You are on page 1of 84

Ketetapan yang dipakai

Konstruksi 2019
Produksi komersial 2020
Operasi per tahun 330 hari
Shut down, Star Up 35 hari
Umur teknis pabrik 10 tahun
Salvage value 10% DFCI (tanpa harga tanah)
1$ = 13500 rupiah
Bunga bank = 9.5% per tahun
Kenaikan harga bahan baku & produk 10% per tahun
Index Harga

E.2. COST INDEX


CHEMICAL ENGINEERING PLANT COST INDEX
Sumber http://www.nt.ntnu.no/users//magnehi/cepci_2011_py.pdf
http://www.chemeng.queensu.ca/courses/CHEE332/files/CEPCI_2014.pdf
Tahun Index http://www.cheresources.com/invision/topic/21446-chemical-engineering-plant-cost
1997 386.50 breizh Posted 25 August 2014 - 05:59 PM
1998 389.50
1999 390.60
2000 394.10
2001 394.30
2002 395.60
2003 401.70
2004 444.20 700.00
CHEMICAL ENGINEERING PLANT COST INDEX
2005 468.20 600.00
500.00 f(x) = 12.3389473684x - 24270.5978947362
2006 499.60 R² = 0.8423947983
400.00
2007 525.40

Index
300.00
2008 575.40 200.00
2009 521.90 100.00
2010 550.80 -
1995 2000 2005 2010 2015 2020
2011 585.70 Tahun
2012 584.60
2013 567.30
2014 576.10 y 12.339
2015 556.80 24271
2016 541.700
2017 616.763
2018 629.102
2019 641.441
2020 653.780
Indeks tahun Konstruksi (2019) = 641.441
Harga

-chemical-engineering-plant-cost-index-cepci/

LANT COST INDEX


362

2015 2020
E.2 DAFTAR HARGA ALAT-ALAT
Rumus yang digunakan:
H2 = H1 x (I2/I1) x (K2/K1)exp
Dimana : H2 = Harga sekarang
H1 = Harga yang diketahui
I2 = Index (2017)
I1 = Index yang diketahui (2014)
I3=index Tahun Konstruksi (2019)
E,2.1 Harga Peralatan Utama
CHEMICAL ENGINEERING PLANT COST INDEX
Kode Nama Alat Kapasitas Jml Harga ($)

S-01 Silo BPO 2 m3 1 11,200


TP-01 Tangki Penyimpanan MMA 343,798 gal 1 578,800
TP-02 Tangki Penyimpanan Toluen 18,772 gal 1 132,200
TP-03 Tangki Penyimpanan Aseton 61,313 gal 1 189,300
C-1 Cooler 52 ft2 1 14,100
R-1 Reaktor Berpengaduk 16,000 gal 1 957,300
Q-101 Quencher 502,000 btu/h 1 20,000
SC-1 Screw Conveyor 45 ft 1 5,800
BE-1 Bucket Elevator 25 ft 2 6,500
RD-1 Rotary Dryer 20 ft2 1 114,000
EV-101 Evaporator 416 ft2 1 85,400
H-01 Heater-01 5 ft2 1 1,200
H-02 Heater-02 5 ft2 1 1,200
H-03 Heater-03 21 ft2 1 1,900
H-04 Heater-04 57 ft2 1 2,700
B-01 Blower 4,755 ft3/mnt 1 12,200
CV-01 Compresor 5 hp 1 55,800
EX-01 Expander 50 ft2 1 13,900
S-02 Silo PMMA 6 m3 1 1,400
PP-01 Pompa Proses-01 1 in 1 4,000
PP-02 Pompa Proses-02 7.5 in 1 8,000
PP-03 Pompa Proses-03 8.5 in 1 8,600
PP-04 Pompa Proses-04 8.5 in 1 8,600
PP-05 Pompa Proses-05 1 in 1 4,000
Biaya Peralatan Utama Rp 33,738,950,401
Biaya Pengangkutan + Asuransi 10% Rp 3373895040.114.58.
Biaya Administrasi pelabuhan 5% Rp 1686947520.057.29.
SUBTOTAL Rp 38799792961.317.6.
Bea Masuk 10% Rp 3879979296.131.76.
000 TOTAL Rp 42679772257.449.4.
E.2.2 Harga Peralatan Penunjang 1 m3 = 264.1487 gal
1$
Kode Nama Alat Kapasitas Jml Harga ($)

BAB-1 Bak Penampung Air Bersih 716.074 m3 1 0


TD-1 Tangki Demineralisasi 4,007.142 gal 1 21,500
TD-2 Tangki Desinfektan 2,860.42 m3 1 0
BP-1 Bak Penampung Air Domestik 30.719 gal 1 4200
BP-2 Bak Penampung Air proses 95,328 gal 1 252,300
BP-3 Bak Penampung Air Pendingin 324.15 m3 1 0
TB-1 Tangki boiler 8,439.05 gal 1 111,300
TB-02 Tangki Bahan Bakar 11,015.36 gal 1 122,600
CT-1 Cooling Tower 0.0271 Mbtu/hr 1 20,000
G-1 Generator 800 kWh 1 120,000
PU-01 Pompa Utilitas-01 1 in 1 4,000
PU-02 Pompa Utilitas-02 1 in 1 4,000
PU-03 Pompa Utilitas-03 1 in 1 4,000
PU-04 Pompa Utilitas-04 1 in 1 4,000
PU-05 Pompa Utilitas-05 1 in 1 4,000
PU-06 Pompa Utilitas-06 1 in 1 4,000
PU-07 Pompa Utilitas-07 1 in 1 4,000
PU-08 Pompa Utilitas-08 1 in 1 4,000
PU-09 Pompa Utilitas-09 1 in 1 4,000
PU-10 Pompa Utilitas-10 1 in 1 4,000
PU-11 Pompa Utilitas-11 1 in 1 4,000
PU-12 Pompa Utilitas-12 1 in 1 4,000
FCT-1 Fan CoolingTower 5.13 Hp 1 30,000
Boiler 3,513.66 lb/hr 1 237,100
Mobil Operasional 6 -
Truck operasional 3 -
Forklif 2 -
Biaya Peralatan Penunjang Rp 18,971,238,497
Biaya Pengangkutan + Asuransi 10% Rp 1,897,123,850
Biaya Administrasi pelabuhan 5% Rp 948,561,925
SUBTOTAL Rp 21,816,924,272
bea masuk 10% Rp 2,181,692,427
TOTAL Rp 23,998,616,699
TOTAL ALAT UTAMA + ALAT PENUNJANG = 66,678,388,956

Kapal Tongkang 24,000,000,000.00

http://olx.co.id/iklan/di-jual-tongkang-1-set-IDmh7IB.html#6463cab3d6
1m3 264.14872
K2 = kapasitas sekarang
K1 = kapasitas yang diketahui
616.763 exp= eksponen (perry Tabel 9-50 hal 9-69)
576.100
641.441 1$= 13500

