ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
για την Κύπρο

SMART
SPECIALISATION
STRATEGY
FOR CYPRUS

ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΕΝΕΡΓΕΙ
Σ Α
Π.Μ.Δ.

*ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ Τ.Γ.Ε.
-Τ.ΕΠΙΚ.-
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ*

*ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ
ΑΕΙΦΟΡΟ
ΤΡΟΦΙΜ ΤΠΕ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ* ΤΓΕ ΜΕΤΑΦΟΡΕ
Α Σ Σ

ΑΝΑΠΤΥΞ -Τ.ΠΛΗΡ.-
Η
-ΒΙΟ-

ΥΛΙΚΑ

ΥΓΕΙΑ ΔΟΜ.
ΠΕΡ.
-1-

Λευκωσία, Μάρτιος 2015

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
-2-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ........................................................................................................................................ 5 ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ ................................................................................................................................................. 8 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ....................................................................................................................................... 14

1.1. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΔΟΜΗ ΈΚΘΕΣΗΣ ........................................................................................................ 15

1.2. ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ................................................................................................................................. 17
1.3. ΟΜΑΔΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ............................................................................................................................ 18

2. ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ..................................................................................................... 20

2.1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ.................................................................................................................................. 21

2.2. ΜΕΘΟΔΟΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ .......................................................................................................................... 24
2.3. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ.............................................................................................................. 29

3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ................................................................................................................ 34

3.1. ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ........................................................................................................... 35

3.2. ΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΈΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ........................................................................... 41
3.3. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ .................................................................................................................... 44
3.4. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ...................................................................................................... 52
3.5. ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ...................................................................................................... 54

4. ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ................................................................................................................... 60

4.1. ΕΦΑΡΜΟΓΗ RIS3 ΑΝΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ .............................................................................. 61

4.2. RIS3 ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΜΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΌΜΟΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ............................................................. 75
4.3. ΚΑΛΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΟΝΔΥΛΙΩΝ ΑΠΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ............................................................. 80
4.4. ΚΥΡΙΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΣΤΙΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΤΗΣ ΕΕ .................................................................................. 82

5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ .......................................................................................................... 86

5.1. ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ.................................................................... 87

5.2. ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ. ........................................................................ 92

6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΤΑΚ ........................................................................................................................ 98

6.1. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ......................................................................................................................... 99

6.2. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ .............................................................................................................. 101
6.3. Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΕΤΑΚ ...................................................................................................... 107
6.4. ΕΘΝΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΤΑΚ .......................................................................................................... 111
6.5. ΈΒΔΟΜΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΕ (2007-2013) ......................................................................... 116
6.6. ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΚΟΙΝΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ...................................................................................... 128
6.7. ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ ΕΤΑΚ ............................................................................... 130
6.8. RISC - ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ................................................................ 132
6.9. ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ...................................................................................................................... 136

7. ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ................................................................................................. 140

7.1. ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΈΡΕΥΝΑΣ ΠΕΔΙΟΥ ............................................................................................................. 141

7.2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΔΕΙΓΜΑΤΟΣ ............................................................................................. 142
7.3. ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΠΑΝΤΗΣΕΩΝ ................................................................................................................... 146
7.4. ΠΟΛΥΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΑΝΑΛΥΣΗ.............................................................................................................. 157

8. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ ΓΝΩΜΗΓΗΤΟΡΩΝ ................................................................................................. 162

-3-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 8.1. ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ................................................................................................................... 165
8.2. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ...................................................................................... 167
8.3. ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΕΤΑΚ ............................................................................................................................ 170
8.4. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ .............................................................................................................. 173
8.5. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ...................................................................................................... 177
8.6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΙΣ ΘΕΣΕΙΣ ΓΝΩΜΗΓΗΤΟΡΩΝ................................................................................... 192

9. ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ ....................................................................................................................... 198

9.1. ΕΙΔΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ........................................................................................................................... 199

9.2. ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ..................................................................................................................... 202
9.3. ΕΝΕΡΓΕΙΑ ........................................................................................................................................ 203
9.4. ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ..................................................................................................................................... 210
9.5. ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ - ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ............................................................................................. 215
9.6. ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΝΑΥΤΙΛΙΑ.................................................................................................................... 219
9.7. ΥΓΕΙΑ ............................................................................................................................................. 224
9.8. ΓΕΩΡΓΙΑ - ΤΡΟΦΙΜΑ ......................................................................................................................... 231
9.9. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ................................................................................. 240
9.10. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ................................................................................................................................... 245
9.11. ΔΙΑΣΤΑΥΡΩΣΗ ΤΟΜΕΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ............................................................................................ 252

10. ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ ΑΝΑΛΥΣΗΣ ............................................................................................ 254

10.1. ΑΝΑΛΥΣΗ GAP ................................................................................................................................ 256

10.2. ΑΝΑΛΥΣΗ VRIO ............................................................................................................................... 263
10.3. ΑΝΑΛΥΣΗ PEST ............................................................................................................................... 267
10.4. ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ - SOCIAL NETWORK ANALYSIS. ............................................................... 273
10.5. ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT ............................................................................................................................. 278

11. ΌΡΑΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ .................................................................................................... 296

11.1. ΌΡΑΜΑ .......................................................................................................................................... 299

11.2. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ............................................................................................................................. 300

12. ΜΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ .................................................................................................. 320

12.1. ΟΡΙΣΜΟΣ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΥ ΜΕΙΓΜΑΤΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ...................................................................................... 321

12.2. ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΜΕΤΡΑ ΑΝΑ ΠΥΛΩΝΑ ................................................................................................ 327

13. ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ ........................................................................................................................... 338

14. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ........................................................................................... 346

14.1. ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ............................................................................................................................... 347

14.2. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ................................................................................................................................. 348
14.3. ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ ............................................................................................................... 348

ΕΠΙΛΟΓΟΣ .............................................................................................................................................. 354

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ........................................................................................................................................... 358

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ ..................................................................................... ERROR! BOOKMARK NOT DEFINED.

-4-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΑΗΚ : Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΔ ΕΠΣΑ : Γενική Διεύθυνση Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
πρώην Γραφείο Προγραμματισμού

ΔΤ : Διαρθρωτικά Ταμεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΔΕΣΜΗ : Δέσμη Προγραμμάτων για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία του ΙΠΕ
ΔΝΤ : Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

Ε&Α : Έρευνα και Ανάπτυξη

ΕΔ : Επιτροπής Διακυβέρνησης S3Cy
ΕΕΔ : Έρευνα Εργατικού Δυναμικού
ΕνΔΤΚ : Εναρμονισμένος Δείκτης Τιμών Καταναλωτή
ΕΚΕΣΚ : Ευρωπαϊκό Κέντρο Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου
ΕΚΤ : Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο
ΕΣΕΚ : Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Καινοτομίας
ΕΤΑΚ : Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξης και Καινοτομία
ΕΤΕΚ : Επιστημονικό και Τεχνολογικό Επιμελητήριο Κύπρου
ΕΠ : Επιτροπή Παρακολούθησης

ΙΠΕ : Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας

ΚΕΒΕ : Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο

ΚυΕΣ : Κυπριακό Επιστημονικό Συμβούλιο

ΜμΕ : Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις

ΟΕΒ : Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων

ΠΟΥ : Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας

ΡΑΕΚ : Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας

ΤΓΕ : Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής

ΤΕΠΑΚ : Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου
ΤΠΕ : Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών

ΥπΕΒΤ : Υπουργείο Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχανίας και Τουρισμού

ΥπΣΕ : Υπουργείο Συγκοινωνιών και Έργων
ΥπΓΦΠΠ : Υπουργείο Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος

7οΠΠ : ‘Εβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για ‘Ερευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξης της Ε.Ε.
(2007 – 2013)
--------------------------------------------------------
CIP : 1st Competitiveness and Innovation Programme of the EU (2007 – 2013),
Πρώτο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία της
Ε.Ε. (2007-2013)

ΕΕΝ : Enterprise Europe Network

EPO : European Patent Office

KET : Key Enabling Technologies

PCT : Patent Cooperation Treaty

RIS : Regional Innovation Strategy

RIS3 : Regional Innovation Strategy 3

S3Cy : Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Κύπρο – Smart Specialization

Strategy for Cyprus
-5-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-6-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΜΕΡΟΣ Α

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

-7-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΡΟΛΟΓΟΣ
-8-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η ιδέα της Έξυπνης Εξειδίκευσης ανα-
πτύχθηκε την τελευταία δεκαετία ως μια νέα
προσέγγιση για την αύξηση της αποτε-
λεσματικότητας των ευρωπαϊκών επενδύσεων
στην έρευνα, καινοτομία και επιχειρημα-
τικότητα. Βασικός στόχος της είναι η εξα-
σφάλιση της ορθολογικής και αποδοτικής
χρήσης των δημόσιων κονδυλίων μέσα από
τη συγκέντρωση δυνάμεων και πόρων σε
επιλεγμένες προτεραιότητες και τομείς στους
οποίους η περιφέρεια παρουσιάζει ή δύναται
να αναπτύξει συγκριτικά πλεονεκτήματα και
ισχυρότερη ανταγωνιστικότητα.
Η διαδικασία επιλογής των προτεραιοτήτων
απαιτεί μια διττή προσέγγιση: αφενός χρειά-
ζεται μια καλά οργανωμένη διακυβέρνηση
που να βασίζεται σε μια ευρεία και ανοικτή
συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και
αφετέρου συνδέεται με την έννοια της
«επιχειρηματικής ανακάλυψης».
Η «έξυπνη εξειδίκευση» δεν αποτελεί μια
κλειστή προσέγγιση για τον προσδιορισμό της
καινοτομίας. Δεν περιλαμβάνει μόνο τις επεν-
δύσεις στην έρευνα ή τη μονοδιάστατη ανά-
πτυξη του τομέα της μεταποίησης, αλλά μια
σφαιρική προσέγγιση για την οικοδόμηση της
ανταγωνιστικότητας και την ανάπτυξη της
κοινωνικής καινοτομίας.
Η έξυπνη εξειδίκευση συνδέεται ουσιαστικά
με την εφαρμογή της Στρατηγικής «Ευρώπη
2020». Προς τούτο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο
κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποστη-
ρίξει και καθοδηγήσει τα Κράτη Μέλη προς
την κατεύθυνση μιας πιθανής βελτίωσης της
απόδοσης των εθνικών συστημάτων καινοτο-
μίας τους μέσω της εφαρμογής στρατηγικών
έξυπνης εξειδίκευσης.
Έτσι, στο πλαίσιο της νέας πολιτικής για τη
συνοχή, η εκπόνηση μιας στρατηγικής
έξυπνης εξειδίκευσης αποτελεί μία «εκ των
προτέρων προϋπόθεση» για να μπορεί ένα
κράτος μέλος ή περιφέρεια να λάβει κοινοτική
χρηματοδοτική στήριξη μέσω των Διαρθρωτι-
κών Ταμείων (ΔΤ) για τα σχεδιαζόμενα μέτρα
καινοτομίας.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Για πολλούς λόγους που καταγράφονται ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αναλυτικά στη συνέχεια η ιδέα της έξυπνης ΕΞΥΠΝΗΣ
εξειδίκευσης μπορεί να έχει ουσιαστική ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
εφαρμογή στο κυπριακό αναπτυξιακό πλαίσιο, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
δεδομένου μάλιστα ότι η χώρα βιώνει έντονα
την παρούσα οικονομική κρίση και βιώνει την
αδήριτη ανάγκη για εξορθολογισμό των
δημόσιων δαπανών.
Σημασία
Ο σχεδιασμός της Στρατηγικής Έξυπνης Εξει-
δίκευσης για την Κύπρο – S3Cy1 είναι μια από
τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του ευρύτε-
ρου συστήματος Έρευνας, Τεχνολογικής Ανά-
πτυξης και Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) της Κύπρου
τα τελευταία χρόνια. Αναμένεται δε, να από-
τελέσει τη βάση της εθνικής στρατηγικής για
τις επενδύσεις στους τομείς της έρευνας και
καινοτομίας για την επόμενη περίοδο.
Η σημασία του σχεδιασμού της S3Cy προσ-
διορίζεται από πέντε κύριες διαστάσεις.
Η πρώτη, αφορά στην άμεση σύνδεσή της με
το ευρύτερο πανευρωπαϊκό στρατηγικό
πλαίσιο για την «Ευρώπη 2020» και
ειδικότερα τις επιδιώξεις του για «έξυπνη»,
«αειφόρο» και «χωρίς αποκλεισμούς» ανά-
πτυξη που να βασίζεται στη γνώση και στη
καινοτομία, στην ορθολογική διαχείριση των
διαθέσιμων πόρων και στους υψηλούς
ρυθμούς απασχόλησης, μέσω της ενίσχυσης
της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής
συνοχής.
Η δεύτερη συσχετίζεται με το γεγονός ότι η
S3Cy βασίζεται στις αρχές του Συμμε-
τοχικού Σχεδιασμού και πηγάζει από μια
σύνθετη μεθοδολογική διαδικασία που έχει ως
κύριο συστατικό τη συμμετοχή όλων των
αρμόδιων και εμπλεκόμενων φορέων. Το
γεγονός αυτό την ανάγει σε μια από τις πιο
ολοκληρωμένες προσπάθειες διαμόρφωσης
1
Η συντομογαφία S3Cy συνδέεται με τη μετάφραση
του τίτλου «Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την
Κύπρο» στην αγγλική «Smart Specialization Strategy
for Cyprus» που περιλαμβάνει τα 3S και την ταυτότητα
της χώρας και το σχετικό λογότυπο.
-9-
 συνολικής στρατηγικής για τον τομέα της Προκλήσεις
ΕΤΑΚ στην Κύπρο.
Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει κανείς κατά
Η τρίτη συνδέεται με τη δυσχερή οικονο- το σχεδιασμό ενός πολυετούς αναπτυξιακού
μική συγκυρία των τελευταίων χρόνων, η στρατηγικού πλαισίου είναι πολλαπλές. Σε ότι
οποία δημιουργεί περιορισμούς στις δυνα- αφορά στην παρούσα μελέτη, οι κυριότερες
τότητες του κράτους για διάθεση σημαντικών προκλήσεις που είχε να αντιμετωπίσει η
κονδυλίων. Παράλληλα, αυξάνει τις απαιτή- Ομάδα Μελέτης, αλλά και οι λοιποί συντελε-
σεις σε ότι αφορά στη στοχοθέτηση των στές της, ήταν οι ακόλουθες:
προγραμμάτων, στη διασύνδεσή τους με την
Η πρώτη πρόκληση αφορά στη σύνθεση ενός
πραγματική οικονομία και την ενίσχυση της
ολοκληρωμένου Οράματος και στον
ανταγωνιστικότητας και της ανάπτυξης του
καθορισμό Προτεραιοτήτων για την περι-
τόπου.
φερειακή ανάπτυξη και ιδιαίτερα για την
Συχνά βέβαια, οι περίοδοι κρίσεων ή μεγάλων ανάπτυξη του τομέα της έρευνας και
ανατροπών αποτελούν την αφετηρία για καινοτομίας. Η πρόκληση αυτή ξεκινά από
ουσιαστική αναβάθμιση και αναδιάρθρωση τον ορισμό του πλαισίου για το τι είναι
ή/και νέες δυναμικές εκκινήσεις συστημάτων. καινοτομία και τι αυτή περιλαμβάνει και
καταλήγει στο προτεινόμενο πλαίσιο οράμα-
Η τέταρτη συνδυάζει την περιορισμένη
τος και επιδιώξεων.
χρηματοδοτική δυνατότητα της πολιτείας με
το γεγονός ότι η διαμόρφωση Στρατηγικής Το Όραμα που προτείνεται στο πλαίσιο της
Έξυπνης Εξειδίκευσης αποτελεί εκ των S3Cy αφορά στην ανάδειξη του τομέα της
προτέρων προϋπόθεση για την αξιοποίη- ΕΤΑΚ σε εργαλείο ενίσχυσης των
ση σχετικών πόρων από τα Διαρθρωτικά προσπαθειών για υπέρβαση της παρούσας
Ταμεία της ΕΕ. Η εκπόνηση και εφαρμογή οικονομικής κρίσης και σε σημαντικό
της S3Cy αποτελεί εκ των πραγμάτων μια διαχρονικό συντελεστή για την
ουσιαστική διέξοδο για αύξηση των δημόσιων αναδιάρθρωση και μετεξέλιξη της κυπριακής
πόρων που θα διατεθούν για ενίσχυση των οικονομίας και κοινωνίας σύμφωνα με τις
δραστηριοτήτων ΕΤΑΚ τα επόμενα χρόνια. αρχές που αναδεικνύει το στρατηγικό πλαίσιο
«Ευρώπη 2020».
Τέλος, η εφαρμογή του Σχεδίου Δράσης της
S3Cy αποτελεί ουσιαστικά τη βάση του Μέχρι πρόσφατα τα εθνικά προγράμματα
εθνικού προγράμματος χρηματοδότησης για ΕΤΑΚ είχαν ένα οριζόντιο χαρακτήρα και
την επόμενη περίοδο στο πλαίσιο του οποίου επέτρεπαν την αξιοποίηση πόρων προς
οι ερευνητές και οι επιχειρήσεις θα μπορούν οποιαδήποτε κατεύθυνση. Η κατανομή σε
να υλοποιήσουν πρωτοπόρες και καινοτόμες βασικές επιστημονικές ή άλλες περιοχές
ιδέες προς όφελος της οικονομίας και συνδεόταν περισσότερο με την κατανομή των
κοινωνίας. προτάσεων / έργων και της χρηματοδότησης
και λιγότερο με το συστηματικό καθορισμό
Αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι η οικονομική
θεματικών ή τομεακών προτεραιοτήτων.
στενότητα των τελευταίων ετών και η
συνεπακόλουθη αδυναμία ανακοίνωσης Προς τούτο η Ομάδα Μελέτης προχώρησε στη
σχετικών προγραμμάτων και υποστηρικτικών διαμόρφωση ενός πλαισίου γενικών και
μέτρων έχει δημιουργήσει ένα κενό, τότε η τομεακών προτεραιοτήτων μέσα από τη
πέμπτη αυτή διάσταση λαμβάνει ακόμη σύνθεση πολλών παραμέτρων και δεδομένων
μεγαλύτερη αξία. και στη συνέχεια επιχείρησε την περαιτέρω
εμβάθυνση μέσα από μια διαδικασία διαλόγου
με τους ενδιαφερόμενους φορείς.
-10-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η δεύτερη πρόκληση αφορά στην ορθολογική
επιλογή ανάμεσα σε «αντίθετες» ή και
«ανταγωνιστικές» προτεραιότητες, φιλο-
σοφίες ή επιθυμίες επιμέρους ομάδων /
τμημάτων της ερευνητικής και επιχειρημα-
τικής κοινότητας.
Τα συνήθη διλήμματα μιας προσπάθειας
σχεδιασμού, όπως η επένδυση στη βασική ή
την εφαρμοσμένη έρευνα, η προώθηση της
ερευνητικής αριστείας ή της στοχευόμενης
καινοτομίας, η χρηματοδότηση λίγων και
μεγάλων ή μικρότερων και αριθμητικά περισ-
σοτέρων έργων, η έμφαση στους καταξιωμέ-
νους και ικανούς ερευνητές και επιχειρημα-
τίες ή στους νέους, ταλαντούχους και πολλά
υποσχόμενους, η υιοθέτηση ενός συστήματος
με απαιτητικό διαχειριστικό και
πλαίσιο και εξωτερική χρηματοδότηση (από
τα ΔΤ) ή ενός μηχανισμού με απλούστερες
μεν διαδικασίες, αλλά με μικρότερο ύψος
χρηματοδότησης από εθνικούς πόρους, αλλά
και πολλά άλλα, έχουν απασχολήσει την
ανάλυση και το δημόσιο διάλογο
αναπτύχθηκε.
Η Ομάδα Μελέτης προσπάθησε να επιτύχει τη
σύνθεση και σύζευξη των αντιθέσεων. Αυτό
έγινε εφικτό στο βαθμό που οι επιλογές δεν
αναιρούσαν τις βασικές αρχές και στόχους
που τέθηκαν, έτσι ώστε η S3Cy να αποτελέσει
ένα ενιαίο λειτουργικό και αποτελεσματικό
μηχανισμό ανάπτυξης και όχι
παράθεση «ξένων ή παράλληλων» εργαλείων
χρηματοδότησης.
Η τρίτη πρόκληση συνδέεται με τη βέλτιστη
αξιοποίηση των οικονομικών πόρων. Η
επιδίωξη αυτή αποτελεί πάντα
μέρος ενός αντίστοιχου σχεδιασμού.
ιδιαίτερες όμως οικονομικές συνθήκες που
επικρατούν δημιούργησαν από τη μια σοβα-
ρούς περιορισμούς στην τελική διαμόρφωση
του Σχεδίου Δράσης και από την άλλη μια
ανάγκη για λιγότερες και πιο εστιασμένες
επιλογές.
Έτσι, η προτεινόμενη στο Σχέδιο Δράσης
κατανομή δράσεων και προϋπολογισμού
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ακολουθεί το πλαίσιο που καθορίζει το Όραμα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
της S3Cy. Παράλληλα, λαμβάνει υπόψη την ΕΞΥΠΝΗΣ
ανάγκη για άμεση εφαρμογή και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
εμπροσθοβαρή αξιοποίηση των κονδυλίων, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
δεδομένου ότι ένα μεγάλο μέρος του
διαθέσιμου προϋπολογισμού θα προέλθει από
τους πόρους των ΔΤ.
Η τέταρτη πρόσκληση αφορά στην προσπά-
θεια εξεύρεσης της κατάλληλης ισορροπίας
ανάμεσα στη S3Cy και τις κατευθυντήριες
γραμμές άλλων εθνικών και ευρωπαϊκών
στρατηγικών και προγραμμάτων.
Η βασική επιλογή που προτείνεται από την
Ομάδα Μελέτης προβλέπει την ευθυγράμμιση
σε επίπεδο αρχών και προτεραιοτήτων με τις
αντίστοιχες ευρωπαϊκές πολιτικές και προ-
εποπτικό
γράμματα (πχ. ΕΕ2020, ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020,
Πρωτοβουλίες Κοινού Προγραμματισμού κα).
Σε ότι αφορά στα σχετικά μέτρα του Σχεδίου
Δράσης της S3Cy προτείνεται όπως αυτά
έχουν κατά κύριο λόγο συμπληρωματικό και
υποστηρικτικό ρόλο.
που
Προϋποθέσεις – Περιορισμοί –
Κίνδυνοι
Για την ομαλή προώθηση και ολοκλήρωση
της μελέτης είχαν από την αρχή εντοπιστεί
μια σειρά από προϋποθέσεις, περιορισμoύς
και κινδύνους που θα έπρεπε, κατά την
Ομάδα Μελέτης, να ξεπεραστούν ή/και να
απλά μια
ξεκαθα-ρίσουν, σε πρώιμο στάδιο. Οι
κυριότεροι κίνδυνοι αφορούσαν στην
εγκυρότητα των διαθέσιμων στοιχείων, το
ασφυκτικό χρονοδιάγραμμα, στο ύψος του
διαθέσιμου προϋπολογισμού, τη στάση των
σημαντικό ενδιαφε-ρομένων φορέων και το ενδεχόμενο
Οι ριζικής ανατροπής των δομών στο σύστημα
ΕΤΑΚ.
Σε ότι αφορά στη διαδικασία εκπόνησης της
μελέτης οι βασικοί περιορισμοί αφορούσαν
στο διαθέσιμο χρόνο, που λόγω της καθυ-
στέρησης που προηγήθηκε της έναρξης της
μελέτης ήταν πολύ περιορισμένος, ενώ η
απουσία οποιασδήποτε σχετικής προετοιμα-
-11-
 σίας δημιουργούσε την ανάγκη για εκκίνηση Τέλος, η εισήγηση που κατατέθηκε προς την
από τα στοιχειώδη. Κυβέρνηση από την Επιτροπή Έρευνας,
Καινοτομίας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης που
Σε ότι αφορά στο περιεχόμενο της μελέτης
συστάθηκε για να μελετήσει τη δομή του
σημαντικός περιορισμός είναι η απουσία
συστήματος ΕΤΑΚ και ειδικότερα το όραμα και
εθνικής και τομεακών στρατηγικών
οι στρατηγικοί στόχοι που αυτή περιλαμβάνει
ανάπτυξης, έγκυρων και εξειδικευμένων
συμπλέουν σε μεγάλο βαθμό με τα κύρια
δεδομένων και στοιχείων, όπως επίσης
συμπεράσματα και τις προτάσεις της S3Cy.
και ειδικών μελετών σχετικά με τις
προοπτικές τομέων και τεχνολογιών. Ο Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι η όποια διαφορο-
περιορισμός αυτός οδήγησε την Ομάδα ποίηση στη δομή του συστήματος ενδέχεται
Μελέτης στην εφαρμογή εναλλακτικών να δημιουργήσει ανάγκη για κάποιες
λύσεων, όπως για παράδειγμα η πραγματο- διαδικαστικού τύπου αλλαγές, αλλά δεν
ποίηση πρωτογενούς έρευνας συλλογής αναμένεται να θέσει σε κίνδυνο ή
3
πληροφόρησης από τις επιχειρήσεις και η αμφισβήτηση τις βασικές επιδιώξεις της S Cy.
συγκρότηση ομάδων εστίασης για συζήτηση
τομεακών προτεραιοτήτων.

Το ύψος του προϋπολογισμού, το χρονικό

πλαίσιο και οι πηγές διάθεσής του υπήρξαν
μια θεμελιώδεις προϋποθέσεις για να οριστι-
κοποιηθεί ο σχεδιασμός. Είναι προφανές, εκ
του αποτελέσματος, ότι οι περιορισμένοι
διαθέσιμοι πόροι δεν επιτρέπουν την
υιοθέτηση πιο δραστικών και
ενδεχομένως άλλης κλίμακας μέτρων,
στο πλαίσιο του προτεινόμενου Σχεδίου
Δράσης. Με βάση τα σημερινά δημοσιο-
οικονομικά δεδομένα το μεγαλύτερο μέρος
της χρηματοδότησης αναμένεται να προέλθει
από τα Διαρθρωτικά Ταμεία.

Το γεγονός αυτό, δημιουργεί πολλαπλές

απαιτήσεις στο επίπεδο της διαχείρισης των
προγραμμάτων και έργων, σε αμφότερες τις
πλευρές (χρηματοδότη και δικαιούχου). Ως εκ
τούτου, στο στάδιο εφαρμογής θα πρέπει να
επιδιωχθούν λύσεις που να επιτρέπουν τη
βέλτιστη ισορροπία μεταξύ ευελιξίας, αποτε-
λεσματικότητας και ελέγχου.

Μέσα από την όλη διαδικασία, διαφάνηκε

μια αξιόπιστη στάση και συμμετοχή των
αρμοδίων αρχών και φορέων και μια
καθολική συναίνεση ως προς τις βασικές
προτεραιότητες της S3Cy, η οποία εκτιμάται
ότι μπορεί λειτουργήσει ως βάση για
διασφάλιση της ομαλούς εφαρμογή της.
-12-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

01
-13-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
-14-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η παρούσα Έκθεση έχει ως στόχο να εργασιών, συναντήσεων, αποφάσεων, παρου- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ενημερώσει τους ενδιαφερόμενους για όλες σιάσεων κοκ. ΕΞΥΠΝΗΣ
τις πτυχές της μεθοδολογίας που ακολουθή- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
θηκε για την εκπόνηση της Στρατηγικής Μέρος Β΄ - Ανάλυση ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Έξυπνης Εξειδίκευσης για την Κύπρο -
Στο Μέρος Β΄ περιλαμβάνονται τα Κεφάλαια
S3Cy.
3-10. Σ’ αυτά καταγράφονται τα κυριότερα
Την εκπόνηση της S3Cy ανέλαβε το Ίδρυμα αποτελέσματα της Ανάλυσης, όπως αυτά
Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ) σε συνεργασία προέκυψαν από την έρευνα γραφείου, την
με ερευνητική ομάδα του Τεχνολογικού πρωτογενή ποσοτική και ποιοτική έρευνα και
Πανεπιστημίου Κύπρου (ΤΕΠΑΚ), μετά από την εκτεταμένη διαβούλευση υπό τη μορφή
ανάθεση της Γενικής Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών συναντήσεων, ανοικτών εκδηλώσεων και
Προγραμμάτων, Συντονισμού και Ανάπτυξης ομάδων εστίασης.
(ΓΔ ΕΠΣΑ).
Το Κεφάλαιο 3 φέρει τον τίτλο «Θεωρητικό
Υπόβαθρο» και καταγράφει τα κύρια σημεία
της ανασκόπησης της διεθνούς βιβλιογρα-
1.1. Περιεχόμενο – Δομή
φίας, των συγγραμμάτων και δημοσιεύσεων
Έκθεσης
γύρω από το ευρωπαϊκό και περιφερειακό
πλαίσιο πολιτικής της έξυπνης εξειδίκευσης
Η Έκθεση περιλαμβάνει τρία βασικά Μέρη και
και την έννοια του οικονομικού μετασχημα-
δεκατέσερρα κύρια κεφάλαια, στα οποία
τισμού που επιδιώκει. Καλύπτει επίσης τους
δίνεται μια αναλυτική εικόνα των εργασιών
σχετικούς ορισμούς, τις διαδικασίες σχεδια-
που υλοποιήθηκαν, των πληροφοριών και
σμού, τα συστήματα διακυβέρνησης και τους
στοιχείων που συγκεντρώθηκαν, των
δείκτες μέτρησης και αξιολόγησης σε σχέση
αποτελεσμάτων της έρευνας πεδίου και της
με τη Στρατηγική για την Έξυπνη Εξειδίκευ-
εφαρμογής επιστημονικών εργαλείων, των
ση. Στο ίδιο κεφάλαιο επισημαίνεται η
συμπερασμάτων και των προτάσεων της
σημασία των τεχνολογιών γενικής εφαρμο-
Ομάδας Μελέτης.
γής, ενώ εξετάζεται εκτεταμένα η έννοια της
κοινωνικής καινοτομίας και επιχειρηματικότη-
Μέρος Α΄ - Εισαγωγικά τας και δίνονται παραδείγματα από την

Το Μέρος Α΄ έχει εισαγωγικό χαρακτήρα και εφαρμογή της.

περιλαμβάνει δύο κεφάλαια. Το Τέταρτο Κεφάλαιο περιλαμβάνει τη συνο-

Το παρόν Κεφάλαιο 1 «Εισαγωγή» πτική παρουσίαση «Μελετών Περίπτωσης»

παρουσιάζει τη δομή και το περιεχόμενο της από δεκαπέντε ευρωπαϊκές περιφέρειες που
Έκθεσης. Καταγράφει τους φορείς και τα έχουν ήδη ολοκληρώσει τη διαδικασία ή

πρόσωπα που συμμετείχαν στην όλη διαδικα- βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο εκπό-

σία τόσο από την πλευρά του συστήματος νησης της S3Cy. Το κεφάλαιο περιλαμβάνει

διακυβέρνησης, όσο και ως μέλη της Ομάδας τρεις ενότητες:

Μελέτης.  η πρώτη εξετάζει έξι περιπτώσεις με

Το Κεφάλαιο 2 – «Αρχές και Μέθοδος επίκεντρο την τομεακή επιλογή που

Εργασίας» προσδιορίζει τις βασικές αρχές έγινε για την εφαρμογή της έξυπνης

στις οποίες στηρίχθηκε η εκπόνηση της εξειδίκευσης: Ενέργεια στη Χώρα των

μελέτης, με ιδιαίτερη έμφαση στο Συμμετο- Βάσκων, Τουρισμός στη Σκωτία,

χικό Σχεδιασμό. Παρουσιάζονται επίσης τα Αγροτικός Τομέας στο Λιούμπλιν της

επιμέρους στάδια της ακολουθούμενης μεθο- Πολωνίας, Δημιουργικές Βιομηχανίες

δολογίας και η πορεία υλοποίησης των στην Εσθονία και Συμπλέγματα

-15-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Καινοτομίας στο Πεδεμόντιο της οποία περιελάμβανε ερωτηματολόγια –
Ιταλίας, τεχνοδιαγνώσεις σε περίπου 800 επιχειρήσεις.
 η δεύτερη αναφέρεται σε τέσσερεις
Τα επόμενα δύο κεφάλαια αφορούν στην
περιφέρειες με χαρακτηριστικά που
ποιοτική έρευνα και παρουσιάζουν τα
προσομοιάζουν με αυτά της Κύπρου:
αποτελέσματα δύο βασικών δραστηριοτήτων.
Κρήτη, Μάλτα, Σαρδηνία και Σικελία,
και Το Όγδοο Κεφάλαιο αναφέρεται στην έρευνα

 η τρίτη καταγράφει καλές πρακτικές πεδίου που έγινε με τη μορφή προσωπικών

και γενική εμπειρία από την αξιοποίη- «Συνεντεύξεων με Γνωμηγήτορες», από

ση των Διαρθρωτικών Ταμείων από τον ευρύτερο επιχειρηματικό, ακαδημαϊκό /

πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα ερευνητικό χώρο, εκπροσώπους αρμόδιων

σε πέντε περιφέρειες: Γκρατς - κρατικών υπηρεσιών και άλλων ενδιαφερό-

Αυστρία, Αάρχους - Δανία, Σιέγκεν - μενων φορέων.

Γερμανία και Τουλούζη – Γαλλία. Στο Κεφάλαιο 9 «Ομάδες Εστίασης» πα-

Το Κεφάλαιο 5 «Οικονομικό Περιβάλλον» ρουσιάζονται τα αποτελέσματα δώδεκα ειδικά

περιλαμβάνει μια συνοπτική αποτύπωση της σχεδιασμένων Εργαστηρίων, τα οποία διοργα-

κατάστασης της οικονομίας της Κύπρου νώθηκαν σε δύο φάσεις. Στην πρώτη,
καταγράφοντας ένα σύντομο ιστορικό της συζητήθηκαν τέσσερεις ειδικές πτυχές που

εξέλιξης, τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές και αφορούσαν τις ερευνητικές υποδομές, τους

τάσεις, τις σύγχρονες δομές, τη διάρθρωση νέους ερευνητές, τη συμμετοχή επιχειρήσεων

των επιχειρήσεων, τους βραχυπρόθεσμους και τη διεθνή συνεργασία. Στη δεύτερη φάση

δείκτες, το μακροοικονομικό περιβάλλον για πραγματοποιήθηκαν οκτώ εργαστήρια με

καινοτομία και την ανάλυση δεικτών ανταγω- θεματικό χαρακτήρα τα οποία στόχευσαν

νιστικότητας. στην εμβάθυνση και την ιεράρχηση των

θεματικών προτεραιοτήτων.
Το Κεφάλαιο 6 εστιάζει στο «Περιβάλλον
ΕΤΑΚ» της Κύπρου και παραθέτει συνοπτικά: Το Κεφάλαιο 10 «Εφαρμογή Εργαλείων

μια περιεκτική αποτίμηση της εικόνας του Ανάλυσης» περιλαμβάνει τα αποτελέσματα

τομέα, τη δομή του συστήματος ΕΤΑΚ, μια από την εφαρμογή των μεθοδολογικών

ιστορική διαδρομή εξέλιξης των σχετικών εργαλείων VRIO, GAP, PEST και Ανάλυση

δραστηριοτήτων και πρωτοβουλίών, την Κοινωνικών Δικτύων. Όλα τα στοιχεία της

καταγραφή των πλέον σημαντικών στατιστι- ανάλυσης συνοψίζονται σε μια Ανάλυση

κών στοιχειών, την παρουσίαση των σχετικών SWOT όπου γίνεται σύνθεση, αξιολόγηση

εγχώριων προγραμμάτων και την αποτίμηση και ιεράρχηση των συμπερασμάτων, σε

της συμμε-τοχής της Κύπρου στα κυριότερα σχέση με τα προβλήματα, τις δυνατότητες και
ευρωπαϊκά προγράμματα για έρευνα και τις προοπτικές που αναδείχθηκαν.

καινοτομία. Περιλαμβάνει επίσης μια

περιγραφή της Περιφερειακής Στρατηγικής Μέρος Γ΄ - Πρόταση
για την Καινοτομία – RISC που εκπονήθηκε
Το τρίτο Μέρος, περιλαμβάνει τρία κεφάλαια
πριν από περίπου μια δεκαετία και αποτελεί
(11-14) στα οποία περιγράφονται οι προτά-
το μόνο σχετικό πλαίσιο που υιοθετήθηκε από
σεις της Ομάδας Μελέτης.
το Υπουργικό Συμβούλιο, όπως επίσης και τις
πλέον πρόσφατες εξελίξεις για το θέμα. Στο Εντέκατο Κεφάλαιο παρουσιάζεται το
προτεινόμενο «Όραμα» και αναλύονται οι
Το Κεφάλαιο 7 παρουσιάζει τη μεθοδολογία,
«Προτεραιότητες» της S3Cy σε τέσσερα
τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα της
επίπεδα (επίκεντρο, οριζόντιες, τεχνολογίες
«Έρευνας Πεδίου σε Επιχειρήσεις», η
και τομεακές).
-16-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Στο Κεφάλαιο 12 καταγράφονται οι προτάσεις διαμόρφωσης κοινά αποδεκτού πλαισίου ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
της Ομάδας Μελέτης σε ότι αφορά στο στρατηγικής και οράματος. Πρόεδρος της ΕΞΥΠΝΗΣ
«Μείγμα και Μέτρα Πολιτικής». Επιτροπής είναι ο Γιώργος Γεωργίου, Γενι- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
κός Διευθυντής της ΓΔ ΕΠΣΑ και Πρόεδρος ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στο Κεφάλαιο 13 παρουσιάζεται το «Σχέδιο
του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΠΕ.
Δράσης» όπου περιγράφονται τα προτει-
νόμενα μέτρα με αναφορές σε στόχους, Μέλη της ΕΔ είναι εκπρόσωποι, σε ανώτατο
δικαιούχους, προϋπολογισμό και φορέα επίπεδο, των ενδιαφερομένων φορέων και
υλοποίησης. ειδικότερα του τετραπλού έλικα (βλ Κεφ. 2):
Πάμπος Χαραλάμπους - Υπουργείο Ενέρ-
Τέλος, στο κεφάλαιο 14 παρουσιάζεται ο
γειας, Βιομηχανίας, Εμπορίου και Τουρισμού
προτεινόμενος «Μηχανισμός Αξιολόγησης
(ΥπΕΒΤ), Γιώργος Κωμοδρόμος – Υπ.
και Παρακολούθησης» της εφαρμογής της
Συγκοινωνιών και Έργων (ΥπΣΕ), Δεσποινα
Στρατηγικής και του Σχεδίου Δράσης. Στο
Μαρτίδου – Υπ. Παιδείας και Πολιτισμού,
πλαίσιο αυτό γίνεται περιγραφή της δομής και
Χαράλαμπος Χ’’ Πάκκος – Υπ. Γεωργίας,
των σταδίων υλοποίησης του Μηχανισμού,
Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, Βασίλης
όπως επίσης και ειδική ανάλυση σε ότι αφορά
Τσάκαλος – Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας,
στους δείκτες αξιολόγησης.
Κώστας Χριστοφίδης - Πανεπιστήμιο Κύ-
Η Έκθεση περιλαμβάνει επιπρόσθετα πρου, Αντρέας Αναγιωτός - ΤΕΠΑΚ,
δίγλωσση Επιτελική Σύνοψη, πίνακα συντο- Θανάσης Χατζηλάκος - Ανοικτό Πανεπιστή-
μογραφιών, βιβλιογραφία και παραρτήματα μιο Κύπρου, Αντρέας Δημητρίου – Κυπρια-
όπου παρατίθενται συνοδευτικά έγγραφα. κό Επιστημονικό Συμβούλιο (ΚυΕΣ), Μιχάλης
Ατταλίδης - Σύνδεσμος Πρυτάνεων, Δώρα
Χειμωνίδου - Σύνοδος Διευθυντών
1.2. Διακυβέρνηση Ερευνητικών Ινστιτούτων , Νίκος Φιλίππου
- Κέντρο Παραγωγι-κότητας, Γιάννης
Τόσο το θεωρητικό πλαίσιο της Ευφυούς Μουρουζίδης – Αρχή Ανάπτυξης
Εξειδίκευσης όσο και η αρχή του Συμμε- Ανθρώπινου Δυναμικού, Κώστας
τοχικού Σχεδιασμού, όπως παρουσιάζονται Χριστοφίδης – Ομοσπονδία Εργοδοτών και
αναλυτικά στα επόμενα κεφάλαια, επέβαλαν Βιομηχάνων (ΟΕΒ), Μάριος Τσιακκής – Κυ-
τη διαμόρφωση ενός συστήματος διακυβέρ- πριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελη-
νησης που να διασφαλίζει τη μέγιστη δυνατή τήριο (ΚΕΒΕ), Σταμάτης Ρωσσίδης – Κυ-
συναίνεση και δέσμευση ως προς τις αποφά- πριακός Σύνδεσμος Καταναλωτών, Μάριος
σεις και την υλοποίηση της στρατηγικής. Νικολάου - Σύνδεσμος Τραπεζών και Χρι-
Προς τούτο προτάθηκε από την Ομάδα στόδουλος Χ”Οδυσσέως - Επιστημονικό και
Μελέτης και υιοθετήθηκε ένα σύστημα Τεχνολογικό Επιμελητήριο Κύπρου (ΕΤΕΚ).
διακυβέρνησης με τη συμμετοχή όλων των Μέλος της ΕΔ διετέλεσαν επίσης οι
ενδιαφερόμενων φορέων της αγοράς, της Οδυσσέας Μιχαηλίδης και Κώστας
ερευνητικής κοινότητας, του δημοσίου, αλλά Παπανικόλας ως εκπρόσωποι του ΥπΣΕ και
και της κοινωνίας των πολιτών. του Συνδέσμου Ερευνητικών Κέντρων
αντίστοιχα.
Η Μελέτη της S3Cy υλοποιήθηκε με τη συμ-
μετοχή τριών σωμάτων ομάδων που εκφρά- Η Επιτροπής Παρακολούθησης (ΕΠ) είναι
ζουν τα ακόλουθα τρία επίπεδα: διακυβέρνη- μικρή και ευέλικτη, παρακολουθεί την
ση, παρακολούθηση και υλοποίηση. υλοποίηση της μελέτης και λαμβάνει, αν
χρειαστεί, «ενδιάμεσες» αποφάσεις. Στην ΕΠ
Η Επιτροπή Διακυβέρνησης (ΕΔ) αποτελεί
συμμετέχουν ο Κώστας Ιακώβου - ΓΔ
το τελικό φόρουμ λήψης αποφάσεων και
-17-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΕΠΣΑ, ο Πάμπος Χαραλάμπους - ΥπΕΒΤ και λαος Μήττας και Κυριάκος Προκόπη.
ο Λεωνίδας Αντωνίου - ΙΠΕ. Σημαντική ήταν επίσης η συμβολή ενός
σημαντικού αριθμού συνεργατών του ΤΕΠΑΚ
Τέλος, μέρος του ευρύτερου πλαισίου της
που εργάστηκαν στις ομάδες διευθέτησης
Διακυβέρνησης μπορούν να θεωρηθούν και οι
συνεντεύξεων, συλλογής ερωτηματολογίων,
φορείς και τα άτομα που συμμετείχαν στις
καταχώρησης δεδομένων.
Ομάδες Εστίασης (βλ. Κεφ. 9).
Σημαντική συμβολή είχαν επίσης ένας
μεγάλος αριθμός Επιστημονικών Λειτουργών
1.3. Ομάδας Μελέτης του ΙΠΕ. Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων
καταγραφής του κυπριακού περιβάλλοντος

Στον πυρήνα της Ομάδας Μελέτης συμμε- ΕΤΑΚ, στην αποτίμηση των προγραμμάτων

τείχαν στελέχη από το ΙΠΕ και το ΤΕΠΑΚ, ενώ του Ιδρύματος και της συμμετοχής σε διεθνή

στελέχη της ΓΔ ΕΠΣΑ και μεγάλος αριθμός προγράμματα και δραστηριότητες οι αρμόδιοι

εξωτερικών συνεργατών συνέβαλαν επικου- Λειτουργοί είχαν σημαντική συμβολή στην

ρικά σε διάφορες δραστηριότητες. τροφοδότηση της Ομάδας Μελέτης με

σχετικές εκθέσεις και στοιχεία.
Συντονιστής της Ομάδας Μελέτης είναι ο
Λεωνίδας Αντωνίου, Προϊστάμενος Τομέα Τα στελέχη του ΙΠΕ Καλυψώ Σέπου –

στο ΙΠΕ, ο οποίος είχε τη συνολική ευθύνη Προϊσταμένη Τομέα, Μαριλένα Παρα-

εκπόνησης της μελέτης. Συμμετείχε σε όλα τα σκευά - Ανώτερη Λειτουργός, Ματθαίος

στάδια οργάνωσης, ανάλυσης και σύνθεσης, Σπανός, Αντώνης Ιουλιανός, Χριστάκης

όπως επίσης και παρουσίασης της μελέτης Θεοχάρους - Λειτουργοί Α’, Κωνσταντίνα

στα αρμόδια όργανα και φορείς. Μακρή, Ελεάνα Γαβριήλ, Γεωργία Κλεάν-
θους, Λίνα Τσούμπανου, Λίτσα Κουντου-
Επιστημονικός Υπεύθυνος είναι ο
ρίδου, Λήδα Σκουφάρη, Άννα – Μαρία
Αντώνης Θεοχάρους, Επ. Καθηγητής του
Χριστοφόρου, Ίρια Λουκαϊδου και
ΤΕΠΑΚ. Συμμετείχε σε όλα τα στάδια της
Ρεβέκκα Χρυσάφη – Επιστημονικοί
μελέτης με ιδιαίτερη έμφαση στην υλοποίηση
Λειτουργοί, είχαν την ευθύνη επεξεργασίας
της ποσοτικής και ποιοτικής έρευνας πεδίου,
εισηγήσεων για τις θεματικές προτεραιότητες
την επεξεργασία δεδομένων και την εφα-
και την οργάνωση των Ομάδων Εστίασης.
ρμογή μεθοδολογικών εργαλείων ανάλυσης.Ο
Επίσης οι Επιστημονικοί Λειτουργοί Αχιλλέας
Σπύρος Αβδημιώτης, Επιστημονικός
Χατζηκυριάκου, Κατερίνα Καρακασίδου,
Συνεργάτης του ΤΕΠΑΚ, αποτελούσε το τρίτο
Μαρία Ανδρέου, Νέδη Καφφά και Γιώρ-
μέλος του βασικού πυρήνα της Ομάδας
γος Χρίστου είχαν συνεισφορά στην επιμέ-
Μελέτης συμμετείχε σε όλα τα στάδιά της και
λεια κειμένων, ετοιμασία στατιστικών στοι-
είχε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του
χείων και σχεδίου προβολής, ενώ η Λίτσα
αναλυτικού και συνθετικού πλαισίου της όλης
Κουντουρίδου επιμελήθηκε την αγγλική έκ-
εργασίας.
δοση της Επιτελικής Σύνοψης.
Εκ μέρους του ΤΕΠΑΚ είχαν ενεργή εμπλοκή
Η Ιωάννα Κλεάνθους, Διευθύντρια
σε πολλές φάσεις της μελέτης οι Χριστίνα
Προγραμματισμού και οι Σάββας Ζαννέτος
Φυργαδά και Πέτρος Κοσμάς, Επιστημο-
και Χρίστος Ασπρής Λειτουργοί στην ΓΔ
νικοί Συνεργάτες του ΤΕΠΑΚ. Ως συνεργάτες
ΕΠΣΑ συνέβαλαν σε διάφορες
της ομάδας του ΤΕΠΑΚ συνέβαλαν σε επιμε-
δραστηριότητες και ανέλαβαν την
ρους δραστηριότητες οι Χρήστος Κουντζά-
τροφοδότηση της Ομάδας Μελέτης με τα
κης - Λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου,
σχόλια και παρατηρήσεις της ΓΔ ΕΠΣΑ επί του
Χριστίνα Παπασολωμόντος - Ανώτερη Λει-
προσχεδίου της Τελικής Έκθεσης.
τουργός στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Νικό-
-18-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ
ΜΕΘΟΔΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ

02
-19-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 2. ΑΡΧΕΣ ΚΑΙ
ΜΕΘΟΔΟΣ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ
-20-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
2.1. Βασικές Αρχές ανάλυσης και σχεδιασμού, που δεν ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
θεωρούσε ολοκληρωμένο όποιο τμήμα της ΕΞΥΠΝΗΣ
έχει συνταχθεί και τύχει συζήτησης ή και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
2.1.1. Από το Όραμα στην Πράξη
παρουσίασης στο κοινό, αλλά επέτρεπε την ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
αναθεώρηση ή τον εμπλουτισμό του με νέα
Οι προδιαγραφές που έχει καθορίσει η
στοιχεία. Η βάση της προσέγγισης αυτής,
Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εκπόνηση της
είναι η συστηματική και ολοκληρωμένη
Περιφερειακής Στρατηγικής Έξυπνης
διατομεακή ανάδειξη των ιδιαιτεροτήτων
Εξειδίκευσης προβλέπουν τη «διεύρυνση
του εν λόγω σχεδιασμού.
του σχεδιασμού» από τη στρατηγική
μέχρι και την εφαρμογή. Έτσι για παράδειγμα, η καταγραφή της εικό-
νας του ευρύτερου οικονομικού και αναπτυ-
Έτσι, τα πρώτα στάδια της μελέτης που
ξιακού περιβάλλοντος εμπλουτίστηκε με τη
περιελάμβαναν την ανάλυση, καταγραφή,
μελέτη οκτώ τομέων μετά τη δημόσια
ιεράρχηση προβλημάτων και προκλήσεων και
παρουσίαση των προκαταρκτικών αποτελε-
την επεξεργασία εναλλακτικών λύσεων
σμάτων της Ανάλυσης και αφού διαπιστώθηκε
στόχευαν στον καθορισμό ενός συνολικού
η ανάγκη για περαιτέρω εστίαση στο ρόλο και
και ολοκληρωμένου Οράματος. Παράλλη-
τη σημασία κάθε τομέα στην αναπτυξιακή
λα, καταγράφηκαν επί μέρους παρατηρήσεις
διαδικασία. Η επιλογή αυτή της Ομάδας
και συμπεράσματα σε σχέση με τα εργαλεία
Μελέτης δικαιώθηκε στη συνέχεια από την
και τις διαδικασίες εφαρμογής τους.
ανατροφοδότηση που έλαβε μετά τη διεθνή
Στη βάση του Οράματος, έγινε στη συνέχεια αξιολόγηση με ομότιμους.
η επεξεργασία επιμέρους προτεραιοτή-
Επιπρόσθετα, τα ειδικά εργαστήρια «…Η μελέτη, σε
των, προγραμμάτων και μέτρων τα οποία
ασχολήθηκαν σε σημαντικό βαθμό με την όλες τις φάσεις
συμπεριλήφθηκαν στο προτεινόμενο Σχέδιο
πιθανή μορφή των εργαλείων εφαρμογής, σε της, εξελίσσεται
Δράσης.
ένα αρκετά πρώιμο στάδιο και πριν εξαχθούν δυναμικά, ως
Στη συνέχεια οι αρμόδιοι φορείς για την τα τελικά συμπεράσματα της Ανάλυσης και μια διαρκής
υλοποίηση κάθε μέτρου θα προχωρήσουν στη διαμορφωθεί το Ολοκληρωμένο Όραμα και το διαδικασία
διαμόρφωση όλων των μηχανισμών, επιδιωκόμενο Μείγμα Πολιτικής. ανάλυσης και
διαδικασιών, κανονισμών, εγγράφων,
Η έννοια της ευελιξίας αφορά και το επίπεδο σχεδιασμού, που
εντύπων που θα κάνουν εφικτή την
της εκπροσώπησης και συμμετοχής. Έτσι για δεν θεωρεί
ουσιαστική εφαρμογή και την υλοποίηση των
παράδειγμα ο Κανονισμός Σύστασης και ολοκληρωμένο
προτεινόμενων δραστηριοτήτων και έργων.
Λειτουργίας της Επιτροπής Διακυβέρνησης όποιο τμήμα της

προέβλεπε ότι η σύνθεση της μπορεί να έχει συνταχθεί

2.1.2. Ευελιξία διαφοροποιηθεί στην πορεία εξέλιξης της και τύχει

μελέτης και να εμπλουτιστεί / διευρυνθεί με συζήτησης ή και

Παράλληλα, η ακολουθούμενη μέθοδος είχε νέα μέλη ανάλογα με τα αποτελέσματα που παρουσίασης
ως κύριο στόχο, κατά πρώτο λόγο, τη θα προέκυπταν και την ανάγκη εμβάθυνσης στο κοινό, αλλά
διασφάλιση της απαραίτητης ευελιξίας σε επί μέρους θέματα. επιτρέπει την
στο τρόπο αντιμετώπισης και ιεράρχησης των αναθεώρηση ή
Η ευελιξία αυτή επεκτείνεται και στην περίοδο
διαφορών ζητημάτων προβλημάτων και τον εμπλουτισμό
εφαρμογής του Σχεδίου Δράσης, καθώς
λύσεων που προέκυπταν, δίνοντας έτσι τη του με νέα
προβλέπεται η δημιουργία μηχανισμού
δυνατότητα διαφοροποίησης όπου στην στοιχεία…»
συνεχούς παρακολούθησης και αξιολόγησης
πορεία κρίθηκε αναγκαίο.
της πορείας υλοποίησης, ο οποίος ανάμεσα σε
Η μελέτη, σε όλες τις φάσεις της, εξελίχθηκε άλλα θα τροφοδοτεί τα αρμόδια σώματα με
δυναμικά, ως μια διαρκής διαδικασία πορίσματα που δυνητικά μπορούν να
-21-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ανατροφοδοτήσουν την τροποποίηση των ενδυνάμωση του αισθήματος πίστης των
προγραμμάτων και διαδικασιών. εμπλεκομένων στο επιδιωκόμενο αποτέλε-
σμα.

2.1.3. Συμμετοχικός Σχεδιασμός Κρίσιμη προϋπόθεση για την επιτυχία είναι η

Σύμφωνα με τις σύγχρονες προσεγγίσεις σχε-
διασμού, δεν είναι νοητή η μελέτη επέμβασης
στα δημόσια τεκταινόμενα εάν δεν επιδιωχθεί
η μέγιστη δυνατή και ουσιαστική επιστημονι-
κή οργάνωση και αξιοποίηση της συμμετοχής
των ενδιαφερομένων φορέων και προσώπων.
Η επίτευξη των πιο πάνω επιδιώξεων επιχει-
ρήθηκε μέσω του Συμμετοχικού Σχεδια-
σμού. Ο Συμμετοχικός Σχεδιασμός αποτελεί
τη διαδικασία με την οποία εξασφαλίζεται η
κωδικοποιημένη και επιστημονικά ταξινομη-
μένη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων πο-
λιτών – ερευνητών – επιχειρηματιών
εργαζομένων, των οικονομικών συντελεστών
και των τοπικών φορέων και αρχών στην
ανάλυση των προβλημάτων, στην εκτίμηση
για τις δυνατότητες και προοπτικές και εν
τέλει στην διαμόρφωση των προτάσεων
παρέμβασης.
Η αποδοχή μιας μελέτης είναι απαραίτητο
στοιχείο στήριξης της υλοποίησής της. Για να
αποφευχθεί η εκπόνηση ενός οράματος και
στη συνέχεια ενός σχεδίου δράσης τα οποία
Διάγ. 2.1.
Διαγραμματική να έχουν μόνο θεωρητική αξία είναι απαραί-
Απεικόνιση του τητη η συμμετοχή των επηρεαζόμενων και η
Τετραπλού Έλικα.
ουσιαστική και ενεργός συμμετοχή των
ενδιαφερομένων οι οποίοι δεν πρέπει «να
καλούνται τυπικά την τελευταία στιγμή για να
συζητήσουν έτοιμες λύσεις», αλλά να είναι
παρόντες σ’ όλη τη διάρκεια της μελέτης.
Με τον τρόπο αυτό, στην περίπτωσή μας,
επιδιώχθηκε η μετατροπή των ερευνη-
τών, επιχειρηματιών και εκπροσώπων
των ενδιαφερομένων φορέων από
απλούς παρατηρητές ή κριτές σε συν -
μελετητές οι οποίοι συνείσφεραν με την
κριτική, τις παρατηρήσεις και τις προτά-
σεις τους για εναλλακτικές λύσεις και
– νέες ιδέες.
Επιπρόσθετα, ο Συμμετοχικός Σχεδιασμός
αποκλείει τη μονοδιάστατη αντίληψη των
διαφόρων παραγόντων της ανάπτυξης και
δίνει τη δυνατότητα αποτελεσματικής
αντιμετώπισης των επιμέρους αδυναμιών των
εμπλεκομένων. Παράλληλα ενδυναμώνει το
αίσθημα όλων για ουσιαστική συμβολή στη
διαμόρφωση του μέλλοντος και δημιουρ-
γεί μια δυναμική ομάδα πίεσης, προς τα
αρμόδια κέντρα λήψης αποφάσεων, για την
έγκριση της προτεινόμενης στρατηγικής και
τη διοχέτευση των αναγκαίων οικονομικών
πόρων για την προώθηση της εφαρμογής.

Η σωστή αξιοποίηση του Συμμετοχικού

Ακαδημαϊκά Σχεδιασμού αποτελεί κλειδί για την επιτυχία
Ερευνητικά
Ιδρύματα μιας μελέτης, καθώς με τη συμμετοχή όλων
Βιομηχανία /
επιχειρηματικός στην εκπόνησή της (μελετητές, ερευνητές,
κόσμος αρμόδιες υπηρεσίες, τελικοί χρήστες κα)
εξασφαλίζεται η αποτροπή της στόχευσης σε
εξωπραγματικούς στόχους και η υιοθέτηση
ρεαλιστικών λύσεων.

Παράλληλα, ενδυναμώνεται το αίσθημα των

Κοινωνία εμπλεκομένων για ουσιαστική συμβολή
Αρμόδιες Χρήστες
Δημόσιες στη διαμόρφωση του μέλλοντος του
Καινοτομίας
Αρχές τομέα που υπηρετούν. Οδηγούμαστε έτσι,
στη μέγιστη δυνατή υποστήριξη των βραχυ-
πρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρό-
-22-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
θεσμων επιλογών, την ομαλή αποδοχή των εκπρόσωποι φορέων κατανοούν το χώρο και ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
τελικών προτάσεων, τη μαζικότερη συμμε- τα προβλήματά του και μπορούν να προτεί- ΕΞΥΠΝΗΣ
τοχή στη φάση υλοποίησης και την αυξημένη νουν λύσεις, με υπευθυνότητα και κατανόηση ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
με αυτό το τρόπο δυνατότητα υλοποίησης του ρόλου που μπορούν να διαδραματίσουν ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
των στόχων της στρατηγικής. στο σχεδιασμό.

Ταυτόχρονα, με την έναρξη της υλοποίησης Σε πολλές περιπτώσεις η Ομάδα Μελέτης

της στρατηγικής είναι δυνατό να βοηθήθηκε σημαντικά από τις τοποθετήσεις
ενεργοποιηθεί και η δυναμική των ιδιωτικών τους, για να εστιάσει καλύτερα και ακόμη να
μηχανισμών ανάπτυξης. υπερβεί τις αμφιβολίες της για την προσέγ-
γιση κάποιων θεμάτων. Ο καλύτερος μελε-

Συμμετοχικός Σχεδιασμός στη S3CY τητής και γνώστης του χώρου, αποδει-
κνύεται ότι είναι αυτός που τον ζει καθη-
Ο χαρακτήρας της Στρατηγικής Έξυπνης
μερινά.
Εξειδίκευσης και η πολυδιάστατη σημασία της
για την Κύπρο και ειδικότερα για τις Το σημαντικότερο όμως όφελος από την

προοπτικές ανάπτυξης της έρευνας και εφαρμογή της διαδικασίας είναι η δημιουρ-

καινοτομίας, απαίτησε το σχεδιασμό και γία κλίματος συναίνεσης και συνυπευθυ- «…επιδιώκεται η
οργάνωση του Συμμετοχικού Σχεδιασμού νότητας το οποίο λειτουργεί ανασταλτικά μετατροπή των
κατά τρόπο που περιελάμβανε: στην καλλιέργεια αρνητικών αντιδράσεων και ερευνητών,
καχυποψίας. Η μελέτη θα ήταν χωρίς επιχειρηματιών
 επιδίωξη της μέγιστης δυνατής
αμφιβολία καταδικασμένη να αποτύχει αν η και εκπροσώπων
αντιπροσώπευσης στην ΕΔ,
Ομάδα Μελέτης επιχειρούσε να χρησιμο- των φορέων από
 ενημέρωση των ενδιαφερομένων και
ποιήσει τη συμμετοχή των ερευνητών και απλούς
εκπροσώπων οργανωμένων φορέων
επιχειρήσεων ως «άλλοθι» για τις επιλογές παρατηρητές ή
για το περιεχόμενο της μελέτης και
της ή ακόμη και ως επίφαση δημοκρατι- κριτές σε συν -
για την αναμενόμενη συνεισφορά
κότητας του σχεδιασμού. οι οποίοι
τους,
Τα σημαντικότερα αποτελέσματα αυτής της συνεισφέρουν
 ετοιμασία πληροφοριακού υλικού και
διαδικασίας με τα θέματα που έθεσαν στο με την κριτική,
ευρεία διάχυσή του,
τραπέζι των συζητήσεων οι επιχειρήσεις, οι τις
 συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια για
ερευνητές και οι εκπρόσωποι των ενδιαφερο- παρατηρήσεις
καταγραφή απόψεων επιχειρήσεων
μένων φορέων έχουν κωδικοποιηθεί και και τις προτάσεις
και γνωμηγητόρων,
παρουσιάζονται στα επόμενα κεφάλαια, είτε τους για
 ανοιχτή ενημέρωση των ενδιαφερο-
ως αυτόνομες ενότητες όπως για παράδειγμα εναλλακτικές
μένων προσώπων και φορέων σε
η έρευνα πεδίου με ερωτηματολόγια και η λύσεις και νέες
κρίσιμα σημεία της εξέλιξης της
ποιοτική έρευνα μέσω συνεντεύξεων, είτε ιδέες…»
μελέτης, και
 πραγματοποίηση ειδικών εργαστη- ενσωματωμένα στα γενικότερα κείμενα ανά-

ρίων (ομάδων εστίασης), ούτως ώστε λυσης.

οι αντιπρόσωποι να βοηθηθούν σε
ενσυνείδητη και οργανωμένη
έκφραση των απόψεών τους.

Η χρησιμότητα του Συμμετοχικού Σχεδιασμού

αναδείχθηκε καθ’ όλη την εξέλιξη της με-
λέτης.

Η Ομάδα Μελέτης έχει πεισθεί ότι οι συμ-

μετέχοντες ερευνητές, επιχειρηματίες και
-23-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 θεωρηθεί ότι αντιπροσωπεύουν ισάριθμες
φάσεις / χρονικές περιόδους υλοποίησης και
2.2. Μέθοδος Εργασίας εξελίσσονται σε αλληλουχία ο χρόνος
έναρξης και ολοκλήρωσης τους δεν πρέπει να
Με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ θεωρείται προκαθορισμένος.
η μεθοδολογία εκπόνησης της RIS3 περι-
Στο πλαίσιο δε της ευελιξίας που περιγρά-
λαμβάνει τα ακόλουθα έξι στάδια:
φηκε πιο πάνω κανένα βήμα δεν θεωρείται
ΒΗΜΑ 1. Ανάλυση του περιφερειακού απολύτως ολοκληρωμένο πριν τη συνολική
πλαισίου και των δυνατοτήτων για ολοκλήρωση της Μελέτης. Δεδομένου μάλι-
καινοτομία. στα ότι η μέθοδος προτείνει ως τελευταίο
βήμα τη δημιουργία ενός πλαισίου και μηχα-
ΒΗΜΑ 2. Διακυβέρνηση: Η διασφάλιση
νισμού για την παρακολούθηση, η συνεχής
της συμμετοχής και της
κυκλική ανατροφοδότηση είναι δυνατή,
ιδιοκτησίας.
ακόμη και στην φάση υλοποίησης του
ΒΗΜΑ 3. Επεξεργασία ενός καθολικού Σχεδίου Δράσης.
Οράματος για το μέλλον της
περιφέρειας.
2.2.1. Το Πλαίσιο των Έξι
ΒΗΜΑ 4. Επιλογή περιορισμένου αριθμού
Βημάτων
Προτεραιοτήτων για την
περιφερειακή ανάπτυξη.
Βήμα 1ο - Ανάλυση
ΒΗΜΑ 5. Ορισμός του Συνεκτικού
Το πρώτο βήμα αφορά στην «Ανάλυση του
Μείγματος Πολιτικής, των
Περιφερειακού Πλαισίου και των
κατευθυντήριων γραμμών και του
Δυνατοτήτων για Καινοτομία». Όπως και
Σχεδίου Δράσης.
κάθε άλλη προσπάθεια διαμόρφωσης μιας
ΒΗΜΑ 6. Ενσωμάτωση Μηχανισμών αναπτυξιακής πολιτικής έτσι και η εκπόνηση
Παρακολούθησης και μιας στρατηγικής ευφυούς εξειδίκευσης
Αξιολόγησης. πρέπει να βασίζεται στη σωστή ανάλυση της

Η Ομάδα Μελέτης επέλεξε να ακολουθήσει περιφερειακής οικονομίας και κοινωνίας.

3
για την εκπόνηση της S Cy το πρότυπο που Ιδιαίτερα πρέπει να εξετάζει με έμφαση τη
προτείνει η ΕΕ, καθώς έκρινε ότι αυτό δομή της καινοτομίας, με σκοπό την εκτίμηση
αποτελεί ένα πανευρωπαϊκό υπόβαθρο που τόσο των υφιστάμενων προσόντων όσο και
θα υποβοηθούσε την επικοινωνία και των προοπτικών για μελλοντική ανάπτυξη. Η
συνεννόηση τόσο με την ΕΕ όσο και με κοινή αρχή, που είναι κεντρική σε τέτοιες
άλλους εμπλεκόμενους από άλλες περιφέ- αναλύσεις, είναι η υιοθέτηση μιας ευρείας
ρειες. Παράλληλα όμως επεξεργάστηκε μια προσέγγισης της καινοτομίας που θα εκτεί-
προσέγγιση για κάθε ένα από τα έξι στάδια νεται σε όλες τις οικονομικές δραστηριότητες
κατά τρόπο που να εκφράζονται οι τοπικές και θα εμπλέκει πολλούς τομείς της κοινωνίας
ιδιαιτερότητες και κατ’ επέκταση η επάρκεια των πολιτών.
και πληρότητα της διαδικασίας.
Για να γίνει δυνατή η επίτευξη των κεντρικών
Τα έξι αυτά Βήματα δεν πρέπει να στόχων της μελέτης, χρησιμοποιήθηκαν
θεωρηθούν ανεξάρτητα μεταξύ τους, αναλυτικά στοιχεία που προέκυψαν τόσο από
αλλά ως αλληλένδετοι συντελεστές ενός πρωτογενή συλλογή όσο και από άλλες
ολοκληρωμένου συστήματος σχεδια- πηγές. Η πρωτογενής συλλογή κρίθηκε
σμού. Παρότι γενικά τα έξι βήματα μπορεί να αναγκαία γιατί τα διαθέσιμα εξειδικευμένα
-24-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
στοιχεία και σχετικές μελέτες ήταν περιο-  αποτίμηση της κυπριακής συμμετοχής ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ρισμένα. Επιπρόσθετα, λίγο πριν την έναρξη σε διεθνή προγράμματα, ΕΞΥΠΝΗΣ
της μελέτης είχε προκύψει το πρόβλημα με το  καταγραφή κύριων στατιστικών στοι- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
χρηματοπιστωτικό τομέα που έθεσε σε χείων για το τομέα ΕΤΑΚ, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
αμφισβήτηση πολλά από τα διαθέσιμα στοι-  διενέργεια Έρευνας Πεδίου με δομη-
χεία και εκθέσεις. μένα ερωτηματολόγια σε επιχειρή-
σεις, και
Η Ανάλυση επιχείρησε να καλύψει επίσης τα
 διενέργεια Ποιοτικής Έρευνας με
περιουσιακά στοιχεία της περιφέρειας, τις
συνεντεύξεις σε γνωμηγήτορες και
διασυνδέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο και τη
ομάδες εστίασης.
θέση της στην ευρωπαϊκή και την παγκόσμια
οικονομία, και τη δυναμική του επιχειρη- Για την πολύπλευρη ανάλυση όλων των
ματικού περιβάλλοντος. στοιχείων και τη δημιουργία σαφούς και
πλήρους εικόνας για την υφιστάμενη
Επιπρόσθετα, κατά τη Φάση της Ανάλυσης
κατάσταση χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα
επιδιώχθηκε η αναλυτική και συστηματική
εργαλεία ανάλυσης:
καταγραφή και εκτίμηση των υφιστάμενων
δεδομένων σε σχέση με τα «δυνατά» και  GAP analysis
«αδύνατα» σημεία, η διερεύνηση για τους  VRIO analysis
κύριους ανασταλτικούς παράγοντες και τις  PEST analysis
βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει στην  Ανάλυση κοινωνικών δικτύων
ανάπτυξή του, το ευρύτερο σύστημα ΕΤΑΚ
Η φάση της Ανάλυσης ολοκληρώθηκε με την
Κύπρου.
ανάλυση SWOT όπου έγινε σύνθεση των
Περαιτέρω μελετήθηκαν μια σειρά από δεδομένων και εξαγωγή των τελικών
Διάγ. 2.2.
παραμέτρους που επηρεάζουν σημαντικά το συμπερασμάτων. Η αξιολόγηση και ιεράρχηση Διάγραμμα Ροής των
Σχεδιασμό, όπως η διεθνής θέση της Κύπρου, των προβλημάτων, δυνατοτήτων και έξι σταδίων
υλοποίησης μιας
οι ευρύτερες στρατηγικές επιδιώξεις ανάπτυ- προοπτικών έδωσε τις κύριες περιοχές, στις RIS3 όπως
ξης, ο επηρεασμός από άλλα ευρωπαϊκά και οποίες βασίστηκε η Ομάδα Μελέτης για να προτείνεται από την
Πλατφόρμα S3.
διεθνή προγράμματα, οι υποχρεώσεις και διαμορφώσει τις προτάσεις της.
δυνατότητες σε σχέση με τους διαθέσιμους
οικονομικούς πόρους, το κανονιστικό θεσμικό
πλαίσιο κα.

Προς τούτο, η Ομάδα Μελέτης προχώρησε

στην:

 ανασκόπηση της σχετικής βιβλιο-

γραφίας,
 συλλογή και ανάλυση μελετών περί-
πτωσης έξυπνης εξειδίκευσης,
 αποτύπωση και αξιολόγηση των
τομέων της οικονομικής δραστηριό-
τητας,
 ανασκόπηση εγχώριων και διεθνών
εκθέσεων για την οικονομία και τα
συστήματα καινοτομίας,
 αποτίμηση εθνικών προγραμμάτων
ΕΤΑΚ,
-25-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Βήμα 2ο - Διακυβέρνηση Στο σχεδιασμό μιας RIS3 είναι αναγκαίο να
εμπλακούν: οι χρήστες της καινοτομίας, οι
Το δεύτερο βήμα «Διακυβέρνηση: Δια-
ομάδες που εκπροσωπούν την πλευρά της
σφάλιση της Συμμετοχής και της Ιδιο-
ζήτησης και οι καταναλωτές και οι Μη
κτησίας» αναφέρεται επί της ουσίας στη
Κερδοσκοπικές Οργανώσεις που σχετίζονται
διαμόρφωση των συνθηκών για εφαρμογή
με το θέμα και εκπροσωπούν πολίτες και
ενός μοντέλου εκπόνησης της μελέτης με
εργαζομένους. Εν ολίγοις, αυτό σημαίνει ότι
βάση τις αρχές του Συμμετοχικού Σχεδιασμού
το μοντέλο διακυβέρνησης εμπερικλείει τόσο
όπως αυτός αναλύθηκε πιο πάνω, που να
την αγορά, όσο και την κοινωνία των
διασφαλίζει την αναγκαία συναίνεση μέσα
πολιτών. Όταν έρθει η κρίσιμη στιγμή που θα
από ένα σύστημα διακυβέρνησης με τη
πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για τις
συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων
στρατηγικές προτεραιότητες, τότε μια
φορέων.
πραγματικά περιεκτική δομή διακυβέρνησης
Η έξυπνη εξειδίκευση έχει ως βασικό πολιτικό της RIS3, θα πρέπει να είναι σε θέση να
στόχο να επηρεάσει τις περιφέρειες και τα αποτρέψει την κυριαρχία ομάδων με ιδιαίτερο
Κράτη-Μέλη της ΕΕ, έτσι ώστε να εφαρμό- ενδιαφέρον, ισχυρών λόμπι ή μεγάλων
σουν τη λογική της κάθετης ιεράρχησης των περιφερειακών φορέων.
προτεραιοτήτων τους. Έτσι κάθε περιφέρεια
Στο πλαίσιο της S3Cy διαμορφώθηκε το
καλείται να εντοπίσει εκείνους τους τομείς
σύστημα διακυβέρνησης που παρουσιάστηκε
και δραστηριότητες με δυναμική εξειδί-
αναλυτικά στο Κεφάλαιο 1 και το οποίο
κευσης.
ενσωματώνει όλες τις πιο πάνω διαπιστώσεις.
Η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων είναι
Επίσης, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία η δομή
δύσκολη, τόσο στο επίπεδο λήψης απόφασης
της Διακυβέρνησης θα πρέπει να επιτρέπει τη
όσο και στο επίπεδο αποδοχής και
σύσταση και λειτουργία θεματικών και
εφαρμογής. Γι΄ αυτό και η προτεινόμενη
ειδικών ομάδων εργασίας. Στην περίπτωση
διαδικασία δεν μπορεί να είναι μια απόφαση
της S3Cy η ανάγκη αυτή διαπιστώθηκε
από «τα-πάνω-προς-τα-κάτω», αλλά προβλέ-
έντονα στη φάση ολοκλήρωσης της Ανάλυσης
πει την ανάπτυξη μιας δυναμικής διαδικασίας
και εφαρμόστηκε στη διαδικασία επεξεργα-
ανακάλυψης της επιχειρηματικότητας, η
σίας των θεματικών προτεραιοτήτων.
οποία περιλαμβάνει βασικά ενδιαφερόμενα
μέρη σε συνεργατικά σχήματα ηγεσίας. Για το
λόγο αυτό παύει να υφίσταται το δίλλημα από Βήμα 3ο - Όραμα για το Μέλλον.
τα πάνω προς τα κάτω ή από τα κάτω προς τα Το τρίτο βήμα «Επεξεργασία Καθολικού
πάνω. Οράματος για το Μέλλον» αφορά στη
Το γεγονός ότι η RIS3 βασίζεται σε μια ευρεία διαμόρφωση του οράματος για τη συνολική

οπτική της καινοτομίας, συνεπάγεται ότι οι και ολοκληρωμένη προσέγγιση ανάπτυξης, τη

ενδιαφερόμενοι φορείς διαφορετικών ειδών μελλοντική θέση της περιφέρειας, τους

και επιπέδων, θα πρέπει να συμμετέχουν και κύριους στόχους της και τη σημασία τους.

αυτοί εκτενώς στο σχεδιασμό της. Το Βέβαια, για τη δημιουργία ενός ολοκληρω-
τριμερές μοντέλο διακυβέρνησης (γνωστό και μένου σχεδίου, το οποίο θα αφορά στην
ως μοντέλο Τριπλού Έλικα), που βασίζεται περιφερειακή οικονομία, στην κοινωνία και
στη συμμετοχή της βιομηχανίας, των στο περιβάλλον, και το οποίο θα μοιράζονται
εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, θα πρέπει να
και της κυβέρνησης, δεν θεωρείται αρκετό χρησιμοποιηθούν επαρκή αναλυτικά στοιχεία.
στο πλαίσιο της στρατηγικής για την έξυπνη
εξειδίκευση.
-26-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η Ομάδα Μελέτης της S3Cy πρότεινε ένα Οι προτεραιότητες αφορούν στους τομείς, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πλαίσιο Οράματος με διττή έκφραση: η μια όπου η Κύπρος φαίνεται ότι ρεαλιστικά ΕΞΥΠΝΗΣ
αναφέρεται στο άμεσο μέλλον και η δεύτερη μπορεί να ελπίζει ότι θα πρωταγωνιστήσει, ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στο πιο μακροχρόνιο πλαίσιο ανάπτυξης. Η είτε γιατί έχει ήδη κάποια συγκριτικά ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
πρόταση αυτή κατατέθηκε ήδη, από το στάδιο πλεονεκτήματα, είτε γιατί διαφαίνεται ότι
έγκρισης των αποτελεσμάτων της Ανάλυσης, διαθέτει ικανούς πόρους για να τα αναπτύξει.
και η Επιτροπή Διακυβέρνησης το έκανε
Σε συνδυασμό με τις συγκεκριμένες τομεακές
αποδεκτό ως βάση για περαιτέρω ανάπτυξη
προτεραιότητες, η Ομάδα Μελέτης έκρινε
και εμβάθυνση. Στο πλαίσιο της παρούσας
σκόπιμο να δοθεί έμφαση τόσο σε κάποιες
Έκθεσης παρουσιάζεται αναλυτικά (βλ. Κεφ.
οριζόντιου τύπου προτεραιότητες, συμπερι-
11) το προτεινόμενο για υιοθέτηση Όραμα.
λαμβανομένων της κοινωνικής και οργανω-
Η Ομάδα Μελέτης θεωρεί ως αναγκαίες τικής καινοτομίας, όσο και στη διάχυση και
προϋποθέσεις για την επιτυχή εφαρμογή του εφαρμογή των Βασικών Τεχνολογικών Γενι-
εν λόγω Οράματος την τελική αποδοχή του κής Εφαρμογής (ΒΤΓΕ)2 .
από τους ενδιαφερόμενους φορείς, την
προώθησή του για πολιτική επικύρωση και Βήμα 5ο - Μείγμα Πολιτικής και
την ευρεία διάδοσή του σε περιφερειακό Σχέδιο Δράσης.
επίπεδο. Τα πιο πάνω θα ενθαρρύνουν την
Το πέμπτο βήμα αναφέρεται στην ανάγκη
εμπλοκή νέων φορέων και θα διατηρήσουν το
υλοποίησης της στρατηγικής στη βάση ενός
ενδιαφέρον των ήδη εμπλεκόμενων.
συνεκτικού μείγματος πολιτικής, συγκεκρι-
μένων κατευθυντήριων γραμμών και Σχεδίου
Βήμα 4ο - Προτεραιότητες
Δράσης.
Ο καθορισμός των προτεραιοτήτων στο
Στο πλαίσιο της S3Cy προτείνεται ένα Μείγμα
πλαίσιο της RIS3, συνεπάγεται μια αποτε-
Πολιτικής το οποίο περιλαμβάνει τρεις βασι-
λεσματική αντιστοίχιση μεταξύ δύο διαδικα-
κούς Πυλώνες οι οποίοι έχουν έντονο
σιών. Η πρώτη είναι η «από την κορυφή προς
συμπληρωματικό χαρακτήρα σε ότι αφορά
τη βάση» διαδικασία διατύπωσης των γενικών
στην προσπάθεια υλοποίησης των δύο κύριων
στόχων, οι οποίες ευθυγραμμίζονται με τις
πτυχών του Οράματος.
πολιτικές της ΕΕ. Η δεύτερη είναι η «από τα
κάτω προς τα πάνω» διαδικασία, η οποία Τα προτεινόμενα μέτρα του Σχεδίου Δράσης

αναδεικνύει τις θέσεις των υποψήφιων εντάσσονται στο πλαίσιο των τριων Πυλώ-

προτεραιοτήτων, για την έξυπνη εξειδίκευση νων. Διαμορφώθηκαν σε συνεργασία με τις

και τις περιοχές πειραματισμού και αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες που θα τα
μελλοντικής ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα της υλοποιήσουν.

ερευνητικής δραστηριότητας των επιχειρη- Στο προτεινόμενο Σχέδιο Δράσης παρέχονται

ματικών φορέων. πληροφορίες σχετικά με τους στόχους, τα

Στο πλαίσιο της S3Cy δόθηκε ιδιαίτερη χρονοδιαγράμματα υλοποίησης, τις πηγές

έμφαση στην επικέντρωση σε περιορισμένο χρηματοδότησης και την ενδεικτική κατανομή

αριθμό προτεραιοτήτων καινοτομίας και του προϋπολογισμού.

