AERODROM – DEFINICIJA

Aerodrom je određena površina sa poletno-sletnim stazama i drugim stazama, površinama, objektima i

postrojenjima namenjenim za smeštaj, voženje, poletanje i sletanje vazduhoplova.
RAZVOJ AERODROMA
Prvi aerodrom na svijetu otvoren je 1928. godine u Croydonu krajLondona. Bio je to glavni londonski
aerodrom dok nije zatvoren nakonDrugog svjetskog rata. Otvoren je još 1920. odakle su maleaviokompanije
redovito prometovale prema Parizu, Amsterdamu i Rotterdamu, prevozeći ljude, poštu i robu. Aerodrom se
brzo razvijao;pista je produžena, hangari izgrađeni, a prvi namjenski projektiraniterminal je otvoren 1928.
Krajem 2008. je i u Dubaiju otvoren novi putnički terminal, sasvojih 1,5 milijuna m2 najveći na svijetu, kojeg
je projektirao francuskiarhitekt Paul Andreu.

MEĐUNARODNI AERODROM SARAJEVO

sa sjedištem u Butmiru, Sarajevo, glavni je i najveći aerodroma u Bosni i Hercegovini. Po osnivanju
aerodrom se zvao Aerodrom Sarajevo-Ilidža. Ujedinjeni narodi su koristili aerodrom za dostavljanje
humanitarne pomoći tokom rata.
Sa 957.969 prevezenih putnika i 2.956.988 kg cargo tereta, uz obavljenih 12.775 avio operacija u 2017.
godini. Međunarodni aerodrom Sarajevo je najveći aerodrom u Bosni i Hercegovini. Mjesečni rekord po
broju prevezenih putnika aerodrom je ostvario u julu 2018. godine kada je taj broj iznosio 159.380 putnika i
najveći je od osnivanja aerodroma.
Prvi službeni letovi za Sarajevo počinju 1930. godine upotrebom piste u naselju Butmir kada domaći
avioprevoznik Aeroput otvara redovnu liniju povezujući Beograd i Podgoricu preko Sarajeva.
2004. godine, 397.000 ljudi prošlo je kroz Međunarodni aerodrom Sarajevo. Samo osam godina prije, 1996.
godine, ta cifra je iznosila oko 25.000 ljudi.
Međunarodni aerodrom Tuzla je do rata u Bosni i Hercegovini bio najveći vojni aerodrom Ratnog
vazduhoplovstva i protivvazdušne odbrane SFRJ. Stavljen je pod kontrolu snaga Ujedinjenih naroda
1992.godine. Od 1996.. godina pa nadalje, postao je glavno čvorište za Snage stabilnosti. 1998.godine,
Tuzlanski kanton pretvorio je Aerodrom Tuzla u civilni aerodrom.
Međunarodni aerodrom Tuzla je zvanično otvoren za civilni saobraćaj 10. oktobra 1998. godine. Od 2011.
godine na Međunarodni aerodrom Tuzla slijeću avioni niskobudžetne mađarske aviokompanije Wizz Air.
Zgrada putničkog terminala, izgrađena 1998. godine, pruža kapacitet od 350 putnika po satu.Međunarodni
aerodrom Tuzla posjeduje jednu asfaltiranu pistu (broj: 09/27) dužine 2485 metara i širine 45
metara.Klasfikacija aerodroma se obavlja prema različitim Joiterijima, koji su relevantni za njihovu
tehnološku eksploataciju.
Ti kriteriji se mogu svrstati u šest grupa:

 Prema statusu aerodroma

 Prema veličini i karakteru saobraćajnih tokova
 Prema vrsti saobraćajnih tokova
 Prema namjeni aerodroma i vrsti aviona
 Prema duljini ppletno-slijetne piste
 Prema instrumentalnoj opremljenosti

