You are on page 1of 5

1.

- Yn tihuanti tealtipehuaque ypa yneon santiago ocotlan ypan mitz Formatted: Font: Not Bold

In tehuan-tin ti-altepe-hua-que ipa[n] inon Santiago Ocotlan ipan mez-


Nosotros los pobladoresvecinos de Santiago Ocotlán, en el mes
2.- tli nobiembre quihuica tonale 5 de 1665 años nican omoprecentaro Formatted: Font: Not Bold

tli noviembre qui-huica tonal-li 5 de 1665 años. nNican o-mo-presentoaro


de noviembre que lleva 5 días del año 1665. Aquí se presentó
3.- thomas nicolas yc toaltiepetl alcalde ordinario de su majestad cene Formatted: Font: Not Bold

Tomas Nicolas ic to-altepe-[uh] alcalde ordinario de su magjestad cene


Tomás Nicolás en nuestro pueblo con el alcalde ordinario de su entera majestad,
4.- nican oquitlatlani tohuilitiles ypampa tleyn omochihua ompa oqui Formatted: Font: Not Bold

nican o-qui-tlatlani to-huelitiliz i-pampa tlein o-mo-chihua ompa o-qui


aquí pidió nuestra autoridado poder por lo que sucedió allá [en Tequila],
5.- tzitzquique corregidor ypampa tleyn tiaxca oquihuica cihuatl
tzitzqui-que[h] corregidor i-pampa tlein te-axca o-qui-huica cihua-tl
lo agarró el corregidor a causa de que la mujer se llevó algo ajeno
6.- omap ychan Yztlan auh ompa oquilpilohuaya ya ypampa yno ci
ompa i-chan Ixztlan auh ompa o-qu-il-piloa1-ya ya i-pampa ino[n] ci-
allá a su casa en Ixztlan y que él (Tomás) allá la había colgado del abedul ya porque esa
7.- huatl amo ycihuauh auh axca nican otichmachilti quinami omo Formatted: Font: Not Bold

hua-tl a[h]mo i-cihua-uh. aAuh axca[n] o-tech-mach-ilti quenami[h] o-mo Formatted: English (United States)

mujer ya no es su mujer. yY ahora nos enteramos de esta forma que tal vez se
8.- chihua justicia ypan paquil oticmicti oye oquitotocaqui yc Formatted: Font: Not Bold

chihua justicia i-pan mpa quil o-ti-c-micti o-ye o-qui-totoca-que[h] ic


se hizo justicia, porque dizque en burla lo lastimóaste, ya lo persiguióeguiste por
9.- cholotini miquil yuhqui oquito luiça juan miquil ycihuauh
cholo-ti-ni miquil. iIuhqui o-qu(i)-i[h]to Luisa, Juan Miguel i-cihua-uh
ser fugitivo Miguel. ,. dDe esta manera dijo Luisa, mujer de Juan Miguel,
10.- yntatzi yto Juan Alonso yehuatl mochihua textigos mochtin Formatted: Font: Not Bold

in-ta[h]-tzi[n] i-to[ca][?] i[h]to? Juan Alonso yehua-tl mo-chihua testigos moch-tin, Formatted: Highlight

1
Ili-tl árbol de abedul, poloa: colgar. Karttunnen, Simeón
su padre que se llama Juan Alonso se hizo testigos a todos.
11.- quinami tleyn oquichi thomas noculas señor corregidor ma y Formatted: Font: Not Bold

quenami[h] tlein oquichiuh-[t]li? o-qui-chi[hua]? Tomáas Nicoláas. sSeñor corregidor ma i