έρευνας. Οι προτεραιότητες αντιστοιχούν με Συνήθως, κατά την υλοποίηση μιας RIS3

τις δυνατότητες για έξυπνη εξειδίκευση που επιτρέπεται ή ακόμη και προτρέπεται ο
εντοπίστηκαν στη φάση της ανάλυσης και πειραματισμός μέσω πιλοτικών έργων, έτσι
είναι συνδεδεμένες με τη διαδικασία
επιχειρηματικής ανακάλυψης.
2
Στην αγγλική χρησιμοποιείται ο όρος Key Enabling
-27-

Technologies – ΚΕΤ.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ώστε να ελέγχεται η αποτελεσματικότητά έχουν επιτευχθεί οι στρατηγικοί στόχοι.
τους σε μικρή κλίμακα πριν αποφασιστεί η
Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η αξιολό-
εφαρμογή τους σε μεγαλύτερη και πιο
γηση, είναι απαραίτητο να οριστούν καθαρά
δαπανηρή κλίμακα.
οι στόχοι της RIS3 για κάθε επίπεδο υλοποίη-
Στην περίπτωση του Σχεδίου Δράσης της σης και να μπορούν να μετρηθούν. Μια
3
S Cy η επιλογή αυτή επαφίεται στους φορείς κεντρική αποστολή του σχεδιασμού είναι να
υλοποίησης των προγραμμάτων και μέτρων. προσδιορίσει μια απλή και κατανοητή, αλλά
Μια ρεαλιστική όμως ανασκόπηση των ταυτόχρονα ολοκληρωμένη διαδικασία
διαθέσιμων πόρων και της ανάγκης για άμεση μέτρησης των εκροών και δεικτών
αξιοποίηση, όσο και της ωριμότητας των αποτελεσμάτων, καθορίζοντας έτσι τις
περισσοτέρων προτεινόμενων μέτρων δείχνει κατευθυντήριες γραμμές για τους δείκτες
ότι η επιλογή αυτή δεν πρόκειται να αποτελεσμάτων σε όλα τα επίπεδα.
εφαρμοστεί συστηματικά.
Η προσπάθεια σχεδιασμού μιας RIS3 δεν
τερματίζεται όταν η στρατηγική κινείται προς
Βήμα 6ο - Μηχανισμός Αξιολόγησης τη φάση υλοποίησης. Μια στρατηγική για

Οι μηχανισμοί παρακολούθησης και αξιολό- την έξυπνη εξειδίκευση θα πρέπει να

γησης θα πρέπει να ενταχθούν εξ’ αρχής στο εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις

πλαίσιο της στρατηγικής και στα διάφορα μεταβολές των οικονομικών συνθηκών,

στοιχεία που τη συνθέτουν. Ο μηχανισμός καθώς και στην ανάδυση νέων αποδεικτικών

παρακολούθησης αφορά στην ανάγκη στοιχείων κατά τη διάρκεια της εφαρμογής

επίβλεψης της προόδου υλοποίησης. Ο της, μέσω της αξιολόγησης και παρακολού-

μηχανισμός αξιολόγησης αναφέρεται στην θησης των δραστηριοτήτων.

εκτίμηση του κατά πόσον και με ποιο τρόπο Μια ιδιαίτερα σημαντική πηγή πληροφοριών

ΕΡΕΥΝΑ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ
ΜΕΛΕΤΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΥΝΕΤΕΥΞΕΙΣ ΓΝΩΜΗΓΗΤΟΡΩΝ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΤΑΚ ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ
Σ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ε
Υ Π
Μ Ι
Μ Κ
Ε Ο
Τ Ι
Ο Ν
Χ SOCIAL
VRIO PEST GAP Ω
Ι NET
Ν
Κ WORKS
Ι
Ο Α
Σ Κ
Σ Α
Χ Ι
Ε Δ
Δ ΑΝΑΛΥΣΗ SWOT Η
Ι ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ –ΑΝΑΛΥΣΗ Μ
Α ΙΕΡΑΡΧΙΣΗ - ΣΥΝΘΕΣΗ Ο
Σ ΣΙ
Διάγ. 2.3. Μ Ο
Απεικόνιση της Ο Τ
ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ
Μεθόδολογίας Σ Η
Eκπόνησης της Κ Τ
S3Cy. Α Α
Ι ΜΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ
Δ
Ι
Α
Κ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
-28-

Υ
Β
Ε
Ρ
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ν
Η
Σ
Η
και ενδείξεων για το πώς μπορεί να Στη συνέχεια και σε άμεση συνεργασία με τη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
επαναξιολογηθεί η RIS3 είναι η αξιολόγηση ΓΔ ΕΠΣΑ ετοιμάστηκε εισήγηση για τη ΕΞΥΠΝΗΣ
από ομότιμους (peer review). Η συμμετοχή σύσταση και σύνθεση της Επιτροπής Διακυ- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σε αυτό το είδος των ασκήσεων, επιτρέπει βέρνησης. Η ΕΔ συνεδρίασε για πρώτη φορά ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
την άντληση διδαγμάτων από άλλες στις 24 Μαΐου 2013 και αφού ενημερώθηκε
περιφέρειες, που μπορεί να έχουν για τις βασικές έννοιες και τη σημασία της
αντιμετωπίσει ήδη ορισμένα από τα μελέτης, όπως επίσης και τη σύνθεση και τον
προβλήματα που ενδεχομένως θα συναντήσει αναμενόμενο ρόλο της, προχώρησε στην
η αξιολογούμενη περιφέρεια. Επιτρέπει, έγκριση του Κανονισμού Λειτουργίας της και
επίσης, την εγκαθίδρυση άμεσης επικοινωνίας της προτεινόμενης μεθόδου εργασίας.
με δυνητικούς εταίρους για συνεργασία.

Η πρόταση του πλαισίου παρακολούθησης και Έρευνα Πεδίου: Ιουν. – Σεπτ. 2013
3
αξιολόγησης της υλοποίησης της S Cy Αμέσως μετά η Ομάδα Μελέτης, αφού
περιγράφεται αναλυτικά στο Κεφάλαιο 13 της αξιολόγησε τα προκαταρκτικά στοιχεία που
παρούσας Έκθεσης. Περιλαμβάνει εισηγήσεις είχαν συγκεντρωθεί από τα πρώτα στάδια της
τόσο για το μηχανισμό όσο και τους δείκτες έρευνας γραφείου προχώρησε στη διαμόρ-
αξιολόγησης και παρακολούθησης. φωση των ερωτηματολογίων για την ποσοτι-
κή και ποιοτική έρευνα πεδίου και στην επιλο-
γή του κατάλληλου και αντιπροσωπευτικού
2.3. Χρονοδιάγραμμα δείγματος.
Εργασιών
Παράλληλα, η Ομάδα Μελέτης ενημέρωσε σε
ειδική συνάντηση το Κυπριακό Επιστημονικό
Καθορισμός Πλαισίου: Απρ. - Μάιος
2013
Συμβούλιο και ζήτησε τη συνεργασία του. @:www
s3platform.jrc.ec.
Στην περίοδο Ιουλ. – Σεπτ. 2013 πραγματο- europa.eu/
Η προκαταρκτική φάση για το συνολικό
ποιήθηκε η έρευνα πεδίου η οποία περιέλαβε
σχεδιασμό της Μελέτης άρχισε στα μέσα
ερωτηματολόγια – τεχνοδιαγνώσεις σε αντι-
Απριλίου 2013, όταν και λήφθηκε η απόφαση
προσωπευτικό δείγμα επιχειρήσεων από
για εκπόνηση της Μελέτης.
όλους τους κλάδους της της οικονομίας.
Η Ομάδα Μελέτης αξιοποιώντας την προη-
Παράλληλα, την ίδια περίοδο, πραγματο-
γούμενη εμπειρία της ερευνητικής ομάδας
ποιήθηκαν πενήντα (50) συνεντεύξεις με
του ΤΕΠΑΚ και τις σχετικές υποστηρικτικές
«γνωμηγήτορες» από τον πολιτικό, ακαδη-
πληροφορίες που προσφέρει η ΕΕ μέσω της
μαϊκό, επιχειρηματικό κόσμο και εκπροσώ-
Πλατφόρμας S3 προχώρησε άμεσα στην
πους δημόσιων υπηρεσιών, ενδιάμεσων
ετοιμασία μιας αναλυτικής και ολοκληρω-
οργανισμών κα.
μένης μεθόδου εργασίας, περιλαμβάνοντας σε
αυτή μια σειρά από σύγχρονα μεθοδολογικά
Αποτελέσματα και Δημόσια
εργαλεία.
Διαβούλευση: Σεπτ.-Οκτ. 2013
Σημειώνεται ότι, σημαντικό ρόλο στο σχεδια-
Με την ολοκλήρωση της έρευνας πεδίου η
σμό της μεθοδολογίας και ιδιαίτερα στην
Ομάδα Μελέτης προχώρησε στην εξαγωγή
επιλογή για συγκέντρωση πρωτογενών στοι-
των προκαταρκτικών συμπερασμάτων τα
χείων, μέσα από τη διεξαγωγή ποσοτικής και
οποία παρουσιάστηκαν και συζητήθηκαν στη
ποιοτικής έρευνας πεδίου, έπαιξε η αστάθεια
δεύτερη συνάντηση της ΕΔ (18 Σεπτ. 2013).
και αβεβαιότητα που επικρατούσε την εν
λόγω περίοδο στην Κύπρο, λόγω των εξελί- Στη συνέχεια αυτά αποτέλεσαν το κύριο
ξεων στο χρηματοπιστωτικό τομέα. αντικείμενο συζήτησης στην πρώτη φάση
-29-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 δημόσιου διαλόγου που περιλάμβανε τέσσερα θεματικών και άλλων προτεραιοτήτων.
ειδικά εργαστήρια και ανοικτή δημόσια
Προς τούτο οργανώθηκαν το Φεβ και Μαρτ.
διαβούλευση στην παρουσία εκπροσώπων της
2014 οκτώ εργαστήρια – Ομάδες Εστίασης με
ΓΔ Περιφερειών της ΕΕ (Οκτ. 2013).
στόχο την εμβάθυνση στις τομεακές
προτεραιότητες για τους ακόλουθούς τομείς:
Ολοκλήρωση Ανάλυσης: Νοε. – Δεκ. Τουρισμός, Ενέργεια, Δομημένο Περιβάλλον
2013 και Κατασκευές, Γεωργία – Τρόφιμα, Υγεία,

Κατά την τρίτη συνεδρία της ΕΔ (29 Νοε. Μεταφορές – Ναυτιλία, Τεχνολογίες Πληρο-

2013) παρουσιάστηκε και εγκρίθηκε η φορίας και Τηλεπικοινωνιών και Περιβάλλον.

Ενδιάμεση Έκθεση της μελέτης η οποία

περιελάμβανε τα κύρια αποτελέσματα της
Φάσης Ανάλυσης (έρευνα πεδίου σε επιχει-
ρήσεις, συνεντεύξεις με τους γνωμηγήτορες,
έρευνα γραφείου, ειδικά εργαστήρια
δημόσια διαβούλευση κα), όπως επίσης και
μια ιεράρχηση και σύνθεση των συμπερα-
σμάτων της ανάλυσης.
Στην ίδια συνεδρία η Ομάδα
πρότεινε ένα προκαταρκτικό πλαίσιο σε σχέση
με το Όραμα και τις κατευθυντήριες γραμμές
του Μείγματος Πολιτικής το οποίο υιοθετή-
θηκε από την ΕΔ ως βάση για περαιτέρω
επεξεργασία.
Προτεραιότητες: Ιαν – Μαρ 2014
Σχέδιο Δράσης: Απρ. – Μάιος 2014
Την περίοδο Απριλίου – Μαΐου 2014 η Ομάδα
Μελέτης σε συνεργασία με τη ΓΔ ΕΠΣΑ
-
προχώρησε στη διαμόρφωση του Σχεδίου
Δράσης, αφού έλαβε υπόψη τα αποτελέσματα
της μελέτης και το σχετικό προϋπολογισμό.
Στο πλαίσιο αυτό καθορίστηκαν τα μέτρα που
Μελέτης θα προταθούν για ένταξη στα ΔΤ της ΕΕ.
Διεθνής Αξιολόγηση S3Cy: Μάιος
2014.
Στις 15 – 16 Μαΐου 2014 η Ομάδα Μελέτης
συμμετείχε, με δική της πρωτοβουλία, σε
ειδική διαδικασία αξιολόγησης - peer review –
που οργανώθηκε από την ΕΕ στη Σλοβενία.

Εικ. 2.1. Στο πρώτο τρίμηνο του 2014 η Ομάδα

Στη συνάντηση συμμετείχε τριμελής αντι-
Δράσεις Μελέτης προχώρησε στην επεξεργασία του
Δημοσιότητας για προσωπεία της Ομάδας Μελέτης που παρου-
τη S3Cy. Μείγματος Πολιτικής και στη διατύπωση των
σίασε με επιτυχία τη μεθοδολογία και τα
αποτελέσματα της S3Cy. Τα σχόλια της ΕΕ και
των κριτών υπήρξαν εξαιρετικά σε ότι αφορά
στην εργασία εκπόνησης της S3Cy.

Τελική Έκθεση: Σεπτ. 2014

Το πρώτο προσχέδιο της Τελικής Έκθεσης της

S3Cy ολοκληρώθηκε από την Ομάδα Μελέτης
τον Ιούνιο 2014 και προωθήθηκε στη ΓΔ
ΕΠΣΑ.

Η Τελική Έκθεση ετοιμάστηκε λαμβάνοντας

υπόψη και τα σχόλια της ΓΔ ΕΠΣΑ και θα
τεθεί ενώπιον της ΕΔ σε προσεχή συνεδρία
της για συζήτηση και έγκριση.
-30-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΜΕΡΟΣ Β ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΑΝΑΛΥΣΗ

-31-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-32-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ
ΥΠΟΒΑΘΡΟ

03
-33-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 3. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ

ΥΠΟΒΑΘΡΟ
-34-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η ανασκόπηση της υπάρχουσας διεθνούς απαιτούν μια νέα φιλόδοξη περιφερειακή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
βιβλιογραφίας στοχεύει σε τέσσερα επίπεδα: πολιτική για τον 21ο αιώνα. ΕΞΥΠΝΗΣ
(1) στον εννοιολογικό προσδιορισμό, (2) ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΕ έχει θέσει το όραμα
στην κατανόηση της πορείας διαμόρφωσής, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
για μια κοινωνική οικονομία της αγοράς, στο
(3) στην πλήρη απεικόνιση όλων των πτυχών
πλαίσιο της στρατηγικής για την Ευρώπη
και τέλος (4) στην ανάδειξη και περιγραφή
2020. Η αγορά αυτή καλείται να αντιμετω-
των κυριοτέρων μεθόδων που έχουν ήδη
πίσει τις διαρθρωτικές αδυναμίες της σε περι-
χρησιμοποιηθεί για τη μελέτη και εφαρμογής
φερειακό επίπεδο και να τονώσει παράλληλα
της έξυπνης εξειδίκευσης σε διάφορες
την ανταγωνιστικότητά της. Το όραμα θεμε-
περιφέρειες της Ευρώπης.
λιώνεται μέσω τριών αλληλο-ενισχυόμενων
Για να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στο- προτεραιοτήτων, οι οποίες στοχεύουν στην:
χοι μελετήθηκαν συστηματικά τόσο τα θεω-
 έξυπνη ανάπτυξη, που βασίζεται στη
ρητικά σχήματα που χρησιμοποιήθηκαν για
γνώση και στην καινοτομία,
την περιγραφή και επεξήγηση της ιδέας της
 βιώσιμη ανάπτυξη, που βασίζεται
έξυπνης εξειδίκευσης, όσο και ένας μεγάλος
στην αειφορική διαχείριση των
αριθμός από παραδείγματα εφαρμογών της σε
διαθέσιμων πόρων για μια πράσινη
ευρωπαϊκό επίπεδο. Αναζητήθηκε έτσι, η σε
και ανταγωνιστική οικονομία, και
βάθος ανάδειξη και ανάλυση των βασικών και
 χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, που
επιμέρους θεωριών της έξυπνης εξειδίκευσης
βασίζεται στους υψηλούς ρυθμούς
και τα όποια θεωρητικά σχήματα προέκυψαν
απασχόλησης, μέσω της ενίσχυσης
μέσα από την εξαντλητική βιβλιογραφική
της οικονομικής, της κοινωνικής και
ανασκόπηση, χρησιμοποιήθηκαν ως υπόβα- «…Η ίδια η
της εδαφικής συνοχής.
θρο γνώσης για την Ομάδα Μελέτης. έννοια της
Η ίδια η έννοια της έξυπνης εξειδίκευσης
Αυτή η εργασία, αν και συχνά θεωρείται ότι έξυπνης
χαρακτηρίζεται ως «έξυπνη», καθώς συνδέει
έχει περισσότερο «ακαδημαϊκό» ενδιαφέρον, εξειδίκευσης
την έρευνα και την καινοτομία με την
αποδείχθηκε στην πράξη ιδιαίτερα σημαντική χαρακτηρίζεται
οικονομική ανάπτυξη, μέσω της διαδικασίας
καθώς αποτέλεσε τον πλοηγό των μελετητών ως «έξυπνη»,
της «επιχειρηματικής ανακάλυψης» και τον
στα διάφορα στάδια εξέλιξης της S3Cy. Η καθώς συνδέει
καθορισμό προτεραιοτήτων από τους φορείς
ανάπτυξη του θεωρητικού πλαισίου καθόρισε την έρευνα και
χάραξης πολιτικής.
εν πολλοίς τα μεθοδολογικά εργαλεία που την καινοτομία

αποτέλεσαν τους βασικούς πυλώνες πάνω Η εφαρμογή της στρατηγικής της έξυπνης με την

στους οποίους στηρίχθηκε η επιστημονική εξειδίκευσης διεξάγεται σε στενή συνεργασία οικονομική

τεκμηρίωση της όλης εργασίας. με τους τοπικούς εμπλεκόμενους φορείς σε ανάπτυξη μέσω
συνδυασμό με μια προσέγγιση εξωστρέφειας, της διαδικασίας
ωθώντας τις περιφέρειες να είναι φιλόδοξες, της
αλλά και ρεαλιστικές ως προς αυτά που επιχειρηματικής
3.1. Ευρωπαϊκό Πλαίσιο
μπορούν να επιτύχουν. Παράλληλα, συνδέει ανακάλυψης και
Πολιτικής
τα τοπικά περιουσιακά στοιχεία (assets) και τον καθορισμό

Στην παρούσα χρονική συγκυρία, πολλές τη δυναμική τους με εξωτερικές πηγές προτεραιοτήτων

χώρες μέλη της ΕΕ – ανάμεσα τους και η γνώσης και αλυσίδες παραγωγής προστιθέ- από τους φορείς

Κύπρος - δοκιμάζονται από μια βαθιά μενης αξίας. χάραξης

πολιτικής.…»
οικονομική ύφεση, που έχει ως αποτέλεσμα Έτσι, ενώ κάθε περιφερειακή ή εθνική στρα-
να αντιμετωπίζουν μία από τις μεγαλύτερες τηγική μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά, η
οικονομικές προκλήσεις στη σύγχρονη «τοπική προσέγγιση» καταδεικνύει τη σημα-
ιστορία τους. Οι νέες αναταράξεις στο σία της κατανόησης του τοπικού πλαισίου για
κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό προσκήνιο τον επιτυχή σχεδιασμό της.
-35-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Εκτιμάται ότι, η υλοποίηση του στόχου της Δεύτερον, η έξυπνη εξειδίκευση σχετίζεται με
πρωτοβουλίας «Ευρώπη 2020», για αύξηση την επίτευξη βιώσιμης ανάπτυξης. Πιο συγκε-
των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη κριμένα, απαιτείται μια σημαντική προσπάθεια
σε 3% του ΑΕΠ θα απαιτήσει ένα για τη δημιουργία καινοτομίας, καθώς και
εκατομμύριο πρόσθετους ερευνητές στην σημαντικές επενδύσεις για τη μετάβαση σε
Ευρώπη. Το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, μια οικονομία αποδοτικής και συνάμα βιώσι-
μπορεί να δημιουργήσει 3,7 εκατ. θέσεις μης αξιοποίησης των πόρων. Μια τέτοια οικο-
απασχόλησης και να αυξήσει το ετήσιο ΑΕΠ νομία θα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει
έως και κατά 795 δισ. ευρώ το 2025. ευκαιρίες ανάπτυξης στις εγχώριες και
διεθνείς αγορές.

3.1.1. Ορισμός των RIS3 Τέλος, η έξυπνη εξειδίκευση συμβάλλει στην

χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη τόσο σε
Η έννοια της Περιφερειακής Στρατηγικής για διαπεριφερειακό όσο και σε ενδοπεριφερειακό
την Καινοτομία (Regional Innovation επίπεδο, ενισχύοντας την εδαφική συνοχή και
Strategy – RIS) αποτελούν το πλαίσιο μιας επιτυγχάνοντας διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτό
μεγάλης προσπάθειας της ΕΕ για την καθίσταται εφικτό μέσω της δημιουργίας
προώθηση της καινοτομίας, με έντονη οικονομικών ευκαιριών και μέσω της
αποκεντρωτική διάσταση. Η προσπάθεια αυτή επένδυσης στην ανάπτυξη δεξιοτήτων, σε
ξεκίνησε ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του καλύτερες θέσεις εργασίας και στην κοινω-
1990 και έκτοτε έχει να δείξει ένα μεγάλο νική καινοτομία.
αριθμό περιφερειακών σχεδίων καινοτομίας
Με αυτό το σκεπτικό λοιπόν, η ενσωμάτωση
«…η σε περιφέρειες της ΕΕ.
της έξυπνης εξειδίκευσης στο πλαίσιο της
υλοποίηση του Οι δράσεις RIS συνδέθηκαν με τα πολιτικής για την Ευρώπη 2020 έχει
στόχου της Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ όπου εξασφαλί- επισημανθεί και από το Ευρωπαϊκό Συμβού-
πρωτοβουλίας σθηκαν πόροι για την υλοποίηση έργων και λιο. Πιο συγκεκριμένα, το Συμβούλιο τόνισε
«Ευρώπη την προώθηση της καινοτομίας και της τη σημασία «της έννοιας της έξυπνης
2020», για τεχνολογικής ανάπτυξης. Η δυναμική των εξειδίκευσης, όπου κάθε περιφέρεια βασίζεται
αύξηση των RIS βασίζεται στην "εκ των κάτω" φιλοσοφία στις δικές της δυνάμεις για να καθορίσει
επενδύσεων και στην εφαρμογή ενός πιο δημοκρατικού προτεραιότητες για τις εθνικές και
στην έρευνα προτύπου προγραμματισμού. Δηλαδή την περιφερειακές στρατηγικές καινοτομίας,
και ανάπτυξη ενεργοποίηση ενός πολύ μεγάλου αριθμού καθώς και για τη διασυνοριακή συνεργασία
σε 3% του φορέων σε κάθε περιφέρεια, οι οποίοι όπου αυτό είναι δυνατό». Επιπλέον, κάλεσε
ΑΕΠ… συμβάλουν στην προώθηση της καινοτομίας την Επιτροπή «να καθοδηγεί τα Κράτη μέλη
μπορεί να και στη δημιουργία πολλαπλασιαστικών προς την κατεύθυνση μιας πιθανής βελτίωσης
δημιουργήσει αποτελεσμάτων. της απόδοσης των εθνικών συστημάτων
3,7 εκατ. καινοτομίας τους μέσω της εφαρμογής
Η νεότερη γενιά αυτών των στρατηγικών
θέσεις στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης».
φέρει το ακρωνύμιο RIS3 και σχετίζεται
απασχόλησης
έντονα με τις τρεις προτεραιότητες της Η προσέγγιση RIS3 είναι συνεπής με τους
και να αυξήσει
στρατηγικής για την Ευρώπη 2020, όπως στόχους και τα εργαλεία της πολιτικής για τη
το ετήσιο ΑΕΠ
αναλύονται πιο πάνω. συνοχή της ΕΕ, προωθώντας την ανάπτυξη
έως και κατά
και την απασχόληση στις χώρες της ΕΕ και
795 δισ. ευρώ Πρώτα απ’ όλα, η έξυπνη εξειδίκευση αφορά
στις περιφέρειες. Σύμφωνα με την προσέγ-
το 2025. …» στο μέλλον της Ευρώπης, διότι η ανάπτυξη
γιση αυτή προτείνεται για κάθε εθνική και
μιας οικονομίας που βασίζεται στη γνώση και
περιφερειακή οικονομία μια στρατηγική και
την καινοτομία αποτελεί θεμελιώδη πρόκληση
ένας παγκόσμιος ρόλος, τόσο για τις πρωτο-
για την ΕΕ στο σύνολό της.
-36-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
πόρες όσο και για τις λιγότερο προηγμένες Όπως διαφαίνεται από τα πιο πάνω, η έξυπνη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
περιοχές. Όλες οι περιφέρειες μπορούν να εξειδίκευση συνδέεται με τους βασικούς ΕΞΥΠΝΗΣ
διαδραματίσουν ένα ρόλο στην οικονομία της μεταρρυθμιστικούς στόχους της πολιτικής ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
γνώσης, με την προϋπόθεση ότι μπορούν να συνοχής της ΕΕ 2014-2020, σε σχέση με την ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εντοπίσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τις επίτευξη των στόχων της στρατηγικής για την
δυνατότητες και τη φιλοδοξία για αριστεία σε Ευρώπη 2020, την ενίσχυση της απόδοσης
συγκεκριμένους τομείς ή τμήματα αγοράς. των πολιτικών με έμφαση στα αποτελέσματα,
και στη μεγιστοποίηση του αντίκτυπου της
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προωθεί μια
κοινοτικής χρηματοδότησης μέσω της
στρατηγική «έξυπνης εξειδίκευσης» για την
θεματικής συγκέντρωσης.
καινοτομία, όπου οι περιφέρειες καλούνται να
επικεντρώσουν τις προσπάθειές και τις Ως εκ τούτου, η στρατηγική της έξυπνης
δαπάνες στις δικές τους δυνάμεις… βέβαια, το εξειδίκευσης εξελίχθηκε σε ένα βασικό μέσο
πιο δύσκολο μέρος της όλης διαδικασίας είναι για την εξασφάλιση της επιτυχίας της
3
το τι πρέπει να «παραμείνει εκτός», λέει ο Πολιτικής Συνοχής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα «Η Ευρωπαϊκή
Robert-Jan Smits, Γενικός Διευθυντής Έρευ- να υιοθετηθεί ως μια «εκ των προτέρων Επιτροπή προωθεί
νας και Καινοτομίας της ΕΕ. προϋπόθεση», που πρακτικά σημαίνει ότι το μια στρατηγική
κάθε κράτος-μέλος και περιφέρεια πρέπει να «έξυπνης
Επιπρόσθετα, καθιερώνεται μια ευρύτερη
έχει έτοιμη μια καλοσχεδιασμένη Στρατηγική εξειδίκευσης» για
έννοια της καινοτομίας, η οποία δεν
Έξυπνης Εξειδίκευσης, έτσι ώστε να μπορέσει την καινοτομία,
περιλαμβάνει μόνο τις επενδύσεις στον τομέα
να λάβει οικονομική στήριξη από την ΕΕ μέσω όπου οι
της έρευνας ή στον τομέα της μεταποίησης,
των Διαρθρωτικών Ταμείων για τα σχεδια- περιφέρειες
αλλά καλύπτει επιπλέον την οικοδόμηση της
ζόμενα μέτρα καινοτομίας. καλούνται να
ανταγωνιστικότητας, μέσω της δημιουργικής
επικεντρώσουν τις
βιομηχανίας, την κοινωνική καινοτομία και Όπως φαίνεται και στον πιο κάτω χάρτη μέχρι
προσπάθειές και
την καινοτομία των υπηρεσιών, των νέων στιγμής 13 χώρες και 126 περιφέρειες της
τις δαπάνες στις
επιχειρηματικών μοντέλων και της ΕΕ, όπως επίσης και 17 περιφέρειες εκτός ΕΕ
δικές τους
εφαρμοσμένης καινοτομίας. έχουν προχωρήσει στη διαμόρφωση RIS3.
δυνάμεις…»,
Η έξυπνη εξειδίκευση είναι ένα Σε αυτές εντάσσεται και η Κύπρος με βάση τη Robert-Jan Smits
σημαντικό μέσο για την εξασφάλιση μελέτη της S3Cy.
συνεργειών μεταξύ του «Ορίζοντα
2020» και των ΔΤ, προς όφελος της
ανάπτυξης των δυνατοτήτων και της παροχή
μιας κλίμακας αριστείας. Το γεγονός αυτό
επεξηγείται αναλυτικά από την ΕΕ, σε
έγγραφο για τη «Συμβολή της Περιφερειακής
Πολιτικής στην Έξυπνη Ανάπτυξη στο Πλαίσιο
της Στρατηγικής Ευρώπη 2020». Σε αυτή τη
βάση, η φιλοσοφία της έξυπνης εξειδίκευσης
έχει επίσης υποστηριχθεί σθεναρά από την
Ομάδα Εμπειρογνωμόνων για τη σύσταση
Εικ. 3.1.
Συνεργειών, η οποία συγκλήθηκε από τη ΓΔ Ο Χάρτης των
Έρευνας και Καινοτομίας της ΕΕ. Περιφεριεών που
Εκπονούν Στρατηγική
Έξυπνης
Εξειδίκευσης.
Πηγή: S3Platform,
2014
3
Συνέντευξη στην εκδότη και συντάκτη του EurActiv,
-37-

Frédéric Simon, 10/06/2014

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 3.1.2. Η Καινοτομία στο Επίκεντρο Κατά την επίσημη ανακοίνωση της Στρατη-
γικής το 2010, η Επίτροπος Máire Geoghegan
Η καινοτομία αποτελεί το πρωτεύον βήμα, Quinn, αρμόδια για την έρευνα, την καινοτο-
προκειμένου να δοθεί το αναγκαίο έναυσμα μία και την επιστήμη, στην παρουσία και του
για την οικονομική ανάπτυξη και, άρα, για τη Αντιπρόεδρου της Επιτροπής Antonio Tajani,
δημιουργία νέων και καλύτερων θέσεων αρμόδιου για τη βιομηχανία και την επιχειρη-
εργασίας. Ως εκ τούτου, αποτελεί μία από τις ματικότητα, δήλωσε τα εξής: «Καθώς
βασικές προτεραιότητες της περιόδου 2014- βγαίνουμε από την κρίση σε συνθήκες
2020, για μια αναμορφωμένη περιφερειακή οξύτατου παγκόσμιου ανταγωνισμού, αντιμε-
πολιτική. τωπίζουμε έκτακτη ανάγκη ως προς την

Στο επίκεντρο, λοιπόν, της Στρατηγικής για καινοτομία. Εάν δεν μετατρέψουμε την Ευρώ-

την Ευρώπη 2020, βρίσκεται η ενίσχυση της πη σε μια Ένωση καινοτομίας, οι οικονομίες

έρευνας και καινοτομίας και της επιχειρημα- των χωρών μας θα υποστούν μαρασμό, ενώ

τικότητας. Αυτό, επιδιώκεται να επιτευχθεί ιδέες και χαρίσματα θα πάνε χαμένα. Η

μέσω της διαφοροποίησης των προϊόντων και καινοτομία αποτελεί το κλειδί της επίτευξης

των υπηρεσιών κάθε ευρωπαϊκής περιφέ- αειφόρου ανάπτυξης και της οικοδόμησης

ρειας. δικαιότερων και οικολογικό-τερων κοινωνιών.

Η ριζική αλλαγή των επιδόσεων καινοτομίας
Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή
είναι ο μόνος τρόπος να δημιουργηθούν
υιοθέτησε την εμβληματική πρωτοβουλία
μόνιμες και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας
«Ένωση Καινοτομίας», ως τμήμα της
οι οποίες θα αντέξουν τις πιέσεις της παγκο-
στρατηγικής για την Ευρώπη 2020. Η
σμιοποίησης…».
πρωτοβουλία «Ένωση Καινοτομίας» αποτελεί
μια στρατηγική προσέγγιση της καινοτομίας, Σύμφωνα με τη Στρατηγική, η παρέμβαση

με ώθηση από το ανώτατο πολιτικό επίπεδο του δημόσιου τομέα θα χρησιμοποιηθεί για

της ΕΕ και στόχο την αντιμετώπιση των την τόνωση του ιδιωτικού τομέα και την άρση

κύριων ανταγωνιστών της Ευρώπης στην σημείων συμφόρησης που ανακόπτουν την

Καινοτομία. Η πρωτοβουλία αφορά στη μετα- προώθηση των ιδεών στην αγορά, όπως η
Διάγ. 3.1.
Συγκριτικές τροπή των ιδεών σε θέσεις εργασίας, οικολο- έλλειψη χρηματοδότησης, ο κατακερματισμός
Επιδόσεις ΕΕ-27 και
γική οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική των ερευνητικών συστημάτων και της
των Κύριων
Ανταγωνιστών της πρόοδο και δίνει έμφαση σε προκλήσεις όπως αγοράς, ο χαμηλός βαθμός χρησιμοποίησης
στην Καινοτομία.
η κλιματική αλλαγή, η ασφάλεια του εφο- των δημοσίων συμβάσεων και ο αργός
Πηγή: Πίνακας
Αποτελεσμάτων για διασμού με ενέργεια και τρόφιμα, η υγεία και ρυθμός θέσπισης προτύπων.
την Ένωση
Καινοτομίας (2011) η δημογραφική γήρανση. Η Ένωση Καινοτομίας προτείνει τα ακόλουθα
δέκα μέτρα:

1. Ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών Συμπρά-

ξεων Καινοτομίας, στις οποίες συμμε-
τέχουν ευρωπαϊκοί, εθνικοί και περι-
φερειακοί φορείς του δημόσιου και
ιδιωτικού τομέα, για την επίτευξη
καθορισμένων επιδιώξεων σε πεδία
άσκησης πολιτικής τα οποία συνδυά-
ζουν την αντιμετώπιση κοινωνικών
προβλημάτων με τη δυνατότητα της
Ευρώπης να πρωτοστατήσει σε
παγκόσμια κλίμακα.
-38-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 2. Υιοθέτηση ενός μηχανισμού παρακο- 3.1.3. Ο Στρατηγικός Σχεδιασμός ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
λούθησης που περιλαμβάνει τον της Έξυπνης Εξειδίκευσης ΕΞΥΠΝΗΣ
«πίνακα αποτελεσμάτων της Ένωσης ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Καινοτομίας» με 25 δείκτες. Ο σχεδιασμός των στρατηγικών της έξυπνης
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
3. Υιοθέτηση μέτρων για τη βελτίωση εξειδίκευσης ανά περιφέρεια, αποτελεί τη

της πρόσβασης στη χρηματοδότηση. βάση πάνω στην οποία θα υποστηριχθεί η

4. Εντατικοποίηση των υφιστάμενων παρεχόμενη χρηματοδοτική στήριξη από τα

ερευνητικών πρωτοβουλιών. Διαρθρωτικά Ταμεία. Για να χαρακτηριστεί μια

5. Σύσταση του Ευρωπαϊκού Συμβου- στρατηγική προσέγγιση ως ολοκληρωμένη,

λίου Πρωτοπορίας Σχεδιασμού και θα πρέπει να στοχεύει στην ορθολογική

του Ευρωπαϊκού Σήματος Αριστείας αξιοποίηση όλων των εν δυνάμει παραγωγι-

Σχεδιασμού. κών πόρων που θα οδηγήσουν στην έξυπνη

6. Υλοποίηση μεγάλο ερευνητικού προ- ανάπτυξη και την οικονομία της γνώσης σε

γράμματος με αντικείμενο την καινο- περιφερειακό επίπεδο. Έτσι οι επενδύσεις

τομία στον δημόσιο τομέα και την στην έρευνα και την τεχνολογία θα εξελιχ-

κοινωνική καινοτομία. θούν σε εργαλείο αποτελεσματικής προώθη-

7. Σύσταση προς τις κυβερνήσεις των σης σημαντικών αναπτυξιακών πρωτοβου-

κρατών μελών για πρόβλεψη προϋπο- λιών, που αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονε-

λογισμών για δημόσιες συμβάσεις κτήματα, παρέχοντας εφαλτήριο εξόδου της

προμήθειας καινοτόμων προϊόντων Ευρωπαϊκής Ένωσης, από την οικονομική

και υπηρεσιών. κρίση. «…Εάν δεν

8. Επιτάχυνση και εκσυγχρονισμό της
θέσπισης προτύπων.
9. Εκσυγχρονισμό στο καθεστώς διανο-
ητικής ιδιοκτησίας στην Ευρώπη.
10. Επανεξέταση του πλαισίου διαρθρω-
τικής χρηματοδότησης και κρατικών
ενισχύσεων με σκοπό την τόνωση της
καινοτομίας.
Στο σημείο αυτό αξίζει να τονισθεί ότι η όλη μετατρέψουμε
φιλοσοφία της ευφυούς εξειδίκευσης στηρίζε- την Ευρώπη σε
ται στην αναγνώριση και παραδοχή ότι τα μια Ένωση
Κράτη Μέλη και οι περιφέρειές τους δεν είναι καινοτομίας, οι
εφικτό να έχουν άριστες επιδόσεις σε όλα τα οικονομίες των
πεδία της επιστήμης και της καινοτομίας. χωρών μας θα
Κάθε χώρα και περιφέρεια όμως, έχει τις υποστούν
δυνατότητες να αριστεύσει σε τομείς, στους μαρασμό, ενώ

οποίους διατηρεί σημαντικά πλεονεκτήματα. ιδέες και

Μία ακόμη εμβληματική πρωτοβουλία αφορά
Είναι προφανές, ότι δεν έχουν όλες οι χαρίσματα θα
στην «Ψηφιακή Ατζέντα για την
περιφέρειες την απαραίτητη κρίσιμη μάζα πάνε χαμένα. Η
Ευρώπη», η οποία είναι, με τη σειρά της,
επιχειρήσεων και ιδρυμάτων γνώσης, ούτε καινοτομία
τμήμα της «Ευρώπη 2020». Ως στόχο έχει
επαρκές κοινωνικό κεφάλαιο για την αποτελεί το κλειδί
την επίτευξη της διατηρήσιμης οικονομικής
αποτελεσματική συνεργασία μεταξύ παρα- της επίτευξης
ανάπτυξης και την απορρόφηση του
γόντων της καινοτομίας. Είναι επίσης προφα- αειφόρου
πολύτιμου κοινωνικού οφέλους από τις
νές, ότι η χρηματοδότηση ερευνητικών δρά- ανάπτυξης και της
Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών.
σεων είναι εξαιρετικά περιορισμένη. οικοδόμησης
Η πρωτοβουλία αφορά σε όλες τις
δικαιότερων και
περιφέρειες, και επικεντρώνεται σε ένα Για τους παραπάνω λόγους η στρατηγική της
οικολογικότερων
βασικό στοιχείο για το σχεδιασμό των έξυπνης εξειδίκευσης, αναδεικνύοντας τα
κοινωνιών…»
στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης. «δυνατά σημεία» κάθε περιφέρειας, στοχεύει
Máire
Κατά συνέπεια, υπάρχει μια στρατηγική και στη βέλτιστη αξιοποίηση πόρων και δραστη-
Geoghegan-
ολοκληρωμένη προσέγγιση για την καινοτο- ριοτήτων στις οποίες υπάρχει ήδη ένα
Quinn,
μία που μεγιστοποιεί το ευρωπαϊκό, εθνικό σημαντικό επίπεδο τεχνογνωσίας, διευκο-
και περιφερειακό δυναμικό έρευνας και λύνοντας με τον τρόπο αυτό την επίτευξη

καινοτομίας. καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας.

-39-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ως εκ τούτου, θα μπορούσε να ειπωθεί ότι, η περιφέρειας και υπήρχε ιδιαίτερα
«έξυπνη εξειδίκευση» δεν αποτελεί μια μεγάλη εμπλοκή του δημόσιου τομέα
κλειστή προσέγγιση για τον προσδιορισμό της στην Ε&Α, η οποία δεν κατευθυνόταν
καινοτομίας. Δεν περιλαμβάνει μόνο τις επαρκώς προς τις επιχειρήσεις,
επενδύσεις στην έρευνα, αλλά και την  απουσίαζε μια ολοκληρωμένη ανά-
οικοδόμηση της ανταγωνιστικότητας, μέσω λυση των περιουσιακών στοιχείων
παραγωγικών δραστηριοτήτων ικανών να της περιφέρειας,
σχεδιάσουν και να δημιουργήσουν, κοινωνική  αντιγράφηκαν συχνά οι περιφέρειες
καινοτομία και υπηρεσίες καινοτομίας, νέων με τις καλύτερες επιδόσεις, χωρίς
επιχειρηματικών μοντέλων και καινοτομία όμως να ληφθούν υπόψη οι τοπικές
που βασίζεται σε συγκεκριμένες πρακτικές. συνθήκες, και
 στερούνταν διεθνούς και διαπεριφε-
Η «έξυπνη εξειδίκευση» αποτελεί μια συνεχή
ρειακής προοπτικής, καθώς συχνά η
συμμετοχική διαδικασία που στοχεύει στην
περιφερειακή καινοτομία και το
συνεργασία και στην κινητοποίηση του
περιφερειακό οικονομικό σύστημα
ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού της
θεωρούνται απομονωμένα.
Περιφέρειας.
Η σημασία του ζητήματος αυτού γίνεται
Αυτή είναι και η βασική φιλοσοφία της
«…Η έννοια της ολοένα και πιο κρίσιμη τώρα, λόγω της
έξυπνης εξειδίκευσης, που βασίζεται στη
έξυπνης τρέχουσας οικονομική κρίσης, καθώς οι
συσσώρευση της γνώσης, συνδέοντάς την με
εξειδίκευσης δημόσιοι και ιδιωτικοί πόροι χρηματοδότησης
ένα περιορισμένο αριθμό οικονομικών
σχετίζεται τόσο είναι περιορισμένοι. Η ιδέα της έξυπνης
δραστηριοτήτων. Έτσι τα κράτη/περιφέρειες
με τις εξειδίκευσης, ως εκ τούτου, προωθεί την
μπορούν να γίνουν (ή να διατηρηθούν)
προτεραιότητες αποδοτική και συνεργατική αξιοποίηση των
ανταγωνιστικά σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτού
σε περιφε- δημόσιων επενδύσεων. Ταυτόχρονα, οδηγεί
του είδους η εξειδίκευση, επιτρέπει στις
ρειακό επίπεδο, τις περιφέρειες να κεφαλαιοποιήσουν τις
περιφέρειες να επωφεληθούν από την νέα
σε μια εποχή δυνατότητές τους για να παραγάγουν γνώση
οικονομία κλίμακας που προκύπτει, κυρίως
περιορισμένων και καινοτομία.
στο πεδίο της εφαρμογής και της διάχυσης
πόρων, όσο και
της γνώσης, η οποία αποτελεί την Η έννοια της έξυπνης εξειδίκευσης σχετίζεται
με την
κεντρομόλο δύναμη της ανάπτυξης. τόσο με τις προτεραιότητες σε περιφε-
επικέντρωση
ρειακό επίπεδο, σε μια εποχή περιορισμέ-
των επενδύσεων Με δύο λόγια, η έξυπνη εξειδίκευση αφορά
νων πόρων, όσο και με την επικέντρωση
σε συγκριτικά μια νέα γενιά πολιτικών έρευνας και
των επενδύσεων σε συγκριτικά πλεονεκτή-
πλεονεκτήματα καινοτομίας που υπερβαίνουν τις κλασσικές
ματα, για τη συσσώρευση κρίσιμης μάζας, με
για τη επενδύσεις σε έρευνα και τεχνολογία, και τη
στόχο την αριστεία μέσω της διαφοροποίησης
συσσώρευση γενική ενίσχυση της επάρκειας στην
της χώρας / περιφέρειας.
κρίσιμης μάζας, καινοτομία.
με στόχο την Επομένως, ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί
Στο παρελθόν, πολλές από τις περιφερειακές
αριστεία μέσω στην πλήρη κατανόηση και αφομοίωση της
πολιτικές καινοτομίας χαρακτηρίστηκαν από
της διαδικασίας της στρατηγικής της έξυπνης
μικρή αποτελεσματικότητα στον καθορισμό
διαφοροποίησης εξειδίκευσης, καθώς και στον κυρίαρχο ρόλο
των προτεραιοτήτων, όπως και στο είδος των
της χώρας / που καλούνται να διαδραματίσουν οι διάφο-
μορφών συνεργασίας μεταξύ των
περιφέρειας…» ροι φορείς καινοτομίας σε αυτή τη διεργασία.
περιφερειών. Οι παλαιότερες στρατηγικές
περιφερειακής καινοτομίας παρουσίαζαν Η γνώση και η δέσμευσή τους αποτελεί το
συχνά αδυναμίες. Πιο συγκριμένα: κλειδί για τον εντοπισμό εκείνων των τομέων
προτεραιότητας και των - βασισμένων στη
 δεν ήταν σε αρμονία με το
γνώση - επενδύσεων, που επιφέρουν
βιομηχανικό και οικονομικό ιστό της
-40-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ανάπτυξη και απασχόληση στις περιφέρειες. παραγωγή νέας γνώσης σε όλα τα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Αξίζει να σημειωθεί ότι η στρατηγική έξυπνης επίπεδα. ΕΞΥΠΝΗΣ
εξειδίκευσης υπερβαίνει την εσωτερική δια- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ως εκ τούτου η έξυπνη εξειδίκευση δεν έχει
σύνδεση των εμπλεκόμενων φορέων, η οποία ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
να κάνει με την ανάδειξη νικητών ανά τομέα
είναι αναγκαία και επιτακτική. Επιπρόσθετα
οικονομικής δραστηριότητας και τεχνολογίας,
προωθεί μια στρατηγική διασυνοριακής και
αλλά με την «αλληλο-γονιμοποίηση» μεταξύ
διαπεριφερειακής συνεργασίας για την ενί-
των τομέων και τεχνολογιών.
σχυση των κρίσιμων δυνατοτήτων και της
ποικιλομορφίας, αυξάνοντας την εξωστρέφεια Για μερικές περιφέρειες, η ομαδοποίηση

των περιφερειών. μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία

διατομεακών επαφών και διάχυσης γνώσης,
Η στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης
τόσο εντός όσο και εκτός της περιφέρειας.
διαφέρει από τη μέση στρατηγική
καινοτομίας. Η ειδοποιός διαφορά της
έγκειται στο ότι βασίζεται στην τοπική ιδιαι-
3.2. Το Περιφερειακό
τερότητα, χωρίς όμως να περιορίζεται στην
εξέταση μόνο των τυπικών ζητημάτων της
Πλαίσιο της Έξυπνης
έρευνας και των δεξιοτήτων, όπως συνέβαινε Εξειδίκευσης
μέχρι πρόσφατα.
Τόσο το οικονομικό πλαίσιο, όσο και το
Αντιθέτως, λαμβάνει υπόψη όλες τις περιφε- θεσμικό, διαφοροποιείται σημαντικά μεταξύ
ρειακές παραμέτρους, π.χ. γεωγραφική θέση, των ευρωπαϊκών περιφερειών. Μία στρατηγι-
πληθυσμιακή σύνθεση, παραγωγική δομή, κή έξυπνης εξειδίκευσης είναι σε θέση να
κλίμα, φυσικoί πόροι κα, αλλά και τα θέματα εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε περιφέρεια,
ζήτησης, π.χ. κοινωνικές ανάγκες, ακόμη και σε αυτές που ανήκουν στη
δυνητικούς πελάτες, καινοτομία του δημόσιου κατηγορία της εντάσεως γνώσης.
τομέα. Πιο συγκεκριμένα:
Σε κάθε περίπτωση όμως, η στρατηγική της
 Η περιφέρεια ενθαρρύνεται να ενώσει έξυπνης εξειδίκευσης οφείλει να προσαρμό-
μέσω συνεργειών τη μοναδική τοπική «…η έξυπνη
ζεται στο περιφερειακό πλαίσιο που προτείνε-
τεχνογνωσία με τις παραγωγικές εξειδίκευση δεν
ται να υλοποιηθεί. Απαραίτητη προϋπόθεση
δυνατότητες σε νέους συνδυασμούς έχει να κάνει με
για το σκοπό αυτό είναι να ληφθούν υπόψη
και καινοτομίες. την ανάδειξη
τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά των περιφε-
 Προωθείται μια διεθνής προοπτική νικητών ανά
ρειών, έτσι ώστε η στρατηγική να αποκτήσει
στο επίπεδο των ανταγωνιστικών τομέα
και μια αναπτυξιακή δυναμική για τις
πλεονεκτημάτων, των αγορών και οικονομικής
περιφέρειες. Από την άποψη αυτή θα πρέπει
του δυναμικού για συνεργασία με δραστηριότη-
να λαμβάνονται υπόψη μια σειρά από παρά-
φορείς καινοτομίας, η οποία τας και
μετροι κατά την εφαρμογή έξυπνης εξειδίκευ-
υπερβαίνει τα γεωγραφικά σύνορα τεχνολογίας,
σης σε περιφερειακό πλαίσιο.
της κάθε περιφέρειας. αλλά με την

 Η καινοτομία δημιουργείται, σε όλες αλληλο-

Επιχειρηματική Ανακάλυψη
τις πιθανές μορφές της, στη βάση της γονιμοποίησημ

συγκέντρωσης της υφιστάμενης Η επιχειρηματική διαδικασία της ανακάλυψης εταξύ των

γνώσης και των τεχνολογιών (πχ. θα λειτουργήσει με διαφορετικό τρόπο σε τομέων και

κοινωνική καινοτομία, καινοτομία κάθε περιφέρεια. Σε ορισμένες περιοχές η τεχνολογιών»

προσανατολισμένη στο χρήστη και διαδικασία θα είναι αρκετά εμφανής, λόγω

καινοτομία σε επίπεδο οργάνωσης και της υψηλής συγκέντρωσης παραγωγών
διαχείρισης), και όχι στην «τυφλή» καινοτομίας και επιχειρηματιών. Ωστόσο, η
διαδικασία θα είναι πολύ πιο δύσκολη σε
-41-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 άλλες περιφέρειες που χαρακτηρίζονται από Συνδεσιμότητα
χαμηλή συγκέντρωση πληθυσμού, μικρό
Η έξυπνη εξειδίκευση θα πρέπει να συνδέσει
αριθμό τομέων και μεγάλες, κυρίαρχες
τις αναδυόμενες βιομηχανίες, που βασίζονται
επιχειρήσεις, αλλά με λιγοστές εξωτερικές
στη γνώση, με άλλους φορείς εντός και εκτός
διασυνδέσεις. Σε αυτή την περίπτωση, οι
της περιφέρειας. Το εγχείρημα αυτό δεν
δεσμοί ανάμεσα στα τοπικά πανεπιστήμια και
καταλήγει a priori σε θετικά αποτελέσματα,
οι ισχυρές συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού
και ως εκ τούτου απαιτείται να αξιολογηθεί.
τομέα αποτελούν τις απαραίτητες στρατηγικές
για τη λειτουργία της έξυπνης εξειδίκευσης. Η τοπική αλληλεπίδραση, πρόσωπο-με-
πρόσωπο, μπορεί να αποτελέσει σημείο
Για τον εντοπισμό των τομέων που μπορούν
ζωτικής σημασίας για την παγιοποίηση της
να επιτύχουν την κρίσιμη μάζα, για την
καινοτομίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι
επίτευξη καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας,
υπάρχουν πολλά παραδείγματα περιφερειών
θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη «οι αρχές
που αξιοποίησαν αυτό που μπορεί να περι-
της περιφερειακής έδρασης και της
γραφεί ως κοινωνικό κεφάλαιο για τη
συνάφειας»: Η πρώτη αρχή, της
δημιουργία ανάπτυξης βασισμένης στη
«έδρασης», αναφέρεται στην ύπαρξη παρα-
γνώση. Εντούτοις, η τοπική αυτή αλληλε-
γωγικών δραστηριοτήτων που είναι σε
πίδραση μπορεί να επιφέρει και αρνητικά
αρμονία με τις κοινωνικο-οικονομικές συνθή-
αποτελέσματα, όταν δημιουργεί προστατευ-
κες και μπορούν να βασίζονται σε ένα
τισμό. Η αλληλεπίδραση καθίσταται πιο από-
εκπαιδευμένο ντόπιο εργατικό δυναμικό και
τελεσματική μεταξύ διαφορετικών ομάδων,
σε ένα καλό ιστορικό σχέσεων συνεργασίας
κοινωνικών τάξεων και δομών εξουσίας.
με άλλους περιφερειακούς φορείς. Τα στοι-
χεία δείχνουν, ότι χωρίς αυτά τα χαρακτη- Οι εξωτερικές διασυνδέσεις μιας περιφέρειας

ριστικά, οι δραστηριότητες αυτές, είναι πολύ είναι ευεργετικές, μόνο όταν οι ιδέες

πιθανό να αποτύχουν μεσοπρόθεσμα. εσωτερικεύονται προς όφελος των τοπικών

επιχειρήσεων. Η σύνδεση με τον έξω κόσμο,
Ωστόσο, με την επικέντρωση μόνο στην
τόσο ψηφιακά (μέσω των ΤΠΕ) όσο και
«…Αξίζει να έδραση, μια περιφερειακή αναπτυξιακή στρα-
φυσικά (μέσω των υποδομών μεταφορών)
σημειωθεί ότι τηγική μπορεί να διακινδυνεύσει την αύξηση
μπορεί να οδηγήσει σε μια ροή του
υπάρχουν της ευαλωτότητάς της στις μεταβαλλόμενες
ανθρώπινου κεφαλαίου έξω από την περιοχή
πολλά οικονομικές συνθήκες. Ως εκ τούτου, είναι
κυρίως μέσω της διαδικασίας που έχει
παραδείγματα σημαντική και ύπαρξη της δεύτερης αρχής,
χαρακτηριστεί ως «διαρροή εγκεφάλων» -
περιφερειών αυτής της «συνάφειας», η οποία συνίσταται
(brain-drain).
που στη διαφοροποίηση των επιχειρήσεων σε
αξιοποίησαν συναφείς κλάδους, βάσει των εξελισσόμενων
αυτό που Ενσωμάτωση των Πολιτικών σε
καινοτόμων τεχνικών ή μεθόδων.
μπορεί να Περιφερειακό Επίπεδο
περιγραφεί ως Με άλλα λόγια, είναι μια στρατηγική διαφορο-
Οι τομεακές πολιτικές δεν καλύπτουν από
κοινωνικό ποίησης εντός μιας εξειδίκευσης. Αυτό
μόνες τους την ανάγκη για διασυνδέσεις
κεφάλαιο για τη επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αξιοποιήσουν
μεταξύ των διαφόρων επιπέδων παρέμβασης.
δημιουργία δεξιότητες, περιουσιακά στοιχεία και δυνατό-
Για παράδειγμα, η αύξηση του γνωστικού
ανάπτυξης τητες σε κάποιον τομέα, ενώ ταυτόχρονα να
βασισμένης στη κοινωνικού κεφαλαίου μέσω ενός προγράμ-
προσαρμόζονται και να βελτιώνονται στα νέα
γνώση…» ματος για την ενίσχυση των δεξιοτήτων θα
δεδομένα μέσω της καινοτομίας.
πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των
αναδυόμενων παραγωγικών κλάδων. Ομοίως,
μια στρατηγική για την αύξηση της ελκυστι-
κότητας ενός τόπου για τους επενδυτές
-42-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
πρέπει να λαμβάνει υπόψη κοινωνικά, τη βελτίωση της αποτελεσματικό- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πολιτιστικά και νομικά θέματα, εκτός από τις τητας και της ποιότητας σε έναν ΕΞΥΠΝΗΣ
καθαρά οικονομικές εκτιμήσεις. Ως εκ τούτου, υφιστάμενο – παραδοσιακό - τομέα. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
μια επιτυχημένη στρατηγική θα πρέπει να  Διεργασίες Τεχνολογικής Διαφο- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εντάξει, πολιτικές που διαμορφώνονται μέσα ροποίησης στις βιομηχανίες της
από τα ζητήματα που θέτει η πλευρά της περιφέρειας, οι οποίες συνδέονται
ζήτησης, καθώς και από προσεγγίσεις όπως οι μεταξύ τους με δίκτυο. Σε αυτές τις
συνεργασίες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα. περιπτώσεις, η ανακάλυψη αφορά
πιθανές συνέργειες, οι οποίες είναι
Η ευφυής εξειδίκευση, ως εργαλείο για την
πιθανό να εκδηλωθούν μεταξύ μιας
περιφερειακή πολιτική, πρέπει να εξεταστεί
υπάρχουσας δραστηριότητας και μιας
προσεκτικά και να ακολουθηθεί η «τοπική
νέας. Τέτοιες συνέργειες κινούνται
προσέγγιση» για την οικονομική ανάπτυξη,
προς την ανάπτυξη νέων ελκυστικών
την οποία έχει προωθήσει τόσο η Ευρωπαϊκή
και κερδοφόρων δραστηριοτήτων.
Επιτροπή όσο και ο ΟΟΣΑ. Οι στρατηγικές
 Ριζική θεμελίωση ενός νέου
από μόνες τους δεν θα επιφέρουν αλλαγές,
τομέα: Η ανακάλυψη, εδώ, είναι ότι
εάν δεν μεταφραστούν σε εργαλεία, όπως
η ΕΤΑΚ σε ένα νέο τομέα μπορεί να
αυτά ορίζονται από τα Επιχειρησιακά
μετατρέψει ξαφνικά δραστηριότητες
Προγράμματα της Πολιτικής για τη Συνοχή.
που προηγουμένως παρουσίαζαν χα-
μηλά επίπεδα ανάπτυξης, σε ελκυστι-
Ο Οικονομικός Μετασχηματισμός
κές. Μια τέτοια ριζική θεμελίωση
Η στρατηγική της έξυπνης ειδίκευσης απαιτεί περιλαμβάνει την ταυτόχρονη εμφά-
ορισμένες διαρθρωτικές αλλαγές οι οποίες θα νιση της καινοτομία με μια σχετική
προκύψουν μέσω μη αλληλο-αποκλειόμενων επιχειρηματική δραστηριότητα.
διεργασιών, όπως αυτές παρουσιάζονται πιο
Η έξυπνη εξειδίκευση δεν έχει να κάνει με τη
κάτω:
δημιουργία μια τεχνολογικής μονοκαλλιέρ-
 Διεργασία Οικονομικής Αναδιάρ- γειας και ομοιομορφίας, αντιθέτως, είναι
θρωσης, η οποία προκύπτει από τη πιθανόν να προωθήσει μεγαλύτερη ποικιλο- «… Η έξυπνη

μετάβαση από έναν υφιστάμενο μορφία στην περιφέρεια. Πράγματι, οι περι- εξειδίκευση δεν

τομέα οικονομικής δραστηριότητας σε φέρειες μπορούν να στηρίξουν πολλαπλές έχει να κάνει με

έναν άλλον. Η μετάβαση αυτή θα κατευθύνσεις έξυπνης εξειδίκευσης. τη δημιουργία

βασίζεται στη συνεργασία μεταξύ μια τεχνολο-

Οι περισσότερες από τις διαρθρωτικές αλλα-
θεσμών και διαδικασιών, δηλαδή στη γικής μονο-
γές που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι αποτέ-
συλλογική Έρευνα και Ανάπτυξη καλλιέργειας
λεσμα στρατηγικών έξυπνης εξειδίκευσης,
(Ε&Α), καθώς και στη ανάδειξη της και
που εφαρμόστηκαν κατά το πρόσφατο πα-
δυναμικής, η οποία θα αποτελέσει τη ομοιομορφίας,
ρελθόν. Όλες αναδεικνύουν τη δημιουργία
γνωστική βάση για την ανάπτυξη μιας αντιθέτως, είναι
ποικιλομορφίας μέσα από τη μετάβαση σε
νέας δραστηριότητας. πιθανόν να
νέες δραστηριότητες ή μέσα από τη διαφο-
 Διεργασίες Εκσυγχρονισμού και προωθήσει
ροποίηση των υφιστάμενων τομέων οικονομι-
Ανάπτυξης του υφιστάμενου παρα- μεγαλύτερη
κής δραστηριότητας.
γωγικού ιστού ή ενός τομέα οικονομι- ποικιλομορφία

κής δραστηριότητας, ως αποτέλεσμα Ειδικότερα, έχει αποδειχθεί ότι οι στρατηγικές στην

της τεχνολογικής αναβάθμισης. Αυτό που αποσκοπούν στην προώθηση της περιφέρεια…»

θα επιτυγχάνεται μέσω της ανάπτυξης διατομεακής ή διασυνοριακής συνεργασίας,

ειδικών εφαρμογών μιας Βασικής πέτυχαν την παραγωγή ιδεών για νέες

Τεχνολογίας Γενικής Εφαρμογής για καινοτόμες εφαρμογές και ολοκληρωμένες

-43-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 λύσεις. Οι διατομεακές συνδέσεις μπορούν να
παρέχουν ένα βαθμό πρωτοτυπίας και
εξειδίκευσης σε μια περιφέρεια, έτσι ώστε να 3.3. Κοινωνική Καινοτομία
διαφοροποιηθεί και να αποκτήσει ανταγω-
νιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων περιφε-
3.3.1. Κοινωνική Οικονομία και
ρειών.
Κοινωνική
Σε γενικές γραμμές οι εθνικές/περιφερειακές Επιχειρηματικότητα4
στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για την
έξυπνη εξειδίκευση αποτελούν ολοκληρω- Ο προσδιορισμός των εννοιών της
μένες ατζέντες οικονομικού μετασχηματισμού «κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής
με τοπικό προσανατολισμό, οι οποίες επιχειρηματικότητας» είναι ιδιαίτερα
εστιάζουν σε πέντε σημαντικά ζητήματα: δύσκολος. Στην επιστημονική βιβλιογραφία
και στο δημόσιο λόγο συναντάμε ένα ευρύ
 Στην υποστηρικτική πολιτική και τις
φάσμα ορισμών και αντιλήψεων για τη φύση
επενδύσεις σε κομβικές εθνικές /
των δύο αυτών φαινομένων και τη μεταξύ
περιφερειακές προτεραιότητες, προ-
τους σχέση. Αυτό, παρεμπιπτόντως, αποτελεί
κλήσεις και ανάγκες για ανάπτυξη
κοινό πρόβλημα για μια σειρά όρων που
βασισμένη στη γνώση, συμπεριλαμ-
γίνονται ολοένα δημοφιλέστεροι, και οι οποίοι
βανομένων των μέτρων που σχετί-
συνδυάζουν τη λέξη «κοινωνικός» με κατά
ζονται με τις ΤΠΕ.
κανόνα οικονομικές έννοιες: κοινωνική
 Στα δυνατά σημεία κάθε χώρας /
επιχείρηση, κοινωνική καινοτομία, κοινωνικό
περιφέρειας, στα ανταγωνιστικά τους
επιχειρείν κτλ. Όπως και στην περίπτωση της
πλεονεκτήματα και στις δυνατότητες
κοινωνικής οικονομίας και της κοινωνικής
για αριστεία.
επιχειρηματικότητας, θα μπορούσε κανείς να
 Στην τεχνολογική, αλλά και την
εμπλακεί σε ατέρμονες συζητήσεις για τη
πρακτικά εφαρμοσμένη καινοτομία με
σημασία του όρου «κοινωνικός» σε καθεμία
στόχο την τόνωση των επενδύσεων
από τις παραπάνω περιπτώσεις, για το τι
από τον ιδιωτικό τομέα.
«…Σε γενικές ακριβώς συμπεριλαμβάνεται σε αυτόν και τι
 Στην άμεση συμμετοχή των εμπλε-
γραμμές οι όχι. Αυτή η αβεβαιότητα δεν θέτει απλώς
κόμενων φορέων, ιδίως αυτών που
περιφερειακές εννοιολογικά προβλήματα ως προς την
ενθαρρύνουν την καινοτομία και τον
στρατηγικές περιγραφή των εν λόγω φαινομένων, αλλά
πειραματισμό.
έρευνας και και απειλεί να υπονομεύσει το σημαντικότατο
 Στην τεκμηρίωση, και ως εκ τούτου
καινοτομίας για ρόλο που αυτά διαδραματίζουν στη σύγχρονη
περιλαμβάνουν συστήματα παρακο-
την έξυπνη κοινωνία.
λούθησης και αξιολόγησης.
εξειδίκευση
Είναι λοιπόν χρήσιμο να αρχίσουμε από τη
αποτελούν
διευκρίνιση του τρόπου χρήσης των παρα-
ολοκληρωμένες
πάνω όρων χρησιμοποιώντας ορισμούς οι
ατζέντες
οποίοι συμφωνούν περισσότερο με την
οικονομικού
ευρωπαϊκή παράδοση και αποτυπώνονται στα
μετασχηματι-
πιο πρόσφατα έγγραφα που κατάρτισε η
σμού με τοπικό
Ευρωπαϊκή Επιτροπή πάνω σε αυτά τα
προσανατο-
θέματα.
λισμό…»

4
Αποσπάσματα από την εισαγωγή του οδηγού της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την κοινωνική Ευρώπη (Ε.Ε.
-44-

2013, τεύχος 4, σελ. 7-9)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Παραδοσιακά, το ευρωπαϊκό κοινωνικό των παραπάνω διαφορετικών φορέων του ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πρότυπο χαρακτηριζόταν από τον εξέχοντα δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα συνήθως ΕΞΥΠΝΗΣ
ρόλο ποικίλων οργανισμών, οι οποίοι αποδίδεται με τον όρο «κοινωνική επιχειρη- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
διαφέρουν τόσο από τις ιδιωτικές εταιρείες ματικότητα», και οι νέοι τύποι οργανισμών ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
όσο και από τους δημόσιους φορείς. που έχουν αναδειχθεί, αρχίζοντας ιδίως από
Πρόκειται για ιδιωτικούς οργανισμούς οι την αρχή της δεκαετίας του 1980,
οποίοι κατά κανόνα επιδιώκουν άλλους ονομάζονται συχνά «κοινωνικές επιχειρή-
σκοπούς και όχι το κέρδος. Κύριος σκοπός σεις».
τους δεν είναι να παράγουν οικονομικά
οφέλη για τους ιδιοκτήτες ή τους μετόχους Κοινωνική Καινοτομία
τους, αλλά να παρέχουν αγαθά και υπηρεσίες
Σύμφωνα με το Γραφείο των Συμβούλων
είτε στα μέλη τους είτε στην ευρύτερη
Ευρωπαϊκής Πολιτικής της ΕΕ (ΒΕPA) «οι
κοινότητα. Οι εν λόγω οργανισμοί, οι οποίοι
κοινωνικές καινοτομίες είναι κοινωνικές τόσο
είναι ενεργοί στην Ευρώπη εδώ και σχεδόν
ως προς τους στόχους τους όσο και ως προς
δύο αιώνες, έχουν σε πολλές χώρες
τα μέσα που χρησιμοποιούν. Συγκεκριμένα,
αναγνωρισμένο και ρυθμισμένο καθεστώς,
ορίζουμε ως κοινωνικές καινοτομίες, τις νέες
μέσω ειδικών νομικών μορφών (πχ
ιδέες (προϊόντα, υπηρεσίες και πρότυπα) που
συνεταιρισμός, αλληλασφαλιστική εταιρεία
ικανοποιούν ταυτόχρονα τις κοινωνικές
κα), έχουν συστήσει τους δικούς τους
ανάγκες (πιο αποτελεσματικά από άλλες
οργανισμούς εκπροσώπησης για τις
εναλλακτικές) και δημιουργούν νέες κοινω-
συναλλαγές τους με τις δημόσιες αρχές, και
νικές σχέσεις ή συνεργασίες. Πρόκειται για
έχουν συνεισφέρει με διάφορους τρόπους
καινοτομίες που δεν είναι απλώς επωφελείς
στην κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. Ο
για την κοινωνία αλλά ενισχύουν την
όρος που χρησιμοποιείται παραδοσιακά, αλλά
ικανότητα της κοινωνίας να δρα»
και πρόσφατα από την ΕΕ, για να περιγράψει «…Οι
5
(BEPA,2011) .
το πλαίσιο λειτουργίας τους είναι η κοινωνικές
«κοινωνική οικονομία» – ένας όρος ο Ακριβώς όπως τα νέα προϊόντα και καινοτομίες,
οποίος τονίζει την ειδική μέριμνα των εν διαδικασίες γίνονται καινοτομίες μόνο μετά συνεπώς,
λόγω οργανισμών για τις κοινωνικές από μια επιτυχημένη πορεία στις αγορές, έτσι γίνονται
συνέπειες των δραστηριοτήτων τους, καθώς και οι κοινωνικές καινοτομίες οφείλουν κατανοητές ως
και τις συμμετοχικές δομές διακυβέρνησής να παράγουν μακροπρόθεσμη απόδοση «νέες ιδέες και
τους. για τις ομάδες-στόχους. Στο πλαίσιο της μέτρα για την
κοινωνικής αλλαγής, οι κοινωνικές καινο- επίλυση
Με την πάροδο του χρόνου, η εξέλιξη των
τομίες περιλαμβάνουν τις υπηρεσίες, τους κοινωνικών
ευρωπαϊκών κοινωνιών στο πλαίσιο της
κανόνες, τις διαδικασίες και τις κοινωνικές προκλήσεων, οι
παγκόσμιας οικονομίας είχε ως αποτέλεσμα
πρακτικές που είναι αποτελεσματικότερες από οποίες είναι
να ανακύψουν νέες και περισσότερο διαφο-
τις εναλλακτικές τους. αποδεκτές και
ροποιημένες ανάγκες, που σε πολλές περι-
πτώσεις απαιτούν νέους τύπους απαντήσεων. Προκειμένου να μετατραπεί μια ιδέα σε εφαρμόζονται

Οι απαντήσεις αυτές προήλθαν κάποιες φορές κοινωνική καινοτομία, θα πρέπει να αντι- από τις

από τον δημόσιο τομέα ή από τις ιδιωτικές μετωπίσει την κοινωνική ζήτηση, να είναι ενδιαφερόμενες

επιχειρήσεις, άλλες φορές από την κοινωνία αποτελεσματική στην επίλυση ενός ζητή- κοινωνικές

των πολιτών και τους οργανισμούς κοινω- ματος, και να κερδίσει την αποδοχή από τους ομάδες…

νικής οικονομίας, και άλλες από εντελώς νέες ενδιαφερόμενους.

