İÇİNDEKİLER

SEMBOLLER 2

ÖZET 3

GİRİŞ 3

TEORİ VE VERİ TOPLAMA İŞLEMİ 4

CİHAZLAR 5

DENEYİN YAPILIŞI 6

ÖLÇÜM SONUÇLARI VE İSTENEN HESAPLAMALAR 6

TABLOLAR 6

GRAFİKLER 7

TARTIŞMA VE SONUÇ 9

REFERANSLAR 9

EK 10

1
SEMBOLLER

P : güç [W]

R : moment (tork) kolu uzunluğu [m]

F : kuvvet [N]

N : motor hızı [dev/s]

T : Tork [Nm]

BP : Mil Gücü

η (%) : Verim

Q : Yakıt Eşdeğer Gücü

Mf : Birim zamanda tüketilen yakıt miktarı

Qc : Mazot için Isıl Değer

ρf : Mazotun yoğunluğu

Vf : Debi

2
ÖZET

Tek silindirli dizel motorunun performans parametrelerinin belirlenmesi

için motorun farklı devirlerde güç ve yakıt tüketimini ölçtük.

GİRİŞ

İçten yanmalı motorlar, yakıtın kimyasal enerjisini kullanılabilir işe çeviren

makinalardır.

Silindir
Sıralı tip motor, V tipi motor, Boksör tipi motor, Yıldız
Birleştirme
tipi motor, W tipi motor, H tipi motor
Şekline Göre

Ateşleme tipine Buji ile ateşlemeli motorlar, Sıkıştırma ile ateşlemeli

Göre motorlar

Kullanılan yakıta Benzinli motor, Dizel motor, LPG'li motor, Doğalgazlı

göre motor

Zamanlama
2 Zamanlı motor, 4 Zamanlı motor
Sistemine Göre

Sabit hacim çevrimli motor, Sabit basınç çevrimli

Çevrimlerine Göre
motor, Karma çevrimli motor

Silindir Sayılarına
Tek silindirli motorlar, Çok silindirli motorlar
Göre

Soğutma
Hava soğutmalı motor, Su soğutmalı motor
Sistemlerine Göre

Gaz türbinli motorlar, Wankel motoru, Stirling

Diğer Tip Motorlar
motoru, Zıt pistonlu motorlar, Quasiturbine motor

Bu deneyde amaç;

Motor parçaları ve motor yapısının incelenmesi, tek silindirli dizel bir

motorun performans parametrelerinin (Tork, Güç, Mil verimi ve Yakıt
tüketimi) deneysel olarak incelenmesidir.

3
İçten yanmalı motorların çalışma prensibi şu şekildedir:

Yakıt, karbüratör veya Yakıt enjeksiyonu sistemiyle belli bir oranda hava ile
karıştırılarak yanma odası denilen silindirin içine gönderilir. Karışım piston
tarafından sıkıştırılarak buji yardımıyla ateşlenir. Dizel
motorlarda ateşleme buji yerine yüksek basıç altında sıkıştırmayla yapılır.
Karışım CO2 ve CO'e dönüşür. Bu reaksiyon hacim ve ısı yaratır. Buda
pistonların salınım hareketi Krank mili yardımıyla mekanik enerjiye
dönüştürülerek iş yapılmış olur. Yakıt olarak önceleri gazyağı kullanılmış
günümüzde ise benzin, mazot ve LPG (Sıvılaştırılmış Petrol Gazı) oldukça
yaygındır.

Faydalı güce aynı zamanda efektif güç ve fren gücü de denir. Bu güç,
motorun gerçek gücüdür. Silindirler içinde elde edilen iç güçten, motorun
çalışması için harcanan gücün çıkarılmasından sonra, motorun volanından
veya kasnağından ölçülen bir güçtür.

İndike güç; yakıtın yanmasıyla meydana gelen gaz basıncının, pistonu

hareket ettirmek için oluşturduğu güçtür.

Özelliği: İç gücün hesaplanmasında yanma sonucu pistonu hareket ettiren

ortalama gaz basıncı (ortalama indike basınç), motor çalışırken indikatör
adı verilen cihaz ile ölçülür. Bu basıncın, piston üzerinde oluşturduğu itme
kuvveti bulunarak motor gücü hesaplanır.

TEORİ VE VERİ TOPLAMA

Motor Torku ve Motor Gücünün Hesaplanması

Motor Torku:
T = FR

Burada F(N) deneyde ölçülen kuvvet, R(0,25m) ise tork kolu uzunluğudur.

Motor Gücü:
P = 2pTN

Burada P(W) motor gücü, T(Nm) motor torku, N(dev/s) ise motor hızıdır.

