Kiel sciate, unu el la oftaj trajtoj de la laborista movado estas ĝia emo al skismado.

Kaj tio okazas

ankaŭ en Esperantujo. Bona ekzemplo tiurilate estas la Internacio de Proleta Esperantistaro (IPE),
kies historio dokumentiĝas en Survoje al IPE (Sofia, 1992). Temas pri kompilo fare de unu el ĝiaj
fondintoj, Adolf Schwarz, de historiaj tekstoj el du revuoj: Internaciisto kaj Sur Posteno. Aldone,
enestas pluraj eroj de Bulteno de Austria Esperantista Federacio, La Nova Etapo, Popola
Fronto, Ruĝa Esperantisto, Sennaciulo, Sennacieca Revuo kaj Sur Posteno Klasbatala. Kompletigas
la volumon kelkaj bildoj, kaj redaktoraj notoj de grava bulgara komunista esperantisto, Nikola
Aleksiev, kiu instigis la publikigon de la libro.
IPE kreiĝis en 1932 kun sidejo en Berlino de homoj malkontentaj kun la direkto de Sennacieca Commented [Ulrich Li1]: Ili malkontentis kun la sinteno
Asocio Tutmonda (SAT) sub la gvido de Eugène Lanti. Multaj el ili estis germanoj, kiuj sentis sin de Lanti al Sovetio (vd. la postan frazon), do kun la
ideologie malproksima direkto de SAT.
ideologie proksimaj al la registaro de Sovetunio, kaj kiuj frue suferois la sekvojn de la nazia politiko.
La tekstoj detale kompilitaj de Schwarz (kvankam ne ĉiam prezentitaj kronologie) permesas Commented [a2R1]: Jes. Ĉu tio ne klaras en la teksto?

kompreni ĉiun grandan parton ŝtupon de tiu historio ekde la naskiĝo de Esperanto kaj de la unuaj Commented [Ulrich Li3]: Tamen, IPE fondigxis en 1932,
laboristaj esperantistaj asocioj, ĝis la internaj debatoj ene de SAT kaj Sovet-respublikara dum la nazioj gajnis potencon en 1933.

Esperantista Unio (SEU), kiuj finigxos per la kreo de IPE. Bedaŭrinde la leganto nur havas antaŭ si
unu flankon de tiu rakonto. Estintus dezirinde aldoni ekzemple la perspektivon de Lanti pri tiaj
aferoj.
Ŝlosila evento en la historio de IPE estis la milito en Hispanio. Konsekvence, en tiu ĉi libro aperas
multaj homoj kiuj voluntulis en la Internaciaj Brigadoj, kiel la konataj Julio Mangada kaj Ludwig
Commented [a4R3]: En la lasta revizio mi sxangxis –os/-is
kaj eble la leganto ricevas la impreson ke mi celas diri ke oni
kreis IPE pro Hitlero. Mi nur diras ke tiuj germanoj IPE-anoj
frue suferos la sekvojn de la nazia politiko, certe pli frue ol
aliaj.
Commented [Ulrich Li5]: Tio estas troigo.
Commented [a6R5]: Mi konsentas

Renn, sed ankaŭ aliaj malpli konataj, kiel la rumano Berlo, la jugoslavo Matiaso Grzina, la polo Commented [Ulrich Li7]: Tion ne eblis atendi de la
Tennanbaum aŭ pluraj aŭstroj kiel Franz Haiderer, Eduard Pfeifer kaj Anton Balagué (tiam hispano, kompilinto.

kiu post la milito ekziliĝos al Aŭstrio kaj kunfondos tie Mondpacan Esperanto Movado, MEM). Eĉ Commented [a8R7]: Mi komprenas, sed mi kiel nuna
leganto tion sxatus. Se ne la kompilinto, eble eldonisto aux
Schwarz partoprenis tiun grupon de idealistaoj batalantoj. Laŭ informo aperinta en Internaciisto, ecx nova eldono povus tion fari.
komence de Majo 1938, 40 diverlandaj ”internaciuloj”(t.e. brigadanoj) estis aniĝintaj al IPE. Commented [Ulrich Li9]: Tenenbaum?
Dume, en Barcelono la lokaj IPE-anoj eldonis la bultenon Unueco. Laŭ informo aperinta en la
Commented [a10R9]: Eble, ni ne sukcesis trovi pliajn
organo de IPE, Sur Posteno, ili ricevis centojn da korespondaĵoj, plejparte el Sovetio. Danke al informojn pri li. Ambaŭ versioj de la nomo ekzistas. Ni uzas
tioma internacia solidareco, la loka grupo kapablis sendi esperantan materialon al trideko da la nomon kiu aperas en la libro
kamaradoj en la fronto; ankaŭ en la kataluna urbo la asocio Amikoj de Sovet-Unio sukcesis aranĝi Commented [Ulrich Li11]: Kiun grupon? IPE au MEM?
ekspozicion surbaze de iliaj afiŝoj. Commented [a12R11]: Internaciaj Brigadoj
En tiu kadro aparte interesas la debatoj kaj raportoj pri la tri kongresoj de IPE, inkluzive de tiu en Commented [Ulrich Li13]: = brigadanoj?
Parizo en 1937 en kiu partoprenis la hispanoj Azorín el Córdoba, kaj Guillermo Bosch kaj Luis
Commented [a14R13]: Jes, estas sinonimoj. Kvankam
Hernández (la redaktoroj de Popola Fronto) el Valencio. Fakte, la kvara IPE-kongreso estis planita „internaciuloj“ estas stranga vorto en Esperanto, estas rekta
en 1939 en Barcelono por montri la ligon de IPE kun la kontraŭfaŝismo. Tamen, ĝi neniam okazos traduko de „intternacionales“. Temas pri la vorto uzata en la
libro.
pro la milita venko de la ribeluloj.
En la redakcio de Internaciisto multas la petoj ricevitaj el la hispanaj kaj sudfrancaj koncentrejoj por Formatted: Justified
sendado de materialoj. Krome, alvenas el pluraj landoj, interalie Rusio, leteroj petantaj informojn pri
esperantistoj malaperintaj en la Hispana milito, interalie Renn, Mangada, kaj Salvador Dasi. Multaj
el ili estas en la francaj koncentrejoj, kie aktivas pluraj eksbrigadistoj, sed ankaŭ konataj hispanaj IPE-
anoj, kiel J. Comino kaj J. Borrell. Krome, la korespondanto de Internaciisto mencias, ke troviĝas en Commented [Ulrich Li15]: Antaunomoj?
Gurs ”eminentuloj”, kiel Jaume Grau Casas kaj la respondeculo de Popola Fronto Guilhermo Bosch.
Estis en tiu koncentrejo, kie en Junio 1939 46 esperantistoj el la Internaciaj Brigadoj subskribis
protestan leteron al la Plenumkomitato de SAT pro la apero de artikoloj kritikaj kontrau la pozicio
de IPE rilate al la hispana milito polemikaj artikoloj pri Hispanio en Sennaciulo kaj en Sennacieca Commented [Ulrich Li16]: artikoloj kritikaj kontrau la
Revuo. Kaj ankaŭ estis en Gurs kie realiĝis elstara projekto, plurfoje menciita en la tekstoj de Survoje pozicio de IPE rilate al la hispana milito