οργανωτικές μορφές, οι οποίες διαπνέονται
από τις ίδιες αρχές. Η γενική τάση υπηρέ- 5
BEPA (2011), Empowering people, driving change:
τησης κοινωνικών αναγκών εκ μέρους όλων Social innovation in the European Union, Publications
-45-

Office of the European Union, Luxembourg.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Πέρα από την επίλυση συγκεκριμένων
αναγκών, οι κοινωνικές καινοτομίες επη-
ρεάζουν την προσαρμογή και την ανά-
πτυξη διαφόρων τρόπων διακυβέρνησης.
Η ατομική συμπεριφορά μπορεί να υπόκειται
σε κοινωνική καινοτομία, όπως μπορεί και η
εταιρική ανάπτυξη, τα εκπαιδευτικά συστήμα-
τα, οι μέθοδοι διδασκαλίας αλλά και κοινωνι-
κές και άλλες κυβερνητικές υπηρεσίες (για
παράδειγμα, τα συστήματα κοινωνικής ασφά-
λισης και υγείας, οι εφορίες κλπ).
Οι κοινωνικές και οικονομικές προκλήσεις του
ου
21 αιώνα απαιτούν μια νέα προσέγγιση στην
ανάλυση και εφαρμογή της καινοτομίας γενι-
κότερα, και της κοινωνικής καινοτομίας πιο
συγκεκριμένα. Αυτό οφείλεται στο γεγονός
ότι η κοινωνική καινοτομία γίνεται, ολοένα
και περισσότερο, αντιληπτή ως ένας τρόπος
για να αντισταθμίσει κανείς τις ελλείψεις του
κράτους και της οικονομίας στην αντιμετώ-
πιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων,
όπως η γήρανση του πληθυσμού και η κλιμα-
τική αλλαγή.
Δεν μπορεί, όμως, να θεωρηθεί κοινωνική
@:www καινοτομία οποιαδήποτε νέα μέθοδος αντιμε-
eurofound.europa.eu
τώπισης των κοινωνικών προκλήσεων. Όπως
/publications/htmlfile
s/ef1354.htm ακριβώς οι τεχνικές εφευρέσεις θεωρούνται
καινοτομίες μόνο όταν γίνονται εμπορεύσι-
μες, έτσι και η κοινωνική καινοτομία πρέπει
να προσφέρει πρακτικά και μακροπρόθεσμα
οφέλη στους χρήστες της. Είτε πρόκειται για
υπηρεσίες που επηρεάζουν την κοινωνική
κατάσταση ειδικών ομάδων, είτε για αλλαγές
στα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας,
εφαρμογή και η εξάπλωση μιας νέας ιδέας
γίνεται κοινωνική καινοτομία μόνο εάν συ-
μβάλλει πραγματικά στην επίλυση ενός πραγ-
ματικού προβλήματος ή στην ικανοποίηση
μιας κοινωνικής ανάγκης. Με αυτή την έν-
νοια, η κοινωνική καινοτομία αποτελεί μέρος
της πολιτιστικής και κοινωνικής αλλαγής.
Υπάρχει, βέβαια, ο εξής κίνδυνος: η «κοινω-
νική» πτυχή της κοινωνικής καινοτομίας
μπορεί να υποτεθεί ότι είναι συνώνυμη με τo
«καλό», χωρίς να διευκρινιστεί το «για ποιον
-46-
είναι καλό;». Είναι κρίσιμο, τα κριτήρια που
εφαρμόζονται για τον προσδιορισμό ενός
κοινωνικού οφέλους να είναι συγκρίσιμα με
τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για τον
προσδιορισμό της εμπορικής επιτυχίας ενός
νέου προϊόντος.
Και ακόμα σημαντικότερο είναι να γίνει
πλήρως κατανοητό ότι οι άνθρωποι διαφέ-
ρουν και έχουν συχνά αντιφατικές προθέσεις
και αντικρουόμενα συμφέροντα. Αυτό που
φαίνεται να είναι «κοινωνικό», και άρα επω-
φελές, για μία ομάδα, για ένα συγκεκριμένο
χρονικό διάστημα, για ένα κοινωνικό στρώμα
ή για μια περιοχή, μπορεί να αποδειχθεί
άσχετο ή ακόμη και άχρηστο για άλλους. Οι
κοινωνικές καινοτομίες - όπως και κάθε
καινοτομία - δεν είναι πάντα «κοινωνικά
καλή» για όλες τις κοινωνικές ομάδες ή τους
ανθρώπους που επηρεάζονται. Ούτε θα
γίνουν αποδεκτές στον ίδιο βαθμό και με τον
ίδιο τρόπο από όλους. Όπως και με τεχνο-
λογικές καινοτομίες, οι κοινωνικές καινοτο-
μίες δημιουργούν, επίσης, νικητές και ηττη-
μένους, και έτσι έχουν υποστηρικτές και αντι-
πάλους, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει
6
σε αντιπαραθέσεις .
Πρόσφατες εργασίες, όπως για παράδειγμα
αυτή του Κέντρου για την κοινωνική καινο-
τομία ZSI της Βιέννης, λαμβάνουν υπόψη
θέματα αποδοχής και διάδοσης νέων πρακτι-
κών από τις ομάδες που θεωρούνται κεντρι-
κές. Οι κοινωνικές καινοτομίες, συνεπώς,
γίνονται κατανοητές ως «νέες ιδέες και
η μέτρα για την επίλυση κοινωνικών
προκλήσεων, οι οποίες είναι αποδεκτές
και εφαρμόζονται από τις ενδιαφερό-
7
μενες κοινωνικές ομάδες» .
6
Eurofound (2013), Social innovation in service
delivery: New partners and approaches, Ireland
7
ZSI (Centre for Social Innovation) (2008), Impulse
für die gesellschaftliche Entwicklung, ZSI, Vienna.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
To Κοινωνικό και Πολιτικό Πλαίσιο 8 Τέλος, το Πακέτο Κοινωνικών Επενδύσεων ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
σηματοδοτεί επερχόμενες αλλαγές στο ΕΚΤ ΕΞΥΠΝΗΣ
Η κοινωνική καινοτομία βρίσκεται στο
και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
επίκεντρο της πολιτικής ατζέντας της ΕΕ. Η
εργαλεία που έχει η ΕΕ προκειμένου να ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
στρατηγική «Ευρώπη 2020» κάνει ρητή
προωθήσει μια πιο επινοητική και συμμε-
αναφορά στην κοινωνική καινοτομία, και σε
τοχική προσέγγιση στον τομέα της κοινωνι-
προτεραιότητες και εμβληματικές πρωτοβου-
κής καινοτομίας.
λίες της, όπως η «Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα
για την Καταπολέμηση της Φτώχειας και Η Ένωση Καινοτομίας υπογραμμίζει το ρόλο
του Κοινωνικού Αποκλεισμού» και η της κοινωνικής καινοτομίας και αναγνωρίζει
«Ένωση Καινοτομίας». την ανάγκη για περαιτέρω ενίσχυση της. @:www
eurofound.europa.e
Η Πλατφόρμα είναι μια πρωτοβουλία που Ο ορισμός που χρησιμοποιεί αναφέρεται στην u/publications/htmlfi
les/ef1354.htm
θέτει ένα πλαίσιο για την κοινωνική και «αξιοποίηση της εφευρετικότητας των φιλαν-
εδαφική συνοχή και έχει γίνει ακόμη πιο θρωπικών οργανώσεων, των ενώσεων και
κρίσιμη μετά το ξέσπασμα της οικονομικής των κοινωνικών επιχειρηματιών στην αναζή-
κρίσης και την εμφάνιση των συνεπειών της τηση νέων δρόμων για την κάλυψη των
στα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας. Η κοινωνικών αναγκών που δεν καλύπτονται
ΕΕ αποφάσισε να επικεντρωθεί σε μια σειρά επαρκώς από την αγορά ή το δημόσιο
από δράσεις, μια εκ των οποίων είναι η τομέα». Η Ένωση Καινοτομίας υπογραμμίζει
προώθηση της τεκμηριωμένης κοινωνικής το ρόλο και τη σημασία των εταιρικών
καινοτομίας. Παρόλο που η ΕΕ προωθεί την σχέσεων, λέγοντας ότι «οι μεγάλες αλλά και
κοινωνική καινοτομία και παρέχει κεφάλαια οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε όλους τους
μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου τομείς, συμπεριλαμβανομένου και του
(ΕΚΤ) εδώ και αρκετό καιρό, αναγνωρίζει ότι δημόσιου τομέα, η κοινωνική οικονομία και οι
«…Ένωση
σε εθνικό επίπεδο, τα προγράμματα είναι ίδιοι οι πολίτες θα πρέπει να ενεργούν στο
Καινοτομίας:
συχνά ελλιπή όσον αφορά στην ανάλυση και πλαίσιο εταιρικής σχέσης». Η διαδικασία της
…οι μεγάλες
αξιολόγηση του τι πραγματικά λειτουργεί κοινωνικής καινοτομίας θα πρέπει από μόνη
αλλά και οι
αποτελεσματικότερα και πώς μπορεί κανείς να της να ενδυναμώνει τους ανθρώπους και να
μικρομεσαίες
αναβαθμίσει έργα μικρής κλίμακας. δημιουργεί νέες σχέσεις και μεθόδους συνερ-
επιχειρήσεις σε
γασίας. Η Ένωση Καινοτομίας δίνει ιδιαίτερη
Μία από τις μεθόδους που προωθούνται από όλους τους
προσοχή στην ανάγκη για αναβάθμιση, διά-
την ΕΕ ως εργαλείο για την παροχή περισ- τομείς,
χυση και δυνατότητα μεταφοράς των καλών
σότερο τεκμηριωμένων πολιτικών είναι η συμπεριλαμβαν
πρακτικών, αλλά και στην ανάπτυξη καλύτε-
χρήση του κοινωνικού πειραματισμού. ομένου και του
ρων μεθόδων για την αξιολόγηση της αναπο-
Πρόκειται για έργα μικρής κλίμακας μέσω των δημόσιου
τελεσματικότητάς της.
οποίων δοκιμάζονται οι πολιτικές για την τομέα, η
καινοτομία προτού λάβουν περαιτέρω Η Ένωση Καινοτομίας υπογραμμίζει, επίσης, κοινωνική
έγκριση. Η Επιτροπή κάνει, επίσης, έκκληση τις επιπτώσεις στο πεδίο της εργασίας, όπου οικονομία και οι
για μεγαλύτερη συμμετοχή των κοινωνικών οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι πρέπει να ίδιοι οι πολίτες
εταίρων, παράλληλα με τους παραδοσιακά «αναζητήσουν νέους και καλύτερους τρόπους θα πρέπει να
ενδιαφερόμενους φορείς. Ωστόσο, η εμπλοκή για να κινηθούν». Είναι σημαντικό, το νέο ενεργούν στο
των κοινωνικών εταίρων έχει μέχρι σήμερα πρότυπο συνεργασίας να ξεπεράσει τους πλαίσιο
περιοριστεί στις πτυχές που αφορούν την παραδοσιακούς «τομείς γνώσης». Δίνεται εδώ εταιρικής
ένταξη στην αγορά εργασίας. το παράδειγμα του τομέα της φροντίδας όπου σχέσης...
«ένα εργατικό δυναμικό με δεξιότητες, κίνη-
τρα και δυνατότητα προσαρμογής είναι
8
Eurofound (2013), Social innovation in service
απαραί-τητο για την παροχή υψηλού επιπέ-
delivery: New partners and approaches, Ireland
-47-

(p.p.5-6)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 δου φροντίδας στον αυξανόμενο πληθυσμό σματα αναγνωρίζεται ότι οι προκλήσεις που οι
των ηλικιωμένων Ευρωπαίων». παγκόσμιες οικονομίες αντιμετωπίζουν θα
είναι αδύνατο να αντιμετωπιστούν χωρίς
Είναι ενδιαφέρον ότι η Ένωση Καινοτομίας
σημαντικές αλλαγές στις κοινωνικές πρακτι-
δίνει βάρος στην καινοτομία στο δημόσιο
κές σε όλους τους τομείς, συμπεριλαμβα-
τομέα, στοιχείο ιδιαίτερα σημαντικό σε μια
νομένων των επιχειρήσεων, της κοινωνίας
εποχή όπου ορισμένα κράτη μέλη αντιμετω-
των πολιτών και του κράτους. Η διακήρυξη
πίζουν τη λιτότητα και αιτήματα για μεταρ-
παραδέχεται ότι, μέχρι πρόσφατα, η κοινω-
ρύθμιση του δημοσίου τομέα.
νική καινοτομία έχει αγνοηθεί σε μεγάλο

@:www Η κοινωνική καινοτομία θεωρείται επίσης ως

ένα από τα εργαλεία που μπορούν να
βαθμό και αντιμετωπίστηκε ως «ανεξάρτητο
net4society.eu/_me φαινόμενο στην κοινωνικό-οικονομική έρευνα
dia/Vienna- βοηθήσουν στην επίτευξη των βασικών για την καινοτομία... και ότι σπανίως
Declaration_final_10
Nov2011.pdf στόχων που τίθενται στην ανακοίνωση της ΕΕ εμφανίζεται ως συγκεκριμένη και καθορισμέ-
σχετικά με το Πακέτο Κοινωνικών Επενδύ- νη έννοια, με σαφώς οριοθετημένο πεδίο
σεων με τίτλο “Κοινωνικές Επενδύσεις για την εφαρμογής».
Ανάπτυξη και τη Συνοχή”. Οι στόχοι αυτοί
περιλαμβάνουν απλουστευμένες και καλύτερα
στοχευμένες κοινωνικές πολιτικές, εξασφα- 3.3.2. Η Εφαρμογή της
λίζοντας ότι τα συστήματα κοινωνικής προ- Κοινωνικής Καινοτομίας
στασίας ανταποκρίνονται στις ανάγκες των
ανθρώπων, και αναβαθμίζοντας τις στρατη- Διαδικασία Τεσσάρων Σταδίων
γικές ενεργής ένταξης στα κράτη μέλη. Η
Η ανάπτυξη της κοινωνικής καινοτομίας
κοινωνική καινοτομία θεωρείται ένα εργαλείο,
μπορεί να περιγραφεί και να αναλυθεί βάσει
«…οι
που συμβάλλει όχι μόνο στον εκσυγχρονισμό
μιας διαδικασίας τεσσάρων σταδίων (4i
των κοινωνικών πολιτικών, αλλά και στην
κοινωνικές process10), η οποία εφαρμόζεται σε κάθε
καινοτομίες
προώθηση εκείνων που είναι πιο αποτε-
είδους καινοτομία. Τα τέσσερα στάδια καθώς
είναι
λεσματικές και αποδοτικές.
και η ανάλυση τους είναι:
κοινωνικές Η κοινωνική καινοτομία αναμένεται να
Α. Ιδέα - Νεωτερισμός
τόσο ως προς διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στο πλαίσιο
τους στόχους του ΕΚΤ, σε συνδυασμό με την κοινωνική Κάλυψη Κοινωνικών Αιτημάτων Προκλήσεων:
τους όσο και ως οικονομία, ως ένας αποτελεσματικός τρόπος Ποια είναι τα κοινωνικά αιτήματα ή οι
προς τα μέσα… για να συμβάλει στην επίτευξη των στόχων κοινωνικές προκλήσεις που κάλυψε το έργο;
είναι νέες ιδέες 9 Έχει αναλυθεί διεξοδικά το διακύβευμα
του Πακέτου Κοινωνικών Επενδύσεων .
(προϊόντα, (υπόβαθρο, ρίζες, ενδιαφερόμενοι φορείς) και
Μια πρόσφατη εξέλιξη σχετική με τις
υπηρεσίες και έχει γίνει κατανοητό; Αντανακλούνται σε
κοινωνικές πολιτικές είναι η Διακήρυξη της
πρότυπα) που αυτό οι προηγούμενες δραστηριότητες στην
Βιέννης, η οποία περιγράφει τα σημαντι-
ικανοποιούν αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων;
κότερα θέματα στην έρευνα για την κοινω-
ταυτόχρονα τις Το έργο αντιμετωπίζει το κοινωνικό πρόβλημα
νική καινοτομία. Αυτό το έγγραφο είναι το
κοινωνικές με ένα νέο τρόπο; Ποια είναι η νέα κοινωνική
αποτέλεσμα των συζητήσεων επιστημόνων
ανάγκες και προσέγγιση ή νέα λύση που προσφέρεται από
και ερευνητών που εργάζονται σε τομείς
δημιουργούν το έργο; Απαντά το έργο σε πολύπλοκα
κοινωνικών και ανθρωπιστικών επιστημών
νέες κοινωνικές προβλήματα;
στην Ευρώπη και παγκοσμίως. Στα συμπερά-
σχέσεις ή
συνεργασίες…»

9 10
European Commission (2013), Social investment Eurofound (2013), Social innovation in service
through the European Social Fund, SWD (2013) 44 delivery: New partners and approaches, Ireland
-48-

final, Brussels. (Annex 1)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ομάδα Στόχος: Πώς εμπλέκεται η ομάδα- περαιτέρω ανάπτυξη της ιδέας σε εφεύρεση; ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
στόχος; Ποια είναι η συγκεκριμένη και Ποιες αδυναμίες παρατηρήθηκαν; Πώς θα ΕΞΥΠΝΗΣ
διαρκής αξία χρήσης του έργου για την ξεπεραστούν; ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ομάδα-στόχο; Το έργο διευρύνει τις ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Γ. Επιτυχημένη Εφαρμογή / Θεσμο-
δυνατότητες της ομάδας-στόχου; Συμβάλλει
θέτηση - Αποτελεσματικότητα
το έργο στην εκτίμηση της κοινωνίας για την
ομάδα-στόχο; Καλύπτει το έργο ομάδες- Αποδοχή από την Κοινωνία: Θέτει το έργο σε

στόχους που συνήθως τυγχάνουν λιγότερης εφαρμογή στρατηγικές για τη αντιμετώπιση

προσοχής; των εμποδίων όπως την προώθηση: θετικών

Διαδικασία παραγωγής της ιδέας: Μέσα σε
ποιο πλαίσιο γεννήθηκε η ιδέα;
(άτομο/α, ομάδα-στόχος, οργανισμός, συ-
νεργασία, κ.α.) ανέπτυξε την ιδέα; Ενσωμα-
τώθηκαν στην ιδέα διαφορετικές οπτικές (για
παράδειγμα, μέσω της συνεργασίας ανάμεσα
στις διάφορες αρχές/κλάδους/ομάδες); Ποια
εμπόδια έχουν ξεπεραστεί κατά τη διαδικασία
συμπερίληψης σχετικών εταίρων;
Β. Μεσολάβηση - Συμμετοχή
Εδαφικό και Κοινωνικοοικονομικό Πλαίσιο:
Πώς ενσωματώνεται το έργο στο τοπικό και
περιφερειακό περιβάλλον; Εντάχθηκαν
κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές
συνθήκες που σχετίζονται με το έργο; Ποια
είναι η στρατηγική προς τις ομάδες-στόχους:
Υπάρχει πρόβλεψη για υπηρεσίες συμμετο-
χής από τη βάση προς την κορυφή και το
αντίστροφο; Έχουν ενημερωθεί και ενταχθεί
οι σχετικοί τοπικοί/ περιφερειακοί φορείς στο
πρόγραμμα;
Η διαμόρφωση Ενός «Γόνιμου» Περιβάλ-
λοντος: Το έργο υλοποιείται με ένα εφευ-
ρετικό, δημιουργικό και θαρραλέο τρόπο; Το
έργο προωθεί το διάλογο και τη συνεργασία
με άλλα ιδρύματα/οργανισμούς; Μοιράζονται
ανοιχτά στο πλαίσιο του έργου οι πληροφο-
ρίες σχετικά με διάφορες πτυχές, όπως για
παράδειγμα οι διαδικασίες λήψης αποφά-
σεων, τα οικονομικά και η αξιολόγηση;
Τροποποιείται το έργο με
μεταβαλλόμενες ανάγκες;
Διαδικασία Ανάπτυξης: Ποια πρόσωπα και
οργανισμοί μπορούν να θεωρηθούν
‘οδηγοί’ για την αλλαγή; Ποιοι
παράγοντες επιτυχίας ώστε να είναι εφικτή η
κυβερνητικών πολιτικών, υποστηρικτικού
νομικού και διοικητικού πλαισίου, καλών
Ποιος
διατομεακών σχέσεων και μιας κουλτούρας
συνεργασίας, διασυνδέσεων με οργανισμούς
που μπορούν να αναβαθμίσουν την καινοτο-
μία, ευκαιρίες για την βελτίωση των δεξιο-
τήτων); Υποστηρίζεται η ιδέα από την τοπική
της κοινωνία;
Βιωσιμότητα: Έχει διευρύνει το έργο τη βάση
χρηματοδότησής του (δηλαδή, τη μη εξάρτη-
ση από ένα και μοναδικό χορηγό/ευεργέτη),
καθώς επίσης και τη βάση γνώσεων (π.χ.
γίνεται μεταφορά τεχνογνωσίας μεταξύ των
οι εμπλεκόμενων φορέων); Έχουν καθιερωθεί
διασυνδέσεις με τα υφιστάμενα διακρατικά
,εθνικά, περιφερειακά και τοπικά προγράμ-
ματα, δομές και στρατηγικές;
Ενσωμάτωση και Αναβάθμιση: Ενθαρρύνει το
έργο τις προοπτικές για συνεχή μάθηση τόσο
μέσα από τις επιτυχίες όσο και μέσα από τις
αποτυχίες; Τα βασικά διδάγματα που αποκο-
μίστηκαν έχουν οδηγήσει σε τροποποιήσεις
του έργου; Έχουν εκφράσει ενδιαφέρον
άλλοι οργανισμοί, μέσα ενημέρωσης, χορηγοί
και πολιτικοί; Υπάρχει μια δομημένη και
υποστηρικτική αναπτυξιακή διαδικασία που να
βοηθά στην ενσωμάτωση και την αναβάθμιση
τόσο σε επίπεδο διακυβέρνησης όσο και σε
επίπεδο έργου;
Εφαρμογή Διαδικασίας: Άλλαξε χέρια (και αν
ναι πως) η ‘κυριότητα’ του έργου με την
βάση τις
πάροδο του χρόνου (δηλαδή , από τη μια
μοναδική ιδιοκτησία ενός ατόμου/οργανισμού
προς ένα ευρέως υποστηριζόμενο έργο);
ως Είναι η ευθύνη του έργου μοιρασμένη μεταξύ
ήταν οι των ενδιαφερομένων φορέων; Ποιοι κρίσιμοι
παράγοντες παρατηρήθηκαν κατά την οικοδό-
-49-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 μηση μιας σταθερής βάσης για το έργο
(σταθερά οικονομικά θεμέλια, δεξιότητες και
τεχνογνωσία των προσώπων που εμπλέκονται
και ούτω καθεξής); Έχουν ξεπεραστεί με
επιτυχία τα εμπόδια που αποτελούσαν τροχο-
πέδη στην εξέλιξη του συστήματος;
Δ. Επιδράσεις - Διάχυση
Διαδικασία Καταγραφής Επιπτώσεων: Έχει
εξασφαλιστεί η παρακολούθηση
αξιολόγηση; Πώς μπορεί να καθοριστεί το
εύρος των επιπτώσεων; Υπάρχουν έμμεσες
επιπτώσεις πέρα από τις ομάδες-στόχους και
τους εστιασμένους στόχους ή/και αθέλητες
αρνητικές επιπτώσεις; Ποιος είναι ο χρονικός
ορίζοντας των άμεσων και πιθανών μελλοντι-
κών επιπτώσεων; Είναι εφικτό να εκτιμηθεί
το τέλος του κύκλου ζωής της καινοτομίας,
σε σύντομες περιόδους , όπως μήνες ή χρόνια
ή και γενιές; Έχουν μετρηθεί οι επιπτώσεις;
Πώς και πότε μετρήθηκαν (π.χ. εξωτερική
αξιολόγηση ή αυτοαξιολόγηση, ex-post/ex-
ante); Ποιες επιπτώσεις προκλήθηκαν (π.χ.
οικολογικές οικονομικές κα);
Συμβολή στην Αλλαγή: Ποιες οι συνέπειες -
και πάνω σε ποιον - από την κοινωνική καινο-
@:www τομία που μπορούν να παρατηρηθούν; Το
έργο κάλυψε αποτελεσματικά κάποια κοινωνι-
ec.europa.eu/bepa/p
df/publications_pdf κά αιτήματα ή κοινωνικές προκλήσεις; Συνέ-
/social_innovation.p
βαλε το έργο στη συστημική αλλαγή; Συνέ-
df
βαλε το έργο στην αλλαγή ρόλων (ατόμων,
οργανισμών, κοινωνίας των πολιτών, επιχει-
ρήσεων και δημόσιων οργανισμών), στην
αλλαγή σχέσεων (επαγγελματικό
προσωπικό περιβάλλον, σε δίκτυα κα), στην
αλλαγή κανόνων (π.χ. όσον αφορά
νομικές απαιτήσεις) και αλλαγή
(συνήθειες, ήθη, έθιμα και ηθική/ανήθικη
συμπεριφορά); Έχουν οι κοινωνικές
@:www προκλήσεις επιλυθεί, γίνει αποδεκτές,
geracao21.com/ εγκριθεί και αξιοποιηθεί από τα άτομα, τις
κοινωνικές ομάδες και τους σχετικούς
οργανισμούς;
-50-
3.3.3. Παραδείγματα
Πιεστικές Κοινωνικές Ανάγκες
Οι πιεστικές κοινωνικές ανάγκες αφορούν
πρώτα και κύρια την ένταξη στην αγορά
εργασίας ατόμων από ευάλωτες κοινωνικές
ομάδες (μειονότητες, μακροχρόνια άνεργοι,
μετανάστες, παραβάτες), θέματα υγείας και
και η ρυθμίσεις πρόνοιας, την εκπαίδευση και στη-
ριξη της κοινότητας. Αρχικά η φροντίδα των
παιδιών υπήρξε ένα ζήτημα γύρω από το
οποίο αναπτύχθηκαν πολλές κοινωνικές και-
νοτομίες, λόγω της αδυναμίας των κυβερ-
νήσεων να επενδύσουν σε εργασίες που πα-
ραδοσιακά έκαναν δωρεάν οι μητέρες. Τώρα,
όμως, η γήρανση του πληθυσμού έχει θέσει
αυξημένη πίεση για ανάπτυξη δραστηριοτή-
των φροντίδας για τους ηλικιωμένους. Είναι
πιθανό να γίνει ο μεγαλύτερος τομέας απα-
σχόλησης, καθώς και ανάπτυξης νέων διαδι-
κασιών με αυξημένες παρεμβάσεις των κοι-
νωνικών επιχειρήσεων και των οργανισμών
της κοινωνίας των πολιτών.
Οι πρωτοβουλίες αυτές προκύπτουν γενικά
από οργανισμούς βάσης και στηρίζονται από
κοινωνικούς επιχειρηματίες, μη κυβερνητικές
οργανώσεις και τοπικούς φορείς που
κατορθώνουν να αξιοποιή-σουν τις εισφορές
των διαφόρων χορηγών και ευεργετών.
Για παράδειγμα, το Πρόγραμμα Νέας Γενιάς -
Projecto Geração στην Πορτογαλία ξεκίνη-
σε από την ανάγκη καταπολέμησης των
και αδικαιολόγητων απουσιών και της πρόωρης
εγκατάλειψης του σχολείου με την παροχή
τις εκπαίδευσης, κατάρτισης, απασχόλησης και
αξιών διεξόδων σε μια πολύ στερημένη κοινότητα
στην Αμαδόρα στα προάστια της Λισαβόνας.
Οι δραστηριότητες στο πλαίσιο του προγράμ-
ματος ποικίλουν από την παροχή δυνατοτή-
των εργασίας επιτρέποντας στους γονείς να
παραμείνουν σε θέσεις πλήρους απασχόλησης
και μια σειρά προγραμμάτων με παιχνίδια που
έχουν ως στόχο να ενθαρρύνουν τα παιδιά
ώστε να παραμείνουν στην εκπαίδευση.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Αντιμετώπιση Κοινωνικών και Αρχικά, οι πιστώσεις ήταν γνωστές ως ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Περιβαλλοντικών Προκλήσεων «δολάρια χρόνου» και εξαπλώθηκαν γρήγορα ΕΞΥΠΝΗΣ
από ανθρώπους που ξεκίνησαν να εφαρμό- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Σε αυτή την κατηγορία, εντάσσονται ευρείες
ζουν τη μέθοδο σε υποβαθμισμένες περιοχές ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ανησυχίες σχετικά με τις κοινωνικές προκλή-
των ΗΠΑ.
σεις, όμοιες με αυτές που κινητοποίησαν τον
Ερρίκο Ντυνάν να ιδρύσει τον Ερυθρό
Σταυρό για να βοηθήσει τραυματίες - πολίτες Επίτευξη Συστημικής Αλλαγής
σε περιόδους πολέμου και ομάδα καθηγητών Όταν οι κοινωνικές καινοτομίες στοχεύουν
και δημοσίων υπαλλήλων ώστε να δημιουρ- στην αλλαγή συμπεριφορών, οι πιο ισχυροί
γήσουν το Ανοικτό Πανεπιστήμιο για να παρέ- υποστηρικτές τους είναι οι θεσμοί. Συχνά, οι
χουν γνώσεις και πανεπιστημιακά πτυχία σε καινοτομίες αυτές προέρχονται ακόμα και από
ένα ευρύ τμήμα του πληθυσμού που δεν ήταν
σε θέση να ακολουθήσει μια κλασική ακα-
ιδιωτικές ή κοινοτικές πρωτοβουλίες.
@:www
Για παράδειγμα, το EcoMap στο Άμστερνταμ ams.urbanecomap.o
δημαϊκή πορεία. rg/
παρέχει στις τοπικές κοινότητες πληροφορίες
Σήμερα, οι πρωτοβουλίες αυτές κατευθύ- σχετικά με την πρόοδό τους όσον αφορά τον
νονται συχνά στην άτυπη οικονομία (άτομα, περιορισμό των αερίων του θερμοκηπίου.
οικογένειες, άτυπες ομάδες, ενώσεις και Παρέχει, επίσης, πρόσβαση σε πιο εύχρηστα,
δίκτυα) που αποτελεί μια υποτιμημένη πηγή τοπικά διαθέσιμα μέσα και πόρους για τη
κοινωνικής καινοτομίας. Διαδραματίζει όμως μείωση του αποτυπώματος άνθρακα.
έναν κρίσιμο ρόλο στην ανάπτυξη νέων
Το EcoMap υποστηρίζεται από τη CISCO και
πρακτικών σε τομείς όπως το περιβάλλον, η Εικ. 3.2.
την πόλη του Άμστερνταμ και εμπλέκει διά-
υγεία και η περίθαλψη και συχνά «είναι Χάρτης EcoMap στο
φορους τοπικούς φορείς. Άμστερνταμ.
μπροστά» τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και
από τις κυβερνήσεις. Πολλές καινοτομίες που
προέρχονται από την άτυπη οικονομία μπορεί
αργότερα να υποστηριχθούν και να
αναπτυχθούν από άλλους φορείς.

Οι αυξημένες δυνατότητες λόγω ψηφιακής

δικτύωσης είναι πιθανό να ενισχύσουν τη
σημασία αυτών των καινοτομιών στις επόμε-
νες δεκαετίες. Ένα παράδειγμα αυτής της
αναδυόμενης τάσης είναι η Παγκόσμια
11
Τράπεζα Χρόνου , που παρέχει μια μέθοδο
στους ανθρώπους ώστε να συνεργαστούν για
να βοηθήσουν τους εαυτούς τους και τους
άλλους. Οι συμμετέχοντες “καταθέτουν” το
χρόνο τους στην Τράπεζα, δίνοντας πρακτική
βοήθεια και υποστήριξη στους άλλους και
είναι σε θέση να “αποσύρουν” το χρόνο τους
όταν χρειάζεται να κάνουν κάτι οι ίδιοι. Ο
χρόνος του καθενός αποτιμάται ισότιμα.

11
Το τραπεζικό σύστημα χρόνου επινοήθηκε από τον
Δρ Edgar Cahn στη δεκαετία του 1980, ενώ ήταν στο
LSE. Επιστρέφοντας στις ΗΠΑ, ο Cahn υλοποίησε τις
-51-

ιδέες του και τα «δολάρια χρόνου».

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 3.4. Τεχνολογίες Γενικής Οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής

Εφαρμογής διαθέτουν το δυναμικό για να συμβάλλουν

στην ανάπτυξη των περιφερειών και στη
Οι Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής (ΤΓΕ) βελτίωση της συνολικής ανταγωνιστικότητάς
(Key Enabling Technologies - KETs) μπορούν τους. Έχουν τη δυνατότητα να συνδέσουν τις
να χρησιμοποιηθούν σε διάφορους τομείς και βιομηχανικές αλυσίδες αξίας στις περιφέρειες
να συμβάλουν στη βελτίωση της ανταγωνι- της Ευρώπης, από τους υπεύθυνους για την
στικότητας των επιχειρήσεων. ανάπτυξη τεχνολογίας και μέσω των
προμηθευτών έως τους παραγωγούς, και έτσι
Η ΕΕ αναγνωρίζει ότι οι ΤΓΕ συμβάλλουν σε
να δώσουν τη δυνατότητα σε κάθε ευρωπαϊκή
πολλούς κλάδους παραγωγής της βιομηχα-
περιφέρεια να βρει τη δική της θέση στην
νίας με ετερογενείς τρόπους και δημιουργούν
αγορά.
αξία σε ολόκληρη την αλυσίδα – από τα υλικά
με τον εξοπλισμό και τις συσκευές μέχρι τα Ειδικότερα για λιγότερο αναπτυγμένες
προϊόντα και τις υπηρεσίες. «Λόγω αυτού του περιφέρειες, η πρόσβαση στις Τεχνο-
εγκάρσιου χαρακτήρα και της συστημικής λογίες Γενικής Εφαρμογής είναι ζωτικής
σπουδαιότητας για τους ευρωπαϊκούς σημασίας για τον εκσυγχρονισμό της
κλάδους παραγωγής, οι ΤΓΕ θα αποτελέσουν βιομηχανικής βάσης και τη βελτίωση της
τον καταλύτη για την ενίσχυση και τον ανταγωνιστικότητας.
εκσυγχρονισμό της βιομηχανικής βάσης
Προς τούτο, η ΕΕ έχει προσδιορίσει τις
καθώς και την κινητήρια δύναμη για την
Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής ως μία από
ανάπτυξη εντελώς νέων κλάδων παραγωγής
τις προτεραιότητες σε θέματα επενδύ-
κατά τα επόμενα έτη»12.
σεων για τη χρηματοδότηση της
Η ΕΕ έχει ήδη επισημάνει την προτεραιότητα περιφερειακής καινοτομίας στο πλαίσιο
των ΤΓΕ στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής
στις εμβληματικές πρωτοβουλίες της και Ανάπτυξης. Με την εισαγωγή της έξυπνης
προτείνει μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τις εξειδίκευσης ως προϋπόθεση, έχει προταθεί
ΤΓΕ που βασίζεται σε τρεις πυλώνες: μια πιο στρατηγική προσέγγιση στη χρηματο-
δότηση της περιφερειακής καινοτομίας.
(i) τεχνολογική έρευνα,
(ii) επίδειξη προϊόντων και Έτσι, οι Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής
(iii) δραστηριότητες ανταγωνιστικών αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της έξυπνης
κατασκευών. εξειδίκευσης. Στο πλαίσιο διαμόρφωσης των
στρατηγικών οι περιφέρειες παροτρύνονται
Η Επιτροπή πιστεύει ότι στρατηγική για τις
να προσδιορίσουν την ιδιαίτερη θέση τους
ΤΓΕ θα συμβάλει στην αναχαίτιση της
στις ευρωπαϊκές αλυσίδες αξίας όσον αφορά
πτωτικής πορείας της βιομηχανίας στην
την ανάπτυξη και/ή την εξέλιξη των βασικών
Ευρώπη και στην επιτάχυνση του ρυθμού της
τεχνολογιών γενικής εφαρμογής.
μεταφοράς, της χρήσης και της αξιοποίησης
των τεχνολογιών γενικής εφαρμογής, προκει- Το πλαίσιο που καθορίζει το ΕΤΠΑ παρέχει
μένου να τονωθεί η ανάπτυξη και η απασχό- ευρύτερες ευκαιρίες για τις περιφέρειες ώστε
ληση στην ΕΕ. να υποστηρίξουν όλα τα βασικά στάδια της
τεχνολογίας και της ανάπτυξης προϊόντων.

Το πεδίο εφαρμογής για επιλέξιμη χρηματο-

δότηση περιλαμβάνει την «τεχνολογική και
εφαρμοσμένη έρευνα, τις πιλοτικές γραμμές,
12
«Ευρωπαϊκή στρατηγική για βασικές τεχνολογίες τις ενέργειες έγκαιρης επικύρωσης προϊό-
γενικής εφαρμογής – γέφυρα για ανάπτυξη και
ντων, τις προηγμένες κατασκευαστικές
-52-

απασχόληση» Ανακοίνωση ΕΕ (2012)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ικανότητες παραγωγής και την πρώτη υλικά και/ή στη φωτονική· και, χωρίς ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
παραγωγή». Καλούνται δε οι περιφέρειες να όμως να περιορίζεται σε αυτό, ΕΞΥΠΝΗΣ
δώσουν τη δέουσα προσοχή στην γόνιμη ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
γ) παράγεται από προηγμένες τεχνο-
αλληλεπίδραση των διαφόρων τεχνολογιών ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
λογίες κατασκευής.
γενικής εφαρμογής.
Στον ΟΡΙΖΟΝΤΑ 2020 δίνεται ισχυρή έμφαση
Η ΕΕ καλεί τα κράτη μέλη να:
στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών βιομηχανι-
 αξιοποιήσουν τις στρατηγικές κών ικανοτήτων σε ΤΓΕ. Ειδικότερα το Πρό-
έρευνας και καινοτομίας για γραμμα «Nanotechnologies, Advanced
έξυπνη εξειδίκευση, ώστε να Materials and Production» καλύπτει τέσσερεις
υποστηριχθεί η μετάδοση του βασικούς τομείς:
αντίκτυπου των λύσεων με βάση τις
 νανοτεχνολογίες,
Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής για
 προηγμένα υλικά,
την ενίσχυση των υφιστάμενων και
 προηγμένη μεταποίηση και διεργα-
ενδεχομένως τη δημιουργία νέων
σίες, και
ευρωπαϊκών βιομηχανικών αλυσίδων
 βιοτεχνολογία.
αξίας,·
 να ενθαρρύνουν τις διαχειριστικές Κάποιες χώρες που διαδραματίζουν ηγετικό
αρχές που είναι αρμόδιες για την ρόλο στην ανάπτυξη ΤΓΕ έχουν διαμορφώσει

ανάπτυξη στρατηγικών έξυπνης εξιδικευμένες στρατηγικές γι’ αυτές. Έτσι για

εξειδίκευσης, με σκοπό τη στενή παράδειγμα η περιφέρεια της Αγγλίας έχει

συνεργασία με άλλες αρχές που είναι υιοθετήσει, στο πλαίσιο της στρατηγικής

αρμόδιες για τις πολιτικές έρευνας και έξυπνης εξειδίκευσης, οκτώ ειδικές

καινοτομίας, ιδίως όσον αφορά τα σύγχρονες τεχνολογίες13.

προγράμματα της πρωτοβουλίας Η εξειδίκευση αυτή κατέστει δυνατή μέσα από

«Ορίζοντας 2020». Έτσι θα μια διαδικασία ειδικών – εθνικού επιπέδου -
μπορέσουν να αναπτυχθούν οι μελετών που κατέδειξαν ότι είναι εκείνες στις
μέγιστες δυνατές συνέργειες στον οποίες το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ένα
τομέα των ΤΓΕ, και πραγματικό συγκριτικό πλεονέκτημα και τη
 να αξιοποιήσουν για την επίτευξη δυνατότητα εμπορικής εκμετάλλευσης σε μια
των στόχων αυτών τα προγράμ- παγκόσμια αγορά.
ματα INTERREG και τα άλλα
προγράμματα των διαρθρωτικών
ταμείων.

Η ΕΕ δεν δίνει ορισμό για τις Τεχνολογίες

Γενικής Εφαρμογής, αλλά προσδιορίζει ότι
ένα προϊόν βασίζεται σ’ αυτές εφόσον:

α) ένα βασικό προϊόν για την ανάπτυξη

αγαθών και υπηρεσιών που αυξάνει
τη συνολική εμπορική και κοινωνική
τους αξία, και ·

β) αποτελείται από συστατικά μέρη που 13

βασίζονται στη νανοτεχνολογία, στη
μικρο/νανοηλεκτρονική, στη βιομη-
χανική βιοτεχνολογία, στα προηγμένα
Οι τεχνολογίες αυτές είναι (1) Big data and energy
efficient computing, (2) Robotics and autonomous
systems, (3) Satellites and commercial applications of
space, (4) Life Sciences, genomics and synthetic
biology, (5) Regenerative medicine, (6) Agri-science,
(7) Advanced materials and nano-technology και (8)
-53-

Energy technologies.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 3.5. Παρακολούθηση και προς την επίτευξη των διαφόρων στόχων της

Αξιολόγηση έξυπνης εξειδίκευσης.

Το υφιστάμενο σύνολο δεικτών παρακολού-

H συζήτηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο σε ότι
θησης της ανταγωνιστικότητας και της καινο-
αφορά στο στάδιο της «μέτρησης» και της
τομίας, έχει ήδη κριθεί ανεπαρκές, κυρίως
«αξιολόγηση» της υλοποιούμενης στρατη-
διότι είναι ακραιφνώς τεχνοκρατικό και δεν
γικής της έξυπνης εξειδίκευσης είναι ακόμα
λαμβάνει υπόψη του κοινωνικές παραμέ-
σε εξέλιξη. Σε κάθε περίπτωση όμως καθένας
τρους, ενώ αμφισβητείται επίσης η χρονική
από τους τρεις βασικούς στόχους της έξυπνης
εγκυρότητά τους, δεδομένου ότι η επεξεργα-
εξειδίκευσης, όπως αυτοί αναφέρονται στην
σία τους από την eurostat είναι χρονοβόρα.
αρχή της ανάλυσης, θα πρέπει να λαμβάνεται
Για τους πιο πάνω λόγους, η ανάγκη για την
σοβαρά υπόψη στην επιλογή των δεικτών
ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών μέτρησης και
μέτρησης και αξιολόγησης. Κυρίως θα πρέπει
αξιολόγησης είναι απολύτως κρίσιμη, αναγ-
να εξετάζουν τις τάσεις και τις εξελίξεις που
καία και επιτακτική, ιδίως αν στόχος των
διέπονται μέσα από τους τρεις βασικούς
«οικονομικών» της έξυπνης εξειδίκευσης
στόχους και τους οποίους η σύλληψη τους
είναι να υπερβούν το καθαρά αφηρημένο
«…Χωρίς τις
προέρχεται. Από ένα πρότυπο πλαίσιο των
πλαίσιο τους, επιτρέποντας έτσι την σύνδεση
απαραίτητες
δεικτών γνώσης και καινοτομίας.
της θεωρίας με την πρακτική εφαρμογή.
μετρήσεις και
τους Η ανάγκη για την συλλογή και επεξεργασία
Με βάση τα όσα προαναφέρθηκαν, αυτό που
κατάλληλους δεδομένων, προκειμένου να εξάγονται χρήσι-
συμπεραίνεται είναι ότι θα πρέπει να δοθεί
δείκτες, καθώς μα συμπεράσματα για την στρατηγική της
ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία της παρα-
και την τακτική έξυπνης εξειδίκευσης, είναι κρίσιμη. Χωρίς τις
κολούθησης και αξιολόγησης των στρατη-
συλλογή και απαραίτητες μετρήσεις και τους κατάλληλους
γικών, που παρέχουν τη σύνδεση μεταξύ της
επεξεργασία δείκτες, καθώς και την τακτική συλλογή και
έξυπνης εξειδίκευσης και των Διαρθρωτικών
δεδομένων, τα επεξεργασία δεδομένων, τα πρότυπα των
Ταμείων γενικότερα. Δεν είναι τυχαίο άλλω-
πρότυπα των στρατηγικών έξυπνων εξειδίκευσης δεν θα
στε ότι στις προϋποθέσεις της έξυπνης
στρατηγικών είναι ευδιάκριτα και οι εμπλεκόμενοι φορείς
εξειδίκευσης αναφέρεται ρητά η ανάγκη οι
έξυπνων χάραξης πολιτικής, δεν θα είναι σε θέση να
στρατηγικές RIS3 να περιλαμβάνουν ένα
εξειδίκευσης παρακολουθούν την πρόοδο των διαρθρω-
σύστημα παρακολούθησης και επανεξέτασης.
δεν θα είναι τικών αλλαγών και να συγκρίνουν τις στρα-
τηγικές μεταξύ τους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό για την πολιτική
ευδιάκριτα και
συνοχής να επιλέξει κανείς τους κατάλληλους
οι Πέρα λοιπόν από τις στατικές προσεγγίσεις,
δείκτες αποτελεσμάτων στο επίπεδο της
εμπλεκόμενοι που αφορούν στην μέτρηση της ανταγωνι-
στρατηγικής της έξυπνης εξειδίκευσης, καθώς
φορείς χάραξης στικής θέσης των περιφερειών στον τομέα
αυτό είναι απαραίτητο για να εξασφαλιστεί ότι
πολιτικής, δεν της ΕΤΑΚ (διπλώματα ευρεσιτεχνίας, δημο-
όλα τα κίνητρα και οι θέσεις των φορέων
θα είναι σε σιεύσεις κα), στον έλεγχο των συσχετίσεων
είναι σωστά ευθυγραμμισμένα και ότι η
θέση να μεταξύ των δημόσιων και των ιδιωτικών
πολιτική μπορεί να παρακολουθείται αναλό-
παρακολου- επενδύσεων σε Ε&Α και φυσικά στη μέτρηση
γως και να προσαρμόζεται όταν αυτό κρίνεται
θούν την των δομών της περιφερειακής οικονομίας
απαραίτητο, δημιουργώντας ένα αποτελεσμα-
πρόοδο των (απασχόληση κατά τομείς κλπ), είναι ανάγκη
τικό κύκλο μάθησης της πολιτικής. Όπως
διαρθρωτικών να μετρηθούν οι αναδυόμενες τάσεις, όσον
αναφέρεται στην πέμπτη έκθεση για τη
αλλαγών…» αφορά τις επιχειρηματικές ανακαλύψεις, την
συνοχή, «το σημείο εκκίνησης για μια
ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και τη δια-
προσέγγιση προσανατολισμένη στα αποτελέ-
φοροποίηση του συστήματος και την παρα-
σματα είναι ο εκ των προτέρων καθορισμός
γωγή των κρίσιμων συμπλεγμάτων. Εν ολί-
γοις, να αφορά στη μέτρηση της προόδου
-54-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
σαφών και μετρήσιμων στόχων και δεικτών
αποτελεσμάτων».
Ο συνδυασμός μιας σειράς στοιχείων είναι
αυτός που μπορεί να παρέχει μια κατάλληλη
βάση για αυτή τη διαδικασία ταυτοποίησης. Οι
κυριότερες σχετικές μέθοδοι κυμαίνονται από
καθαρά ποσοτικές ως περισσότερο ποιοτικές.
Οι δύο τελευταίες – οι εις βάθος μελέτες
περιπτώσεων συνεργατικών σχηματισμών και
οι αξιολογήσεις από ομότιμους (peer review)
παρέχουν τη δυνατότητα να ενοποιηθεί το
υπάρχον γνωστικό πεδίο και να διεξαχθούν
αξιόπιστοι πειραματισμοί από τους περιφε-
ρειακούς παράγοντες στο πνεύμα μιας «επι-
χειρηματικής διαδικασίας ανακάλυψης».
Ανάλυση της επιστημονικής και τεχνο-
λογικής εξειδίκευσης: αναλύσεις της εξειδί-
κευσης των επενδύσεων σε Ε&Α, δημοσιεύ-
σεις και αναφορές, αιτήσεις για διπλώματα
ευρεσιτεχνίας και αναφορές ανά «πεδίο». Μια
περιφέρεια έχει συγκριτικό πλεονέκτημα σε
ένα τομέα εάν εμφανίζει μια - άνω του μέσου
όρου - συγκέντρωση αυτών των δεικτών σε
σχέση με την τιμή που λαμβάνει μια χώρα ή
μια ομάδα χωρών.
Το πλεονέκτημα αυτής της μεθόδου είναι ότι
τέτοια δεδομένα είναι διαθέσιμα σε μια
συγκριτική μορφή (με ορισμένους περιο-
ρισμούς), αλλά το μειονέκτημα είναι ότι
αντικατοπτρίζει τις επιστημονικές δυνατότη-
τες και όχι την εμπορική αξία ή τις προοπτικές
της καινοτομίας.
Μια σημαντική δυσκολία είναι να συσχετίσει
κανείς επιστημονικές αρχές με τεχνολογικούς
τομείς και κλάδους της παραγωγής δεδομέ-
νου ότι πολλές αρχές και τεχνολογίες είναι
γενικού χαρακτήρα και βρίσκουν εφαρμογές
σε πολλούς και διαφορετικούς τομείς. Η
ταξινόμηση κατά τομέα είναι επίσης ένας
σημαντικός περιορισμός δεδομένου ότι
βασίζεται σε μάλλον ξεπερασμένους ορισμούς
των προϊόντων που δεν ταιριάζουν με τα
τρέχουσα μίγματα προϊόντων (π.χ.
δυσκολία να ορίσει κανείς το περιβαλλοντικό
προϊόν).
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Είναι πιο ενδιαφέρον να υπολογίσει κανείς τις ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αλλαγές των δεικτών διαχρονικά υποδεικ- ΕΞΥΠΝΗΣ
νύοντας τις τάσεις εξειδίκευσης οι οποίες ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
δίνουν μια προοπτική για την εξέλιξη της ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εξειδίκευσης μιας περιφέρειας σε Ε&Α.
Ανάλυση της περιφερειακής οικονομικής
εξειδίκευσης: οι ποσοτικές αναλύσεις υπο-
λογίζουν τους βαθμούς εξειδίκευσης των
περιφερειακών οικονομιών με βάση τα
στοιχεία για την απασχόληση (ή την προ-
στιθέμενη αξία). Οι συντελεστές της περιοχής
υπολογίζουν αν ορισμένοι τομείς υπέρ-
εκπροσωπούνται σε μια περιφερειακή οικονο-
μία σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες ή
χώρες. Αυτό ταυτίζεται, ορισμένες φορές με
την ύπαρξη συνεργατικών σχηματισμών (ή
αλλιώς συνεργειών), ακόμη και αν οι εν λόγω
δείκτες καλύπτουν αποκλειστικά και μόνο τα
αποτελέσματα της συσσώρευσης και όχι τις
αλληλεπιδράσεις, ένα ουσιαστικό χαρακτη-
ριστικό ενός συνεργατικού σχηματισμού.
Κατά συνέπεια, οι δείκτες εξειδίκευσης υπο-
δεικνύουν την παρουσία κρίσιμων μαζών
δραστηριότητας αλλά όχι διασυνδέσεις που
καθοδηγούνται από την καινοτομία. Μπορούν
να επισημαίνουν τα προβλήματα που προκύ-
πτουν όταν οι περιφέρειες παραμένουν πολύ
εξειδικευμένες σε παρακμάζουσες, μη-αντα-
γωνιστικές δραστηριότητες.
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να αντιπα-
ραβάλλει κανείς αυτά τα δεδομένα εξειδί-
κευσης με δείκτες απόδοσης (προστιθέμενη
αξία, εξαγωγές κλπ), κάτι το οποίο είναι ένα
από τα κύρια καθήκοντα που εκτελούνται από
το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Συνεργατικών
Σχηματισμών.
Όπως και με το προηγούμενο είδος
ανάλυσης, η διαχρονική ανάλυση των αλλα-
γών στην εξειδίκευση είναι πιθανό να φέρει
περισσότερα χρήσιμα στοιχεία από ό, τι οι
στατικές αναλύσεις.
η
-55-
 RIS3 Τροχός Αξιολόγησης ακόλουθη σημασία:

Η δημιουργία ενός αποτελεσματικού εργα- 0 = δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία

λείου που με τη χρήση του να απεικονίζεται η
1 = αρνητικός
πρόοδος που έχει σημειωθεί στο στάδιο
σχεδιασμού μιας RIS3, προϋποθέτει την 2 = πρέπει να βελτιωθεί

συμπύκνωση ενός μεγάλου όγκου πληροφο- 3 = μέτριος

ριών. Ο Τροχός είναι ένα συνθετικό εργαλείο
4 = ισχυρός
για την τοποθέτηση της περιφέρειας σε σχέση
με την Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης. 5 = άριστος

Παρόλο που η επιβολή περιορισμών μπορεί Το τελικό αποτέλεσμα θα απεικονίζεται σε

να ενισχύσει αυτήν την προσπάθεια, ιδίως αραχνοειδές γράφημα, όπου ο ισχυρός και ο
εκείνων αυτών που καλούνται να παρουσιά- αδύναμος παράγοντας εύκολα θα μπορεί να
σουν τα αποτελέσματα αυτής της πολύ αναδειχτεί. Τούτη η άμεση οπτική αναγνώ-
σύνθετης προσπάθειας απλά και κατανοητά, ο ριση των δυνατών και αδύνατων σημείων
τροχός της αξιολόγησης είναι σε θέση να μπορεί να καθοδηγήσει την προσοχή σε
υποστηρίξει τα ευρήματα μιας σειράς δραστηριότητες όπως:
δραστηριοτήτων (πχ αυτό-αξιολόγηση, αξιο-
 συμπλήρωση/αναβάθμιση των
λόγηση ομοτίμων, συμβουλές εμπειρογνωμό-
εθνικών ή περιφερειακών RIS3,
νων, παρουσιάσεις, διαβούλευση διαπραγμά-
 κατάλληλη εξέταση των περιουσια-
τευση κα). Ο Τροχός είναι χτισμένος με βάση
κών στοιχείων της περιφέρειας, των
τα έξι βήματα που περιγράφονται στον οδηγό
προτεραιοτήτων και των αναγκών της
στρατηγικής για την έξυπνη εξειδίκευση και
πολυεπίπεδης διαδικασίας διακυ-
Εικ. 3.3. τον προσδιορισμό των κρίσιμων παραγόντων
O Τροχός βέρνησης σε εθνικό επίπεδο,
Αυτοαξιολόγησης για για κάθε ένα από αυτά τα βήματα.
 προετοιμασία και διαπραγμάτευση
τη S3Cy όπως
παρουσιάστηκε από Η κλίμακα (από 0 έως 5) εκτιμά την σπου- των προγραμμάτων χρηματοδότησης,
την Ομάδα Μελέτης
στο πλαίσιο της δαιότητα των αποδεικτικών στοιχείων για όλα (πχ πολιτική συνοχής της ΕΕ, επιχει-
Διεθνούς Αξιολόγησης τα στάδια του πλαισίου της διαδικασίας. Κάθε ρησιακά προγράμματα),
(Μάιος 2014)
κρίσιμος παράγοντας παρουσιάζεται με την  αξιολογήσεις και συγκριτική αξιολό-
γηση,
 προβληματισμός σχετικά με τη δρα-
στηριότητα κατάρτισης που απαιτείται
σε κάθε ξεχωριστό τμήμα,
 προσδιορισμός των δραστηριοτήτων
συνεργασίας και καθιέρωση εργα-
λείων αμοιβαίας μάθησης και άλλη-
λεπίδρασης.

Μια διεξοδική διαδικασία αξιολόγησης απαιτεί

την αξιολόγηση της περιφέρειας στο πλαίσιο
των λεπτομερών ορισμών - επεξηγήσεων,
όπως αυτές διατίθεται στον οδηγό για την
RIS3 και στα παραρτήματα του.

Ο Πίνακας 3.3. που ακολουθεί συνοψίζει το

εργαλείο αναφοράς για την αξιολόγηση των
RIS3.
-56-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Θεματικές
Βήματα ΕΕ Βαθμός Συνοπτική Επεξήγηση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Ενότητες
ΕΞΥΠΝΗΣ
Περιφερειακά -Χαρτογράφηση περιουσιακών στοιχείων
/Εθνικά -SWOT ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
0 έως 5
Περιουσιακά -Δυναμική καινοτομίας και δεξιοτήτων για ανάπτυξη ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στοιχεία βασισμένη στη γνώση
Βήμα 1
-Διασύνδεση της γνώσης, του εμπορίου και των
δεξιοτήτων
Ανάλυση Διάσταση 0 έως 5 -Τοποθέτηση σε διαπεριφερειακές και διεθνείς
Περιφερειακού αλυσίδες αξίας
/ Εθνικού -Διαπεριφερειακά /διεθνή δίκτυα συνεργασίας
Πλαισίου
-Επιχειρηματικές υλοποιήσεις (start-ups),
Επιχειρηματική επιχειρηματικά δίκτυα
0 έως 5
Δυναμική -Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ)
-Νέες μορφές αυτό-απασχόλησης
Δομή -Προσδιορισμός συγκεκριμένων φορέων και ορισμός
0 έως 5
Διακυβέρνησης καθηκόντων, ρόλων και ευθυνών τους
-Δραστικότητα και συναίνεση στην εφαρμογή των
ΒΗΜΑ 2 Ευρεία
0 έως 5 συνεργατικών αρχών ηγεσίας
Συμμετοχή
- Τετραπλός έλικας
Διακυβέρνηση
Διοίκηση, -Χρήση του ανοικτού φόρουμ συζήτησης και
Διαχείριση και 0 έως 5 διαλόγου με τους πολίτες
Συμμετοχή -Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση
-Είναι η κοινωνική, οργανωτική και υπηρεσιακή
Ευρεία προβολή καινοτομία στην αγορά των υπηρεσιών,
0 έως 5
της Καινοτομίας συμπληρωματική της τεχνολογικής και επιστημονικής
ΒΗΜΑ 3 καινοτομίας που βασίζεται;
Μεγάλες -Κοινωνικά περιεκτικές, όπως επίσης για το
Κοινό Όραμα 0 έως 5
Προκλήσεις περιβάλλον και την αειφόρο οικονομική ανάπτυξη
Ανάλυση -Εκτίμηση κινδύνου και σχέδιο έκτακτης ανάγκης στη
0 έως 5
Σεναρίου περίπτωση αλλαγών στο μέλλον
-Κρίσιμη αναθεώρηση των εμπειριών του
Αναθεώρηση παρελθόντος (από RIS σε RIS3)
παρελθοντικών 0 έως 5
προτεραιοτήτων -Δυναμική αναγνώριση των πραγματικών ή
ΒΗΜΑ 4 δυνητικών περιοχών με συγκριτικό πλεονέκτημα
- Ευθυγράμμιση με την ανάλυση του πλαισίου και
Προσδιορισμός Συνοχή 0 έως 5 συγκομιδή των επιχειρηματικών ανακαλύψεων και
Προτεραιοτήτων της Ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ατζέντας
-Συγκέντρωση των πόρων σε περιορισμένο αριθμό
Κρίσιμη Μάζα 0 έως 5
προτεραιοτήτων
-Συμπεριλαμβανομένων του σχεδίου δράσης και των
Χαρτογράφηση 0 έως 5
ΒΗΜΑ 5 πιλοτικών έργων
-Κατάλληλο μίγμα στοχοθετημένων και οριζόντων
Ισορροπία 0 έως 5
Μείγμα μέτρων
Πολιτικής Πλαίσιο -Π.χ. επιτρέποντας την στήριξη στον πειραματισμό,
0 έως 5
Προϋποθέσεων κλπ.
Εκροές και -Επιλογή ενός περιορισμένου αριθμού εκροών και
Δείκτες Άμεσων 0 έως 5 δεικτών αποτελεσμάτων που να συνδέονται με τις
Αποτελεσμάτων προτεραιότητες

ΒΗΜΑ 6 -Μηχανισμοί, που υποστηρίζονται από την κατάλληλη

συλλογή δεδομένων, για να διαπιστωθεί το κατά
Παρακολούθηση 0 έως 5
πόσον οι δραστηριότητες της RIS3 εκπληρώνουν τους
Παρακολούθηση στόχους της Πίνακας 3.1. Εργαλείο
και Αξιολόγηση Αναφοράς για την
Αναβάθμιση -
ανανέωση -Αναθεώρηση των προτεραιοτήτων και του μίγματος Αξιολόγηση των
0 έως 5 Στρατηγικών Έξυπνης
στρατηγικής πολιτικής, ως αποτέλεσμα της διαδικασίας ελέγχου
RIS3 Εξειδίκευσης.
-57-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-58-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΜΕΛΕΤΕΣ
ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

04
-59-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 4. ΜΕΛΕΤΕΣ

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ
-60-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Το περιεχόμενο του κεφαλαίου αυτού πραγματοποίησαν τις απαιτούμενες διεργασίες ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
συμβάλλει στην ολοκλήρωση του θεωρητικού σε ότι αφορά στον οικονομικό μετασχημα- ΕΞΥΠΝΗΣ
υποβάθρου που αναπτύχθηκε στο προη- τισμό τους, σύμφωνα με τους στόχους της ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
γούμενο, καθώς συμπληρώνει με «προστιθέ- στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Οι στρατηγικές ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

μενη αξία» τη συνολική εικόνα και τις αυτές εμφανίζουν αρκετά κοινά χαρακτηρι-

επιλογές της Ομάδας Μελέτης σε σχέση με τη στικά όσον αφορά το πλαίσιο της μεθόδου

μεθοδολογία, τους προβληματισμούς και τις σχεδιασμού, αλλά και έντονες διαφοροποιή-

εισηγήσεις που αφορούν στη S3Cy.
Η Ομάδα Μελέτης, αξιοποιώντας τη συνερ-
γασία της με άλλους αρμόδιους φορείς, περι-
φέρειες και μελετητές απέκτησε πρόσβαση σε
σειρά χρήσιμων κειμένων και πληροφοριών
(δημοσιευμένων ή μη). Η πληροφόρηση αυτή
σεις που πηγάζουν από το ιστορικό και οικο-
νομικό τους πλαίσιο. Ορισμένες πτυχές αυτών
των διαδικασιών αξιολογούνται ως βέλτιστα
παραδείγματα και άρα λαμβάνονται υπόψη
στην περαιτέρω επεξεργασία της S3Cy.
Οι στρατηγικές έξυπνης εξειδίκευσης στο-

μελετήθηκε για να αναλυθεί η κάθε «περί- χεύουν στο να επιτύχουν τα βέλτιστα αποτε-

πτωση», ώστε στη συνέχεια να μπορεί να λέσματα της καινοτομίας μέσω της αποτελε-

αξιοποιηθεί είτε ωε γενική γνώση είτε ως σματικής διάθεσης των δημοσίων πόρων.

παράδειγμα για συσχετισμό με την κυπριακή Άλλωστε, η φιλοσοφία της έξυπνης εξειδίκευ-
ιδιαιτερότητα. σης βασίζεται στην αντίληψη ότι οι περι-
φέρειες από μόνες δεν είναι σε θέση να
Οι Μελέτες Περίπτωσης αποτελούν, στην
πετύχουν τα πάντα στο τομέα της τεχνολο-
πράξη, ένα πολύ αποτελεσματικό μεθοδολο-
γικής προόδου και της καινοτομίας. Ως εκ
γικό εργαλείο, καθότι μέσα από την καταγρα-
τούτου, είναι ζωτικής σημασίας ζήτημα για
φή των επιλογών που έγιναν για την εφαρμο-
μια περιφέρεια να ακολουθήσει μια στοχα-
γή της έξυπνης εξειδίκευσης αναδεικνύεται η
στική διαδικασία που θα αφορά στον καθορι-
σημασία των περιφερειακών ιδιαιτεροτήτων
σμό των προτεραιοτήτων και στη συγκέντρω-
και των περιουσιακών τους στοιχείων.
ση πόρων σε συγκεκριμένους παραγωγικούς
Επίσης, σημαντικό είναι να δει κανείς το πώς
τομείς, με βάση τις ανάγκες και τους διαθέσι-
οι εμπλεκόμενοι φορείς σε αντίστοιχες ευρω-
μους πόρους.
παϊκές περιφέρειες αντιμετωπίζουν συγκε-
κριμένα προβλήματα ανάπτυξης ή/και Η στρατηγική RIS, που ορίζει τη συγκέντρω-

εφαρμογής της στρατηγικής έξυπνης εξειδί- ση της χρηματοδότησης σε έναν περιορισμένο

κευσης για τις περιφέρειες τους. αριθμό προτεραιοτήτων, είναι άρρηκτα συν-
δεδεμένη με τους στόχους της έξυπνης,
Οι Μελέτες Περίπτωσης λειτουργούν ως
βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης
λογικά μοντέλα που υποστηρίζουν την Ομάδα
της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».
Μελέτης στη συλλογή, ανάλυση, επεξεργασία
και ερμηνεία των δεδομένων, ώστε να Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην

απαντήσει με ασφάλεια τα ερωτήματα που αξιολόγηση των αποτελεσμάτων και στην

έχει θέσει ως στόχο της η S3Cy. παρακολούθηση της προόδου προκειμένου να

διερευνηθεί αν τηρούνται οι στόχοι που
έχουν καθοριστεί και συμφωνηθεί από τους
εμπλεκόμενους φορείς.
4.1. Εφαρμογή RIS3 ανά
Οικονομική Ο Πίνακας 4.1 δείχνει την ταξινόμηση των
Δραστηριότητα επιλεγμένων περιφερειών. Η ομαδοποίηση
τους βασίστηκε στις στρατηγικές καινοτομίας
Στην ενότητα αυτή παρουσιάζεται η ανάλυση που εφαρμόστηκαν ανά τομέα οικονομικής
ευρωπαϊκών περιφερειών που πρόσφατα δραστηριότητας.
-61-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Διαδικασία
Περιφέ- Οικονομικού
Α/Α Τομέας Τίτλος και Περιγραφή Πλαίσιο Εφαρμογή
ρεια Μετασχημα-
τισμού

1. Χώρα των Ενέργεια EnergiBasque: Συμπλέγματα Διαφοροποίηση

Βάσκων, (Clusters)
Ισπανία Mια περιεκτική στρατηγική Εκσυγχρονισμός
για τον οικονομικό μετα- Εφαρμογή οίκο-
σχηματισμό της Χώρας των καινοτομίας σε ΜμΕ Ίδρυση και
Βάσκων και την κατάκτηση Ερευνητικές Υποδομές, λειτουργία νέου
μιας πρωτοπόρας θέσης παραγωγικού
Πανεπιστήμια τομέα
αναφορικά με τη βιομη-
χανική ανάπτυξη στον Βασικές Τεχνολογίες
τομέα της ενέργειας καθώς Εφαρμογής
και για την ανάδειξη της σε Διεθνοποίηση
περιφέρεια αναφοράς της Καινοτόμες δημόσιες
γνώσης. διαβουλεύσεις
Πράσινη Ανάπτυξη

2. Σκωτία Τουρισμός Πρόγραμμα Καινοτομίας Εφαρμογή οίκο- Εκσυγχρονισμός

στον Τουρισμό (TIP): καινοτομίας σε
μικρομεσαίες
Μια ολοκληρωμένη προσέ- επιχειρήσεις
γγιση για την ενίσχυση της
καινοτομίας στην τουριστι-
κή βιομηχανία.

3. Λούμπλιν, Αγροτικός Stryno-Sad: Εφαρμογή οίκο- Εκσυγχρονισμός

Πολωνία Τομέας Συνεταιρισμός καινοτομίας σε
μικρομεσαίες
επιχειρήσεις
4. Τάμπερε, Ιατρικές BioMedTech: Ερευνητικές Υποδομές, Διαφοροποίηση
Φιλανδία Τεχνολο-
γίες Μία συνέργεια μεταξύ του
Τεχνολογικού Παν. του
Τάμπερε και του Παν. του Πανεπιστήμια
Τάμπερε, που συγκεντρώ-
νει ένα ισχυρό μείγμα διε-
πιστημονικής τεχνογνωσίας
στον τομέα των επιστημών
της υγείας και της ιατρικής
τεχνολογίας.

5. Εσθονία Δημιουργι- Tartu Centre of Creative Δημιουργικές Διαφοροποίηση

κές Industries: Βιομηχανίες και
Βιομηχα- Πολιτισμός
νίες Κέντρο για τις Δημιουργι-
κές Βιομηχανίες του
Τάρτου

6. Πεδεμόν- Συμπλέγ- Περιφερειακά Συμπλέγματα Μετάβαση

τιο, ματα Συμπλέγματα (Clusters)
Ιταλία Καινοτομίας:
Βιομηχανική πολιτική για
την υποστήριξη της αντα-
Πίνακας 4.1.
γωνιστικότητας των επιχει-
Ταξινόμηση
ρήσεων μέσω της μεταφο-
Επιλεγμένων
ράς γνώσης και της σύγ-
Περιφερειών –
κλισης των επενδύσεων
Εφαρμογή RIS3 ανά
για την ανάπτυξη νέων
Οικονομική
καινοτόμων προϊόντων και
Δραστηριότητα.
υπηρεσιών.
-62-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
EnergiBasque Strategy
4.1.1. Ενέργεια - Χώρα των ΕΞΥΠΝΗΣ

Βάσκων Η Χώρα των Βάσκων διαθέτει μια ισχυρή ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
βάση στον κλάδο της ενέργειας και ένα

Γενικά σύμπλεγμα 350 εταιρειών με υψηλό βαθμό

εξειδίκευσης. Ο συνολικός κύκλος εργασιών
Η EnergiBasque αποτελεί τον τρίτο πυλώνα
ανέρχονταν σε 44 δις Ευρώ το 2008 εκ των
της ευρύτερης Ενεργειακής Στρατηγικής της
οποίων τα 15,5 δις Ευρώ προέρχονταν από
Χώρας των Βάσκων με την ονομασία
τοπικούς πόρους.
“Estrategia Energética de Euskadi” και το
ακρώνυμο “3E-2020”. Η 3E-2020 προέκυψε Οι επιχειρήσεις της ενεργειακής βιομηχανίας

μέσα από συστηματική ανάλυση και μαζική επενδύουν πάνω από 300 εκατ. Ευρώ ετησίως @:www
για Έρευνα και Ανάπτυξη. Αξίζει να σημειωθεί eve.es/EVE/media/E
διαβούλευση, στην οποία συμμετείχαν περισ-
VE/pdf/3E/Estrategi
σότεροι από 200 φορείς και επιδιώκει τη βιω- ότι το 58% του ποσού αυτού επενδύεται στη a_energetica-
Χώρα των Βάσκων και ότι περίπου 2,000 2020_EN.pdf
σιμότητα του Βασκικού Ενεργειακού Συστή-
ματος. άτομα εργάζονται σε σχετικές δραστηριότητες,
γεγονός που θεωρείται ως η μεγάλη
Οι στόχοι της Στρατηγικής έχουν ορίζοντα το
προστιθέμενη αξία του κλάδου στην ανάπτυξη.
2020 και αφορούν σε:
Ο τομέας ενέργειας απασχολεί συνολικά
 περιορισμό της κατανάλωσης πρωτο-
24,000 εργαζόμενους: 35% εξ’ αυτών απα-
γενούς ενέργειας στα επίπεδα του
σχολείται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας,
2008, μέσω της εντατικοποίησης δρά-
15% στην παραγωγή πετρελαίου, 10% στο
σεων που αφορούν στην ενεργειακή
φυσικό αέριο και 5% σε άλλες μορφές
απόδοση των τομέων κατανάλωσης
ενέργειας.
ενέργειας,
 μείωση της κατανάλωσης πετρελαίου Τα τελευταία χρόνια έχει δοθεί ιδιαίτερη

κατά 9%, με έμφαση στον τομέα των έμφαση στη σχέση της ενεργειακής πολιτικής

μεταφορών και στην ενίσχυση της με το περιβάλλον. Η εντεινόμενη ανησυχία

χρήση των ηλεκτροκινούμενων οχη- για την οικονομική μεγέθυνση, τη σταθερό-

μάτων. τητα στις αγορές και την υπερθέρμανση του

 αύξηση της χρήσης των ΑΠΕ κατά πλανήτη έχει συντελέσει καίρια στη διαμό-
Εικ. 4.1.
87%, με το ποσοστό συμμετοχής ρφωση μιας πολυδιάστατης πολιτικής σε διε- Οι Επιλεγμένες
Προτεραιότητες της
στην τελική κατανάλωση ενέργειας θνές, ευρωπαϊκό, εθνικό και περιφερειακό Σταρτηγικής
να ανέρχεται στο 14%, και επίπεδο. EnergiBasque.

 αύξηση της συμμετοχής των ΑΠΕ

στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας
στο 38%.

Ως βασικές προτεραιότητες θεωρούνται η

ενίσχυση της έρευνας και της τεχνολογικής
και βιομηχανικής ανάπτυξης στον τομέα της
ενέργειας, η αύξηση του κύκλου εργασιών
των εταιρειών του κλάδου της ενέργειας κατά
25% και ο περιορισμός των κλιματικών
αλλαγών.
-63-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η δυναμική του κάθε κλάδου και η προοπτική όπως στην παραγωγή και αποθή-

του στην αγορά ήταν από τα βασικά κριτήρια κευση αιολικής και κυματικής ενέρ-

που λήφθηκαν υπόψη για τον καθορισμό των γειας, και

πεδίων εξειδίκευσης στη Χώρα των Βάσκων.  δημιουργία νέων επιχειρηματικών

Η εξειδίκευση καλύπτει τους τομείς της ευκαιριών μέσα από άλλους πυλώνες

υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, της ηλιακής, της 3E-2020, όπως η ηλεκτρική κινη-

της θερμοηλεκτρικής, των κυμάτων, των τικότητα ή το μη συμβατικό φυσικό

έξυπνων δικτύων, της μεταφοράς ηλεκτροδό- αέριο.

τησης, του φυσικού αερίου, της οργάνωσης, Όπως γίνεται αντιληπτό, η EnergyBasque
διαχείρισης και αποθήκευσης της ενέργειας. 2011-2020 αναμένεται να συμβάλει αποφα-

Η EnergiBasque Strategy αποτελεί μια σιστικά στην κοινωνική, οικονομική και

περιεκτική στρατηγική για τον οικονομικό τεχνολογική ανάπτυξη της περιφέρειας μέσω

μετασχηματισμό της Χώρας των Βάσκων και της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας και

την κατάκτηση μιας πρωτοπόρας θέσης της προώθησης της τεχνολογικής εξέλιξης.

αναφορικά με τη βιομηχανική ανάπτυξη στον Το 60% της επένδυσης θα απορροφηθεί στη

τομέα της ενέργειας, καθώς και για την Χώρα των Βάσκων και έτσι αναμένεται
ανάδειξη της σε περιφέρεια αναφοράς της διασπορά της προστιθέμενης αξίας και σε μια
γνώσης. Οι πρωτοβουλίες που προτείνονται σειρά από άλλους κλάδους.
στοχεύουν στη:
Με βάση τις πρώτες εκτιμήσεις αναμένεται η
 ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνι- αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,6% ως αποτέλεσμα
στικότητας των επιχειρήσεων που της τόνωσης της επιχειρηματικότητας, της
δραστηριοποιούνται στα «ευφυή» απασχόλησης κατά 20% (14.150 νέες θέσεις
δίκτυα, στην παραγωγή υπεράκτιας εργασίας), των φορολογικών εσόδων, και
αιολικής, ηλιακής και θερμοηλε- των επενδύσεων σε Ε&Α κατά 50%.
κτρικής ενέργειας, με στόχο να
Παρακολούθηση και Αξιολόγηση
αναδειχθούν σε σημεία αναφοράς για
ορισμένα προϊόντα και αγορές, Για την αξιολόγηση και παρακολούθηση των
 ανάπτυξη επιχειρηματικών δράσεων κοινωνικών και οικονομικών επιπτώσεων της
σε τομείς, στους οποίους διαπιστώνε- στρατηγικής EnergiBasque έχουν αναπτυχθεί
ται η ύπαρξη σημαντικών περιουσια- μια σειρά από δείκτες, όπως οι δαπάνες Ε&Α
κών στοιχείων και πλεονεκτημάτων, και οι θέσεις εργασίας.

Πίν. 4.2.
Υφιστ. Στόχος
Πίνακας Δεικτών
Αποδοτικότητας - Δείκτης (σε εκ. Ευρώ)
RIS3 Περιφέρειας 2010 2015
Χώρας των Βάσκων.
Συνολική Επένδυση για Ε&Α στον τομέα της Ενέργειας σε ολόκληρη την Ισπανία 300 500

Συνολική Επένδυση για Ε&Α στον τομέα της Ενέργειας στη Χώρα των Βάσκων 203 300

Αριθμός ατόμων που εργοδοτούνται στην Ε&Α στον τομέα της Ενέργειας 58% 60%

Ιδιωτική Επένδυση 2000 2800

Χρηματοδότηση από την Περιφέρεια στην Ε&Α στον τομέα της Ενέργεια 149 217

Εθνική και Ευρωπαϊκή Χρηματοδότηση στην Ε&Α στον τομέα της Ενέργειας 38 52

Συνολική Επένδυση σε επιστημονικές/τεχνολογικές υποδομές 17 32

Συνολική Επένδυση σε υποστηρικτικά έργα 218 (2011-15)

-64-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Διαδικασία προς την Έξυπνη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Εξειδίκευση ΕΞΥΠΝΗΣ
4.1.2. Τουρισμός - Σκωτία
Το 2006 η κυβέρνηση της Σκωτίας εφάρμοσε ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Τίτλος: Καινοτομία στον Τουρισμό μία ατζέντα πολιτικής στον τομέα του
τουρισμού που είχε τον τίτλο "Ο Τουρισμός

Γενικά στη Σκωτία: Η Επόμενη Δεκαετία - Ένα

Πλαίσιο για την Μεταστροφή στον
Οι βασικοί στόχοι της Οικονομικής
Τουρισμό". Η φιλοδοξία της ατζέντας ήταν ο
Στρατηγικής (Government Economic Strategy
εγχώριος τουρισμός μέσα σε δέκα χρόνια να
-GES) στη Σκωτία εναρμονίζονται πλήρως με
συμβαδίζει με τις παγκόσμιες τάσεις στον
το σχέδιο «Ευρώπη 2020», δηλαδή με την
τομέα και να εμφανίσει αύξηση εσόδων κατά
έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς
50%.
ανάπτυξη. Η καινοτομία θεωρείται ως η
κινητήρια δύναμη της οικονομίας, τονώνει Για την επίτευξη αυτών των στόχων

την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και απαιτηθήκαν κάποιοι βασικοί μετασχηματισμοί

ενισχύει τη παραγωγικότητα τους. Η GES στη τουριστική βιομηχανία όπως η:

αναγνωρίζει, επίσης, ότι η καινοτομία είναι  προσέλκυση νέων επισκεπτών μέσω

μία ευρύτερη έννοια που δεν επικεντρώνεται
αποκλειστικά στην ΕΤΑΚ, αλλά απαιτεί την
εισροή αρκετών πηγών όπως: των κατανα-
λωτών, των επιχειρήσεων, των πανεπιστη-
μίων και των ερευνητικών κέντρων.
της δημιουργίας νέων τουριστικών
προϊόντων και υπηρεσιών και της
αναβάθμισης των ήδη υφιστάμενων,
 καλύτερη οργάνωση και διαχείριση
της ποιότητας του τουρισμού μέσω

Η οικονομική ανάπτυξη της Σκωτίας πάντα της θετικής επίδρασης στη συνολική

επικεντρωνόταν στην ανάδειξη των συγκρι- εμπειρία που αποκομίζει ο επισκέπτης

τικών της πλεονεκτημάτων, με κυρίαρχους από τον τουριστικό προορισμό,

τομείς οικονομικής δραστηριότητας την  δημιουργία μιας νέας επιχειρηματικής

ενέργεια, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τις κουλτούρας, «…η αύξηση

επιστήμες ζωής και τον τουρισμό. Οι τομείς  ανάπτυξη και εφαρμογή της στη τουριστική

αυτοί αντιπροσωπεύουν (2010) το 46% του καινοτομίας σε ολόκληρη τη ζήτηση

ΑΕΠ, με την ενέργεια να αντιπροσωπεύει τουριστική βιομηχανία που να οδηγεί εναρμονιζόταν

σχεδόν το 20%. Όσον αφορά την απα- σε συνεχείς επενδύσεις σε νέα με τις βασικές

σχόληση, οι τομείς που προαναφέρονται αντι- προϊόντα και υπηρεσίες. αρχές της

προσωπεύουν το 30% των θέσεων εργασίας,  βελτίωση της προσβασιμότητας προς αειφορίας.

με τον τουρισμό να κατέχει τον μεγαλύτερο τη Σκωτία, Στόχος,

μερίδιο.  προώθηση ενός ενιαίου προτύπου πι- δηλαδή, ήταν

στοποίησης, και η να μην
Οι συγκεκριμένοι τομείς διαθέτουν οργανω-
 αναβάθμιση της χρήσης του διαδι- υποθηκεύσει το
μένα συμπλέγματα μεταξύ του επιχειρημα-
κτύου. περιβάλλον,
τικού κόσμου, των πανεπιστημίων και της
τον πολιτισμό
δημόσιας διοίκησης τα οποία καθορίζουν το Αξίζει να σημειωθεί ότι η εν λόγω αύξηση στη
και τις τοπικές
όραμα του κάθε τομέα, τη στρατηγική του τουριστική ζήτηση εναρμονιζόταν με τις βασι-
κοινωνίες της
κατεύθυνση και τις φιλοδοξίες του. κές αρχές της αειφορίας. Στόχος, δηλαδή,
Σκωτίας …»
ήταν να μην υποθηκεύσει το περιβάλλον, τον
πολιτισμό και τις τοπικές κοινωνίες της
Σκωτίας.
-65-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Εικ. 4.2.
Πρόγραμμα Καινοτομίας στον
Η Σκωτσέζικη
Συμμαχία για τον Τουρισμό
Τουρισμό ασκεί
μεγάλη επιρροή στον Το πρόγραμμα “Καινοτομία στον
τρόπο με τον οποίο
το Πρόγραμμα Τουρισμό” αφορά σε μια πολύπλευρη και
Καινοτομίας ολοκληρωμένη προσέγγιση για την τόνωση
διαμορφώνεται και
εφαρμόζεται. της καινοτομίας στην τουριστική βιομηχανία
της Σκωτίας. Το πρόγραμμα αποσκοπεί στην
οικοδόμηση μιας καινοτόμας κουλτούρας με
τακτικό σκοπό να οδηγήσει στην αποτε-
λεσματική χρήση της πληροφορίας, στις επι-
χειρηματικές συνέργειες και σε επενδύσεις σε
νέα καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες.
Συντονιστής όλων των έργων που συνθέτουν
το πρόγραμμα είναι ο Σύνδεσμος Επιχειρημα-
τικότητας της Σκωτίας. Η υλοποίηση του
προγράμματος γίνεται σε στενή συνεργασία
με άλλους φορείς του τουρισμού, όπως ο
Όμιλος Καινοτομίας στον Τουρισμό και το
Σκωτσέζικο Φόρουμ για τον Τουρισμό. Μέσω
της συνέργειας με άλλους μηχανισμούς στη-
ριξης, εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα
του προγράμματος καθότι επικεντρώνεται σε
δράσεις αποκλειστικά για την τουριστική ανά-
πτυξη.
Όσον αφορά την ανάπτυξη της καινοτομίας
στον τουρισμό υπάρχουν εταίροι που λει-
τουργούν υποστηρικτικά έχοντας αναλάβει το
κομμάτι της έρευνας και ανάπτυξης. Παράλ-
ληλα, έχει διαμορφωθεί ένα επιχειρησιακό
σχέδιο για την ανάπτυξη βασικών τομέων της
τουριστικής υποδομής, εστιάζοντας στις ευ-
καιρίες που προκύπτουν από την αξιοποίηση
των περιουσιακών στοιχείων της περιφέρειας.
Ιδίως η περιοχή των Χάιλαντς είναι γεμάτη
από διαφορετικές προκλήσεις και ευκαιρίες
-66-
για την ανάδειξη της καινοτομίας, λόγω της
γεωγραφικής ποικιλομορφίας της περιοχής.
Ο Όμιλος Καινοτομίας στον Τουρισμό ασχο-
λείται με τα τουριστικά αξιοθέατα και κατά-
λύματα. Το έργο του Ομίλου θεωρείται κρίσι-
μο και είναι καθοριστικός ο ρόλος που δια-
δραματίζει στη διαμόρφωση της ταυτότητας
της καινοτομίας. Ιδιαίτερα, μάλιστα, σε έναν
τομέα που η καινοτομική δραστηριότητα πα-
ραδοσιακά εμφάνιζε χαμηλά επίπεδα.
Η Σκωτσέζικη Συμμαχία για τον Τουρισμό
ασκεί μεγάλη επιρροή στον τρόπο με τον
οποίο το Πρόγραμμα Καινοτομίας στον του-
ρισμό διαμορφώνεται και εφαρμόζεται. Αυτός
είναι και ο βασικός λόγος που ανέλαβε την
εκπόνηση της «Στρατηγικής για τον
Τουρισμό στη Σκωτία το 2020», στόχος
της οποίας είναι ο μετασχηματισμός της του-
ριστικής βιομηχανίας με τέτοιον τρόπο ώστε
οποιοδήποτε περιουσιακό στοιχείο διαθέτει το
ενεργητικό της η περιφέρεια της Σκωτίας να
αξιοποιείται.
Αξιολόγηση και Ανατροφοδότηση
Σε γενικές γραμμές το Πρόγραμμα Καινοτο-
μίας στον Τουρισμό προκαλεί ικανοποίηση και
αναμένεται να έχει θετικό αντίκτυπο στον
τουρισμό. Υπάρχουν όμως ορισμένα σημεία
που επιδέχονται βελτίωσης και εντοπίστηκαν
σε μια πρόσφατη αξιολόγηση της στρατηγι-
κής. Αυτά είναι:
 η δημιουργία πιο ισχυρών δεσμών
μεταξύ των διαφόρων συνιστωσών
του προγράμματος,
 η επιδίωξη της εντατικοποίησης
συνεργειών μεταξύ διαφορετικών
φορέων τουριστικών προϊόντων σε
συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές
(πχ παραγωγή ουίσκι, γκολφ, ποδη-
λασία βουνού), και η
 η ευθυγράμμιση όλων των φορέων
της τουριστικής βιομηχανίας στην
ιδέα της «καινοτομίας στον τουρι-
σμό».
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
4.1.3. Αγροτικός Τομέας - Sad", ενώ υπάρχει προοπτική για τη δημι- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Λούμπλιν, Πολωνία ουργία πρόσθετων ομάδων για την παραγωγή ΕΞΥΠΝΗΣ
35 ειδών αγροτροφίμων, τόσο ζωικής όσο και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Τίτλος: Συνεταιρισμός Stryno-Sad φυτικής παραγωγής. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Εφαρμογή οίκο-καινοτομίας σε ΜμΕ. Η περιφέρεια Λούμπλιν αποτελεί ένα από τα

μεγαλύτερα ακαδημαϊκά κέντρα της Πολω-
Γενικά νίας. Σ’ αυτή λειτουργούν τέσσερα πανεπι-
στήμια, ένα τεχνολογικό πανεπιστήμιο και
Η γεωγραφική θέση της περιφέρειας
μερικές ιδιωτικές σχολές τριτοβάθμιας εκπαί-
Λούμπλιν, στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ
δευσης που διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο
αποτελεί από μόνη της περιουσιακό στοιχείο.
στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αξίζει να σημειω-
Είναι μια περιφέρεια φιλική για την προσέ-
θεί ότι τα πανεπιστήμια της περιφέρειας
λκυση επενδύσεων που στοχεύουν στην
αποτελούν πόλο έλξης για χιλιάδες νέους από
ανάπτυξη δραστηριοτήτων στην Αν. Ευρώπη,
την Ουκρανία, τη Λευκορωσία, το Καζακστάν
καθώς είναι ένας μεταφορικός κόμβος τον
με αποτέλεσμα ένας στους τέσσερεις κατοί-
οποίον διαπερνούν έξι οδικές και σιδηρο-
κους να είναι φοιτητής. «…Η
δρομικές διαδρομές (από Βρυξέλλες, Βερο-
λίνο και Βαρσοβία προς Λβιβ, Οδησσό, Κίεβο, Όσον αφορά το γνωστικό αντικείμενο της περιφέρεια

Μινσκ και Μόσχα). γεωργίας υπάρχουν τεχνικές σχολές, αλλά Λούμπλιν

και πανεπιστημιακά τμήματα που προσφέρουν αποτελεί ένα

Η οικονομία της στηρίζεται στον αγροτικό
κατάρτιση και εκπαίδευση σε περισσότερα από τα
τομέα και ιδιαίτερα στη γεωργία. Διαθέτει
από 20.000 άτομα. μεγαλύτερα
καλές εδαφολογικές και κλιματικές συνθήκες
ακαδημαϊκά
και κατέχει ηγετική θέση στη πολυκλαδική Παράλληλα, καταγράφεται σημαντικός αριθ-
κέντρα της
γεωργία με καλλιέργειες οπωροκηπευτικών, μός ερευνητικών ινστιτούτων με γνωστικό
Πολωνίας. Σ’
σμέουρων, κορινθιακής σταφίδας και φράου- αντικείμενο τη γεωργία, αλλά και άλλα σχετι-
αυτή
λας. Από το σύνολο των καλλιεργειών, το κά αντικείμενα (Αγροφυσική, Κτηνοτροφία,
λειτουργούν
78% αποτελείται από καλλιέργειες δημητρια- Ζωοτεχνία, Εδαφολογία, Φυτική Παραγωγή,
τέσσερα
κών. Κτηνιατρική, Λιπάσματα, Μελισσοκομία, Αν-
πανεπιστήμια,
θοκομία, Υγιεινή και Επιδημιολογία κα).
Οι πιο δυναμικές καλλιέργειες της περιφέ- ένα
ρειας θεωρούνται ο λυκίσκος, τα καπνά ] και Συνοψίζοντας, οι τομείς της γεωργίας και των τεχνολογικό
τα όσπρια, ενώ η βιολογική γεωργία θεω- αγροτροφίμων, αντιμετωπίζονται ως βασικοί πανεπιστήμιο
ρείται η νέα δυναμική τάση στην αγροτική παράγοντες ανάπτυξης. Με βάση την ιστορία και μερικές
οικονομία της περιοχής. και παράδοση της περιοχής, την εξειδίκευση, ιδιωτικές
το γόνιμο έδαφος, τις ευνοϊκές κλιματικές σχολές
Τα τελευταία χρόνια, η Λούμπλιν παρουσιάζει
συνθήκες, το ικανό επιστημονικό και τεχνο- τριτοβάθμιας
μια νέα δυναμική καθώς έχουν δημιουργηθεί
λογικό υπόβαθρο ο αγροτικός τομέας αναμέ- εκπαίδευσης
συνθήκες καθετοποίησης μέσω της παρα-
νεται να συνεχίσει να κατέχει κρίσιμο ρόλο που
γωγής και επεξεργασίας υγιεινών και πιστο-
και να θεωρείται ο πιο υποσχόμενος για το διαδραματίζουν
ποιημένων αγροτροφίμων, όπως επίσης, και
μέλλον της περιφέρειας Λούμπλιν. σημαντικό ρόλο
ευκαιρίες για επέκταση της γεωργίας σε
στο
άλλους στρατηγικούς τομείς: στη φαρμακευ-
Συνεταιρισμός Stryno-Sad εκπαιδευτικό
τική, στην κοσμετολογία, στη χημεία, στη
σύστημα.…»
βιοτεχνολογία και στην ιατρική. Ο Συνεταιρισμός Φρουτοπαραγωγών

Στη παρούσα φάση καταγράφονται 18 ομάδες "Stryjno-Sad", ξεκίνησε (1998) αρχικά ως

παραγωγών σε περιφερειακό επίπεδο μεταξύ ομάδα παραγωγών με 17 συμμετοχές και

των οποίων και ο συνεταιρισμός "Stryjno- παραγωγή 2.500 τόνων μήλων. Από την
-67-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 έναρξη της λειτουργίας του έως και σήμερα  έγκαιρη διανομή της παραγωγής,
παρουσίασε έντονη αναπτυξιακή δυναμική με  κοινές επενδύσεις (κεφάλαιο, εξο-
αύξηση των επενδύσεων του, ενώ οι συνεπα- πλισμός, υποκαταστήματα, λιπάσματα
κολουθούμενες οικονομίες κλίμακας ενίσχυ- κοκ).
σαν την οργάνωση και διαχείριση του.
 κοινή προετοιμασία για τη μεταποίηση
Σήμερα, ο Συνεταιρισμός επιτυγχάνει την των προϊόντων (αποθήκευση, ξήραν-
παραγωγή 15.000 τόνων ετησίως, κυρίως ση, ζαχαροποίηση, συσκευασία κοκ).
νέων ποικιλιών, ενώ κάθε χρόνο επεκτείνει τη  κοινή εμπορία, χρονοδιάγραμμα
γκάμα της παραγωγής του και σε άλλες διανομής και προώθηση των προϊό-
ποικιλίες φρούτων, όπως το γλυκό κεράσι, τα ντων.
αχλάδια και τα δαμάσκηνα καθώς και σε
 ανταλλαγή τεχνογνωσίας και
μεταποιημένα φρούτα όπως η μαύρη σταφί-
βέλτιστων καλλιεργητικών πρακτι-
δα, το κεράσι, η κόκκινη σταφίδα και το φρα-
κών,
γκοστάφυλο. Τα προϊόντά του εξάγονται στην
 ενίσχυση της εταιρικής σχέσης,
Ουκρανία, σε σκανδιναβικές χώρες και στη
 κοινή αντιμετώπιση κινδύνων και άλ-
Δυτική Ευρώπη.
ληλεγγύη προς μέλη που βρίσκονται
Η δυναμική του νέου τύπου οργάνωσης των
σε μειονεκτική θέση, και
παραγωγών προώθησε νέες επενδύσεις σε
 αξιοποίηση της παροχής συμβουλευ-
νέες γραμμές διαλογής και συσκευασίας, σε
τικών υπηρεσιών.
περονοφόρα ανυψωτικά μηχανήματα κ.α. Το
Εικ. 4.3. συνολικό ύψος των επενδύσεων ήταν πάνω Με τη νομική οντότητα του Συνεταιρισμού
Το Έμβλημα της αυξάνονται και οι ευκαιρίες για την ένταξη σε
από 10 εκατομμύρια ευρώ.
Πόλης του Λούμπλιν
φανερώνει την προγράμματα συγχρηματοδότησης της ΕΕ,
έντονη διαχρονική Οι κύριοι στόχοι του Συνεταιρισμού "Stryjno-
όπως επίσης, και οι δυνατότητες
σχέση της με τη Sad" αφορούν στην προσαρμογή της παρα-
γεωργική και αυτοδύναμης ανάπτυξης μιας στρατηγικής
κτηνοτροφική γωγής στις συνθήκες της αγοράς, στη
βασισμένης σε ιδίους πόρους και κεφάλαια.
παραγωγή. βελτίωση της αποτελεσματικότητας μέσω της
οργάνωσης και διαχείρισης, στο βέλτιστο Στα μελλοντικά σχέδια του Συνεταιρισμού
προγραμματισμό όσον αφορά την ποιότητα περιλαμβάνονται ο εκσυγχρονισμός και η
και την ποσότητα της παραγωγής, στην ανάπτυξη των αγροκτημάτων, η δημιουργία
εστίαση στις ανάγκες της ζήτησης, στην συνεργειών με άλλες ομάδες και οργανώσεις
καλύτερη οργάνωση του δικτύου πωλήσεων παραγωγών της Πολωνίας, και η συνεργασία
των αγροπροϊόντων, σε κοινές επενδύσεις, με άλλους οργανισμούς από την ΕΕ.
και στην προστασία του περιβάλλοντος.