Yakıt Gücü ve Mil Veriminin Hesaplanması

4
Yakıtın eşdeğer gücü

Q(kW ) = M fQ c

Burada (kJ/kg) yakıtın ısıl değeri olup deneyde kullanılan mazot için
Qc

42700 kJ/kg dır. (kg/h) değeri ise motorun birim zamanda tükettiği
Mf

yakıt miktarı olup aşağıdaki formülle hesaplanır.

M f (kg / h ) =V f r f 3, 6

Burada (ml/s) motorun birim zamandaki hacimsel yakıt tüketimi,

Vf ρf

(kg/l) ise yakıtın yoğunludur ve deneyde kullanılan mazot için 0,83 kg/l dır.

Mil Gücünün Hesabı

Aşağıdaki denklem kullanılarak “Mil gücü” BP hesaplanır.

T (tork) = f.r ( kuvvet x tork kolu uzunluğu )

BP = 2πTN/1000 kW

Milin verimi denklem aşağıdaki denklemle hesaplanır:

η = (BP/Q)x100 (%)

CİHAZLAR

– Isıl dirençler: Motorda kullanılan bir teknolojidir. Manifold içindeki

rezistans telli ısıtıcılar, motor çalışma sıcaklığına gelinceye dek giriş
havasını ısıtır. Soğuk havalarda, motor uzun süreli (1 saatten daha

5
 fazla) kapatıldığında kullanılan ve şehir cereyanı ile çalışan motor
blok ısıtıcıları, aşınma ve çalıştırma zamanını azaltmak için sıklıkla
kullanılır.
– Terazi
– Yakıt deposu
– Yakıt göstergesi
– Yakıt musluğu
– Dinamometre
– Tek silindirli dizel motor
– Kontrol ünitesi

DENEYİN YAPILIŞI

– Yük ayarı yapılan potansiyometre saat yönünde çevrilerek açılır.

– Motor düğmesi ‘motor’ konumuna getirilir.
– Dinamometreyi yükleyen düğme, motor çalışmaya başlayana kadar
saat yönünde yavaş yavaş açılır.
– Motor çalışmaya başladıktan sonra motor düğmesi ‘load’ konumuna
getirilir.
– Motor hızı gaz kelebeği yardımıyla ayarlanır. Motor yüklemesi içinse
yük ayarı yapan potansiyometre kullanılır.
– Veriler not edilir.

ÖLÇÜM SONUÇLARI VE İSTENEN HESAPLAMALAR

Yapılan ölçüm sonuçları Tablo 1-2-3’de verilmiştir.

TABLOLAR

Tablo-1

Motor Devri(dev/s) Kuvvet(N) Zaman(s)

50 11 4.95

45 18.5 3.98

40 25 4.20

6
35 28 4.99

30 28 5.66

25 29.5 7.16

20 27 8.13

Tablo-2

Motor Devri(dev/s) Kuvvet(N) Motor Torku(Nm) Motor Gücü(W)

50 11 2.75 863.9
45 18.5 4.625 1307.7
40 25 6.25 1570.8
35 28 7 1539.4
30 28 7 1319.5
25 29.5 7.375 1158.5
20 27 6.75 848.2

Tablo-3

Yakıt tüketimi (ml/s) Yakıt gücü(W) Mil ısıl verimi

hb ( %)

0.34 42700 1.32

0.50 64477 1.98
0.48 61915 2.26
0.41 52094 2.70
0.33 41846 3.13
0.26 33306 3.26
0.22 28182 2.79

GRAFİKLER

7
Grafik-1

Grafik-2

Grafik-3

Grafik-4

SONUÇ

Deneyde tek silindirli bir dizel motorun performans parametrelerini

belirledik ve bunları tablo ve grafiklerle raporda gösterdik.

Böylece motorun hangi devir aralıklarında en verimli şekilde

çalışabileceğini gördük. Ayrıca çalıştığımız motor dizel motor
karakteristiğine uymaktadır. Çünkü belirli bir devre kadar (25dev./s) motor
devri düşmesine rağmen üretilen güç artmaktadır.

Bir dizel motorun performansını artırmanın en iyi yolu turboşarj

kullanmaktır. Turboşarjlar hakkında ayrıntılı bilgi ekte verilmiştir.

8
REFERANSLAR

– Deney Föyü
– Wikipedia.org

EK

Turbo, motora atmosferik basıncın üzerinde hava vererek yani cebri

doldurum yaptırarak daha küçük hacimli motordan daha yüksek güç
alınmasını sağlayan, hareketini egzoz gazının dışarı çıkma basıncından
alan bir çeşit pompadır. Türbin ve kompresör olmak üzere iki adet
pervaneye sahiptir. Türbin egzoz tarafında, kompresör emme tarafında yer
almaktadır. Egzoz gazının çıkma basıncıyla dönen türbin aradaki bağlantı
milinin yardımıyla kompresör pervanesini döndürür. Bu sayede motor
silindirine önemli ölçüde artan bir hava girişi sağlanır.