a heating period
from October 15 to April 15 in Kragujevac. While doing that the degree of thermal comfort is
taken into account. Specific energy consumption and specific maximum used power in
individual radiators for both buildings in similar rooms (zones) are compared. 

Keywords: unit energy consumption; maximum used power; thermal comfort.

1.Uvod

Nadogradnja postojećih stambenih zgrada na zgradama sa ravnim krovovima veoma je

izražena u poslednjoj deceniji. Namena nadogradnji je težnja za dobijanjem vrlo jeftinog
stambenog prostora na atraktivnim i skupim lokacijma. Deficit stambenog prostora i visoke
cene stanova u novogradnji, doveli su do pojave masovne nadogradnje stambenih zgrada.
Potencijalne investitore rukovode čisto ekonomski razlozi da ulažu sredstva u nadogradnju
već postojećih stambenih objekata: znatno niža cena gradnje od one na slobodnom prostoru, i
visoke cene lokacija gde se vrši nadogradnja[1]. Medjutim, nadogradnja dovodi do promene
objekta u arhitekto-nskom, gradjevinskom i termičkom smislu.

Energetika većeg broja višespratnih zgrada je već istraživana pomoću kopjuterskog

programa EnergyPlus (vidi reference [2] i [3]), medjutim u raspoloživoj literaturi nisu
publikovana istraživanja energetike grejanja kod nadogradnje dodatnog sprata na zgradu sa
više spratova.

Stambeni prostor može da se greje na različite načine kao što je grejanje pomoću
elektroenergije, toplotnih pumpi, prirodnog gasa ili daljinskim grejanjem. U ovom slučaju
izučavamo zgrade koje se greju pomoću daljinskog grejanja. Danas daljinsko grejanje
Kragujevca, tehnički i organizaciono vrši „Energetika“. U ovom slučaju Energetski grejni
fluid u primarnoj mreži je vrela voda 140/800C. U izvorima toplote kao vrste goriva se koriste
ugalj oko 70%, mazut oko 10%, i prirodni gas oko 20%[4]. Vidi se da zbog velikog procenta
uglja u mešavini goriva koju koristi „Energetika“ grejanje prostora daljinskim grejanjem
dovodi do značajnih emisija ugljendioksida u atmosferu. To potencira značaj istraživanja
potrošnje energije u višespratnicima koje energetika opslužuje jer je uvek moguće doći do
rešenja za smanjenje potrošnje energije u njima.

Da bi se videlo kako se menja grejanje zgrada u termičkom smislu u slučaju

nadogradnje, ovaj rad se bavi izučavanjem grejanja zgrada koje su po svemu indentične osim
spratnosti. Jedna zgrada ima 5 spratova (sa 25 stanova), a druga zgrada ima 6 spratova (sa 30
stanova) i može da predstavlja nadogradnju jednog dodatnog sprata na petospratnicu. Obe
zgrade se greju pomoću daljinskog grejanja uz korišćenje tople vode u radijatorima
konvektorskog tipa. Radi uštede energije na svakom radijatoru su primenjeni termostatski
ventili. Grejanje se simulira tokom celog grejnog perioda od 15 oktobra do 15 aprila za
Kragujevac. Pri tome se vodi računa o stepenu ostvarene termičke ugodnosti u prostorijama
obe zgrade. Ove zgrade i grejanje u njima se modeliraju pomoću softvera EnergyPlus. Za obe
zgrade kao i za indentične stanove i prostorije u njima poredi se specifični utrošak energije
kao i maksimalna angažovana snaga u pojedinačnim radijatorima.

2. Softver EnergyPlus

Da bi se simuliralo grejanje, hlađenje, osvetljenje, ventilacija, vodena mreža i drugi energetski

tokovi u stambenoj zgradi korišćen je softver EnergyPlus verzija 5.0.0 [5]. Jednostavnije
rečeno ovaj softver modelira korišćenje energije u stambenoj zgradi. EnergyPlus uzima u
obzir sve faktore koji utiču na termičko opterećenje zgrade, kao što su električni uređaji,
osvetljenje, prisutnost ljudi u zgradi, uticaj sunčevog zračenja, uticaj vetra, infiltracija,
osenčenost otvorenih prostorija [6]. Ovaj softver nam omogućava da izvršimo simulaciju
energetskog ponašanja stambene zgrade za definisani vremenski period.