Τα οφέλη που καταγράφονται από τη

συμμετοχή των παραγωγών στον Συνεται-
ρισμό "Stryjno-Sad" είναι τα ακόλουθα:

 περιορισμός του αριθμού του έμμισ-

θου προσωπικού,
 μείωση του κόστους (ένας διευθυντής
φθηνότερα λιπάσματα, μεταφορές
κα).
 ανταγωνιστικές τιμές για υψηλής
ποιότητας προϊόντα λόγω της υιοθέ-
τησης ενιαίου προτύπου.
-68-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
4.1.4. Επιστήμες της Ζωής και Βιοτεχνολογία - Βιοεπιστήμες ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Φαρμακευτική Βιομηχανία – ΕΞΥΠΝΗΣ
Η περιφέρεια του Τάμπερε έχει χτίσει με
Τάμπερε Φιλανδίας ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
επιτυχία τη φήμη ενός ευέλικτου και ισχυρού
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κέντρου έρευνας και ανάπτυξης στον τομέα
Τίτλος: BioMedTech
της βιοτεχνολογίας και των βιοεπιστημών.

Γενικά Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένα

ελκυστικό περιβάλλον το οποίο αποτελεί και
Η περιφερειακή ανάπτυξη στη Φιλανδία
την κεντρομόλο δύναμη της τοπικής ανάπτυ-
βασίζεται σ΄ ένα στρατηγικό πλαίσιο που
ξης. Ως αποτέλεσμα, η περιφέρεια εντάχθηκε
διαμορφώθηκε στη βάση μακροχρόνιων
στο σύμπλεγμα του OSKE με θέμα την Υγεία.
προγραμματικών περιόδων. Το εθνικό
πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης τέθηκε Η προώθηση της διατομεακής βιομηχανικής

σε εφαρμογή από τις αρχές του 1990, όταν έρευνας, η ανάπτυξη νέων προϊόντων και η

δηλαδή η χώρα περνούσε βαθιά οικονομική διεπιστημονική συνεργασία στις επιστήμες της

ύφεση, με την ίδρυση του Κέντρου υγείας έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη, τη

Προγραμματισμού της Εξειδίκευσης (OSKE). ζωτικότητα και την ανταγωνιστικότητα σε

έναν πολλά υποσχόμενο παραγωγικό τομέα.
Η περιφέρεια του Τάμπερε κατατάσσεται με
βάση την ιεράρχηση του ΟΟΣΑ στην κατη- Ένα - υψηλού επιπέδου και καλά οργανωμένο

γορία του «κόμβου γνώσης». Η κύρια μήτρα - δίκτυο έρευνας παρέχει ισχυρή στήριξη στις

παραγωγής νέας γνώσης και καινοτομίας επιχειρήσεις της περιφέρειας. Για την ομαλή

είναι τα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύμα- εφαρμογή του αναπτυξιακού μοντέλου έχουν

τα που φιλοξενούν γύρω στους 40,000 φοι- ανατεθεί συγκεκριμένες αρμοδιότητες σε

τητές. Η αντιμετώπιση δε των προκλήσεων εμπειρογνώμονες. Ο ρόλος τους θεωρείται

της νέας εποχής χαρακτηρίζεται από τις συ- ενισχυτικός για το χτίσιμο συνεργειών μεταξύ

νέργειες που ξεπερνούν τα «κλασσικά» σύνο- των εμπλεκόμενων φορέων. Εικ. 4.4.
Οι τέσσερεις κύριες
ρα μεταξύ των επιστημονικών κλάδων, αλλά Παράλληλα, το λειτουργικό περιβάλλον έχει κατευθύνσεις του
Προγράμματος
και την απόσταση μεταξύ επιχειρήσεων και βελτιωθεί κατά πολύ σε σχέση με παλαιότερα. BioMedTech.
πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυμά-
των. Έτσι, οι νέες μέθοδοι παραγωγής, τα νέα
προϊόντα και υπηρεσίες είναι συχνά αποτέ-
λεσμα του συσχετισμού δυναμικών επιστημο-
νικών δεδομένων από ξεχωριστά γνωστικά
αντικείμενα.

Στο πρόγραμμα OSKE η περιφέρεια του

Τάμπερε συμμετέχει με εστιασμένες ερευνη-
τικές και επιχειρηματικές δραστηριότητες σε
επτά παραγωγικούς τομείς: βιοτεχνολογία,
ηλεκτρονικό εμπόριο, ενεργειακή τεχνολογία,
ιατρική τεχνολογία, έξυπνη μηχανική,
νανοτεχνολογία και πληροφορική. Οι δραστη-
ριότητες αυτές βασίζονται στη στενή συνερ-
γασία μεταξύ των ερευνητικών φορέων, των
ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης, του επι-
χειρηματικού κόσμου και των χρηματοδο-
τικών οργανισμών.
-69-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

Πρόγραμμα BioMediTech
Το πρόγραμμα BioMediTech αποτελεί στην
ουσία ένα πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του
Τεχνολογικού Πανεπιστημίου και του Πανε-
πιστημίου του Τάμπερε και υποστηρίζεται σε
στρατηγικό επίπεδο από τον Δήμο και την
Περιφέρεια του Τάμπερε, που είναι οι επί-
σημοι φορείς χρηματοδότησης. Τα δύο αυτά
ιδρύματα συγκεντρώνουν ένα ισχυρό μείγμα
διεπιστημονικής τεχνογνωσίας στον τομέα
των επιστημών της υγείας και της ιατρικής
τεχνολογίας και δαιθέτουν υψηλής ποιότητας
υποδομές και προσωπικό.
Τα τελευταία δέκα χρόνια, οι ερευνητικές
ομάδες τους έχουν πάνω από 1500 δημο-
σιεύσεις σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά
περιοδικά. Παράλληλα έχουν καταχωρηθεί
περίπου 100 διπλώματα ευρεσιτεχνίας και
έχουν συσταθεί πάνω από δέκα τεχνοβλαστοί.
Παρόλα αυτά το εγχείρημα βρίσκεται στα
πρώτα στάδια της εμπορευματοποίησης και η
δυναμική που παρουσιάζει δεν έχει ακόμα
πετύχει την ανάλογη κεφαλαιοποίηση.
Το πρόγραμμα BioMediTech υιοθετήθηκε το
2011 ως ένα σημαντικό μέτρο για κεφα-
Εικ. 4.5. λαιοποίηση της πλούσιας ερευνητικής εμπει-
Οι Κύριοι
Συμμετέχοντες στο
ρίας για τη παραγωγή καινοτομίας και νέων
Πρόγραμμα επενδύσεων. Επιδιώκει από τη μια να τονώσει
BioMedTech.
την παράδοση αριστείας που έχει θεμελιωθεί
-70-
στη βασική έρευνα των επιστημών της
υγείας, αλλά και να δημιουργήσει νέες
πλατφόρμες για τις επιστημονικές ανακα-
λύψεις και την καινοτομία, με την καλ-
λιέργεια της καινοτομίας, την αξιοποίηση των
αποτελεσμάτων και την αύξηση των διπλω-
μάτων ευρεσιτεχνίας και των τεχνοβλαστών.
Στο Πρόγραμμα απασχολούνται πάνω από
250 επιστήμονες με ερευνητική δραστηριό-
τητα στις επιστήμες υγείας (μοριακή βιολογία,
γενετική, βιοτεχνολογία, βιοαισθητήρες,
βιοϊατρική μηχανική, υπολογιστικά συστημάτα
και αναγεννητική ιατρική). Ο βασικός στόχος
είναι η ανάπτυξη έξυπνων μεθόδων διάγνω-
σης και θεραπείας με έμφαση στην εξατο-
μικευμένη ιατρική.
Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 2012 λειτουρ-
γεί διατμηματικό πρόγραμμα σπουδών στο
πλαίσιο του BioMediTech, με στόχο την παρα-
γωγή απόφοίτων που θα έχουν διεπιστημονι-
κές δεξιότητες στις επιστήμες της υγείας και
θα αξιοποιηθούν τόσο από στην ακαδημαϊκή
όσο και τη βιομηχανική κοινότητα.
Παρακολούθηση – Αξιολόγηση
Δεδομένου ότι η πρακτική προσφάτως τέθηκε
σε εφαρμογή δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί ένα
πλήρες σύστημα παρακολούθησης και αξιολό-
γησης. Παρακολουθούνται όμως κάποιοι
ενδεικτικοί δείκτες που καταδεικνύουν κυρίως
την απήχηση του προγράμματος.
Όπως διαφαίνεται, μεγάλος αριθμός φορέων
έχει ήδη δείξει ενδιαφέρον για συνεργασία με
το πρόγραμμα, ο αριθμός των ντόπιων και
ξένων επισκεπτών ολοένα και αυξάνεται, ενώ
τις κενές θέσεις εργασίας διεκδικεί μεγάλος
αριθμός υποψηφίων υψηλού επιπέδου από το
εξωτερικό.
Επιπρόσθετα σημειώνεται ότι μόλις το 42%
των χρηστών που ακολουθούν το προφίλ του
προγράμματος είναι φινλανδικής καταγωγής,
ενώ το 70% είναι άτομα που δεν εμπλέκονται
άμεσα με την ακαδημαϊκή κοινότητα.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
4.1.5. Δημιουργικές Βιομηχανίες
– Εσθονία
Τίτλος: Κέντρο Δημιουργικών
Βιομηχανιών του Τάρτου (TCCI)
Γενικά
Το σύστημα καινοτομίας της Εσθονίας ανα-
πτύχθηκε στις αρχές του 2000, όταν δηλαδή,
οικοδομήθηκε το σύνολο του δημόσιου λει-
τουργικού συστήματος και το νομοθετικό
πλαίσιο λειτουργίας των ιδρυμάτων ΕΤΑΚ. Με
βάση αυτό η Εσθονία οφείλει να είναι ευέ-
λικτη στις νέες προκλήσεις που γεννά το
παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, αλλά παράλ-
ληλα να διατηρήσει την ιδιαιτερότητα της, τις
δικές της αξίες και μια ξεχωριστή προοπτική.
Η στρατηγική της χώρας στοχεύει στη αύξηση
της ανταγωνιστικότητας και της έντασης των
δαπανών ΕΤΑΚ, στη δημιουργία καινοτόμων
επιχειρήσεων και την προώθηση της κοινω-
νικής καινοτομίας. Στο πλαίσιο αυτό διαμορ-
φώθηκε μια σειρά μέτρων με στόχο την
μακροπρόθεσμη ανάπτυξη της Εσθονίας με
έμφαση στην (i) ανάπτυξη του ανθρώπινου
κεφαλαίου, (ii) οργάνωση και λειτουργία ενός
αποτελεσματικού συστήματος ΕΤΑΚ στον ευ-
ρύτερο δημόσιο τομέα και (iii) αύξηση της
ικανότητας των επιχειρήσεων να παράγουν
καινοτομία.
νιών, των ΤΠΕ και των άλλων βασικών ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
τεχνολογιών, για την αύξηση της προστι- ΕΞΥΠΝΗΣ
θέμενης αξίας των υπόλοιπων στρατηγικών ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τομέων της οικονομίας. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Επιδιώκεται έτσι η διαφύλαξη των πολιτι-
στικών πόρων και η αποτελεσματική προώ-
θηση της τοπικής παράδοσης με την παράλ-
ληλη σύνδεση της με τη βιομηχανία των νέων
τεχνολογιών.
Κέντρο TCCI
Το Τάρτου είναι μια πόλη 100.000 κατοίκων,
εκ των οποίων 20.000 είναι φοιτητές και
πάνω από το 50% του πληθυσμού είναι έως
και 30 ετών. Η πόλη έχει μια ισχυρή πολι-
τιστική συνεισφορά, ιδιαίτερα στη παραδο-
σιακή μουσική και στη χειροτεχνία. Στην
περίοδο 2003-2007, οι επιχειρήσεις του
κλάδου αυξήθηκαν από 2.000 σε 5.000, ενώ
ο κύκλος εργασιών τους από 600 εκ ευρώ σε
περισσότερα από 1 δις ευρώ.
Το Κέντρο TCCI ιδρύθηκε το Μάιο 2009 και
στοχεύει στο συντονισμό και την ανάπτυξη
του τομέα της πολιτιστικής και δημιουργικής
βιομηχανίας του Τάρτου και της Νότιας Εσθο-
Εικ. 4.6.
νίας. Το Κέντρο υποστηρίζεται χρηματοδοτικά
Άποψη του Κτιρίου
από το Δήμο του Τάρτου και το Σύνδεσμο του Κέντρου
Δημιουργικών
Επιχειρήσεων της Εσθονίας (EAS). Βιομηχανιών του
Τάρτου.

Οι κύριοι τομείς εξειδίκευσης της Εσθονίας

είναι οι ΤΠΕ, η βιοτεχνολογία, η τεχνολογία
υλικών, η ηλεκτρονική, τα μηχανήματα και
επεξεργασία μετάλλου, η επεξεργασία ξύλου,
οι μεταφορές, ο τουρισμός, η βιομηχανία
τροφίμων και η δημιουργική βιομηχανία.

Δημιουργική Βιομηχανία

Τα τελευταία χρόνια έχει σημειωθεί μια

ραγδαία ανάπτυξη της δημιουργικής βιομη-
χανίας (creative industry) που είχε ως
αποτέλεσμα να συμπεριληφθεί ως μία από τις
προτεραιότητες της στρατηγικής “Εσθονία
2020”. Βασική επιδίωξη είναι η αξιοποίηση
της δυναμικής των δημιουργικών βιομηχα-
-71-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ο κύριος στόχος του Κέντρου είναι να τοποίησης της κοινωνίας σχετικά με

επεκτείνει την γκάμα της παραγωγής πολιτι- τη σημασία των δημιουργικών βιομη-

στικών αγαθών μέσω της δημιουργίας και χανιών.

ανάπτυξης νέων προϊόντων και υπηρεσιών.

Βασική επιδίωξή του είναι να ενθαρρύνει τους Παρακολούθηση – Αξιολόγηση
καλλιτέχνες και δημιουργούς να καταθέσουν
Το πιο σημαντικό μετρήσιμο αποτέλεσμα των
στο TCCI το όραμα τους και να αναλάβουν
δραστηριοτήτων του Κέντρου είναι ο αριθμός
επιχειρηματική δράση.
των επιχειρηματικών σχεδίων, οι νέες θέσεις
Γενικώς, οι ιθύνοντες της πόλης του Τάρτου εργασίας και τα εμπορικά σήματα που
έχουν την πεποίθηση ότι ο πολιτισμός μπορεί δημιουργήθηκαν από την ημέρα της έναρξης
να συμβάλει στον οικονομικό μετασχηματισμό της λειτουργίας του μέχρι σήμερα. Η
της μέσω της ένθερμης υποστήριξης της τελευταία καταμέτρηση έδειξε ότι χάρη στη
νεολαίας για την ανάπτυξη της δημιουργι- λειτουργία του TCCI δημιουργήθηκαν 36
κότητας, κεφαλαιοποιώντας έτσι το πολιτιστι- εταιρείες, 72 θέσεις εργασίας και 18 νέα
κό πλούτο της περιφέρειας. εμπορικά σήματα.

Βασική επιδίωξη του Κέντρου είναι να επι- Άλλα αποτελέσματα που είναι λιγότερο
ταχύνει τις διαδικασίες για την έναρξη, την μετρήσιμα, λόγω της ποιοτικής τους διά-
«…Ένα από τα
ανάπτυξη και τη βιωσιμότητα των επιχειρή- στασης αλλά εξίσου σημαντικά, είναι η
διδάγματα που
σεων και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων αύξηση της γενικής ευαισθητοποίησης για τις
αντλήθηκαν
που αντιμετωπίζουν οι νεοεισερχόμενες δημιουργικές βιομηχανίες σε πολιτικό και σε
από την
επιχειρήσεις στον κλάδο. δημόσιο επίπεδο. Σύμφωνα με την ετήσια
πρακτική του
έκθεση του Συνδέσμου Επιχειρήσεων της
Προς τούτο παρέχει ατομική συμβουλευτική
TCCI είναι ότι
Εσθονίας για το 2011, το TCCI αποτελούσε
που αφορά όλο το εισαγωγικό στάδιο δη-
«το μικρό δεν
την καλύτερη δημιουργική θερμοκοιτίδα επι-
μιουργίας μιας νέας επιχείρησης, τον εξορθο-
σημαίνει
χειρήσεων σε ολόκληρη την Εσθονία.
λογισμό του κόστους παραγωγής και την
απαραίτητα
οικοδόμηση ενός εργασιακού περιβάλλοντος Οι ταχύτερα αναπτυσσόμενοι οικονομικοί
ασήμαντο»,
υψηλού επιπέδου, όπως επίσης νομική και κλάδοι της δημιουργικής βιομηχανίας ήταν οι
σημαίνει και
οικονομική στήριξη. τέχνες, τα οπτικοακουστικά μέσα και η πλη-
"ευέλικτο" και
ροφορική. Οι κλάδοι αυτοί εμφάνισαν ραγ-
"γρήγορο". Παράλληλα, το Κέντρο:
δαία άνοδο παρά την οικονομική κρίση. Σε
Σημαντική
 οργανώνει προγράμματα κατάρτισης σύγκριση με το 2000 ο κύκλος εργασιών των
προϋπόθεση
σε εν δυνάμει επιχειρηματίες αλλά και δημιουργικών επιχειρήσεων είχε αυξηθεί κατά
έναρξης και
σε ήδη υφιστάμενους, 73% το 2010, ενώ ο αριθμός των εργαζο-
επιτυχίας μιας
 επιδιώκει τη δημιουργία ενός διεθ- μένων αυξήθηκε κατά 7,9% το 2010.
ανάλογης
νούς δικτύου που να ευνοεί την
πρωτοβουλίας Ένα από τα διδάγματα που αντλήθηκαν από
είσοδο των δημιουργικών επιχειρή-
είναι να την πρακτική του TCCI είναι ότι «το μικρό
σεων σε ξένες αγορές,
υπάρχει μια δεν σημαίνει απαραίτητα ασήμαντο», σημαίνει
 έχει αναλάβει την ανάπτυξη συμπλέγ-
επαρκής και και "ευέλικτο" και "γρήγορο". Σημαντική
ματος δημιουργικής βιομηχανίας στη
αξιόπιστη προϋπόθεση έναρξης και επιτυχίας μιας
Νότια Εσθονία (μέχρι στιγμής συμμε-
υποστηρικτική ανάλογης πρωτοβουλίας είναι να υπάρχει μια
τέχουν σαράντα επιχειρήσεις του
ομάδα.…» επαρκής και αξιόπιστη υποστηρικτική ομάδα.
κλάδου), και
 διοργανώνει σχετικές εκδηλώσεις
(σεμινάρια, συνέδρια, εκθέσεις, κλπ)
με στόχο την αύξηση της ευαισθη-
-72-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
4.1.6. Περιφερειακά Συμπλέγματα Μέσω αυτής της διαδικασίας επιτυγχάνεται η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Καινοτομίας – Πεδεμόντιο, αντιστοίχιση των προσόντων των διαθέσιμων ΕΞΥΠΝΗΣ
Ιταλίας ανθρώπινων πόρων με τις ανάγκες των επι- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
χειρήσεων. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Τίτλος: Συμπλέγματα Καινοτομίας
Η εξάπλωση των καινοτόμων τεχνολογιών
Βιομηχανική πολιτική για την υποστήριξη της αποτελεί βασικό θεμέλιο για την ανάπτυξη
ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων μέσω της περιφέρειας και κύρια πολιτική ενθάρ-
της μεταφοράς γνώσης και της σύγκλισης ρυνσης από τα ΔΤ. Έχουν διαμορφωθεί
των επενδύσεων για την ανάπτυξη νέων και- αρκετοί μηχανισμοί για την προώθηση, την
νοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών. ανάπτυξη και τη μεταφορά τεχνολογίας.
Τέτοιου είδους δράσεις είναι τα ειδικά σχέδια
Γενικά που απευθύνονται προς τις ΜμΕ, η δημιουρ-
γία των τεχνολογικών πάρκων και οι τεχνο-
Το Πεδεμόντιο είναι μία από τις ιταλικές
λογικές πλατφόρμες.
περιφέρειες με τις μεγαλύτερες επενδύσεις σε
ΕΤΑΚ που φθάνει στο 1,83% του ΑΕΠ της σε
σχέση με 1,53% του εθνικού μέσου όρου. Περιφερειακά Συμπλέγματα
Αντίστοιχη επίδοση παρουσιάζει η περιφέρεια Καινοτομίας
και στον αριθμό των απασχολούμενων στην Η στρατηγική ΕΤΑΚ του Πεδεμόντιο από το
Ε&Α, όπως επίσης και στην παραγωγή διπλω- 2008 συμβαδίζει με τη φιλοσοφία της έξυ-
μάτων ευρεσιτεχνίας. πνης εξειδίκευσης, καθώς λαμβάνει υπόψη

Η οικονομική διάρθρωση του Πεδεμόντιο είναι της τα περιουσιακά στοιχεία και τους ανθρώ-
«…Τα
γνωστή για την αυτοκινητοβιομηχανία της. Τα πινους πόρους της περιφέρειας.
συμπλέγματα
τελευταία χρόνια όμως εκτός από αυτή, η Προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστι- λειτουργούν ως
οικονομία της περιφέρειας περιλαμβάνει και κότητα των ΜμΕ, η Περιφέρεια του Πεδεμό- συντονιστικά
άλλους στρατηγικούς τομείς που συνδέονται ντιο είναι η πρώτη ιταλική περιφέρεια που όργανα μεταξύ
με την οικονομία της γνώσης, όπως τη ρο- οργάνωσε Συμπλέγματα Καινοτομίας. Έχουν των φορέων
μποτική, τις ΤΠΕ, τις ΑΠΕ, τη χημική βιομη- ιδρυθεί έντεκα Συμπλέγματα στους ακόλου- που
χανία, τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες, τις θους τομείς: αγροτροφικός, βιοτεχνολογίας εμπλέκονται
επιστήμες της ζωής, την αεροδιαστημική, τα και βιοϊατρικής μηχανικής, αειφορικής χη- στη διαδικασία
φάρμακα κα. μείας, νέων υλικών, δημιουργικής βιομηχα- της

Οι ΜμΕ διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην νίας και πολυμέσων, βιοκλιματικής αρχιτεκτο- καινοτομίας.

οικονομική και κοινωνική διάρθρωση της νικής, ΑΠΕ και βιοκαυσίμων, τεχνολογικών Κατ’ αυτόν τον

περιφέρειας. Η πλειοψηφία των επιχειρήσεων συστημάτων και εξαρτημάτων για ΑΠΕ, ΤΠΕ, τρόπο

διακρίνεται για την ευελιξία τους, την τάση μηχανοτρονικής και προηγμένων παραγωγι- ενισχύεται η

για καινοτομία, την υψηλή τεχνογνωσία και κών συστημάτων και κλωστοϋφαντουργίας ένταση της

την επίτευξη υψηλής ποιότητας στη χρήσης κοινών

Τα συμπλέγματα λειτουργούν ως συντονι-
παραγωγική διαδικασία. Στην ουσία, οι υποδομών και
στικά όργανα μεταξύ των φορέων που εμπλέ-
επιχειρήσεις αυτές εκπροσωπούν το «Made in υπηρεσιών
κονται στη διαδικασία της καινοτομίας. Κατ’
Italy» σε όλο τον κόσμο. Ο παράγοντας- υψηλής
αυτόν τον τρόπο ενισχύεται η ένταση της
κλειδί, που αποτελεί και το συγκριτικό πλεο- προστιθέμενης
χρήσης κοινών υποδομών και υπηρεσιών
νέκτημα του Πεδεμόντιο, είναι η συνεργασία αξίας…»
υψηλής προστιθέμενης αξίας. Με την πρωτο-
μεταξύ των επιχειρήσεων, όπως επίσης, και η βουλία αυτή, η Περιφέρεια διευκολύνει τη
οριζόντια δράση που έχει αναπτυχθεί μεταξύ δικτύωση μεταξύ των ΜμΕ, ενισχύοντας
του επιχειρηματικού κόσμου και των οργα- παράλληλα τη δυναμική του περιφερειακού
νωμένων φορέων της τοπικής κοινωνίας.
-73-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Εικ. 4.7.
Η Περιφέρεια
ποίησης, καθώς και άλλες άυλες υπη-
Πεδεμοντίου ρεσίες,
βρίσκεται στη
βορειοδυτική άκρη  κινητικότητα του ανθρώπινου κεφα-
της Ιταλίας. λαίου μεταξύ των επιχειρήσεων ή των
Περιλαμβάνει 11
επαρχίες με επιχειρήσεων και των ερευνητικών
μεγαλύτερη αυτή ιδρυμάτων, καθώς και την προσέλ-
του Τορίνο.
Ο πληθυσμός της κυση υψηλού ανθρωπίνου κεφαλαίου
ανέρχεται σε από άλλες περιφέρειες, και
4,5 εκ. κατοίκους
 κατανοήση των εκπαιδευτικών αναγ-
κών των ΜμΕ και αναβάθμιση των
τεχνολογικών και διαχειριστικών ικα-
νοτήτων τους, μέσω κατάλληλων
δράσεων.

Παρακολούθηση και Αξιολόγηση:

Η Επιτροπή Αξιολόγησης και Παρακολού-

συστήματος έρευνας και υπερβαίνει την πα- θησης παρακολουθεί και αξιολογεί σε ετήσια

θητική σχέση της οικονομικής εξάρτησης.
Επιπλέον, τα Συμπλέγματα Καινοτομίας έχουν
το δύσκολο ρόλο του εντοπισμού των νέων
τεχνολογικών αναγκών των επιχειρήσεων και
της καθοδήγησης της μελλοντική περιφε-
βάση την εφαρμογή της πρακτικής. Τα ετήσια
προγράμματα αξιολογούνται σε σχέση με τη
συνολική στρατηγική, τις τροχιές της ανάπτυ-
ξης και φυσικά τα έργα.
Ύστερα από τρία έτη εφαρμογής περίπου

ρειακής δράσης για την υποστήριξη της 1,400 επιχειρήσεις συμμετέχουν στα συμ-

ΕΤΑΚ. πλέγματα της περιφέρειας. Χρηματοδοτή-

Οι κυριότερες δράσεις που προβλέπονται στα
Συμπλέγματα αφορούν στην:
 μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας
και παροχή εξειδικευμένων υπηρε-
σιών υψηλής προστιθέμενης
που να προάγουν την καινοτομία στις
ΜμΕ,
 δημιουργία καινοτόμων επιχειρήσεων
θηκαν 325 έργα με συνολικό προϋπολογισμό
111 εκατ. Ευρώ, από τα οποία περίπου το
38% επενδύεται στον τομέα των καθαρών
τεχνολογιών, ενώ το 33% σε οικολογικές
δραστηριότητες.
αξίας
Επιπρόσθετα, θετικά στοιχεία από την εφαρ-
μογή θεωρούνται:
 η «μεταφορά» της σε άλλες ιταλικές

– τεχνοβλαστών, περιφέρειες (π.χ. Τοσκάνη),

 πρόσβαση σε διεθνή δίκτυα ΕΤΑΚ και  η θετική ανταπόκριση από τις επι-

διεθνοποίηση των ΜμΕ προκειμένου χειρήσεις (διαδικασία διαδραστική και

να διευκολυνθεί η εμπορία και προώ- συναινετική).

θηση των προϊόντων τους,  η συμμετοχή των ΜμΕ σε ερευνητικά

 εξασφάλιση χρηματοδότησης έργων προγράμματα, η κοινή χρήση εγκατα-

ΕΤΑΚ προκειμένου να ενισχυθεί η στάσεων, η ανταλλαγή τεχνογνωσίας,

ανταγωνιστικότητα των ΜμΕ, η δικτύωση και η διάδοση της πλη-

 προσέλκυση επενδύσεων, ροφορίας ανάμεσά τους.

 προώθηση επενδύσεων σε κοινές

εγκαταστάσεις, εργαστήρια, υποδομές
πειραματικών δοκιμών και πιστο-
-74-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

4.2. RIS3 σε Περιφέρειες με
Χαρακτηριστικά Όμοια
με την Κύπρο
4.2.1. Περιφέρεια Κρήτης
Το περιφερειακό σύστημα καινοτομίας της
Κρήτης χαρακτηρίζεται από την αντίφαση
μεταξύ ενός από τα ανώτερα επιστημονικά
δυναμικά της Ελλάδος και ταυτόχρονα μιας
ασθενούς έντασης επιχειρηματικής καινοτο-
μίας. Τα ερευνητικά κέντρα που εμφανίζουν
υψηλές διεθνώς επιδόσεις από την άποψη της
επιστημονικής επιρροής είναι αποτέλεσμα
πολύετών δημοσίων επενδύσεων σε αυτή.
Όμως, παρά τις προσπάθειες για την ενίσχυ-
ση των δεσμών ανάμεσα στην έρευνα και την
τοπική οικονομία με στόχο την εμπορευ-
ματοποίηση της πρώτης, εμφανίζεται μια
σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ των αναγκών
των επιχειρήσεων και της επιστημονικής
τεχνογνωσίας.
Την εκπόνηση της RIS3 για την Κύπρο
ανέλαβε Ομάδα Εμπειρογνωμόνων (ΟΕ). Τα
βασικά συμπερά-σματα και εισηγήσεις της ΟΕ
παρουσιάζονται στη συνέχεια.
Προτεραιότητες
Σύμφωνα με την RIS3 οι προτεραιότητες δεν
διαφοροποιούνται από το αρχικό σχέδιο της
περιφερειακής στρατηγικής για την Κρήτη.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται λοιπόν:
 στην καθετοποίηση του τομέα των
αγροτροφίμων (αγροτική παραγω-
γή, συσκευασία, μεσογειακή διατρο-
φή μεταποίηση αγροτροφίμων κοκ),
 στον πολιτιστικό τουρισμό (φιλο-
ξενία, ταξιδιωτικές υπηρεσίες, πολιτι-
στικές δραστηριότητες), και
 στη διασύνδεσή των δύο τομέων με
τα ερευνητικά κέντρα, τα πανεπιστή-
μια και το τεχνολογικό πάρκο.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Σύμφωνα με την ΟΕ η εμπορευματοποίηση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
της έρευνας σε μια τοπική οικονομία, στην ΕΞΥΠΝΗΣ
καλύτερη περίπτωση θα έχει περιορισμένη ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
επιρροή. Γι’ αυτό υπάρχει ανάγκη να ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
προσδιοριστούν οι συγκεκριμένες ευκαιρίες,
όπου η έρευνα και η εμπειρογνωμοσύνη που
διαθέτει η Κρήτη θα μπορέσει να αξιοποιηθεί
για την ανάπτυξη νέων εμπορικών ευκαιριών
μέσω μιας πλήρους κλίμακας προανταγωνι-
στικής δοκιμής.
Μια μονοτομεακή έμφαση στη βιομηχανία
των αγροτροφίμων ή του τουρισμού μπορεί
να δικαιολογηθεί, υπό τον όρο ότι θα δοθεί
ιδιαίτερη έμφαση στην ενσωμάτωση των
Βασικών Τεχνολογιών Γενικής Εφαρμογής σ’
ένα πλαίσιο διατομεακής προσέγγισης (πχ
στην πολιτιστική κληρονομιά και τον τουρι-
σμό, «γαλάζιες βιοτεχνολογίες», ενέργεια και
παραγωγή αγροτροφίμων κλπ).
Τέλος, υψηλή προτεραιότητα θα πρέπει να
δοθεί στη μείωση της έκτασης της διπλής
οικονομίας, δηλαδή στη διάσπαση μεταξύ των
χαμηλής τεχνολογίας οικονομικών δραστη-
ριοτήτων στον τομέα της γεωργίας και του
τουρισμού και της υψηλής τεχνολογίας έρευ- «…Το
περιφερειακό
νας και εκπαίδευσης και των εταιρειών τεχνο-
σύστημα
βλαστών. Αυτό απαιτεί ένα σημαντικό πρό-
καινοτομίας της
γραμμα στήριξης για τη διαχείριση της και-
Κρήτης
νοτομίας και των επενδύσεων τεχνολογίας σε
πιο παραδοσιακούς τομείς, που έχουν καλές χαρακτηρίζεται
εξαγωγικές επιδόσεις. από την
αντίφαση
μεταξύ ενός
Διακυβέρνηση
από τα ανώτερα
Η Κρήτη παρουσιάζει ένα σημαντικό ιστορικό επιστημονικά
ανάπτυξης περιφερειακών στρατηγικών και- δυναμικά της
νοτομίας. Εντούτοις υπάρχει ανάγκη ενίσχυ- Ελλάδος και
σης της συμμετοχικής διαδικασίας και των ταυτόχρονα
δομών διαχείρισης. Το Περιφερειακό Συμβού- μιας ασθενούς
λιο Καινοτομίας λειτουργεί από τη δεκαετία έντασης
του 1990 και θα χρησιμεύσει ως πυλώνας για επιχειρηματικής
τη διαβούλευση και την επεξεργασία της καινοτομίας…»
RIS3, με την υποστήριξη θεματικών ομάδων
εργασίας. Τα δημόσια ΑΕΙ και εκπρόσωποι
παραγωγικών κλάδων έχουν δεσμευτεί να
συνεργάζονται για την υλοποίηση της RIS3,
-75-
 ωστόσο, ο βαθμός ανάμειξης των επιχειρή-
σεων είναι μικρότερος.
Η ΟΕ συνέστησε μια από τα «κάτω προς τα
πάνω» διαδικασία συμμετοχής που θα καλύ-
πτει το σύνολο της πολιτικής για την καινο-
τομία και θα περιλαμβάνει μια σειρά από ομά-
δες εργασίας που θα βασίζονται θεματικά στις
διατομεακές διασυνδέσεις.
Πολιτική Καινοτομίας
Για την Έρευνα και την Καινοτομία είχε δοθεί
χαμηλή προτεραιότητα την προγραμματική
περίοδο 2007-2013. Η αρχική πρόταση της
ΟΕ για την διαμόρφωση της RIS3 συμβαδίζει
με τις περιφερειακές δυνατότητες για αρι-
στεία, με τις ανάγκες του επιχειρηματικού
τομέα και με τη βιώσιμη, βασισμένη στη
γνώση ανάπτυξη. Τα σχέδια πολιτικής για την
καινοτομία θα πρέπει να ακολουθούν τα
κριτήρια της αειφορίας, να αναδεικνύουν τις
τοπικές δυνατότητες, να παρέχουν ολοκλη-
ρωμένες λύσεις, να προσελκύουν την ιδιωτι-
«…Τα σχέδια κή χρηματοδότηση και τέλος να καλύπτουν
πολιτικής για ένα μεγάλο αριθμό δικαιούχων.
την καινοτομία
Σύμφωνα με την ΟΕ θα πρέπει να δοθεί
θα πρέπει να
ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη «χαρτο-
ακολουθούν τα
φυλακίων» που θα εμπεριέχουν συμπράξεις
κριτήρια της
δημόσιου-ιδιωτικού τομέα.
αειφορίας, να
αναδεικνύουν Επίσης, οι αρχές της Κρήτης θα πρέπει να
τις τοπικές προχωρήσουν στο σχεδιασμό ενός διαγράμ-
δυνατότητες, ματος διασποράς που να εντοπίζει τα περιφε-
να παρέχουν ρειακά περιουσιακά στοιχεία. Αυτό μπορεί να
ολοκληρωμένες αποτελέσει το θεμέλιο για την ανάπτυξη
λύσεις, να συνεργατικών σχηματισμών στις τρεις βασι-
προσελκύουν κές προτεραιότητες.
την ιδιωτική Θα πρέπει επίσης να επιδιωχθεί η παροχή
χρηματοδότηση συμβουλευτικής σχετικά με τη μεθοδολογία
και τέλος να που θα χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη
καλύπτουν ένα συμπλεγμάτων. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει
μεγάλο αριθμό να δοθεί στην διασύνδεση των υφιστάμενων
δικαιούχων…» και αναδυόμενων τομέων με τις τοπικές,
εθνικές και παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (πχ.
βιολογικά τρόφιμα, τουρισμός κοκ).
-76-
Τέλος, υπάρχει η ανάγκη να προσδιοριστούν
οι δυνατότητες για καινοτομία μέσω συνερ-
γειών μεταξύ ξεχωριστών συμπλεγμάτων και
ενσωμάτωσης των ΤΠΕ σε επιλεγμένους
τομείς προτεραιότητας για την ενίσχυση της
ανταγωνιστικότητάς τους.
ΤΠΕ και Ευρυζωνική Σύνδεση
Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα
της Κρήτης διαθέτουν σημαντικές υποδομές
και ικανότητες στον τομέα των ΤΠΕ. Παραμέ-
νουν, ωστόσο, χαλαρά συνδεδεμένες με τους
κύριους τομείς παραγωγής. Για την περίοδο
2014-2020, προτείνεται η μεγιστοποίηση της
επένδυσης σε ευρυζωνικές υποδομές. Για το
λόγο αυτό αναμένεται να απαιτηθούν
επιπλέον περιφερειακές, εθνικές και κοινοτι-
κές πρωτοβουλίες που να συνδυάζονται
κατάλληλα με τους στόχους της “Ψηφιακής
Ατζέντας της ΕΕ για το 2020”.
Οι ευρυζωνικές υπηρεσίες είναι, επίσης,
σημαντικές για την αξιοποίηση των πλεονε-
κτημάτων που απορρέουν από τις Υπολογι-
στικές Υποδομές, η ανάπτυξη των οποίων
υποστηρίζεται σθεναρά από την ΕΕ και, είναι
σε θέση να επιφέρει πρωτοφανή πλεονε-
κτήματα για μικρές και γεωγραφικά διά-
σπαρτες αγορές των ΤΠΕ, όπως η Κρήτη.
Η ΟΕ θεωρεί βέβαια ενθαρρυντικό το γεγονός
ότι στις προτεινόμενες δράσεις από τις περι-
φερειακές αρχές δίνεται έμφαση στην συστη-
ματική χρήση των ΤΠΕ και στην ανάπτυξη
νέων ηλεκτρονικών υπηρεσιών σε τομείς της
κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας,
ιδίως στην αγροτική οικονομία, στον τουρι-
σμό και στον πολιτισμό. Σημειώνει ωστόσο,
ότι υπάρχει ανάγκη για πολύ περισσότερες
προπαρασκευαστικές εργασίες, ιδίως στην
περίπτωση που πρόκειται να αξιοποιηθούν
συμπράξεις του δημόσιου-ιδιωτικού τομέα,
καθώς αυτές πρέπει να χαρακτηρίζονται από
διαφάνεια, ευελιξία στην εκτέλεση, λιγότερη
γραφειοκρατία και βιώσιμα επιχειρηματικά
μοντέλα.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

4.2.2. Περιφέρεια Μάλτας
Το νέο Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο ΕΤΑΚ 2020
της Μάλτας δίνει μεγάλη έμφαση στις κοινω-
νικές προκλήσεις και στην κατανόηση και
αφομοίωση της καινοτομίας ευρύτερα.
Η γενική προσέγγιση αφορά σε μια εστια-
σμένη παρέμβαση σε έξι πυλώνες: (i) σχεδια-
σμό της πολιτικής, (ii) ανθρώπινοι πόροι, (iii)
υποδομές, (iv) καινοτομία, (v) χρηματοδό-
τηση και (vi) διεθνή συνεργασία.
Η εφαρμογή του Σχεδίου αξιοποιεί εργαλεία
που εφαρμόστηκαν ήδη στην προηγούμενη
προγραμματική περίοδο, όπως παροχή χορη-
γιών για υλοποίηση ανταγωνιστικής Ε&Α,
επενδύσεις σε υποδομές ΕΤΑΚ, σύστημα υπο-
τροφιών, ανάπτυξη στρατηγικών για επιλεγ-
μένους τομείς και στήριξη της βιομηχανίας
(επιδοτήσεις, ελαφρύνσεις κα).
Το πλαίσιο καθορισμού των προτεραιοτήτων
περιλαμβάνει τρία επίπεδα αναφοράς:
Ι. Συνθήκες σε Σχέση με το Πλαίσιο Δράσης:
 τα μέτρα στήριξης του νεοσύστατου
συστήματος ΕΤΑΚ θα πρέπει να λει-
τουργούν συμπληρωματικά στο εθνι-
κό αναπτυξιακό πλαίσιο.
 η πρόσβαση στη χρηματοδότηση, η
ενίσχυση των δεξιοτήτων των ανθρώ-
πινων πόρων και η διεθνοποίηση
αποτελούν οριζόντιες ανάγκες
όλους τους τομείς, και
 η εφαρμογή μέτρων στους τομείς
προτεραιότητας.
ΙΙ. ΕΤΑΚ σε Εξειδικευμένους Τομείς:
 οι επενδύσεις στον τομέα της παρα-
γωγής και μεταφοράς γνώσης θα
ενισχύσουν τους τομείς εξειδίκευσης,
 δημιουργία κρίσιμης μάζας στον το-
μέα της Ε&Α, με έμφαση στη διεπι-
στημονική έρευνα και τη διασύνδεση
της με τη βιομηχανία.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΙΙΙ. Τα Έργα Επικεντρώνονται σε Τομείς ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Προτεραιότητας με Βάση:
ΕΞΥΠΝΗΣ
 τις υπάρχουσες δυνάμεις (πχ θαλάσ- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σιες μεταφορές, τουρισμός).
 την ανάγκη για την αντιμετώπιση των
τοπικών προκλήσεων, και
 τους δεσμούς με τις επενδύσεις στην
Ε&Α και την ακαδημαϊκή συνεργασία.
Προτεραιότητες: Οι κύριες υπό εξέταση
Προτεραιότητες αφορούν:
 στην ψηφιοποίηση της πολιτιστικής
κληρονομιάς,
 στα συμπλέγματα ναυτιλιακών υπη-
ρεσιών και αεροναυπηγικής,
 στον τομέα της υγείας,
 στα ενεργειακά αποδοτικά κτήρια,
 στον εκσυγχρονισμό της πλατφόρμας
υψηλής προστιθέμενης αξίας στη με-
ταποίηση (οριζόντια συμπλέγματα).
 στις ΤΠΕ, και
 στη κλιματική αλλαγή.
Παρακολούθηση: Οι δείκτες παρακολού-
θησης της προόδου περιλαμβάνουν το ποσο-
στό κατόχων διδακτορικού τίτλου σε σχέση
με τον ενεργό πληθυσμό, τον αριθμό ερευνη-
τών, τις μεικτές δαπάνες για Ε&Α ως ποσοστό
του ΑΕΠ, τις δαπάνες για την καινοτομία ως
ποσοστό του ΑΕΠ, την απασχόληση σε δρα- «…η πρόσβαση
στηριότητες εντάσεως γνώσης ως ποσοστό στη
της συνολικής απασχόλησης, τον αριθμό χρηματοδότηση
επιχειρήσεων με καινοτόμες δραστηριότητες, , η ενίσχυση
για
ως ποσοστό του συνόλου των επιχειρήσεων, των δεξιοτήτων
και τον αριθμό επιχειρήσεων με καινοτόμες των ανθρώ-
δραστηριότητες στο Κώδικα NACE, ως ποσο- πινων πόρων
στό του συνόλου των επιχειρήσεων. και η
διεθνοποίηση
Σημειώνεται ότι για τους τομείς προτεραιό-
αποτελούν
τητας θα αξιοποιηθούν οι ίδιοι δείκτες ενώ οι
οριζόντιες
πλατφόρμες που θα δημιουργηθούν μπορεί
ανάγκες για
να προσδιορίσουν πρόσθετους ή/και βελτιω-
όλους τους
μενους δείκτες που θα αξιοποιηθούν στη
τομείς …»
συνέχεια.
-77-
 4.2.3. Περιφέρεια Σαρδηνίας
Η Σαρδηνία είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί
της Μεσογείου με 1,7 εκ. κατοίκους. Το 2009
το κατά κεφαλήν ΑΕΠ ανήλθε στο 79% του
κοινοτικού μέσου όρου. Λόγω του νησιωτικού
της χαρακτήρα η Σαρδηνία έχει να αντιμε-
τωπίσει ιδιαίτερες προκλήσεις, κυρίως στους
τομείς της ενέργειας και των μεταφορών.
Ωστόσο, μια σειρά από πρωτοβουλίες που
ξεκίνησαν είναι σε θέση να μετατρέψουν τις
τρέχουσες προκλήσεις σε μελλοντικά δυνατά
σημεία και στους δύο αυτούς τομείς.
Το σιδηροδρομικό, οδικό και αστικό δίκτυο
μεταφορών έχει εκσυγχρονιστεί. Εκτός αυ-
τού, υπάρχουν σημαντικά λιμάνια, όπως αυτό
του Κάλιαρι, το οποίο αποτελεί έναν σημα-
ντικό διαμετακομιστικό σταθμό και λειτουργεί
και ως κέντρο μεταφόρτωσης. Η περιφερεια-
κή πολιτική της ΕΕ έχει ήδη συμβάλει στον
εκσυγχρονισμό των κύριων περιφερειακών
αεροδρομίων και ήδη αυξάνεται ο αριθμός
των επιβατών που τα διέρχονται.
Η Σαρδηνία λόγω της αποβιομηχάνισης της,
αντιμετωπίζει σοβαρές οικονομικές προκλή-
σεις. Όπως και σε άλλες περιφέρειες της
Ευρώπης έτσι και σε αυτήν πρέπει να τονωθεί
η ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της,
Εικ. 4.8.
Η Περιφέρεια της
Σαρδηνίας
βρίσκεται στη
δυτική πλευρά της
Ιταλίας.
Περιλαμβάνει 8
επαρχίες με
μεγαλύτερη αυτή
του Κάλιαρι.
Ο πληθυσμός της
ανέρχεται σε
1,67 εκ. κατοίκους
-78-
ενώ παράλληλα πρέπει να ενισχυθεί η καινο-
τομία, να ενδυναμωθεί η ανάδειξη της
τοπικής ταυτότητας και ο πολιτισμός και να
διατηρηθεί η αειφόρος διαχείριση των φυσι-
κών της πόρων.
Οι βασικές προτεραιότητες ανάπτυξης της
Σαρδηνίας αφορούν στην:
 ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας
μέσω της υποστήριξης της έρευνας
και της καινοτομίας των επιχειρή-
σεων, της προώθησης της διασύνδε-
σης των πανεπιστημίων και των ερευ-
νητικών κέντρων με τις επιχειρήσεις
και της ανάπτυξης ελάχιστων αλλά
δυνατών ομάδων σε εξειδικευμένους
τομείς.
 βέλτιστη οργάνωση του αγροτο-
βιομηχανικού τομέα με σκοπό την
καθετοποίησης της παραγωγής που
θα ενισχύει την παραγωγή και την
εμπορία και προώθηση των τοπικών
γεωργικών και αγροτοβιομηχανικών
προϊόντων.
 αποτελεσματική και βιώσιμη διαχείρι-
ση των φυσικών πόρων και αξιοποίη-
ση της πολιτιστικής κληρονομιάς για
την ανάπτυξη του τουρισμού, τόσο
του παραθαλασσίου όσο και αυτού
της ενδοχώρας της Σαρδηνίας.
Επιπρόσθετα θα επιδιωχθεί η συνολική εδα-
φική ανάπτυξη της ενδοχώρας του νησιού, η
βιώσιμη ανάπτυξη με κύρια έμφαση την
ενεργειακή απόδοση από τη χρήση ανανεώ-
σιμων πηγών ενέργειας και η βελτίωση της
ποιότητας και της προσβασιμότητας των υπη-
ρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, όπως
η δημιουργία ευρυζωνικών συνδέσεων σε
περιοχές που επλήγησαν από το ψηφιακό
χάσμα.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 σε παγκόσμιο επίπεδο στους τομείς της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
υψηλής τεχνολογίας και στη μέτρια ικανότητα
4.2.4. Περιφέρεια Σικελίας ΕΞΥΠΝΗΣ
απορρόφησης της καινοτομίας από τους ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Στην περιφέρεια της Σικελίας έχουν πραγμα- περιφερειακούς, δημόσιους φορείς. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

τοποιηθεί τις τελευταίες δεκαετίες μεγάλες Ως ευκαιρίες για τη μελλοντική περι-

δημόσιες δαπάνες στον τομέα της ΕΤΑΚ. Για φερειακή ανάπτυξη θεωρούνται η τεχνο-
το λόγο αυτό έχουν αναπτυχθεί πανεπιστήμια γνωσία και εμπειρία σε ορισμένες βασικές
και ερευνητικά κέντρα που απασχολούν υψη- τεχνολογίες γενικής εφαρμογής (μίκρο, νάνο
λό ανθρώπινο κεφάλαιο. και βιοτεχνολογία), τα κίνητρα για συνεργα-

Παρόλα αυτά, τα αποτελέσματα, σε ότι αφορά σία μεταξύ των ερευνητικών φορέων και των

την επίδραση στην περιφερειακή ανάπτυξη, ΜμΕ και η καλύτερη πρόσβαση υπηρεσιών

δεν είναι τα αναμενόμενα. Για παράδειγμα οι ΤΠΕ τόσο από τους πολίτες όσο και από τις

δείκτες κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρεσιτε- επιχειρήσιες.

χνίας και σύστασης τεχνοβλαστών κυμαί- Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων προτείνει μια

νονται σε χαμηλά επίπεδα. Αυτό οφείλεται σειρά μέτρων που περιλαμβάνουν τη:
στην έλλειψη σωστής διακυβέρνησης του
 βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ
περιφερειακού δικτύου ΕΤΑΚ με πάμπολλες
προσφοράς και ζήτησης καινοτομίας.
πολλές θεματικές προτεραιότητες και στην
 προώθηση της ευρυζωνικότητας που
ελλιπή διασύνδεση μεταξύ της ζήτησης και
θα βελτιώσει τις ψηφιακές δεξιότητες,
της προσφοράς της έρευνας.
 ενθάρρυνση της χρήσης των ΤΠΕ από
Η Ομάδα Εμπειρογνωμόνων που ανέλαβε την τις ΜμΕ που θα αποτελέσει και το
εκπόνηση της RIS3 κατέγραψε τις βασικές κοινωνικό εργαλείο καινοτομίας, και
εκτιμήσεις της σε μια ανάλυση SWOT.  υιοθέτηση της ενέργειας, του

Τα κυριότερα ανταγωνιστικά πλεονεκτή- τουρισμού και της αγροτοβιομη-

ματα της περιφέρειας αφορούν στη δυνατό- χανίας ως τους τομείς τομείς προτε-

τητα αξιοποίησης των φυσικών πόρων, στη ραιότητας για τη RIS3.

διαθεσιμότητα ερευνητικών υποδομών με

κύριο προσανατολισμό προς τα επιθυμητά
Εικ. 4.9.
απότελέσματα και τις ευκαιρίες που δη-
Η Περιφέρεια της
μιουργούν οι οικονομικές δραστηριότητες με Σικελίας στη Νότια
Ιταλία.
εξαγωγικό χαρακτήρα (πχ αγρο-διατροφικός
Περιλαμβάνει 9
τομέας, τουρισμός, ΤΠΕ). επαρχίες με
μεγαλύτερη και
Οι κύριες αδυναμίες και προκλήσεις αφο- πρωτεουσα αυτή
του Παλέρμο.
ρούν στον παραδοσιακό χαρακτήρα των ΜμΕ Ο πληθυσμός της
που είναι χαμηλής εντάσεως κεφαλαίου, στις ανέρχεται σε
5 εκ. κατοίκους
περιορισμένες μεταξύ τους συνέργειες, αλλά
και συνεργασίες με τους φορείς ΕΤΑΚ, στη
χαμηλή διεθνοποίηση των επιχειρήσεων, στην
αδυναμία του μεταποιητικού τομέα να συνει-
σφέρει στην ανάπτυξη και στη χαμηλή αξιο-
ποίηση των ΤΠΕ.

Οι απειλές που εντοπίζονται αφορούν στη

διαρροής υψηλής κατάρτισης ανθρώπινου
κεφαλαίου, στην όξυνση του ανταγωνισμού
-79-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 4.3. Καλές Πρακτικές σε περιοχές ανάδειξης της πολιτιστι-

Αξιοποίησης Κονδυλίων κής κληρονομιάς, και

 τη μεταφορά της γνώσης στον τομέα
από Πανεπιστήμια
του διαστήματος, μέσω διεπιστημονι-

Η ενότητα που ακολουθεί δίνει παραδείγματα κών και διαπανεπιστημιακών συνερ-

καλών πρακτικών από την αξιοποίηση των γειών.

Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ στον τομέα της Εκτός από τις διμερείς συνεργασίες με τις
έρευνας και της καινοτομίας με τη συμμετοχή επιχειρήσεις, εξαιρετικής σημασίας είναι
πανεπιστημίων, όπως αυτά παρουσιάστηκαν και η συμμετοχή του Πανεπιστημίου του
σε εργαστήριο14 που οργάνωσε η ΕΕ με το Γκράτς σε συμπλέγματα. Η συμμετοχή
Σύνδεσμο των Ευρωπαϊκών Πανεπιστη-μίων. στο σύμπλεγμα της αυτοκινητοβιομη-

Σύμφωνα με τα παραδείγματα, τα πανεπιστή- χανίας, αποτελεί βασικό στοιχείο της

μια μπορούν να αναγνωριστούν ως ζωτικοί στρατηγικής του πανεπιστημίου.

εταίροι για τον σχεδιασμό και την εφαρμογή Τα πλεονεκτήματα των στενών συνεργασιών
επιτυχημένων στρατηγικών έξυπνης εξειδί- σε περιφερειακό επίπεδο και η δημιουργία
κευσης. Τα πανεπιστήμια μπορούν παράλληλα ενός κλίματος εμπιστοσύνης μεταξύ των
να επωφεληθούν από τους πόρους των ΔΤ εμπλεκόμενων φορέων είναι καθοριστικές
για δραστηριότητες ΕΤΑΚ. Για τις περιφέρειες προϋποθέσεις επιτυχίας. Ο κάθε εμπλεκόμε-
τα οφέλη περιλαμβάνουν την αναβάθμιση του νος φορέας μπορεί να φτάσει ευκολότερα
ανθρώπινου κεφαλαίου και των υποδομών στους στόχους του όταν συνεργάζεται με
προκειμένου να αποτελέσουν προστιθέμενη άλλους φορείς για τον ίδιο σκοπό. Η
αξία για την ανάπτυξή τους. εσωστρέφεια ενός οργανισμού μπορεί να
θεωρηθεί ως εμπόδιο για τη συνεργασία και
την επιτυχία.
4.3.1. Πανεπιστήμιο Γκρατς,
Αυστρία
4.3.2. Πανεπιστήμιο Αάρχους,
Μέχρι το 2013 το Πανεπιστήμιο του Γκράτς
Δανία
@:www έχει ολοκληρώσει με επιτυχία 26 έργα έρευ-
http://www.uni- νας και καινοτομίας τα οποία χρηματοδοτή-
graz.at/
Το Πανεπιστήμιο Αάρχους είναι μέλος του
θηκαν από τα ΔΤ της ΕΕ. Τα περισσότερα από «Περιφερειακού Φόρουμ για την Ανάπτυξη»
αυτά αφορούν στις φυσικές επιστήμες και στην κεντρική Δανία. Το Φόρουμ αποτελεί μια
στην περιφερειακή ανάπτυξη, καθώς και σε πλατφόρμα προώθησης συνεργασίας μεταξύ
ερευνητικές υποδομές και έργα μεταφοράς του πανεπιστημίου, των τοπικών και περιφε-
γνώσης. Τα κύρια έργα αναφέρονται σε: ρειακών αρχών και των επιχειρήσεων. Δύο

 ανάπτυξη μηχανισμών μεταφοράς πρακτικές συνεργασιών του Κέντρου για την

γονιδίων που περιλαμβάνουν νέες Επιχειρηματικότητα και την Καινοτομία (CEI)

προσεγγίσεις για τον σχηματισμό του Πανεπιστημίου του Αάρχους αξίζει να

βιοφίλμ και την αντίσταση εξάπλωσης αναφερθούν.

γονιδίων, Η πρώτη αφορά στο «Επιχειρηματικό Πα-

 την οικονομική και κοινωνική μετάβα-
ση παλαιών βιομηχανικών περιοχών
14
Report on Joint EUA-JRC expert workshop: The Role
-80-
νεπιστήμιο». Πρόκειται για έργο που συγ-
χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό
Ταμείο, το Δανικό Συμβούλιο Ανάπτυξης και
το Πανεπιστήμιο. Έχει συνολικό προϋπο-
λογισμό 6 εκ. Ευρώ και διάρκεια από τον
Απρίλιο του 2011 έως τον Αύγουστο του

of Universities in Smart Specialisation Strategies.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
2014 και περιλαμβάνει δραστηριότητες που
αποσκοπούν στην περαιτέρω ανάπτυξη των
επιχειρηματικών και καινοτόμων δεξιοτήτων
των φοιτητών.
Η δεύτερη φέρει την ονομασία «Η Συντό-
μευση στη Γνώση», έχει τριετή διάρκεια
(έναρξη τον Ιαν. 2011) και συγχρηματοδο-
τείται από την Περιφέρεια της κεντρικής
Δανίας, τα ΔΤ και από τις συμμετέχουσες σε
αυτό ΜμΕ, με συνολικό προϋπολογισμό
ύψους 6,7 εκ. Ευρώ.
Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται η έξυπνη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πρακτική που φέρει την ονομασία «Κέντρο ΕΞΥΠΝΗΣ
Μηχανοκίνησης». Το Κέντρο είναι στην ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ουσία μια πλατφόρμα για την παραγωγή και ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
τη μεταφορά γνώσης μεταξύ των κατασκευα-
στών αυτοκινήτων, των ενδιάμεσων προμη-
θευτών και των πανεπιστημίων. Στο πλαίσιο
αυτό αναπτύχθηκε στενή συνεργασία με το
Πανεπιστήμιο της Νότιας Βεστφαλίας, και
μικρού και μεσαίου μεγέθους εταιρείες για
την από κοινού εκτέλεση έργων.

Ο γενικός στόχος του έργου είναι η προώ-

θηση της καινοτομίας και η ανάπτυξη των 4.3.4. Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της
ΜμΕ, μέσω της συνεργασίας τους με ερευνη- Τουλούζης, Γαλλία
τές από πανεπιστήμια της Δανίας και του
Τα πανεπιστήμια στη Γαλλία είναι συνήθως
εξωτερικού. Ειδικότερα, επιδιώκεται η αντι-
υποχρεωμένα να συγχωνεύουν διαφορετικές
στοίχιση των προσόντων και των ικανοτήτων
πηγές χρηματοδότησης. Από το 2011 τα
των ερευνητών και των νέων θέσεων εργα-
σίας που αναμένονται να προκύψουν ώστε να
γαλλικά πανεπιστήμια συμμετέχουν στην
@:www
εφαρμογή του εθνικού προγράμματος με την inp-
δημιουργηθεί η απαιτούμενη βάση για την
ονομασία “Προγραμματικές Επενδύσεις toulouse.fr/fr/index.
ανάπτυξη των ΜμΕ και να ενισχυθούν οι html
για το Μέλλον”.
δυνατότητες της επιχειρηματικής ανάπτυξης.
Το Πολυτεχνικό Ινστιτούτο της Τουλούζης
Το Κέντρο για την Επιχειρηματικότητα και την
(INP-Toulouse) έχει αναπτύξει συνεκτικές και
Καινοτομία διαχειρίζεται το έργο για να διευ-
στρατηγικές προσεγγίσεις μέσω συνεργιών
κολύνει τη συνεργασία από την αρχική της
«…επιδιώκεται
στους τομείς της εκπαίδευσης, της έρευνας
φάση μέχρι τη διάχυση.
η αντιστοίχιση
και της καινοτομίας, έχοντας εθνική και
των προσόντων
περιφερειακή χρηματοδοτική υποστήριξη.
και των
4.3.3. Πανεπιστήμιο Σιέγκεν, Επικουρικά, αυτές οι συνέργειες υποστηρί-
ικανοτήτων των
Γερμανία ζονται και από συμπλέγματα που έχουν
ερευνητών και
αναπτυχθεί ανάμεσα στα πανεπιστήμια και τις
Πολλά γερμανικά πανεπιστήμια συμμετέχουν των νέων
επιχειρήσεις, αλλά και σε κάποιες πρωτοβου-
ενεργά σε δραστηριότητες Έρευνας και Και- θέσεων εργα-
λίες αριστείας. Έτσι, το Ινστιτούτο ενώνει τις
νοτομίας, στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Τα- σίας που
δυνάμεις του με τους υπόλοιπους περιφε-
μείων της ΕΕ. αναμένονται να
ρειακούς φορείς, εστιάζοντας τη ερευνητική
προκύψουν
Το Πανεπιστήμιο του Σιέγκεν έχει αναπτύξει και καινοτομική του δράση σε τρεις κύριους
ώστε να
αρκετές συνέργειες με τη βιομηχανία, κυρίως τομείς: την αεροδιαστημική και τα ενσωμα-
δημιουργηθεί η
στην ευρύτερη περιφέρεια της Βόρειας τωμένα συστήματα, την υγεία (γήρανση και
απαιτούμενη
Ρηνανίας - Βεστφαλίας όπου εδράζεται, αξιο- καρκίνος) και στο γεωργικό και ευρύτερο
βάση για την
ποιώντας σημαντικούς πόρους από τα ΔΤ. αγροτικό τομέα.
ανάπτυξη των
Παράλληλα, το πανεπιστήμιο συμμετέχει στο Το INP-Toulouse χρηματοδοτείται από τα ΔΤ
ΜμΕ …»
τοπικό περιφερειακό συμβούλιο που διαχειρί- για την ανάπτυξη προηγμένων υπηρεσιών για

ζεται μια ετήσια επένδυση ύψους 200 εκ. ΜμΕ όπως αγρό-υλικές πλατφόρμες, πειραμα-
Ευρώ, το 10% της οποίας αφορά δράσεις τικές πλατφόρμες, χημικές και φυσικές ανα-

έρευνας και καινοτομίας. λύσεις, πληροφοριακά συστήματα κα.

-81-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Στο πλαίσιο αυτό συμμετείχε σε δύο έργα που 4.4. Κύριες Προτεραιότητες
είχαν ως στόχο την εφαρμογή νέων πληρο- στις Περιφέρειες της ΕΕ
φοριακών εγκαταστάσεων σε ΜμΕ της Περι-
φέρειας, μέσω της δημιουργίας ενός Κέντρου Όπως αναφέρθηκε και προηγούμενα, ο δυνα-
Υπολογιστικής με τη συμμετοχή όλων των μικός και συνεχώς μεταβαλλόμενος χαρακτή-
πανεπιστημίων της περιφέρειας. Τα έργα ήταν ρας της μελέτης απαίτησε σε πολλές περιπτώ-
επιτυχή όσον αφορά την εκπλήρωση των σεις τον επανασχεδιασμό και εμπλουτισμό της
επιστημονικών στόχων τους. μεθόδου, ούτως ώστε να αποκτηθεί πρόσβα-
ση σε νέα δεδομένα και στοιχεία15.
Όμως, το επιδιωκόμενο επίπεδο συμμετοχής
των ΜΜΕ δεν επετεύχθη, καθώς η απαίτηση
@:www
Στο πιο πάνω πλαίσιο, η Ομάδα Μελέτης
όπως η διοικητική υποστήριξη για τη δια- προχώρησε στην αξιοποίηση στοιχείων από τη
s3platform.jrc.ec.eur
opa.eu/eye-ris3 χείρισ η της συμμετοχής των ΜμΕ αποτελεί διαδικτυακή βάση δεδομένων η οποία ανα-
διαφορετικό και ξεχωριστό διοικητικό σώμα πτύχθηκε από την πλατφόρμα έξυπνης εξειδί-
λειτούργησε αρνητικά. κευσης της ΕΕ. Η βάση (Eye@RIS) παρέχει
πληροφορίες σχετικά με τις προτεραιότητες
Το δίδαγμα από την εν λόγω περίπτωση
των περιφερειών οι οποίες έχουν ολοκληρώ-
αφορά στην ανάγκη για μεγαλύτερο εξορ-
σει τη διαδικασία εκπόνησης της RIS3. Η
θολογισμό των νομικών και διοικητικών
βάση περιλαμβάνει επίσης δεδομένα σχετικά
διαδικασιών και απαιτήσεων μεταξύ των ευ-
με τις ιδιαίτερες ικανότητες των περιφερειών,
ρωπαϊκών και περιφερειακών δομών χρημα-
τις εμπλεκόμενες δραστηριότητες τους, κα-
τοδότησης και, κυρίως, η μεγαλύτερη υπο-
θώς και τη σχέση τους με τις τομεακές προτε-
στήριξη στα πανεπιστήμια για την ενίσχυση
ραιότητες που έθεσε η ΕΕ για την προγραμ-
αυτών των ικανοτήτων στο εσωτερικό των
ματική περίοδο 2014-2020.
δομών διαχείρισης τους.
Η εξειδικευμένη ανάλυση των δεδομένων από
253 περιφέρειες (όσεις είχαν καταχωρήσει
4.3.5. .Πανεπιστήμιο Μίχνου,
στοιχεία μέχρι τη στιγμή της επεξεργασίας)
Πορτογαλία
επέτρεψε την εξαγωγή χρήσιμων συμπερα-
σμάτων και βοήθησαν στη συγκριτική
Το πανεπιστήμιο του Μίχνου αναγνωρίζει ότι
«…το δίδαγμα
αξιολόγηση και τον προσδιορισμό των τομέων
τα ΔΤ, καθορίζουν εν πολλοίς και την κεν-
αφορά στην
προτεραιότητας της Κύπρου.
τρική διαχείριση της επιστήμης σε εθνικό
ανάγκη για
επίπεδο. Έτσι, διεκδικεί πόρους από δύο Τα δεδομένα από τη βάση εξάχθηκαν σε
μεγαλύτερο
βασικές πηγές: άμεσα μέσω του πορτογα- μορφή CSV και κατόπιν έγινε εισαγωγή τους
εξορθολογισμό
λικού πρόγραμματος επιχορηγήσεων για την στο λογισμικό SPSS. Ακολουθήθηκε μια
των νομικών
εκπόνηση διδακτορικών διατριβών και έργων διαδικασία κατηγοριοποίησης, ομαδοποίησης
και διοικητικών
βασικής έρευνας (με τα οποία καλύπτει και παραμετροποίησης έτσι ώστε να είναι
διαδικασιών και
σημαντικό κόσοτς ερευνητικού προσωπικού δυνατή η στατιστική επεξεργασία και εφαρμό-
απαιτήσεων
και επενδύσεων) και έμμεσα με την στηκαν μέθοδοι περιγραφικής στατιστικής για
μεταξύ των ευ-
πρόσβαση στα ΔΤ για ανάπτυξη μεγάλων την εξαγωγή των αποτελεσμάτων.
ρωπαϊκών και
επενδύσεων που αφορούν υποδομές στον
περιφερειακών
τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας.
δομών χρημα-
τοδότησης…» Ειδικότερα στο πλαίσιο στήριξης από τα ΔΤ
15
Η ενότητα που ακολουθεί δεν προβλεπόταν στον
έχει αναπτύξει το «Ευρωπαϊκό Εργαστήριο
αρχικό σχεδιασμό της μεθοδολογίας. Ενσωματώθηκε
Μηχανικής Ιστών και Αναγεννητικής στη S3Cy σε μεταγενέστερο στάδιο και αφού η Ομάδα
Μελέτης είχε επεξεργαστεί τα πρωτογενή και
Ιατρικής» και το «Ινστιτούτο για την δευτερογενή στοιχεία, καταλήξει στα βασικά
Αειφορία». αποτελέσματα της ανάλυσης και προσδιορίσει τους
-82-

πιθανούς τομείς προτεραιότητας.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Τα βασικά συμπεράσματα από την επεξε- λα ως τέτοια και από αρκετά μεγάλο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ργασία αυτή είναι: αριθμό άλλων περιφερειών. Στην ίδια ΕΞΥΠΝΗΣ
κατηγορία, των πιο διαδεδομένων ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
 Η παραγωγή ενέργειας, οι υπηρεσίες
δηλαδή επιλογών ανήκουν επίσης τα ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
υγείας, οι υπηρεσίες προγραμματι-
τρόφιμα, τα φάρμακα, οι ΤΠΕ και
σμού λογισμικών, η φυτική και ζωική
η υγεία.
παραγωγή, τα χημικά προϊόντα και τα
 Αντίθετα, μια σειρά από προτεραιό-
φαρμακευτικά προϊόντα συγκαταλέ-
τητες που αναδείχθηκαν από τη
γονται στις πιο συχνά αναφερόμενες
3
S Cy, όπως οι υδάτινοι πόροι, οι
προτεραιότητες των περιφερειών.
κατασκευές, η ναυτιλία και ο Διάγ. 4.1.
 Οι βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρ-
τουρισμός, παρότι έχουν χαρακτηρι- Διάγραμμα
μογής, η αειφόρος καινοτομία, η δη- παρουσίασης των
στεί ως προτεραιότητες και από άλλες ιδιαίτερων
μόσια υγεία και η ψηφιακή ατζέντα
ικανοτήτων σε
περιφέρειες, εντούτοις δεν αποτελούν
αποτελούν τους κυριότερους τομείς επίπεδο
τις πιο δημοφιλείς επιλογές. υποκατηγοριών
στους οποίους προσανατολίζονται οι των ευρωπαϊκών
περιφέρειες για τον προσδιορισμό Το Διαγραμμα 4.1 παρουσιάζει τις ιδιαίτερες περιφερειών
σύμφωνα με τη
των προτεραιοτήτων τους. ικανοτήτες σε επίπεδο υποκατηγοριών των βάση Eye@RIS.
 Η «παραγωγή και διανομή ευρωπαϊκών περιφερειών σύμφωνα με τη Με αστερίσκο
σημειώνονται οι
ενέργειας» η οποία αναδείχτηκε ως βάση Eye@RIS.. αντίστοιχες
μια από τις κύριες προτεραιότητες για προτεραιότητες
σύμφωνα με τη
την Κύπρο χαρακτηρίστηκε παράλλη- S3Cy

45 42
40
35
31
30 28
25 25
25 22
21 20
18 19
20 17
15
10 11 10
8 8 8 9
10 7 6 6 6 7 5 6 6
4 4 3 3 4 3 3 3 3 3
5
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
0
Crop and animal production, hunting and …

Financial service activities, except insurance…

Computer programming consultancy and…

Office administrative, office support and other …

Public administration, justice, judicial, public …

Basic pharmaceutical products and…

Waste collection, treatment and disposal …

Warehousing and support activities for …

Architectural and engineering activities, …

Other professional, scientific and technical …

Textiles, wearing apparel and leather and…

Chemicals and chemical products

Other non-metallic mineral products

Sewerage
Rubber and plastic products

Civil engineering
Machinery and equipment n.e.c.

Furniture

Education
Power generation/renewable sources

Agricultural services
Computer, electronic and optical products
Basic metals and of fabricated metal products

Other manufacturing
Food, beverage and tobacco products

Electrical equipment
Wood and paper (except for furniture)

Water collection, treatment and supply

Forestry and logging

Fishing and aquaculture

Human health activities (medical services)

Sports activities
Motor vehicles and other transport equipments

Accommodation (hotels, camping)

Residential care activities
Information service activities

Scientific research and development

Road transport and related services

Telecommunications
Printing and reproduction of recorded media

Water transport and related services

Construction of buildings

Specialised construction activities

Energy distribution

Services to buildings and landscape activities

Creative, arts and entertainment activities

-83-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-84-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ
ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

05
-85-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 5. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
-86-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 1,9% του ΑΕΠ. Έκτοτε, δεινή ύφεση γνώρισε ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
5.1. Αποτύπωση της ο χρηματοπιστωτικός/τραπεζικός τομέας, ο ΕΞΥΠΝΗΣ
Κατάστασης της κατασκευαστικός και οι κτηματομεσιτικές ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Οικονομίας της υπηρεσίες. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Κύπρου. Η αλματώδης ανάπτυξη του χρηματο-

πιστωτικού τομέα σε συνδυασμό με τη διεθνή
χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, και την
5.1.1. Ιστορικό Εξέλιξης και
μετατροπή εθνικών (κυρίως ελληνικών)
Γενική Επισκόπηση
ομολόγων σε «επικίνδυνα» μετά τη μετάδοση
της κρίσης στην ευρωζώνη, οδήγησε σε
Από το 1960 μέχρι το 1974, η κυπριακή
πολλαπλές υποβαθμίσεις του τραπεζικού
οικονομία χαρακτηριζόταν από την εξαγωγή
συστήματος από τους διεθνής οίκους αξιολό-
πρώτων υλών) και γεωργικών προϊόντων.
γησης, αυξάνοντας κατακόρυφα τα επιτόκια
Το παραγωγικό μοντέλο της Κύπρου διαφο- δανεισμού των κρατικών και τραπεζικών
ροποιήθηκε σημαντικά μετά την τουρκική ομολόγων.
εισβολή και κατοχή του 1974. Καθώς οι
Ειδικότερα, το 2012 το αξιόχρεο για μακρο-
κατεχόμενες περιοχές συνεισέφεραν μέχρι
πρόθεσμο χρέος υποβαθμίστηκε κατά 4 μονά-
τότε το 75% του ΑΕΠ, η οικονομία όφειλε να
δες από τους Fitch Ratings, κατά 6 μονάδες
προσαρμοστεί, τόσο σε επίπεδο εδάφους όσο
από τον οίκο Moody’s και 8 από τους
και πόρων, στο περιορισμένο πλέον τμήμα
Standards & Poor’s. Η σταδιακή αυτή μείωση
του νησιού.
αντανακλούσε τις αυξανόμενες εκτιμήσεις για
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 η κυ- τις ανάγκες του τραπεζικού τομέα και την
πριακή οικονομία έγινε μεταποιητική εξάγο- πιθανότητα μεταφοράς των εν λόγω αναγκών
ντας κυρίως ενδύματα και υποδήματα, ενώ στο δημοσιονομικό ισοζύγιο.
στα τέλη της δεκαετίας του 1980, ενισχύθηκε
Για να αντιμετωπιστεί η δυσμενής αυτή
έντονα ο τριτογενής τομέας παραγωγής, με
κατάσταση, η Κυπριακή Δημοκρατία προσέ-
αιχμή του δόρατος τις χρηματοπιστωτικές
φυγε στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης,
υπηρεσίες και τον τουρισμό.
ανοίγοντας ένα νέο κεφάλαιο στην οικονο-
Για τις επόμενες δεκαετίες, το βιοτικό επίπεδο μική ιστορία της.
των κατοίκων της Κύπρου γνώρισε εκρηκτική
Το 2013 η Κυπριακή οικονομία κατέγραψε
άνοδο. Μετά την είσοδο στην ΕΕ και την
συρρίκνωση του ΑΕΠ της τάξης του 5,4% σε
υιοθέτηση του ευρώ, το 2008, αυξήθηκε το
σχέση με συρρίκνωση 2,4% το 2012, ενώ
ίδιο εντυπωσιακά και το εργατικό κόστος,
στο πρώτο τέταρτο του 2014 η μείωση
επιδεινώνοντας όμως την ανταγωνιστικότητα
ανήλθε στο 4%. Συγκεκριμένα, το πρώτο
της Κυπριακής Οικονομίας. Τα οφέλη από την
τρίμηνο του 2014, αρνητικούς ρυθμούς ανά-
συμμετοχή στην Ευρωζώνη και η επί σειρά
πτυξης παρουσίασε ο δευτερογενής τομέας
ετών αύξηση της κατανάλωσης και των
της οικονομίας (βιομηχανία, κατασκευές),
επενδύσεων παγίου κεφαλαίου, είχαν δημιου-
όπως επίσης οι τομείς των Τραπεζών, του
ργήσει ένα θετικό κλίμα το οποίο συνοδεύ-
Τουρισμού, των Μεταφορών, του Εμπορίου
τηκε από μια εξίσου θετική ψυχολογία
και των λοιπών Υπηρεσιών.
επενδύσεων.
Με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών
Ωστόσο, το «Κυπριακό Οικονομικό Θαύμα»
Καταναλωτή (ΕνΔΤΚ) ο πληθωρισμός στους
έχει πληγεί από τη διεθνή οικονομική κρίση
τέσσερις πρώτους μήνες του 2014 κατέγραψε
και για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια
ετήσια μείωση της τάξης του 1% έναντι της
συνεχούς ανάπτυξης, παρουσιάστηκε ύφεση -
αύξησης 1,3% την αντίστοιχη περίοδο του
-87-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 2013, καθώς την εν λόγω περίοδο, χαμη-
λότερο πληθωρισμό κατέγραψαν σε σχέση με
την αντίστοιχη περσινή περίοδο, όλες οι
συνιστώσες του ΕνΔΤΚ. Αυτό ήταν αποτέλε-
σμα της σημαντικής εγχώριας ύφεσης αλλά
και των σημαντικών μειώσεων στο ηλεκτρικό
ρεύμα, παρά την αύξηση που επιβλήθηκε
στους συντελεστές του ΦΠΑ και την αύξηση
στο φόρο κατανάλωσης στα πετρελαιοειδή
από τον Ιανουάριο του 2014.
Αναφορικά με την αγορά χρήματος, οι
αρνητικοί ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής των
δανείων προς τον ιδιωτικό τομέα που
παρατηρήθηκαν από το Μάιο του 2013
επιδεινώθηκαν κατά το πρώτο τρίμηνο του
2014. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε μείωση
κατά 4,3% στο τέλος Μαρτίου του 2014 σε
σύγκριση με μείωση κατά 3,6% τον Δεκέμ-
βριο του 2013 και θετικό ρυθμό μεταβολής
1,5% τον Μάρτιο του 2013. Η αρνητική
πορεία που συνεχίζει να καταγράφει, αντανα-
κλά κυρίως τη συνεχιζόμενη προσπάθεια των
εγχώριων τραπεζών για περαιτέρω απομό-
χλευση, μετά τις αποφάσεις του Eurogroup
τον Μάρτιο του 2013 αλλά και την κατάσταση
ύφεσης μειωμένης ζήτησης για δανεισμό που
διέρχεται η κυπριακή οικονομία.
Σημειώνεται ότι, ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής
των δανείων προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα
στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2014
είναι ο δεύτερος πιο χαμηλός ρυθμός
μεταβολής των τελευταίων επτά ετών.
Παρόμοια εικόνα παρατηρήθηκε και στους
δείκτες καταθέσεων, αφού για την περίοδο
Μαρτίου 2013-Μαρτίου 2014 καταγράφηκαν
συνεχείς αρνητικοί ρυθμοί μεταβολής, ως
αποτέλεσμα του σοβαρού πλήγματος στην
αξιοπιστία του κυπριακού τραπεζικού συστή-
ματος και τις αποφάσεις του Eurogroup.
Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι παρατηρείται
σημαντική μείωση στο ρυθμό εκροών των
καταθέσεων ειδικότερα προς το τέλος του
πρώτου τριμήνου του 2014, ενώ με βάση τα
τελευταία διαθέσιμα στοιχεία για το μήνα
Απρίλιο του 2014, οι συνολικές καταθέσεις
-88-
κατέγραψαν αύξηση για πρώτη φορά από τον
Δεκέμβριο του 2012.
Κατά το πρώτο τρίμηνο του 2014, τα πλείστα
δανειστικά επιτόκια στην Κύπρο, αν και συνέ-
χισαν να παραμένουν σε υψηλά επίπεδα,
μειώθηκαν ελαφρώς σε σχέση με την αντί-
στοιχη περίοδο του 2013, αλλά παρέμειναν
σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με το
αντίστοιχο κόστος στη ζώνη του ευρώ.
Αναφορικά με το εξωτερικό εμπόριο, το
ισοζύγιο εμπορικών συναλλαγών παρουσίασε
βελτίωση, με το έλλειμμα να περιορίζεται στα
€2.940,5 εκατ. για το 2013 σε σύγκριση με
έλλειμμα €3.855,9 εκατ. το 2012. Η βελτίωση
αυτή οφείλεται κυρίως στη σημαντική μείωση
της τάξης των €853,9 εκατ. Στις εισαγωγές
αγαθών σε σχέση με το 2012, αποτέλεσμα
της μειωμένης ιδιωτικής κατανάλωσης και
των επενδύσεων.
Σχετικά με την αγορά εργασίας, το ποσοστό
ανεργίας το 2013 αυξήθηκε κατά 4,1
ποσοστιαίες μονάδες σε σχέση με το 2012,
φθάνοντας στο 15,9% σύμφωνα με στοιχεία
της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού. Η προα-
ναφερθείσα αύξηση στην ανεργία δεν
αντικατοπτρίζεται πλήρως στα στοιχεία της
εγγεγραμμένης ανεργίας καθώς οι νεοει-
σερχόμενοι στην αγορά εργασίας δεν έχουν
πλέον το κίνητρο να εγγραφούν στους κατά-
λόγους ανέργων επειδή οι προοπτικές τους
για εύρεση απασχόλησης είναι λιγοστές.
Το δημοσιονομικό έλλειμμα της Κύπρου κατά
το 2013 παρουσίασε βελτίωση κατά 1 ποσο-
στιαία μονάδα σε σχέση με την αντίστοιχη
περσινή περίοδο φθάνοντας το 5,4% του
ΑΕΠ. Αυτή η εξέλιξη οφείλεται κυρίως στη
σημαντικότερη ετήσια μείωση των δαπανών
έναντι αυτής των εσόδων κατά την υπό
αναφορά περίοδο, επακόλουθο των συμφω-
νηθέντων με την Τρόικα στο Μνημόνιο Συνα-
ντίληψης.
Συγκεκριμένα, τα έσοδα παρουσιά-ζουν 4,6%
ετήσια μείωση το 2013, κυρίως λόγω της
μείωσης που παρατηρήθηκε στα φορολογικά
έσοδα και οι δαπάνες παρουσιάζουν σημα-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ντική ετήσια μείωση της τάξης του 6,9% το Οι διανοιγόμενες προοπτικές στους τομείς της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
2013, αντανακλώντας μειώσεις σε όλες τις ενέργειας αναμένεται να βελτιώσουν το ΕΞΥΠΝΗΣ
κατηγορίες δαπανών. υφιστάμενο «ψυχολογικό» κλίμα, ωθώντας ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στη μετάβαση σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυ- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Το δημόσιο χρέος το 2013 αυξήθηκε
ξης.
σημαντικά ως προς το ΑΕΠ, στο 111,7% από
το 86,6% του 2012. Η αύξηση οφείλεται Σύμφωνα με τις προβλέψεις του Υπουργείου
κυρίως στις σημαντικές προσαρμογές Οικονομικών, το 2014 η ύφεση θα
ελλείμματος-χρέους, οι οποίες συμπεριλαμ- περιοριστεί στο -4,8% και από το 2015 η
βάνουν τα 1,5 δις ευρώ για ανακεφαλαιο- οικονομία προβλέπεται να αναπτυχθεί σε
ποίηση των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυ- ποσοστό 0,9% και το 2016, η ανάπτυξη
μάτων, καθώς και στο δανεισμό από το αναμένεται να καταγράψει ποσοστό της τάξης
μηχανισμό στήριξης μεγαλύτερου ποσού από του 1,9% (Διαγ. 5.1.).
ότι τελικά χρειάστηκε, αφού καταγράφηκε
Η ανεργία αναμένεται το 2014 να κορυφωθεί
μικρότερο δημοσιονομικό έλλειμμα από ότι
στο 19,2%, ενώ από το 2015 προβλέπεται ότι
αρχικά αναμενόταν.
θα ξεκινήσει την πτωτική της πορεία, φθά-
Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι αλλαγές και οι νοντας στο 18,4%. Ο πληθωρισμός προβλέ-
μεταρρυθμίσεις που επιδιώκονται και υλο- πεται να αυξηθεί οριακά, στο 0,4 κατά τη
ποιούνται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα διάρκεια του 2014, ενώ θα σημειώσει περα-
καθώς και η επίτευξη στο ακέραιο των ιτέρω μικρή ανοδική πορεία τα επόμενα δύο
διαρθρωτικών επανορθώσεων, στο σύνολο έτη, φθάνοντας το 1,7% το 2016.
του εύρους της οικονομίας, θα πρέπει να
Το 2014 προβλέπεται ότι θα υπάρξει
συνοδεύονται με παροχή κινήτρων για την
βελτίωση και στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλ- Διάγ. 5.1.
προσήλωση στις αρχές της ανταγωνιστικό- Προβλέψεις του
λαγών αγγίζοντας το 0,1% του ΑΕΠ ενώ το
τητας και της καινοτομίας, την ενίσχυση της Υπ. Οικονομικών
2016 θα μετατραπεί σε πλεονασματικό, για τους βασικούς
επιχειρηματικής ευφυΐας και την ενδυνάμωση οικονομικούς
κυρίως λόγω της βελτίωσης του εμπορικού
του πνευματικού κεφαλαίου στις δημόσιες και δείκτες μέχρι το
ισοζυγίου. 2016.
ιδιωτικές επιχειρήσεις.