Dde esta forma lotal vez por eso que hizo Tomás Nicoláas. Señor corregidor, quiera
12.- pampa dios amo xictlacamati yno textigo huil huey tlahua Formatted: Font: Not Bold

pampa dios a[h]mo xi-c-tlacamati ino[n] testigo huel huei tlahua


por Ddios que no obedezca haga caso a esos testigos [porque]
13.- leloqui ylihuiz tlacami tley ca ypampa axca nican oquiça
liloque[h] ilihuiz2 tlacame[h]. tTlei[n] ca i-pampa axca[n] nican o-quiza-
son personas malvadas e irreflexivas. Porque ahora de aquí salieron
14.- qui toaltepetl ocotlan huil quimate quichihua tlatole yli
que[h] to-altepe-[uh] Oco-tlan huel qui-mati qui-chihua tla[h]tol-li ili
de nuestro pueblo Ocotlan saben bien hacer palabra sin conciencia
15.- huiuz yhua quitohua tihuanti mopilhuan noca juā franco quil
huiz ihua[n] qu-i[h]toa tehuan-tin mo-pil-huan noca [¿?]Juan Francisco qu(i)-i-l
y dice de nosotros tus hijos, Juan Francisco
16.- ti texuxaniqui amo quali ycamac quipia señor corregidor
ti[a] texohuani-que a[h]mo cual-li i-camac qui-pi[y]a señor corregidor
que embriaga, a los molineros, que no son buenos con lo que tienen en su boca, señor
corregidor
17.- ypampa otictotocaqui huil quimate quiztlacahuiya tlatole inō
i-pampa o-ti-c-tohtoca3-que[h] huel qui-mati qu(i)-iztlacahui-ya tla[h]tol-li inon
por esa causa nosotros los perseguimos, bien que sabe mentir mentía con su palabra
18.- huehui ça yuan yca yno oyaqui amo quale yntlachihual ma ypampa
huehue za[n] ihuan ica ino[n] o-ya-que[h] cual-li in-tlachihual ma i-pampa
ese viejo y sólo por eso no fueron buenos con sus hechos., Ppor
19.- dios amo nile aço yuhqui tleyn oquichihua thomas auh yztlacatileztle
Dios a[h]mo nel-li a{h]zo iuhqui tlein o-qui.-chihua Tomas. aAuh iztlacati-liztli
Dios que no es verdad lo que acaso así hizo Tomás. Y es mentira que

2
Ilihuiz: adrede, como quiera (adverbio), Cortes y Zedeño, GDN. Irreflexivo Karttunen.
3
Tohtoca: tohtoca perseguir a otro, diccionario Karttunen p. 243. Tohtōca: sembrar, enterrar
20.- amo onca textigo çan tlapic ytich otlami yc niltiz ya omotzitz
a[h]mo onca[n] testigo, zan tlapic i-tech o-tlami ic neltiz ya o-mo-tzitz
que no está allí el testigo, que sólo en vano terminó junto a Tomás terminó, poren verdad ya
lose
21.- quiaya yehuatl oticmictiya ocholo ocalaqui teopan para ticmatiz
quia-ya yehua-tl o-ti-c-mictia-ya o-cholo, o-calaqui teopan para ti-c-mati-z.
había agarrado a él, tú lo habías lastimado, él huyó, entró al templo para que lo sepas.
22.- nican tioncate ytahuan tochā ocotlan ma xitimaca yno cihuatl
nNican ti-on-cate[h] i-ta[h]-huan to-chan oOcot-tlan, xi te-maca-z ino[n] cihua-tl
Aquí estamos sus padres en nuestra casa Ocotlán, entregarás a alguien esa mujer
23.- yca mochi ypilhuan 3 ser corregedor ca tribotario amo çan yuh
i-ca mochi i-plil-huan 3 se[ño]r corregidor ca tributario a[h]mo zan iuh
con todos sus 3 hijos señor corregidor porque es tributariao, no sólo
24.- qui polihuiz ypampa yauh gaspar gonçales yuā domēgo hernates
qui polihui-z i-pampa yauh Gaspar Gonzalez yihuan Domingo Hernandez
de esta forma perderá porque van Gaspar González y Domingo Hernández
25.- hermano yn tlacamo titemacaz yno cihuatl quimatiz audencia
Hermano, in tlacamo ti-te-maca-z ino[n] cihua-tl qui-mati-z audiencia.
hermano, si no das esa mujer para que conozca audiencia.
26.- auh axca yno mochi textigo lueça ma motzitziqui yehuatl xictlaça
aAuh axca[n] ino[n] mochi testigo Luisa, ma mo-tzitzqui yehua-tl xi-c-tlaza-
Y ahora esa Luisa, que es testigo de todo, que se prenda a ella, arrójenla
27.- can mortero yuan ytatzin ypampa amo ylehuiz tleyn quichihuaz jura
can mortero i[h]uan i-ta[h]-tzin i-pampa a[h]mo ilihuiz tlein qui-chihua-z jura
al mortero(molino) y su querido padre porque no sin conciencia se hará jura-mento,
28.- mento señor corregedor amo çan tlapic xictolini ci probe ma niman
mento señor corregidor a[h]mo zan tlapic xi-c-tolini ce pobre ma niman Formatted: Highlight

mento, señor corregidor, no en vano lo maltratan con una prohibición?, luego Formatted: Highlight