3. Termički i geometrijski opis zgrade

Modelirane su dve stambene zgrade, jedna petospratnica (slika 1) i druga šestospratnica (slika
2). Na slikama 1 i 2 modeli ovih zgrada su dati u Google SketchUp-u [7]. Google SkethUp je
program za 3D modeliranje. Obe zgrade su u sistemu daljinskog grejanja sa korišćenjem tople
vode u radijatorima konvektorskog tipa na kojima se nalaze termostati radi uštede energije.
 Slika 1:MODEL 5T

Petospratnica je označena kao osnovni model ili MODEL 5T, a šestospratnica kao
model sa nadogradnjom sprata ili MODEL 6T. Kod oba modela raspored prostorija i stanova
je indentičan po vertikalama. To znači da je raspored stanova i odgovarajućih prostorija u
njima na svakom spratu isti. Izuzetak je samo prvi sprat i na njemu stan broj 5 zbog ulaza u
zgradu. Na svakom spratu nalaze se dva jednosobna stana, jedan jednoiposobni, jedan
dvosobni i jedan dvoiposobni. Ovo ne važi samo za prvi sprat gde je umesto dvosobnog stana
jednosoban, zbog ulaza. Taj jednosoban stan na prvom spratu se razlikuje od ostalih na istoj
vertikali i po tome što nema lodju i ostavu.

Slika 2:MODEL 6T Slika 3: Poprečni presek kroz zgradu

Na slici 3 granice između stanova su prikazane crvenom linijom, a granice između

prostorija u stanovima, crnom linijom.

Jedan od načina za definisanje geometrije zgrade je uz pomoć nekog tekstualnog

editora. Međutim, geometriju je veoma teško definisati na ovaj način, zahteva dosta vremena,
posebno kod višespratnica. Pri tome se moraju koristiti relativne koordinate zbog uštede u
vremenu. Ono što posebno karakteriše modeliranje ovih zgrada ( i višespratnica uopšte) i
grejanja u njima, pomoću softvera EnergyPlus, je [3]:
1. Veliki boj zona (prostorija) – kod MODELA 5T ima 154 zona, 25 stanova ili 124 prostorije
koje se greju, a kod MODELA 6T ima 185 zona, 30 stanova, ili 149 prostorija koje se greju,
2. Veliki broj površina (BuildingSurface), pod, plafon, zidovi – kod MODELA 5T ih ima
1338, a kod MODELA 6T 1607,
3. Veliki broj vrata i prozora (FenestrationSurface) – kod MODELA 5T ih ima 427, a kod
MODELA 6T 515,
4. Veliki broj cevnih grana (branch) - kod MODELA 5T ih ima 131, a kod MODELA 6T 156,
5. Osenčene površine (Shading:Site) – kod MODELA 5T ih ima 86, a kod MODELA 6T 101.
Softver EnergyPlus omogućava modeliranje grejanja stambene zgrade uzimajući u
obzir sve faktore koji utiču na termičko opterećenje zgrade kao i sve faktore koji utiču na
dobitke energije. Ovaj softver nam daje mogućnosti modeliranja različitih scenarija grejanja
zgrade. U ovom radu smo analizirali scenarijo bez dobitaka energije od strane elekričnih
uređaja, električnih sijalica kao i prisustva ljudi u prostorijama.

4. Rezultati i diskusija
Simulacija je izvršena za grejnu sezonu u Kragujevcu od 15. oktobra do 15. aprila sledeće
kalendarske godine. Rezultati su prikazani u HTML fajlu tabelarno i korišćenjem
programskog paketa Microsoft Excel-a. Rezultati simulacije su dobijeni i prikazani na svakih
10 minuta.