Τα οποιαδήποτε δημοσιονομικά μέτρα θα

πρέπει να συμπληρώνονται από ανάλογα
μέτρα δημιουργίας προστιθέμενης αξίας στα
κυπριακά προϊόντα και υπηρεσίες σε ένα
ανταγωνιστικό και διαφανές οικονομικό
περιβάλλον.

5.1.2. Μεσοπρόθεσμες
Προοπτικές και Τάσεις

Σύμφωνα με εγκύκλιο του Υπουργείου Οικο-

νομικών, στο μεσοπρόθεσμο μέλλον, οι προ-
οπτικές της Κυπριακής Οικονομίας αναμένεται
να βελτιωθούν, ιδιαίτερα μετά την αναστολή
των περιορισμών που επιβλήθηκαν στην
κίνηση των κεφαλαίων και την προγραμ-
ματισμένη ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζι-
κού συστήματος.
-89-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Τέλος, το δημοσιονομικό έλλειμμα το 2014
αναμένεται να φτάσει το 5,8%, το 2015 να
αυξηθεί σε 6,1% και το 2016 να μειωθεί στο
2,9%, ενώ το δημόσιο χρέος το 2014 αναμέ-
νεται να φτάσει το ιστορικά υψηλό 119% για
να μειωθεί το 2015 και 2016 σε 115% και
110% αντίστοιχα (Διαγ. 5.2.).
5.1.3. Διάρθρωση Επιχειρήσεων
Η κυπριακή οικονομία χαρακτηρίζεται από την
ύπαρξη πολλών πολύ μικρών, μικρών &
μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) που συνθέτουν
το 99,8% της επιχειρηματικότητας. Ειδικότε-
ρα, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αποτελούν το
92,2% του μεριδίου της αγοράς, οι μικρές
επιχειρήσεις το 6,5% και οι μεσαίες το 1,1%
16
του μεριδίου της αγοράς .
Αναφορικά με την απασχόληση, στις πολύ
μικρές επιχειρήσεις απασχολείται το 29,7%
Διάγ. 5.2. του δυναμικού, στις μικρές το 20,6%, στις
Προβλέψεις του
Υπ. Οικονομικών μεσαίες το 17,2% (ποσοστό ΜμΕ 67,4%) και
για το στις μεγάλες επιχειρήσεις, το 32,6%. Ο μέσος
Δημοσιονομικό
Έλλειμα και το αριθμός εργαζομένων ανά ΜμΕ είναι 4,15.
Δημόσιο Χρέος
μέχρι το 2016. Σχετικά με τη συμβολή τους στο Ακαθάριστο
120
100
80
60
40
20
0 (10%) και τέλος η κατάταξη διαφοροποιείται
-20
2005 2007 2009 2011 2013 2015
Δημοσιονομικό Έλλειμμα (-)/Πλεόνασμα (+) (% του ΑΕΠ)
Δημόσιο Χρέoς (% του ΑΕΠ)
16
-90-
Eurostat 2013, SBA Fact Sheet: Cyprus
Εγχώριο Προϊόν, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις
προσφέρουν το 21,5%, οι μικρές το 18,6%,
και οι μεσαίες το 18,3% (συνολικό ποσοστό
ΜμΕ: 58,4%), ενώ οι μεγάλες επιχειρήσεις,
προσφέρουν το 41,6% του ΑΕΠ. Η συμβολή
των ΜμΕ από άποψη ακαθάριστης προστιθέ-
μενης αξίας, έχει έντονη θετική τάση, κατέ-
χοντας περισσότερο από το 1/3 του παραγό-
μενου ΑΕΠ.
Η σύνθεση της κυπριακής οικονομίας σε επί-
πεδο επιχειρήσεων, καταδεικνύει ότι υπάρχει
μια θετική στάση της κυπριακής κοινωνίας ως
προς της επιχειρηματικότητα που βασίζεται
στην αυτό-απασχόληση, ενώ το εντυπωσιακό
σημείο είναι ότι οι κυπριακές ΜμΕ, συνεργά-
ζονται έντονα μεταξύ τους και έχουν εισάγει
περισσότερες καινοτομίες στα προϊόντα, στις
διαδικασίες μάρκετινγκ και στην οργάνωση
από ότι ο μέσος όρος της ΕΕ17.
Ως προς τη διάρθρωση των κλάδων παραγω-
γής, σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική
Υπηρεσία18 για το έτος 2012, το εμπόριο
(11,9%), οι κατασκευές (5,8%), η φιλοξενία
και η εστίαση (6,9%), οι κτηματομεσιτικές
υπηρεσίες (11,5%), οι μεταφορές (4,7%) η
εκπαίδευση (6,9%) και η μεταποίηση (5,7%)
είναι οι τομείς με τη μεγαλύτερη συμβολή στο
ΑΕΠ.
Σε επίπεδο αριθμού επιχειρήσεων, σύμφωνα
με την κατάταξη NACE, το εμπόριο (27%) οι
κατασκευές (15%), η μεταποίηση (9%), η
φιλοξενία/εστίαση (8%) και οι συμβουλευτι-
κές υπηρεσίες (8%) είναι οι σημαντικότερες.
Σε αριθμό απασχολουμένων, κυριαρχεί και
πάλι το εμπόριο (20%), η φιλοξενία/εστίαση
(10%), η μεταποίηση (10%), οι κατασκευές
με την εισαγωγή των χρηματοπιστωτικών
υπηρεσιών (6%). Η δημόσια διοίκηση (υπη-
ρεσίες κοινής ωφέλειας και στρατός) καλύ-
πτουν συνολικά το 17% των απασχολου-
μένων.
17
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat 2012.
18
Cyprus in Figures 2013, Εθνική Στατιστική Υπηρεσία
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η κυριαρχία του εμπορίου στην απασχόληση,
στον αριθμό των επιχειρήσεων και τη συμ-
μετοχή στο ΑΕΠ, υποδηλώνει ξεκάθαρα την
δομή της κυπριακής οικονομίας της οποίας
κύριο συστατικό της είναι η αυτοαπασχόληση.
Ωστόσο, για να μην αλλάξει η εικόνα της
πραγματικής οικονομίας είναι απαραίτητο να
εισαχθεί η έννοια της διασύνδεσης
επιχειρήσεων. Για παράδειγμα το σύμπλεγμα
του τουρισμού που σύμφωνα με τη διεθνή
βιβλιογραφία καλύπτει ένα ευρύ
δραστηριοτήτων (πχ εστίαση, θαλάσσιες,
οδικές και εναέριες μεταφορές, real estate,
ταξιδιωτικά γραφεία, διασκέδαση, ψυχαγω-
γία, προμήθεια τροφίμων και ποτών, τοπικά
προϊόντα και πρωτογενής τομέας, μεταποίηση
προϊόντων- πχ. χαλούμι κλπ) που επηρεάζει
κατά πολύ και τη διάρθρωση των επιχει-
ρήσεων και τη συμβολή τους στο ΑΕΠ.
Σύμφωνα με τη μεθοδολογία των περιφερεια-
κών δορυφόρων λογαριασμών, σε γενικές
γραμμές, η συμβολή του τουρισμού στο ΑΕΠ
της Κύπρου υπολογίζεται περίπου στο 17,3%.
Αναφορικά με τις εξαγωγές, σύμφωνα με τα
στοιχεία της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου,
οι εξαγωγές των προϊόντων των επιχειρήσεων
της Κύπρου έχουν σημειώσει σημαντική
αύξηση, με κυριότερη την αύξηση
εξαγωγών στον πρωτογενή τομέα (πατάτες,
χαλούμι, φρούτα, κρέας και ψάρι). Εξαιρετική
δυναμική δείχνει ο τομέας των φαρμακευτι-
κών ειδών, της τεχνολογίας (ημιαγωγοί κλπ)
και της τεχνογνωσίας διαχείρισης λυμάτων.
Ιδιαίτερη μνεία θα πρέπει να γίνει στον
φαρμακευτικό τομέα, όπου επιδεικνύει τη
σημαντικότερη εξαγωγική δραστηριότητα.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Εμπορίου,
Βιομηχανίας και Τουρισμού, οι κυριότεροι
εξαγωγικοί τομείς είναι α) τα φαρμακευτικά
προϊόντα, β) η διαχείριση απορριμμάτων, γ)
το χαλούμι δ) οι πατάτες και ε) οι ημιαγωγοί.
Οι εξαγωγές από 341,9 εκατ. Ευρώ τον
Ιανουάριο-Μάρτιο 2013 έχουν αυξηθεί σε
351,2 εκατ. Ευρώ τον Ιανουάριο-Μάρτιο
2014.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
5.1.4. Βραχυπρόθεσμοι Δείκτες ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Σύμφωνα με εκτίμηση της Εθνικής Στατι-
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός ανάπτυξης θα
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
συνεχίσει να έχει αρνητικό πρόσημο και
υπολογίζεται να φτάσει στο -4,8%.
Αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης παρουσίασε
των το 2013 σε σχέση με το 2012 ο δευτερογενής
τομέας της οικονομίας (κατασκευές, βιομηχα-
νία), όπως και ο τριτογενής τομέας (εμπόριο,
φάσμα τράπεζες, μεταφορές, υπηρεσίες, τουρισμός,
λοιπές υπηρεσίες). Συγκεκριμένα, ο δείκτης
των μεταλλείων και λατομείων σημείωσε
σημαντική πτώση 18,3% το πρώτο δίμηνο
του 2014 σε σχέση με το πρώτο δίμηνο του
2013, ο δείκτης μεταποίησης σημείωσε πτώση
3,98%, (με τις άδειες οικοδόμησης σε όγκο
να περιορίζονται κατά 47,9%) και οι πωλή-
σεις τσιμέντου συρρικνώθηκαν κατά 22,4%.
Ο δείκτης αξίας εμπορίου (χονδρικού και
λιανικού) όπως και ο δείκτη επισκευών
μηχανοκίνητων οχημάτων και μοτοσικλετών
μειώθηκε κατά 19,8%. Γενικότερα, ο δείκτης
κύκλου εργασιών στον τομέα των υπηρεσιών
Διάγ. 5.3.
το 2013 παρουσίασε μείωση 1,9% σε σχέση Το ΑΕΠ Κύπρου
με το 2012 στον τομέα των ξενοδοχείων και ανά κάτοικο σε
σχέση με αυτό των
εστιατορίων, μείωση 10,5% στον τομέα της ανεπτυγμένων
πληροφορικής, μείωση 32,5% στον τομέα χωρών από το
των 1990 έως το 2012.
των δραστηριοτήτων αρχιτεκτόνων και μηχα- Πηγή: Έκθεση
Παγκόσμιας Αντα-
νικών και μείωση 1,5% στον τομέα των
γωνιστικότητας
νομικών και λογιστικών δραστηριοτήτων. 2013-2014.
-91-
 Η απασχόληση σε όλους τους τομείς της
οικονομίας σημειώνει ανάλογη μείωση. Κατά
το 2013 η αγορά εργασίας σε άτομα μειώθηκε
κατά 5,2%, ο αριθμός των εγγεγραμμένων
ανέργων αυξήθηκε σε 46,758 πρόσωπα τον
Απρίλιο του 2014 (σε σύγκριση με 45.201
που ήταν τον Απρίλιο του 2013). Σύμφωνα
με την Eurostat το μηνιαίο ποσοστό ανεργίας
τον Μάρτιο του 2014 ανήλθε στο 17,4% (από
14,8% τον αντίστοιχο μήνα του 2013), ενώ
με βάση τα αποτελέσματα της
Εργατικού Δυναμικού (ΕΕΔ), στις ηλικίες 15-
64 το ποσοστό εργαζομένων είναι 61,7%
(από 64,6% το 2012). Το ποσοστό ανεργίας
νέων 15-24 ετών, το 2013 έφτασε το 38,9%
σε σχέση με 27,8% το 2012.
Αναφορικά με τους δείκτες εμπιστοσύνης
[NACE2, SA], οι κατασκευές
πτώση κατά 61,3% το 2013 σε σχέση με το
2012, ο βιομηχανικός δείκτης συρρικνώθηκε
κατά 21,3%, στις υπηρεσίες
μειώθηκε κατά 36,4%, ο δείκτης λιανικού
εμπορίου κατά 31%, ενώ ο δείκτης εμπιστο-
σύνης στους καταναλωτές μειώθηκε κατά
52,3%.
5.2. Μακροοικονομικό
Περιβάλλον για την
Καινοτομία.
Θεσμικό Πλαίσιο
Ανταγωνιστικότητας
Στον πρώτο αυτό πυλώνα δεικτών, η
οικονομία της Κύπρου έχει μια μεικτή εικόνα,
σύμφωνα με τα στοιχεία του 2013-2014.
Στον πρώτο δείκτη που αφορά στην προ-
άσπιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, η Κύ-
προς καταλαμβάνει την 46η θέση σε σύνολο
Έρευνας
148 χωρών.
Στο δείκτη προστασίας των πνευματικών
δικαιωμάτων καταλαμβάνει την 40η θέση, στο
δείκτη διασποράς κρατικών κεφαλαίων την
35η θέση, και στην εμπιστοσύνη που δείχνουν
οι πολίτες στους πολιτικούς την 54η θέση.
σημειώνουν Στο δείκτη παρανόμων πληρωμών και δωρο-
δοκιών την 36η θέση, στο δείκτη της ανεξα-
ρτησίας της δικαιοσύνης την 47η θέση και
ο δείκτης στην αποτελεσματικότητα διευθέτησης των
διαφωνιών την 42η θέση.
Στην αποτελεσματικότητα του νομικού συ-
στήματος να ανταποκριθεί στις προκλήσεις
την 26η θέση, στη διαφάνεια θεσμών και
δράσεων την 27η θέση, στην αξιοπιστία του
μηχανισμού αστυνόμευσης την 44η, στην
προστασία των δικαιωμάτων των μειονοτήτων
την 48η θέση, ενώ εμφανίζει αξιόλογη θέση
(6,3 στα 10, 31η θέση) στην προστασία των
επενδύσεων.

Ανάλυση Δεικτών Αντίθετα, έχει κακή αξιολόγηση (58 σειρά

Ανταγωνιστικότητας κατάταξης σε 148 χώρες) στην ευνοιοκρατία

@:www Η Έκθεση Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας

που ετοιμάζεται από το Παγκόσμιο Οικο-
στις αποφάσεις κυβερνητικών αξιωματούχων,
71η θέση στη σπατάλη κρατικών δαπανών
www3.weforum.org/
docs/WEF_GlobalCo νομικό Φόρουμ η ανταγωνιστικότητα μιας ενώ αποτελεσματικότητα των συμβουλίων
mpetitivenessReport
οικονομίας αξιολογείται με μια σειρά δώδεκα των επιχειρήσεων καταβαραθρώνεται στην
_2013-14.pdf
δεικτών. Σύμφωνα λοιπόν με την Έκθεση 110η θέση.

Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας 2013-

19
2014 , η κυπριακή οικονομία αποτυπώνεται, Υπάρχουσες Υποδομές
σε σχέση με τους δείκτες αυτούς, ως
Η ποιότητα των συνολικών υποδομών κατά-
ακολούθως:
τάσσουν τη χώρα στην 40η θέση, η ποιότητα
του οδικού δικτύου στην 25η θέση, η
ποιότητα των υφιστάμενων λιμανιών στην
19
The Global Competitiveness Report 2013–2014,
46η θέση, οι υποδομές αερομεταφορών στην
-92-

World Economic Forum

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
43η, η επάρκεια του δικτύου ηλεκτροδότησης
στην 57η θέση και, τέλος, οι υποδομές
τηλεπικοινωνιών αξιολογούνται με τοποθέ-
τηση στην 35η θέση.
Μακρό-Οικονομικό Περιβάλλον
Η κατάσταση ύφεσης της οικονομίας, όπως
αναλύθηκε ήδη, δεν δημιουργεί το πλέον
κατάλληλο περιβάλλον για την τόνωση της
ανταγωνιστικότητας.
Η συρρίκνωση του ΑΕΠ κατατάσσει
Κύπρο στην 125η θέση, το ύψος των κατά-
θέσεων στην 134η θέση, ο πληθωρισμός στην
53 η
θέση και το δημόσιο χρέος στην 134
θέση.
Υγεία και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
Στον τομέα αυτό η Κύπρος έχει, προς το
παρόν, να αναδείξει μόνον θετικές βαθμολο-
γίες σε σχέση με την υγεία και την πρωτο-
βάθμια εκπαίδευση.
Η αντιμετώπιση των ασθενειών έχει ανέλθει
σε πλήρως ικανοποιητικό επίπεδο, και το επί-
πεδο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φέρνει
τη χώρα στην 21 θέση. η
Ανώτατη Εκπαίδευση και Κατάρτιση
Η εικόνα στο πεδίο αυτό, είναι μεικτή. Η
δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε επίπεδο εγγρα-
φών βρίσκεται στην 63η θέση και οι εγγραφές
στην τριτοβάθμια εκπαίδευση κατατάσσουν τη
χώρα στην 53η θέση.
Από την άλλη η ποιότητα του εκπαιδευτικού
συστήματος στην 9η θέση, η τεχνολογική και
μαθηματική εκπαίδευση στην 7η θέση, οι
σπουδές στη διοίκηση επιχειρήσεων στην 18η
θέση, η χρήση του διαδικτύου στις τάξεις
στην 30η θέση.
Η ερευνητική διαθεσιμότητα και οι υπηρεσίες
κατάρτισης βρίσκονται στη 29η θέση και
τέλος, η δια βίου μάθηση βρίσκεται στη 67η
θέση.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Επάρκεια Αγαθών και Αγοράς ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Στον τομέα αυτό η ένταση του υγιούς αντα-
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
γωνισμού των επιχειρήσεων αξιολογείται με
η ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
5,2 τοποθετώντας τη χώρα στην 47 θέση της
σχετικής κατάταξης.
Ο βαθμός της κυριαρχίας των αγορών κατά-
τάσσει τη χώρα στην 47η θέση, η αντι-
μονοπωλιακή πολιτική στην 27η, το εύρος και
η συνέπεια των φόρων στα κίνητρα για επέν-
δυση στην 32η, ο λόγος κερδών και φορο-
την λογίας στην 17η, η γραφειοκρατία για την
έναρξη επιχείρησης στην 47η θέση, οι ημέρες
που απαιτούνται για να ξεκινήσει η επιχεί-
η ρηση στην 34η, η δασμολόγηση αγαθών στην
4η θέση, οι διαδικασίες πώλησης στην 51η και
οι τελωνειακές επιβαρύνσεις στην 37η.
Αρνητική είναι η θέση της χώρας στην επιβά-
ρυνση της αγροτικής πολιτικής (71η θέση),
στο μεγάλο πλήθος εισαγωγών (69η) και την
72η στον βαθμό αγοραστικού προσανατολι-
σμού.
Αγορά Εργασίας.
Διάγ. 5.4.
Οι πλέον
Αναφορικά με την αγορά εργασίας, η χώρα
προβληματικοί
εμφανίζει σημαντικό πρόβλημα στην διευθέ- παράγοντες για
την ανάπτυξη της
τηση των ημερομισθίων (120η θέση), στην επιχειρηματικότη-
ευελιξία προσλήψεων και απολύσεων (65η) τας στην Κύπρο.
Πηγή: Έκθεση
στην ικανότητα διοίκησης (117η) και στην Παγκόσμιας Αντα-
αναλογία μισθού και παραγωγικότητας (75η). γωνιστικότητας
2013-2014
Αντίθετα, είναι θετική η αξιολόγηση στο
πνεύμα συνεργασίας που επιδεικνύουν οι
-93-
 υπάλληλοι (41η) ενώ το κόστος απολύσεων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις στην 38η, οι
η
είναι ιδιαίτερα ανταγωνιστικό (16 θέση). άμεσες ξένες επενδύσεις στη μεταφορά
η
τεχνολογίας στην 68 , ο αριθμός των ατόμων

Λειτουργία Αγοράς. που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στην 47η, οι

συνδρομές διαδικτύου στην 37η, η χωρητι-
Στον τομέα αυτό η Κύπρος έχει πληγεί
κότητα των συνδέσεων στην 32η και οι
σημαντικά από τις εξελίξεις των τελευταίων
συνδέσεις μέσω τηλεφώνου στην 47η θέση.
ετών. Συγκεκριμένα, στο δείκτη διαθεσιμότη-
τας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών η Κύ-
Μέγεθος Αγοράς
προς καταλαμβάνει την 44η θέση, ο δείκτης
προσιτότητας των υπηρεσιών καταλαμβάνει Ο τομέας αυτός είναι το εγγενώς αδύνατο
την 46η, η χρηματοδότηση μέσω εγχώριας σημείο της Κυπριακής Οικονομίας. Η εσωτερι-
η
αγοράς μετοχών την 107 , η ευκολία κή αγορά ταξινομείται στην 111η θέση, ενώ η
πρόσβασης σε δάνεια (80η), η διαθεσιμότητα διεθνής στην 108η.
κεφαλαίων υψηλού κινδύνου 54η και τέλος ο
δείκτης ευρωστίας τραπεζών κατατάσσει τη Πολυπλοκότητα Επιχειρήσεων
χώρα στην 141η θέση σε σύνολο 148 χωρών.
Αναφορικά με αυτό το πεδίο η κατάταξη έχει
ως εξής: ποσότητα τοπικών προμηθευτών 87η
Τεχνολογική Ετοιμότητα
θέση, ποιότητα προμηθευτών 46η, διαδικασίες
Η διαθεσιμότητα τελευταίων τεχνολογιών για την ανάπτυξη συνεργασιών 52η θέση,
Διάγ. 5.5. η
τοποθετούν τη χώρα στην 41 θέση του φύση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος
Συγκριτικό
Διάγραμμα της
θέσης της Κύπρου
αναφορικά με τους
δείκτες
ανταγωνιστικότη- Οικονομίες με Οδηγό την Καινοτομία Κύπρος
τας σε σχέση με τις
χώρες που
καθοδηγούνται Θεσμικό Πλαίσιο
από την 7
Καινοτομία Ικανότητα για Καινοτομία Υποδομές
Πηγή: Έκθεση 6
Παγκόσμιας Αντα- 5
γωνιστικότητας
2013-2014. Πολυπλοκότητα 4 Μακρό-Οικονομικό
Επιχειρήσεων Περιβάλλον
3
2
1
Υγεία και Πρωτοβάθμια
Μέγεθος Αγοράς 0 Εκπαίδευση

Ανώτατη Εκπαίδευση και

Τεχνολογική Ετοιμότητα
Κατάρτιση

Επάρκεια Αγαθών και

Λειτουργία Αγοράς
Αγοράς
Αγορά Εργασίας

σχετικού πίνακα, η απορρόφηση των νέων 29η, αξία του εύρους αλυσίδας 39η, έλεγχος
-94-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
της διεθνούς διανομής 17η, πολυπλοκότητα Καινοτομία η Κύπρος παρουσιάζει υστέρηση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
των διαδικασιών παραγωγής 55η, έκταση του από τις ηγέτιδες χώρες στη καινοτομία. ΕΞΥΠΝΗΣ
μάρκετινγκ 47η, ενώ αναφορικά με την ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
προθυμία να ανατεθεί εξουσία σε άλλους, η ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
η
Κύπρος κατατάσσεται στην 56 θέση του
σχετικού πίνακα.

Ικανότητα για Καινοτομία.

Η θέση της Κύπρου στους τομείς που άπτο-

νται της καινοτομίας είναι η ακόλουθη:

 ικανότητα για καινοτομία: 93η θέση,

 ποιότητα των ιδρυμάτων που διεξά-
γουν έρευνα: 50η,
 δαπάνες επιχειρήσεων για Ε&Α: 74η,
 συνεργασία του βιομηχανικού τομέα
με πανεπιστήμια: 54 η,
 οι κυβερνητικές προμήθειες προηγμέ-
νης τεχνολογίας: 72η,
 διαθεσιμότητα επιστημόνων και μηχα-
νικών: 43η, και
 αριθμός διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας:
38η θέση.

Συμπεράσματα

Το Διάγραμμα 5.5. δείχνει τη θέση της

Κύπρου αναφορικά με τους δείκτες ανταγω-
νιστικότητας σε σχέση με τις χώρες που
καθοδηγούνται από την Καινοτομία.

Οι δείκτες στους οποίους η Κύπρος έχει

καλύτερες επιδόσεις και πλησιάζει αυτές των
πιο προηγμένων καινοτομικά χωρών είναι
αυτοί που αφορούν στο Θεσμικό Πλαίσιο, την
Υγεία και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, την
Επάρκεια Αγαθών και Αγοράς και την Αγορά
Εργασίας

Σε ενδιάμεση θέση βρίσκεται σε ότι αφορά

στην Ανώτατη Εκπαίδευση και Κατάρτιση, στη
Λειτουργία της Αγοράς, στην Τεχνολογική
Ετοιμότητα και στην Πολυπλοκότητα των
Επιχειρηματικών Διαδικασιών.

Αντίθετα σε ότι αφορά τους δείκτες υποδο-

μών για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότη-
τας, το Μακρό-Οικονομικό Περιβάλλον, το
Μεγεθος Αγοράς και την Ικανότητα για
-95-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-96-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
ΕΤΑΚ

06
-97-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 6. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΕΤΑΚ
-98-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Την επόμενη χρονιά εξαγγέλλεται από το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Υπουργείο Εμπορίου, Βιομηχανίας και ΕΞΥΠΝΗΣ
6.1. Ιστορική Αναδρομή Τουρισμού η «Νέα Βιομηχανική Πολιτική» ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
(ΝΒΠ) η οποία περιλαμβάνει ανάμεσα σε ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Οι δραστηριότητες έρευνας στην Κύπρο άλλους φιλόδοξους στόχους την «ανάπτυξη
βρίσκονταν σε πολύ χαμηλό επίπεδο μέχρι τα βιομηχανιών Υψηλής Τεχνολογίας» και την
μισά της δεκαετίας του ’90 και περιορίζονταν «προσέλκυση ξένων επενδύσεων εντάσεως
σε πρωτοβουλίες ελαχίστων δημοσίων υπη- κεφαλαίου». Ο τομέας της Υψηλής Τεχνο-
ρεσιών (πχ. ΙΓΕ) και μεμονωμένων ιδιωτών. λογίας θεωρείται ως «το νέο κεφάλαιο στη
Κατά την εν λόγω περίοδο εμφανίστηκαν τα βιομηχανική ιστορία της Κύπρου». Με βάση
πρώτα σημάδια ενασχόλησης της κυπριακής την εξαγγελία «βασική προϋπόθεση για
πολιτείας με τα θέματα έρευνας και ανάπτυξη Βιομηχανίας Έντασης Γνώσης είναι
τεχνολογικής ανάπτυξης. η ύπαρξη του κατάλληλου ανθρώπινου δυνα-
μικού που θα ασχοληθεί με την εφαρμοσμένη
Η αρχή έγινε με την ίδρυση του Πανε-
επιστημονική έρευνα και τεχνολογική ανά-
πιστημίου Κύπρου το 1992, που αποτέλεσε
πτυξη... Γι΄ αυτό η Κύπρος, μια χώρα με
τον πρώτο μεγάλο δημόσιο οργανισμό με
πολύ περιορισμένους φυσικούς πόρους και
βασική αποστολή την υλοποίηση έρευνας
πρώτες ύλες, πρέπει να αξιοποιήσει στο
προς όφελος της κοινωνίας.
μέγιστο βαθμό το σημαντικότερο συγκριτικό
Στη συνέχεια, 1996, με πρωτοβουλία του της πλεονέκτημα, δηλαδή το ανθρώπινο
Γραφείου Προγραμματισμού ιδρύεται το δυναμικό και ιδιαίτερα το μεγάλο αριθμό
Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας (ΙΠΕ), με σκοπό Κυπρίων επιστημόνων που απασχολούνται
την προώθηση της επιστημονικής και τεχνο- στο εξωτερικό».
λογικής έρευνας στην Κύπρο. Ενδεικτική είναι
Τα δύο πρώτα κεφάλαια, εκ των δώδεκα, της
η αναφορά στην ιδρυτική πράξη του ΙΠΕ σε
ΝΒΠ είχαν άμεση σχέση με το σύστημα ΕΤΑΚ
σχέση με τους λόγους που συνέβαλαν στην
και αφορούσαν: τη δημιουργία (α) Εκκολα-
ίδρυση του: «η αναγνώριση της σημασίας
πτηρίου Επιχειρήσεων και (β) Κέντρου
που διαδραματίζει η έρευνα στις σύγχρονες
Εφαρμοσμένης Έρευνας - Διεθνούς Ινστιτού-
κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και η εκτίμη-
του Κύπρου σε συνεργασία με το Πανεπιστή-
ση ότι η ερευνητική δραστηριότητα και υπο-
μιο Harvard των ΗΠΑ.
δομή στην Κύπρο χρήζουν σημαντικής υπο-
στήριξης και αναβάθμισης». Οι κύριες δρα- Το 1999 η Κύπρος πραγματοποιεί το πρώτο
στηριότητες του ΙΠΕ περιλαμβάνουν το «ευρωπαϊκό βήμα έρευνας» καθώς συμμετέ-
σχεδιασμό και διαχείριση προγραμμάτων χρη- χει για πρώτη φορά σε Πρόγραμμα Πλαίσιο
ματοδότησης έρευνας και τη διαχείριση για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της
ευρωπαϊκών ερευνητικών προγραμμάτων και Ευρωπαϊκής Ένωσης (5οΠΠ), παρότι δεν είναι
προώθηση της διεθνούς συνεργασίας. ακόμη μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το 1998 το ΙΠΕ προκηρύσσει το πρώτο Το 2003, το ΙΠΕ προκηρύσσει τη ΔΕΣΜΗ

εθνικό πρόγραμμα για χρηματοδότηση ερευ- Προγραμμάτων για Έρευνα και Τεχνολογική
νητικών έργων. Ενδεικτικό των αντιλήψεων Ανάπτυξη 2003-2005 που αποτελεί το πρώτο
της εν λόγω περιόδου, είναι το γεγονός ότι το πλαίσιο προγραμμάτων έρευνας στην Κύπρο.
πρόγραμμα απευθύνεται μόνο σε ιδιώτες- Τα επόμενα χρόνια το σύστημα έρευνας και
πρόσωπα και αποκλείει τη συμμετοχή των τεχνολογικής ανάπτυξης αναπτύσσεται ραγ-
δημόσιων ερευνητικών φορέων και πανε- δαία με τη(ν):
πιστημίων.
 προώθηση στο πλαίσιο της Νέας
Βιομηχανικής Πολιτικής, της δημιουρ-
-99-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 γίας τεσσάρων Εκκολαπτηρίων Επι-
χειρήσεων Υψηλής Τεχνολογίας, ώστε
να παρέχεται η απαραίτητη
στήριξη σε επινοητές προκειμένου να
αναπτύξουν νέες καινοτόμες ιδέες και
να αξιοποιήσουν εμπορικά τα αποτε-
λέσματα της έρευνας με τη δημιουρ-
γία επιχειρήσεων,
 εκπόνηση μελετών σχετικά με την
ίδρυση Τεχνολογικού Πάρκου,
 δημιουργία σημαντικού
ακαδημαϊκών και ερευνητικών φο-
ρέων (δύο νέα δημόσια πανεπιστήμια,
ιδιωτικά πανεπιστήμια, ερευνητικά
κέντρα σε συνεργασία με το Παν.
Harvard και ΜΙΤ κα),
 συνεχή αναβάθμιση των προγραμμά-
των και υπηρεσιών του ΙΠΕ, όπως
Το 2004 η Κύπρος γίνεται μέλος της ΕΕ και
οι έννοιες της έρευνας και καινοτομίας
υπο- αποκτούν, τουλάχιστον λεκτικά, υψηλότερη
θέση στα ενδιαφέροντα του πολιτικού κόσμου
και του κράτους.
Τον ίδιο χρόνο ολοκληρώνεται, με συντο-
νισμό του ΙΠΕ, η Περιφερειακή Στρατηγική
Καινοτομίας στην Κύπρο - RISC, η οποία
αποτελούσε την πρώτη προσπάθεια καθορι-
σμού στρατηγικής για την καινοτομία. Η
αριθμού
Στρατηγική περιελάμβανε πέντε άξονες πολι-
τικής που καθορίζουν ένα πλαίσιο προσα-
νατολισμού, όπως επίσης και ένα Σχέδιο
Δράσης με σχετικά μέτρα και έργα (βλ.
επόμενες παραγράφους).
Το 2007, με σχετική απόφαση του Υπουρ-
γικού Συμβουλίου διευρύνθηκε το φάσμα

επίσης και των διεθνών συνεργασιών αρμοδιοτήτων του ΙΠΕ, το οποίο ενσωμα-
Διάγ. 6.1. τώνει στις βασικές δραστηριότητές του δρά-
Δομή Υφιστάμενου
που αναπτύσσει, και
Συστήματος  αύξηση της συμμετοχής επιχειρήσεων σεις σχετικά με την υποστήριξη και την
Έρευνας, ανάπτυξη της καινοτομίας.
Τεχνολογικής σε δραστηριότητες ΕΤΑΚ.
Ανάπτυξης και
Το 2008 προκηρύσσεται η ΔΕΣΜΗ Προγραμ-
Καινοτομίας όπως
τέθηκε σε ισχύ το μάτων για Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη
2009 με σχετική
απόφαση του
και Καινοτομία 2008-2010 του ΙΠΕ, η οποία
Υπουργικού αποτελεί το πιο σύνθετο και πολυδιάστατο
Συμβουλίου.
πλαίσιο προγραμμάτων, δράσεων και μέτρων
που ανακοινώθηκε στην Κύπρο (βλ.
αναλυτική περιγραφή σε επόμενες
ΕΣΕΚ
ΠτΔ, 4 Υπουργοί, και παραγράφους). Ο προϋπολογισμός της
Προεδρείο ΚυΕΣ
ΔΕΣΜΗΣ 2008-2010 ανέρχεται σε 120 εκ.
Ευρώ και για πρώτη φορά αξιοποιούνται
ΚυΕΣ ΓΔ ΕΠΣΑ πόροι από το Ευρωπαϊκό Ταμείο
10-15 μέλη από συντονισμός
Κύπρο και εξωτερικό στρατηγικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε. στο
εισηγήσεις προς ΕΣΕΚ εκπροσώπησης σε ΕΕ
πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος
«Αειφόρος Ανάπτυξη και Ανταγωνιστικότητα»
στον άξονα προτεραιότητας “Κοινωνία της
ΙΔΡΥΜΑ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Γνώσης και Καινοτομία”.
εκτελεστικός βραχίονας συστήματος ΕΤΑΚ

Το 2009 προωθείται η δημιουργία ενός

αναβαθμισμένου Συστήματος Έρευνας,
Τεχνολογικής Ανάπτυξης και Καινοτομίας
Φορείς 20
Ακαδημαϊκά Ερευνητικοί (ΕΤΑΚ) . Τη σημασία που αποδίδεται στο
Επιχειρήσεις Δημοσίου
Ιδρύματα Φορείς
Τομέα

20
Απόφασεις Υπουργικού Συμβουλίου με αρ. 66.143
-100-

και 68.843 σε σχέση με τη νέα οργανωτική δομή του

"Συστήματος Προώθησης ΕΤΑΚ"

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
θεμελιώδη ρόλο που καλείται να διαδρα- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ματίσει η έρευνα και η καινοτομία για την ΕΞΥΠΝΗΣ
ανάπτυξη της οικονομίας και κοινωνίας, 6.2. Γενικά Στατιστικά ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
φανερώνει το γεγονός ότι το νέο Σύστημα Στοιχεία ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ΕΤΑΚ τίθεται κάτω από την άμεση εποπτεία
του Προέδρου της Δημοκρατίας, ο οποίος
προεδρεύει του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας
6.2.1. Στατιστικά ΕΤΑ
και Καινοτομίας (ΕΣΕΚ). Το ΕΣΕΚ – στο οποίο
συμμετέχουν επίσης οι υπουργοί Οικονο- Δαπάνες ΕΤΑ
μικών, Παιδείας και Πολιτισμού, Συγκοινω- Οι συνολικές δαπάνες για ερευνητικές
νιών και Έργων, Εμπορίου, Βιομηχανίας και δραστηριότητες κατά το 2012 υπολογίζονται
Τουρισμού, Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και σε 83.3 εκ. Ευρώ και αντιστοιχούν στο
Περιβάλλοντος και Υγείας - είναι αρμόδιο για 0,47% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος
τον καθορισμό των μεσοπρόθεσμων και (ΑΕΠ) σε σχέση με 88,9 εκ. Ευρώ και 0,50%
μακροπρόθεσμων εθνικών στόχων για την το 2011.
ΕΤΑΚ, σε συνάφεια με τους ευρύτερους
Όπως προκύπτει και από το Διάγραμμα 6.2.
αναπτυξιακούς στόχους του κράτους. Με
οι δαπάνες της Κύπρου για Έρευνα και
βάση τη νέα δομή στο σύστημα συμμετέχουν
Ανάπτυξη παρουσιάζουν τα τελευταία δέκα
επίσης:
χρόνια αυξητική τάση, παρά τη σχετική
 το Κυπριακό Επιστημονικό Συμβούλιο στασιμότητα που καταγράφεται από το 2010,
(ΚυΕΣ) που είναι συμβουλευτικό ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης.
επιστημονικό σώμα αποτελούμενο
Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία Κύπρου,
από διακεκριμένους επιστήμονες
τα κονδύλια για την έρευνα και την ανάπτυξη
διεθνούς εμβέλειας,
προέρχονται κυρίως από το δημόσιο τομέα
 το Γραφείο Προγραμματισμού (νυν Διάγ. 6.2.
και αντιστοιχούν στο 0,47% του ΑΕΠ της Διαχρονική Εξέλιξη των
ΓΔ ΕΠΣΑ) ως η αρμόδια κυβερνητική
Δαπανών της Κύπρου
χώρας, διατηρώντας το σε σταθερά χαμηλό
υπηρεσία για θέματα ΕΤΑΚ και ο για Έρευνα και
επίπεδο, σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες της Τεχνολογική Ανάπτυξη
«σύνδεσμος» με την υπόλοιπη ως ποσοτό του ΑΕΠ
ΕΕ.
κρατική μηχανή, και
 το ΙΠΕ ως ο εκτελεστικός βραχίονας
του Συστήματος. 0,60

Το 2010 το Γραφείο Προγραμματισμού

0,50
ετοίμασε προσχέδιο για το «Περίγραμμα
Εθνικής Στρατηγικής για την ΕΤΑΚ 2011-
0,40
2015», το οποίο τέθηκε ενώπιον του ΚυΕΣ
για συζήτηση, αλλά δεν προωθήθηκε περαι-
0,30
τέρω.

Τέλος, τον Μάρτιο 2014 ειδική επιτροπή που 0,20

διόρισε η Κυβέρνηση, παρουσίασε «Πρόταση
για Δημιουργία ενός Νέου Ενιαίου Εθνικού 0,10

Πλαισίου για Έρευνα, Καινοτομία και

0,00
Επιχειρηματικότητα». Η πρόταση προβλέπει
τη συνολική αναθεώρηση του συστήματος
ΕΤΑΚ (βλ πιο κάτω).
-101-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η δομή της οικονομίας της Κύπρου με τις
πολύ μικρές επιχειρήσεις (5,5 απασχο-
λούμενοι ανά επιχείρηση κατά μέσο όρο), το
περιορισμένο ερευνητικό δυναμικό, σε
συνδυασμό με τις δυσκολίες χρηματοδότησης
που ανακύπτουν λόγω της ύφεσης, αλλά και
την περιορισμένη πρόσβαση στις ΤΠΕ αιτιο-
λογούν την αδυναμία της χώρας να πρωτα-
γωνιστήσει στην ευρωπαϊκή έρευνα.
Ωστόσο, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το
γεγονός, ότι την τελευταία δεκαετία, έχει
ενισχυθεί σημαντικά η ερευνητική υποδομή,
έχει ενδυναμωθεί το ανθρώπινο ερευνητικό
δυναμικό και έχει ενταθεί η συνεργασία σε
τοπικό και διεθνές επίπεδο.
ερευνητικής δραστηριότητας με δαπάνες
ύψους 4,2 εκ. Ευρώ, ενώ σημαντική ήταν και
η συνεισφορά του κλάδου προγραμματισμού
ηλεκτρονικών υπολογιστών, παροχής συμ-
βουλών και συναφών δραστηριοτήτων με 4,0
εκ. Ευρώ.
Το μεγαλύτερο μέρος των ερευνητικών
δαπανών, το 2012, επικεντρώθηκε στις θετι-
κές επιστήμες 27,5 εκ. Ευρώ (33%), ενώ οι
επιστήμες μηχανικού απορρόφησαν 19,6 εκ.
Ευρώ (24%), οι κοινωνικές επιστήμες 15,9
εκ. Ευρώ (19%), οι αγροτικές επιστήμες 8,4
εκ. Ευρώ (10%), οι ανθρωπιστικές επιστήμες
8,2 (10%) εκ. Ευρώ και οι ιατρικές επιστήμες
3,6 εκ. Ευρώ (4,3%).

Από πόρους του δημοσίου χρηματοδοτήθηκε

Κατανομή Δαπανών το 2012 το 39,9% της ερευνητικής δραστη-

Κατά τομέα δραστηριότητας, η τριτοβάθμια ριότητας (33,2 εκ. Ευρώ), σε σύγκριση με

εκπαίδευση παρουσίασε το 2012 ερευνητικές 39,0 εκ. Ευρώ ή 43,9% το 2011, ενώ 22,1

δαπάνες ύψους 46,7 εκ. Ευρώ ή 56,1% του εκ. Ευρώ προήλθαν από τον προϋπολογισμό

συνόλου, το δημόσιο 13,7 εκ. Ευρώ ή των δημόσιων πανεπιστημίων και 14,6 εκ.

16,4%, οι επιχειρήσεις 11,9 εκ. Ευρώ ή Ευρώ από πηγές του εξωτερικού (περιλαμβα-

14,4% και τα ιδιωτικά ιδρύματα μη κερδο- νομένων κονδυλίων της ΕΕ). Ποσό 9,1 εκ.

σκοπικού χαρακτήρα 11,0 εκ. Ευρώ ή 13,2%. Ευρώ προήλθε από ιδιωτικές επιχειρήσεις, σε
Διάγ. 6.3. σύγκριση με 9,8 εκ. Ευρώ το 2010.
Κατανομή Δαπανών Στον τομέα των επιχειρήσεων, η μεταποιητική
Ερευνητικών βιομηχανία (και ιδιαίτερα ο κλάδος παραγω- Παρά την πρόοδο της τελευταίας δεκαετίας,
Δραστηριοτήτων
γής βασικών φαρμακευτικών προϊόντων και το ποσοστό του ΑΕΠ που δαπανάται για
(2012)
Πηγή: Στατιστική σκευασμάτων) αποτέλεσε τον κύριο φορέα ερευνητικές δραστηριότητες παραμένει σε
Υπηρεσία Κύπρου
χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τον μέσο όρο
της ΕΕ, ο οποίος ανέρχεται στο 2%.
ΙΔΙΩΤ. ΜΗ
ΔΗΜΟΣΙΟΣ
ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟΙ
13%
ΤΟΜΕΑΣ Η Κύπρος με ποσοστό 0,47% κυμαίνεται σε
17%
παρόμοια επίπεδα με χώρες όπως η Ρουμανία
(0,48%), η Βουλγαρία (0,57%) και η Ελλάδα
(0,58%)21, ενώ στις ψηλότερες θέσεις του
σχετικού πίνακα βρίσκονται οι σκανδιναβικές
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
14% χώρες.

Οι δαπάνες για ΕΤΑ ανά τομέα δραστη-

ριότητας, παρουσιάζουν σημαντική διαφορο-
ποίηση από τον μέσο όρο της ΕΕ. Στην
τριτοβάθμια εκπαίδευση αναλογεί το 56% του
ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ συνολικού ποσού που δαπανήθηκε για ΕΤΑ σε
56%
σχέση με το 24,5% της ΕΕ και στο δημόσιο
-102-

21
Eurostat - R&D Expenditure at National and Regional
Level, Ιανουάριος 2013.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
τομέα το 16,4% σε σχέση με το 13,5% της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΕ. ΕΞΥΠΝΗΣ

Σημαντική διαφοροποίηση από την κατανομή ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
δαπανών για ερευνητικές δραστηριότητες της
ΕΕ παρουσιάζεται και στις δαπάνες του
ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα, ο οποίος
δαπάνησε το 13,2% του συνολικού ποσού
που διατέθηκε για ΕΤΑ, σε σχέση με το μέσο
όρο της ΕΕ που έφτασε το 1%.

Η σημαντική διαφοροποίηση των ποσοστών

των δαπανών ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού
τομέα μεταξύ της Κύπρου και της ΕΕ,
οφείλεται στην ίδρυση, τα τελευταία χρόνια,
ενός σημαντικού αριθμού ιδιωτικών ερευνη-
τικών κέντρων μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα,
με σκοπό την υλοποίηση ερευνητικών δρα-
Διάγ. 6.4.
στηριοτήτων και συμμετοχή στα ερευνητικά Δαπάνες για Ερευνα
και Τεχνολογική
προγράμματα που προκηρύσσει το ΙΠΕ.
Ανάπτυξη σε
διάφορες χώρες
Οι επιχειρήσεις της Κύπρου σε σχέση με τον (2011).
αντίστοιχο μέσο όρο της ΕΕ καταγράφουν Πηγή: EUROSTAT

χαμηλότερες επιδόσεις, καθώς δαπανούν το

14,4% του συνολικού ποσού για ΕΤΑ, ενώ ο
μέσος όρος της ΕΕ είναι σημαντικά
70
μεγαλύτερος και φτάνει το 63%.
63
Τα πιο πάνω στοιχεία δεικνύουν ένα
60
περιβάλλον επιχειρηματικής καινοτομίας που
βρίσκεται ακόμη σε αρχικά στάδια ανάπτυξης. 52,1
Επιπρόσθετα, φανερώνουν αφενός μια δομική 50
αδυναμία που δεν επιτρέπει στην πλειοψηφία
των επιχειρήσεων να εμπλακούν εντονότερα
σε ερευνητικές δραστηριότητες και να ενι- 40
σχύσουν τη συνολική επίδοση της Κύπρου
στην έρευνα και καινοτομία και αφετέρου τις
30
δυσκολίες που εντοπίζονται στο εθνικό
24,5
Σύστημα ΕΤΑΚ για ενσωμάτωση των αποτε-
λεσμάτων της έρευνας σε νέα προϊόντα και 20 16,7 16,7
υπηρεσίες καθώς και τη συνεπακόλουθη 14,6
13
μεταφορά της γνώσης στην αγορά και στον
καταναλωτή. 10

Διάγ. 6.5. 1
Κατανομή Δαπανών
για Ερευνα και 0
Τεχνολογική ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΙΔΙΩΤ. ΜΗ
Ανάπτυξη ανά ΤΟΜΕΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΟΙ
Τομέα
Δραστηριότητας
-103-

ΕΕ27 ΚΥΠΡΟΣ
στην Κύπρο και
ΕΕ27 (2011).

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ανθρώπινο Δυναμικό Επιστημονικές Δημοσιεύσεις

Αναλύοντας το ερευνητικό δυναμικό της Σε σχέση με τις επιστημονικές δημοσιεύσεις,

22
Κύπρου , προκύπτει ότι οι ερευνητές στην η Κύπρος έχει επιδείξει μια ραγδαία αυξητική
Κύπρο κατά το έτος 2012 ήταν 2,727 άτομα τάση σε παγκόσμιο επίπεδο, για την περίοδο
σε σχέση με 2,788 το 2011, ενώ το 1980-2009, σύμφωνα με τη μελέτη της
23
ισοδύναμο πλήρους απασχόλησης ήταν 1,241 Science Metrix υπό τον τίτλο «30 Years in
και 1,297 αντίστοιχα. Science, Secular Movements in Knowledge
Creation». Η μελέτη βασίστηκε σε στοιχεία
Ως ποσοστό επί του εργατικού δυναμικού της
της βάσης δεδομένων για τις επιστημονικές
Κύπρου οι ερευνητές αντιστοιχούν στο 0,46%
δημοσιεύσεις «Web of Science» (Thomson
του συνόλου, ποσοστό που είναι χαμηλότερο
Reuters).
από τον μέσο όρο της ΕΕ (1,07%).
Πιο συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης
Ως προς την κατανομή του φύλου, η
των επιστημονικών δημοσιεύσεων για
αναλογία για το 2012 είναι 732 άντρες και
την Κύπρο αναπτύχθηκε 3,55 φορές
510 γυναίκες (60-40%) σε σχέση με 767 και
γρηγορότερα από τον αντίστοιχο παγκό-
530 αντίστοιχα το 2011.
σμιο δείκτη από το 1980-1994 ως το 1995-
Σε ότι αφορά το φορέα απασχόλησης 599 2009.
(48%) ερευνητές εργάζονται σε ιδρύματα
Η σχετικά χαμηλή θέση που καταλαμβάνει η
τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, 248 (20%) στο
Κύπρος, σε σχέση με τις χώρες μέλη της ΕΕ,
δημόσιο, 236 (19%) σε ιδιωτικές επιχειρήσεις
όσον αφορά τον αριθμό αναφορών που έχουν
και 159 (13%) σε μη κερδοσκοπικούς
γίνει σε κυπριακές επιστημονικές δημοσιεύ-
οργανισμούς.
σεις κατά την περίοδο 1996-2011, είναι ανα-
Περίπου 38% των ερευνητών (470) κατέχει μενόμενη αν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των
Διάγ. 6.6.
Ερευνητές ως διακτορικό τίτλο, 29% (357) μεταπτυχιακό ερευνητών.
Ποσοστό του
τίτλο, 18% (223) πανεπιστημιακό τίτλο, ενώ
Συνολικού Εργατικού
Τα πιο πάνω τεκμηριώνουν την εκπόνηση
Δυναμικού (2002- 201 άτομα δεν κατέχουν πανεπιστημιακό
2010). ποιοτικών ερευνητικών έργων από κύπριους
Πηγή: EUROSTAT τίτλο.
ερευνητές, αλλά και την ενασχόληση τους με
δημοφιλή, για τη διεθνή ερευνητική κοινό-
τητα, επιστημονικά πεδία.

Επιπλέον, η Κύπρος βρίσκεται κοντά στον με-

σο όρο της ΕΕ ως προς τις αναφορές ανά επι-
στημονικό άρθρο.

23
Η Science Metrix είναι ανεξάρτητη εταιρεία που
ασχολείται με τη βιβλιομετρική ανάλυση και τη μέτρηση
-104-

22
Αποτελέσματα Στατιστικής Υπηρεσίας Κύπρου για το και αξιολόγηση δραστηριοτήτων επιστήμης και
2012. τεχνολογίας.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

6.2.2. Στατιστικά Καινοτομίας ΕΞΥΠΝΗΣ

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Καινοτομία στις Κυπριακές
Επιχειρήσεις

Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που

δημοσιεύτηκαν από την Eurostat στο πλαίσιο
24
του Community Innovation Survey 2010 ,
το ποσοστό των επιχειρήσεων στην Κύπρο
που ενεπλάκη σε δραστηριότητες καινοτομίας
κατά το 2010 ανήλθε στο 46,19%, παρου-
σιάζοντας σχετική πτώση σε σχέση με το
αντίστοιχο ποσοστό του 56,1%, που κατά-
γράφηκε στο πλαίσιο του Community Inno-
vation Survey το 2008.

Το ποσοστό καινοτόμων επιχειρήσεων στην

Διάγ. 6.7.
Κύπρο, είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο
Ποσοστό
στα κράτη – μέλη της ΕΕ, ο οποίος ανέρχεται Καινοτόμων
Επιχειρήσεων στις
στο 52,9%. Τα υψηλότερα ποσοστά καινο-
Χώρες της ΕΕ
τόμων επιχειρήσεων συνεχίζουν να καταγρά- (2010).
Πηγή: EUROSTAT
φονται στη Γερμανία (79,3,%) και στο
Λουξεμβούργο (68,0%), ενώ τα χαμηλότερα
στη Βουλγαρία (27,1%), στην Πολωνία
Η Κύπρος στο Innovation Union
(28,1%) και στην Λετονία (29,9%).
Scoreboard (IUS) 2014
To ποσοστό των επιχειρήσεων που καινοτο-
Σύμφωνα με το Ιnnovation Union Scoreboard
μούν αυξάνεται αντίστοιχα με το μέγεθος της
2014, η Κύπρος κατατάσσεται στη 14η θέση
επιχείρησης. Ανέρχεται στο 43,0% για
σε θέματα καινοτομίας σε σχέση με τα 27
επιχειρήσεις με αριθμό εργαζο-μένων 10-49
κράτη μέλη της ΕΕ, δηλαδή μια θέση
άτομα, σε 55,8% για επιχειρήσεις με 50-249
χαμηλότερα από εκείνη της προηγούμενης
εργαζομένων και σε 83,7% για επιχειρήσεις
χρονιάς.
με 250 εργαζομένους και άνω. Ανάμεσα στις
επιχειρήσεις μεταποίησης, το ποσοστό αυτό Η Κύπρος συνεχίζει να συγκαταλέγεται στην
ανέρχεται στο 47,9%, ενώ στον τομέα των κατηγορία των «Innovation Followers», των
υπηρεσιών στο 44,7%. χωρών δηλαδή που παρουσιάζουν συνολική
επίδοση κοντά στο μέσο όρο της ΕΕ. Ωστόσο,
Στο σύνολο των επιχειρήσεων, το 8,2% επι-
ο συνολικός ρυθμός ανάπτυξης της επίδοσής
δόθηκε αποκλειστικά σε τεχνολογική καινοτο-
της χώρας σε θέματα καινοτομίας για την
μία (προϊόντος ή/και διαδικασίας), το 10,0%
περίοδο 2008-2014 παρουσιάζεται με αρνη-
αποκλειστικά σε μη τεχνολογική καινοτομία
τικό πρόσημο, γεγονός το οποίο αποτελεί
(οργανωτική ή/και εμπορίας) και το 27,9%
σημαντική διαφοροποίηση από προηγούμενα
τόσο σε τεχνολογική, όσο και σε μη τεχνο-
έτη, όπου το ποσοστό βελτίωσης των επιδό-
λογική καινοτομία.
σεων της Κύπρου σε θέματα καινοτομίας ήταν
από τα υψηλότερα στην ΕΕ.
-105-

24 http://epp.eurostat.ec.europa.eu/portal/page/
portal/ science_technology_innovation/data/database

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η Κύπρος και η Ελλάδα αποτελούν τις μόνες καινοτομίας. Τονίζει δε την πολυπλοκότητα
χώρες της ΕΕ στις οποίες δεν παρουσιάζονται που παρουσιάζουν πλέον τα εθνικά «οικοσυ-
θετικοί μέσοι ετήσιοι ρυθμοί ανάπτυξης των στήματα καινοτομίας» και τη σημασία για
επιδόσεων καινοτομίας. ανάπτυξη συνδέσμων ανάμεσα στα εθνικά
«οικοσυστήματα» και υποστήριξή τους για
Τα πλεονεκτήματα της Κύπρου, σε σύγκριση
ανάπτυξη της βέλτιστης υποδομής.
με το μέσο όρο της ΕΕ εντοπίζονται από το
IUS 2014 στην κατηγορία «Linkages & Όσον αφορά στα δυνατά σημεία της χώρας
Entrepreneurship», ενώ σχετικές αδυναμίες σύμφωνα με το GII 2012, η Κύπρος φαίνεται
εντοπίζονται στην κατηγορία «Finance and να υπερέχει σε θέματα που αφορούν, μεταξύ
Support». Σημαντική ανάπτυξη παρατηρείται άλλων, την κινητικότητα Κυπρίων για σπου-
στους δείκτες των «Διεθνών Επιστημονικών δές στο εξωτερικό, τον αριθμό νέων επιχειρή-
Συν-δημοσιεύσεων» και τα «Κοινοτικά Σχέ- σεων και τη δυνατότητα λήψης δανείων από
δια». Παράλληλα, έντονη μείωση παρατη- τον ιδιωτικό τομέα. Αδυναμία για την Κύπρο
ρείται στις «Αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτε- εντοπίζεται, μεταξύ άλλων, σε θέματα εισα-
@:www χνίας σε θέματα κοινωνικών προκλήσεων στο γωγών προϊόντων και υπηρεσιών τεχνολο-
www.globalinnovatio πλαίσιο του Patent Cooperation Treaty γιών πληροφορίας και επικοινωνιών και στην
nindex.org.
(PCT)» και στα «Έσοδα από το Εξωτερικό από υιοθέτηση αντίστοιχων τεχνολογιών στο
www.epo.org/about-
Εκμετάλλευση Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας». πλαίσιο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
us/annual-reports-
statistics/statistics/g
ranted-patents.html
Η Κύπρος στο Global Innovation Διπλώματα Ευρεσιτεχνίας
Index (GII)
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του
25
Η έκθεση του Global Innovation Index European Patent Office (EPO), εντός του
περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τον δείκτη 2012 υποβλήθηκαν συνολικά 148.494 ευρω-
καινοτομίας, ο οποίος στηρίζεται σε ένα εύρος παϊκές αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας.
παραμέτρων και κατατάσσει τις χώρες και Ο συνολικός αριθμός αναφέρεται σε αιτήσεις
οικονομίες με βάση τις υποδομές και τα που υποβλήθηκαν απ’ ευθείας στο European
Διάγ. 6.8.
Innovation Union αποτελέσματά τους σε θέματα που σχετί- Patent Office και σε διεθνείς αιτήσεις για
Scoreboard 2014 - EU
Member States ζονται άμεσα με την καινοτομία. Σύμφωνα διπλώματα ευρεσιτεχνίας στο πλαίσιο του
Innovation λοιπόν με την κατάταξη του 2012 η Κύπρος Patent Cooperation Treaty (PCT), που εισή-
Performance η
κατέχει την 28 θέση διεθνώς σε θέματα λθαν στην ευρωπαϊκή τους φάση εντός του
έτους. Από αυτές, σαράντα οκτώ (48) αφο-
ρούσαν αιτήσεις από επινοητές που έχουν τη
βάση τους στην Κύπρο.

Από τα συνολικά 65.667 διπλώματα ευρεσι-

τεχνίας που χορηγήθηκαν εντός του 2012,
δώδεκα (12) αφορούσαν σε αιτήσεις επινο-
ητών που έχουν τη βάση τους στην Κύπρο.

Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας που χορηγή-

θηκαν σε επινοητές από την Κύπρο ανήκουν
στους κλάδους της Τεχνολογίας Ηλεκτρο-
νικών Υπολογιστών, Οργάνων Ελέγχου και
Ιατρικής Τεχνολογίας, Χημείας Τροφίμων και
Βασικών Υλικών, Τεχνολογίας Επιφανειών,
25
Το Global Innovation Index εκδίδεται ετησίως από το Μηχανών-Αντλιών-Ανεμογεννητριών, Μηχα-
-106-

Παν. INSEAD στη Γαλλία, σε συνεργασία με το World

νολογικού Χειρισμού, Μηχανών Υφασμάτων
Intellectual Property Organisation (WIPO).

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
και Χαρτιού, Μηχανικής και Άλλων Κατανα- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
λωτικών Αγαθών. Υποσύστημα Ζήτησης ΕΞΥΠΝΗΣ

Όσον αφορά στον αριθμό των διπλωμάτων Το υποσύστημα ζήτησης νέας γνώσης και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ευρεσιτεχνίας κατ’ αναλογία πληθυσμού, η καινοτομίας περιλαμβάνει ουσιαστικά όλες τις
Κύπρος συνεχίζει να παρουσιάζει υψηλότερες επιχειρήσεις που λειτουργούν παραγωγικά
επιδόσεις σε σύγκριση με χώρες με μεγάλη στον κυπριακό χώρο, ανεξάρτητα από τομέα
παράδοση στην έρευνα, όπως είναι η Ισπανία, δραστηριοποίησης, μέγεθος ή χωροθέτηση.
αλλά και συγκριτικά με την πλειοψηφία των
Επιπρόσθετα, στο υποσύστημα ζήτησης
νέων κρατών - μελών της ΕΕ.
εντάσσονται τα τελευταία χρόνια και όλοι οι
δυνητικοί χρήστες της νέας γνώσης και
καινοτομίας όπως για παράδειγμα το δημόσιο
6.3. Η Δομή του Συστήματος (ηλ. διακυβέρνηση, εκπαίδευση, υγεία κοκ)
ΕΤΑΚ κοινωνικά σύνολα και μη κερδοσκοπικοί
οργανισμοί, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης
Η κλασσική δομή ενός συστήματος ΕΤΑΚ για
σύγχρονων κοινωνικών προκλήσεων.
μια περιφέρεια όπως αυτή εφαρμόστηκε στο
πλαίσιο των περιφερειακών στρατηγικών Στο υποσύστημα αυτό καταλήγουν στη πλειο-

καινοτομίας στον ευρωπαϊκό χώρο τις τελευ- ψηφία τους τα οφέλη από την εφαρμογή των

ταίες δύο δεκαετίες αποτελείται ουσιαστικά μέτρων πολιτικής, υπό τη μορφή νέων προϊό-

από τέσσερα υποσυστήματα: ντων και υπηρεσιών, σύγχρονων λύσεων σε

θέματα διαδικασιών, διεργασιών, αλλά και
 Ζήτησης,
οργάνωσης και λειτουργίας επιχειρήσεων.
 Προσφοράς,
Συχνά το υποσύστημα ζήτησης αποτελεί και
 Υποστήριξης και την αφετηρία του προβληματισμού στον
οποίο στηρίζεται η χάραξη της στρατηγικής
 Χρηματοδότησης.
και η διαμόρφωση των μέτρων για στήριξη
Αντίστοιχη προσέγγιση ακολουθήθηκε και της ΕΤΑΚ και ενίσχυση της ανταγωνιστι- Διάγ. 6.9.
Σύστημα Καινοτομίας
στην περίπτωση της Κύπρου στο πλαίσιο της κότητάς των επιχειρήσεων τόσο σε τοπικό στην Κύπρο σύμφωνα
Στρατηγικής Ανάπτυξης της Καινοτομίας όσο και διεθνές επίπεδο. με τη μελέτη RISC
(2006)
(2006) μέσω του έργου RISC (βλ. 6.9). Στο
Διάγ. 6. 9. παρουσιάζεται σχηματικά η δομή ΣΥΣΤΗΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Παραγωγή Υποστήριξη Ζήτηση Χρηματοδότηση
του συστήματος.
£
£
£
Πανεπιστήμιο
£ Ίδρυμα
Κύπρου
Προώθησης £££
Είναι φανερό ότι η βασική δομή του Έρευνας Κυπριακή
Κυβέρνηση
Χημεία

συτήματος παραμένει σταθερή παρά τις

Πληροφορική Επιχειρήσεις
Μηχανολόγοι Μηχανικοί & Μηχανικοί Παραγωγής Μεταποίησης
ΔΙΟΓΕΝΗΣ Ίδρυμα £
Πολιτικοί Μηχανικοί & Μηχανικοί Περιβάλλοντος
Τεχνολογίας
Ηλεκτρολόγοι Μηχανικοί & Μηχανικοί Ηλεκτρονικών

διαφοροποιήσεις στη σύνθεση των επί μέρους Διοίκηση Επιχειρήσεων

£

ΕΡΜΗΣ

υποσυστημάτων με την προσθήκη νέων ή την Cyprus College

Ίδρυμα
Ενέργειας

HELIX
αδρανοποίηση μερικών συντελεστών.
Intercollege
Frederick Institute Αρχή
Πληροφορική of Technology Ανάπτυξης
Διοίκηση Επιχειρήσεων ΠΡΟΜΗΘΕΑΣ
Ξενοδοχειακά Ανθρώπινου Επιχειρήσεις
Πληροφορική Δυναμικού Υπηρεσιών
£
Διοίκηση Επιχειρήσεων Πληροφορική
Μηχανολογία Εκκολαπτήρια Επιχειρηματικοί
Ινστιτούτο Διοίκηση Επιχειρήσεων Επιχειρήσεων Άγγελοι
Ανώτερο
Νευρολογίας & Τεχνολογικό Κέντρο
Ε
Γεννετικής Παραγωγικότητας
Ινστιτούτο
Σύμβουλοι
Κέντρο
Επιχειρήσεων
Εφαρμογών
Ηλεκτρολόγοι Μ. Ενέργειας Επενδύσεις
Κρατικό £ Επιχειρηματικού
Μηχανολόγοι Μ.
Χημείο Πληροφορική Κυπριακός Κινδύνου
Ίδρυμα Μόδας Ε
Οργανισμός
Ινστιτούτο Τουρισμού
Επιχειρήσεις
Τμήμα Αλιείας & Γεωργικών
£ Τουρισμού
Ογκολογικό Θαλάσσιων Ερευνών Χρηματοπιστωτικά
Κέντρο Ερευνών
Ιδρύματα
Κυπριακό
Ομοσπονδία
Έφορος Εμπορικό &
Εργοδοτών & E
Εταιρειών Βιομηχανικό
Βιομηχάνων
Επιμελητήριο
Επαγγελματικοί
Συνδέσμοι
Εργοδοτικές Οργανώσεις
-107-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Υποσύστημα Προσφοράς
Το υποσύστημα προσφοράς περιλαμβάνει όλα
τα ιδρύματα, οργανισμούς και επιχειρήσεις
που είναι σε θέση να αναπτύξουν έρευνα και
να δημιουργήσουν τεχνολογία και καινοτομία.
Το υποσύστημα αυτό διαδραματίζει καταλυτι-
κό ρόλο μια και οι δραστηριότητες έρευνας
και τεχνολογικής ανάπτυξης αποτελούν την
αφετηρία πολλών καινοτομικών δραστηριο-
τήτων.
Στο υποσύστημα προσφοράς βρίσκεται σε μια
φάση συνεχούς εξέλιξης και ενίσχυσης τα
τελευταία χρόνια, ως αποτέλεσμα των θεσμι-
κών αλλαγών και των σχετικών επενδύσεων
που έκανε τόσο το κράτος όσο και ο ιδιωτικός
τομέας.
Στο υποσύστημα συμμετέχει σημαντικός αριθ-
μός φορέων, αλλά χωρίς τις αναγκαίες δια-
συνδέσεις με το υποσύστημα ζήτησης. Παρα-
τηρούνται επίσης σημαντικές αδυναμίες στην
κάλυψη των πραγματικών αναγκών
προβλημάτων του παραγωγικού ιστού της
κυπριακής οικονομίας. Στη συνέχεια παρου-
σιάζονται συνοπτικά οι βασικοί συντελεστές
του υποσυστήματος προσφοράς.
Ιδρύματα Ανώτατης Εκπαίδευσης
Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται τα τρία
δημόσια και τα πέντε ιδιωτικά πανεπιστήμια
της Κύπρου.
Το Πανεπιστήμιο Κύπρου αποτελεί τον
βασικό συντελεστή του υποσυστήματος
καθώς πα-ρουσιάζει τη σημαντικότερη
σχετική δραστη-ριότητα τόσο σε εθνικό
όσο και σε διεθνές επίπεδο. Δυναμικά
αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια και το
ΤΕΠΑΚ έχοντας να επιδείξει σημαντικές
πρωτοβουλίες σε κάποιους τομείς, ενώ σε
στάδιο ανάπτυξης βρίσκονται τα
πανεπιστήμια .
Ιδιάιτερη αναφορά θα πρέπει να γίνει στα
ερευνητικά κέντρα που αναπτύχθηκαν τα
τελευταία χρόνια εντός των δημόσιων πανε-
πιστημίων και εμφανίζουν σημαντικά αποτε-
-108-
λέσματα.
Μικρή δραστηριότητα εμφανίζουν επίσης τα
ιδιωτικά κολλέγια.
Ιδιωτικά Ερευνητικά Κέντρα
Τα κυριότερα ερευνητικά κέντρα αυτής της
ομάδας είναι το Ινστιτούτο Νευρολογίας και
Γενετικής Κύπρου και το Ινστιτούτο Κύπρου,
τα οποία λειτουργούν σε καθεστώς ιδιωτικού
δικαίου, αλλά υποστηρίζονται σημαντικά από
το κράτος.
Επιπρόσθετα, μετά το 2008, πενήντα (50)
περίπου οργανισμοί συμμετείχαν ως ερευνη-
τικοί φορείς26 σε προτάσεις των προγραμ-
μάτων της ΔΕΣΜΗΣ του ΙΠΕ.Οι φορείς που
λειτουργούν κυρίως με καθεστώς ιδρύματος ή
εταιρείας χωρίς μετοχικό κεφάλαιο, εμφα-
νίζουν αποσπασματική ή μεμωνομένη ερευνη-
τική δράση, χωρίς όμως να αποκλείεται η
πιθανότητα ανάπτυξης κάποιων στο μέλλον.
Επιχειρήσεις Παροχής Ερευνητικών
Υπηρεσιών
και
Μια μικρή, αλλά δυναμική ομάδα είκοσι
περίπου επιχειρήσεων έχει αναπτυχθεί τα
τελευταία χρόνια έχοντας ως ένα από τα
βασικά αντικείμενα δραστηριοποίησής τους
την παροχή ερευνητικών υπηρεσιών προς
άλλες επιχειρήσεις ή οργανισμούς.
Οι επιχειρήσεις αυτές αν και πολύ μικρές σε
μέγεθος διαθέτουν εντούτοις στελέχοι με
πολύ καλό επίπεδο σπουδών και έτσι εμφα-
νίζουν σημαντικές επιτυχίες τόσο στα εθνικά
όσο και στα διεθνή προγράμματα (βλ. παρ.
6.5.)
Τμήματα του Δημόσιου Τομέα
Κάποια τμήματα της δημόσιας υπηρεσίας
έχουν αναπτύξει ερευνητικές δραστηριότητες
παράλληλα με τις άλλες αποστολές τους. Τα
ιδιωτικά σημαντικότερα από αυτά είναι το Ινστιτούτο
Γεωργικών Ερευνών, το Κρατικό Χημείο, το
26
Πληρούσαν τις προϋποθέσεις που θέτει ο
Ευρωπαϊκός Κανονισμός σχετικά με τις Κρατικές
Ενισχύσεις ώστε να συμμετέχουν ως Ερευνητικοί
Φορείς.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Τμήμα Γεωλογικής Επισκόπησης και το Τμήμα κρίκο στην αλυσίδα του συστήματος ΕΤΑΚ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών. στην Κύπρο. ΕΞΥΠΝΗΣ

Το υποσύστημα περιλαμβάνει τους φορείς ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

Υποσύστημα Υποστήριξης που υποστηρίζουν με χρηματικά μέσα την ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Το υποσύστημα υποστήριξης διαδραματίζει ανάπτυξη δράσεων ΕΤΑΚ και κυρίως

ένα διττό ρόλο. Από τη μια γεφυρώνει τα καινοτόμων επιχειρηματικών δραστηριοτή-

υποσυστήματα ζήτησης και προσφοράς, και των. Ουσιαστικά το υποσύστημα κυριαρχείται

από την άλλη προσφέρει μια σειρά από από τον ηγεμονικό ρόλο που διαδραματίζει το

υποστηρικτικές δράσεις προς τα διάφορα κράτος (πόροι από κρατικό προϋπολογισμό

υποσυστήματα με στόχο να διευκολύνει την και ΔΤ ΕΕ) μέσω κυρίως του Ιδρύματος

ανάπτυξη της καινοτομικότητας στο ευρύτερο Προώθησης Έρευνας και του Υπουργείου

επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον της Ενέργειας, Βιομηχανίας και Τουρισμού.

Κύπρου. Από το υποσύστημα αυτό εξαρτάται Το υποσύστημα πάσχει σημαντικά από τη

σε πολύ μεγάλο βαθμό και η επίτευξη σχεδόν ανύπαρκτη παρεμβατική ικανότητα
ανάπτυξης καινοτομικής κουλτούρας. του ιδιωτικού τομέα, καθώς σημειώνονται

Στο υποσύστημα υποστήριξης δρα σημαντικός ελάχιστες πρωτοβουλίες που να σχετίζονται

αριθμός ενδιάμεσων φορέων μερικών με πιο με επενδυτικά κεφάλαια υψηλού κινδύνου και

εξειδικευμένη αποστολή και άλλων πιο ρίσκου.

γενικού χαρακτήρα. Οι κυριότεροι συντελε- Αξίζει όμως να σημειωθούν τέσσερεις

στές του υποσυστήματος είναι: πρόσφατες σχετικές εξελίξεις, παρότι δεν

 Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας, είναι δυνατό να αξιολογηθεί μέχρι στιγμής

 Επιχερηματικές Οργανώσεις: ΚΕΒΕ, οποιοσδήποτε βαθμός θετικής επίπτωσής τους

ΟΕΒ κα, στο σύστημα.

 Ευρωπαϊκό Κέντρο
Στήριξης Κύπρου,
Επιχειρηματικής Η πρώτη αφορά στο Εργαλείο JEREMIE το
@:www
οποίο είναι μια κοινή πρωτοβουλία της ΕΕ και www.eif.org/what_w
 Υπηρεσίες Έρευνας και τα Γραφεία της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που e_do/resources
/jeremie
Διασύνδεσης των Πανεπιστημίων, υλοποιήθηκε στο πλαίσιο της Προγραμματικής
 Ευρωπαϊκό Γραφείο Κύπρου, Περιόδου 2007-2013, προκειμένου να
 EURAXESS Cyprus, καταστήσει την πολιτική συνοχής πιο
 Κέντρο Παραγωγικότητας, αποτελεσματική και βιώσιμη. Το εργαλείο
 Αρχή Ανάπτυξης Ανθρώπινου JEREMIE παρέχει στα κράτη μέλη της ΕΕ,
Δυναμικού, και μέσω των εθνικών ή περιφερειακών
 Εκκολαπτήρια Επιχειρήσεων. Διαχειριστικών Αρχών τους, τη δυνατότητα
Επιπρόσθετα, στο εν λόγω υποσύτημα να χρησιμοποιούν μέρος των διαρθρωτικών

συνεισφέρουν επικουρικά και άλλοι φορείς ταμείων της ΕΕ για τη χρηματοδότηση μικρών

όπως ο Έφορος Εταιρειών, σύμβουλοι και μεσαίων επιχειρήσεων (ΜμΕ) μέσω

επιχειρήσεων κα, όπως και διάφοροι θεσμοί κεφαλαίων υψηλού κινδύνου, δανείων ή

και διαγωνισμοί. Σημειώνεται ότι κάποιοι από εγγυήσεων.