OBLIK I VELIČINA AERODROMA

Oblik i veličina aerodroma su definisani brojem i orijentacijom poletno -slijetnih staza,sistemom Rulnih staza,
spojnica, platformi za mimoilaženje aviona, te pristanišnim i tehničkim kompleksom.
Broj i veličina, odnosno kapacitet poletno slijetnih staza zavisan je od obima saobraćaja, koji je izražen u
broju putnika i količini robe, odnosno u broju slijetanja i polijetanja.
LOKACIJA AERODROMA I UTJECAJNI FAKTORI
Pri izboru uže lokacije aerodrome mora se obratiti posebna pažnja na veličinu aerodrome, topografske,
meteorološke,građevinske,saobračajne,navigacione,urbanističke i ekološke uslove.
Pravilan izbor uže lokacije aerodrome predstavlja veoma složen problem u prvom redu zato što se već
izrađen aerodrome,iz razloga rentabilnosti, rijetko napušta radi izgradnje novog, čak I ako se u toku
eksploatacijem pokažu znatniji nedostaci postoječeg aerodromaPlan razvoja aerodromske mreže normalno
se predviđa I opća koncepcija, odnosno značaj I klasa za svaki aerodrom.
Teži se unaprijed sagledati buduće potrebne kapacitete u cilju obezbjeđenja i rezervacije potrebne površine
terena za razvoj aerodroma, odnosno da bi se spriječila izgradnja drugih objekata.
Veličina I oblik aerodroma su od bitnog utjecaja na izbor njegove lokacije.Najpogodniji su oni tereni koji
obezbjeđuju slobodne površine dovoljne za konačnu etapu građenja.
Izbor uže lokacije vrši se prethodnom studijom topografskih karata razmjena 1:50000 a zatim
rekognosciranjem svih terena koji dolaze u obzir.

TOPOGRAFSKI USLOVI PODRUČJA

Topografski uslovi područja su najvažniji kod ispitivanja lokacije i uglavnom utječu na troškove građenja.
Povoljniji su prirodno zaravnjeni tereni bez jače razuđenosti, većih uvala i uzvišenja sa blagim nagibima ili
približno horizontalni u predviđenom pravcu poletno-slijetne staze.Najpovoljniji su tereni na prirodnim
prostranim visoravnima, sa veoma blagim nagibom sa obje strane (povoljni uslovi odvodnjavanja) sa tlom
dovoljne nosivosti i niskim nivoom podzemnih voda.
Ispitivanje topografskih uslova lokacije vrši se obično na generalštabnoj karti 1:50.000. Ukoliko topografija
nije povoljna već postoje prepreke u prilaznoj ili odletnoj ravni (površi) i to u blizini poletno-slijetne piste,
treba izvršiti dodatna ispitivanja na karti veće razmjere 1:25.000

GRAĐEVINSKI USLOVI TERENA

Građevinski uslovi terena također imaju utjecaja na troškove građenja.
U tom cilju neophodno je prikupiti dovoljno podataka o geologiji i geomehanici terena, o fizičkim svojstvima
tla, o podzemnim vodama i promjenama tokova i nivoa tih. voda, o izvorištima materijala za građenje i
dovozu do gradilišta, o zapaženim nestabilnim mjestima zemljišta (klizištima, osulinama), o vodama buičnog
karaktera i opasnosti od poplave zatim zavejavanja snijegom i si. Močvarne terene treba izbjegavati a u
svakom slučaju treba prethodno dobro proučiti uslove i mogućnost dreniranja terena.

