ANO ANG AGHAM PANLIPUNAN?

Ang mga Agham Panlipunan ay isang pangkat ng mga disiplinang

akademiko na pinag-aaralan ang mga aspekto ng tao sa mundo.
Lumalayo ang mga ito mula sa mga sining at humanidades at sa
halip nagbibigay diin sa paggamit ng kaparaanang agham at
mahigpit na mga pamantayan ng ebidensiya sa pag-aaral ng
sangkatauhan, kabilang ang mga kaparaanang nabibilang) at
pangkatangian).

Tinutukoy din ito minsan bilang mga malalambot na agham ang

mga agham panlipunan, sa pag-aaral ng parehong inter-subhektibo
at obhektibo o aspetong kayarian ng lipunan. Salungat ito sa mga
matitigas na agham na maaaring eksklusibong nakatuon sa
obhektibong aspeto ng kalikasan.

Sumasangkot ang mga dalubhasa sa agham panlipunan sa

pagsasaliksik at pag-teoriya tungkol sa parehong pinagsama at
indibidwal na mga asal

Mga Disiplina sa Larangan ng Agham Panlipunan

1. Sosyolohiya o Dalubulnungan-ay ang pag-aaral ng kilos at gawi

ng mga tao sa lipunan, ang mga pinagmulan, pagunlad at pagkabuo
ng mga samahang institusyong panlipunan upang makabuo ng mga
kaalaman tungkol sa kaayusan at pagbabago sa lipunan.

2. Sikolohiya o Dalubisipan ay ang pag-aaral ng isip, diwa at

asal. Binibigyan ng malaking pansin nito ang mga tao, bagaman
pinag-aaralan din ang asal at diwa ng mga hayop; bilang isang
paksa na pangsarili, tingnan ang proseso ng kaalaman ng tao.
Tinatawag na sikologo ang mga dalubhasa sa sikolohiya, na
nagiging sikologa kung babae. Tinatawag din ang mga sikologo at
sikologa bilang sikolohista. Mayroong sariling sikolohiya ang mga
Pilipino na tinatawag na Sikolohiyang Filipino. Ito ay ginawa ni
Virgilio Enriquez noong 1975.

3. Kasaysayan- tungkol ito pagaaral ng nakaraan o pinagdaanang

pagaaral ng isang grupo komunidad, lipunan at mga pangyayari
namaiuugnay sa kasalukuyan. Ginagamit ang lapit-naratibo upang
mailahad ang nga pangayayaring ito.

4. Heograpiya- nangangahulugan na paglalarawan sa daigdig.

Sinasakop ng heograpiya ang lahat ng disiplina na sinisikap na
unawain ang daigdig at mga tao nito pati na rin ang likas na
pagkakumplikado nito. Hindi lamang ang mga bagay nito ang pinag-
aaralan, ngunit gayon din kung papaano ang mga ito ay nagbago at
lumitaw. May dalwang uri ang heorapiya ito ay ang heograpiyang
pantao at pisikal. Ang heograpiyang pantao ay ang pag-aaral ng
tao at ang kanilang mga pamayanan, kalinangan, ekonomiya, at
pakikipag-ugnayan nila sa kalikasan sa pamamagitan ng pag-aaral
ng kanilang kabuuang ugnayan sa nasasakupan at lugar. Samantalang
ang heograpiyang pisikal ay may kinalaman sa pag-aaral ng proseso
at disenyo sa kalikasan katulad ng atmospera, hidrospera,
biyospera, at heospera

5. Ang ekonomika o ekonomiks (Ingles: economics) bilang isang

agham panlipunan, ay ang pag-aaral sa paglikha, pamamahagi, at
pagkonsumo ng kalakal.

Ang iba pang mga malawak na distinksiyon sa ekonomika ay

kinabibilangan ng sa pagitan ng positibong ekonomika at
normatibong ekonomika, sa pagitan ng teoriyang ekonomika at
nilalapat na ekonomika, sa pagitan ng teoriyang makatwirang
pagpili at ekonomikang pag-aasal, at sa pagitan ng nananaig na
ekonomika at ekonomikang heterodokso (mas radikal at nakikitungo
sa "mga institusyon-kasaysaysan-panlipunan na istrakturang
nexus").
PAGBASA NG TEKSTONG AGHAM PANLIPUNAN:

1. Mahalagang matiyak ng babasa ang mahalagang termino na

nakakonteksto sa kasaysayan o panahon ng paksang tinatalakay.

2. Mahalagang mabuo sa isip ng babasa o gumagawa ng review ang

paghahanap ng mga kaugnay na teksto.

3. Gawing obhetibo ang gawi sa pag-unawa ng nilalaman.

4. Makakatulong sa lalong pa-unawa ng nilalaman ang pigura at

larawan na kaugnay ng teksto.

5. Maari ding isagawa ang dagdag na pagbasa at pagdaragdag ng

madaming batis.

6. Dapat unawain sa konteksto ng panahon ng pagtuklas.

7. Mahalagang tukuran ng pagsisiyasat ang ginagawang pagbasa.

8. Isaalang-alang ang kontekstwal na pagbasa nang sa ganoon ay

higit na maunawaan ang talakay sa teksto.

JOHN MICHAEL B. CRUZIN

1- PSYCHOLOGY 1