4.1 Specifična potrošnja toplote za ceo grejni period

Za jednogodišnji grejni period, simulacija softverom EnergyPlus ja dala da je specifična
potrošnja toplote za grejni period za petospratnicu i šestospratnicu približno jednaka. Za
petospratnicu iznosi 237.6 MJ/m2, a za šestospratnicu 239,1 MJ/m2. Razlika je 0.6%.

Slika 4: Temperture vazduha za najhladniji dan

4.2 Najhladniji dan meterološkog fajla
Slika 4 prikazuje temperature vazduha u prostorijama stana broj 31 za 12. januar koji
je najhladniji dan meterološkog fajla za Kragujevac. Takođe prikazana je i spoljašnja
temperatura. Stan broj 31 se nalazi na šestom spratu šestospratnice i predstavlja nadograđen
stan na petospratnicu.
Na ovoj slici se vidi da temperature po prostorijama dostižu konstantnu vrednost kada
je grejanje uključeno. Te vrednosti su zadate na termostatima [8] i [9] i to za kupatilo 220C, za
dnevnu sobu, spavaću sobu i kuhinju po 200C i za hodnik i WC po 150C.
Po prekidu grejanja, temperature u prostorijama opadaju u zavisnosti od konstrukcije
njihovog omotača, tj. od koeficijenta prolaza toplote tako da će srednje vrednosti temperature
biti niže od zadanih.
Pored temperatura mogu se analizirati snage grejnih tela u prostorijama za ekstremno
niske temperature, tj. za 12. januar. Za ovu analizu je korišćena slika 5. Ova slika prikazuje
snagu grejnih tela po prostorijama. Jasno se vidi da grejna tela počinju sa radom u 6 sati i rade
do 22 sata. U prvom satu svog rada grejno telo ima najveću snagu da bi postiglo traženu
temperaturu u određenoj prostoriji posle hlađenja tokom noći. Tokom daljeg rada grejnog tela
zapažaju se oscilacije u njegovoj snazi. Posle isključenja grejnih tela, snaga naglo opada.
Dalje slika 5 daje uporedne snage grejnih tela po odgovarajućim prostorijama za oba
MODELA 5T i 6T za stan 26. Stan 26 kod MODELA 5T nalazi se na zadnjem spratu, a kod
MODELA 6T iznad njega je još jedan sprat. Zapažamo da je potrebna snaga grejnih tela u
odgovarajućim prostorijama veća kod MODELA 5T zato što je plafon tih prostorija u
direktnoj vezi sa spoljnom sredinom.

Slika 5:Snaga grejnih tela u stanu 26 za MODEL 5T i MODEL 6T

4.3 Verikale
Na slikama 6, 7 i 8 uporedjivana je specifična potrošnja energije za grejnu sezonu oba modela
stambene zgrade po vertikalama. Vertikalu čine svi stanovi koji se nalaze na istoj strani sveta.
 Slika 6:Specifična potrošnja energije u stanovima na vertikali 4

Vertikala 3 je na severozapadnom delu zgrade (NW), vertikala 4 na sevroistočnom

delu zgrade (NE), vertikala 5 na jugoistočnom delu zgrade (SE), vertikala 6 na jugozapadnom
delu zgrade (SW) i vertikala 7 na zapadnom delu zgrade (W) – slika 3.

Slika 7:Specifična potrošnja energije u stanovima na vertikali 5

Na slikama 6, i 8 zapažamo slične promene potrošnje energije po spratnosti. Naime,

na prvom spratu potrošnja energije opada od prvog do drugog sprata, a zatim blago raste do 5
sprata (MODEL 5T), tj. do 6.sprata (MODEL 6T). Nešto veću potrošnju energije na prvom u
odnosu na drugi sprat objašnjavamo direktnim uticajem zemljišta na prvi sprat. Taj uticaj je
sve manji što je spratnost veća. Sa slike 9 zapaža se da je izuzetak vertikala 5 kod koje
specifična potrošnja energije raste do drugog sprata, opada do trećeg i raste do zadnjeg sprata.
Objašnjenje sledi iz činjenice da je na vertikali 5 na prvom spratu umesto dnevne sobe ulaz u
zgradu, kako je navedeno u geometrijskom opisu zgrade. Znači da su na vertikali 5 izmenjeni
uslovi grejanja u odnosu na druge vertikale.