SAOBRAĆAJNI USLOVI
Ovi uslovi podrazumijevaju udaljenost i mogućnost povezivanja naselja koja će koristiti aerodrom.
Najpovoljnija udaljenost aerodroma od naselja je oko 10-15 km. Manja udaljenost često stvara teškoće zbog
izgrađenosti područja i interesa grada sa kojim se sukobljava projekt aerodroma (buka, korištenje zemljišta
i si.), dok veća udaljenost predstavlja neugodnost za putnike, zatim otežava organizaciju prevoza i smanjuje
broj posjetilaca aerodroma.
Ako su uslovi trase prilaznog puta povoljniji, povećavaju se brzine vožnje a time skraćuje vrijeme putovanja,
pa se može prihvatiti i veća udaljenost aerodroma od naselja.
Kod aerodroma koji su udaljeni oko 30-50 km od naselja (opsluženog područja) treba izgraditi autoputove
ili izvršiti povezivanje šinskim sistemima prevoza (brzom gradskom željeznicom, metroom, lakim šinskim
prevozom)a u novije vrijeme helikopterima, te na hidrogliserima ako je aerodrom blizu mora.
Prema namjeni i vrsti aviona koje mogu prihvatati, može se napraviti sljedeća klasifikacija
aerodroma:
KOMERCIJALNI AERODROMA koji su sposobni za prihvat i otpremu savremenih mlaznih aviona svih
tipova.Njihovo projektovanje i lokacija zasnovani su na potrebama putničkog i robnog zračnog saobraćaja.
AERODROMI TZV-GENERALNE AVIJACIJE*, koji su projektovani i opremljeni za prijem lakeavijacije
(aeroklubova, poslovnih aviona i si.).
HIDROAVIONA upotrebljavaju vodenu površinu za polijetanje i slijetanje hidroaviona , a sadrže objekte i
postrojenja za pristajanja, održavanje i servisiranje hidroaviona, zatim objekte za prihvat i otpremu putnika
kao i odgovarajućeobjekte, uređaje i opremu za bezbjedno odvijanje zrakoplovnog saobraćaja.
VOJNI AERODROMI - mogu biti u isključivoj upotrebi ratnog zrakoplovstva ili mogu služiti raznim vidovima
oružanih snaga u sklopu logističke podrške. Neki aerodromi su kombinovani vojno-civilni.
HELIDROMI - (HELIPORTI) koji su namijenjeni za prihvat, otpremu i opsluživanje helikoptera za razne
potrebe( policija, hitna pomoć, transport putnik, roba, poljoprivreda, građevinarstvo, vodoprivreda,
elektroprivreda, šumarstvo, naftovodi, kontrola saobračaja na putevima, pošta itd.

Platforma helidroma je posebno obilježena, male je površine i služi za polijetanje i slijetanje helikoptera.
STOL-AERODROMI su projektovani i izgrađeni za prihvat i otpremu aviona kojima je potrebna kratka
poletno-slijetna staza.
INDUSTRIJSKI AERODROMI nalaze se uz tvornice proizvođača aviona i opreme i dajumogućnost
ispitivanja letjelica kao i opsluţivanje industrijskih kompleksa.
PRIVATNI AERODROMI nisu za opštu upotrebu a koriste ih vlasnici ranĉeva, rudnika ili fabrika a uglavnom
se nalaze u SAD-u, Australiji, Africi i dr.
CARGO AERODROMI namijenjeni su za teretni saobraćaj, i sadrže: skladišta, carinske zone, pretovarne
platforme i mehanizaciju zamanipulaciju sa robom.

LOKACIJA AERODROMA I UTJECAJNI FAKTORI – Vjetar

Vjetar, odnosno njegove komponente u pravcu ose poletno-slijetne staze utječu na njenu dužinu. Čeona
komponenta smanjuje potrebne dužine za slijetanje i polijetanje a repna ih povećava., Čeoni vjetar reda
veličine 35 km/h < 10 m/sec u zavisnosti od ostalih uslova na aerodromu može skratiti dužinu za polijetanje
kod težih aviona za oko 15-20%.
Zato se u principu operacije polijetanja i slijetanja obavljaju uvijek tako da avion ima čeonu komponentu
vjetra. Međutim ako vjetar duva bočno u odnosu na pravac PSS, onda će njegov utjecaj na polijetanje i
slijetanje aviona biti izrazito negativan.
Bočna komponenta vjetra, ako je veća od dozvoljenih vrijednosti za određeni tip aviona može dovesti do
zatvaranja aerodroma, a samim tim i do smanjenja koeficijenta upotrebljivosti. Bočni vjetar ima izrazito
nepovoljan utjecaj na letenje aviona u završnoj fazi slijetanja, Ako je bočna komponenta vjetra jača, može
pri slijetanju izbaciti avion sa PSS na osnovnu stazu pa čak i dalje i time dovesti do udesa.
Pod bočnim vjetrom treba podrazumijevati ne samo čisto bočni vjetar, već i bočnu komponentu ("W sina")
vjetra ("W"), koji duva iz pravca koji zaklapa ugao "a" sa osom poletno slijetne staze (slika)