τους αυτούς περιφράφονται αναλυτικότερα Στο εργαλείο συμμετείχε η Τράπεζα Κύπρου,

στη συνέχεια του κεφαλάιου. η οποία παρείχε δάνεια μέχρι 100.000 Ευρώ,
με ευνοϊκά επιτόκια και όρους αποπληρωμής,
Υποσύστημα Χρηματοδότησης σε ΜμΕ για την ενίσχυσή τους και την
επέκταση των εργασιών τους. Σύμφωνα με
Παρά τη σπουδαιότητα του, το υποσύστημα
στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ταμείου
-109-

χρηματοδότησης αποτελεί τον πιο αδύναμο

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Επενδύσεων (Φεβ. 2014), έχουν χορηγηθεί επιλογή των ενδιάμεσων φορέων

@:www δάνεια ύψους 19,3 Εκ. Ευρώ σε 250 ΜμΕ. χρηματοδότησης που θα συμμετάσχουν.
www.eif.org/what_w Η δεύτερη αφορά στην πρωτοβουλία Η τέταρτη σχετική πρωτοβουλία αφορά στη
e_do/microfinance
/progress/Progress_i Progress Microfinance στο πλαίσιο της δημιουργία ενός καθαρά ιδιωτικού
ntermediaries.htm
οποίας το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων έχει μηχανισμού, του Κυπριακού Δικτύου
υπογράψει συμφωνίες με ενδιάμεσους φορείς Επιχειρηματικών Αγγέλων (CyBAN) που
χρηματοδότησης για παροχή μικρο-δανείων στοχέυει στην αξιοποίηση αδρανών ιδιωτικών
μέχρι 25.000 Ευρώ σε νέους επιχειρηματίες κεφαλαίων για επένδυση σε έργα υψηλού
και πολύ μικρές επιχειρήσεις με λιγότερους ρίσκου.
από 10 εργαζομένους και ετήσιο κύκλο
εργασιών μικρότερο από 2 εκ. Ευρώ.

Από την Κύπρο, συμμετείχε στο εν λόγω

σχέδιο η Κεντρική Συνεργατική Τράπεζα,
παρέχοντας δάνεια συνολικού ύψους 3,6 εκ.
ευρώ σε 70 ΜμΕ.

Η τρίτη σχετίζεται με το Κυπριακό Επιχει-

ρηματικό Ταμείο-CYPEF το οποίο έχει
συσταθεί από την Κυπριακή Δημοκρατία με
στόχο την υποστήριξη και την ενίσχυση της
επιχειρηματικότητας με την διευκόλυνση της
πρόσβασης σε χρηματοδότηση των
κυπριακών ΜμΕ. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει
αντλήσει ποσό ύψους 100 εκ. Ευρώ από την

@:www
Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, το οποίο
συμπληρώνεται με 100 εκ. Ευρώ από τους
www.eif.org/what_w
e_do/resources ενδιάμεσους φορείς χρηματοδότησης
/cypef/index.htm (χρηματοπιστωτικά ιδρύματα που θα
επιλεγούν να συμμετέχουν στο σχέδιο),
διαθέτοντας συνολικά 200 εκ. Ευρώ.
Επιπρόσθετοι πόροι μπορούν να διατεθούν σε
μεταγενέστερο στάδιο και ανάλογα με το
βαθμό απορρόφησης.

Το εργαλείο παρέχει τη δυνατότητα στους

ενδιάμεσους φορείς χρηματοδότησης να
μοιράζονται τους κινδύνους με την Κυπριακή
Δημοκρατία, ούτως ώστε να παρέχουν
χρηματοδότηση στις κυπριακές ΜμΕ μέσω
διαφόρων χρηματοδοτικών εργαλείων με
ευνοϊκούς όρους. Τα χρηματοδοτικά εργαλεία
τα οποία μπορεί να είναι δάνεια, εγγυήσεις
ή/και χρηματοδότηση υφιστάμενων δανείων,
θα διαμορφωθούν σύμφωνα με τις ανάγκες
της αγοράς.

Επί του παρόντος υπάρχει ανοικτή

-110-

Πρόσκληση Εκδήλωσης Ενδιαφέροντος για

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
6.4. Εθνικά Προγράμματα τητες έρευνας και καινοτομίας και ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΤΑΚ αύξηση της συμβολής του ιδιωτικού ΕΞΥΠΝΗΣ
τομέα στις επενδύσεις ΕΤΑΚ. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
 Διεύρυνση των δυνατοτήτων των ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
6.4.1. ΔΕΣΜΗ Προγραμμάτων ΙΠΕ κυπριακών ερευνητικών φορέων και
επιχειρήσεων για διεθνή δικτύωση και
Για σκοπούς αποτελεσματικότερου σχεδια-
συνεργ ασία, ιδιαίτερα στο πλαίσιο
σμού και διαχείρισης των εθνικών προ-
συμμετοχής τους σε προγράμματα
γραμμάτων χρηματοδότησης έρευνας και
έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
καινοτομίας, καθιερώθηκε από το 2003, η
ένταξη των προγραμμάτων του ΙΠΕ σε ένα Η συμμετοχή στη ΔΕΣΜΗ από το 2003 έως το

ευρύτερο πλαίσιο με πολυεπίπεδους στόχους. 2011 υπήρξε μαζική και ξεπέρασε κάθε

Το πλαίσιο αυτό ονομάζεται Δέσμη Προ- προσδοκία. Ειδικότερα στην τελευταία φάση

γραμμάτων για Έρευνα, Τεχνολογική (2008-2011) υποβλήθηκαν 2.257 προτάσεις

Ανάπτυξη και Καινοτομία (ΔΕΣΜΗ). Η και επιλέχθηκαν για χρηματοδότηση 636

ΔΕΣΜΗ έχει κοινή βάση προκήρυξης και έργα. Ο προϋπολογισμός των έργων ανέρ-

κοινούς γενικούς κανόνες συμμετοχής για χεται σε 90 εκ. Ευρώ.

όλα τα επιμέρους Προγράμματά της. Με βάση τις προαναφερόμενες στρατηγικές

Οι στρατηγικές επιδιώξεις της ΔΕΣΜΗΣ είναι: επιδιώξεις, η ΔΕΣΜΗ 2009-2011 περιλαμβάνει

πέντε (5) Άξονες Προτεραιότητας:
 Διεύρυνση των δυνατοτήτων του
κυπριακού συστήματος έρευνας να
Άξονας Ι. Πολυθεματική Ανάπτυξη
παράγει αποτελέσματα υψηλού επιπέ-
της Έρευνας
δου.
 Αύξηση της κρίσιμης μάζας των Ο Άξονας αφορά στην υλοποίηση ερευνη-
ερευνητών και καλλιέργεια ερευνητι- τικών έργων υψηλού επιστημονικού επιπέδου
κής κουλτούρας. με ιδιαίτερη έμφαση στον διατομεακό και διε-
 Ανάπτυξη υποδομών έρευνας και πιστημονικό χαρακτήρα των ερευνητικών
τεχνολογικής ανάπτυξης. δραστηριοτήτων.
 Επέκταση της συμμετοχής των κυ-
πριακών επιχειρήσεων σε δραστηριό-

ΔΕΣΜΗ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΙΠΕ 2008-2011

Αριθμός Προτάσεων Αριθμός Έργων Προϋπο-

λογισμός
Γυναίκες Άντρες Γυναίκες Άντρες Έργων
Προσκλήσεις Σύνολο ΣΕ ΣΕ Σύνολο ΣΕ ΣΕ (Ευρώ)

ΔΕΣΜΗ 2008 838 148 690 269 49 203 47,547,584

Πίν. 6.1
Σύνολο προτάσεων,
ΔΕΣΜΗ 2009 998 198 800 183 29 147 21,553,079 έργων και
εγκεκριμένου
προϋπολογισμού
ΔΕΣΜΗ 2011 421 184 19,219,539 ΔΕΣΜΗΣ 2008-
2011.
ΣΥΝ 2257 636 88,320,202
-111-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ενθαρρύνεται η συνεργασία μεταξύ των
ερευνητικών κέντρων της Κύπρου και του Άξονας ΙΙ. Ανάπτυξη Ανθρώπινου
εξωτερικού καθώς και με επιχειρήσεις και Ερευνητικού Δυναμικού και
κοινωφελείς οργανισμούς του τόπου, για την Καλλιέργεια Ερευνητικής
υλοποίηση δραστηριοτήτων βασικής και Κουλτούρας
εφαρμοσμένης (βιομηχανικής) έρευνας, με Η Κύπρος κατέχει μια από τις υψηλότερες
στόχο τη δημιουργία νέας γνώσης και την θέσεις στον ευρωπαϊκό χάρτη όσον αφορά
ανάπτυξη νέων εφαρμογών. ανθρώπινο δυναμικό με υψηλό μορφωτικό

Οι πέντε (5) θεματικές περιοχές που υποστη- επίπεδο και ειδικότερα ως προς το ανθρώπινο

ρίζονται από τον Άξονα Ι είναι: δυναμικό με επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαί-

Τεχνολογία
 Υλικά-Νανοεπιστήμες-
Νανοτεχνολογίες
 Ενέργεια
 Θετικές Επιστήμες
 Εφαρμογές Μηχανικής
Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών
 Τεχνολογίες Πληροφορικής
 Τεχνολογίες Επικοινωνιών
 Οριζόντιες Εφαρμογές ΤΠΕ
δευσης. Σύμφωνα με στοιχεία που δημοσιο-
ποιήθηκαν το 2010 από την ΕΕ,27 το ποσοστό
του πληθυσμού της Κύπρου ηλικίας 30-34 με
μορφωτικό επίπεδο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
ανέρχεται στο 44,7%, ξεπερνώντας κατά
πολύ τον μέσο όρο της ΕΕ που ανέρχεται στο
32,3%. Ωστόσο, η θετική αυτή εικόνα δεν
μεταφράζεται ανάλογα και στους νέους
κατόχους διδακτορικών τίτλων, καθώς η
Κύπρος διαθέτει 0,2 νέους κατόχους διδακτο-
ρικού ανά χίλιους κατοίκους ηλικίας μεταξύ
25 και 34 ετών, σε σχέση με 1,4 που

Αειφόρος Ανάπτυξη αποτελεί τον μέσο όρο της ΕΕ. Το γεγονός

αυτό, είναι αλληλένδετο με το χαμηλό αριθμό
 Φυσικό Περιβάλλον
επιστημόνων που εμπλέκονται ενεργά στην
 Αστικό και Δομημένο Περιβάλλον
ερευνητική διαδικασία.
 Γεωργοκτηνοτροφία, Αλιεία και
Υδατοκαλλιέργειες Για την αντιμετώπιση αυτής της αδυναμίας, ο

 Κοινωνική και Οικονομική Αειφορία Άξονας ΙΙ επιδιώκει την αύξηση του

ερευνητικού ανθρώπινου δυναμικού σε
Υγεία και Βιολογικές Επιστήμες
μακροπρόθεσμη προοπτική. Ο Άξονας ΙΙ
 Δημόσια Υγεία περιλαμβάνει τρία Προγράμματα:
 Bιοϊατρικές Επιστήμες και
 «ΔΙΔΑΚΤΩΡ» - αφορά στην στήριξη
Βιοτεχνολογία
κατόχων Διδακτορικού Τίτλου,
 Επιστήμη και Βιοτεχνολογία
 «Νέοι Ερευνητές Κύπρου -
Τροφίμων
ΠΕΝΕΚ» - αφορά στη συμμετοχή
Κοινωνικές, Οικονομικές και Ανθρωπιστικές Υποψηφίων Διδακτόρων σε
Επιστήμες ερευνητικά έργα, και
 «Καλλιέργεια Ερευνητικής και
 Παιδεία
Καινοτομικής Κουλτούρας» -
 Οικονομία
περιλαμβάνει διαγωνισμούς για
 Κοινωνία
μαθητές και φοιτητές όπως επίσης και
 Ανθρωπιστικές Επιστήμες
ετήσιο Βραβείο Έρευνας.
-112-

27
Innovation Union Scoreboard, 2010

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Άξονας ΙΙΙ. Ανάπτυξη Έρευνας και
Καινοτομίας στις Επιχειρήσεις
Οι περισσότερες επιχειρήσεις του τόπου,
ιδιαίτερα οι μικρές, χαρακτηρίζονται από μια
ενδογενή αδυναμία να εμπλακούν
δραστηριότητες έρευνας, τεχνολογικής ανά-
πτυξης και καινοτομίας, η οποία οφείλεται
στην παραδοσιακή δομή των επιχειρήσεων,
στην έλλειψη υποδομής και εμπειρίας αλλά
και της απαραίτητης κουλτούρας για επέν-
δυση στην καινοτομία.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, ο Άξονας
ΙΙΙ έχει ως στόχο την εμπλοκή των επιχει-
ρήσεων σε ερευνητικά προγράμματα και τη
δημιουργία παραγωγικών συνεργασιών
ερευνητικούς και ακαδημαϊκούς φορείς.
Ο Άξονας ΙΙΙ απευθύνεται κυρίως σε Μικρο-
μεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ), όλων των το-
μέων οικονομικής δραστηριότητας, ενθαρρύ-
νοντάς τις να δράσουν ως «κινητήρια δύνα-
μη» για το σχεδιασμό και την υλοποίηση
ερευνητικών έργων, που να ανταποκρίνονται
στις δικές τους ανάγκες, προβλήματα, ιδιαιτε-
ρότητες και δυνατότητες μέσα από
Προγράμματα:
 «Έρευνα για Επιχειρήσεις» που
περιλαμβάνει τη Δράση «Νέα Προϊό-
ντα και Υπηρεσίες»
 «Καινοτομία» που περιλαμβάνει τις
Δράσεις «Κουπόνια Καινοτομίας» και
«Ευρεσιτεχνία», και
 «EUREKA Κύπρου» που αφορά σε
βιομηχανική έρευνα και περιλαμβάνει
τις Δράσεις «EUREKA - Νέα Έργα»
και «EUROSTARS Κύπρου»
Άξονας IV. Ανάπτυξη Ερευνητικής
Υποδομής
H υλοποίηση υψηλού επιπέδου ερευνητικών
δραστηριοτήτων εξαρτάται άμεσα από την
ποιότητα των διαθέσιμων ερευνητικών υπο-
δομών.
Η ύπαρξη σύγχρονων ερευνητικών υποδο-
μών, είναι απαραίτητη για την παραγωγή
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
διεθνώς ανταγωνιστικών ερευνητικών αποτε- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
λεσμάτων, τα οποία να ενδυναμώσουν την ΕΞΥΠΝΗΣ
τεχνολογική βάση και την ανταγωνιστικότητα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
των επιχειρήσεων και να συνεισφέρουν στην ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επιστημονική αριστεία.
σε
Η Κύπρος, συγκριτικά με τις περισσότερες
χώρες της ΕΕ, παρουσιάζει ελλείψεις σε
σύγχρονη ερευνητική υποδομή, ερευνητικά
εργαστήρια και εργαστηριακό εξοπλισμό. Ως
εκ τούτου, υπάρχει ανάγκη για στήριξη της
απόκτησης ή και της ανάπτυξης νέων ερευ-
νητικών υποδομών, την αναβάθμιση υφιστά-
μενων εργαστηρίων και τη βελτίωση της
πρόσβασης των κύπριων ερευνητών σε σύγ-
χρονες υποδομές τεχνολογιών αιχμής.
με
Ο Άξονας IV υποστηρίζει τις προαναφερό-
μενες δραστηριότητες μέσα από το Πρόγραμ-
μα «Νέα Υποδομή» που περιλαμβάνει τις
Δράσεις «Στρατηγικά Έργα Υποδομής» και
«Νέα Κοινωφελής Υποδομή», και το Πρόγ-
ραμμα «Αναβάθμιση Υφιστάμενης Υποδομής».
Η σοβαρότερη επένδυση (περίπου 22 εκ.
Ευρώ) σε ερευνητικές υποδομές έγινε με τις
τρία προσκλήσεις που ανακοινώθηκαν το 2008,
στο πλαίσιο των οποίων εγκρίθηκαν εννέα
«Στρατηγικά Έργα Υποδομής»28 και οκτώ
έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της
Δράσης «Νέα Κοινωφελής Υποδομή».
Τα έργα αυτά είναι υψηλού επιστημονικού
επιπέδου και αφορούν σύγχρονους τεχνολο-
γικούς τομείς αιχμής και αναμένεται να από-
φέρουν πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο για
τους ίδιους τους φορείς, όσο και για το
επίπεδο της έρευνας στην Κύπρο γενικότερα.
Στον Πίνακα 6.2 που ακολουθεί παρου-
σιάζονται συνοπτικά τα εννέα Στρατηγικά
Έργα.
28
Στο πλαίσιο της Πρόσκλησης υποβλήθηκαν στο ΙΠΕ
45 προτάσεις. Για την αξιολόγηση τους ακολουθήθηκε
μια πρωτόγνωρη για τα κυπριακά δεδομένα και
εξαιρετικά ανταγωνιστική διαδικασία, η οποία έγινε σε
δύο φάσεις, με την αξιοποίηση διεθνούς κύρους κριτών
-113-
με μεγάλη εμπειρία σε αξιολογήσεις προτάσεων, τόσο
της ΕΕ όσο και του ESF.
 Δράση «Στρατηγικά Έργα Υποδομής»
Ανάδοχος
Τίτλος Φορέας / Περιεχόμενο - Στόχος
Προϋπολογισμός
Βιοτράπεζα και Στο Κέντρο θα δημιουργηθεί η πρώτη Κυπριακή Βιοτράπεζα, δηλαδή μια οργανωμένη
Υποδομή για συλλογή βιολογικών υλικών και ιατρικών ιστορικών χιλιάδων εθελοντών, η οποία θα
Πανεπιστήμιο
Γονιδιωματική / μπορεί να χρησιμοποιηθεί για ιατρική έρευνα.
Κύπρου
Πρωτεϊνωματική Πρωταρχικά η Βιοτράπεζα θα ασχοληθεί με δείγματα από νεφροπαθείς και οι ερευνητές
Έρευνα στις 2 εκ. Ευρώ θα ασχοληθούν με ανάπτυξη ερευνητικών προγραμμάτων σε νεφροπάθειες, με χρήση
Νεφροπάθειες γονιδιωματικής τεχνολογίας.

Κέντρο Στόχος του έργου είναι η ολοκληρωμένη προσφορά και εξυπηρέτηση των ασθενών που
πάσχουν από αιματολογικές κακοήθειες και η συμβολή στην κλινική έρευνα, στον τομέα
Κέντρο Μελέτης Μελέτης
των αιματολογικών κακοηθειών.
Αιματολογικών Αιματολογικών
Κακοηθειών Κακοηθειών Μέσω των δραστηριοτήτων του έργου και της εισαγωγής νέας διαγνωστικής και
ερευνητικής μεθοδολογίας, αναμένεται η δημιουργία ενός πρωτοποριακού κέντρου,
2,0 εκ. Ευρώ ισάξιου με κέντρα του εξωτερικού ως προς την έρευνα και ανάπτυξη.

Το Κέντρο στοχεύει στην ανάπτυξη έρευνας υψηλού επιπέδου στην διαχείριση του
Πανεπιστήμιο νερού, η οποία θα έχει διεπιστημονικό χαρακτήρα με δραστηριότητες σε θέματα όπως η
ΝΗΡΕΑΣ - Διεθνές
Κύπρου επεξεργασία νερού, η προστασία της ποιότητας υδάτινων πόρων, η μοντελοποίηση και
Ερευνητικό Κέντρο
επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με την υποδομή, εξάτμιση, παροχή και
Νερού 1,4 εκ Ευρώ προσδιορισμό απωλειών νερού σε αγωγούς, και άλλα σχετικά κοινωνικο-οικονομικά
θέματα.

Το έργο στοχεύει στη δημιουργία και λειτουργία ενός ερευνητικού κέντρου στην
Cy-Tera: Υπολογισμική Επιστήμη (ΥΕ) υψηλών επιδόσεων παρέχοντας υποδομή διεθνών
Υπολογιστική Ινστιτούτο προδιαγραφών για την υποστήριξη επιστημονικής έρευνας και εφαρμογών υψηλής
Υποδομή για Κύπρου τεχνολογίας.
Θετικές Επιστημές
1,1 εκ. Ευρώ Το κέντρο είναι το πρώτο κέντρο στην Κύπρο με δυνατότητες πολλαπλών Teraflop/s
και Τεχνολογία
και παρέχει υποστήριξη σε χρήστες για την ανάπτυξη των απαραίτητων επιστημονικών
στην Κύπρο
λογισμικών, ενώ προσφέρει και εκπαιδευτικά προγράμματα στην ΥΕ.

Μοριακά ΤΕΠΑΚ Ο στόχος του έργου είναι η δημιουργία μιας ερευνητικής μονάδας με αντικείμενο την
Ηλεκτρονικά και εξεύρεση λύσεων μιας σειράς κύριων επιστημονικών θεμάτων που απαιτούνται για να
Φωτονική 2 εκ. Ευρώ φέρουν τα οργανικά φωτοβολταϊκά σε εμπορική βιωσιμότητα.

Kέντρο Βασικός σκοπός του Έργου είναι η δημιουργία ενός ερευνητικού Κέντρου
Εφαρμοσμένης Εφαρμοσμένης Νευροεπιστήμης και Νευροσυμπεριφορικής Έρευνας με στόχο τη
Πανεπιστήμιο
Νευροεπιστήμης διερεύνηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των γνωστικών διεργασιών διαμέσου
Κύπρου
και διαδικασιών, μεθόδων και θεωρητικής προσέγγισης που βασίζονται στις σύγχρονες
Νευροσυμπεριφορι 0,8 εκ. Ευρώ νευροεπιστήμες και τη βιολογική προσέγγιση της συμπεριφοράς.
κής Έρευνας
Βασικός στόχος του έργου είναι η δημιουργία μιας ερευνητικής μονάδας προηγμένων
Ερευνητική Μονάδα ΤΕΠΑΚ συστημάτων υλικών με σημαντικές τεχνολογικές εφαρμογές. Η Μονάδα θα εστιάσει τις
για Νανοδομημένα δραστηριότητες της στην επίλυση προβλημάτων στο πεδίο των μοντέρνων υλικών και
Συστήματα Υλικών 2 εκ. Ευρώ στην ανάπτυξη καινοτόμων συστημάτων υλικών, ειδικά σε σχέση με τις εγχώριες
βιομηχανίες.

Το Ερευνητικό Κέντρο «Κοίος» στοχεύει να συνεισφέρει στην πρόοδο της γνώσης και
Ερευνητικό Κέντρο στην ανάπτυξη νέων μεθοδολογιών σε θέματα Ευφυών Δικτυωμένων και
Τεχνολογίας Πανεπιστήμιο Ενσωματωμένων Συστημάτων, καθώς και στην εφαρμογή των τεχνολογιών αυτών για
Ευφυών Κύπρου την παρακολούθηση και έλεγχο υποδομών και πόρων ζωτικής σημασίας.
Συστημάτων και 1,1 εκ. Ευρώ Το Κέντρο στοχεύει την ανάπτυξη εφαρμογών σε πολύπλοκα συστήματα μεγάλης
Δικτύων «Κοίος» κλίμακας, όπως δίκτυα τηλεπικοινωνιών, ηλεκτρικής ενέργειας και μεταφορών,
συστήματα παροχής υγειονομικής φροντίδας και υδροδότησης.

Το έργο αποσκοπεί στη δημιουργία ενός κινητού εργαστηρίου που θα βοηθήσει την
έρευνα του πεδίου στους τομείς της αρχαιολογίας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Η
Κινητό Ινστιτούτο επί τόπου διεξαγωγή επιστημονικών αναλύσεων είναι μεγάλης σημασίας για την
Αρχαιολογικό Κύπρου αρχαιολογική έρευνα, αφού μπορεί να προσφέρει άμεσα αποτελέσματα, να υποστηρίξει
Εργαστήριο-“STAR- την τεκμηρίωση δεδομένων αντικειμένων, λειψάνων και άλλων ευρημάτων, καθώς και
LAB’’ 0,8 εκ. Ευρώ για εργασίες συντήρησης, αποφεύγοντας έτσι τη μεταφορά των ευρημάτων σε
απομακρυσμένα εργαστήρια.

Πίν. 6.2.
Συνοπτική
Παρουσιάση
Στρατηγικών Έργων
Υποδομής της
-114-

ΔΕΣΜΗΣ 2008.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 6.4.2. Σχέδιο Ενίσχυσης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Άξονας V. Ανάπτυξη Διεθνούς Επιχειρηματικής ΕΞΥΠΝΗΣ
Δικτύωσης και Συνεργασίας ΚαινοτομίαςΥπΕΒΕΤ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Η σύγχρονη οικονομική ανάπτυξη χαρακτη- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Το Σχέδιο ενίσχυσης της Επιχειρηματικής
ρίζεται από την παγκοσμιοποίηση των
Καινοτομίας προκηρύχτηκε το 2012 και από-
αγορών, των προϊόντων και των υπηρεσιών.
τελεί την πιο πρόσφατη πρωτοβουλία του
Στο πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη ETAK
Υπουργείου Ενέργειας, Εμπορίου, Βιομηχα-
εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την
νίας και Τουρισμού για ενίσχυση της καινοτο-
ικανότητα ενός συστήματος ΕΤΑΚ να υπερβεί
μίας στις επιχειρήσεις.
τα στενά εθνικά όρια και να αξιοποιήσει
δυνατότητες διεθνούς συνεργασίας. Το Σχέδιο αποσκοπεί στην υποστήριξη και
ενίσχυση μικρομεσαίων επιχειρήσεων που
Η δημιουργία ισχυρών δεσμών με το εξω-
επενδύουν στην έρευνα και καινοτομία για
τερικό συμβάλλει καθοριστικά στη διεύρυνση
την ανάπτυξη ανταγωνιστικών καινοτόμων
των επιστημονικών πεδίων της ερευνητικής
προϊόντων και υπηρεσιών για τη διεθνή
κοινότητας, στην ποιοτική αναβάθμιση του
αγορά.
ερευνητικού επιπέδου και στην καλύτερη
αξιοποίηση των ευκαιριών χρηματοδότησης Το Σχέδιο, ανάμεσα σε άλλα, καλύπτει την
που παρέχονται από άλλους ευρωπαϊκούς και κατασκευή, την τοποθέτηση στην αγορά, κα-
διεθνείς οργανισμούς. θώς και δραστηριότητες προώθησης και προ-
ετοιμασίας της παραγωγής.
Στη βάση των πιο πάνω διαπιστώσεων και
παράλληλα με τις λοιπές δραστηριότητες για Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην ανάπτυξη
στήριξη της διεθνούς δικτύωσης και συνερ- προϊόντων και υπηρεσιών που μπορεί να
γασίας, τα Προγράμματα του Άξονα V στο- προστατευθούν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας ή
χεύουν στη ένταξη των κυπριακών επιχειρή- βιομηχανικά σχέδια.
σεων, ερευνητικών κέντρων και ερευνητών Διάγ. 6.10.
Το Σχέδιο συγχρηματοδοτείται από την Κυ-
Κατανομή
σε διεθνή δίκτυα και την ανάπτυξη συνεργα-
πριακή Δημοκρατία και το Ευρωπαϊκό Ταμείο προϋπολογισμού σε
σιών με αντίστοιχους οργανισμούς του εξωτε- Προγράμματα /
Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ε.Ε. Δράσεις της
ρικού. Ο Άξονας περιλαμβάνει τα ακόλουθα
ΔΕΣΜΗΣ 2008-
Προγράμματα: 2011(σε χιλ. Ευρώ).

 «Διακρατικές Συνεργασίες»
 «Διεθνής Συνεργασία»: περιλαμ-
ΔΙΕΘΝΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 1951
βάνει τις Δράσεις «Στοχευμένη Διεθ-
νής Συνεργασία» και «Συμμετοχή σε
ΥΠΟΔΟΜΗ 21558
Κοινά Ερευνητικά Προγράμματα»
 «Προσέλκυση Ερευνητών του
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ 6640
Εξωτερικού»: περιλαμβάνει τις Δρά-
σεις «Προσέλκυση Νέου Ερευνητή
ΝΕΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ 5966
Εξωτερικού» και «Προσέλκυση Έμπει-
ρου Ερευνητή Εξωτερικού», και
ΘΕΜΑΤΙΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ 11902
 «Μέτρα Υποστήριξης της Διεθ-
νούς Δικτύωσης»: περιλαμάνει τις 0 5000 10000 15000 20000 25000
Δράσεις «Συμμετοχή σε Διεθνές Συ-
χιλ. ΕΥΡΩ
νέδριο» και «Συμμετοχή σε Προτά-
σεις του 7ου ΠΠ».
-115-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 6.5. Έβδομο Πρόγραμμα επιχειρήσεων προκειμένου να συμμετέχουν

Πλαίσιο της ΕΕ (2007- σε διεθνή και ευρωπαϊκά προγράμματα,

αναπτύσσοντας με αυτό τον τρόπο την
2013)
ερευνητική τους ικανότητα, ενισχύοντας τη

Αναγνωρίζοντας την πολυδιάστατη σημασία διαδικασία μεταφοράς τεχνογνωσίας από το

της δικτύωσης και της διεθνούς συνεργασίας, εξωτερικό και προσελκύοντας στην Κύπρο

η κυπριακή πολιτεία έχει αναπτύξει ση- χρηματοδότηση που είναι διαθέσιμη από

μαντικές πρωτοβουλίες για την προώθηση της ευρωπαϊκά και διεθνή κονδύλια.

συμμετοχής των κυπριακών φορέων, επιχει- Το Πρόγραμμα Πλαίσιο αποτελεί το κύριο

ρήσεων και ερευνητών, σε δραστηριότητες μηχανισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης για
υλοποίησης διεθνούς έρευνας και ανάπτυξης χρηματοδότηση ερευνητικών δραστηριοτή-
προϊόντων, υπηρεσιών και τεχνολογικών λύ- των. Κάθε Πρόγραμμα Πλαίσιο έχει πολυετή
σεων, με δυνατότητες εφαρμογής και αξιο- διάρκεια και σε αυτό εντάσσονται
ποίησης σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. δράσεις/εργαλεία για την προώθηση της

Την εκπροσώπηση της Κύπρου σε θέματα έρευνας σε όλα τα επίπεδα και σε όλους τους

πολιτικής που άπτονται των διεθνών προ- ερευνητικούς τομείς αιχμής, με απώτερο

γραμμάτων και οργανισμών έχει η ΓΔ ΕΠΣΑ. στόχο τη βελτιστοποίηση και ενδυνάμωση

των ευρωπαϊκών στρατηγικών σε θέματα
Ο ρόλος του ΙΠΕ για την προώθηση της
ασφάλειας, ενέργειας, περιβάλλοντος,
δικτύωσης και της διεθνούς συνεργασίας της
οικονομίας, ανθρωπιστικών θεμάτων κ.ά.
ερευνητικής κοινότητας της Κύπρου
κατανέμεται σε δυο επίπεδα και υλοποιείται Το Έβδομο Πρόγραμμα Πλαίσιο για Έρευνα

μέσα από τις ακόλουθες δραστηριότητες: και Τεχνολογική Ανάπτυξη της ΕΕ (7ο ΠΠ),
είχε επταετή διάρκεια (2007-2013) με
 το σχεδιασμό και τη διαχείριση
συνολικό προϋπολογισμός 53,2 δις Ευρώ.
εθνικών προγραμμάτων επιχορήγη-
σης για ανάπτυξη της διεθνούς Κύριοι στόχοι του Προγράμματος ήταν η

δικτύωσης και συνεργασίας και βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ

 την προώθηση της συμμετοχής μέσω της ανάπτυξης της γνώσης, η

κυπριακών οργανισμών και ερευνη- δημιουργία του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας

τικών φορέων σε προγράμματα και και η αύξηση του ποσοστού των δημόσιων

πρωτοβουλίες που χρηματοδοτούνται και ιδιωτικών δαπανών των κρατών-μελών

από ευρωπαϊκούς και διεθνείς για έρευνα.

οργανισμούς. Η ενότητα που ακολουθεί αφορά στην

Στο πλαίσιο της δεύτερης δραστηριότητας, το αξιολόγηση της συμμετοχής φορέων από την
ΙΠΕ έχει αναλάβει την ενημέρωση, Κύπρο σε Προγράμματα και Δραστηριότητες

ενθάρρυνση και διευκόλυνση των κυπριακών του 7ου ΠΠ.

οργανισμών, ερευνητικών φορέων και

-116-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Αριθμός
ΕΞΥΠΝΗΣ
Αριθμός Αριθμός % Επιτυχίας
Αριθμός Επιλεγμέ-
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ Αριθμός Φορέων % Επιτυχίας Αριθμός MME από ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
προτάσεων
Φορέων νων
Προτάσεων από Κύπρο Προτάσεων MME από Κύπρο σε με
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ/ από Προτά- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
με Κυπριακή σε με Κυπριακή Κύπρο σε Επιλεγμέ- συμμετοχής
Κύπρο σε σεων με
ΔΡΑΣΕΙΣ Συμμετοχή
Προτάσεις Κυπριακή
Επιλεγμένες Συμμετοχή Προτάσεις νες ΜΜΕ από
Προτάσεις Προτάσεις Κύπρο
Συμμετοχή

Υγεία 70 85 10 11 12,94% 39 4 10,26%

Τρόφιμα,
Γεωργία, Αλιεία & 89 101 13 15 14,85% 62 6 9,68%
Βιοτεχνολογία

Τεχνολογίες
Πληροφορίας & 606 721 65 74 10,26% 300 30 10,00%
Επικοινωνιών

Νανοεπιστήμες 51 62 13 14 22,58% 29 6 20,69%

Ενέργεια 67 84 14 15 17,86% 26 2 7,69%

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Περιβάλλον 140 174 19 23 13,22% 84 11 13,10%

Μεταφορές 92 118 23 27 22,88% 54 11 20,37%

Κοιν.-οικον. &
Ανθρωπιστικές 147 162 11 11 6,79% 74 6 8,11%
Επιστήμες

Ασφάλεια 24 28 7 7 25,00% 10 1 10,00%

Διάστημα 89 107 15 16 14,95% 61 7 11,48%

JTIs 1 1 0 0 0,00% 0 0,00%

ΣΥΝΟΛΟ ΓΙΑ
12 12 4 4 33,33% 10 3 30,00%
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

ΙΔΕΕΣ Ιδέες 118 129 9 9 6,98% 0 0 0,00%

ΑΝΘΡΩΠΟΙ Άνθρωποι 321 369 61 77 20,87% 75 14 18,67%

Περιφέρειες της
39 46 23 25 54,35% 9 6 66,67%
Γνώσης

Έρευνα Προς
368 524 61 76 14,50% 423 59 13,95%
Όφελος Των ΜμΕ

Ενίσχυση για την

Ανάπτυξη
10 25 3 8 32,00% 13 1 7,69%
Ερευνητικών
Πολιτικών
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
Διεθνής
3 3 0 0,00% 2 0,00%
Συνεργασία

Υποδομές
94 99 26 27 27,27% 29 7 24,14%
Έρευνας

Επιστήμη &
1 1 1 1 100,00% 0 0 0,00%
Κοινωνία

ΣΥΝΟΛΟ ΓΙΑ
11 11 3 3 27,27% 4 1 25,00%
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ

EYRATOM 3 3 2 2 66,67% 1 0 0,00%

ΣΥΝΟΛΟ 2356 2865 383 445 15,53% 1305 175 13,41%

Πίν. 6.3. Αναλυτικός Πίνακας Παρουσιάσης της Συμμετοχής Κυπριακών Φορέων σε Προτάσεις του 7ουΠΠ
-117-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Αριθμός
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ Αριθμός Αριθμός Ποσά που % Επιτυχίας
Φορέων Αριθμός Ποσά που
Έργων με Έργων με Αποκόμισαν ΜΜΕ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΟΧΕΣ/ Κυπριακή
από
Συντονιστή Κυπριακοί
ΜΜΕ σε Αποκόμισαν
(Προϋπολογι
ΔΡΑΣΕΙΣ Κύπρο σε Έργα ΜΜΕ από Κύπρο
Συμμετοχή από Κύπρο Φορείς σμός)
Έργα

Υγεία 10 11 1 2.509.132 3 765.938 3,07%

Τρόφιμα,
Γεωργία, Αλιεία & 11 11 0 1.151.981 2
Βιοτεχνολογία 263.777 1,06%

Τεχνολογίες
Πληροφορίας & 60 72 2 18.793.766 20
Επικοινωνιών 5.073.640 20,37%

Νανοεπιστήμες 12 13 0 2.308.287 6 1.245.713 5,00%

Ενέργεια 13 13 0 2.413.957 2 440.040 1,77%

ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ Περιβάλλον 17 19 0 2.539.700 7 1.044.204 4,19%

Μεταφορές 17 18 0 2.542.127 5 1.135.313 4,56%

Κοιν.-οικον. &
Ανθρωπιστικές 10 10 0 864.610 1
Επιστήμες 123.855 0,50%

Ασφάλεια 7 7 1 1.067.337 1 630.405 2,53%

Διάστημα 9 9 0 2.440.608 4 1.666.868 6,69%

JTIs

ΣΥΝΟΛΟ ΓΙΑ
3 3 0 68.045 3
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ 68.045 0,27%

ΙΔΕΕΣ Ιδέες 9 9 9 12.999.766 0

0 0,00%

ΑΝΘΡΩΠΟΙ Άνθρωποι 54 69 36 12.377.547 12

3.748.588 15,05%

Περιφέρειες της
23 25 4 4.801.306 1
Γνώσης 82.000 0,33%

Έρευνα Προς
52 65 8 8.686.068 49
Όφελος Των ΜμΕ 7.444.977 29,89%

Ενίσχυση για την

Ανάπτυξη
3 8 0 857.807 3
Ερευνητικών
Πολιτικών 398.112 1,60%
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ
Διεθνής
0 0 0 0 0
Συνεργασία 0 0,00%

Υποδομές
16 18 1 2.464.307 5
Έρευνας 780.079 3,13%

Επιστήμη &
1 1 1 200.000 0
Κοινωνία 0 0,00%

ΣΥΝΟΛΟ ΓΙΑ
3 3 0 235.668 0
ΙΚΑΝΟΤΗΤΕΣ 0 0,00%

EYRATOM 2 2 0 51.731 0
0 0,00%

ΣΥΝΟΛΟ 332 386 63 79.373.749 124 24.911.557 34,94%

Πίν. 6.4. Αναλυτικός Πίνακας Παρουσιάσης της Συμμετοχής Κυπριακών Φορέων σε Έργα του 7ουΠΠ
-118-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  Ασφάλεια ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
 Γενικές Δραστηριότητες
6.5.1. Συμμετοχή Κύπρου στο ΕΞΥΠΝΗΣ
 Κοινές Τεχνολογικές Πρωτοβουλίες
7οΠΠ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ii. Ιδέες

Γενικά iii. Άνθρωποι

Τα στοιχεία που αφορούν στην κυπριακή iv. Ικανότητες

συμμετοχή πηγάζουν από δεδομένα της
 Υποδομές Έρευνας
ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων της
 Έρευνα προς Όφελος των ΜμΕ
Ευρωπαϊκής Επιτροπής E-CORDA για το 7οΠΠ
 Περιφέρειες της Γνώσης
τα οποία επεξεργάζεται σε συστηματική βάση
 Ερευνητικό Δυναμικό των
και ανακοινώνει το Ίδρυμα Προώθησης
Περιφερειών Σύγκλισης
Έρευνας.
 Επιστήμη και Κοινωνία
Τα αποτελέσματα βασίζονται σε στοιχεία και  Ενίσχυση για την Ανάπτυξη
αναλύσεις για προτάσεις έργων που Ερευνητικών Πολιτικών
υποβλήθηκαν στο πλαίσιο 467 Προσκλήσεων  Διεθνής Συνεργασία
Υποβολής Προτάσεων κατά τη διάρκεια 2007
v. Ευρατόμ
– 2013 και σε Συμβόλαια Έργου που έχουν
υπογραφεί μέχρι και την 1η Νοεμβρίου 2013
(ημερομηνία κεντρικής καταχώρησής τους). Κυπριακές Συμμετοχές
Αυτό σημαίνει ότι με την ολοκλήρωση όλων Πιο κάτω γίνεται μια παρουσιάση των
των διαδικασιών, αναμένεται μια μικρή στοιχείων συμμετοχής της Κύπρου σε
αύξηση στα αριθμητικά δεδομένα που προτάσεις και έργα του 7ουΠΠ και
παρουσιάζονται, η οποία όμως δεν αναμένεται καταγραφονται κάποια σχετικά σχόλια και
να επηρεάσει τη συνολική εικόνα και εκτιμήσεις.
εκτίμηση.
1. Προτάσεις με Κυπριακή Συμμετοχή
Τα αποτελέσματα αναφέρονται στα ακόλουθα
 Αρ. Προτάσεων: 2.543
Ειδικά Προγράμματα, Θεματικές Προτεραιό-
 Αρ. επιλέξιμων προτάσεων29: 2.356
τητες, Δράσεις και Δραστηριότητες του
 Αρ. συμμετοχών σε επιλέξιμες
7ουΠΠ:
προτάσεις: 2.865
i. Συνεργασία  Αρ. συμμετοχών ΜμΕ σε επιλέξιμες

 Υγεία προτάσεις: 1.305

 Τρόφιμα, Γεωργία, Αλιεία και  Αρ. συμμετοχών με ρόλο συντονιστή:

Βιοτεχνολογία 519

 Τεχνολογίες Πληροφορίας και  Αιτούμενη χρηματοδότηση από Ε.Ε.30

Επικοινωνιών στις επιλέξιμες προτάσεις:

 Νανοεπιστήμες, Νανοτεχνολογίες, 746.589.984 Ευρώ

Υλικά και Νέες Τεχνολογίες

Παραγωγής
 Ενέργεια
 Περιβάλλον (με Κλιματική Αλλαγή)
29
Επιλέξιμες προτάσεις θεωρούνται όσες πληρούν τα
 Μεταφορές (με Αεροναυτική)
κριτήρια του προκαταρκτικού ελέγχου και προωθούνται
 Κοινωνικο-οικονομικές και για επιστημονική αξιολόγηση. Όλα τα στατιστικά
αποτελέσματα βασίζονται στον αριθμό των επιλέξιμων
Ανθρωπιστικές Επιστήμες προτάσεων που υποβλήθηκαν.
-119-

30
 Διάστημα Τα ποσά αφορούν στην αιτούμενη χρηματοδότηση
από την Ε.Ε.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 % επί του
Συνεισφορά Αρ. Κυπριακών % επί της Συνολικής
Συνόλου της
Οργανισμοί ΕΕ Συμμετοχών Συμμετοχής της
Χρηματοδότησης
(Ευρώ) στα Έργα Κύπρου
για την Κύπρο

Δημόσια
31.142.175 39,23% 114 29,53%
Πανεπιστήμια

Δημόσιοι
1.483.123 1,87% 21 5,44%
Οργανισμοί

Ερευνητικοί
12.788.532 16,11% 33 8,55%
Οργανισμοί

Ιδιωτικά
2.007.079 2,53% 22 5,70%
Πανεπιστήμια

Πίν. 6.4. Επιχειρήσεις 28.355.318 35,72% 145 37,56%

Κατανομή
Χρηματοδότησης σε Άλλοι Οργανισμοί 3.597.520 4,53% 51 13,21%
Κυπριακούς Φορείς
στο 7ο ΠΠ ΣΥΝΟΛΟ 79.373.749 100,00% 386 100,00%

2. Επιλεγμένες Προτάσεις με Κυπριακή

Συμμετοχή Κατανομή Χρηματοδότησης

 Αρ. προτάσεων: 383  22.228 Χρηματοδοτούμενα Έργα

 Αρ. συμμετοχών: 445  40 δις ευρώ από ΕΕ (μέχρι Φεβ 2014)
 Αρ. συμμετοχών ΜμΕ: 175  79,4 εκ ευρώ Εξασφάλισαν οι Φορείς
 Αιτούμενη χρηματοδότηση από Ε.Ε.: από την Κύπρο
31
77.632.949 Ευρώ
Το 7ο ΠΠ αποτελεί ένα πολύ ελκυστικό
3. Έργα με Κυπριακή Συμμετοχή πρόγραμμα για την ερευνητική κοινότητα της
Ευρώπης αλλά και παγκοσμίως, δεδομένου
 Αρ. Συμβολαίων Έργου: 332
ότι υποβλήθηκαν περίπου 104.069 Προτάσεις
 Αρ. συμμετοχών σε Έργα: 386
και χρηματοδοτήθηκαν σχεδόν 22.228 έργα
 Αρ. Έργων με συντονιστή από
με τη συνεισφορά από την Ε.Ε. να φτάνει το
Κύπρο: 63
ποσό περίπου των 40 δις ευρώ.
 Αρ. συμμετοχών ΜμΕ: 124
 Χρηματοδότηση σε κυπριακούς Η χώρα που κατάφερε να εξασφαλίσει το
φορείς από Ε.Ε.: 79.373.749,84 μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης είναι
Ευρώ η Γερμανία με 19% επί του συνόλου του
 Χρηματοδότηση που δόθηκε από Ε.Ε. προϋπολογισμού και ακολουθούν το Ηνωμένο
στις ΜμΕ: 24.911.557,49 Ευρώ Βασίλειο με 16%, η Γαλλία με 12%, η Ιταλία
 Χρηματοδότηση που δόθηκε από Ε.Ε. με 9% και η Ισπανία και Ολλανδία με 8%.
σε Επιχειρήσεις: 28.355.318,93
Το ποσοστό επιτυχίας της Κύπρου βάσει των
Ευρώ.
συμμετοχών στον Κατάλογο των Επιλεγμέ-
Αναλυτική παρουσίαση των στοιχείων που νων Προτάσεων για Χρηματοδότηση είναι
αφορούν τις συμμετοχές φορεών από την 15,53 %. Το ποσοστό αυτό είναι αρκετά
Κύπρο σε προτάσεις και έργα του 7ουΠΠ χαμηλότερο από τον μέσο όρο επιτυχίας των
παρουσιάζονται στους πίνακες 6.2 και 6.3. 27 της Ε.Ε. (21,91%), κατατάσσοντας την
Κύπρο στην προτελευταία θέση της σχετικής
κατάταξης.
31
Για τις Δράσεις Marie Curie δεν υπάρχουν επαρκή
στοιχεία για όλες τις Προτάσεις όσον αφορά στο
-120-

προϋπολογισμό, για αυτό και επηρεάζεται το συνολικό

ποσό που διεκδικούν οι φορείς από την Κύπρο.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
23
EΥΡΑΤΟΜ ΕΞΥΠΝΗΣ
311
Διεθνής Συνεργασία ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
16 94
Επιστήμη & Κοινωνία
310 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Περιφέρειες Γνώσης
52 368
Έρευνα Προς Όφελος ΜΜΕ
2339
Υποδομές Έρευνας
54 321
Άνθρωποι
9 118
Ιδέες
312
JTIs
9 89
Ασφάλεια
7 24
Διάστημα
10 147
Κοιν.-οικον. & Αν. Επ.
17 92
Μεταφορές
17 140
Περιβάλλον
13 67
Ενέργεια
12 51
Νανοεπιστήμες
60 606
ΤΠΕ
11 89 Διάγ. 6.10.
Τρόφ., Γεωργία… Προτάσεις και Έργα
10 70
Υγεία με Κυπριακή
Συμμετοχή ανά
Έργα Προτάσεις που Υποβλήθηκαν Πρόγραμμα του
7ουΠΠ.

Η Θεματική Προτεραιότητα «Τεχνολογίες

Πρόγραμμα «Συνεργασία» Πληροφορίας και Επικοινωνιών», όπου
σημειώθηκε και ο μεγαλύτερος αριθμός
 Δημοφιλέστερο Πρόγραμμα
κυπριακών συμμετοχών (606 Προτάσεις) και
 46% της Συνολικής Χρηματοδότησης
επομένως ο μεγαλύτερος αριθμός έργων που
 Κυριαρχία της Θεματικής Τεχνολογίες
χρηματοδοτήθηκαν (60 έργα), απέφερε
Πληροφορίας & Επικοινωνιών
στους κυπριακούς φορείς περίπου 19 εκ.
Το Πρόγραμμα Συνεργασία είναι το δημοφι- Ευρώ, ποσό που αποτελεί το 24% του
λέστερο για τους κυπριακούς φορείς καθώς συνολικού ποσού που εξασφάλισε η Κύπρος.
υποβλήθηκε σε αυτό περίπου το 60% των
Οι φορείς από την Κύπρο που εξασφάλισαν
επιλέξιμων Προτάσεων. Παρά το γεγονός ότι
τη μεγαλύτερη χρηματοδότηση μέσω της
είναι το πιο δημοφιλές Πρόγραμμα και
Θεματικής ΤΠΕ είναι το Πανεπιστήμιο Κύπρου
αποφέρει το μεγαλύτερο μέρος της
με σχεδόν 8,1 εκ ευρώ και οι εταιρείες
χρηματοδότησης στην Κύπρο, σημειώνει
Primetel με 1,9 εκ ευρώ και Sigint Solutions
χαμηλά ποσοστά επιτυχίας, μόλις 13,11%.
με 1,4 εκ. ευρώ, το Ινστιτούτο Νευρολογίας
Αναλύοντας τα ποσοστά επιτυχίας της & Γενετικής Κύπρου με €974.491, το
Κύπρου ως προς τον αριθμό των Προτάσεων Ινστιτούτο Κύπρου με €888.958 και οι
που επιλέγονται για χρηματοδότηση, διαπι- εταιρείες Nipd Genetics με €731.041 και AAI
στώνει κανείς ότι το πιο υψηλό ποσοστό Scientific Cultural Services με €622.500.
επιτυχίας μεταξύ των Θεματικών Προτεραιο-
Αρνητικές διαπιστώσεις για τη Θεματική
τήτων καταγράφει η Θεματική «Μεταφορές»
Προτεραιότητα ΤΠΕ είναι το χαμηλό ποσοστό
με 22,9%, ενώ το πιο χαμηλό η Θεματική
επιτυχίας (10,3% σε σχέση με μ.ο. ΕΕ
«Κοινωνικές & Ανθρωπιστικές Επιστήμες» με
16,3%), και το γεγονός ότι μόλις σε δύο από
μόλις 6,8%.
τα 65 έργα ο Συντονιστής προέρχεται από
-121-

την Κύπρο.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Διάγ. 6.11.
Αριθμός Προτάσεων
και Έργων με
Κυπριακή
Συμμετοχή ανά
Πρόγραμμα του
7ουΠΠ.

Διάγ. 6.12.
Ποσό
Χρηματοδότησης
ανά πρόγραμμα που
εξασφάλισαν
κυπριακοί φορείς
από την ΕΕ στο
πλαίσιο του 7ουΠΠ.
-122-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Πρόγραμμα «Ιδέες» Στο Πρόγραμμα Άνθρωποι σημειώνεται το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
υψηλότερο ποσοστό32 επιτυχίας των ΕΞΥΠΝΗΣ
 Χαμηλά Ποσοστά Επιτυχίας σε Όλη
κυπριακών συμμετοχών στο 7οΠΠ (20,9%). ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
την Ευρώπη – Υψηλή Ανταμοιβή!
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
 7/9 Έργα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Από τα 54 συνολικά Συμβόλαια που έχουν
υπογραφεί στο Πρόγραμμα Άνθρωποι, 33
Το Πρόγραμμα Ιδέες σημειώνει ποσοστό
είναι στο Πανεπιστήμιο Κύπρου (προϋπολο-
επιτυχίας μόλις 7%, ποσοστό χαμηλό,
γισμός 5.865.860 Ευρώ), εκ των οποίων στα
ωστόσο, αναμενόμενο βάσει και των
19 το Πανεπιστήμιο Κύπρου έχει το ρόλο του
συνολικών αποτελεσμάτων για τις χώρες
Συντονιστή και 9 στο Τεχνολογικό Πανεπι-
μέλη της Ε.Ε., όπου ο μέσος όρος του
στήμιο Κύπρου (2.085.895 Ευρώ) εκ των
ποσοστού επιτυχίας είναι 11%. Υψηλό
οποίων στα 7 έργα ο φορέας έχει συντο-
ποσοστό επιτυχίας έχουν η Γαλλία, η
νιστικό ρόλο.
Γερμανία η Αυστρία, η Ολλανδία και το
Ηνωμένο Βασίλειο, χώρες με μεγάλη Πιο πετυχημένη Δράση είναι το «Career
ερευνητική παράδοση και άρτιες υποδομές Integration Grant» (πρώην European
έρευνας. Reintegration Grant, International Reintegra-
tion Grant & Reintegration Grant).
Συνολικά, οι προσπάθειες των ερευνητών από
την Κύπρο στο Πρόγραμμα Ιδέες κρίνονται Συμπεραίνει, λοιπόν, κανείς πως τα δύο
πετυχημένες καθώς με συμμετοχή που φτάνει δημόσια Πανεπιστήμια, Πανεπιστήμιο Κύπρου
μόλις το 5% του συνόλου των Προτάσεων και Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο, που κατά
που υποβλήθηκαν από την Κύπρο στο 7οΠΠ, κύριο λόγο έχουν έργα σε αυτή τη
το ποσό που εξασφάλισαν οι κυπριακοί Δραστηριότητα, καταφέρνουν μέσω του
φορείς αντιπροσωπεύει το 16% (12,4 εκ Προγράμματος Άνθρωποι να εισάγουν νέους
Ευρώ) της συνολικής χρηματοδότησης των ερευνητές στο ερευνητικό σύστημα της
κυπριακών φορέων από την Ε.Ε. χώρας και εν μέρει να επαναπατρίσουν
Κύπριους ερευνητές που ολοκλήρωσαν τις
Σημειώνεται ότι, τα επτά από τα εννέα έργα
σπουδές τους στο εξωτερικό.
έχουν ως Ανάδοχο Φορέα το Πανεπιστήμιο
Κύπρου, ένα το Ινστιτούτο Κύπρου και ένα το
Ινστιτούτο Νευρολογίας και Γενετικής. Από Πρόγραμμα «Ικανότητες»
τα εννέα έργα, τέσσερα αφορούν σε Νέους  Ποσοστό Επιτυχίας Προγράμματος
Ερευνητές, τέσσερα σε Έμπειρους Ερευνητές 19,8%
και ένα είναι έργο «Proof of Concept».  17,2 εκ. για Κύπρο - 22% της

Συμπερασματικά, παρά το γεγονός ότι τα Συνολικής Χρηματοδότησης για την

ποσοστά επιτυχίας των Υποτροφιών ERC είναι Κύπρο

εξαιρετικά χαμηλά, στις πετυχημένες  Υποδομές Έρευνας

περιπτώσεις η ανταμοιβή για τους  Υψηλά Ποσοστά Επιτυχίας στην

δικαιούχους είναι υψηλή. Κύπρο

 5 εκ. ευρώ Χρηματοδότηση για
την Κύπρο
Πρόγραμμα «Άνθρωποι»

 Το Υψηλότερο Ποσοστό Επιτυχίας

Μεταξύ των Προγραμμάτων
 Κύριος Παίκτης το Πανεπιστήμιο 32
Το ποσοστό του Προγράμματος Ευρατόμ δεν είναι
Κύπρου ενδεικτικό της επιτυχίας καθώς έχουν υποβληθεί μόνο
τρεις Προτάσεις. Το ίδιο ισχύει και για τη
Δραστηριότητα του Προγράμματος Ικανότητες
-123-

‘Ενίσχυση για την Ανάπτυξη Ερευνητικών Πολιτικών’

όπου υποβλήθηκε μόνο μία Πρόταση.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  Ινστιτούτο Κύπρου και Πανεπι- Κατανομή Χρηματοδότησης
στήμιο Κύπρου οι κυρίαρχοι
 21 εκ. ευρώ για το Πανεπιστήμιο
παίκτες
Κύπρου
 Δραστηριότητα ‘Έρευνα προς Όφελος
 8 εκ. ευρώ για το Ινστιτούτο Κύπρου
ΜΜΕ – 8,7 εκ. ευρώ
 23 εκ. ευρώ για τις Επιχειρήσεις
Στο Πρόγραμμα Ικανότητες αξιοσημείωτο  Χαμηλή Συμμετοχή σε Έργα των
είναι το ποσοστό επιτυχίας στη Ιδιωτικών Πανεπιστημίων και των
Δραστηριότητα ‘Υποδομές Έρευνας’ το οποίο Δημόσιων Φορέων
αγγίζει το 54,5 %. Η δραστηριότητα αυτή
Όσον αφορά στη συμμετοχή φορέων από την
απέφερε στην Κύπρο το 6% του συνολικού
Κύπρο στα έργα, παρατηρεί κανείς ότι τα
προϋπολογισμού, περίπου δηλαδή 5 εκ.
Δημόσια Πανεπιστήμια - κατά κύριο λόγο το
Ευρώ. Στην ίδια Δραστηριότητα, κυρίαρχοι
Πανεπιστήμιο Κύπρου - μαζί με το Ινστιτούτο
παίκτες από την Κύπρο είναι το Πανεπιστήμιο
Κύπρου και τις επιχειρήσεις αποτελούν τους
Κύπρου με δέκα και το Ινστιτούτο Κύπρου με
βασικούς «συμμετέχοντες» και όπως είναι
εννέα έργα από το σύνολο των 23 έργων. Το
αναμενόμενο απολαμβάνουν ταυτόχρονα τη
Ινστιτούτο Κύπρου συντονίζει τέσσερα έργα.
μερίδα του λέοντος στην κατανομή της
Σημαντική είναι και η συμμετοχή των ΜμΕ χρηματοδότησης που εξασφάλισε η Κύπρος
από την Κύπρο στη Δραστηριότητα από τη μέχρι τώρα συμμετοχή της στο 7ο ΠΠ.
«Έρευνα προς Όφελος ΜμΕ», γεγονός
Από την άλλη πλευρά, τα Ιδιωτικά
αναμενόμενο, καθώς η Δραστηριότητα αυτή
Πανεπιστήμια (συμπεριλαμβανομένων και των
απευθύνεται σε ΜμΕ για συμμετοχή στο 7ο
ερευνητικών τους κέντρων) δεν έχουν
ΠΠ. Η Δραστηριότητα αυτή αποτελεί τη
εμφανίσει αντίστοιχη συμμετοχή σε προτάσεις
δεύτερη δημοφιλέστερη μετά τη Θεματική
και εξασφάλιση χρηματοδότησης.
Προτεραιότητα ΤΠΕ.
Αντίστοιχα, Δημόσιοι Φορείς και Φορείς του
Το ποσοστό επιτυχίας στη Δραστηριότητα
Διάγ. 6.13. ευρύτερου Δημόσιου Τομέα και κοινωφελείς
Κατανομή της αυτή ανέρχεται στο 14,5%, ενώ οι φορείς της
οργανισμοί (π.χ. Τμήματα Υπουργείων,
Χρηματοδότησης Κύπρου εξασφάλισαν το ποσό των 8,7 εκ.
που εξασφάλισαν Δήμοι, Αρχή Ηλεκτρισμού, Συμβούλιο
ΜμΕ ανά ευρώ που αντιστοιχεί στο 11% της συνολικής
Αποχετεύσεων) δεν κατάφεραν να έχουν
Πρόγραμμα του
χρηματοδότησης. ο
7ουΠΠ. ενεργή συμμετοχή στο 7 ΠΠ.

Περιφέρειες Επιστήμη & Υγεία

Άνθρωποι Τρόφιμα, Συμμετοχή Επιχειρήσεων
Γνώσης Κοινωνία 3%
2% 3% 15% Γεωργία, Αλιεία
Έρευνα Προς &
 Σημαντική Συμμετοχή στο 7ο ΠΠ από
Όφελος ΜΜΕ Βιοτεχνολογία τις Επιχειρήσεις
30% 1%
 36% του Συνόλου της
Χρηματοδότησης για την Κύπρο στις
Επιχειρήσεις
Ασφάλεια  Ενθαρρυντικά τα Ποσοστά Επιτυχίας
ΤΠΕ
7% 20% για τις ΜμΕ

Άλλα Συνολικά, από τις 2865 κυπριακές

1% συμμετοχές σε Προτάσεις που υποβλήθηκαν,
Νανοεπιστήμες
Διάστημα Μεταφορές Περιβάλλον
Ενέργεια οι 1305 είναι από ΜμΕ. Οι περισσότερες
2% 4% 2% 5%
5% συμμετοχές ΜμΕ σημειώνονται στη Θεματική
Προτεραιότητα ‘ΤΠΕ’ - Πρόγραμμα
-124-

Συνεργασία (721/300) με ποσοστό επιτυχίας

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
10% και στη Δραστηριότητα ‘Έρευνα προς έργα ο συντονιστής προέρχεται από την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Όφελος των Επιχειρήσεων’ - Πρόγραμμα Κύπρο. ΕΞΥΠΝΗΣ
Ικανότητες (524/423) με ποσοστό επιτυχίας ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
13,9%. Συμπεράσματα ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Συγκρίνοντας τη συμμετοχή στα Ειδικά Τα αποτελέσματα για τη συμμετοχή της

Προγράμματα, το υψηλότερο ποσοστό Κύπρου στο 7 ο
ΠΠ κρίνονται ως ενθαρ-
επιτυχίας τους σημειώνεται στο Πρόγραμμα ρυντικά, δεδομένων των περιοριστικών παρα-
Άνθρωποι με 19,35%. Συνολικά, το ποσοστό γόντων που χαρακτηρίζουν το ερευνητικό
επιτυχίας για τις ΜμΕ φτάνει περίπου το πεδίο της χώρας. Αυτοί αφορούν κυρίως τα
13,4%. ακόλουθα εγγενή χαρακτηριστικά του

Στις επιμέρους Θεματικές Προτεραιότητες / κυπριακού ερευνητικού περιβάλλοντος:

Δραστηριότητες / Προγράμματα οι ΜΜΕ  μικρό μέγεθος χώρας,

κατάφεραν να εξασφαλίσουν το μεγαλύτερο  περιορισμένο ερευνητικό δυναμικό,
μέρος της χρηματοδότησής τους μέσω της  μικρή ηλικία ακαδημαϊκών
Δραστηριότητας ‘Έρευνα προς Όφελος των ιδρυμάτων,
Επιχειρήσεων’, περίπου δηλαδή 6,7 εκ. ευρώ  μικρή ερευνητική παράδοση,
από το σύνολο των 21,5 εκ. ευρώ που τους  περιορισμένη βιομηχανική
αντιστοιχεί. Οι επιχειρήσεις γενικότερα (ΜμΕ δραστηριότητα,
& μεγάλες επιχειρήσεις) της Κύπρου  μικρή διάδραση σε θέματα ΕΤΑΚ
κατάφεραν να εξασφαλίσουν συνολικά μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα,
28.355.319 Ευρώ, ποσό που αποτελεί το  χαμηλή επένδυση ιδιωτικού τομέα σε
36% του συνόλου της χρηματοδότησης που ΕΤΑΚ.
εξασφάλισαν οι φορείς από την Κύπρο μέσω
Η συνολική απόδοση της Κύπρου στη σχέση Διάγ. 6.14.
του 7ου ΠΠ. Σχέση εισφορά και
και εσόδων είναι εξαιρετική όπως δείχνει το εσόδω της Κύπρου
στο 7οΠΠ
Διάγραμμα 6.14 από σχετική μελέτη33.
Συντονισμός Ευρωπαϊκών Έργων

 Μεγάλα Περιθώρια Βελτίωσης στο

Συντονισμό Έργων

Από τα 332 Συμβόλαια Έργων που έχουν

υπογραφεί και συμμετέχουν κυπριακοί
φορείς, μόνο τα 63 έχουν Συντονιστή από
την Κύπρο. Επιπλέον, τα 36 έργα από αυτά
έχουν υποβληθεί στο Πρόγραμμα ‘Άνθρωποι’,
εκ των οποίων μόνο πέντε είναι έργα με
δίκτυο συνεργασίας, ενώ τα υπόλοιπα είναι
Υποτροφίες. Επίσης, άλλα εννέα έχουν
υποβληθεί στο Πρόγραμμα ‘Ιδέες’, όπου οι
Προτάσεις υποβάλλονται κατά κύριο λόγο
από έναν οργανισμό χωρίς να απαιτείται η
δημιουργία διεθνούς δικτύου συνεργασίας.

Επίσης, χαρακτηριστικό είναι ότι στη

Θεματική Προτεραιότητα ‘ΤΠΕ’, όπου έχουμε
τη μεγαλύτερη κυπριακή συμμετοχή σε έργα
-125-

(72 συμμετοχές), μόνο σε 2 από αυτά τα 33

Fish Peter (2014) “A first look at monetary (re-
)distribution effects of Framework Programme 7”.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Πετυχημένη κρίνεται η συμμετοχή των πολύ μικρό αριθμό επι χειρήσεων.
Δημόσιων Πανεπιστημίων και ερευνητικών
Πιο συγκεκριμένα 15 επιχειρήσεις εξασφα-
οργανισμών σε αντιπαραβολή με τη χαμηλή
λίζουν από 700 χιλιάδες Ευρώ έως περίπου
επίδοση των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων.
2,0 εκ Ευρώ και συνολικά πέραν του 70%
Κυριαρχεί η παρουσία του Πανεπιστημίου του ολικού ποσού που αφορά σε επιχειρήσεις.
Κύπρου που εξασφαλίζει πέραν των 27 εκ.
Τέλος σημειώνεται ότι συμπερασματικά τα
Ευρώ, δηλαδή το 1/3 της συνολικής
περιθώρια για βελτίωση αφορούν στη:
χρηματοδότησης προς την Κύπρο. Το
Ινστιτούτο Κύπρου έχει επίσης πολύ  συμμετοχή κυπριακών φορέων σε πιο

σημαντική παρουσία και εξασφαλίζει περίπου ανταγωνιστικές κοινοπραξίες,

με 8,5 εκ Ευρώ (11%). Ακολουθούν το ΙΝΓΚ  διεύρυνση της συμμετοχής των

και το ΤΕΠΑΚ και το ΙΝΓΚ με 4,3 και 3,7 ε, κυπριακών φορέων ως συντονιστές

Ευρώ αντίστοιχα. των υποβαλλόμενων Προτάσεων,

 εντατικοποίηση των προσπαθειών για
Επίσης, εξαιρετικής σημασίας είναι η προσπά-
διεύρυνση του κύκλου των
θεια των επιχειρήσεων να συμμετέχουν στο
επωφελούμενων επιχειρήσεων, και
7ο ΠΠ. Οι συμμετοχές αριθμητικά κυμάνθη-
 κινητοποίηση για τη συμμετοχή των
καν σε υψηλά επίπεδα, όπως επίσης και η
Δημόσιων Φορέων και των ιδιωτικών
εξασφάλιση πόρων. Η ικανότητα όμως
ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευ-
επιτυχούς συμμετοχής περιορίζεται σε ένα
σης.

ΤΕΠΑΚ €3.746.526 WLB €1.289.297

NOVAMECHANICS GEOIMAGING
HYSTORE
€1.066.840 €1.166.364
TECHNOLOGIES
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΥΠΡΟΥ
€1.620.993
ΙΠΕ €27.300.400
S.S.F. €919.901
€1.348.740
SIGINT
SOLUTIONS
€1.415.978
ΙΝΓΚ €4.328.662

TECHNICAL
CHAMBER OF
CYPRUS
€918.237

RTD TALOS
Διάγ. 6.15. €763.507
Κατανομή της
Χρηματοδότησης
στους Κυπριακούς
Φορείς που E.P.O.S. IASIS RESEARCH
εξασφάλισαν το AND DEVELOPMENT
μεγαλύτερο €846.411
προϋπολογισμό στο SIGNALGENERIX;
O.M. OFFSHORE
7οΠΠ ;0 €724.769
MONITORING FELDMAN
€1.771.512 ENTERPRISES
€843.519 ARCHIMEDES POLYMER
TECHNOLOGIES
ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΚΥΠΡΟΥ NIPD GENETICS €832.861
€8.459.870 €731.041
eBOS Technologies
PRIMETEL €1.891.987 €1.928.242
-126-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
6.5.2. Πρώτο Πρόγραμμα Πλαίσιο Στο δίκτυο ΕΕΝ συμμετέχει και η Κύπρος, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
της Ε.Ε για την μέσω του Ευρωπαϊκού Κέντρου Επιχειρη- ΕΞΥΠΝΗΣ
Ανταγωνιστικότητα και ματικής Στήριξης Κύπρου, το οποίο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Καινοτομία συντονίζεται από το ΙΠΕ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

 Υποστήριξη καινοτομίας, μέσω

Το Πρώτο Πρόγραμμα Πλαίσιο για την
συνεργασίας, δικτύωσης, συγκριτικής
Ανταγωνιστικότητα και την Καινοτομία της
αξιολόγησης και ανταλλαγής
ΕΕ, το οποίο αφορά στην περίοδο 2007-2013
βέλτιστων πρακτικών ανάμεσα σε
(CIP), είχε ως κύριο σκοπό την προώθηση
διαφόρων επιπέδων οργανισμούς και
της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων
συστήματα καινοτομίας διαφόρων
μέσω ειδικών προγραμμάτων υποστήριξης σε
χωρών.
τομείς κρίσιμους για την ώθηση της ευρω-
 Στήριξη έργων «Οικολογικής
παϊκής παραγωγικότητας, της καινοτομίας και
Καινοτομίας».
της βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης των
 Προώθηση της επιχειρηματικότητας.
επιχειρήσεων.
Το Πρόγραμμα «Υποστήριξη της
Το CIP με συνολικό προϋπολογισμό 3,6 δις
Πολιτικής για τις Τεχνολογίες Πληροφο-
Ευρώ αποτελείται από τρείς πυλώνες
ρίας και Επικοινωνιών (ICT-PSP)»
Προγραμμάτων με επιμέρους στόχους και
στηρίζει την υιοθέτηση καινοτομικών υπη-
ξεχωριστούς μηχανισμούς στήριξης της
ρεσιών που βασίζονται σε ΤΠΕ και την
ανταγωνιστικότητας και της καινοτομίας των
αξιοποίηση ψηφιακού περιεχομένου από τους
επιχειρήσεων.
πολίτες, τις κυβερνήσεις και τις επιχειρήσεις,
Συγκεκριμένα, το CIP αποτελείται από τους ιδιαίτερα τις ΜμΕ, σε όλη την Ευρώπη.
ακόλουθους πυλώνες προγραμμάτων:
Το Πρόγραμμα «Ευφυής Ενέργεια για την
 «Επιχειρηματικότητα και Καινοτομία» Ευρώπη (IEE)» υποστηρίζει την επίτευξη
- Entrepreneurship and Innovation των στόχων που έχουν τεθεί από την Ε.Ε. για
Programme (EIP), τις κλιματικές αλλαγές και την ενέργεια.
 «Υποστήριξη της Πολιτικής για τις
Η χρηματοδότηση της Ε.Ε σε κυπριακούς
Τεχνολογίες Πληροφορικής και
φορείς στο πλαίσιο του 1ου Προγράμματος
Επικοινωνιών» - ICT Policy Support
Πλαισίου για την Ανταγωνιστικότητα και την
Programme (ICT PSP), και
Καινοτομία της Ε.Ε για την περίοδο 2007-
 «Ευφυής Ενέργεια για την Ευρώπη»
2012 (εκτός του Προγράμματος «Ευφυής
- Intelligent Energy Europe (ΙΕΕ).
Ενέργεια για την Ευρώπη») ανήλθε στα
Το Πρόγραμμα «Επιχειρηματικότητα και 5,481,084 Ευρώ, εκ των οποίων:
Καινοτομία (EIP)» στηρίζει τις ακόλουθες
 2,197,754 Ευρώ αφορούν στο
δραστηριότητες:
Πρόγραμμα «ICT PSP» και
 Πρόσβαση των ΜΜΕ σε  3,283,330 Ευρώ αφορούν στο
χρηματοδότηση μέσω ειδικών Πρόγραμμα Πρόγραμμα «ΕΙΡ».
«χρηματοδοτικών εργαλείων».
 Ανάπτυξη υπηρεσιών επιχειρηματικής
στήριξης και στήριξης καινοτομίας,
μέσω του δικτύου «Enterprise Europe
Network» (ΕΕΝ) και του «IPR
Helpdesk».
-127-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 6.6. Πρωτοβουλίες Κοινού  Υλοποίηση των Στρατηγικών Ερευνη-

Προγραμματισμού τικών Προτεραιοτήτων και η παρακο-

λούθηση των αποτελεσμάτων τους
Τα κράτη - μέλη της ΕΕ διαθέτουν ένα προς διασφάλιση της ποιότητας και
σημαντικό όγκο εθνικών πόρων στην έρευνα, του οφέλους τους.
τεχνολογική ανάπτυξη και καινοτομία για την  Διαμόρφωση και υλοποίηση κοινών
αντιμετώπιση σύγχρονων κοινωνικών, οικο- ερευνητικών προγραμμάτων, και
νομικών, περιβαλλοντικών και άλλων προ-  Ευθυγράμμιση εθνικών δραστηριοτή-
κλήσεων. Το γεγονός αυτό φανερώνει τόσο των και πρωτοβουλιών.
τη σημασία που η έρευνα διαδραματίζει για
την πρόοδο και την ανάπτυξη, όσο και την
6.6.1. Πρωτοβουλίες Κοινού
ανάγκη για κοινό συντονισμό και συνεργασία
Προγραμματισμού
μεταξύ των κρατών - μελών. Η συνεργασία
σε επίπεδο επιστημονικών, χρηματοδοτικών
Η Κύπρος συμμετέχει, μέσω του ΙΠΕ, στις
και ανθρωπίνων πόρων αναμένεται να οδη-
ακόλουθες πρωτοβουλίες:
γήσει στη βέλτιστη δυνατή κατανομή τους,
ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα της Ευ-
ΠΚΠ «Water Challenges for a
ρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο και μετατρέ-
@:www ποντας τα αποτελέσματα των ερευνητικών
Changing World»
www.waterjpi.eu/
δραστηριοτήτων σε απτά οφέλη για τους Η ΠΚΠ «Water Challenges for a Changing
ευρωπαίους πολίτες. World» στοχεύει στην αντιμετώπιση του
προβλήματος της μείωσης των διαθέσιμων
Προς αυτή την κατεύθυνση δημιουργήθηκαν
υδάτινων πόρων με έμφαση τόσο στην
τρία βασικά εργαλεία για την ανάπτυξη της
ποιότητα, όσο και στην ποσότητα των
συνεργασίας των χωρών μελών και το
υδάτινων αποθεμάτων. Η ΠΚΠ καλύπτει
συντονισμό των εθνικών προγραμμάτων :
τέσσερις επιστημονικές περιοχές:
 οι Πρωτοβουλίες Κοινού
 Οικονομικές προκλήσεις (αειφόρος
Προγραμματισμού – ΠΚΠ,
οικονομική ανάπτυξη του υδατικού
 οι Πρωτοβουλίες κάτω από το Άρθρο
τομέα).
185 της Συνθήκης της ΕΕ, και
 τα Δίκτυα ERANET.  Οικολογικές προκλήσεις (ενίσχυση
της ικανότητας των υδάτινων
Οι στόχοι των πρωτοβουλιών αυτών, οι
οικοσυστημάτων στην απορρόφηση
οποίες εστιάζουν σε συγκεκριμένες επιστη-
των ρύπων και συνεπώς συμβολή στη
μονικές περιοχές που αποτελούν προτεραιό-
μείωση των εκπομπών τους - θετική
τητες για ολόκληρη την Ευρώπη, είναι οι
συμβολή στο φαινόμενο του
ακόλουθοι:
θερμοκηπίου).
 Διαμόρφωση κοινού οράματος για
 Τεχνολογικές προκλήσεις
την κάθε ΠΚΠ,
(αφαλάτωση με χαμηλό ενεργειακό
 Διαμόρφωση Στρατηγικών Ερευνητι-
κόστος, βελτίωση της ποιότητας
κών Προτεραιοτήτων (Strategic
πόσιμου νερού, ανακύκλωση και
Research Agendas) με συμπερίληψη
επαναχρησιμοποίηση υδάτων,
των θεμάτων που αντιπροσωπεύουν
παραγωγή ενέργειας μέσω
τις κυριότερες ερευνητικές ανάγκες
διαδικασιών διαχείρισης υγρών
της Ευρώπης, τους στόχους και το
αποβλήτων κ.α).
χρονοδιάγραμμα για την υλοποίησή
-128-

τους.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  Κοινωνικές προκλήσεις (πρόσβαση ΠΚΠ «Cultural Heritage and Global ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πολιτών σε άριστης ποιότητας πόσιμο Change: A New Challenge for ΕΞΥΠΝΗΣ
νερό και προστασία από ρύπους, Europe» ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
κοινωνική αποδοχή προς νέες ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η ΠΚΠ «Cultural Heritage and Global
τεχνολογίες
Change: A New Challenge for Europe» έχει
επαναχρησιμοποίησης/ανακύκλωσης
στόχο τη:
υδάτων).

Η Κύπρος εκπροσωπείται στις δραστηριότητες

 Διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ @:www
πολιτιστικής κληρονομιάς και της www.jpi-
του σώματος Συμβούλων της Πρωτοβουλίας culturalheritage.eu/
κλιματικής αλλαγής.
(Scientific and Technological Board) μέσω
 Διερεύνηση της συσχέτισης μεταξύ
εκπροσώπου, ο οποίος επιλέγηκε κατόπιν
της προστασίας της πολιτιστικής
διαδικασίας επιλογής των πλέον άρτια
κληρονομιάς και της σημαντικότητάς
καταρτισμένων και έμπειρων ερευνητών στον
της για την κοινωνία.
τομέα της υδατικής διαχείρισης σε ευρωπαϊκό
 Διερεύνηση θεμάτων προστασίας και
επίπεδο, από την Επιτροπή Διακυβέρνησης
ασφάλειας της πολιτιστικής
της Πρωτοβουλίας.
κληρονομιάς.
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής
Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής
προτάσεων, στις οποίες συμμετέχει και το
προτάσεων, στις οποίες συμμετέχει και το
ΙΠΕ, ανακοινώθηκαν το 2013 και 2014, με
ΙΠΕ, ανακοινώθηκαν το 2013 και 2014. Στις
ιδιαίτερα επιτυχημένες προτάσεις από
προσκλήσεις υπήρξε πολύ μεγάλη συμμετοχή
κυπριακής πλευράς.
κυπριακών φορέων. Ενδεικτικά αναφέρεται
ότι στην τελευταία πρόσκληση φορείς από
ΠΚΠ «URBAN EUROPE - Global την Κύπρο συμμετείχαν σε 48 προτάσεις.
Challenges - Local Solutions»
@:www
Η ΠΚΠ «URBAN EUROPE: Global Challenges - ΠΚΠ «Agriculture, Food Security jpi-urbaneurope.eu/

Local Solutions», αποσκοπεί στην εξέταση και and Climate Change»

αξιολόγηση παγκόσμιων προβλημάτων και
Η ΠΚΠ «Agriculture, Food Security and
προκλήσεων του αστικού περιβάλλοντος και
Climate Change» έχει ως κύριο στόχο την
στη διαμόρφωση προτάσεων για «τοπικές
αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών και
λύσεις».
κοινωνικο-οικονομικών προκλήσεων της
Η εν λόγω ΠΚΠ εστιάζει σε τρία επίπεδα: ευρωπαϊκής γεωργίας για την παραγωγή
ικανοποιητικής ποσότητας και ποιότητας
 Κατανόηση Αστικών Συστημάτων.
τροφίμων, προς πλήρη και αειφορική κάλυψη
 Σχεδιασμός Αστικών Πολιτικών.
των πληθυσμιακών αναγκών.
 Υλοποίηση – Εφαρμογή Νέων
Τεχνολογιών και Λύσεων Οι επιμέρους προκλήσεις εντοπίζονται στους
Διακυβέρνησης. τομείς της:

Οι δύο πρώτες προσκλήσεις υποβολής  Ασφάλειας Τροφίμων.