PLANT COST INDEX


Harga Satuan 2014 Harga Satuan 2017 Harga Satuan 2019 Harga Total
Rp Rp Rp Rp
151,200,000 161,872,185 168,349,035 168,349,035
7,813,800,000 8,365,323,259 8,700,037,642 8,700,037,642
1,784,700,000 1,910,669,894 1,987,119,862 1,987,119,862
2,555,550,000 2,735,928,979 2,845,399,319 2,845,399,319
190,350,000 203,785,518 211,939,410 211,939,410
12,923,550,000 13,835,735,929 14,389,333,164 14,389,333,164
270,000,000 289,057,473 300,623,277 300,623,277
78,300,000 83,826,667 87,180,750 87,180,750
87,750,000 93,943,679 97,702,565 195,405,130
1,539,000,000 1,647,627,594 1,713,552,680 1,713,552,680
1,152,900,000 1,234,275,408 1,283,661,394 1,283,661,394
16,200,000 17,343,448 18,037,397 18,037,397
16,200,000 17,343,448 18,037,397 18,037,397
25,650,000 27,460,460 28,559,211 28,559,211
36,450,000 39,022,759 40,584,142 40,584,142
164,700,000 176,325,058 183,380,199 183,380,199
753,300,000 806,470,349 838,738,943 838,738,943
187,650,000 200,894,943 208,933,178 208,933,178
18,900,000 20,234,023 21,043,629 21,043,629
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
108,000,000 115,622,989 120,249,311 120,249,311
116,100,000 124,294,713 129,268,009 129,268,009
116,100,000 124,294,713 129,268,009 129,268,009
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
Total harga alat : 33,738,950,401

500000

Harga Satuan 2014 Harga Satuan 2017 Harga Satuan 2019 Harga Total
Rp Rp Rp Rp
0 358,036,876 372,362,693 372,362,693
290,250,000 310,736,783 323,170,023 323,170,023
0 1,430,208,059 1,487,433,727 1,487,433,727
56,700,000 60,702,069 63,130,888 63,130,888
3,406,050,000 3,646,460,018 3,792,362,642 3,792,362,642
0 162,075,081 168,560,049 168,560,049
1,502,550,000 1,608,604,835 1,672,968,538 1,672,968,538
1,655,100,000 1,771,922,307 1,842,820,689 1,842,820,689
270,000,000 289,057,473 300,623,277 300,623,277
1,620,000,000 214,632,000 1,803,739,663 1,803,739,663
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
54,000,000 57,811,495 60,124,655 60,124,655
405,000,000 433,586,209 450,934,916 450,934,916
833,088,219 891890278.164523 927,576,706 927,576,706
- 300,000,000 312,003,638 1,872,021,830
900,000,000 936,010,915 2,808,032,745
- 175,000,000 182,002,122 364,004,245
18,971,238,497
(tidak termasuk alat yang terbuat dari beton)
(tidak termasuk alat yang terbuat dari beton)
m 71640.1026 btu/hr
m 6850.0571 lb/jam

Cp 1.0000 BTU/lb F
Tin 118.4000 F

Tout 82.4000 F

271262.2627 BTU/hr
0.0271 MBTU/hr
gallon

rupiah
0.0072 MBTU/jam
keterangan : UMR Cilegon =

No. Jabatan Jumlah


1 Komisaris 2
2 Direktur 1
3 Manajer 3
4 Kepala Bagian 8
5 Kepala Seksi 12
6 Sekretaris Direktur 1
7 Sekretaris manajer 3
Karyawan Shif
8 Proses
- Ketua regu shif 4
- anggota shif 8
- anggota shif 4
9 Utilitas
- Ketua regu shif 4
- anggota shif 4
- anggota shif 4
10 Keamanan
- Ketua regu shif 4
- anggota shif 8
11 Instrument
- Ketua regu shif 4
- anggota shif 8
12 Quality Control 4
13 K3 4
14 Gudang 4
Karyawan Non Shif
15 R&D

- Ketua laboratorium 1

- Staf R & D 3
16 Pemasaran dan Promosi 3
17 Penjualan 3
18 Pembelian 2
19 Keuangan 2
20 Akunting 2
21 Kepegawaian 2
22 Humas 3
23 Rumah-Tangga 2
24 Diklat 2
25 Dokter 1
26 Perawat 1
27 Supir 3
28 Cleaning service 5
TOTAL 129
Gaji / tahun
Tunjangan Hari Raya (1 bulan gaji)
Tunjangan makan dan transport (0,05 a)
Tunjangan kesehatan (0,025 a)
TOTAL GAJI PER TAHUN

Tahun Gaji per tahun

1 Rp10,214,050,000
2 Rp11,235,455,000
3 Rp12,359,000,500
4 Rp13,594,900,550
5 Rp14,954,390,605
6 Rp16,449,829,666
7 Rp18,094,812,632
8 Rp19,904,293,895
9 Rp21,894,723,285
10 Rp24,084,195,613
Keterangan : setiap 1 tahun ada kenaikan gaji sebe
3,600,000
Jenjang Pendidikan
Gaji / Bulan
Minimum
- 25,000,000.00
S2 45,000,000.00
S2 17,000,000.00
S2 7,000,000.00
S1 6,000,000.00
D3 5,000,000.00
D3 5,000,000.00

S1 6,000,000.00
D3 5,000,000.00
SMU/STM 4,000,000.00

S1 6,000,000.00
D3 5,000,000.00
SMU/STM 4,000,000.00

SMU/STM 3,500,000.00
SMU/STM 3,250,000.00

S1 4,000,000.00
D3 3,500,000.00
D3-S1 3,250,000.00
D3-S1 3,250,000.00
SMU/STM 3,000,000.00

S2
6,000,000.00
D3 5,000,000.00
D3 3,500,000.00
SMU 3,250,000.00
SMU 3,250,000.00
D3 4,000,000.00
D3 4,000,000.00
D3 4,000,000.00
D3 4,000,000.00
SMU/STM 3,000,000.00
S1 3,000,000.00
S1 5,000,000.00
D3 3,000,000.00
SMU/STM 3,250,000.00
SMU/STM 3,000,000.00
5000000
5100000
5200000
5300000
5400000
5500000
5600000
5700000
5800000
5900000
10%
Total
50,000,000.00
45,000,000.00
51,000,000.00
56,000,000.00
72,000,000.00
5,000,000.00
15,000,000.00

24,000,000.00
40,000,000.00
16,000,000.00

24,000,000.00
20,000,000.00
16,000,000.00

14,000,000.00
26,000,000.00

16,000,000.00
28,000,000.00
13,000,000.00
13,000,000.00
12,000,000.00

6,000,000.00
15,000,000.00
10,500,000.00
9,750,000.00
6,500,000.00
8,000,000.00
8,000,000.00
8,000,000.00
12,000,000.00
6,000,000.00
6,000,000.00
5,000,000.00
3,000,000.00
9,750,000.00
15,000,000.00
684,500,000.00
8,214,000,000.00
Rp 684,500,000
Rp 410,700,000
Rp 205,350,000
Rp 10,214,050,000
E.3.PERHITUNGAN TOTAL MODAL INVESTASI (TCI)

E.3.1. Modal Tetap (Fixed Capital Investment / FCI)

A. Modal Investasi Tetap Langsung / Direct Fixed Capital Investment (DFCI)


a. Peralatan utama dan penunjang 100%
b. Pemasangan mesin dan peralatan 39.0%
termasuk isolasi dan pengecatan
c. Instrumentasi dan kontrol terpasang 13.0%
d. Sistem perpipaaan 31.0%
e. Instalasi listrik terpasang 10.0%
f. Bangunan 29.0%
g. Tanah
h. Fasilitas pelayanan 55%
Sub Total
DFCI tak terduga 10%
Total Modal Investasi Tetap Langsung (DFCI)

Keterangan :
1. Luas tanah : 6500
Harga tanah = Rp 1,250,000
Harga tanah keseluruhan = Rp 8,125,000,000

2. Luas bangunan : 5000


Harga 1 m bangunan =
2
Rp 3,500,000
Harga bangunan keseluruhan = Rp 17,500,000,000

B. Modal Investasi Tetap Tidak Langsung / Indirect Fixed Capital Investment (IFCI)
a. Prainvestasi 3%
b. Keteknikan dan pengawasan 32.0%
c. Biaya kontraktor dan konstruksi 34%
d. Bunga pinjaman selama masa konstruksi 13%
e. Trial Run
Sub Total
IFCI tak terduga 10%
Total Modal Investasi Tetap Tidak Langsung (IFCI)