al IPE. Temas pri ampleksa kolektiva libro pri la historio de la Internaciaj Brigadoj. Kvankam alvenis
Commented [Ulrich Li17]: Partoj de la restinta IPE
al la redakcio de Internaciisto centoj da artikoloj kaj milo da bildoj, ĝi neniam eldoniĝis kaj verŝajne
memstare dissolvigxis jam en 1939, antau la
la manuskripto perdiĝis. militeksplodo.
La dua mondmilito signifos la finon de IPE – partoj de ĝi memstare dissolviĝis jam en 1939, Formatted: Normal, Don't allow hanging punctuation
antaŭ la militeksplodo. Eventuale aperos denove la gazeto Internaciisto kaj la komunistaj Commented [Ulrich Li18]: Cxu la futuro rilatas al la
esperantistoj trovos plurajn manierojn organiziĝi, kaj ene, kaj ekstere de SAT. Indas rimarki ke malsukcesa provo de IKEK revivigi I-iston au al nova
estonteco?
granda parto de la periodo de IPE-agado koincidas kun la persekutoj al la ruslandaj esperantistoj
Commented [a19R18]: Al IKEK
fare de Stalin. Sekve, kvankam ne tro (?) pritraktitaj en Survoje al IPE, pluraj el la bildoj je la fino
de la libro mencias tiajn viktimojn en Soveta Unio: Ernest Drezen (1892-1937), Nikolajo Nekrasov
(1900-1938), Efim Spiridoviĉ (1891-1958), Roman Nikols’kij (1902-1938), Vladimir Varankin (1902-
1938), Vladimir Kuzmyĉ (1904-1943), Eŭgeno Miĥal’skij (1897-1937), József Batta (1900-1938) kaj
Talivaldo Indra (1894-1942) – kvankam tiu lasta ne havis rilaton al IPE. Commented [Ulrich Li20]: Indra ne havis rilaton al IPE.
En tiuj ĉi paĝoj oftas la kvereloj inter (mal)samideanoj, tiel ke la leganto plurfoje pripensas la
sekvojn de la skismoj en la laborista esperantismo aŭ eĉ en la esperantismo ĝenerale. Tiurilate, la
libro finiĝas per la jenaj vortoj de Aleksiev: ”La uson-brita lingva imperiismo posedas grandan Commented [Ulrich Li21]: Jam en 1992 iom
potencialon. Do ankaŭ la kontraŭstaro devas esti maksimume forta kaj trafe organizita. Nenia anakronisma revoluciemo, kion A. mem konfesis; vd.
liajn antau- kaj postparolon al la libro de Schwarz (kiun
splitiĝo en la vicoj de la monda esperantistaro! Tio prezentas sub la ombro de la forta malamiko
ankau Blanke forte kritikis).
ege malutilan lukson. Ni memoru kaj ne forgesu eĉ por momento: la unueco faras la forton. Plena
kunlaboro por efektivigo de la ĝeneralaj prioritataj taskoj formulitaj […] La Esperantista movado
supervivu kaj daŭre prosperu! Jen la ĉefaĵo!” (p. 212).

Xavier Alcalde

Fontoj:
Adolf Schwarz. Survoje al IPE. Internacio de Proleta Esperantistaro. Faktoj, dokumentoj,
rememoroj, Pres-Esperanto, Sofio, 1992.
Ulrich Lins, La Danĝera Lingvo, UEA, Rotterdam, 2016. Formatted: Font: Italic
Albert Gleb, Das Charisma der Weltrevolution: Revolutionärer Internationalismus in der frühen Formatted: Font: Lato, sans-serif, Font color: Custom
Color(RGB(43,43,43))
Sowjetgesellschaft 1917–1927, Wien, 2017, p. 465-470.
Commented [Ulrich Li22]: Tiu libro bazigxas i.a. sur mia
libro kaj ne kontribuas al la kono pri IPE.