προτάσεων ανακοινώθηκαν το 2012 και  Κλιματικής Αλλαγής: Επιπτώσεις στη
2013. Η Κύπρος συμμετείχε μέσω του ΙΠΕ
στη δεύτερη πρόσκληση, με συμμετοχή
γεωργία και συμβολή
τομέα στην αντιμετώπιση της.
γεωργικού
@:www
www.faccejpi.com/
Κυπριακών φορέων σε 16 από τις 145  Υγείας και ευημερίας του πληθυσμού.
Προτάσεις.
Εντός του 2012 έχουν προσδιορισθεί νέα
ερευνητικά πεδία (food security, biodiversity,
-129-

climate change mitigation) που θα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αποτελέσουν αντικείμενο κοινών Επιχειρήσεων (ΜμΕ) που δραστηριοποιούνται
προσκλήσεων υποβολής προτάσεων. στον τομέα της έρευνας και ανάπτυξης. Το
Πρόγραμμα «ΕUROSTARS» εντάσσεται στο
Στο πλαίσιο υλοποίησης των πιο πάνω
πλαίσιο των δραστηριοτήτων του ευρωπαϊκού
στόχων, διαμορφώθηκε Στρατηγική
Οργανισμού «EUREKA» για ανάπτυξη της
Ερευνητική Ατζέντα στην οποία
βιομηχανικής έρευνας.
περιγράφονται οι πέντε βασικοί θεματικοί
πυλώνες και τα πεδία εφαρμογής, καθώς και
προτάσεις για βραχυπρόθεσμες, 6.6.3. Δίκτυα ERA-NET
μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες δράσεις.
Το ΙΠΕ έχει συμματάσχει από το 2006 σε ένα
Τον τελευταίο χρόνο έγινε η ανακοίνωση
μεγάλο αριθμό (περίπου 15) δικτύων ERA-
τεσσάρων Διεθνικών Προσκλήσεων Υποβολής
NET. Στην παρούσα φάση συμμετέχει στα
Πρότασης, στις οποίες συμμετέχει και η
ακόλουθα:
Κύπρος. Οι Προσκλήσεις αφορούν στην
προσαρμογή της ευρωπαϊκής γεωργίας στις  ERACOBUILD: Strategic Networking
αυξανόμενες κλιματικές διακυμάνσεις, στις of RDI Programmes in Construction
χωρικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της αλλαγής and Operation of Buildings.
χρήσης γης και της δυναμικής της ασφάλειας  SOLAR-ERA.NET: Solar Electricity
τροφίμων, στη βιοποικοιλότητα και τα for the Implementation of the Solar
οικοσυστήματα, στη μείωση των αερίων του Europe Industry Initiative.
θερμοκηπίου και στην ενίσχυση της  M-ERA.NET: Μaterials Science and
ασφάλειας των τροφίμων. Engineering.
 ERASysAPP: Systems Biology
Applications.
6.6.2. Άρθρο 185 της Συνθήκης
 Gender-NET: θέματα ισότητα φύλων
της ΕΕ
@:www
www.aal-europe.eu/ Ambient Assisted Living (ΑΑL) 6.7. Υπηρεσίες και
Ο οργανισμός «Ambient Assisted Living» Πρωτοβουλίες
(ΑΑL) εντάσσεται στο πλαίσιο του Άρθρου Υποστήριξης ΕΤΑΚ
185 της Συνθήκης της ΕΕ. Το Πρόγραμμα
AAL αποτελεί μια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία
που στοχεύει στη βελτίωση της ποιότητας 6.7.1. Ευρωπαϊκό Κέντρο
ζωής της τρίτης ηλικίας μέσα από τη χρήση Επιχειρηματικής Στήριξης
τεχνολογιών πληροφορικής και την εισαγωγή Κύπρου
καινοτόμων τεχνολογιών και υπηρεσιών στην
Tο ΙΠΕ συντονίζει από το 2008 το Ευρωπαϊκό
ευρωπαϊκή αγορά. Οι τελικοί χρήστες, οι
Κέντρο Επιχειρηματικής Στήριξης Κύπρου
οποίοι αναμένεται να επωφεληθούν είναι όχι
(ΕΚΕΣΚ), το οποίο έχει ως βασικό στόχο να
μόνο τα άτομα της τρίτης ηλικίας, αλλά και το
προσφέρει υπηρεσίες προς όφελος της
περιβάλλον τους.
ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας των

@:www EUROSTARS
κυπριακών επιχειρήσεων, αξιοποιώντας τη
λειτουργία του ευρωπαϊκού δικτύου
www.eurostars-
eureka.eu/ Το Πρόγραμμα «ΕUROSTARS», αποτελεί Enterprise Europe Network (ΕΕΝ).
ακόμη μια πρωτοβουλία υπό το Άρθρο 185
Tο ΕΕΝ είναι ο μεγαλύτερος φορέας παροχής
της Συνθήκης της ΕΕ και έχει ως στόχο τη
εξειδικευμένων επιχειρηματικών υπηρεσιών
-130-

χρηματοδότηση καινοτόμων Μικρομεσαίων

στον κόσμο, με παρουσία σε περισσότερες

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
από πενήντα χώρες συμπεριλαμβανομένων καθώς και πρακτικές συμβουλές για τη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
των 28 μελών της ΕΕ, των υπό ένταξη μετακίνησή τους σε ευρωπαϊκές χώρες. ΕΞΥΠΝΗΣ
χωρών, των ΗΠΑ, της Ρωσίας κ.α. Το Δίκτυο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Το EURAXESS αποτελεί προτεραιότητα και
στοχεύει στην υποστήριξη των ευρωπαϊκών ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
στο πλαίσιο της Εμβληματικής Πρωτοβουλίας
ΜμΕ ώστε να αξιοποιήσουν το δυναμικό τους
«Ένωση Καινοτομίας» της ΕΕ.
για καινοτομία. Σημαντικό πλεονέκτημα του
ΕΕΝ είναι το γεγονός ότι αποτελεί ένα ενιαίο Στόχος του Δικτύου EURAXESS, το οποίο

δίκτυο εξυπηρέτησης των επιχειρήσεων, το αποτελείται σήμερα από περισσότερα από 200

οποίο συγκεντρώνει όλους τους βασικούς Κέντρα σε 38 χώρες, είναι η παροχή βοήθειας

φορείς που ασχολούνται με την υποστήριξή σε ερευνητές και τις οικογένειές τους για

τους. θέματα που σχετίζονται με την κινητικότητά

τους, την ενοποίηση των πρωτοβουλιών του
Το ΕΚΕΣΚ34 αποτελεί το κυπριακό μέλος του
Ευρωπαϊκού Δικτύου Κέντρων Κινητικότητας
ΕΕΝ και συγχρηματοδοτείται από την
και της Ευρωπαϊκής Διαδικτυακής Πύλης
Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το Κέντρο παρέχει στις
Κινητικότητας Ερευνητών.
κυπριακές επιχειρήσεις την αναγκαία
ενημέρωση και υποστήριξη για την επίτευξη Το ΙΠΕ είναι ο Επικεφαλής Οργανισμός για το

διεθνών συνεργασιών με επιχειρήσεις, κυπριακό Κέντρο Υπηρεσιών «EURAXESS -

ερευνητικά κέντρα και ακαδημαϊκούς Service Centre», προσφέροντας πληροφορίες

οργανισμούς από τις χώρες μέλη του και συμβουλές, τόσο σε ξένους ερευνητές

Δικτύου. που επιθυμούν να εργαστούν στην Κύπρο

όσο και σε κύπριους ερευνητές που
Για την υλοποίηση της αποστολής του, το
επιθυμούν να εργαστούν στο εξωτερικό.
ΕΚΕΣΚ προσφέρει μια σειρά υπηρεσιών που
περιλαμβάνουν τη διαμεσολάβηση για την
επίτευξη επιχειρηματικών συμφωνιών, τη 6.7.3. Γραφεία Διασύνδεσης
συμμετοχή σε κοινά προγράμματα, τη
μεταφορά τεχνολογίας, καινοτομίας και Τα Γραφεία Διασύνδεσης (ΓΔ) των πανεπι-

γνώσης, τη διάδοση και αξιοποίηση στημίων επιτελούν διάφορες σημαντικές

ερευνητικών αποτελεσμάτων και την λειτουργίες στη διαδικασία της μεταφοράς

υποστήριξη σε θέματα που αφορούν εθνικές τεχνολογίας. Λειτουργούν ως διαμεσολαβητές

και ευρωπαϊκές νομοθεσίες και προγράμματα. πληροφοριών, ως «εμπορικοί εκπρόσωποι»

για την επιστήμη, ως καταλύτες για τους
ακαδημαϊκούς που εμπλέκονται με τις
6.7.2. Κέντρο Κινητικότητας
Ερευνητών Κύπρου
επιχειρήσεις και ως μεσολαβητές για την
αύξηση της απασχολησιμότητας των από-
@:www
www.euraxess.org.cy
EURAXESS φοίτων μέσω της αυξημένης επαφής τους με
επιχειρήσεις κατά τη διάρκεια των σπουδών
Το «EURAXESS - Researchers in Motion»
τους. Μέσα από αυτές τις δραστηριότητες τα
αποτελεί εργαλείο της ΕΕ μέσω του οποίου
ΓΔ στοχεύουν να δώσουν στο πανεπιστήμιο
ερευνητές, από οποιαδήποτε χώρα του
μια δυναμική εικόνα, προσανατολισμένη στην
κόσμου, μπορούν να έχουν πρόσβαση σε
πρακτική εφαρμογή και την υψηλή
θέσεις εργασίας στην Ευρώπη, πληροφορίες
τεχνολογία. Υποστηρίζεται ότι το «πανεπι-
για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους,
στημιακό επιχειρείν» συμβάλλει στην
κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της
περιοχής που εξυπηρετεί, επιτελώντας έναν
ρόλο καθοριστικό για την αποστολή του
-131-

34
Βασικός συνεργάτης του ΙΠΕ στο ΕΚΕΣΚ είναι το πανεπιστημίου.
Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η ανάγκη συνεργασίας πανεπιστημίων - Εβδομάδα και Βραδιά Ερευνητή:
βιομηχανίας απορρέει επίσης από τη δια- συντονίζεται από το ΙΠΕ και συμμετέχουν οι
πίστωση ότι σε ορισμένες χώρες η έρευνα και πλείστοι ερευνητικοί και ακαδημαϊκοί φορείς
@:www ανάπτυξη από ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι και επιχειρήσεις του τόπου.
www.cyec.org.cy
σχεδόν ανύπαρκτη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος
Διαγωνισμός FameLab: διοργανώνεται με
της ερευνητικής δραστηριότητας διεξάγεται
πρωτοβουλία του Πανεπιστημίου Κύπρου.
σχεδόν αποκλειστικά στα πανεπιστημιακά
ινστιτούτα, όπου και απασχολείται η συντρι- Επιστημονικά Καφενεία - Café Scientifique:

πτική πλειοψηφία του επιστημονικού – ερευ- διοργανώνεται από το ΙΠΕ.

@:www νητικού δυναμικού. Εκδηλώσεις για τη Βιοηθική στην

projectcel.com/
Η δημιουργία Γραφείων Διασύνδεσης στα Έρευνα: διοργανώνονται από την ΕΕΒΚ και

κυπριακά πανεπιστήμια χρηματοδοτήθηκε το ΙΠΕ.

από τα Διαρθρωτικά Ταμεία στην τρέχουσα Εκδηλώσεις για την ανάπτυξη

προγραμματική περίοδο και έχουν επιχειρηματικότητας:, Cyprus Entrepre-
διαμορφωθεί οι δομές και οι κατάλληλες neurship Competition, Cypriot Enterprise Link
προϋποθέσεις της λειτουργίας τους. Στην κα.
παρούσα φάση η έμφαση δόθηκε στη
διασύνδεση πανεπιστημίων και επιχειρήσεων
προς την κατεύθυνση της απασχόλησης των
6.8. RISC - Περιφερειακή
νέων επιστημόνων στη βιομηχανία του
Στρατηγική Καινοτομίας
τόπου.
στην Κύπρο
Βέβαια, υπάρχουν πολλές δυνατότητες
επέκτασης του ρόλου και αντικειμένου Το έργο RISC Regional Innovation Strategy
δραστηριοποίησης των ΓΔ με έμφαση στην in Cyprus εκπονήθηκε την περίοδο 2001-04
αξιοποίηση των αποτελεσμάτων έρευνας. και υιοθετήθηκε με απόφαση του Υπουργικού
επίσης, διαφαίνεται η ανάγκη για δημιουργία Συμβουλίου (2006). Η μελέτη RISC εντάσ-
αντίστοιχων πόλων στην πλευρά των σεται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής
επιχειρήσεων, στη μεταξύ τους διασύνδεση πρωτοβουλίας για εκπόνηση των
και στη διεθνή τους προοπτική. Στρατηγικών Καινοτομίας (RIS) η οποία
ξεκίνησε τη δεκαετία του ‘90. Η δυναμική των
RIS βασίζεται στην "εκ των κάτω" φιλοσοφία
6.7.4. Πρωτοβουλίες για
και στην εφαρμογή του δημοκρατικού
Καλλιέργεια Κουλτούρας
προτύπου προγραμματισμού.
ΕΤΑΚ

Πέραν των Διαγωνισμών που διοργανώνει το Σύστημα Καινοτομίας

ΙΠΕ στο πλαίσιο της ΔΕΣΜΗΣ Προγραμμάτων Με βάση τη μελέτη RISC το Σύστημα
και οι οποίοι αφορούν τους μαθητές, φοιτητές Καινοτομίας αποτελείται από τέσσερα
και ερευνητές, πολλοί φορείς αναπτύσσουν υποσυστήματα τα οποία συμπληρώνουν την
πρωτοβουλίες για την καλλιέργεια αλυσίδα ανάπτυξης της καινοτομίας ως εξής:
ερευνητικής και καινοτομικής κουλτούρας.
Υποσύστημα Ζήτησης Καινοτομίας:
Οι σημαντικότερες από αυτές είναι: περιλαμβάνει ουσιαστικά τις επιχειρήσεις οι

Κυπριακό Βραβείο Καινοτομίας: οποίες δραστηριοποιούνται στους, κρίσιμους

προκηρύσσεται σε ετήσια βάση από την για την κυπριακή οικονομία τομείς, της
Ομοσπονδία Εργοδοτών και Βιομηχάνων Μεταποίησης, του Τουρισμού και των
-132-

(ΟΕΒ), το ΙΠΕ και το ΥπΕΒΕΤ. Υπηρεσιών.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Στο υποσύστημα καταλήγουν στη πλειοψηφία (2) Δεν υπάρχει ουσιαστική σύνδεση μεταξύ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
τους τα οφέλη από την εφαρμογή των Ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων και Ερευνητι- ΕΞΥΠΝΗΣ
μέτρων πολιτικής, ενώ αποτελεί και την κών Φορέων - με κάποιες μεμονωμένες ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
αφετηρία του προβληματισμού στον οποίο εξαιρέσεις - ούτε ουσιαστική επαφή ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
στηρίζεται η χάραξη της στρατηγικής. μεταξύ της ερευ-νητικής κοινότητας και
των οργάνων χάραξης πολιτικής.
Υποσύστημα Προσφοράς Καινοτομίας:
(3) Στο όλο σύστημα καινοτομίας και
περιλαμβάνει τα ιδρύματα τα οποία είναι σε
μεταφοράς τεχνολογίας δραστηριοποιείται
θέση να αναπτύξουν έρευνα και να
ένας σημαντικός αριθμός ενδιαμέσων
δημιουργήσουν τεχνολογία. Στο υποσύστημα
υποστηρικτικών φορέων, οι οποίοι όμως
παρατηρείται σημαντικός αριθμός φορέων,
δεν επιτυγχάνουν τη γεφύρωση του
αλλά βρίσκεται σε απόσταση από τον
κενού μεταξύ ερευνητικού και επιχειρη-
επιχειρηματικό κόσμο και την κάλυψη των
ματικού κόσμου.
πραγματικών αναγκών και προβλημάτων του
παραγωγικού ιστού.
Άξονες Στρατηγικής - Πολιτικής
Υποσύστημα Υποστήριξης Καινοτομίας:
γεφυρώνει τα δύο προηγούμενα Η Στρατηγική περιελάμβανε πέντε άξονες
υποσυστήματα και προσφέρει υποστηρικτικές πολιτικής - προτεραιότητες και ένα Σχέδιο
δράσεις για την ανάπτυξη της Δράσης με συγκεκριμένα μέτρα και έργα (βλ.

καινοτομικότητας στο ευρύτερο επόμενες παραγράφους).

επιχειρηματικό και οικονομικό περιβάλλον της Ι. Ενίσχυση της Ενδογενούς Δυνατότητας

Κύπρου. Από το υποσύστημα αυτό εξαρτάται των Επιχειρήσεων για Ανάπτυξη Καινοτόμων
σε πολύ μεγάλο βαθμό και η επίτευξη Δραστηριοτήτων
ανάπτυξης καινοτομικής κουλτούρας.
Ο άξονας καλύπτει ένα σύνολο έντονα
Υποσύστημα Χρηματοδότηση Καινοτομίας: διατυπωμένων αναγκών αλλά και διαπι-
περιλαμβάνει τους φορείς (με ηγεμονικό ρόλο στωμένων προβλημάτων που εστιάζονται στη
του κράτους και σχεδόν ανύπαρκτη δυσκολία ανάπτυξης καινοτομικών δραστη-
παρέμβαση του ιδιωτικού τομέα) που ριοτήτων από τις επιχειρήσεις. Το κενό αυτό
υποστηρίζουν με χρηματικά μέσα την εδράζεται και στα τρία υποσυστήματα του
ανάπτυξη καινοτόμων επιχειρηματικών συστήματος καινοτομίας. Πρόκειται για μία
δραστηριοτήτων - αποτελεί τον πιο αδύναμο προτεραιότητα που απορρέει από το χαμηλό
κρίκο στην αλυσίδα της καινοτομίας. επίπεδο της δαπανών Ε&ΤΑ, αλλά και τη
σύνθεση του ανθρώπινου δυναμικού στις
Αποτελέσματα Ανάλυσης επιχειρήσεις, τις ειδικεύσεις και τη συμμετοχή
μηχανικών και ερευνητών στην αναπτυξιακή
Τα συμπεράσματα της έρευνας καταγρά-
διάσταση των κυπριακών επιχειρήσεων. Η
φονται μέσα από μια ανάλυση SWOT:
προτεραιότητα σχετίζεται επίσης με την
(1) Η έρευνα και τεχνολογική ανάπτυξη και έλλειψη «ενεργητικών» υποστηρικτικών δρά-
κυρίως η πολιτική καινοτομίας βρίσκονται σεων που ξεκινούν από το επίπεδο της απλής
σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Παρόλο που ενημέρωσης και καταλήγουν στην κοινή
υπάρχουν κάποιοι ικανοί παράγοντες, η εμπλοκή σε αναπτυξιακές καινοτομικές πρω-
οικονομική τους υποστήριξη, όσον αφορά τοβουλίες.
στη χρηματοδότηση των διαφόρων
Τέλος υπάρχει σαφής συσχέτιση και με την
έργων, προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από
έλλειψη κατάλληλης εξωτερικής χρηματοδό-
το κράτος και τα Προγράμματα Πλαίσιο
τησης της καινοτομίας.
-133-

της ΕΕ.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΙΙ. Γεφύρωση του Χάσματος μεταξύ της ακόμη η απουσία συνδετικών δομών τόσο
επιχειρηματικής και της ακαδημαϊκής / στις επιχειρήσεις όσο και στα ακαδημαϊκά
ερευνητικής κοινότητας ιδρύματα, ενώ εξίσου σημαντικό πρόβλημα
αποτελεί η διαφορετική προσέγγιση των δύο
Ο άξονας αφορά ανάγκες που προκύπτουν
κόσμων.
από την ανυπαρξία καναλιών και μηχανισμών
επικοινωνίας μεταξύ της ακαδημαϊκής Σημαντικές αδυναμίες παρατηρούνται και
κοινότητας και του επιχειρηματικού κόσμου. στον τρόπο κάλυψης του κενού αυτού από
Ανάγκες επίσης προκύπτουν λόγω της μικρής τους ενδιάμεσους φορείς. Η αναδιάταξη των
τοπικής βάσης προσφοράς καινοτομίας στους φορέων, ο επαναπροσδιορισμός του ρόλους
τομείς όπου εκδηλώνεται η ζήτηση τεχνολο- τους και ο εμπλουτισμός των προσφερομένων
γίας. Στις προτεραιότητες καταγράφονται υπηρεσιών αποτελούν βασική παράμετρο.

Δυνατότητες Αδυναμίες

 Οι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί  Απουσία κατάλληλων μέτρων χρημα-

διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους
(προσωπικό, οικονομικά αποθέματα)
για παροχή υπηρεσιών χρηματοδό-
τησης καινοτομίας
 Η εμπλοκή των ενδιάμεσων φορέων
δίνει μεγαλύτερη ευελιξία στο όλο
σύστημα
 Τάση επιχειρήσεων για εκσυγχρονισμό
– προσαρμογή σε νέα δεδομένα
 Συστηματική παρακολούθηση των
τεχνολογικών εξελίξεων
 Ευρεία χρήση του διαδικτύου για
πρόσβαση σε πληροφόρηση για νέες
τεχνολογίες
 Αξιόλογο επιστημονικό δυναμικό
 Επαρκής κτιριακή υποδομή
 Ερευνητικές δραστηριότητες – 
δυνατότητες προσφοράς υπηρεσιών σε
ένα ευρύ φάσμα τομέων
 Αξιοποίηση παραδειγμάτων αποτελε-
σματικής συνεργασίας επιχειρήσεων με
ερευνητικούς φορείς
τοδότησης ΕΤΑΚ
 Απουσία συστήματος υποστήριξης και
μεταφοράς καινοτομίας και τεχνολογίας
 Έλλειψη συστηματικής, συνεχούς και
εξειδικευμένης τεχνολογικής πληροφό-
ρησης προς τις επιχειρήσεις
 Αρκετοί ενδιάμεσοι φορείς λειτουργούν
περισσότερο ως φορείς χρηματοδότησης
και λιγότερο ως τεχνολογικής
πληροφόρησης
 Χαμηλές επιδόσεις σε όλους τους δείκτες
που αφορούν ΕΤΑ – Χαμηλή ιεράρχηση
της ΕΤΑ ανάμεσα στις προτεραιότητες
των επιχειρήσεων
 Ελλιπής διαμόρφωση στρατηγικής
 Απουσία παράδοσης στην έρευνα
Μη ισχυροί δεσμοί πανεπιστημίων με
επιχειρήσεις
 Πολυδιάσπαση ερευνητικών δραστηριο-
τήτων - απουσία πόλων συγκέντρωσης
της δυνατότητας οργανωμένης παροχής
εφαρμογών (δικτύων- κοινοπραξιών)

Ευκαιρίες Απειλές

 Αξιοποίηση των συνεχώς βελτιωμένων  Τα πακέτα χρηματοδότησης δεν έχουν

σχέσεων συνεργασίας επιχειρήσεων με ειδικό προσανατολισμό στην κάλυψη των
τράπεζες καινοτομικών αναγκών των επιχειρήσεων
 Αξιοποίηση, από τους ενδιάμεσους  Αρνητική επίδραση εξελίξεων στο ΧΑΚ
φορείς, των υφιστάμενων χρηματο- για καινοτόμες επιχειρηματικές
δοτικών μέτρων, ως μέσων υποστήρι- δραστηριότητες
ξης της μεταφοράς τεχνολογίας  Η διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των
 Αξιοποίηση Προγραμμάτων ΙΠΕ επιχειρήσεων και των φορέων
 Αξιοποίηση προγραμμάτων άλλων προσφοράς τεχνολογίας, λόγω της
Πίν. 6.4. ενδιάμεσων φορέων (ΑΑΑΔ, ΚΕΠΑ κλπ) κουλτούρας που επικρατεί στις πρώτες
Συνοπτική  Αξιοποίηση Προγραμμάτων και πόρων και της σχετικής αδιαφορίας που
απεικόνιση της της ΕΕ χαρακτηρίζει τους δεύτερους
Ανάλυσης SWOT  Επιθυμία επιχειρήσεων για συνεργασία  Παγίωση τάσης για ιεράρχηση της
της Περιφερειακής με ερευνητικούς φορείς για επίλυση έρευνας εκτός των προτεραιοτήτων των
Στρατηγικής τεχνολογικών προβλημάτων και επιχειρήσεων
Καινοτομίας στην εμπλουτισμό της τεχνογνωσίας τους  Διάθεση πόρων μέσω κρατικών σχεδίων
Κύπρο (RISC)  Ένταξη σε ΕΕ - μεγαλύτερη και τα οποία δεν ακουμπούν πραγματικές
σταθερότερη αγορά ανάγκες των επιχειρήσεων
 Πολιτική βούληση για στήριξη της  Μεγάλος ανταγωνισμός στο νέο
έρευνας ευρωπαϊκό περιβάλλον
-134-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΙΙΙ. Βελτίωση του Ανθρώπινου Δυναμικού IV. Ανάπτυξη Μηχανισμών Χρηματοδότησης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
της Καινοτομίας ΕΞΥΠΝΗΣ
Η προτεραιότητα αυτή προκύπτει από τη
Η Κύπρος παρουσιάζει σοβαρότατες ελλείψεις ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
διαπίστωση της ισχυρής εξάρτησης των
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
τεχνολογικών εισροών των επιχειρήσεων από σε μηχανισμούς χρηματοδότησης της καινο-

τον πάγιο μηχανολογικό εξοπλισμό. Αδυνα- τομίας, οι οποίοι περιορίζονται αυστηρά στις

μίες αυτής της τεχνολογικής επιλογής είναι χρηματοδοτήσεις του δημοσίου. Η χαμηλή

ότι περιορίζεται η ικανότητα για καινοτομία, ιεράρχηση της έρευνας περιορίζει σημαντικά

καθώς ακολουθούνται τεχνολογικές λύσεις τη ζήτηση κατάλληλης χρηματοδότησης η

που έχουν ήδη εφαρμοσθεί αλλού. Επιπλέον, οποία στις πλείστες των περιπτώσεων έχει

μειώνεται η συμπληρωματικότητα προμηθευ- επενδυτική και όχι αναπτυξιακή χροιά.

τών και χρηστών τεχνολογίας καθώς η Παράλληλα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα

γεωγραφική απόσταση που τους χωρίζει αδυνατεί να παρέχει εργαλεία χρηματοδό-
δημιουργεί προβλήματα εφαρμογής και τησης της καινοτομίας. Η όλη πρακτική
συντήρησης των τεχνολογιών. παροχής κονδυλίων στηρίζεται σε ορθολο-

Στα δυνατά σημεία της περιφέρειας (κράτους) γιστική αντιμετώπιση των περιπτώσεων και

που έπρεπε να αξιοποιηθούν από τα μέτρα αγνοεί ή αδυνατεί να συνεκτιμήσει τις

του άξονα είναι η ύπαρξη αξιόλογου ανθρώ- ιδιαιτερότητες ενός καινοτομικού επιχειρη-

πινου δυναμικού και ο προσανατολισμός του ματικού εγχειρήματος.

στην ανάπτυξη καινοτομικής αντίληψης.

ΑΞΟΝΑΣ Ι. Ενίσχυση της ενδογενούς δυνατότητας των επιχειρήσεων για ανάπτυξη Πίν. 6.5.
καινοτόμων δραστηριοτήτων Τα Μέτρα Πολιτικής
της RISC
ΜΕΤΡΟ 1.1. ΜΕΝΤΩΡ – Παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών διαρκείας προς ΜμΕ Κατανεμημένα
Ανάλογα με τον
ΜΕΤΡΟ 1.2. ΕΥΡΕΣΙΤΕΧΝΙΑ – Στήριξη κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών Άξονα Πολιτικής
ΜEΤΡΟ 1.3. Ανοικτή Γραμμή Παροχής Εξειδικευμένων Λύσεων – Απόψεων από Ειδικούς

ΑΞΟΝΑΣ ΙΙ. Γεφύρωση του χάσματος μεταξύ της επιχειρηματικής και ακαδημαϊκής /
ερευνητικής κοινότητας – Ενίσχυση του συστήματος υποστήριξης της ανάπτυξης
καινοτομίας

ΜΕΤΡΟ 2.1. Θεματικά Δίκτυα

ΜΕΤΡΟ 2.2. Ενημέρωση – Εκπαίδευση ΜμΕ σε Θέματα Αξιοποίησης Ευκαιριών Ανάπτυξης Καινοτομίας
ΜΕΤΡΟ 2.3. Δίκτυα Καινοτομίας
ΜΕΤΡΟ 2.4. Σύστημα Διαμεσολάβησης Έρευνας και Τεχνολογίας

ΑΞΟΝΑΣ ΙΙΙ. Βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού

ΜΕΤΡΟ 3.1. Δημιουργία Μεταπτυχιακού Προγράμματος Τουριστικών Σπουδών.
ΜΕΤΡΟ 3.2. ΔΙΔΑΚΤΩΡ - Εκπόνηση διδακτορικών διατριβών σε συνεργασία με επιχειρήσεις

ΑΞΟΝΑΣ IV. Ανάπτυξη μηχανισμών χρηματοδότησης της καινοτομίας

ΜΕΤΡΟ 4.1. Δίκτυα Επιχειρηματικών Αγγέλων
ΜΕΤΡΟ 4.2. Φοροαπαλλαγή προς τις Επιχειρήσεις για Δαπάνες σε Ε&ΤΑ

ΑΞΟΝΑΣ V. Δημιουργία καινοτομικής κουλτούρας και ευαισθητοποίηση σε θέματα

Ε&ΤΑ

ΜΕΤΡΟ 5.1. Διαγωνισμός Αριστείας Καινοτόμου Τουριστικής Επιχείρησης και Χώρου Εστίασης
ΜΕΤΡΟ 5.2. Εκστρατεία Διαφώτισης Επιχειρήσεων και Κοινού για την Αξία της ΕΤΑΚ
-135-

ΜΕΤΡΟ 5.3. Εικονική Προβολή Εναλλακτικού Τουρισμού

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 V. Δημιουργία Καινοτομικής Κουλτούρας και απασχόληση και ανάπτυξη, στην αντιμετώ-

Ευαισθητοποίηση σε Θέματα ΕΤΑΚ πιση των ανησυχιών των κρατών σχετικά με

την ευημερία, την ασφάλεια και το περι-
Ο άξονας αυτός αφορά σε μια θεμελιώδη
βάλλον και στην ενδυνάμωση της παγκόσμιας
έλλειψη του κυπριακού συστήματος ΕΤΑΚ,
θέσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην Έρευνα,
από την οποία προκύπτουν πολλά από τα
Καινοτομία και Τεχνολογία.
προβλήματα που παρατηρούνται σε όλα τα
υποσυστήματα του. Το Πρόγραμμα, προβλέπεται να έχει συνολικό
προϋπολογισμό ύψους 80 δις Ευρώ και θα
Σημαντικός μοχλός επίτευξης του στόχου της
καλύπτει την περίοδο 2014 - 2020. Μέρος
δημιουργίας καινοτομικής κουλτούρας ΕΤΑΚ
προϋπολογισμών της ΕΕ για την ίδια περίοδο,
είναι η ενεργητική ενημέρωση και ευαισθη-
όπως είναι τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η Παιδεία,
τοποίηση όλων των παραγόντων του συ-
κα συμπληρώνουν το Πρόγραμμα «Ορίζοντας
στήματος για τα πλεονεκτήματα της έρευνας
2020» και ειδικότερα τη χρηματοδότηση των
και καινοτομίας και τη σημασία που δίνεται
δράσεων έρευνας και καινοτομίας.
στη αναπτυξιακή αυτή διάσταση από την ΕΕ.

6.9.2. Διαμόρφωση Μέτρων ΕΤΑΚ

6.9. Πρόσφατες Εξελίξεις
Πέραν της παρούσας μελέτης αναπτύχθηκαν
το τελευταίο ενάμιση χρόνο και άλλες
6.9.1. Ορίζοντας 2020 πρωτοβουλίες για διαμόρφωση προγραμμά-
των και μέτρων σχετικών με την ανάπτυξη
@:www Το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» για Έρευνα
και Τεχνολογική Ανάπτυξη της ΕΕ («Horizon
της ΕΤΑΚ, οι οποίες παρουσιάζονται συνο-
ec.europa.eu/program πτικά πιο κάτω.
mes/horizon2020/ 2020») στοχεύει στην ανάδειξη της έρευνας
και της καινοτομίας ως κεντρικών μοχλών για
Στήριξη Επιχειρήσεων από ΥπΕΒΤ
την επίτευξη έξυπνης, βιώσιμης και ολο-
κληρωμένης ανάπτυξης προς αποτελεσματική Το ΥπΕΒΤ διεξήγαγε δημόσια διαβούλευση
αντιμετώπιση σημαντικών και επίκαιρων στο πλαίσιο του σχεδιασμού νέων προγραμ-
κοινωνικών προκλήσεων. μάτων για υποστήριξη των κυπριακών επιχει-
ρήσεων. Από το διάλογο αυτό διαφαίνεται ότι
Το Πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» προήλθε
προκρίνονται οι πιο κάτω έξι βασικές κατευ-
από τη συνένωση τριών προηγούμενων
θύνσεις:
πρωτοβουλιών: του Προγράμματος Πλαίσιο
για Έρευνα και Τεχνολογική Ανάπτυξη της i. Ανάπτυξη Καινοτόμων Προϊόντων /
ΕΕ, των τμημάτων που αφορούν στην Υπηρεσιών από επιχειρήσεις
καινοτομία του 1ουΠΠ για την Ανταγωνι- ii. Δημιουργία Νεοφυών Επιχειρήσεων,
στικότητα και την Καινοτομία της ΕΕ και του Τεχνοβλαστών και νέων θέσεων
Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και εργασίας
Τεχνολογίας. iii. Ανάπτυξη Συνεργασιών Επιχειρήσεων
με Επιχειρήσεις και Πανεπιστήμια/
Ο «Ορίζοντας 2020» αποτελεί το βασικό μη-
Ερευνητικά Κέντρα για την ανάπτυξη
χανισμό για την υλοποίηση της Στρατηγικής
καινοτόμων προϊόντων / υπηρεσιών,
«Ευρώπη 2020», της Ένωσης Καινοτομίας και
iv. Ανάπτυξη, δημιουργία ή/και αξιοποίη-
του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, φιλοδο-
ση υποδομών και δομών, και
ξώντας να συμβάλει στην προσπάθεια για
v. Οριζόντια προώθηση της καινοτομίας.
ανταπόκριση στην οικονομική κρίση και στη
-136-

βελτίωση των μελλοντικών συνθηκών για

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Αξιοποίηση Ερευνητικών
Αποτελεσμάτων
Κατά την ίδια περίοδο, το ΙΠΕ προχώρησε σε
δημόσια συζήτηση για διαμό-ρφωση μέτρων
για στήριξη της αξιοποίησης ερευνητικών
αποτελεσμάτων, ιδιαίτερα αυτών
παράγονται από ερευνητικούς και ακαδη-
μαϊκούς οργανισμούς της Κύπρου.
Στο πλαίσιο αυτό, πραγματοποιήθηκαν προ-
παρασκευαστικές ενέργειες, οι οποίες περι-
λάμβαναν συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης
και προσκλήσεις συνεργασίας με την ερευνη-
τική κοινότητα, καθώς και άλλους εμπλεκό-
μενους, με σκοπό τον σχεδιασμό μέτρων και
την αξιοποίηση των υφιστάμενων υποστη-
ρικτικών εργαλείων και δομών.
Επιπρόσθετα, προωθείται η διαδικασία υπο-
στήριξης των πανεπιστημίων και των ερευ-
νητικών φορέων για διαμόρφωση εσωτε-
ρικών πολιτικών για τη διαχείριση των
Δικαιωμάτων Διανοητικής Ιδιοκτησίας.
6.9.3. Εισήγηση Επιτροπής ΕΤΑΚ
Το Μάρτιο 2014 Ειδική Επιτροπή
συστάθηκε35 με απόφαση της Κυβέρνησης για
να μελετήσει δομές του συστήματος ΕΤΑΚ
παρουσίασε δημόσια της πρότασή της με
τίτλο «Innovation Cyprus» και την έθεσε
ενώπιον του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Το όραμα της πρότασης είναι να «καταστεί η
Κύπρος μια δυναμική, ανταγωνιστική
αναπτυγμένη οικονομία με βασικούς πυρήνες
ώθησης την έρευνα, την επιστημονική αρι-
στεία, την καινοτομία, την τεχνολογική ανά-
πτυξη και την επιχειρηματικότητα και να από-
τελέσει περιφερειακό κέντρο στους βασικούς
αυτούς τομείς».
Η πρόταση περιλαμβάνει εννέα στόχους :
1. Εθνική Στρατηγικής Ανάπτυξης:
35
Μέλη της Επιτροπής ήταν οι κκ. Φίλιππος Πατσαλής,
Τούλα Ονουφρίου, Κώστας Καδής, Μάνθος
Μαυρομμάτης και Νίκος Νικολάου
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Διαμόρφωση, υιοθέτηση και υλοποίηση μιας
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
στρατηγικής για την τεχνολογική, κοινωνική
ΕΞΥΠΝΗΣ
και οικονομική ανάπτυξη βασιζόμενη στη
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
έρευνα, την καινοτομία και την επιχειρημα-
τικότητα. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
2. Δημόσια Διακυβέρνηση:
που
Εφαρμογή ενιαίου, συνεκτικού και οργανω-
μένου συστήματος διακυβέρνησης.
3. Πολυεπίπεδη Κουλτούρα:
Καλλιέργεια κουλτούρας δημιουργικότητας,
καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σε όλα
τα επίπεδα της εκπαίδευσης, βιομηχανίας,
κοινωνίας και κράτους.
4. Ερευνητική Αριστεία:
Ανάπτυξη ενός βιώσιμου συστήματος ακαδη-
μαϊκής και ερευνητικής αριστείας.
5. Διασύνδεση Έρευνας με Παραγωγικό
Ιστό:
Σύζευξη των ερευνητικών δραστηριοτήτων με
τον παραγωγικό ιστό και μετατροπή της νέας
γνώσης σε πραγματικό οικονομικό, τεχνολο-
γικό και κοινωνικό όφελος.
6. Οικονομική Αξιοποίηση:
Εμπορική αξιοποίηση της νέας γνώσης από τις
επιχειρήσεις, με στόχο την ανάπτυξη αντα-
που γωνιστικών προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής
τεχνολογίας και προστιθέμενης αξίας.
7. Επιχειρηματικό Περιβάλλον:
Ύπαρξη ενός ευνοϊκού περιβάλλοντος που θα
ενθαρρύνει την τεχνολογική ανάπτυξη και
την καινοτόμο επιχειρηματικότητα.
8. Περιφερειακό Κέντρο Υψηλής
και Τεχνολογίας:
Προώθηση της Κύπρου ως περιφερειακό
κέντρο έρευνας, καινοτομίας και επιχειρη-
ματικότητας για προσέλκυση διεθνών επενδύ-
σεων σε επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογίας και
καλύτερη αξιοποίηση των προοπτικών που
διανοίγονται στη περιοχή.
9. Διεθνής Διάσταση:
Ανάπτυξη στοχευόμενων συμφωνιών επιστη-
μονικής, τεχνολογικής και άλλης συνεργασίας
σε διεθνές επίπεδο για αξιοποίηση συνεργιών
και κοινού οφέλους.
-137-
-138-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΕΡΕΥΝΑ
ΠΕΔΙΟΥ ΣΕ
ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

07
-139-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 7. ΕΡΕΥΝΑ ΠΕΔΙΟΥ

ΣΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
-140-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ειδικότερα, διερευνάται η επάρκεια βασικών ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
υποδομών και στη συνέχεια υπεισέρχονται ΕΞΥΠΝΗΣ
7.1. Υπόβαθρο Έρευνας ποιοτικοί παράγοντες που είναι εξίσου ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Πεδίου σημαντικοί, όπως το πόσο γρήγορα και ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εύκολα δημιουργούνται επιχειρήσεις,
Αντικείμενο της έρευνας πεδίου ήταν η σχολιάζονται προβλήματα παθογένειας
αναζήτηση στοιχείων που αφορούν στην (διαφθορά και γραφειοκρατία), ενώ τέλος, οι
οργάνωση, τις στρατηγικές κατευθύνσεις και ερωτώμενοι διατυπώνουν θέσεις για τη
διαδικασίες, αναφορικά με την έρευνα, την διασύνδεση με το τραπεζικό σύστημα και την
ανάπτυξη και τη καινοτόμο δράση των πληρότητα διασύνδεσης με φορείς έρευνας
επιχειρήσεων στην Κύπρο. Τα και ανάπτυξης.
ερωτηματολόγια σχεδιάστηκε κατά τρόπο που
να συνάδουν με τις ιδιαιτερότητες και τα
Ενότητα 2: Προϊόντα και Υπηρεσίες
χαρακτηριστικά των επιχειρηματικών κλάδων
και τομέων παραγωγής. Στην Ενότητα αυτή το ερωτηματολόγιο
εστιάζει στα προϊόντα και τις διαδικασίες
Τα ερωτηματολόγια δομήθηκαν σε έξι
εισαγωγής νέων προϊόντων. Η ερώτηση
ενότητες και περιελάμβαναν ερωτήσεις
σχετικά με τον ετήσιο τζίρο, παραπέμπει
σχετικά με:
άμεσα στο προϊόν.
 τα γενικά χαρακτηριστικά της
Στην Ενότητα 2 επιχειρείται ο έλεγχος της
επιχείρησης,
εξαγωγικής δραστηριότητας, η κατατάξη των
 τα παραγόμενα προϊόντα και τις
κριτηρίων ανταγωνιστικότητας (πεδίο
παρεχόμενες υπηρεσίες,
συνθηκών και εκροών IMD και EIS), η
 το ανθρώπινο δυναμικό που
διευκρίνιση για το πως αντιλαμβάνονται οι
εργοδοτούν,
επιχειρήσεις τα «κενά» στην αγορά και με
 το υφιστάμενο δίκτυο συνεργασιών
ποιο τρόπο προσπαθούν να τα καλύψουν.
εντός και εκτός Κύπρου,
 τη χρήση νέων τεχνολογιών και Τέλος, διερευνάται η πολιτική πιστοποίησης

την εμπλοκή σε δράσεις έρευνας των προϊόντων και υιοθέτησης περιβαλ-

και ανάπτυξης, και λοντικών προτύπων.

 τη συμμετοχή σε χρηματοδοτικά-
αναπτυξιακά προγράμματα. Ενότητα 3: Ανθρώπινο δυναμικό

Πιο Αναλυτικά: Η Ενότητα 3 εστιάζει στο ανθρώπινο

δυναμικό, τις ικανότητές του και την

Ενότητα 1: Δομή και Λειτουργία ενασχόλησή του με την έρευνα και ανάπτυξη.

Επιχείρησης Επίσης, διερευνάται η ευκολία λήψης και

Στο πεδίο αυτό έγινε συλλογή στοιχείων μεταβίβασης γνώσης μέσα στην επιχείρηση

χαρτογράφησης της επιχείρησης. Παράλληλα και η δυνατότητα προσέλκυσης ικανών

στην ενότητα αυτή διερευνήθηκε το στελεχών, ενώ γίνεται προσπάθεια ανίχνευ-

περιβάλλον μέσα στο οποίο λαμβάνει χώρα η σης των εξωτερικών αναθέσεων των

επιχειρηματική δραστηριότητα. Η ενότητα επιχειρήσεων (outsourcing) και η συχνότητα

αυτή σχετίζεται με την κατάταξη καινοτομίας και η επιτυχής χρήση τους.

της ΕΕ και την παγκόσμια κλίμακα Τέλος οι επιχειρήσεις ερωτώνται για την
ανταγωνιστικότητας. Εμπεριέχονται και στις επιμόρφωση των στελεχών τους.
δύο κατατάξεις, ως εισροές και συνθήκες
-141-

καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Όλοι οι παράγοντες εμπεριέχονται στα Ενότητα 6: Συμμετοχή σε
προαναφερθέντα scoreboards. Χρηματοδοτικά Προγράμματα

Στην Ενότητα αυτή αντλούνται πληροφορίες

Ενότητα 4: Δίκτυο συνεργασιών σχετικά με τη γνώση και συμμετοχή των

Στην Ενότητα αυτή διερευνάται το δίκτυο επιχειρήσεων σε χρηματοδοτικά προγράμμα-

συνεργασιών. τα.

Στο περιεχόμενο της έξυπνης εξειδίκευσης, οι Επιπρόσθετα, λαμβάνεται η γνώμη των

συνεργασίες (όπως και σε κάθε άλλο επιχειρήσεων και οι προβλέψεις, επιθυμίες και

scoreboard) είναι σημαντικές και λειτουγούν στόχοι τους για τα μελλοντικά χρηματοδοτικά

ω ςένδειξης εμπλοκής της επιχείρησης στην προγράμματα.

οικονομική και ερευνητική πραγματικότητα Τέλος ζητείται η άποψη των επιχειρήσεων για
της χώρας. τους τομείς προτεραιότητας της Κύπρου για

Ο υψηλός βαθμός εμπλοκής υποδεικνύει την την επόμενη προγραμματική περίοδο.

αμφίπλευρη σχέση των φορέων και των

επιχειρήσεων, ενώ η περιορισμένη διασύνδε-
ση, θα μπορούσε, συχνά, να εγείρει θέματα
δομικότητας και εύρυθμης λειτουργίας του
επιχειρηματικού και οικονομικού
λοντος, καθώς και των σχέσεων των ερευνη-
τικών φορέων και των επιχειρήσεων.
Ενότητα 5: Νέες Τεχνολογίες –
Έρευνα και Ανάπτυξη
Στην Ενότητα 5 αναζητούνται οι ικανότητες
και οι δυνατότητες χρήσης νέων τεχνολογιών
και η εμπλοκή σε δράσεις έρευνας
ανάπτυξης. Όλες οι ερωτήσεις εμπεριέχονται
στους τομείς των εκροών και συνθηκών
καινοτομίας των σημαντικότερων
scoreboards.
Οι απαντήσεις της Ενότητας 5 μπορούν να
συνδυαστούν και με αυτές της Ενότητας 2,
όπου οι ερωτώμενοι καλούνται να απαντή-
σουν στη διερεύνηση των κενών στην αγορά
και τη γενική μεθοδολογία ανάπτυξης νέων
προϊόντων. Ελέγχεται έτσι και η εγκυρότητα
των απαντήσεων
Στο τέλος της Ενότητας 5, αναζητούνται
πληροφορίες για τις διαδικασίες πιστοποίησης
(πατέντες) προϊόντων, ενώ ανιχνεύεται το
περιβάλλον άντλησης πληροφοριών σχετικά
με την έρευνα.
-142-
7.2. Μεθοδολογία
Σχεδιασμού Δείγματος
περιβάλ-
Δειγματοληπτικό Σχέδιο
Η έρευνα πεδίου πραγματοποιήθηκε σε
δείγμα 827 επιχειρήσεων από όλη τη Κύπρο.
Ο πληθυσμός της έρευνας αποτελείτο από το
σύνολο των επιχειρήσεων που δραστηριο-
ποιούνται στη Κύπρο. Ως βάση για το πλη-
θυσμό της έρευνας χρησιμοποιήθηκε η
και απογραφή της Στατιστικής Υπηρεσίας, με
βάση την οποία οι ενεργές επιχειρήσεις ανέρ-
χονται σε 35,262.
διεθνών
Το δειγματοληπτικό σχέδιο καθορίζει τον
τρόπο επιλογής των επιχειρήσεων οι οποίες
απαρτίζουν το δείγμα που είναι απαραίτητο
για τη διεξαγωγή της παρούσας έρευνας. Ο
σκοπός για τον οποίο καθορίζεται σχεδια-
σμένος τρόπος επιλογής είναι για να αποτρα-
πεί κάθε είδους μεροληψία επιλογής των
επιχειρήσεων και να μεγιστοποιηθεί η ακρί-
βεια των εκτιμήσεων. Η μέθοδος δειγματολη-
ψίας που υιοθετήθηκε είναι το δείγμα πιθα-
νότητας, καθώς παρέχει τη δυνατότητα να
γενικευτούν τα συμπεράσματα που εξάγονται
από ένα δείγμα γι’ αυτό και δίνει επιπλέον τη
δυνατότητα υπολογισμού του μεγέθους του
δειγματοληπτικού σφάλματος.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΕΙΓΜ.
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΚΩΔ.NACE 2

ΣΥΝ. ΠΛΥΘ.

ΔΕΙΓΜΑ
ΠΑΦΟΣ
ΛΕΥΚ.
%ΑΕΠ

ΑΜΜ.
ΛΕΜ.

ΛΑΡ.
ΤΟΜΕΙΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

A ΓΕΩΡΓΙΑ, ΔΑΣΟΚΟΜΙΑ ΚΑΙ ΑΛΙΕΙΑ 2,33% 0 0 0 0 0 0 0 8

B ΟΡΥΧΕΙΑ ΚΑΙ ΛΑΤΟΜΕΙΑ 0,26% 41 30 9 12 0 8 1 9
C ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ 6,09% 3837 400 172 134 17 61 16 116
D ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΡΕΥΜΑ, ΦΥΣ. ΑΕΡΙΟ ΚΑ 1,85% 17 10 4 5 1 1 0 3
E ΝΕΡΟ, ΛΥΜΑΤΑ, ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΚΑ 0,93% 148 20 9 8 0 2 1 6
F ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ 7,77% 5609 400 144 135 22 65 34 116
G ΧΟΝΔΡΙΚΟ ΚΑΙ ΛΙΑΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ 11,9% 11555 400 164 130 23 56 27 116
H ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΚΑΙ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ 4,64% 1275 150 45 68 7 23 7 43
I ΠΑΡΟΧΗ ΚΑΤΑΛΥΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΕΣΤΙΑΣΗΣ 6,39% 2818 200 48 62 36 28 25 58
J ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 4,40% 870 80 47 21 1 7 4 23
K ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤ/ΤΕΣ 8,89% 932 100 50 34 2 9 5 29
L ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΚΙΝΗΤΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΣ 11,3% 569 80 31 25 4 13 7 23
M ΕΠΑΓΓΕ/ΚΕΣ, ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤ. 5,76% 3517 300 142 105 8 28 17 87
N ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗ/ΤΗΤΕΣ 1,22% 1252 150 45 60 11 20 14 43
O ΔΗΜΟΣΙΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ ΚΟΙΝ. ΑΣΦΑΛΙΣΗ 11,1% 0 0 0 0 0 0 0 0
P ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ 6,63% 740 180 88 56 6 21 10 52
Q ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ 4,13% 532 60 26 17 3 9 5 17
Πίν. 7.1.
R ΤΕΧΝΕΣ, ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑ 1,74% 621 80 30 25 9 10 5 23
Ταξινόμηση με βάση
S ΑΛΛΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ 1,44% 929 120 56 36 6 12 9 35 την μονοψήφια
T ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ…. 1,24% 0 0 0 0 0 0 0 0 κατηγοριοποίηση του
συστήματος NACE.
ΣΥΝΟΛΟ 35262 2760 1110 933 156 373 187 800

Λαμβάνοντας υπόψη το εύρος της παρούσας  κατηγοριοποίηση με κώδικες οικονο-

έρευνας, την πολυπλοκότητα της, τα κριτήρια μικών NACE,

επιλογής επιχειρήσεων καθώς και την ανα-  συνεισφορά τομέα στο ΑΕΠ,

γκαιότητα αναλογικής εκπροσώπησης στο  επαρχία δραστηριοποίησης,

δείγμα των επιχειρήσεων από τους διάφορους  αγροτική / αστική περιοχή, και

τομείς της οικονομίας αποφασίστηκε η υιοθέ-  μέγεθός επιχείρησης

τηση ενός μεικτού δειγματοληπτικού σχεδια- Σε πρώτο στάδιο οι επιχειρήσεις ταξινομή-

σμού μέσω του συνδυασμού στρωματοποιη- θηκαν με βάση την μονοψήφια κατηγοριο-
μένης πολυσταδιακής δειγματοληψίας. ποίηση του συστήματος NACE (βλ. Πίν. 7.1).

Η στρωματοποιημένη πολυσταδιακή δειγμα-

τοληψία αποτελεί μια αποτελεσματική δια- ΤΥΠΟΣ
ΔΕΙΓΜΑ NACE
δικασία η οποία συνδυάζει τη στρωματοποιη- ΕΡΩΤΗ/ΓΙΟΥ
μένη τυχαία με την πολυσταδιακή δειγματο- A 16 A,B
B 31 D
ληψία. Σε αυτό το πλαίσιο οι επιχειρήσεις
C 115 F
ομαδοποιήθηκαν σε υπο-πληθυσμούς (strata) D 115 C
(στη βάση του κώδικα NACE). E 115 G
Πίν. 7.2.
F 51 KL Αντιστοιχία τύπων
Στη συνέχεια η Ομάδα Μελέτης, στη βάση G 43 H ερωτηματολογίων με
κριτηρίων και χρησιμοποιώντας μια ιεραρχική H 58 I στατιστικούς κώδικες
οικονομικών NACE.
δομή, επέλεξε τις επιχειρήσεις που ενσωμα- I 283 E,J,M,N,P,Q,R,S

τώθηκαν στο δείγμα. Τα κριτήρια που χρησι- ΣΥΝΟΛΟ 827

-143-

μοποιήθηκαν είναι:

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΤΑΧ. ΤΑΧ. ΚΩΔ. ΟΙΚΟΝ. ΑΓΡΟΤ./ ΕΠΑΡΧΙ QuestType
ΟΝΟΜΑ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΟΔΟΣ ΑΡ. ΤΑΧ. ΚΩΔ. ΚΙΒ. ΚΩΔ. Β ΕΝΟΡΙΑ ΔΗΜΟΣ ΤΗΛ. ΤΑΧ. ΔΡΑΣΤ. ΑΣΤ. Α (κωδ) Size s RANDOM Stratum in In sample?
N.K. PRODROMOU & SON ELECTRICAL LTD ΑΡΧΙΕΠΙΣΚ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Γ' 84 2614 Αρεδιού Αρεδιού 22878582 2 34 2 1 1 F 0,000268512 1 Yes
ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΙ ΨΕΥΔΟΡΟΦΕΣ ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ
ΛΙΜΙΤΕΔ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΜΙΧΑΗΛ 7 2408 Έγκωμη Λευκωσίας Έγκωμη Λευκωσίας 1 34 1 1 1 F 0,001060771 2 Yes
DEPACO CONSTRUCTIONS LIMITED ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΜΙΧΑΗΛ 4 2568 Μαθιάτης Μαθιάτης 2 33 2 1 2 F 0,002127731 3 Yes
SMC JOINT VENTURE ΟΛΥΜΠΙΑΣ 18 1070 Άγιος Αντώνιος Λευκωσία ** 22750500 1 34 1 1 4 F 0,002245542 4 Yes
EMILIOS CONSTANTINOU DEVELOPMENTS LIMITED ΑΝΔΡΟΚΛΕΟΥΣ 22 1061 Άγιος Αντώνιος Λευκωσία ** 22759129 1 32 1 1 1 F 0,002388986 5 Yes
ELEFRO RECONDITIONS & DECORATIONS LIMITED ΒΑΣΟΥ ΠΑΝΑΓΗ 12 2236 Άγιος Γεώργιος Λατσιά ή Λακκιά 1 34 1 1 1 F 0,002476013 6 Yes
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Γ. ΠΕΤΡΟΥ ΛΙΜΙΤΕΔ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 1 2566 Λύμπια Λύμπια 2 34 2 1 1 F 0,002762738 7 Yes
E & K TOTAL ENGINEERING LIMITED ΑΛΚΑΙΟΥ 1 1060 21890 1514 Άγιος Αντώνιος Λευκωσία ** 1 34 1 1 1 F 0,003237512 8 Yes
ANDREAS MOUSTAKAS CONSTRUCTIONS LIMITED ΑΓΑΠΗΝΟΡΟΣ 4 2322 Αγία Παρασκευή Λακατάμεια 1 32 1 1 1 F 0,003297099 9 Yes
ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΠΕΛΕΚΑΝΟΣ ΛΙΜΙΤΕΔ ΚΡΗΤΗΣ 2 1060 24604 1301 Τρυπιώτης Λευκωσία ** 22755815 1 32 1 1 2 F 0,00413177 10 Yes
CICICO TRADING LTD ΠΛΑΤΩΝΟΣ 2059 Καϊμακλί ** Λευκωσία ** 22319389 1 34 1 1 1 F 0,004215449 11 Yes

Πίν. 7.3. της έρευνας για τους 20 υποκλάδους. Από το

Παράδειγμα Ακολούθως, σε πολυσταδιακή βάση οι επι-
στρωματοποίησης
δειγματοληπτικό πλαίσιο εξάχθηκαν οι
χειρήσεις ταξινομήθηκαν αναλογικά στους 9
λογιστικού φύλου δειγματοληπτικές μονάδες (sampling units).
Excel για NACE F. τύπους ερωτματολογίων με βάση την συνει-
Ως δειγματοληπτική μονάδα θεωρήθηκε η
σφορά τους στο ΑΕΠ (βλ. πίνακα 7.2). Ακο-
κάθε μια επιχείρηση που ικανοποιεί τις
λούθως η ταξινόμηση έλαβε υπόψη την επαρ-
προϋποθέσεις-κριτήρια συμμετοχής στην
χία δραστηριοποίησης, το μέγεθος των επιχει-
έρευνα.
ρήσεων, καθώς και το αν εδράζουν σε αστική
ή αγροτική περιοχή (βλ. Πίνακες 7.3 και 7.4). Η κατανομή των συλλεχθέντων ερωτηματο-
λογίων ανά κατηγορία σε αρκετά ικανο-
Όπως έχει ήδη αναφερθεί το εύρος και η
ποιητικό βαθμό τα κύρια χαρακτηριστικά του
πολυπλοκότητα της παρούσας έρευνας καθώς
δείγματος ως αυτά είχαν προσδιοριστεί στην
και ο συνδυασμός δυο τεχνικών δειγματολη-
φάση του σχεδιασμού (τύπος ερωτηματο-
ψίας έθεσε ως προϋπόθεση την χρήση λογι-
λογίου, επαρχία κοκ).
σμικών (MS Excel και SPSS) για να διασφα-
λιστεί η έγκυρη και αξιόπιστη επιλογή του Θα πρέπει να αναφερθεί ότι ο κατάλογος με
δείγματος. την απογραφή επιχειρήσεων της Στατιστικής
Υπηρεσίας δεν συμπεριλάμβανε επιχειρήσεις
Αρχικά χρησιμοποιώντας το λογισμικό SPSS
στον τομέα NACE A (Γεωργία, Δασοκομεία και
δημιουργήθηκαν ξεχωριστά αρχεία για κάθε
Αλιεία). Η Ομάδα Μελέτης κατόπιν επικοινω-
μονοψήφιο κώδικα NACE. Στη συνέχεια
νίας με το αρμόδιο υπουργείο εξασφάλισε
δημιουργήθηκε λογιστικό φύλλο Excel όπου
πρόσβαση στις απαραίτητες πληροφορίες από
με τη χρήση φόρμουλων IF, COUNTIF και
όπου και επιλέγηκε ο ανάλογος αριθμός
RANDOM επιλέγηκε το στρωματοποιημένο
επιχειρήσεων.
δείγμα στη βάση των κριτηρίων.

Από τον παραπάνω πίνακα δημιουργήθηκε το

δειγματοληπτικό πλαίσιο (sampling frame)

Στρωματοποιημένο δείγμα – NACE F

Σύνολο δείγματος 400
Πληθυσμός 5609

Στρωματοποίηση ανά επαρχία Στρώμα Σύνολο κατά επαρχία Δείγμα

Λευκωσία 1 1 2021 144

Λεμεσός 2 2 1895 135
Πίν. 7.4.
Στρωματοποιημένο Αμμόχωστος 3 3 302 22
δείγμα – NACE F
Λάρνακα 4 4 910 65
Πάφος 5 5 480 34
-144-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 από την ανάγκη ενοποίησης των δεδομένων ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Χαρακτηριστικά Δειγματοληψίας προερχόμενα από εννέα διαφορετικά ερωτη- ΕΞΥΠΝΗΣ
ματολόγια σε μια ενιαία βάση. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Για να επιτευχτεί η προσαρμογή των υπό
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εξέταση θεματικών αναπτύχθηκαν εννέα Με το πέρας της διαδικασίας ποιοτικού

τύποι ερωτηματολογίων οι οποίοι έλαβαν ελέγχου και καταχώρησης δεδομένων, 753

υπόψη τις ιδιαιτερότητες και τα χαρακτη- ερωτηματολόγια κρίθηκαν κατάλληλα για

ριστικά των επιχειρηματικών κλάδων και περαιτέρω στατιστική επεξεργασία.

τομέων παραγωγής. Η αντιστοιχία τύπων Με βάση το σύνολο του πληθυσμού (35,262

ερωτηματολογίων με τους κώδικες NACE επιχειρήσεις) το δείγμα 753 επιχειρήσεων
παρουσιάζονται πίνακα 7.2. αντιστοιχεί σε στατιστικό λάθος ± 3.53 με

Τα 827 ερωτηματολόγια τα οποία είχαν τεθεί διάστημα εμπιστοσύνης 95%.

ως στόχος, κρίθηκαν ως ικανοποιητικά για Θα πρέπει να επισημανθεί ότι το μέγιστο

περαιτέρω ανάλυση. Με την ολοκλήρωση της στατιστικό λάθος εφαρμόζεται σε δείκτες
έρευνας πεδίου ακολούθησε καταχώρηση των λόγων (ratios) όπου ο παρονομαστής είναι το
ερωτηματολογίων σε ειδικό λογισμικό κατά- σύνολο του δείγματος δηλαδή ποσοστά επί
χώρησης δεδομένων (SPSS Data Collection) του συνόλου. Σε υπο-ομάδες του δείγματος
πρωτίστως για να διασφαλιστεί η αξιόπιστη αναλογούν μεγαλύτερα στατιστικά λάθη.
καταχώρηση των δεδομένων και να αντιμε-
τωπιστεί η πολυπλοκότητα η οποία πρόεκυψε

Διάγ. 7.1.
Κατανομή
Ερωτηματολογίων
κατά Επαρχία.

Διάγ. 7.2.
Κατανομή
Ερωτηματολογίων
κατά
Ερωτηματολογίου.
-145-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 7.3. Ανάλυση Απαντήσεων

Πιο κάτω παρουσιάζονται και σχολιάζονται τα

κύρια αποτελέσματα των τεχνοδιαγνώσεων
επιχειρήσεων36.

Γενική Εικόνα Επιχείρησης

Αναφορικά με τον κύκλο εργασιών οι

επιχειρήσεις που εκτελούν εργασίες κάτω των
100 χιλιάδες ευρώ είναι το 35%, οι
επιχειρήσεις που εκτελούν εργασίες μεταξύ
100 χιλιάδες και 500 χιλιάδων αποτελούν το
36%, οι εταιρείες που φθάνουν το ένα
εκατομμύριο σε κύκλο εργασιών το 10%, ενώ
το 19% των επιχειρήσεων, ξεπερνά το ένα
εκατομμύριο ευρώ.

Η πρώτη ανάγνωση του στατιστικού

ευρήματος δείχνει ότι ο κορμός επιχειρήσεων
στην Κύπρο είναι πολύ μικρές και μικρο-
μεσαίες επιχειρήσεις.

Στην περίοδο της ύφεσης και της κατάρ-

ρευσης του τραπεζικού τομέα, συρρικνώθηκε
σημαντικά το ΑΕΠ (όπως αναφέρθηκε και στο
κεφάλαιο της αποτύπωσης της οικονομίας).
Ως αναμενόμενο λοιπόν θα μπορουσε να
χαρακτηριστεί το εύρημα, ότι το 61% των
επιχειρήσεων κατά τη τελευταία διετία
παρουσίασε ζημίες, το 34% κέρδη, ενώ το
5% παρέμεινε σταθερό

Ανταγωνιστικότητα Προϊόντων

Μια αρχική αποτύπωση της ανταγωνιστι-

κότητας των προϊόντων της Κύπρου
εμφανίζεται στο Διάγραμμα 7.4. όπου το 63%
των ερωτηθέντων θεωρεί ότι η ποιότητα είναι
ο κύριος παράγοντας της ανταγωνιστι-
κότητας, το 27% η τιμολογιακή πολιτική, το
5% οι καινοτομίες που εφαρμόζονται, το 3%
στη στρατηγική μάρκετινγκ και το 2% απαντά

36
Σημειώνεται ότι το άθροισμα των ποσοτών κάποιων
-146-

πινάκων διαφέρει από το 100% καθώς εφαρμόστηκε

στρογγυλοποίηση στις επί μέρους τιμές.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ότι η ανταγωνιστικότητα των προϊόντων ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
εξαρτάται από τις βασικές υποδομές και ΕΞΥΠΝΗΣ
Διαγ. 7.5.
υπηρεσίες. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Πως αντιλαμβάνεστε την ανάγκη
για να αναπτυχθεί ένα νέο ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Μια περισσότερο προσεκτική ανάγνωση του
ευρήματος καταδεικνύει ότι η παραγωγική προιόν/υπηρεσία;
δραστηριότητα στην Κύπρο είναι εντάσεως
2%
ποιότητας και όχι έντασης ποσότητας ή
εργασίας. 17% 28%
7%
Ως εκ τούτου η ποιότητα αποτελεί πυλώνα
ανάπτυξης με ουσιαστικό αντίκτυπο τόσο στο 43%
3%
εργατικό προσωπικό το οποίο θα πρέπει να
είναι έμπειρο, εκπαιδευμένο και επαρκώς
αμειβόμενο. Η ροπή στη φθηνή εργασία, θα
τη συμμετοχή σε εθνικές και διεθνείς
ανατρέψει την κουλτούρα ποιότητας υποβα-
κλαδικές εκθέσεις
θμίζοντας το σύνολο των υφιστάμενων την εθνική και διεθνή ακαδημαϊκή
ποιοτικών παραγόντων βιβλιογραφία
την εμπειρική παρατήρηση του πώς κινείται η
αγορά
Ανάπτυξη Νέων Προϊόντων διαφημίσεις στα Μέσα Ενημέρωσης

Αξιοσημείωτη είναι ο τρόπος που αντιλα-

συζητήσεις που κάνετε με τους πελάτες σας
μβάνονται την ανάγκη για την ανάπτυξη
νέων προϊόντων ή υπηρεσιών οι επιχειρήσεις. Άλλο

Το 43% αντιλαμβάνεται εμπειρικά την ανάγκη

δημιουργίας νέων προϊόντων, το 28%
συμμετέχοντας σε εκθέσεις, το 17% από Διαγ. 7.6.
διαφημίσεις και μέσα ενημέρωσης, ενώ μόλις Ποιός είναι υπεύθυνος για την
το 3% από τη διεθνή βιβλιογραφία. ανάπτυξη του νέου προϊόντος;

Τούτο αποδεικνύει ότι η ακαδημαϊκή γνώση

είναι απομακρυσμένη από τις ανάγκες της
αγοράς.

Αναφορικά με το ποιος είναι υπεύθυνος για 1% 1%

την ανάπτυξη του νέου προϊόντος το 61% 2% 14%
απαντά ότι είναι ο ιδιοκτήτης, το 18% ο
διευθυντής και μόλις το 2% ο υπεύθυνος του 18%
τμήματος ανάπτυξης και έρευνας. 64%

Με δεδομένο ότι ο κορμός των επιχειρήσεων

είναι ΜΜμΕ είναι αναμενόμενο τις αποφάσεις
ένταξης νέων προϊόντων στην αγορά είναι ο
Ο ιδιοκτήτης της επιχείρησης
ιδιοκτήτης της επιχείρησης
Ο διευθυντής της επιχείρησης

Ο υπεύθυνος του τμήματος έρευνας και

ανάπτυξης
Ο υπεύθυνος του τμήματος marketing

Υπάρχει κοινή διαβούλευση των παραπάνω

-147-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Πιστοποιήσεις Τα περισσότερο διαδεδομένα πιστοποιητικά
είναι το ISO (66%) και το HACCP (22%)
Η πιστοποίηση, παρά το γεγονός ότι η
ποιότητα αναφέρθηκε ως κύρια παράμετρος Παρόμοια αρνητική είναι η εικόνα των
που προσδιορίζει την πολιτική ανάπτυξης, δεν κυπριακών επιχειρήσεων ως προς την
αποτελεί προτεραιότητα των επιχειρήσεων. περιβαλλοντική πιστοποίηση, καθώς:
Μόλις το 30% των επιχειρήσεων έχουν λάβει
 78% δεν έχει λαβει κάποια,
κάποιο είδος πιστοποίησης.
 11% έχει βραβευτεί με την
Η μη πρόθεση να λάβουν στο μέλλον πιστο- πιστοποίηση ecolabel
ποίηση στο επίπεδο του 77% δείχνει ότι οι  8% έχει λάβει την ΕΝ1400
επιχειρήσεις δεν είναι εξοικειωμένες με την πιστοποίηση και
αναγκαιότητα πιστοποίησης. Προς τούτο θα  μόλις το 3% με το σύστημα EMAS.
πρέπει οι αρμόδιοι φορείς να ξεκινήσουν
δράσεις ευαισθητοποίησης των επιχειρήσεων.
-148-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικές Υποδομές Διάγ. 7.11-7.14.
Βαθμός Ικανοποίησης Επιχειρήσεων από Βασικές ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Υποδομές. ΕΞΥΠΝΗΣ
Στα έργα υποδομής που αφορούν στο δίκτυο
διανομής ηλεκτρικού ρεύματος το σύνολο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
των κλάδων είναι ικανοποιημένο, παρά τα
προβλήματα που προέκυψαν στο παρελθόν.
Ωστόσο, οι εκπρόσωποι των τουριστικών επι-
χειρήσεων σε ποσοστό 22,2% αναφέρουν
πως δεν είναι καθόλου ικανοποιημένοι από το
δίκτυο.

Στην ερώτηση για την ικανοποίηση των

επιχειρηματιών από το δίκτυο υδροδότησης,
η μεγάλη πλειοψηφία σε όλους του κλάδους
εμφανίζονται πολύ ικανοποιημένοι. Περισσό-
τερο ικανοποιημένοι είναι οι επιχειρηματίες
του κατασκευαστικού τομέα (69,7% δηλώ-
νουν πολύ ικανοποιημένοι και 19,7 πάρα
πολύ). Λιγότερο ικανοποιημένοι παρουσιά-
ζονται οι εκπρόσωποι των τομέων του Τουρι-
σμού και της Γεωργίας καθώς περίπου το 1/3
δηλώνει καθόλου, λίγο ή μέτρα ικανοποίηση.

Στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, οι ερωτώ-

μενοι από όλους τους τομείς δηλώνουν ικα-
νοποιημένοι με τον κλάδο των μεταφορών να
εμφανίζεται πολύ ικανοποιημένο στο σύνολο
του (ποσοστό 100%)

Αναφορικά με τα έργα υποδομής και συγκε-

κριμένα στον τομέα των μεταφορών, η ικα-
νοποίηση μετριάζεται, με τους φορείς του
αγροτικού τομέα να δηλώνουν λίγη έως
μέτρια ικανοποίηση σε ποσοστό 78,6%.

Επιπλέον, οι κατ’ εξοχήν αρμόδιοι, εκπρόσω-

ποι του κλάδου των μεταφορών σε ποσοστό
66,6% αναφέρουν από καθόλου έως μέτρια
ικανοποίηση.

Αναφορικά με το αποχετευτικό δίκτυο, λιγό-

τερο ικανοποιημένοι εμφανίζονται οι επιχειρη-
ματίες του αγροτικού τομέα. Καθόλου ικανο-
ποιημένο δηλώνει το 46.6%, λίγο το 3,6%,
ενώ το 10,7% μέτρια ικανοποιημένο. Η χαμη-
λή ικανοποίηση των εκπροσώπων του κλάδου
πιθανώς να καταδεικνύει ελλείψεις του από-
χετευτικού συστήματος στις περιοχές εκτός
των αστικών κέντρων.
-149-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Σύσταση Επιχειρήσεων – Συνεργασία
με Δημόσιο - Φορολογία

Οι διαδικασίες σύστασης επιχειρήσεων είναι

ένας σημαντικής βαρύτητας δείκτης στο
Index του Global Competitive Report, όπου
επιβεβαιώνεται, ότι μεγάλος αριθμός
επιχειρηματιών, βρίσκει σύνθετη και
χρονοβόρα τη διαδικασία για τη σύσταση μιας
επιχείρησης. Δεδομένου ότι, στη παγκόσμια
κατάταξη στο σχετικό δείκτη η Κύπρος έχει
την 21η θέση, καταδεικνύεται ότι οι
επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην
Κύπρο επιδιώκουν την περαιτέρω απλοποίηση
και χαλάρωση των διαδικασιών.

Στο πλαίσιο αυτής της ερώτησης

διερευνήθηκε ο βαθμός ικανοποίησης των
επιχειρήσεων από τη συνεργασία τους με τις
υπηρεσίες του δημοσίου. Ένα μεγάλο
ποσοστό σε όλους τους κλάδους, ποσοστό
που κυμαίνεται από 12,5% (τομέας
ενέργειας) έως 43,5% (μεταφορές) δηλώνει
παντελή έλλειψη ικανοποίησης. Οι
απαντήσεις των ερωτηθέντων αποτυπώνουν
ανάγλυφα τη στάση των φορέων του
ιδιωτικού τομέα απέναντι σε ένα δημόσιο
τομέα που θεωρείται από τους πρώτους, εν
γένει δυσλειτουργικός.

Σε συνέχεια του προηγούμενου ζητήματος και

στο ερώτημα του κατά πόσο είναι δίκαιο το
φορολογικό σύστημα, η συντριπτική
πλειοψηφία των κλάδων της οικονομίας
θεωρεί ότι το φορολογικό σύστημα δεν είναι
δίκαιο απέναντι τους. Ενδεικτικά αναφέρεται
ότι το ποσοστό απαντήσεων που θεωρεί πολύ
ή πάρα πολύ δίκαιο το φορολογικό σύστημα
κυμαίνεται από 0% (γεωργία) έως 27%
(κατασκευές)

Διαφθορά - Γραφειοκρατία

Στον πεδίο της «διαφθοράς – δωροδοκίας»,

τα αποτελέσματα της έρευνας έδιξαν μια πιο
μετριοπαθή εικόνα από αυτή που καταγρά-
φεται στην έκθεση παγκόσμιας ανταγωνι-
Διάγ. 7.15-7.18. στικότητας, όπου στην αξιολόγηση ανάλογου
-150-

Απόψεις Επιχειρήσεων σε σχέση με Σύσταση Επιχείρησης,

Συνεργασία με Δημόσιο, Διαφθορά και Γραφειοκρατία. δείκτη διαφαίνεται να υπάρχει σημαντικό

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
πρόβλημα. Βέβαια να σημειωθεί ότι η Διάγ. 7.19-7.22.
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Απόψεις Επιχειρήσεων σε σχέση με Γραφειοκρατία,
ερώτηση ζητούσε να δηλωθεί ο εντοπισμός ΕΞΥΠΝΗΣ
Παραοικονομία, Συνεργασία με Τράπεζες και
σχετικών προβλημάτων από τον ίδιο τον Εργασιακά Θέματα. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ερωτώμενο και όχι γενικά η άποψη του για το ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
θέμα.

Το θέμα της γραφειοκρατίας, αναδεικνύεται

ως μείζων για τις τάξεις των επιχειρηματιών.
Το εύρημα αυτό, συνδυαζόμενο με τα
αντίστοιχα ευρήματα στα ζητήματα της
συνεργασίας με το δημόσιο, αναδεικνύει ένα
φαινόμενο που, -σύμφωνα με τους φορείς
του επιχειρηματικού κόσμου- αγγίζει το
σύνολο της λειτουργικότητας της δημόσιας
διοίκησης. Τα ποσοστά που καταγράφονται
υπέρ του περιορισμού του φαινομένου της
γραφειοκρατίας, είναι συντριπτικά από όλους
τους τομείς της οικονομίας.

Παραοικονομία – Κρίση

Η παραοικονομία αποτελεί επίσης ένα θέμα το

οποίο, σύμφωνα με τους ερωτηθέντες, χρίζει
άμεσης αντιμετώπισης, προκειμένου να
υπάρξει υγιής ανάπτυξη στο σύνολο της
κυπριακής οικονομίας. Το δίχως άλλο, όλοι οι
παραγωγικοί κλάδοι δηλώνουν ότι πρέπει,
άμεσα, να αντιμετωπιστεί το ζήτημα.

Η πρόσφατη κρίση που εκδηλώθηκε στο

τραπεζικό σύστημα και τα περιοριστικά μέτρα
που ισχύουν για τη διακίνηση κεφαλαίων
φαίνεται να επηρεάζουν το σώμα των
ερωτηθέντων, ωστόσο παρά την ένταση της
ύφεσης και των προβλημάτων που εμφανίζει
ο κλάδος, ένα καθόλου αμελητέο ποσοστό
ερωτηθέντων δείχνει σχετική ικανοποίηση .

Εργασιακά Θέματα – Προσωπικό

Η νομοθεσία που ρυθμίζει εργασιακά θέματα

κρίνεται μάλλον προβληματική από σημαντικό
αριθμό ερωτηθέντων, οι οποίοι ζητούν
αλλαγή της νομοθεσίας που διέπει τις
εργασιακές σχέσεις και τα ασφαλιστικά
θέματα.
-151-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Αναφορικά με το επίπεδο εξειδίκευσης του
προσωπικού, διαπιστώνεται επάρκεια
εξειδίκευσης του εργατικού δυναμικού σε
όλους τους κλάδους, ιδιαίτερα δε, στη
γεωργία, όπου η ικανοποίηση αγγίζει το
76,7% επί του συνόλου των ερωτηθέντων.
Παρά την αναφορά στην ύπαρξη εξειδι-
κευμένου προσωπικού διαπιστώνεται -το
φαινομενικά παράδοξο- οι εκπρόσωποι των
περισσότερων κλάδων, πλην της ενέργειας,
απαντούν ότι δυσκολεύονται να
προσελκύσουν εξειδικευμένο προσωπικό.
Ίσως η αδυναμία προσέλκυσης να οφείλεται
στην οικονομική δυστοκία του τελευταίου
διαστήματος που έχει επηρεάσει τον
επιχειρηματικό κόσμο

Σε συνέχεια της προηγούμενης απάντησης η

πολύ μεγάλη πλειοψηφία των ερωτηθέντων
απαντά ότι έχει χρησιμοποιήσει βοήθεια από
εξειδικευμένο προσωπικό κάτω από συνθήκες
πίεσης. Με μια δεύτερη ανάγνωση
συμπεραίνεται ότι το πλήρως εξειδικευμένο
προσωπικό χρησιμοποιείται σε έκτακτες
συνθήκες και όχι σε μόνιμη βάση.

Συνεργασία Μεταξύ Επιχειρήσεων

Στο πεδίο αυτό διαπιστώνεται η συνέργεια

επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου. Ιδιαίτερα
μεγάλα ποσοστά συνέργειας εμφανίζουν οι
τομείς της γεωργίας και των μεταφορών, ενώ
το χαμηλότερο ποσοστό συνεργειών
εντοπίζεται στον τομέα του τουρισμού.

Ανάλογη είναι και η στάση των ερωτηθέντων

αναφορικά με τις συνέργειες που αναπτύσ-
σονται μεταξύ διαφορετικών αλλά συγγενών
κλάδων παραγωγής. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον
παρουσιάζουν τα ευρήματα για τους τομείς
της ενέργειας (παρά το μικρό μέγεθος
δείγματος), χρηματο-οικονομικών και
γεωργίας όπου πέραν του 80% αναφέρουν
συνεργασία με επιχειρήσεις συγγενών
κλάδων. Δεδομένου ότι κανένας κλάδος δεν
λειτουργεί αυτόνομα, το αποτέλεσμα μπορεί
ίσως να θεωρηθεί αναμενόμενο
-152-

Διάγ. 7.19-7.22.
Απόψεις Επιχειρήσεων σε σχέση με την Πρόσληψη και .
Εξειδίκκευση Προσωπικού και τη Συνεργασία Μεταξύ
Επιχειρήσεων.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Στην ερώτηση αυτή υπάρχει σημαντική ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
διαφοροποίηση ανά κλάδο σε ό,τι αφορά το ΕΞΥΠΝΗΣ
βαθμό ικανοποίησης από τη συνέργεια μεταξύ Διάγ. 7.23-7.25. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Απόψεις Επιχειρήσεων σε σχέση με την διασύνδεση των
των επιχειρήσεων. Οι εκπρόσωποι του τομέα ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
πανεπιστημίων με τις επιχειρήσεις.
της Ενέργειας δηλώνουν πολύ μεγάλη
ικανοποίηση σε ποσοστό 87,5%, ενώ οι
ερωτηθέντες από τον κλάδο της γεωργίας
είναι πολύ ικανοποιημένοι σε ποσοστό μόλις
30%. Η στάση των ερωτώμενων από
διάφορους κλάδους εγείρει θέμα ποιότητας
και επιπέδου συνεργασίας.

Διασύνδεση Πανεπιστημίων –
Επιχειρήσεων

Η διασύνδεση των πανεπιστημίων με τις

επιχειρήσεις είναι ιδιαίτερα φτωχή, παρά την
προσπάθεια που γίνεται, κυρίως από την
πλευρά των πανεπιστημίων για ουσιαστική
διασύνδεση. Το πανεπιστήμιο ως πυλώνας
έρευνας και διδασκαλίας, δείχνει να
απομονώνεται από την αγορά ακόμη και
στους παραγωγικούς τομείς που έχουν υψηλή
ένταση τεχνολογικής υποδομής, όπως η
ενέργεια, η βιομηχανία και οι μεταφορές.

Τα επιτεύγματα των ακαδημαϊκών, των

ερευνητών και του πανεπιστημίου εν γένει,
δεν δείχνουν να απορροφώνται παρά μόνο σε
ένα μικρό ποσοστό από την αγορά. Στην
πραγματικότητα ο επιχειρηματικός κόσμος
δείχνει σε πολύ μεγάλο βαθμό να μην
γνωρίζει τις δυνατότητες ανάπτυξης των
πανεπιστημίων που εδράζονται στην Κύπρο.