Total Modal Investasi Tetap (FCI) = DFCI + IFCI

Keterangan :
Trial run dilakukan selama 2 minggu

Perhitungan Biaya Trial Run


Perhitungan biaya trial run untuk masa 2 minggu dengan jumlah hari kerja 14 hari =
Perhitungan : (14 hari x 24 jam/hari x harga x kebutuhan/jam)
Komponen Kebutuhan
a. Persediaan bahan baku
1. MMA (kg/jam) 3170.084
2. BPO (kg/jam) 17.799
3. Toluena (kg/jam) 2214.621
2. Aseton (kg/jam) 949.123

Total persediaan bahan baku a


b. Persediaan sarana penunjang
Komponen Kebutuhan
1. Solar (liter/hari) 5415.761
2. Listrik (kWh) 728
3.Air (m3/jam) 54.248
4. Resin ion exchanger (Liter/jam) 21.64
4. pengolahan limbah m3 0.000
Total persediaan bahan penunjang b
Total biaya trial run (a + b)

E.3.2. Modal Kerja (Working Capital Investment / WCI)

Modal kerja dihitung untuk masa 3 bulan dengan jumlah hari kerja 90 hari =
Perhitungan : (90 hari x 24 jam/hari x harga x kebutuhan/jam)
Komponen Kebutuhan
a. Persediaan bahan baku
1. MMA (kg/jam) 3138.450
2. BPO (kg/jam) 17.799
3. Toluena (kg/jam) 0.221
2. Aseton (kg/jam) 0.095

Total
b. Persediaan sarana penunjang
Komponen Kebutuhan
1. Solar (liter/hari) 5415.761
2. Listrik (kWh) 728
3.Air (m3/jam) 54.248
4. Resin ion exchanger (Liter/jam) 21.645
4. pengolahan limbah m3 -
5. abodemen listrik 3 bulan 3.000

Total

c. Biaya pengemasan & distribusi produk 5%


d. Biaya pengawasan mutu 0.5%
e. Biaya pemeliharaan dan perbaikan 2%
f. Gaji karyawan 3
Sub Total WCI (a s/d f)
WCI tak terduga 10%
Total Modal Kerja (WCI)

Total Modal Investasi (TCI) = FCI + WCI =

boss 20 m2
ka dep 100 m2
ka sie 100 m2
staff 100 m2
kantin 100 m2
klinik 30 m2
mushola 64 m2
utilitas 450 m2
K3 80 m2
bengkel 150 m2
limbah 200 m2
parkir 250 m2
lab 150 m2
satpam 30 m2
safety area 500 m2
lain2 500 m2
olahraga 300 m2
area proses 1500 m2
perluasan 300 m2
QC 200 m2

total 5124
Total Tanah 6148.8 m2

Harga Tanah Rp6,750,000,000


A Rp 66,678,388,956
A Rp 26,004,571,693

A Rp 8,668,190,564
A Rp 20,670,300,576
A Rp 6,667,838,896
A Rp 19,336,732,797
Rp 8,125,000,000
A Rp 36,673,113,926
A' Rp 192,824,137,409
A' Rp 19,282,413,741
B 212,106,551,149

m2
/ m2

m2
/m2

ment (IFCI)
B Rp 6,363,196,534
B Rp 67,874,096,368
B Rp 72,116,227,391
B Rp 27,573,851,649
Rp 33,982,813,739
B' Rp 207,910,185,681
B' Rp 20,791,018,568
C Rp 228,701,204,250

Rp 440,807,755,399
Harga/satuan Biaya

Rp 6,750 Rp 7,189,750,512
Rp 135,000 Rp 807,372,746
Rp 24,300 Rp 18,081,934,948
Rp 21,600 Rp 6,888,356,171

Rp 32,967,414,376

Harga/satuan Biaya
Rp 8,000 606,565,221.50
Rp 1,325 324,232,845.91
Rp 1,250 22,784,164.81
Rp 8,500 Rp 61,817,130
Rp 10,000 Rp -
Rp 1,015,399,363
Rp 33,982,813,739

Harga/satuan Biaya/3 bulan

Rp 6,750 Rp 45,758,596,997
Rp 135,000 Rp 5,190,253,368
Rp 24,300 Rp 11,624,101
Rp 21,600 Rp 4,428,229

Rp 50,964,902,695

Harga/satuan Biaya/3 bulan


Rp 8,000 Rp 3,899,347,853
Rp 1,325 Rp 2,084,354,009
Rp 1,250 Rp 146,469,631
Rp 8,500 Rp 397,395,838 http://www.pln.co.id/?p=49
10,000.00 Rp -
Rp 13,500,000 Rp 40,500,000

Rp 6,568,067,331

bahan baku Rp 2,548,245,135


bahan baku Rp 254,824,513
DFCI Rp 4,242,131,023
x gaji/bulan Rp 29,250,000
Rp 64,607,420,697
sub total WCI Rp 6,460,742,070
Rp 71,068,162,767

Rp 511,875,918,166

Area Proses
Utilitas
Kantor
https://www.urbanindo.com/property/331899138-jual-tanah-dibawah-harga-pasar-di-kawasan-industri-kariangau-balikpapan
5000 m2
750000/m2
1 USD 13500

Harga MMA 98% US250-500


Harga BPO US $ 10
Toluen US $ 1600-1800
Aceton US $ 1000-1600

Harga MMA 98% US250-500


Harga BPO US $ 10
Toluen US $ 1600-1800
Aceton US $ 1000-1600

1.000
Kapasitas generator

Tarif listrik Tegangan Menengah


http://www.pln.co.id/?p=49 sumber :

hitung abodemen =

pajak 25%
asan-industri-kariangau-balikpapan
285,000 liter
500 /ton
10 /kg https://www.alibaba.com/product-detail/bauxite-for-sale-bauxite-buyer-sell_6016696224
1800 /ton
1600 /ton
rupiah
6750 kg
135000 kg
24300.000 kg
21600.000 kg

KVA = 0.800http://www.sariling.co.id/en/perbedaan-kw-dan-kva-dan-cara-me
KW
= 400.000 KW
= 500.000 KVA
= 1,325.000 KWh menengah karena diatas 200kva
http://www.pikiran-rakyat.com/ekonomi/2017/01/03/awal-tahun-2017-tarif-listrik-naik-lagi-389515

daya pakai dlm VA/1000h harga


harga 27000
13500000
1 ton 0 dollar
1000 kg kg
ale-bauxite-buyer-sell_60166962249.html?spm=a2700.7724838.2017115.95.t0bqpA
aan-kw-dan-kva-dan-cara-menghitung-besaran-watt.html

menengah karena diatas 200kva


E.6 STRUKTUR PERMODALAN

Yang dapat dijaminkan = DFCI =


Jika bank memberikan pinjaman sebesar = 70 % DFCI =

Besar pinjaman dari bank yang diambil sebesar =


Modal sendiri (TCI - Pinjaman Bank) =

Sehingga komposisi permodalan adalah =


Modal sendiri = (TCI - pinjaman bank)/TCI x 100% = 71.0%
Pinjaman Bank = pinjaman bank/TCI x 100 % = 29.0%

E.6.1 PERHITUNGAN ANGSURAN POKOK PINJAMAN DAN BUNGA BANK


- Jangka waktu pinjaman 5 tahun
- Grace Priode 1 tahun
- Bunga bank per tahun (diasumsikan tetap selama 5 tahun) = 9.50%