29.- quihualicazqui cihuatl ompa yauh gaspar gonça ca yehuatl ypadre


qui-hual-e[h]ca-z-que[h] cihua-tl ompa yauh Gaspar ca yehua-tl i-padri
llegarán con la mujer, allá va Gaspar, él es su
[verso]
30.- no yehuatl oquiquatiqui yehuatl hualas ynahuac niman amo
no yehua-tl o-qui-cuatequi yehua-tl huala-z i-nahuac niman a[h]mo
padrino, él la bautizó de bautizo, él irá junto a ella, luego no
31.- xictlacamati yno tlahualiloc yztlacatini mochihua textigo ma
xi-c-tlacamati ino[n] tlahueliloc iztlacati-ni mo-chihua testigo ma
hará caso a esa malvada mentirosa, se hace testigo, ojalá
32.- xictlacaquiltican yca tropetas señor corregedor tictinamiquilo mo
xi-c-tlacaquilti4-can ica tro[m]petas señor corregidor ti-c-tenamiqui-lo mo-
la harán hagan escuchar (regañar) con tro[m]petas señor corregidor. Nosotros besamos tus
33.- matzi yuan mocxitzi señor nican otitlacuiloqui to altepetl oco
Mma-tzi[n] ihuan mo-(i)cxi-tzi[n] o-ti-tlacuilo-que[h] to-altepe-[uh] oOco
veneradas manos y tus venerados pies, escribimos en nuestro pueblo de Oco-
34.- tlan nican timofermatezqui
Ttlan, nican ti-mo-firmati-z-que[h]
Ocotlan, aquí firmaremos.
Juan franco Allde diego Felipe regedor
Juan Francisco Diego Felipe
Alcalde Regidor
Juan Antonio fiescal mayor huan francisco jeronimo baxques
Juan Antonio Fiscal mayor Juan Francisco Jerónimo Vázquez
Diego Felipe
Diego Felipe
35.- ycihuauh nican onca ocotlan para quimatizqui señores ompa ti
iI-cihua-uh nican on-ca ocotlan para qui-mati-z-que[h] señores ompa tei
sSu mujer aquí está aquí en Ocotlán para que sepan señores. aAllaí
36.- quila axca thomas nicolas manil yaz ompa amo tleyn xicchihua

4
Tlacaquiltiā: regañar, Karttunen. Tla-caqui-ltia, obj/verbo:escuchar/causativo: hacer escuchar algo a
alguien.
quila axca[n] Tomaás Nicolaás manel ya-z ompa a[h]mo tlein xi-c-chihua-
en Tequila, ahora Tomás Nicolás, aunque vaya si bien irá allá sin nadaalgo,hágan-
37.- ca ma xicpalihuican quihualicazqui cihuatl ma ypampa dios axca
can ma xi-c-paliehui-can, qui-hual-e[h]ca-z-que[h] cihua-tl ma i-pampa dios axca[n]
háganlo, ayúdenlo, subirán a llegarán con la mujer, quiera Dios. por dios aAhora
38.- ompa yauh topelhuan ome tiquitolo aço omiqui amo ompa onca
ompa yauh to-pil-huan ome ti-qu(i)-i[h]to-lo a[h]zo o-miqui a[h]mo ompa on-ca
allá van nuestros dos hijos. Nosotros decimos que [Tomás] tal vez murió, él no está allí
39.- tiquila oquito milahuac yca juramēto señor corregidor
Tequila o-qu(i)-i[h]to melahuac ica jurame[n]to señor corregidor.
en Tequila, dijo verdad con juramento señor corregidor.

You might also like