Vidljivost u zrakoplovstvu je najvažniji meteorološki element. Od vidljivosti zavisi da li će avion da poleti

sa aerodroma ili sleti na njega, da li će pilot na vrijeme da uoči planine, radio ili televizijske tornjeve, ili slične
prepreke opasne za let.
KONFIGURACIJA PARKINGA
Avioni mogu da se grupišu u odnosu na pristanišnu zgradu na više načina. Ti načini se definišu kao sistemi
parkiranja, koji formiraju različite konfiguracije parkinga odnosno oblike pristanišnih platformi. Konfiguracije
parkinga se mogu klasificirati na slijedeći način:
Frontalni sistem se koristi na malim aerodromima sa jednom poletno-slijetnom stazom. Položaj pristanišne
zgrade se određuje tako da je dužina rulanja najmanja Ovaj uslov je najbolje zadovoljen ako se pristanišna
platforma postavi naspram sredine poletno-slijetne staze. Pristanišna zgrada se postavlja centralno u
odnosu na pristanišnu platformu, koja može imati 2-3 parking pozicije. Putnici iz terminala idu pješke do
aviona u pratnji stjuardese.
Linearni sistem se sastoji od izdužene pristanišne zgrade kao i izdužene pristanišne platforme, koja prati
formu objekata. Ovaj sistem se primjenjuje za decentralizovani način prihvata i otpreme putnika. Dužina
pješačenja je do 30 m. Dobre strane ovog sistema su što je lako izvodljivo povećanje kapaciteta
produženjem - dogradnjom pristanišne zgrade i platforme. Na slici su prikazani razni oblici linearnog sistema
parkiranja.
Mogući načini parkiranja aviona su:

 Paralelno u odnosu na ivicu pristanišne zgrade ili pristanišne platforme

 Nosem napolje pod uglom od 45°
 Nosem napolje pod uglom od 90°
 Nosem unutra pod uglom od 45°
 Upravno, nosem unutra pod uglom od 90° u odnosu na pristanišnu zgradu.

PRIHVAT I OTPREMA AVIONA

U neposrednoj blizini pristanišne platforme potrebno je locirati plato i objekat u kojem su smješteni uređaji,
oprema i specijalna vozila neophodna za rad službi: prihvata i otpreme aviona, održavanje kolovoznih
površina, zimskog održavanja kao i protivpožarne zaštite i sanitetskog odjela.
Ovi objekti pristanišnog kompleksa su po svojoj funkciji takvi, da mogu biti locirani odvojeno kao što je na
nekim velikim aerodromima služba spašavanja (sanitetski odjel i vatrogasna zaštita) odvojeno locirana od
objekata za opsluživanje aviona u prihvatu i otpremi i održavanje manevarskih površina aerodroma.