Menentukan Bunga Pinjaman dan Sisa Pinjaman


Tahun Pokok Pinjaman (Rp) Angsuran Pokok (Rp) Bunga (Rp)
0 148,474,585,805 - 14,105,085,651
1 148,474,585,805 29,694,917,161 14,105,085,651
2 118,779,668,644 29,694,917,161 11,284,068,521
3 89,084,751,483 29,694,917,161 8,463,051,391
4 59,389,834,322 29,694,917,161 5,642,034,261
5 29,694,917,161 29,694,917,161 2,821,017,130
-
Rp 212,106,551,149
Rp 148,474,585,805

Rp 148,474,585,805
Rp 363,401,332,361

363,401,332,361
148,474,585,805

Jumlah (Rp) Sisa (Rp)


14,105,085,651 148,474,585,805
43,800,002,812 118,779,668,644
40,978,985,682 89,084,751,483
38,157,968,552 59,389,834,322
35,336,951,421 29,694,917,161
32,515,934,291 -
E.11.PERHITUNGAN BIAYA PRODUKSI TOTAL (TPC)
Keterangan : biaya produksi dihitung per tahun operasi pabrik (330 hari)

TAHUN
KAPASITAS PRODUKSI
BIAYA PRODUKSI (PRODUCT COST)
A. Biaya Manufacturing (Manufacturing Cost)
1. Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
a. Biaya Bahan Baku
b. Gaji Karyawan
c. Biaya Pemeliharaan dan Perbaikan (kenaikan 5% per tahun) 2%
d. Biaya Royalti dan Paten 0.5%
e. Biaya Laboratorium 0.5%
f. Biaya pengemasan produk 2.0%
g. Biaya sarana penunjang
h. Biaya start up
Total Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
Biaya Plant Overhead 20%
Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
2. Depresiasi
3. Pajak Bumi dan Bangunan diperkirakan 0.1 % x (tanah + bangunan),kenaikan 10 % 0.1%
a. Biaya asuransi (kenaikan 10 %) pertahun 0.5%
b. Total Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
B. Pengeluaran Umum (General Expenses)
a. Biaya administrasi 5%
b. Biaya distribusi dan penjualan 10%
c. Bunga Bank
Total Pengeluaran Umum
Total Biaya
Total Biaya Produksi (TPC)

TAHUN
KAPASITAS PRODUKSI
BIAYA PRODUKSI (PRODUCT COST)
A. Biaya Manufacturing (Manufacturing Cost)
1. Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
a. Biaya Bahan Baku
b. Gaji Karyawan
c. Biaya Pemeliharaan dan Perbaikan (kenaikan 5% per tahun) 2%
d. Biaya Royalti dan Paten 0.5%
e. Biaya Laboratorium 0.5%
f. Biaya pengemasan produk 2.0%
g. Biaya sarana penunjang
h. Biaya start up
Total Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
Biaya Plant Overhead 20%
Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
2. Depresiasi
3. Pajak Bumi dan Bangunan diperkirakan 0.1 % x (tanah + bangunan),kenaikan 10 % /th
a. Biaya asuransi (kenaikan 10 %) pertahun 0.5%
b. Total Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
B. Pengeluaran Umum (General Expenses)
a. Biaya administrasi 5%
b. Biaya distribusi dan penjualan 10%
c. Bunga Bank
Total Pengeluaran Umum
Total Biaya
Total Biaya Produksi (TPC)

TAHUN
KAPASITAS PRODUKSI
BIAYA PRODUKSI (PRODUCT COST)
A. Biaya Manufacturing (Manufacturing Cost)
1. Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
a. Biaya Bahan Baku
b. Gaji Karyawan
c. Biaya Pemeliharaan dan Perbaikan (kenaikan 5% per tahun) 2%
d. Biaya Royalti dan Paten 0.5%
e. Biaya Laboratorium 0.5%
f. Biaya pengemasan produk 2.0%
g. Biaya sarana penunjang
h. Biaya start up
Total Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
Biaya Plant Overhead 20%
Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
2. Depresiasi
3. Pajak Bumi dan Bangunan diperkirakan 0.1 % x (tanah + bangunan),kenaikan 10 % /th
a. Biaya asuransi (kenaikan 10 %) pertahun 0.5%
b. Total Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
B. Pengeluaran Umum (General Expenses)
a. Biaya administrasi 5%
b. Biaya distribusi dan penjualan 10%
c. Bunga Bank
Total Pengeluaran Umum
Total Biaya
Total Biaya Produksi (TPC)
TAHUN
KAPASITAS PRODUKSI
BIAYA PRODUKSI (PRODUCT COST)
A. Biaya Manufacturing (Manufacturing Cost)
1. Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
a. Biaya Bahan Baku
b. Gaji Karyawan
c. Biaya Pemeliharaan dan Perbaikan (kenaikan 5% per tahun) 2%
d. Biaya Royalti dan Paten 0.5%
e. Biaya Laboratorium 0.5%
f. Biaya pengemasan produk 2.0%
g. Biaya sarana penunjang
h. Biaya start up
Total Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
Biaya Plant Overhead 20%
Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
2. Depresiasi
3. Pajak Bumi dan Bangunan diperkirakan 0.1 % x (tanah + bangunan),kenaikan 10 % /th
a. Biaya asuransi (kenaikan 10 %) pertahun 0.5%
b. Total Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
B. Pengeluaran Umum (General Expenses)
a. Biaya administrasi 5%
b. Biaya distribusi dan penjualan 10%
c. Bunga Bank
Total Pengeluaran Umum
Total Biaya
Total Biaya Produksi (TPC)

TAHUN
KAPASITAS PRODUKSI
BIAYA PRODUKSI (PRODUCT COST)
A. Biaya Manufacturing (Manufacturing Cost)
1. Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
a. Biaya Bahan Baku
b. Gaji Karyawan
c. Biaya Pemeliharaan dan Perbaikan (kenaikan 5% per tahun) 2%
d. Biaya Royalti dan Paten 0.5%
e. Biaya Laboratorium 0.5%
f. Biaya pengemasan produk 2.0%
g. Biaya sarana penunjang
h. Biaya start up
Total Biaya Manufacturing Langsung (DMC)
Biaya Plant Overhead 20%
Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
2. Depresiasi
3. Pajak Bumi dan Bangunan diperkirakan 0.1 % x (tanah + bangunan),kenaikan 10 % /th
a. Biaya asuransi (kenaikan 10 %) pertahun 0.5%
b. Total Biaya Manufacturing Tetap (FMC)
B. Pengeluaran Umum (General Expenses)
a. Biaya administrasi 5%
b. Biaya distribusi dan penjualan 10%
c. Bunga Bank
Total Pengeluaran Umum
Total Biaya
Total Biaya Produksi (TPC)
I II
80% 90%
Fixed Cost Variable Cost Fixed Cost

- Rp 149,497,047,905 -
Rp 5,000,000 Rp 5,100,000
DFCI Rp 4,242,131,023 - Rp 4,454,237,574
TS - Rp 1,782,000,000 -
BB - Rp 747,485,240 -
BB - Rp 2,989,940,958 -
Rp 162,000,000 Rp 19,277,130,838 Rp 178,200,000
Rp 3,706,909,246 Rp 5,097,000,213
Rp 8,116,040,269 Rp 174,293,604,941 Rp 9,734,537,787
(b+c) Rp 849,426,205 - Rp 891,867,515

Rp 60,472,914,724 - Rp 60,472,914,724
Rp 27,461,733 - Rp 30,207,906
DFCI Rp 1,060,532,756 - Rp 1,166,586,031
Rp 61,560,909,213 - Rp 61,669,708,662

b Rp 250,000 - Rp 255,000
f - Rp 298,994,096 -
Rp 14,105,085,651 - Rp 11,284,068,521
Rp 14,105,335,651 Rp 298,994,096 Rp 11,284,323,521
Rp 84,631,711,338 Rp 174,592,599,036 Rp 83,580,437,485
Rp 259,224,310,374 Rp 305,602,641,146