Slika 8:Specifična potrošnja energije u stanovima na vertikali 6

Slike 6 i 7 nam pokazuju da je specifična potrošnja energije oba modela stambene

zgrade po vertikalama na odgovarajućim spratovima približno jednaka. Slika 8 pokazuje da je
izuzetak je samo vertikala 6 (SW) kod koje je specifična potrošnja energije na zadnjem
spratu šestospratnice (MODEL 6T) manja od specifične potrošnje energije na zadnjem spratu
petospratnice (MODEL 5T).

Slika 9:Specifična potrošnja energije u dnevnim sobama po spratnosti

4.4 Dnevne sobe u različitim vertikalama
Slika 9 daje promenu specifične potrošnje energije po spratnosti za dnevne sobe. Zapažamo
da se dnevne sobe na vertikali 5 greju od drugog sprata. Najveća speifična potrošnja energije
je u dnevnim sobama na vertikali 6, a najmanja u dnevnim sobama na vertikali 7. Objašnjenje
je u broju spoljnih zidova.

5. Zaključak

U ovom radu su prikazani rezultati simuliranja rada daljinskog grejanja toplom vodom kao
grejnim fluidom u radijatorima konvektorskog tipa na kojima se nalaze termostati radi
regulisanja temperature u prostorijama i uštede energije. Pri tome je modelirano grejanje dve
stambene zgrade koje su po svemu indentične, osim spratnosti. Zaključujemo da se specificna
potrošnja energije i maksimalno angažovana snaga za grejni period praktično ne menja ako
povećamo spratnost. U ovom slučaju radi se o nadogradnji jednog sprata na petospratnicu. Na
osnovu promene temperature u prostorijama zaključuje se da one vrlo brzo, po uključenju
grejanja, dostižu zadanu vrednost. Ta vrednost temperature je konstantna dok je grejanje
uključeno. Konačno se može konstatovati da nadogradnja ne utiče nepovoljno na osnovne
parametre grejanja.

6. Literatura

[1] – Website – http://phidac.mongeometrija.org/radovi/Kuzmanov_Lazar.pdf. Retrieved

Mart 18, 2009.
[2] ZSW Xiaoxia, The simulation and application of thermal environment of some multi-
storey buildings in Beijing - Industrial Construction, 2008, DOI: CNKI:SUN:GYJZ.0.2008-
S1-011
[3] P.G. Ellis and P.A. Torcellini, Simulating Tall Buildings Using EnergyPlus, the Ninth
International Building Performance Simulation Association (IBPSA) Conference and
Exhibition (Building Simulation 2005) Montreal, Quebec, August 15–18, 2005.
[4] – Republika Srbija grad Kragujevac – STRATEGIJA DUGOROČNOG RAZVOJA
ENERGETIKE GRADA KRAGUJEVCA, Beograd, decembar 2004.
[5] – Website – http://www1.eere.energy.gov/buildings/energyplus_redirect.html. Retrieved
Mart 18, 2009.
[6] – Crawley, D., Lawrie, L., Winkelmann, F., Buhl, W., Joe Huang, Y., Pedersen, C.,
Strand, R., Liesen, R., Fisher, D., Witte, M., Glazer, J., EnergyPlus: creating a new-generation
building energy simulation program. Energy and Buildings. 33 (2001) 319-331.
[7] – http://en.wikipedia.org/wiki/SketchUp. Retrieved Mart 18, 2009.
[8] – S. Zrnić, Ž. Ćulum: Grejanje i klimatizacija sa primenom solarne energije, osmo izdanje,
Beograd, 1988.
[9] – B. Todorović: Projektovanje postrojenja za centralno grejanje, Mašinski fakultet
Beograd, 2005.