CARGO TERMINAL
Prednosti i razlozi za korištenje teretnog zračnog transporta su prije svega izuzetno velika brzina prevoza,
kao i mogućnost obavljanja prevoza u rejone i geografske predjele nedostupne drumskom, željezničkom ili
vodnom saobraćaju.
Za krajeve koji su na pravcima sa malim tokovima robe i putnika, daleko od glavnih kopnenih saobraćajnica,
zračni transport je veoma pogodan.
Kao najveći nedostaci zračnog teretnog transporta smatraju se nizak koeficijent iskorištenja težine (oko 25
- 30 %), veliki gubitak energije i znatno veće učešće potrošnje goriva po jedinici transporta nego kod drugih
vidova saobraćaja.
FAKTORI RAZVOJA CARGO TERMINALA
Danas je evidentan značajan porast obima teretnog saobraćaja zračnim putem, tako da su rijetki
međunarodni aei-odromi na kojima ne postoje posebni objekti i platforme za prihvat i otpremu i pošte kako
u domaćem, tako i u međunarodnom saobraćaju. Intenzivan razvoj teretnog zračnog transporta omogućile
su određene tehničko - tehnološke inovacije u ovoj oblasti, a prije svega:
Uvođenje u zračni saobraćaj širokotrupnih aviona velikih kapaciteta (BOING, DC - 10, L- 1011 itd.).Ovi
avioni su većom tovarnom zapreminom kao i većim brzinama pretovarnih i transportnih operacija
obezbijedili niže troškove transporta.
Uključivanje u zračni saobraćaj trarisportno-manipulativnih jedinica integralnog transporta odnosno paleta i
kontejnere univerzalne ili specijalne izvedbe.
Oprema za detekciju metala
• Postoje dvije glavne vrste detektora za otkrivanje metalnih predmeta i to: detektori kroz koje se
prolazi i ručni detektori za otkrivanje metala. Postoje također, sistemi koji se zovu komore za
otkrivanje metala, koje su zapravo izvedene od detektora kroz koje se prolazi.
Detektori za otkrivanje metala kroz koje se prolazi, i Detektori kroz koje se prolazi su uglavnom nalik na
nepokretna vrata i imaju sljedeće komponente:
• Dva stuba u kojem se nalazi jedna uzvojnica s predajnikom i jedna s prijemnikom,
• Odvojenu kontrolnu jedinicu
• Vizuelne ili zvučne alarme.
Ručni detektori za otkrivanje metala su portabl uređaji koji se sastoje od drške I na njoj postavljene sonde.
Sondom se prođe preko osobe koja se pregleda. Indikatori daju osobi koja vrši pregled, zvučne ili vizuelni
alarm kad se otkrijedovoljna količina metala u blizini sonde
Komora za detekciju metala je ustvari kabina opremljena s detektorom za otkrivanje metala kroz koju se
prolazi.
Pokreti ulaznih i izlaznih vrata na takvoj komori regulišu se alarmnim signalima na vratima, a ponekad I sa
čitačima za kontrolne pristupne kartice ili daljinskim upravljačem.

Problem buke Izazvane zračnim saobraćajem u okolini aerodroma postao je vrlo ozbiljan. Uporedo sa
povećanjem obima saobraćaja sa postojećom flotom i kupovinom novih aviona, dolazi sve više do
povećanja buke na aerodromima. Ljudi čiji mir ugrožava buka zračnog saobraćaja na aerodromu sve češće
postavljaju ovaj problem na dnevni red a u pojedinim slučajevima svojim organizovanim akcijama prijete
čak zatvaranjem nekih najnovijih i najmodernijih aerodroma. Imajući u vidu činjenicu da je izgradnja
aerodroma jedan veoma skup proces to se projektantima nameće zaključak da o problemu buke i te kako
povedu računa.
Danas nije mali broj slučajeva da je zbog buke zračni saobraćaj na pojedinim aerodromima ograničen, da
se pojedinim tipovima aviona zabranjuje slijetanje na neke aerodrome (zato što su izvori buke veći od
maksimalno dozvoljene), pa čak i da se aerodrom zatvori.
Pilotima je veoma važno da znaju da i oni mogu mnogo doprinijeti smanjenju buke na aerodromu ako se
pravilno pridržavaju postojećih procedura za smanjenje buke U polijetanju i slijetanju.
Piloti se moraju držati tih procedura jer u protivnom im se može zabraniti da slete na datom aerodromu što
je ekonomski vrlo nepovoljno. Mi ćemo ovdje dati neke osnovne pojmove o buci, reći nešto o avionu kao
izvoru buke i načinima borbe protiv buke na aerodromu i njegovoj okolini.