III IV
100% 100%
Fixed Cost Variable Cost Fixed Cost

- Rp 226,114,284,956 -
Rp 5,200,000 - Rp 5,300,000
DFCI Rp 4,676,949,453 - Rp 4,910,796,925
TS - Rp 2,695,275,000 -
BB - Rp 1,130,571,425 -
BB - Rp 4,522,285,699 -
Rp 196,020,000 Rp 36,445,825,491 Rp 215,622,000
Rp 5,606,700,235 Rp 6,167,370,258
Rp 10,484,869,688 Rp 270,908,242,571 Rp 11,299,089,184
(b+c) Rp 936,429,891 - Rp 983,219,385

Rp 60,472,914,724 - Rp 60,472,914,724
Rp 33,228,697 - Rp 36,551,566
DFCI Rp 1,283,244,634 - Rp 1,347,406,866
Rp 61,789,388,055 - Rp 61,856,873,157

b Rp 260,000 - Rp 265,000
f - Rp 452,228,570 -
Rp 8,463,051,391 - Rp 5,642,034,261
Rp 8,463,311,391 Rp 452,228,570 Rp 5,642,299,261
Rp 81,673,999,024 Rp 271,360,471,141 Rp 79,781,480,986
Rp 353,034,470,165 Rp 37

V VI
100% 100%
Fixed Cost Variable Cost Fixed Cost

- Rp 273,598,284,797 -
Rp 5,400,000 - Rp 5,500,000
DFCI Rp 5,156,336,772 - Rp 5,414,153,610
TS - Rp 3,261,282,750 -
BB - Rp 1,367,991,424 -
BB - Rp 5,471,965,696 -
Rp 237,184,200 Rp 44,099,448,844 Rp 260,902,620
Rp 6,784,107,284 Rp 7,462,518,012
Rp 12,183,028,256 Rp 327,798,973,511 Rp 13,143,074,243
(b+c) Rp 1,032,347,354 - Rp 1,083,930,722

Rp 60,472,914,724 - Rp 17,904,374,310
Rp 40,206,723 - Rp 44,227,395
DFCI Rp 1,482,147,553 - Rp 1,630,362,308
Rp 61,995,269,000 - Rp 19,578,964,013

b Rp 270,000 - Rp 275,000
f - Rp 547,196,570 -
- - -
Rp 270,000 Rp 547,196,570 Rp 275,000
Rp 75,210,914,610 Rp 328,346,170,080 Rp 33,806,243,978
Rp 403,557,084,690 Rp 39
VII VIII
100% 100%
Fixed Cost Variable Cost Fixed Cost

- Rp 331,053,924,604 -
Rp 5,600,000 - Rp 5,700,000
DFCI Rp 5,684,861,291 - Rp 5,969,104,355
TS - Rp 3,946,152,128 -
BB - Rp 1,655,269,623 -
BB - Rp 6,621,078,492 -
Rp 286,992,882 Rp 53,360,333,101 Rp 315,692,170
Rp 8,208,769,814 Rp 9,029,646,795
Rp 14,186,223,986 Rp 396,636,757,948 Rp 15,320,143,321
(b+c) Rp 1,138,092,258 - Rp 1,194,960,871

Rp 17,904,374,310 - Rp 17,904,374,310
Rp 48,650,135 - Rp 53,515,148
DFCI Rp 1,793,398,539 - Rp 1,972,738,393
Rp 19,746,422,983 - Rp 19,930,627,851

b Rp 280,000 - Rp 285,000
f - Rp 662,107,849 -
- - -
Rp 280,000 Rp 662,107,849 Rp 285,000
Rp 35,071,019,228 Rp 397,298,865,797 Rp 36,446,017,042
Rp 432,369,885,025 Rp 47

IX X
100% 100%
Fixed Cost Variable Cost Fixed Cost

- Rp 400,575,248,771 -
Rp 5,800,000 - Rp 5,900,000
DFCI Rp 6,267,559,573 - Rp 6,580,937,552
TS - Rp 4,774,844,074 -
BB - Rp 2,002,876,244 -
BB - Rp 8,011,504,975 -
Rp 347,261,387 Rp 64,566,003,052 Rp 381,987,526
Rp 9,932,611,474 Rp 10,925,872,622
Rp 16,553,232,435 Rp 479,930,477,117 Rp 17,894,697,700
(b+c) Rp 1,254,671,915 - Rp 1,317,367,510

Rp 17,904,374,310 - Rp 17,904,374,310
Rp 58,866,663 - Rp 64,753,329
DFCI Rp 2,170,012,232 - Rp 2,387,013,455
Rp 20,133,253,205 - Rp 20,356,141,094

b Rp 290,000 - Rp 295,000
f - Rp 801,150,498 -
- - -
Rp 290,000 Rp 801,150,498 Rp 295,000
Rp 37,941,447,554 Rp 480,731,627,614 Rp 39,568,501,304
Rp 518,673,075,169 Rp 56
II
90%
Variable Cost

Rp 185,002,596,782
-
-
Rp 2,205,225,000
Rp 925,012,984
Rp 3,700,051,936
Rp 29,819,311,765

Rp 221,652,198,467
-

-
-
-
-

-
Rp 370,005,194
-
Rp 370,005,194
Rp 222,022,203,660

IV
100%
Variable Cost

Rp 248,725,713,452
-
-
Rp 2,964,802,500
Rp 1,243,628,567
Rp 4,974,514,269
Rp 40,090,408,040
Rp 297,999,066,828
-

-
-
-
-

-
Rp 497,451,427
-
Rp 497,451,427
Rp 298,496,518,255
378,277,999,241

VI
100%
Variable Cost

Rp 300,958,113,276
-
-
Rp 3,587,411,025
Rp 1,504,790,566
Rp 6,019,162,266
Rp 48,509,393,728

Rp 360,578,870,862
-

-
-
-
-

-
Rp 601,916,227
-
Rp 601,916,227
Rp 361,180,787,088
394,987,031,066
VIII
100%
Variable Cost

Rp 364,159,317,065
-
-
Rp 4,340,767,340
Rp 1,820,796,585
Rp 7,283,186,341
Rp 58,696,366,411

Rp 436,300,433,742
-

-
-
-
-

-
Rp 728,318,634
-
Rp 728,318,634
Rp 437,028,752,377
473,474,769,419

X
100%
Variable Cost

Rp 440,632,773,648
-
-
Rp 5,252,328,482
Rp 2,203,163,868
Rp 8,412,080,224
Rp 71,022,603,357

Rp 527,522,949,580
-

-
-
-
-

-
Rp 841,208,022
-
Rp 841,208,022
Rp 528,364,157,602
567,932,658,906
E.8. HASIL PENJUALAN PRODUK PER TAHUN

Hasil produksi =
Harga produk + PPN 10% =
Hasil penjualan produk per tahun =

Tahun Kapasitas Produksi

1 80%
2 90%
3 100%
4 100%
5 100%
6 100%
7 100%
8 100%
9 100%
10 100%
Keterangan : Terjadi kenaikan harga produk sebesar

E.9.PERHITUNGAN BIAYA BAHAN BAKU DAN BAHAN PENUNJANG


a. Persediaan bahan baku :
Tahun pertama, Komponen
1. MMA (kg/jam)
2. BPO (kg/jam)
3. Toluena (kg/jam)
2. Aseton (kg/jam)
Total

Total pembelian bahan baku tahun pertama =

Tahun berikutnya (tahun ke-2 s/d tahun ke-10)


Tahun kedua, Komponen
1. MMA (kg/jam)
2. BPO (kg/jam)
3. Toluena (kg/jam)
2. Aseton (kg/jam)
Total
Total pembelian bahan baku tahun berikutnya =

Tahun Kapasitas Produksi


1 80%
2 90%
3 100%
4 100%
5 100%
6 100%
7 100%
8 100%
9 100%
10 100%
Keterangan : Kenaikan biaya penunjang

b. Persediaan sarana penunjang


Komponen Kebutuhan
1.Solar (l/hari) 5,415.76
2.Listrik 728.29
3. Abdomen
4. Resin ion exchanger (Liter/jam) 21.64
5.Air(m3/jam) 54.25
4. pengolahan limbah m3 -
Total

Tahun Kapasitas Produksi


1 80%
2 90%
3 100%
4 100%
5 100%
6 100%
7 100%
8 100%
9 100%
10 100%
Keterangan : Kenaikan biaya penunjang

Abonemen listrik = 10%/tahun Rp 162,000,000


Tahun Biaya abonemen
1 162,000,000
2 178,200,000
3 196,020,000
4 215,622,000
5 237,184,200
6 260,902,620
7 286,992,882
8 315,692,170
9 347,261,387
10 381,987,526
11 420,186,279
12 462,204,906

b.Biaya start up
Perhitungan biaya trial run untuk masa 1 minggu dengan jumlah hari kerja 7 hari =
Perhitungan : (7 hari x 24 jam/hari x harga x kebutuhan/jam)
Bahan baku
Komponen Kebutuhan
1. MMA (kg/jam) 3138.4497
2. BPO (kg/jam) 17.7992
3. Toluena (kg/jam) 0.2215
2. Aseton (kg/jam) 0.0949
Total

Bahan penunjang
Komponen Kebutuhan
1.Solar (l/hari) 5,415.76
2.Listrik 728.29
3. Abdomen -
4. Resin ion exchanger (Liter/jam) 21.64
5.Air(m3/jam) 54.25
4. pengolahan limbah m3 -
Total

Total biaya start up = Rp 4,633,636,558


Tahun Kapasitas Produksi
1 80%
2 90%
3 100%
4 100%
5 100%
6 100%
7 100%
8 100%
9 100%
10 100%
25,000,000.00 kg/th
Rp 17,820 /kg
445,500,000,000.00 /thn

Hasil penjualan produksi (Total Sales)


356,400,000,000
441,045,000,000
539,055,000,000
592,960,500,000
652,256,550,000
717,482,205,000
789,230,425,500
868,153,468,050
954,968,814,855
1,050,465,696,341
10% /tahun

Kebutuhan/jam Harga/satuan
3,138.45 6,750.00
17.80 135,000.00
0.22 24,300.00
0.09 21,600.00

Rp 186,871,309,881

Kebutuhan/jam Harga/satuan
3,138.450 Rp 7,425.00
17.799 Rp 148,500.00
0.221 Rp 26,730.00
0.095 Rp 23,760.00

Rp 205,558,440,869

Biaya bahan baku


Rp 149,497,047,905
Rp 185,002,596,782
Rp 226,114,284,956
Rp 248,725,713,452
Rp 273,598,284,797
Rp 300,958,113,276
Rp 331,053,924,604
Rp 364,159,317,065
Rp 400,575,248,771
Rp 440,632,773,648
10% per tahun

Harga/satuan Biaya
8,000.00 14,297,608,793
1,325.00 7,642,631,368
162,000,000
8,500.00 1,457,118,074
1,250.00 537,055,313
10,000.00 0
24,096,413,548

Biaya bahan penunjang


19,277,130,838
29,819,311,765
36,445,825,491
40,090,408,040
44,099,448,844
48,509,393,728
53,360,333,101
58,696,366,411
64,566,003,052
71,022,603,357
10% per tahun
Harga/satuan Biaya
6,750.00 3,559,001,988.63
135,000.00 403,686,373.08
24,300.00 904,096.75
21,600.00 344,417.81
3,963,936,876.26

Harga/satuan Biaya
8,000 303,282,611
1,325 162,116,423
- 162,000,000
8,500 30,908,565
1,250 11,392,082
10,000 -
669,699,681

Biaya start up
3,706,909,246
5,097,000,213
5,606,700,235
6,167,370,258
6,784,107,284
7,462,518,012
8,208,769,814
9,029,646,795
9,932,611,474
10,925,872,622
harga US $ PMMMA 1.2
us 3000

1.3

Biaya
167,781,522,321.16
19,030,929,016.51
42,621,703.81
16,236,839.54
Rp 186,871,309,881

Biaya
Rp 184,559,674,553
Rp 20,934,021,918
Rp 46,883,874
Rp 17,860,523
Rp 205,558,440,869

Rp 185,002,596,782.21
/kg
/ton

bahan baku impor harus ada biaya beacukai, pelabuhan dan transportasi
kalo benernya mesti dikali 24 lagi gen ahahaha
E.9. SALVAGE VALUE

Salvage value untuk masing-masing barang modal adalah sebagai berikut :


a. Kendaraan (mobil dan forklift)
= 10 % x Rp 5,044,058,820
= Rp504,405,882
b. DFCI selain kendaraan, bangunan, dan tanah.
= 10 % x Rp 179,600,759,532
= 17,960,075,953
c. Bangunan
= 10 % x Rp 19,336,732,797
= 1,933,673,280

Catatan: Tanah tidak didepresiasi. Pada akhir tahun ke-10 harga tanah diperhitungkan tetap, yaitu sebesar:

Sehingga total nilai salvage value yang akan diperhitungkan pada akhir tahun ke-10 adalah sebesar:

E.10. DEPRESIASI
- Depresiasi digolongkan pada masing-masing alat sesuai periode depresiasinya
- Metode yang dipakai adalah Metode Garis Lurus
- Periode depresiasi menurut SK Menteri Keuangan No. 961/KMK-04/1983 adalah :
a. 5 tahun atau 20% / tahun untuk kendaraan
b. 10 Tahun atau 10% /tahun untuk mesin-mesin industri kimia
c. 20 tahun atau 5% / tahun untuk bangunan
d. 5 tahun atau 20% / tahun untuk IFCI tanpa salvage value (amortisasi)

DFCI tanpa tanah,


Tahun Kendaraan
bangunan &kendaraan

1 Rp907,930,588 Rp16,164,068,358
2 Rp907,930,588 Rp16,164,068,358
3 Rp907,930,588 Rp16,164,068,358
4 Rp907,930,588 Rp16,164,068,358
5 Rp907,930,588 Rp16,164,068,358
6 - Rp16,164,068,358
7 - Rp16,164,068,358
8 - Rp16,164,068,358
9 - Rp16,164,068,358
10 - Rp16,164,068,358
Total
sebagai berikut :

harga tanah diperhitungkan tetap, yaitu sebesar: Rp 8,125,000,000

n pada akhir tahun ke-10 adalah sebesar: Rp 28,523,155,115

i periode depresiasinya

961/KMK-04/1983 adalah :

alue (amortisasi)

Bangunan Nilai depresiasi IFCI Jumlah Nilai Depresiasi

Rp1,740,305,952 Rp41,660,609,827 Rp60,472,914,724


Rp1,740,305,952 Rp41,660,609,827 Rp60,472,914,724
Rp1,740,305,952 Rp41,660,609,827 Rp60,472,914,724
Rp1,740,305,952 Rp41,660,609,827 Rp60,472,914,724
Rp1,740,305,952 Rp41,660,609,827 Rp60,472,914,724
Rp1,740,305,952 - Rp17,904,374,310
Rp1,740,305,952 - Rp17,904,374,310
Rp1,740,305,952 - Rp17,904,374,310
Rp1,740,305,952 - Rp17,904,374,310
Rp1,740,305,952 - Rp17,904,374,310
Total Rp391,886,445,169
E.12 BREAK EVENT POINT (BEP)

Rumus Umum = Total Fixed Cost


Total Sales - Total Variabel Cost

Total Total Total


Tahun
Fixed Cost (Rp) Variabel Cost (Rp) Penjualan (Rp)
1 84,631,711,338 174,592,599,036 356,400,000,000
2 83,580,437,485 222,022,203,660 441,045,000,000
3 81,673,999,024 271,360,471,141 539,055,000,000
4 79,781,480,986 298,496,518,255 592,960,500,000
5 75,210,914,610 328,346,170,080 652,256,550,000
6 33,806,243,978 361,180,787,088 717,482,205,000
7 35,071,019,228 397,298,865,797 789,230,425,500
8 36,446,017,042 437,028,752,377 868,153,468,050
9 37,941,447,554 480,731,627,614 954,968,814,855
10 39,568,501,304 528,364,157,602 1,050,465,696,341

0
E.13 LABA RUGI
Berdasarkan UU No.36 tahun 2008 sebagai berikut :
Penghasilan Kena Pajak Tarif Pajak (%)
1. s/d Rp. 50 juta 5%
2. Rp. 50 s/d 250 juta 15%
3. Rp. 250 juta s/d 500 juta 25%
4. >Rp 500 juta 30%

Penjualan Pengeluaran Laba sebelum pajak


Tahun
(Rp) (Rp) (Rp)
1 356,400,000,000 259,224,310,374 97,175,689,626
2 441,045,000,000 305,602,641,146 135,442,358,855
3 539,055,000,000 353,034,470,165 186,020,529,835
4 592,960,500,000 378,277,999,241 214,682,500,759
5 652,256,550,000 403,557,084,690 248,699,465,310
6 717,482,205,000 394,987,031,066 322,495,173,934
7 789,230,425,500 432,369,885,025 356,860,540,475
8 868,153,468,050 473,474,769,419 394,678,698,631
9 954,968,814,855 518,673,075,169 436,295,739,686
10 1,050,465,696,341 567,932,658,906 482,533,037,434

Jumlah nominal aliran masuk = Laba setelah pajak + depresiasi + salvage value
Laba setelah pajak Depresiasi Salvage value+ tanah
Tahun
(Rp) (Rp) (Rp)
1 97,300,689,626 60,472,914,724 -
2 135,567,358,855 60,472,914,724 -
3 186,145,529,835 60,472,914,724 -
4 214,807,500,759 60,472,914,724 -
5 248,824,465,310 60,472,914,724 504,405,882
6 322,620,173,934 17,904,374,310 -
7 356,985,540,475 17,904,374,310 -
8 394,803,698,631 17,904,374,310 -
9 436,420,739,686 17,904,374,310 -
10 482,658,037,434 17,904,374,310 28,523,155,115

E.14 MINIMUM PAYBACK PERIOD (MPP)


Jangka waktu minimum pengembalian investasi modal sebagai berikut :
(Keterangan :suku bunga tahunan 9,5 %)

Faktor Discount
Tahun NCF nominal (Rp) NCF PV (Rp)
1/(1+0,095)^n
0 -511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
1 157,773,604,350 0.913 144,085,483,425
2 196,040,273,579 0.834 163,499,738,186
3 246,618,444,559 0.762 187,837,888,116
4 275,280,415,484 0.696 191,477,980,510
5 309,801,785,916 0.635 196,794,665,168
6 340,524,548,244 0.580 197,543,939,500
7 374,889,914,785 0.530 198,611,743,130
8 412,708,072,941 0.484 199,677,904,673
9 454,325,113,996 0.442 200,742,658,634
10 529,085,566,859 0.404 213,493,532,227
Total 1,381,889,615,401
Jumlah tahun yang dibutuhkan : (dengan interpolasi)
= 3.09 tahun 0.60
= 3 tahun 2

E.15 INTERNAL RATE OF RETURN (IRR)


Keterangan :
Net Cash Flow (NCF) sesudah pajak = (Penjualan - Pengeluaran - Pajak) + Depresiasi

Net Cash Flow Bunga 30%


Tahun Present Value
(Rp) 1/(1+I)^n
0 -511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
1 157,773,604,350 0.769 121,364,311,039
2 196,040,273,579 0.592 116,000,161,881
3 246,618,444,559 0.455 112,252,364,388
4 275,280,415,484 0.350 96,383,325,333
5 309,801,785,916 0.269 83,438,628,231
6 340,524,548,244 0.207 70,548,585,669
7 374,889,914,785 0.159 59,744,824,692
8 412,708,072,941 0.123 50,593,665,571
9 454,325,113,996 0.094 42,842,674,417
10 529,085,566,859 0.073 38,378,888,363
Total 279,671,511,417

IRR 30 % + (40-30) * 62,386,043,531


69,011,117,165 -
= 44.75 %
E.16 NET CA s

Bunga 20 %
Tahun NCFPV
(Rp) 1/(1+I)^n
0 -511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
1 157,773,604,350 0.833 131,478,003,625
2 196,040,273,579 0.694 136,139,078,874
3 246,618,444,559 0.579 142,719,007,268
4 275,280,415,484 0.482 132,754,829,998
5 309,801,785,916 0.402 124,502,389,530
6 340,524,548,244 0.335 114,040,982,217
7 374,889,914,785 0.279 104,624,894,949
8 412,708,072,941 0.233 95,982,707,352
9 454,325,113,996 0.194 88,051,250,829
10 529,085,566,859 0.162 85,450,272,874
Total 643,867,499,351

Bunga 25 %
Tahun NCFPV
(Rp) 1/(1+I)^n
0 -511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
1 157,773,604,350 0.800 126,218,883,480
2 196,040,273,579 0.640 125,465,775,090
3 246,618,444,559 0.512 126,268,643,614
4 275,280,415,484 0.410 112,754,858,182
5 309,801,785,916 0.328 101,515,849,209
6 340,524,548,244 0.262 89,266,467,175
7 374,889,914,785 0.210 78,620,113,457
8 412,708,072,941 0.168 69,240,924,847
9 454,325,113,996 0.134 60,978,484,574
10 529,085,566,859 0.107 56,810,130,161
Total 435,264,211,623

Bunga 28 %
Tahun NCFPV
(Rp) 1/(1+I)^n
0 -511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
1 157,773,604,350 0.781 123,260,628,398
2 196,040,273,579 0.610 119,653,487,292
3 246,618,444,559 0.477 117,596,838,264
4 275,280,415,484 0.373 102,549,946,116
5 309,801,785,916 0.291 90,164,186,525
6 340,524,548,244 0.227 77,426,318,113
7 374,889,914,785 0.178 66,593,826,415
8 412,708,072,941 0.139 57,274,750,628
9 454,325,113,996 0.108 49,258,027,561
10 529,085,566,859 0.085 44,815,290,705
Total 336,717,381,851

berarti irr nya diatas 10 % gen layak, soalnya kan suku

nah irr kitta bisa masuk sampai 25%,


UNTUK GRAFIK
x 100 %
Tahun 1
X
BEP VC
(%) 0
46.55 100
38.16 Tahun 3
30.51 X
27.09 VC
23.22 0
9.49 100
8.95 Tahun 6
8.45 X
8.00 VC
7.58 0
100

PPh (Rp) Laba setelah pajak


25% (Rp)
125,000,000 97,300,689,626
125,000,000 135,567,358,855
125,000,000 186,145,529,835
125,000,000 214,807,500,759
125,000,000 248,824,465,310
125,000,000 322,620,173,934
125,000,000 356,985,540,475
125,000,000 394,803,698,631
125,000,000 436,420,739,686
125,000,000 482,658,037,434
Cash in Nominal
(Rp)
157,773,604,350
196,040,273,579
246,618,444,559
275,280,415,484
309,801,785,916
340,524,548,244
374,889,914,785
412,708,072,941
454,325,113,996
529,085,566,859

Akumulasi
(Rp)
-511,875,918,166
-367,790,434,741
-204,290,696,555
-16,452,808,439
175,025,172,071
371,819,837,239
569,363,776,738
767,975,519,868
967,653,424,541
1,168,396,083,175
1,381,889,615,401
Layak

bulan
hari

Bunga 40% Bunga 50%


Present Value
1/(1+I)^n 1/(1+I)^n
1.000 -511,875,918,166 1.000
0.714 112,695,431,679 0.667
0.510 100,020,547,744 0.444
0.364 89,875,526,443 0.296
0.260 71,657,750,803 0.198
0.186 57,602,819,122 0.132
0.133 45,225,170,348 0.088
0.095 35,563,746,632 0.059
0.068 27,965,248,235 0.039
0.048 21,989,452,846 0.026
0.035 18,291,341,479 0.017
69,011,117,165

) 144.1665662478
(62,386,043,531)

Tahun
(Rp)
0 -511,875,918,166
1 157,773,604,350
2 196,040,273,579
3 246,618,444,559
4 275,280,415,484
5 309,801,785,916
6 340,524,548,244
7 374,889,914,785
8 412,708,072,941
9 454,325,113,996
10 529,085,566,859
Total

Tahun
(Rp)
0 -511,875,918,166
1 157,773,604,350
2 196,040,273,579
3 246,618,444,559
4 275,280,415,484
5 309,801,785,916
6 340,524,548,244
7 374,889,914,785
8 412,708,072,941
9 454,325,113,996
10 529,085,566,859
Total

Tahun
(Rp)
0 -511,875,918,166
1 157,773,604,350
2 196,040,273,579
3 246,618,444,559
4 275,280,415,484
5 309,801,785,916
6 340,524,548,244
7 374,889,914,785
8 412,708,072,941
9 454,325,113,996
10 529,085,566,859
Total

% gen layak, soalnya kan suku ungan bank 10% , kalo dibawag segitu gak layak

44.75 %
Tahun 1
Y X
VC FC
0 0
174,592,599,036 100
Tahun 3
Y X
VC FC
0 0
271,360,471,141 100
Tahun 6
Y X
VC FC
0 0
361,180,787,088 100
Bunga 60%
Present Value Present Value
1/(1+I)^n
-511,875,918,166 1.000 -511,875,918,166
105,182,402,900 0.625 98,608,502,719
87,129,010,479 0.391 76,578,231,867
73,072,131,721 0.244 60,209,581,191
54,376,378,367 0.153 42,004,457,929
40,796,943,001 0.095 29,545,000,640
29,895,159,242 0.060 20,296,844,735
21,941,430,769 0.037 13,965,737,625
16,103,226,135 0.023 9,609,108,626
11,818,038,834 0.015 6,611,300,545
9,175,153,186 0.009 4,812,005,198
-62,386,043,531 -149,635,147,089

Bunga 9,5 %
NCFPV
1/(1+I)^n
1.000 -511,875,918,166
0.913 144,085,483,425
0.834 163,499,738,186
0.762 187,837,888,116
0.696 191,477,980,510
0.635 196,794,665,168
0.580 197,543,939,500
0.530 198,611,743,130
0.484 199,677,904,673
0.442 200,742,658,634
0.404 213,493,532,227
1,381,889,615,401

Bunga 27 %
NCFPV
1/(1+I)^n
1.000 -511,875,918,166
0.787 124,231,184,528
0.620 121,545,212,709
0.488 120,396,646,799
0.384 105,818,214,984
0.303 93,770,301,464
0.238 81,157,021,475
0.188 70,352,204,483
0.148 60,983,619,424
0.116 52,860,742,079
0.092 48,471,750,589
367,710,980,367.84

Bunga 30%
NCFPV
1/(1+I)^n
1.000 -511,875,918,166
0.769 121,364,311,039
0.592 116,000,161,881
0.455 112,252,364,388
0.350 96,383,325,333
0.269 83,438,628,231
0.207 70,548,585,669
0.159 59,744,824,692
0.123 50,593,665,571
0.094 42,842,674,417
0.073 38,378,888,363
279,671,511,417
Tahun 1
Y X Y
FC TS
84,631,711,338 0 0
84,631,711,338 100 356,400,000,000
Tahun 3
Y X Y
FC TS
81,673,999,024 0 0
81,673,999,024 100 539,055,000,000
Tahun 6
Y X Y
FC TS
33,806,243,978 0 0
33,806,243,978 100 717,482,205,000

BEP
Tahun
(%)
1 19.84
2 17.28
3 16.97
4 14.51
5 12.66
6 8.56
7 8.29
8 7.82
9 7.60
10 7.20
Tahun 1
X Y
TC
0 84,631,711,338
100 259,224,310,374
Tahun 3
X Y
TC
0 81,673,999,024
100 353,034,470,165
Tahun 6
X Y
TC
0 33,806,243,978
100 394,987,031,066
KELAYAKAN PROYEK

Net Cash Flow Nominal Faktor Diskonto 9,5%


Tahun
(Rp) 1/(1+i)^n
0 -511,875,918,166 1.000
1 157,773,604,350 0.913
2 196,040,273,579 0.834
3 246,618,444,559 0.762
4 275,280,415,484 0.696
5 309,801,785,916 0.635
6 340,524,548,244 0.580
7 374,889,914,785 0.530
8 412,708,072,941 0.484
9 454,325,113,996 0.442
10 529,085,566,859 0.404
TOTAL

Nilai Net Cash Flow Present Value pada tingkat bunga berjalan (10%) sebesar
Maka perancangan pabrik ini feasible (layak)
Net Cash Flow
Present Value
-511,875,918,166
144,085,483,425
163,499,738,186
187,837,888,116
191,477,980,510
196,794,665,168
197,543,939,500
198,611,743,130
199,677,904,673
200,742,658,634
213,493,532,227
1,381,889,615,401

1,381,889,615,401 (positif)
Grafik BEP pada Tahun Pertama Variabel Cost
Fixed Cost
400000000000 Total Sell
Total Cost

350000000000
BEP 47,88
300000000000

250000000000
R
p

200000000000

150000000000

100000000000

50000000000

0
0 20 40 60 80 100
Variabel Cost
Fixed Cost
Total Sell
Total Cost

80 100
Grafik BEP pada Tahun Ke-Tiga

600000000000

500000000000

BEP 33,75%
400000000000
Rp

300000000000

200000000000

100000000000

0
0 20 40 60 80

% Kapasitas
Variabel Cost
Fixed Cost
Total Sell
Total Cost

80 100
Grafik BEP pada Tahun Ke-Enam

800000000000

700000000000

600000000000
BEP 14,07%
500000000000
Rp

400000000000

300000000000

200000000000

100000000000

0
0 20 40 60 80

% Kapasitas
nam
V
C
F
C

80 100
Sensitivitas Proyek
% Kenaikan Harga Bahan Baku % Kenaikan Harga Jual Produk
5 0
10 0

MPP = 3.09

IRR = 44.75
MPP IRR
7 tahun 5 bulan 20%
6 tahun 20,52 bulan 27%

tahun

You might also like