Με παρόμοιο τρόπο που συνδέεται με την

άγνοια των πεπραγμένων στα πανεπιστήμια,
η αγορά, δεν γνωρίζει πώς (και αν) μπορεί να
βοηθηθεί από το ερευνητικό έργο που
παράγεται στα πανεπιστήμια. Οι ερωτώμενοι -
σε πολύ υψηλά ποσοστά- δεν γνωρίζουν τις
διαδικασίες και τις δυνατότητες στήριξης που
είναι σε θέση να παρέχουν τα πανεπιστήμια
ως φορείς της γνώσης και της έρευνας.
-153-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η απόσταση που χωρίζει πανεπιστήμια και
επιχειρήσεις είναι επίσης προφανής και από
τα ευρήματα που προκύπτουν στο ερώτημα
αναφορικά με τη σύναψη σχέσεων των
εγχώριων επιχειρήσεων με το πανεπιστήμιο.
Σε μεγάλο ποσοστό (για παράδειγμα η
γεωργία με 66,7%) οι επιχειρηματίες
απαντούν ότι δεν είναι καθόλου εύκολο να
συναφθεί μια σχέση συνεργασίας με τα
πανεπιστήμια. Το ποσοστό των ερωτηθέντων
που υποστηρίζουν ότι είναι πολύ εύκολη μια
τέτοια σύναψη σχέσεων είναι εξαιρετικά
μικρό σε όλους τους κλάδους με εξαίρεση τον
κλάδο των χρηματοοικονομικών.

Με το σκεπτικό «το παρελθόν καθορίζει το

μέλλον», και σε πλήρη αντιστοιχία με τις
προηγούμενες απαντήσεις, το μεγάλο
ποσοστό των ερωτηθέντων σε όλους τους
παραγωγικούς τομείς δεν έχει ποτέ συνάψει
οιαδήποτε σχέση με πανεπιστημιακούς φορείς
και ερευνητικά κέντρα.

Υποδομές ΕΤΑΚ

Αναφορικά με την ικανοποίηση των

ερωτηθέντων σχετικά με τις υποδομές
έρευνας, διαπιστώνεται ότι επικρατεί μια
μέτρια ικανοποίηση σε όλους τους τομείς,
ιδιαιτέρως, ενώ περισσότερο ικανοποιημένοι
είναι οι επιχειρηματίες στον
χρηματοοικονομικό κλάδο.

Η χαμηλή τεχνολογική ένταση των

επιχειρήσεων στην Κύπρο (δεδομένης και της
ισχνής συνεργασίας με τα πανεπιστήμια και
τα ερευνητικά κέντρα), αποτυπώνεται
εύγλωττα και στα ευρήματα σχετικά με τη
συμμετοχή σε επιδοτούμενα προγράμματα
έρευνας και ανάπτυξης τεχνολογίας, που
σχετίζεται με το αντικείμενο της εργασίας
τους. Το εύρημα αυτό ισχύει ακόμη και για
επιχειρήσεις υψηλής τεχνολογικής υποδομής,
όπως η ενέργεια, η μεταποίηση και οι
κατασκευές.
-154-

Διάγ. 7.24-7.26.
Απόψεις Επιχειρήσεων σε σχέση με τις δυνατότητες πανεπιστημίων,
τις υποδομές ΕΤΑΚ και τη συμμετοχή σε προγράμματα έρευνας.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Χρηματοδοτικά Προγράμματα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Στην ερώτηση «Σε ποιο πρόγραμμα θα ΕΞΥΠΝΗΣ

θέλατε να συμμετάσχετε περισσότερο;» ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
αποτυπώνεται περισσότερο ευδιάκριτα η
ανάγκη των επιχειρηματιών να επενδύσουν
στον εξοπλισμό και τις νέες τεχνολογίες.

Ένα σημαντικό ποσοστό, επιθυμεί να συμ-

μετάσχει σε προγράμματα τεχνολογίας και
έρευνας. Ένα επίσης σημαντικό ποσοστό
ακολουθεί την «παπατημένη» και ζητά να
ενταχθεί σε προγράμματα επιχορήγησης για
την αγορά εξοπλισμού. Είναι αξιοσημείωτο ότι
το 8% των ερωτηθέντων θα ήθελε να
συμμετάσχει σε προγράμματα κατάρτισης και
επιμόρφωσης.

Η οικονομική βάση της Κύπρου από το νέο

χρηματοδοτικό πλαίσιο, προσδοκεί την
ενίσχυση και ανάπτυξη των επιχειρήσεων
τους, μέσω της χρηματοδότησης για αγορά /
αναβάθμιση εξοπλισμού, ανακαινίσεις κ.α.
Επίσης ζητείται η αρωγή της ΕΕ για την
προώθηση της έρευνας και την ανάπτυξη
νέων προϊόντων.

Τέλος βασικό αίτημα της βάσης της

οικονομίας της Κύπρου είναι η ευκολότερη
πρόσβαση σε δανεισμό, η μείωση της
ανεργίας η αύξηση των κρατικών δαπανών
για έρευνας και ανάπτυξη.

Στην διερευνητική ερώτηση σε όσους

επιχειρηματίες δεν έχουν συμμετάσχει σε
ευρωπαϊκά προγράμματα, για ποιο λόγο δεν
το έπραξαν, το 38,8% ότι δεν είχαν την
κατάλληλη πληροφόρηση για να συμμετά-
σχουν, το 35,4 συγκυριακά δεν είχαν την
δυνατότητα να συμμετάσχουν ενώ το 17%
δεν ενδιαφέρθηκε να συμμετάσχει.

Οι απαντήσεις αναδεικνύουν στο μέγιστο

δυνατό βαθμό την αναγκαιότητα καλύτερης
Διάγ. 7.27-7.30.
ενημέρωσης των τελικών χρηστών. Απόψεις
Επιχειρήσεων σε
σχέση με τα
Χρηματοδοτικά
Προγράμματα
-155-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Προτεραιότητες Με βάση τις απαντήσεις τους οι ερωτώμενοι
επέλεξαν με σημαντική διαφορά τους τομείς
Το ερώτημα αυτό επιχειρεί να αναδείξει
της ενέργειας (42%) και του τουρισμού
ποιους τομείς θεωρεί ο επιχειρηματικός
(25%) ως τους βασικούς ανάπτυξης στο
κόσμος ότι θα πρέπει να αποτελέσουν τον
άμεσο και απώτερο μέλλον.
κεντρικό άξονα αναπτυξιακής προοπτικής τα
επόμενα χρόνια. Οι απαντήσεις είναι στραμ- Οι υπόλοποι τομείς ακολουθούν με
μένες προς τους τομείς που αφενός έχουν ή μονοψήφια ποσοστά: τριτογενής – εμπόριο
αναμένεται να αναπτύξουν ισχυρό συγκριτικό (7%), γεωργία – κτηνοτροφία (5%),
πλεονέκτημα και αφετέρου δείχνουν τη κατασκευαστικός (4%), παιδεία (4%),
μεγαλύτερη διασύνδεση και συνάφεια με τους χρηματοπιστωτικός (4%), βιομηχανία (3%)
λοιπούς παραγωγικούς κλάδους. και υγεία (2%).

Το ερώτημα «Ποιοι νομίζετε ότι θα είναι οι Στην ερώτηση: «Εκτός από το δικό σας
τομείς της οικονομίας που θα καθορί- κλάδο, που πιστεύετε ότι η Κύπρος θα
Διάγ. 7.31-7.32. σουν την ανάπτυξη της Κύπρου τα πρέπει να επενδύσει στο άμεσο μέλλον;»
Απόψεις
Επιχειρήσεων σε επόμενα χρόνια» προσπαθεί να αναδείξει οι ερωτώμενοι ξεχώρισαν ξανά την ενέργεια
σχέση με τους ποιους τομείς η βάση της οικονομίας θεωρεί και τον τουρισμό ως τους βασικούς τομείς
Τομείς
Προτεραιότητας ότι θα πρέπει να αποτελέσουν τον κεντρικό ανάπτυξης που θα πρέπει να επενδύσει η
για το Μέλλον. άξονα ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Κύπρος στο μέλλον.

Τα αποθέματα ενεργειακών κοιτασμάτων στη

θάλασσα της Κύπρου, αλλά και η
δυνατότητες για ανάπτυξη εναλλακτικών
μορφών ενέργειας προσδίδουν με πολύ
ελπιδοφόρα προοπτική ανάπτυξης. Ωστόσο, η
ανάδειξη και εκμετάλλευση των όποιων
ενεργειακών κοιτασμάτων απαιτεί προσεκτικό
σχεδιασμό και αποτελεσματική διαχείριση .

Ο Τουρισμός, ως ο κλάδος που έχει τη

μεγαλύτερη δικτύωση στην οικονομία της
Κύπρου αποτέλεσε ανάχωμα ενάντια στην
ύφεση δημιουργώντας υπεραξίες και κέρδη.
Θα πρέπει να τονιστεί όμως ότι για να
εξασφαλιστεί η μεγαλύτερη δυνατή
συμμετοχή των άμεσα και έμμεσα
συνδεομένων κλάδων στην παραγωγική
δραστηριότητα του τουρισμού, είναι
απαραίτητο να γίνουν σημαντικές
διαρθρωτικές αλλαγές επιτυγχάνοντας τη
μετάβαση από το μαζικό τουρισμό στο
βιώσιμο.
-156-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 επιχειρήσεων, γεγονός που αποτελεί ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ανασταλτικό παράγοντα στην πορεία της ΕΞΥΠΝΗΣ
7.4. Πολυμεταβλητή χώρας προς την πραγματική σύγκλιση με ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ανάλυση την ΕΕ και τη διασφάλιση της βέλτιστης ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ποιότητας ζωής.
Σκοπός της πολύ-παραγοντικής ανάλυσης
Το χαμηλό επίπεδο ανταγωνιστικότητας
είναι ο προσδιορισμός των επαγωγικών σχέ-
είναι δυνατό επίσης να επηρεάσει αρνητικά
σεων μεταξύ μεταβλητών με αναφορά στην
τη διατήρηση συνθηκών πλήρους
στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης.
απασχόλησης και να οδηγήσει σε χαμηλή
Μοντέλα χώρου - χρόνου, οικονομικών δρα- ποιότητα των νέων θέσεων εργασίας που
στηριοτήτων, εκπαίδευσης, καινοτομίας δημιουργούνται. Ειδικότερα, η δομή της
είναι μερικές από τις μεταβλητές που παραγωγικής βάσης σε συνδυασμό με το
χρησιμο-ποιούνται. Κάθε μια από τις έξι πλέγμα συν-εξαρτήσεων μεταξύ τους,
ενότητες του δομημένου ερωτηματολογίου, αναδεικνύει ότι υπάρχει μεν ένα ανεκτό
υποστηρίζει μια ομάδα μεταβλητών με δίκτυο υποδομών σε ό,τι αφορά τις
συγκεκριμένα και μονοσήμαντα μεταφορές, τις τηλεπικοινωνίες, τη
χαρακτηριστικά: ενότητα 1: Δομή και διαχείριση των ενεργειακών πόρων κ.α,
Λειτουργία Επιχείρησης, ενότητα 2: ωστόσο, αυτές δεν συσχετίζονται θετικά και
Προϊόντα και Υπηρεσίες, ενότητα 3: Ανθρώ- έντονα κυρίως με το δίκτυο των
πινο δυναμικό, ενότητα 4: Δίκτυο συνεργα- συνεργασιών, την κινητι-κότητα του
σιών, ενότητα 5: Νέες τεχνολογίες – ανθρώπινου δυναμικού, καθώς και των
Έρευνα και Ανάπτυξη, ενότητα 6: προϊόντων. Οι ερωτήσεις της ενότη-τας
Συμμετοχή σε Χρηματοδοτικά Προγράμματα. τέσσερα που αναφέρονται στο δίκτυο των

Για τις ανάγκες της ανάλυσης δημιουργήθη- συνεργασιών, ωστόσο, κάνουν εμφανές, ότι

καν πίνακες σε περιβάλλον SPSS (v.17.0), υπάρχει κακό κλίμα συνεργασίας και κυρίως

για κάθε μια από τις εννέα κατηγορίες έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των παραγω-

ερωτη-ματολογίων και αναπτύχθηκαν οι γικών ομάδων.

κατάλληλοι πίνακες συσχετίσεων. Για τη Η ροπή προς την επιχειρηματικότητα στην

διαμόρφωση μιας ενιαίας εικόνας, οι Κύπρο γενικά είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα
αναγνώσεις των συσχετίσεων τέθηκαν υπό δεδομένου το ποσοστό αυτοαπασχολούμε-
την κρίση της Ομάδας Μελέτης. νων, σε μικρές ατομικές επιχειρήσεις με

Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το πλήθος προσωπικό ή χωρίς προσωπικό, στο σύνολο

των δεδομένων είναι τέτοιο που δεν είναι του εργατικού δυναμικού στη βιομηχανία

εφικτό να συμπεριληφθεί ολόκληρο στην και τις υπηρεσίες.

παρούσα έκθεση αποτελεσμάτων, ωστόσο, Η εικόνα που παρουσιάζεται όσον αφορά το

θα γίνει η προσπάθεια μιας σύντομης μέγεθος των επιχειρήσεων είναι η πλήρης
αποτίμη-σης. κυριαρχία των «Πολύ Μικρών
Επιχειρήσεων» δηλαδή των μονάδων με
Αποτίμηση της Ανταγωνιστικότητας λιγότερους από 10 απασχολουμένους. Αυτή
της Οικονομίας η διάρθρωση της οικονομίας σε πολύ μικρές
επιχειρήσεις κα-λύπτει συγκεκριμένες
Όπως αναλύθηκε και τεκμηριώθηκε από
ανάγκες της αγοράς, συσχετίζεται όμως
όλες τις αναλύσεις και τα στοιχεία της
αρνητικά με τις δυνατό-τητες μεγάλων
μελέτης, η οικονομική ύφεση επέτεινε ένα
όγκων εξαγωγών σε άλλες χώρες.
ήδη μη ικα-νοποιητικό επίπεδο
-157-

ανταγωνιστικότητας των κυπριακών

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Επίσης, η αλλαγή του τρόπου ζωής και κατά- Η δομική εγγενείς αδυναμία να διαφο-
νάλωσης των Κυπρίων, τείνει να περιορίσει ροποιηθεί διαχρονικά η δομή και το μέγεθος
ακόμη περισσότερο την παραγωγή, δημιου- των επιχειρηματικών μονάδων σε όλους
ργώντας αρνητικό ισοζύγιο κυρίως στον τους παραγωγικούς τομείς, αποτελεί
πρωτογενή τομέα (γεωργία κτηνοτροφία) και τη σημαντικό διαρθρωτικό πρόβλημα της
μεταποίηση. κυπριακής οικονομίας, το οποίο επενεργεί
ανασταλτικά στην αξιοποίηση οικονομιών
Συνοπτικά, οι παράγοντες, στους οποίους
κλίμακας, στην υιοθέτηση προηγμένης
οφείλονται οι πιέσεις στην ανταγωνιστικότητα
τεχνολογίας και στη διενέργεια υψηλών
της κυπριακής οικονομίας θα μπορούσαν να
ανάλογων επενδύσεων σε μηχανικό
συνοψιστούν στους παρακάτω:
εξοπλισμό και ερευνητικές δρα-στηριότητες
 Τα ιδιαίτερα εδαφικά και γεωγρα-φικά και στην αξιοποίηση των ευκαι-ριών που
χαρακτηριστικά της Κύπρου: το πολύ μικρό προσφέρονται από τις ραγδαίες εξελίξεις
μέγεθος σε συνδυασμό με το νησιώτικο στις Τεχνολογίες Πληροφορίας και
χαρακτήρα της χώρας, η απομακρυσμένη Επικοινωνιών
γεωγραφική θέση σε σχέση με το κέντρο
Στην παράμετρο της δομής
δραστηριοτήτων της ΕΕ γεγονός το οποίο
διακυβέρνησης είναι εμφανή δυο
αυξάνει κατά πολύ τo μεταφορικό κόστος
φαινομενικά, εκ διαμέτρου αντίθετες τάσεις.
αγαθών και υπηρεσιών, τα προβλήματα
Στη πρώτη τάση, αναδει-κνύεται η πίστη
απομόνωσης και η αδυναμία διασύνδεσης με
των κάτοικων στους θεσμούς της
βασικούς διαδρόμους Διευρωπαϊκών Δικτύων.
δημοκρατίας, θεμελιώνοντας συνθήκες
 Το πολύ μικρό μέγεθος των επι-χειρήσεων, ο
ομαλότητας και σταθερότητας, ενώ στον
προσανατολισμός των παραγωγικών τομέων της
αντί-ποδα, τίθεται θέμα χριστής
οικονομίας σε δραστηριότητες χαμηλής προτιθέ-
διακυβέρνησης (σε όλα τα επίπεδα της
μενης αξίας, το χαμηλό επίπεδο και η ανεπαρκής
πολιτικής) και διοι-κητικής παθογένειας, η
σύνδεση της καινοτομίας με την παραγωγική
οποία δημιουργεί φαινόμενα ευνοιοκρατίας,
διαδικασία
διαφθοράς, γρα-φειοκρατίας και σπατάλης
 Τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα των δαπανών
του δημοσίου χρήματος.
για την έρευνα και τεχνολογία (τόσο από το
δημόσιο όσο κυρίως από τον ιδιωτικό τομέα), η Από την άλλη πλευρά, το κράτος, έχει έναν
περιορισμένη διείσδυση και αξιο-ποίηση των δεσπόζοντα ρόλο στις επενδύσεις στην
νέων τεχνολογιών και ειδικά των Τεχνολογιών έρευ-να και τις νέες τεχνολογίες, από όπου
Πληροφορίας και Επικοινωνιών και το πολύ προκύπτει και ένας έντονα θετικός συσχετι-
χαμηλό επίπεδο άμεσων ξένων παραγωγικών σμός της παραγωγικότητας στην έρευνα με
επενδύσεων ιδιαίτερα σε τεχνολογικά τη διάθεση των κρατικών κονδυλίων.
προηγμένους τομείς.
Αναφορικά με τα δίκτυα συνεργασιών στο
 Η χαμηλή ανταγωνιστικότητα της οικονομίας
πλαίσιο της έρευνας κρατικοί φορείς,
είναι συνάρτηση και των παραμέτρων που
δηλαδή τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά
προσδιορίζουν την αγορά εργασίας (π.χ.
κέντρα, παρόλο που απορροφούν το μεγάλο
προβλήματα στην ευελιξία της αγοράς) καθώς
μέρος των ερευνητικών κονδυλιών, η
και προβλημάτων στην προσαρμοστικό-τητα και
διασπορά της γνώσης είναι εξαιρετικά μικρή.
ποιότητα των ανθρώπινων πόρων, όπως η
Αυτό οφεί-λεται στην κακή διασύνδεση των
χαμηλή συμμετοχή σε προγράμματα δια βίου
πανεπιστη-μίων με την ευρεία βάση των
μάθησης και η ανεπαρκής σύνδεση της
επιχειρήσεων. Για παράδειγμα, τα γραφεία
εκπαίδευσης και κατάρτισης με την αγορά
διασύνδεσης δεν έχουν διεισδύσει επαρκώς
εργασίας.
στον παραγωγικό ιστό, με αποτέλεσμα
-158-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
μεγάλο ποσοστό των επιχειρήσεων να μην απασχολεί το 25% των εργαζομένων και ο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
γνωρίζει καν την ύπαρξή τους. τριτογενής τομέας των υπηρεσιών, , ΕΞΥΠΝΗΣ
απορροφά το 72% περίπου των ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Παρόλα αυτά, οι παραγωγικοί φορείς διατη-
απασχολούμενων. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ρούν την πίστη τους στην αναγκαιότητα
ύπαρξης των τριτοβάθμιων ιδρυμάτων και Άλλο χαρακτηριστικό της διάρθρωσης του
των ερευνητικών κέντρων, αναδεικνύοντας ανθρώπινου δυναμικού είναι ο σημαντικά μεγάλος
το ρόλο τους ως κομβικό στη διασπορά της αριθμός των ξένων εργατών από τρίτες χώρες, η
γνώσης, με την υποσημείωση όμως ότι θα πλειονότητα των οποίων βρίσκονται στην Κύπρο
πρέπει να συνεργαστούν περισσότερο αρμο- με μικρής διάρκειας σύμβαση εργασίας και
νικά με την αγορά. απασχολούνται σε επαγγέλματα που δεν απαιτούν
υψηλή ειδί-κευση, καθώς και σε κλάδους ψηλής
Το ανθρώπινο δυναμικό, αναδεικνύεται
έντασης εργασίας. Επίσης, παρατηρήθηκε μια
ως ένα βασικό ανταγωνιστικό πλεονέ-
έντονη εισροή επιστημόνων από την Ελλάδα.
κτημα της οικονομίας. Παρά την έκρηξη
των δεικτών ανεργίας, παρατηρήθηκε, ότι η Σχετικά με τη δημόσια διοίκηση διατηρεί ικανό και
ηλικιακή ομά-δα των νέων συμμετέχει αξιόλογο προσωπικό, με πολύ υψη-λό επίπεδο
σημαντικά λιγότερο στην παραγωγική δια- μόρφωσης και πλούσιες εμπειρίες. Ενδεικτικά,
δικασία, κυρίως οφειλό-μενη στην ψηλή αναφέρεται ότι 54% των δημό-σιων υπαλλήλων
συμμετοχή των νέων στο τυπικό έχουν τουλάχιστον τριτο-βάθμια εκπαίδευση, ενώ
εκπαιδευτικό σύστημα (στην Κύπρο και στο 33% κατέχουν προσόντα πανεπιστημιακής ή
εξωτερικό). μεταπτυχιακής εκπαίδευσης.

Αντίθετα παρατηρούνται υψηλά ποσοστά Η διείσδυση και αξιοποίηση των νέων

συμμετοχής στην παραγωγική διαδικασία, τεχνολογιών και ειδικά των Τεχνολογιών
στις ηλικιακές ομάδες 25-54 και 55-64 ετών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Κύπρο
(86,1% και 52,6% αντίστοιχα το 2005), με εξακολουθεί να βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα
εντονότερους ρυθμούς αύξησης στην πρώτη σε ό,τι αφορά τη δημιουργία τεχνολογίας,
ηλικιακή ομάδα. Από αυτή τη συσχέτιση, ενώ διαφαίνεται μια έντονη τάση εισαγωγής και
γίνεται αντιληπτό ότι παραδοσιακά, δίνεται χρήσης νέων τεχνολογιών στο σύνολο σχεδόν
έμφαση στην εκπαίδευση της ηλικιακής των επιχειρήσεων. Υποδεικνύεται μια έντονα
ομάδος 18-24 ετών. θετική συσχέτιση της υιοθέτησης νέων
τεχνολογιών με όλο το φάσμα της παραγωγικής
Ως προς την ποιότητα του ανθρώπινου
βάσης, η οποία θα εξελίσσεται ως σημαντικά
δυνα-μικού χαρακτηρίζεται γενικά από
εντονότερη, όσο απομακρύ-νεται η οικονομική
υψηλό εκπαιδευτικό επίπεδο, ευελιξία
ύφεση.
και διάθεση διαρκούς- δια βίου
μάθησης, ωστόσο, οι υποδομές διαρκούς Αναφορικά με τη χωρική κατανομή, παρά το
μάθησης εξαιρετικά περιορισμένες. Θα μικρό μέγεθος της Κύπρου, τόσο σε έκταση,
πρέπει να αναφερθεί ότι το σύνολο σχεδόν όσο και σε πληθυσμό και με δεδομένο το
της παραγωγικής βάσης αναγνωρίζει τη γενικά ικανοποιητικό βιοτικό επίπεδο, είναι
σπουδαιότητα μεταφοράς της γνώσης, εμφανής η ύπαρξη χωρικών ανισοτήτων, τόσο
ωστόσο δεν έχει συμμετάσχει ποτέ σε μεταξύ των αγροτικών και των αστικών περιοχών,
κάποιο πρόγραμμα επιμόρφωσης. όσο και στο εσωτερικό των δύο επιμέρους
χωρικών ενοτήτων.
Αναφορικά δε με την παραγωγική διάρθρωση
της απασχόλησης ανά τομέα οικονομικής
δραστηριότητας, ο πρωτογενής τομέας,
απορ-ροφά το 3,6% του συνόλου των
-159-

απασχολού-μενων, ο δευτερογενής τομέας,

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Το παραγωγικό μοντέλο που στηρίζεται (υπαρκτές ή εν δυνάμει κατά τους ερωτη-

περισσότερο στον τριτογενή τομέα θέντες) με τον πρωτογενή τομέα, την

δημιουργεί τάσεις αστυφυλίας, που ωστόσο μεταποίηση, τις μεταφορές, τις υπηρεσίες

συγκρατού-νται από την χωρική διάρθρωση αναψυχής και διαχείρισης ελευθέρου

του τουρι-σμού και των υποδομών που τον χρόνου, τις κατασκευές, τον

υποστη-ρίζουν. Παράλληλα, υπήρξε μια κτηματομεσητικό κλάδο κα.

έντονη τάση αλλαγής χρήσης γης, κυρίως Ειδικότερα, τα αποτελέσματα των συ-
από τον αγροτικό και κτηνοτροφικό τομέα σχετίσεων επικυρώνουν τις αρχικές υποθέ-
προς τον τουρισμό και τον σεις, δείχνοντας αλληλεξάρτηση του τουρι-
κτηματομεσητικό κλάδο. σμού με τον πρωτογενή τομέα κατά 56%,

Ως προς την διασύνδεση των τομέων με το δευτερογενή 65% και με τον

γίνεται αντιληπτό ότι όσο ισχυρότερη τριτογενή, 73%. Το συμπέρασμα που θα

είναι η διασύνδεση μεταξύ τους, μπορούσε να εξαχθεί είναι ότι στην Κύπρο,

συσχετίζεται θετικά με την ενίσχυση ο πρωτογενής τομέας (αλιεία, γεωργικός

των πολλαπλασιαστικών φαινομένων, και κτηνοτροφικός κλάδος) επηρεάζεται

στο εισόδημα, την απασχόληση και τις κατά 56% από τον τουρισμό, ο

επενδύσεις. Κυρίαρχη παραγωγική δευτερογενής τομέας (κυρίως μεταποίηση)

δραστηριότητα στον άξονα αυτό, επηρεάζεται κατά 65%, ενώ ο τομέας των

αναδεικνύεται ο τουρισμός, ο οποίος υπηρεσιών έχει συσχέτιση - εξάρτηση από

εμφανίζει σημαντικές διασυνδέσεις τον τουρισμό, κατά 73%.

-160-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ
ΓΝΩΜΗΓΗΤΟΡΩΝ

08
-161-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 8. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΓΝΩΜΗΓΗΤΟΡΩΝ
-162-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικό Μεθοδολογικό Πλαίσιο
Η άντληση πληροφόρησης ποιοτικού χαρα-
κτήρα έγινε μέσω μιας διττής προσέγγισης.
Από τη μια πραγματοποιήθηκαν 50
κατευθυνόμενες συνεντεύξεις με πληροφο-
ριοδότες – κλειδιά και από την άλλη ακολου-
θήθηκε η μέθοδος των εργαστηρίων
ομάδες εστίασης (βλ. Κεφ. 9).
Σε ότι αφορά στις συνεντεύξεις η Ομάδα
Μελέτης έκρινε ως πολύ σημαντική τη συλ-
λογή των απόψεων, εισηγήσεων και αντιλή-
ψεων «Γνωμηγητόρων», έτσι ώστε να εμ-
πλουτίσει τη γνώση της σε πολλά κρίσιμα
θέματα, αλλά και κυρίως να ερμηνεύσει και
κατανοήσει δεδομένα και φαινόμενα
προέκυψαν μέσα από άλλες πηγές πληροφό-
ρησης. Επιδιώχθηκε έτσι, η διασταύρωση της
πρωτογενούς και δευτερογενούς πληροφόρη-
σης, με τη γνώμη ανθρώπων που έχουν ολο-
κληρωμένη άποψη και εμπειρίες σε σχέση με
τις θεματικές που εξετάζει η S3Cy.
Επιπρόσθετος στόχος ήταν η διαμόρφωση
μιας πολύπλευρης εικόνας σε σχέση με τις
προδιαγραφόμενες ανάγκες και προκλήσεις.
Η σημαντικότερη ίσως συνεισφορά των Γνω-
μηγητόρων υπήρξε η κατάθεση ιδεών για τις
προτεραιότητες και τις μελλοντικές επιλογές.
Ως «Γνωμηγήτορες» επιλέγηκαν άτομα
που, είτε λόγω θέσης, είτε λόγω ενασχόλησης
έχουν αποδεδειγμένη γνώση και εμπειρία σε
θέματα περιφερειακής / αναπτυξιακής πολιτι-
κής, έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης, και-
νοτομίας, ανταγωνιστικότητας και επιχειρη-
ματικότητας. Οι Γνωμηγήτορες, όπως και σε
όλες τις υπόλοιπες εκφράσεις της μεθοδολο-
γίας της S3Cy εκπροσωπούν όλες τις πλευρές
του τετραπλού έλικα. Με δεδομένη την στο-
χευση για «επιχειρηματική ανακάλυψη» οι
περισσότεροι εκ των γνωμηγητόρων προέρ-
χονται από τον επιχειρηματικό κόσμο (ΟΕΒ,
ΚΕΒΕ, τοπικά επιμελητήρια, σύνδεσμοι
επιχειρήσεων, εταιρείες με σημαντική συμμε-
τοχή σε δράσεις ΕΤΑΚ κα).
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Σημαντική είναι επίσης η παρουσία εκπροσώ- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πων της ερευνητικής και ακαδημαϊκής κοινό- ΕΞΥΠΝΗΣ
τητας (πρυτανικές αρχές, διευθυντές ερευνη- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τικών κέντρων κα), όπως επίσης και του ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ημι-
ευρύτερου δημόσιου τομέα (αρμόδια δημόσια
τμήματα και υπηρεσίες). Συμμετείχαν επίσης
εκπρόσωποι άλλων εμπλεκομένων οργανι-
με
σμών (τουρισμού, ενέργειας, ανάπτυξης
ανθρώπινου δυναμικού, παραγωγικότητας,
δια βίου μάθησης, χρηματοπιστωτικών ιδρυ-
μάτων κα), και κοινωφελών οργανισμών –
χρηστών (νεολαία, τοιπική αυτοδοίκηση κα).
Σημειώνεται ότι, ο αρχικός σχεδιασμός πε-
ριελάμβανε τη διενέργεια τριάντα μόνο συνε-
ντεύξεων, όμως λόγω της δυναμικής φύσης
που
της έρευνας, αλλά και της διαδικασίας
συμμετοχικού σχεδιασμού που ακολουθήθηκε
παρουσιάστηκε η ανάγκη να αυξηθεί ο αρι-
θμός για να καλυφθεί με ικανοποιητικό τρόπο
τόσο το ευρύτερο περιβάλλον έρευνας και
καινοτομίας όσο και το σύνολο των υπό
εξέταση τομέων της οικονομικής δραστηριό-
τητας. Στον Πίνακα 8.1. καταγράφονται τα
άτομα που συμμετείχαν στη Μελέτη με την
ιδιότητα του Γνωμηγήτορα.
Στο πλαίσιο της παρούσας Έκθεσης γίνεται
εκτενέστερη παρουσίαση και ανάλυση σε
βάθος όλων των δεδομένων, αποτελεσμάτων
και συμπερασμάτων που πρέκυψαν από τις
συνεντεύξεις και την επεξεργασία37 που
ακολούθησε.
Λόγω του όγκου των δεδομένων αλλά και του
μεγάλου αριθμού θεματικών που εξετά-
στηκαν, τα αποτελέσματα παρουσιάζονται ανά
θεματική κατηγορία. Η καταγραφή απόψεων,
σχολίων και εισηγήσεων γίνεται με ένα συν-
θετικό τρόπο, ενώ ατομικές τοποθετήσεις
παρουσιάζονται σε εξαιρετικές περιπτώσεις
και μόνο όπου κρίθηκε αναγκαίο.
Νοείται ότι η παράθεση των απόψεων
δεν σημαίνει και υιοθέτηση τους από την
Ομάδα Μελέτης.
-163-
37
Για την επεξεργασία των στοιχείων χρησιμοποιήθηκε
το λογισμικό QSR NVivo 10.
 Α/Α ΦΟΡΕΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ Α/Α ΦΟΡΕΑΣ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

Ευτυχία Χριστοδούλου Αρχή Ανάπτυξης

1. Αρχή Λιμένων Κύπρου 26. Γιάννης Μουρουζίδης
Χρύσης Πρέντζας Ανθρωπίνου Δυναμικού

Επίτροπος Πάμπος Χαραλάμπους

2. Παναγιώτου Ιώαννα 27. ΥπΕΒΤ
Περιβάλλοντος Νίκος Ιωάννου

Ίδρυμα Γεωργικών
3. Δώρα Χειμωνίδου 28. ΥπΣΕ Αλέκος Μιχαϊλίδης
Ερευνών

Κέντρο Παραγωγικότητας Οργανισμός Νεολαίας

4. Ντίνος Καθητζιώτης 29. Μαρία Καζαμία
Κύπρου Κύπρου

5. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Αθηνά Μιχαϊλίδου 30. ΙΝΕΚ-ΠΕΟ Παύλος Καλοσινάτος

6. Στατιστική Υπηρεσία Γεώργιος Χρ. Γεωργιου 31. Ένωση Δήμων Κύπρου Κ. Γιωρκάτζης

Κυπριακός Σύνδεσμος
7. Φρύνη Μιχαήλ 32 Αναπτυξιακή Λεμεσού Ράκης Πιερίδης
Καταναλωτών

Σύνδεσμος Τουριστικών
8. ΤΕΠΑΚ Ανδρέας Αναγιωτός 33. Φειδίας Καρρής
Επιχειρήσεων Κύπρου

Παγκύπριος Σύνδεσμος
9. Πανεπιστήμιο Κύπρου Κώστας Χριστοφίδης 34. Ζαχαρίας Ιωαννίδης.
Ξενοδόχων Κύπρου

Σύνδεσμος Εργολάβων
10. Πανεπιστήμιο Λευκωσίας Νίκος Περιστιάνης 35. Ρουσιάς
Οικοδομών Κύπρου

11. Πανεπιστήμιο Φρέντερικ Κώστας Καδής 36. Medochimie Νίκος Ρωσσίδης

Ανοιχτό Πανεπιστήμιο
12. Χατζηλάκος Θανάσης 37. Remedica Chris Pattichis
Κύπρου

13. Γραφείο Διασύνδ. ΤΕΠΑΚ Χαράλαμπος Χρυσοστόμου 38. KEO Κώστας Κουτσού

Γραφείο Διαμεσ. Παν.

14. Γρηγόρης Μακρίδης 39. Lordos plastics Χρίστος Χατζημανώλης
Κύπρου

Δημόσια Εταιρεία
15. ΚΕΒΕ Ανδρέας Ανδρέου 40. Νίκος Βαλανίδης
Φυσικού Αερίου

16. ΕΒΕ Λευκωσίας Ανδρεας Αντωνιάδης 41. ΚΡΕΤΥΚ Σόλων Κασίνης

17. ΕΒΕ Λεμεσού Φιλόκυπρος Ανδρέου 42. Δήμος Λευκωσίας Μαρία Μαύρου

Ομοσπονδία Εργοδοτών Ίδρυμα δια Βίου

18. Κώστας Χριστοφίδης 43. Ρούλα Κυρίλλου
και Βιομηχάνων Μάθησης

19. ΚΟΤ Αλέξης Σαβεριάδης 44. (πρώην Υπουργός) Σταύρος Μαλάς

Αν. Διευθυντής Τμήματος

Κυπριακό Επιστημονικό
20. Ανδρέας Δημητρίου 45. Ηλεκτρονικών Γιώργος Κωμοδρόμος
Συμβούλιο
Επικοινωνιών

Ίδρυμα Προώθησης
21. Βασίλης Τσάκαλος 46. Τμήμα Γεωργίας Μάριος Αδαμίδης
Έρευνας

Κυπριακός Σύνδεσμος
22. Εταιρειών Έρευνας και Τάσος Κουνούδης 47. Ινστιτούτο Κύπρου Κώστας Παπανικόλας
Καινοτομίας

Πίν. 8.1. Κυπριακός Σύνδεσμος

23. Εταιρειών Έρευνας και Παναγιώτης Φιλήμης 48. ΤΕΠΑΚ Στέλιος Χούλης
Κάτάλογος
Καινοτομίας
Ατόμων που
Συμμετείχαν στην Σύνδεσμος Τραπεζών German Lloyds - Cypriot
Ποιοτική Έρευνα 24. Χριστίνα Πιερίδου 49. Ζαχαρίας Σιόκουρος
Κύπρου Naval Engineers
Πεδίου ως
Γνωμηγήτορες. Ινστιτούτο Νευρολογίας
25. Φίλιππος Πατσαλής 50. Αν. Οργανισμός Τάλως Αλέξανδρος Μιχαηλίδης
και Γενετικής
-164-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

8.1. Διαδικασία Σχεδιασμού
Η διαδικασία σχεσιασμού της στρατηγι-
κής είναι σημαντικό να εμπλέκει όλους
τους φορείς και να αξιοποιεί άτομα με
τεχνογνωσία.
Σύμφωνα με την προσέγγιση αυτή, η πολιτεία ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
οφείλει να εμπιστευτεί τους θεσμούς της και ΕΞΥΠΝΗΣ
τους πολίτες που εμπλέκονται και να τους ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
παρέχει το απαραίτητο πλαίσιο και τη βοήθεια ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
για να καταθέσουν προτάσεις. Όπως χαρα-
κτηριστικά αναφέρει ένας Γνωμηγήτορας «για
τον εντοπισμό των πραγματικών αναγκών
πρέπει σίγουρα να ακούσεις τον κόσμο».

Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η όλη

8.1.1. Μεθοδολογική Προσέγγιση διαδικασία έχει διαδοχικά στάδια που
υλοποιούνται από διαφορετικά υποσύνολα
Η συζήτηση που αναπτύχθηκε με τους του συτήματος ΕΤΑΚ, «σε μια ομάδα
Γνωμηγήτορες σχετικά με τη μεθοδολογία ανατίθεται να εκπονήσει τη στρατηγική, μια
εκπόνησης της Στρατηγικής και τους καταλ- άλλη να την υλοποιήσει, κάποιοι να παράξουν
ληλότερους συμμετέχοντες είχε διττή στόχευ- προϊόντα, κάποιοι να πουλήσουν τα προϊόντα
ση. Από τη μια έδινε την ευκαιρία να εκφρά- κοκ... Το ζητούμενο είναι αυτή η
σουν οι Γνωμηγήτορες τις απόψεις τους - στρατηγική να μπορεί να αγκαλιαστεί
μερικές εκ των οποίων αξιοποίησε η Ομάδα από όσο το δυνατό περισσότερο
Μελέτης στη συνέχεια - και από την άλλη εμπλεκόμενους...». Έτσι η «από κάτω προς
έδινε αφορμή για επεξήγηση της μεθοδολο- τα πάνω» προσέγγιση επιτρέπει να εισα-
γίας που σχεδιάστηκε για τη S3Cy και των κουστούν απόψεις από όλους πριν τα
κατευθυντήριων γραμμών της ΕΕ. «υψηλότερα επίπεδα» λάβουν τις αποφάσεις.
Με τον τρόπο αυτό οι Γνωμηγήτορες αντιλαμ-
βάνονταν εξ’ αρχής τη διαφορετικότητα της Διαδικασία από Πάνω προς τα Κάτω
προσέγγισης και συνειδητοποιούσαν τη σημα-
Σύμφωνα με την άποψη αυτή, η απόψη
σία της συνεισφοράς τους.
εκφράστηκε από μεμονωμένους Γνωμη-
Οι απόψεις που διατύπωσαν οι Γνωμηγήτορες γήτορες, οι μικρο-μεσαίες επιχειρήσεις, λόγω
για τη διαδικασία εκπόνησης της στρατηγικής της καθημερινής πίεσης που έχουν, δεν
είχαν τρεις κύριες κατευθύνσεις: έχουν περιθώρια να ανιχνεύσουν το χώρο
α) ότι πρέπει να είναι μια διαδικασία από πέραν του λειτουργικού τους ενδιαφέροντος.
κάτω προς τα πάνω (bottom-up), Οι υποστηριχτές της προσέγγισης «από πάνω
β) από πάνω προς τα κάτω (top-down) και προς τα κάτω» πιστεύουν ότι «πρέπει να
γ) ότι πρέπει να γίνει συγκερασμός των αποφασίζουν αυτοί που γνωρίζουν, να
δύο. αποφασίζουν…». Ειδικότερα δε, στα θέμα-
τα έρευνας και καινοτομίας η στρατηγική για
Διαδικασία από Κάτω προς τα Πάνω την ανάπτυξη θα πρέπει να προέλθει από
τους ιθύνοντες.
Έχοντας υπόψη ότι η τεχνογνωσία, η
εμπειρία, η πληροφόρηση και η ενημέρωση
υπάρχει περισσότερο στους οργανισμούς και Συγκερασμός των δύο Προσεγγίσεων
στα άτομα παρά στην πολιτική ηγεσία ή στους Η τρίτη και κυριαρχούσα προσέγγιση
μηχανισμούς της πολιτείας, πολλοί Γνωμήγη- υποστηρίζει ότι η απουσία μιας εθνικής
τορες είχαν την άποψη ότι η βέλτιστη αναπτυξιακής στρατηγικής υπαγορεύει όπως
προσέγγιση είναι η «από κάτω προς τα εμπλακούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς. Σε
πάνω». αυτή την περίπτωση η διαδικασία δεν μπορεί
-165-

να γίνει είτε αποκλειστικά από πάνω προς τα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 κάτω ή το αντίθετο, αλλά να υπάρξει ένας
συγκερασμός.
Σύμφωνα με την άποψη αυτή «Αν ξεκινήσεις
από πάνω προς τα κάτω, οι πάνω έχουν μόνο
μια γενική αντίληψη του τι συμβαίνει. Αν
ξεκινήσεις από κάτω προς τα πάνω αρχίζει πια
να μπαίνει το στοιχείο του προτείνω κάτι που
βολεύει εμένα και άσε τον άλλον πίσω».
Ως συμπέρασμα της προσέγγισης αυτή
δηλώνεται ότι «η Ομάδα Μελέτης χρειάζεται
και τις δύο πλευρές για να κρίνει και να
προτείνει».
8.1.2. Συμμετέχοντες
Στο ερώτημα ποιοι είναι οι βασικοί παίκτες-
κλειδιά που θα έπρεπε να εμπλέκονται στη
διαμόρφωση της στρατηγικής της τεχνολο-
γικής ανάπτυξης και καινοτομίας στην Κύπρο,
οι απόψεις ποικίλουν.
Μερικοί Γνωμηγήτορες – ανάλογα με το χώρο
προέλευσης τους - θεωρούν σημαντικότερη
τη συμμετοχή ατόμων από τον ακαδημαϊκό /
ερευνητικό ή επιχειρηματικό χώρο.
Έτσι από τη μια υποστηρίζεται ότι θα ήταν
«Ως βασικοί
παραγωγικά ωφέλιμο να εμπλακεί η ακαδη-
παίκτες
μαϊκή κοινότητα, καθώς παρακολουθεί και
θεωρούνται τα
αξιοποιεί τα δεδομένα άλλων χωρών και άρα
υπουργεία η ΓΔ
μπορεί να εντοπίσει κάποια μοντέλα που
ΕΠΣΑ, το ΙΠΕ τα
είχαν επιτυχία σε άλλες χώρες, οι οποίες
πανεπιστήμια,
πέρασαν από το στάδιο που είμαστε εμείς και
τα ερευνητικά
σήμερα έχουν φτάσει να είναι επιτυχημένα
κέντρα, οι
πρότυπα. Η ακαδημαϊκή κοινότητα μπορεί να
χρηματοδοτικοί
συνεισφέρει σημαντικά στον εμβολιασμό του
οργανισμοί, το
όλου συτήματος με τις καλύτερες πρακτικές
ΚΕΒΕ, η ΟΕΒ
που έχουν ακολουθηθεί στο εξωτερικό.
και οι εταιρείες
οι οποίες Από την άλλη, κατατέθηκε η άποψη, ότι αυτοί
ασχολούνται με που θα πρέπει να εμπλακούν στη διαδικασία,
ΕΤΑΚ...» ώστε να αναπτυχθεί με ορθολογιστικό τρόπο
η στρατηγική καινοτομίας, είναι οι επιχειρη-
ματίες. Τα πανεπιστήμια μπορούν να ενισχύ-
σουν αλλά «είμαστε στην εποχή της καινοτο-
μίας και καινοτομία σημαίνει επιχειρήσεις.
-166-
Αυτό που χάθηκε την τελευταία επταετία,
τώρα υπάρχει μια τελευταία ευκαιρία να
υλοποιηθεί».
Οι περισσότεροι όμως Γνωμηγήτορες υποστη-
ρίζουν ότι για να αναπτυχθεί μια τέτοια
στρατηγική είναι απαραίτητη η εμπλοκή
όλων των φορέων, ώστε να δημιουργηθεί
το κατάλληλο θεσμικό και λειτουργικό πλαί-
σιο για την υλοποίηση της στρατηγικής.
Ουσιαστικά καταλήγουμε σε ένα τριπλό έλικα
ο οποίος θα αποτελείται από:
 τα πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέν-
τρα και το εκπαιδευτικό μας σύστημα,
η συμβολή του οποίου είναι σημαντι-
κή μακροπρόθεσμα,
 τις επιχειρηματικές οργανώσεις και
επιχειρήσεις, και
 το δημόσιο, συμπεριλαμβανομένων
των τοπικών αρχών και των κοινωνι-
κών φορέων.
Οι Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί μπορούν να
συμβάλουν σε αυτή τη διαδικασία.
Ως βασικοί παίκτες θεωρούνται τα υπουργεία
η ΓΔ ΕΠΣΑ, το ΙΠΕ, τα πανεπιστήμια, τα
ερευνητικά κέντρα, οι χρηματοδοτικοί
οργανισμοί, το ΚΕΒΕ, η ΟΕΒ και οι εταιρείες
οι οποίες ασχολούνται με ΕΤΑΚ.
Ειδικότερα σε ότι αφορά στη συμμετοχή των
δημόσιων υπηρεσιών προτείνεται όπως κάθε
υπουργείο πραγματοποιήσει μελέτη ώστε να
διαγνωστούν οι ανάγκες, οι διαθέσιμες υπο-
δομές και να συζητηθούν λύσεις σε σχέση με
τα αναπτυξιακά θέματα που το αφορούν.
Οι Γνωμηγήτορες συμφωνούν ότι θα πρέπει
να γίνει προσεκτική επιλογή των ατόμων που
θα εμπλακούν στην όλη διαδικασία. Γενικά,
προκρίνεται η ενεργώς εμπλοκή ατόμων με
γνώση (ακαδημαϊκοί, σύμβουλοι επιχειρή-
σεων, επιχειρηματίες στελέχη υπουργείων)
που λόγω θέσης και γνώσεων μπορούν να
αποτελέσουν τους καταλύτες. Ως παράδειγμα
αναφέρθηκαν επιτυχημένοι ερευνητές που
συμμετείχαν σε προηγούμενα προγράμματα.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Επίσης, προτείνεται η συμμετοχή ατόμων από Το μικρό μέγεθος της αγοράς και η αδυναμία ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
το εξωτερικό, (χωρίς να είναι κατ’ ανάγκη παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα, που αυξάνει ΕΞΥΠΝΗΣ
Κύπριοι) που διαθέτουν τεχνογνωσία, ειδικό- το κόστος και μειώνει την ανταγωνιστικότητα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τερα στην περίπτωση σύστασης ενός νέου των προϊόντων. Αυτό οδήγησε πολλές ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Εθνικού Επιστημονικού Συμβούλιου. βιομηχανίες στον εμπλουτισμό των προϊό-
ντων τους με εισαγόμενα. Αυτό έχει ως
Τονίζεται όπως για την επιλογή δεν ληφθούν
αποτέλεσμα τη μείωση της ντόπιας παραγω-
υπόψη πολιτικά ή κομματικά κριτήρια.
γής και τη σταδιακή μετεξέλιξη τμήματος της
βιομηχανικής βάσης σε εμπορική.

8.2. Οικονομικό και Μια άλλη αδυναμία αφορά στην περιο-

Αναπτυξιακό ρισμένη αξιοποίηση των φυσικών πόρων,

του ανθρώπινου δυναμικού και των
Περιβάλλον
δικτύων συνεργασίας ανάμεσα στις επιχει-

Η ύφεση, παρέχει ευκαιρίες, αρκεί να ρήσεις και άλλους φορείς.

προηγηθεί ένα καλά σχεδιασμένο κοινό Ένας άλλος παράγοντας που δυσχεραίνει την
όραμα. κατάσταση είναι το – κατά πολλούς -
γραφειοκρατικό και νομοθετικό πλαίσιο που
παρεμποδίζει τις διεθνείς επενδύσεις.
8.2.1. Ανταγωνιστικότητα
Τέλος, η έλλειψη ουσιαστικής μελέτης και
Οι Γνωμηγήτορες υποστηρίζουν ότι με βάση ανάλυσης, επαρκούς τεκμηρίωσης και επιστη-
τις σχετικές μελέτες και δείκτες η αντα- μονικής προσέγγισης στις διαδικασίες χάρα-
γωνιστικότητα των κυπριακών προϊόντων δεν ξης αναπτυξιακής πολιτικής, δεν συνεισφέ-
«τα προϊόντα
είναι στο επιθυμητό επίπεδο και υπάρχουν ρουν στην προσπάθεια βελτίωσης της αντα- και οι
μεγάλα περιθώρια βελτίωσης. Καταγράφουν γωνιστικότητας της οικονομίας. υπηρεσίες
δε, τις ακόλουθες αδυναμίες.
έχουν χαμηλό
Το ψηλό κόστος παραγωγής, το οποίο βαθμό
8.2.2. Οι Επιπτώσεις της Κρίσης
οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο κόστος ενσωμάτωσης

εργασίας και ηλεκτρικού ρεύματος. νέων

Το σύνολο των Γνωμηγητόρων, εξέφρασε την
τεχνολογιών.
Επισημαίνουν ότι με την ένταξή της Κύπρου, άποψη, ότι η κρίση στον χρηματοπιστωτικό
Στη μεταποίηση
στην ΕΕ διαφοροποιήθηκαν και περιορίστηκαν τομέα έχει επηρεάσει αρνητικά το αναπτυξια-
οι μέθοδοι
κάποιες ευνοϊκές ρυθμίσεις (π.χ. τα κό περιβάλλον. Ως μεγαλύτερα προβλήματα παραγωγής δεν
διαπύλια). θεωρούνται η έλλειψη ρευστότητας και η είναι σε πολλές
Επιπρόσθετα, υποστηρίζεται ότι τα προϊόντα αδυναμία χρηματοδότησης. περιπτώσεις
και οι υπηρεσίες έχουν χαμηλό βαθμό εκσυγχρονισμέ
Η έλλειψη ρευστότητας είναι ένα εξαιρετικά
ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών. Στη νοι, ενώ στις
κρίσιμο θέμα καθώς οι επιχειρήσεις αδυνα-
μεταποίηση οι μέθοδοι παραγωγής δεν είναι υπηρεσίες, δεν
τούν να δραστηριοποιηθούν, χωρίς κεφάλαιο
υπάρχει
σε πολλές περιπτώσεις εκσυγχρονισμένοι, κίνησης. Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες το
συνεχής
ενώ στις υπηρεσίες, δεν υπάρχει συνεχής πρόβλημα δεν αφορούσε μόνο τη πρώτη
βελτίωση μέσω
βελτίωση μέσω της καινο-τομίας. Για περίοδο μετά τις αποφάσεις του Eurogroup, της
παράδειγμα, ο τουριστικός τομέας, δεν μπορεί αλλά διαρκεί σε βάθος χρόνου. καινοτομίας...»
συνεχώς να προσφέρει το ίδιο τουριστικό
Κατά την άποψη των Γμωμηγητόρων, ιδιαί-
προϊόν, αλλά θα πρέπει να βελ-τιώνεται, να
τερα όσων προέρχονται από τον επιχειρη-
εμπλουτίζεται και να διαφορο-ποιείται από το
ματικό κόσμο, ακόμα και οι επιχειρήσεις που
διεθνή ανταγωνισμό.
-167-

δεν έχουν επηρεαστεί από το κούρεμα δεν

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 διακινδυνεύουν να εκτεθούν στην αγορά.
Χαρακτηριστικά κάποιος αναφέρει ότι «εξακο-
λουθεί να μην υπάρχει ρευστότητα και όταν
δεν υπάρχει ρευστότητα κανείς δεν κάνει
τίποτα». Η έλλειψη ρευστότητας οδηγεί τις
εταιρείες στη διαφύλαξη των κεφαλαίων και
στην αποφυγή επενδύσεων, ακόμη κι αν
υπάρχει η προοπτική.
Μια κοινή διαπίστωση είναι το γεγονός, ότι
πριν την κρίση, η εξασφάλιση δανειοδότησης
αποτελούσε εύκολη διαδικασία. Όταν μια επι-
χείρηση επιθυμούσε να επενδύσει σε ένα και-
νούργιο έργο, μπορούσε να εξασφαλίσει δά-
νειο από την τράπεζα με μια απλή παρουσία-
ση της ιδέας της, καθώς οι τράπεζες διέθεταν
τα απαραίτητα κεφάλαια.
Στην παρούσα φάση, λόγω της έλλειψης
κεφαλαίων, οι τράπεζες παραχωρούν δάνεια
με πολύ πιο απαιτητικές διαδικασίες.
Ουσιαστικά ο μοναδικός διαθέσιμος τρόπος
χρηματοδότησης μιας επιχείρισης, έπαψε να
υπάρχει. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ένας
από τους ερωτώμενους «είμαστε ελεύθεροι -
πολιορκημένοι και ο κίνδυνος είναι
οικονομική και επαγγελματική γενοκτονία
των επιχειρήσεων...»
«...βλέπουν την Σε ότι αφορά στην εμπλοκή των επιχειρή-
κρίση ως σεων σε δράσεις ΕΤΑΚ, οι Γνωμηγήτορες
ευκαιρία που αν θεωρούν ότι στην παρούσα περίοδο κατά την
αντιμετωπιστεί οποία οι επιχειρήσεις είναι μεταξύ «φθοράς
ως πρό-κληση και αφθαρσίας… το τελευταίο πράγμα για το
τότε υπάρχει η οποίο ενδιαφέρονται είναι η επένδυση στην
πιθανότητα να καινοτομία…».
δημιου- Βέβαια, ακούστηκε από αρκετούς Γνωμηγήτο-
ργηθούν νέοι ρες και η άποψη ότι η κατάρρευση του τρα-
τομείς πεζικού συστήματος παρ’ όλες τις αρνητικές
δραστηριότητας επιπτώσεις στην οικονομία, μπορεί να αποτε-
, από τις οποίες λέσει εφαλτήριο για την εκπόνηση
να προκύψει εναλλακτικής και πολυτομεακής στρατηγικής
πλούτος....» ανάπτυξης, που θα περιορίσει σημαντικά τις
εξαρτήσεις. Έτσι, «βλέπουν την κρίση ως
ευκαιρία» που αν αντιμετωπιστεί ως πρό-
κληση τότε υπάρχει η πιθανότητα να δημιου-
ργηθούν νέοι τομείς δραστηριότητας, από τις
-168-
οποίες να προκύψει πλούτος. Σε αυτούς τους
νέους τομείς θα μπορούσαν για παράδειγμα
να απασχοληθούν νέοι με «υψηλά» προσόντα
και αυτό κατά συνέπεια να συμβάλει στην
άμβλυνση του προβλήμα-τος απασχόλησης
των νέων.
8.2.3. Χρηματοδότηση
Κοινός τόπος των γνωμηγητόρων, είναι
ότι το τραπεζικό σύστημα, κατά την
περίοδο πριν τη κρίση, δεν διαχειρίστηκε
τον πλούτο, που είχε στα χέρια του για
να συμβάλει στην ανάπτυξη της
πραγματικής οικονομίας, της καινοτομίας
και της ανάπτυξης.
Το τραπεζικό σύστημα δεν ευνοούσε την και-
νοτομία, αφού για να πάρει κάποιος χρημα-
τοδότηση έπρεπε να υποθηκεύσει είτε μέρος
της προσωπικής του περιουσίας, είτε πάγιο
ενεργητικό της επιχείρησής του. Επίσης, οι
τράπεζες χρηματοδοτούσαν παραδοσιακούς
τομείς και δραστηριότητες, επομένως αντί να
βοηθούν στην καινοτομία την αποθάρρυναν.
η
Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, απου-
σιάζουν από την Κύπρο τα κεφάλαια
ρίσκου και τίθεται ουσιαστικά ζήτημα
επενδυτικής κουλτούρας και νοοτροπίας.
Προτείνεται μια άλλη φιλοσοφία στη
λειτουργία των τραπε-ζών, που προβλέπει
την ανάληψη αναπτυξια-κού ρόλου, ως
ιδρύματα με χρέος απέναντι στην ευρύτερη
κοινωνία.
Οι συμμετέχοντες προτείνουν όπως οι τρά-
πεζες έρθουν σε συνεργασία με το κράτος και
να δημιουργήσουν από κοινού συμπράξεις
δημοσίου – ιδιωτικού τομέα, στοχευμένες για
έρευνα ΜμΕ. Αν μια εταιρεία επενδύσει στην
μιας έρευνα και βελτιώσει τις επιδόσεις της ή
αναπτύξει ένα προϊόν τότε υπάρχει μεγάλη
πιθανότητα να απευθυνθεί στην τράπεζα για
δανεισμό. Αυτό είναι προς όφελος της τράπε-
ζας και αυτό θα έπρεπε ήδη να έχει γίνει
αντιληπτό. Η έρευνα και η καινοτομία ειδικά
στις ΜμΕ επιχειρήσεις ανοίγει τους ορίζοντες
της οικονομίας, την κάνει πολυδιάστατη και
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
συνάμα μειώνει τον κίνδυνο ρίσκου των
τραπεζών.
Σε αρκετές περιπτώσεις έγινε αναφορά στο
επενδυτικό πρόγραμμα Jeremy που περιελά-
μβανε τα χρηματοδοτημένα χαμηλότοκα δά-
νεια της ΕΕ για την καινοτομία. Τονίστηκε, ότι
τέτοιες ευκαιρίες πρέπει να αξιοποιηθούν
ουσιαστικά κατά την περίοδο 2014-20, με τη
δημιουργία αξιόπιστων μηχανισμών διαχεί-
ρισης των κονδυλίων. Προτάθηκε επίσης, η
δημιουργία μιας καινούργιας τράπεζας έρευ-
νας, ανάπτυξης και καινοτομίας, που ουσια-
στικά να είναι διασυνδεδεμένη με τα μεγάλα
κέντρα του εξωτερικού για θέματα καινοτο-
μίας.
8.2.4. Φορολογικό Σύστημα
Κατά καιρούς έχουν γίνει συζητήσεις για το
κατά πόσο είναι δόκιμο να δοθούν φορο-
λογικά κίνητρα για δράσεις, που αφορούν την
έρευνα και την καινοτομία.
Οι Γνωμηγήτορες από τον επιχειρηματικό
κόσμο θεωρούν ότι το φορολογικό σύστημα
είναι ευνοϊκό για τις επιχειρήσεις, όχι όμως
για την καινοτομία, καθώς δεν προνοεί
φοροαπαλλαγές ή άλλα κίνητρα για επεν-
δύσεις σε δραστηριότητες ΕΤΑΚ. Αναφέρουν
δε, ότι πολλές από τις επιχειρήσεις που υλο-
ποιούν ήδη ενέργειες καινοτομίας, είτε εσω-
τερικά είτε μέσω συνεργασιών τους, δεν το
καταγράφουν στις φορολογικές δηλώσεις
τους, καθώς δεν προσδοκούν σε τίποτα από
το φορολογικό πλαίσιο. Εκτιμούν μάλιστα, ότι
αν υπήρχε ένας τρόπος που να επιτρέπει στις
εταιρείες να δηλώνουν τις δαπάνες για τις
καινοτόμες δράσεις τους και να έχουν φορο-
λογικά οφέλη, τότε ενδεχομένως αυτό να
οδηγούσε σε καλύτερα αποτελέσματα αναφο-
ρικά με την εμπέδωση της σημασίας της
έρευνας στην επιχείρηση.
Αρκετοί Γγνωμηγήτορες, ωστόσο αναρωτιού-
νται αναφορικά με τον τρόπο και τα κριτήρια,
που θα πρέπει να ισχύσουν ώστε να αξιο-
λογείται από το κράτος μια δράση ως καινο-
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
τόμα, χωρίς να δημιουργείται γραφειοκρατία. ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Ο ορισμός της καινοτομίας, δηλαδή, είναι ΕΞΥΠΝΗΣ
ένας δύσκολος γρίφος. Σύμφωνα με τα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
λεγόμενα τους, η καινοτομία είναι κάτι ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
υποκειμενικό και υπάρχει δυσκολία αναφο-
ρικά με την αξιολόγηση και το χαρακτηρισμό
ενός προϊόντος ως καινοτόμου σε σχέση με
κάποιο άλλο.
Για τον λόγο αυτό κάποιοι προτείνουν την
καθολική εφαρμογή χαμηλότερης φορολόγη-
σης, χωρίς να χρειάζεται η παρουσίαση ενός
καινοτόμου προϊόντος. Γενικά, οι επενδύσεις
πρέπει να τηρούν το γράμμα και το πνεύμα
των νόμων, «να μην στήνονται επιχειρήσεις
μόνο στα χαρτιά», να είναι ουσιαστικές, να
απασχολούν προσωπικό και να παράγουν
πραγματικά προϊόντα και υπηρεσίες. Σε αυτή
τη βάση και κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις
η φορολογία είναι καλό να είναι χαμηλή ώστε
να αποτελεί πόλο έλξης για επενδύσεις.
8.2.5. Σύσταση Επιχείρησης
Οι διαδικασίες για τη σύσταση επιχειρήσεων
δεν ήταν γνωστές σε όλους τους συμμετέ-
χοντες.
Οι περισσότεροι εκπρόσωποι του επιχειρημα-
τικού κόσμου θεωρούν ότι αυτές χρήζουν
βελτιώσεων. Σημαντικό πρόβλημα εντοπίζεται
στη μεγάλη χρονική περίοδο που μεσολαβεί
από την υποβολή της αίτησης μέχρι την
έγκριση της σύστασης εταιρείας. Συναφώς,
αναφέρθηκαν παραδείγματα άλλων χωρών,
όπως αυτό της Μάλτας, όπου η διαδικασία
«...το
αυτή ολοκληρώνεται σε μια εβδομάδα, ενώ
φορολογικό
στην Κύπρο χρειάζεται περίπουέξι μήνες.
σύστημα είναι
Η καθυστέρηση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, ευνοϊκό για τις
εξαιτίας των ελέγχων που απαιτούνται στην επιχειρήσεις,
περίπτωση που η επωνυμία μιας εταιρείας όχι όμως για
μοιάζει με την επωνυμία μιας υφιστάμενης. την
καινοτομία....»
Επίσης, ως ανασταλτικός παράγοντας κατά τη
διαδικασία σύστασης μιας επιχείρησης αναφέ-
ρεται η γραφειοκρατία. Τα πράγματα περιπλέ-
κονται ακόμα περισσότερο για τους νέους
-169-
 επιχειρηματίες που αποφασίζουν να ιδρύσουν
για πρώτη φορά εταιρεία.
8.3. Υποδομές ΕΤΑΚ
Έγιναν εισηγήσεις για υιοθέτηση διαδικασιών
ηλεκτρονικής υποβοήθησης και απλοποίησης
Η Κύπρος θα πρέπει να επενδύσει στο
των διαδικασιών. Επίσης, προτάθηκε η απλο-
ανθρώπινο δυναμικό της
ποίηση και ενοποίηση της σχετικής νομοθε-
σίας και η κωδικοποίησή της με στόχο της
εξυπηρέτηση ξένων επενδυτών. 8.3.1. Ανθρώπινο Δυναμικό

Η απόψεις των Γνωμηγητόρων σε ότι αφορά

8.2.6. Εργατική Νομοθεσία
Η ισχύουσα εργατική και ασφαλιστική νομο-
θεσία θεωρείται από πολλούς ότι δεν είναι
επαρκής για την ανάπτυξη συνθηκών καινο-
το ανθρώπινο δυναμικό συγκλίνουν στη δια-
πίστωση ότι αποτελεί το «πιο δυνατό χαρτί»
της Κύπρου αυτή τη στιγμή.
Με τη δημιουργία των πανεπιστημίων και

τομίας. άλλων ερευνητικών οργανισμών στην Κύπρο,

επαναπατρίστηκαν άτομα με προσόντα που
Διατυπώθηκε όμως και η αντίθετη άποψη, ότι
μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη και
δηλαδή η ισχύουσα εργατική και ασφαλιστική
καινοτομία. Υπάρχουν ομάδες και άτομα γύ-
νομοθεσία δεν ευθύνεται για το πρόβλημα, το
ρω από τα οποία θα μπορούσε η πολιτεία και
οποίο αφορά σε άλλες αδυναμίες τω επιχειρή-
η κοινωνία να εστιάσει την προσπάθειά της
σεων και του συτήματος ΕΤΑΚ.
και να επενδύσει.

Το ποσοστό των Κυπρίων με πανεπιστημιακή

8.2.7. Διαφθορά μόρφωση είναι ένα από τα υψηλότερα στον
κόσμο. Παρ’ όλα αυτά, το προσωπικό αυτό
Κατά την άποψη πολλών Γνωμηγητόρων, η
δεν αξιοποιείται και οι περισσότεροι απόφοιτοι
διαφθορά είναι ένα σημαντικό πρόβλημα και
είτε είναι άνεργοι, είτε απασχολούνται σε
ουσιώδης ανασταλτικός παράγοντας για την
επαγγέλματα άλλα από τις σπουδές τους. Σε
ανάπτυξη υγιούς επιχειρηματικότητας, καθώς
αρκετές περιπτώσεις οι νέοι επιστήμονες
«...Η απόψεις «η διαφθορά προάγει την αναξιοκρατία και η
«πνίγονται» από τους μεγαλύτερους οι οποίοι
των αναξιοκρατία αποτελεί τροχοπέδη για την
«ανακυκλώνονται».
Γνωμηγητόρω καινοτομία και την ανάπτυξη».
ν σε ότι αφορά Όπως ανάφερε πανεπιστημιακός, «υπάρχουν
Μεγαλύτερα περιθώρια διαφθοράς θεωρείται
το ανθρώπινο πάρα πολλοί και καλοί επιστήμονες που θα
ότι υπάρχουν στο δημόσιο και στους ημι-
δυναμικό μπορούσαν να διαπρέψουν αν τους δίναμε τις
κρατικούς οργανισμούς που διαχειρίζονται
συγκλίνουν ευκαιρίες, τις δυνατότητες τα κίνητρα και τις
σημαντικά κονδύλια.
στη υποδομές…». Δεν υπάρχουν όμως οι κατάλ-

διαπίστωση ότι Πολλοί αναγνώρισαν ότι το φαινόμενο της ληλες δομές, διαδικασίες, νομοθετικό πλαίσιο

αποτελεί το διαφθοράς δεν είναι μόνο τοπικό, αλλά κατά- και ρυθμίσεις. Έτσι, δεν παρέχεται η δυνα-

«πιο δυνατό γράφεται και διεθνώς, καθώς παντού το σύ- τότητα, η προοπτική και η στήριξη που είναι

χαρτί» της στημα επιτρέπει σε κάποιους να προσπερνούν απαραίτητη για την απρόσκοπτη ανάπτυξη

Κύπρου αυτή τις προβλεπόμενες διαδικασίες,. Θεωρούν του ανθρώπινου δυναμικού.

τη στιγμή....» όμως σημαντικό να λαμβάνονται διορθωτικά

Από πολλούς Γνωμηγήτορες προτείνεται όπως
μέτρα και να εφαρμόζονται αυστηρές ποινές.
η ανάπτυξη της καινοτομίας βασιστεί σε
μεγάλο βαθμό σε μια πιο επιθετική πολιτική
ανάπτυξης των πανεπιστημίων και των
-170-

ερευνητικών ιδρυμάτων για να προσελκύσουν

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
επιστήμονες, κατάξιωμένους στο χώρο τους,
ανεξαρτήτως εθνικότητας.
Ένα ακόμη πρόβλημα που σχολιάζεται από
τους Γνωμηγήτορες και αφορά
ανθρώπινο δυναμικό, είναι το γεγονός ότι δεν
είναι δεδομένη η σύνδεση της εκπαίδευσης με
την παραγωγή και την έρευνα.
υποστηρίζεται ότι οι Κύπριοι που σπούδασαν
και εργάστηκαν στο εξωτερικό
περισσότερο έτοιμοι να μπουν
παραγωγή σε σύγκριση με τους απόφοιτους
των εγχώριων πανεπιστημίων.
Η «έξυπνη εξειδίκευση συνεπάγεται ότι οφεί-
λεις να εξειδικεύσεις το προσωπικό σωστά
ώστε να είναι έτοιμο να αξιοποιήσει τις νέες
τεχνολογίες και καινοτομίες και να τις αξιο-
ποιήσει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό».
Σύμφωνα με κάποιους γνωμηγήτορες, η με-
χρι τώρα αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμι-
κού σε ερευνητική δραστηριότητα είναι ανι-
σοβαρής αφού, έχει δοθεί έμφαση σε μερι-
κούς μόνο τομείς, ενώ σε άλλους δεν αξιο-
ποιήθηκε το δυναμικό, κυρίως λόγω της έλ-
λειψης μακροπρόθεσμης στρατηγικής.
Ως εκ τούτου, είναι κομβικής σημασίας να
τεθεί το κατάλληλο πλαίσιο για την αξιο-
ποίηση του ανθρώπινου δυναμικού προς τη
σωστή κατεύθυνση.
8.3.2. Υποδομές ΕΤΑΚ
Σύμφωνα με όλους σχεδόν τους Γνωμηγή-
τορες, γίνεται παραδεκτό ότι ο χάρτης των
ερευνητικών υποδομών στην Κύπρο άλλαξε
σημαντικά τα τελευταία 15 χρόνια. Η γενική
εκτίμηση των Γνωμηγητόρων είναι ότι, από
τα τέλη της προηγούμενης χιλιετίας και
τη σχετική δραστηριοποίηση του ΙΠΕ, η
κυβέρνηση έδωσε μεγαλύτερη σημασία
στην ανάπτυξη των υποδομών και στη
διεύρυνση της ακαδημαϊκής βάσης της
χώρας.
Σ’ αυτό που πρέπει να δοθεί περισσότερη
έμφαση είναι στην αξιοποίηση αυτής της υπο-
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
δομής τόσο από τον ερευνητικό όσο και τον ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
επιχειρηματικό κόσμο. ΕΞΥΠΝΗΣ
Διαφορετικά φαίνεται να αξιολογούν τις υφι- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
στο στάμενες υποδομές έρευνας και τεχνολογίας
οι Γνωμηγήτορες.
Από τη μια η ακαδημαϊκή και ερευνητική
Επίσης,
κοινότητα καταγράφει τη θετική αλλαγή
των τελευταίων χρόνων, έχει όμως πε-
είναι
ρισσότερες απαιτήσεις για το μέλλον. Σε
στην
κάποιους τομείς δηλώνουν ότι υφίστανται
ήδη σημαντικές υποδομές, όπως για παρά-
δειγμα στο Ινστιτούτο Νευρολογίας και
Γενετικής καθώς και σε ορισμένους τομείς
μηχανολογίας ή και θετικών επιστημών του
Πανεπιστήμιου Κύπρου. Σε εξέλιξη βρίσκεται
η δημιουργία ανάλογων υποδομών στο Τεχ-
νολογικό Πανεπιστήμιο και στο Ινστιτούτο
Κύπρου.
Υπάρχουν βέβαια και τομείς όπου η έλλειψη
υποδομών δεν επιτρέπει πολύ προηγμένη
έρευνα. Οι έρευνες στους τομείς στηρίζονται
περισσότερο στο «πάθος» των ερευνητών και
κάποιων ανθρώπων πάρα σε μια σαφώς
καθορισμένη στρατηγική και πολιτική.
Παράλληλα αναφέρουν ότι υπάρχουν επιστη-
μονικοί κλάδοι, όπου η ανάπτυξη της γνώσης
σήμερα είναι ραγδαία και οι εφαρμογές προς «... τα πανεπι-
την κοινωνία μπορεί να είναι επίσης πάρα στήμια γενικά
πολύ σημαντικές. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι πάρα
μάλιστα δεν απαιτούνται πολύ προηγμένες πολύ κλειστά
υποδομές. Για παράδειγμα, έρευνες σε κλά- και δεν
δους της ψυχολογίας, οι οποίες στοχεύουν χαρακτηρίζο-
στην κατάργηση του αναλφαβητισμού και νται από
οδηγούν τα άτομα σε πολύ υψηλές επιδόσεις, εξωστρέφεια.
δεν απαιτούν ακριβές υποδομές, ενώ υπάρ- Έχουν μια
χουν κατάλληλοι ερευνητές. τάση απομό-
Από την άλλη, οι εκπρόσωποι του επιχει- νωσης και
ρηματικού κόσμου εκτιμούν ότι τα πανε- επιδιώκουν
πιστήμια γενικά είναι πάρα πολύ κλειστά μια
και δεν χαρακτηρίζονται από εξωστρέ- εσωστρεφή
φεια. Έχουν μια τάση απομόνωσης και επι- επιβίωση....»
διώκουν μια εσωστρεφή επιβίωση. Ως αποτέ-
λεσμα είναι πολύ δύσκολη η πρόσβαση επι-
χειρήσεων σε υποδομές των πανεπιστημίων.
-171-
 Διατυπώνουν επίσης την άποψη ότι η υποδο- Εκπρόσωπος των επιχειρήσεων δηλώνει ότι
μή που χρησιμοποιείται στον ακαδημαϊκό «αυτή τη στιγμή χρειάζεται ενίσχυση του
χώρο για σκοπούς εκπαίδευσης των φοιτητών ιδιωτικού τομέα, αφού τα πανεπιστήμια
δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες έρευ- διαθέτουν ήδη τις υποδομές, με τις οποίες
νας στη βιομηχανία. Η άποψη αυτή υποστη- μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα. Όμως,
ρίζει ότι «…δεν έχουν δημιουργηθεί τα απα- για να διαμορφωθεί ένα σύστημα καινοτομίας
ραίτητα εργαστήρια δοκιμών καθώς και οι απαραίτητη προϋπόθεση είναι η ύπαρξη
κατάλληλες υποδομές. Ως εκ τούτου, πολλές υποδομών dynamic entrepreneur ,οι οποίοι
βιομηχανίες αναγκάζονται να στέλνουν τα βρίσκονται μέσα στη βιομηχανία».
δείγματά τους στο εξωτερικό με μεγάλο κό-
Γνωμηγήτορας από τον ακαδημαϊκό χώρο
στος…».
επισημαίνει την αναγκαιότητα να δημιουργη-
Το γεγονός ότι οι διάφορες εταιρείες επιζη-τη θούν ινστιτούτα έρευνας και καινοτομίας,
χρήση των εργαστηρίων των πανεπιστημίων «μέσα στα Πανεπιστήμια και όχι δίπλα ή έξω»
καταδεικνύει ότι οι ίδιες δεν διαθέτουν τις που να έχουν αμφίδρομη σχέση με το
αναγκαίες γι’ αυτές υποδομές. Προτείνεται να πανεπιστήμιο. «…Αυτό θα βοηθήσει στην
δημιουργηθούν εργαστήρια στα οποία θα προσέλκυση καταξιωμένων ερευνητών στην
συγκεντρωθούν τα εργαλεία σύγχρονης τεχ- Κύπρο… οι οποίοι να έχουν περισσότερο
νολογίας, ούτως ώστε να μπορούν οι βιομη- «μεράκι» και περισσότερη έφεση προς την
χανίες να τα χρησιμοποιούν. καινοτομία…». Επίσης αυτά τα κέντρα θας
μπορούν να διασυνδεθούν με πιο έντονο
Ανεξάρτητα από τη διαφορετικότητα των πιο
τρόπο με μεγάλες εταιρείες υψηλής τεχνολο-
πάνω προσεγγίσεων όλοι συμφωνούν στην
γίας του εξωτερικού.
ανάγκη όπως «η πολιτεία εντοπίσει τις
θεματικές περιοχές, στις οποίες χρειάζονται Παράλληλα, όμως τονίζει ότι τα πανεπιστήμια
υποδομές και κρίνει ότι πρέπει να τις έχουν δημιουργήσει υποδομή παραγωγής
αναπτύξει. Αυτό, συνάμα θα της επιτρέψει να γνώσης και καινοτομίας. Υπάρχει δυνατότητα
εντοπίσει και εκείνους τους τομείς έρευνας, οι σε κάποιους τομείς να μπορούν ν’
οποίοι δεν απαιτούν προηγμένες υποδομές αναπτυχθούν επιχειρηματικές δραστηριότητες
και μεγάλες δαπάνες και να τους ενισχύσει». από τρίτους οι οποίοι θα αξιοποιούν την
«...να Σε ότι αφορά στις μελλοντικές πρωτοβουλίες γνώση και τις δεξιότητες που υπάρχουν στα
δημιουργη- οι περισσότεροι συμφωνούν στην ανάγκη ακαδημαϊκά ιδρύματα.
θούν για ανάπτυξη συνεργασιών μεταξύ πανε-
Σύμφωνα με κάποιο γνωμηγήτορα «υποδομή
ινστιτούτα πιστημίων και επιχειρήσεων σε ότι αφο-
δεν σημαίνει απλώς έχω το μηχάνημα,
έρευνας και ρά την αξιοποίηση των υποδομών.
σημαίνει έχω δημιουργήσει και το μοντέλο και
καινοτομίας,
Η γενική εκτίμηση είναι ότι υπάρχουν δυνα- το πλαίσιο και τους κανόνες για το πώς
«μέσα στα
τότητες στα εγχώρια πανεπιστήμια για να χρησιμοποιείται το μηχάνημα, αν χρεώνω,
Πανεπιστήμια
βοηθήσουν τη βιομηχανία σε θέματα έρευνας πόσο χρεώνω, τι είδους απόρρητο δίνω στο
και όχι δίπλα ή
και τεχνολογίας. Στην παρούσα φάση υπάρχει χρήστη».
έξω, που να
συνεργασία μεταξύ επιχειρήσεων και πανεπι-
έχουν αμφί- Τα προβλήματα σε σχέση με τους εσωτε-
στημίων, που εξαρτάται όμως από την καλή
δρομη σχέση ρικούς κανονισμούς που υπάρχουν στα
θέληση των καθηγητών και τις τυχόν προσω-
με το πανεπι- πανεπιστήμια, όσο και στους οργανισμούς
πικές σχέσεις. Ένας επιχειρηματίας δηλώνει
στήμιο...» παροχής ερευνητικών προγραμμάτων
ότι «…σε μερικές περιπτώσεις, παραχωρούμε
εντοπίστηκαν από το ΙΠΕ και προτίθεται να
τα εργαστήρια και τον εξοπλισμό μας σε
αναλάβει πρωτοβουλίες προς επίλυση αυτών
φοιτητές, οι οποίοι έρχονται σε επαφή με νέα
των ζητημάτων.
γνώση…».
-172-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
8.4. Διασύνδεση και Οι όποιες συνεργασίες γίνονται αποσπα- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Συνεργασία σματικά ή περιορίζονται στις συμβουλές για ΕΞΥΠΝΗΣ
την ανάλυση ερευνητικών αποτελεσμάτων. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Οι ευεργετικές πολλαπλασιαστικές Για να είναι δυνατή η διασύνδεση, θα πρέπει ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επιδράσεις στην οικονομία θα ενταθούν, και οι δύο πλευρές να έχουν το ίδιο σκεπτικό,
όσο αυξάνονται οι συνέργειες μεταξύ και να επιδείξουν πνεύμα συνεργασίας.
των παραγωγικών τομέων. Υπάρχει, επίσης, έλλειψη ερευνητικής κουλ-
τούρας. Η οικονομική και παραγωγική δρα-
στηριότητα της χώρας παρουσιάζεται ξεκομ-
8.4.1. Διασύνδεση Επιχειρήσεων μένη από τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά
με Ερευνητικούς Φορείς κέντρα και από κάποιους θεωρείται δύσκολη
η σύνδεση μεταξύ των δύο. «Ένα άλλο
Η διασύνδεση επιχειρήσεων με ερευνητικούς
πρόβλημα που παρατηρείται είναι ότι σε
φορείς δεν είναι ικανοποιητική και σίγουρα θα
αρκετές περιπτώσεις οι επιχειρήσεις δεν
μπορούσε να είναι καλύτερη είναι η εκτίμηση
γνωρίζουν τι είναι η έρευνα ή γιατί
των Γνωμηγητόρων. Δεν υπάρχουν θεσμοί
γίνεται η έρευνα. Η έρευνα είναι ένα έργο
που θα στηρίξουν τέτοιες συνεργασίες αλλά
το οποίο η κοινωνία δεν ξέρει πώς να
ούτε και η ανάλογη νοοτροπία. Αν και
χειριστεί, να αξιολογήσει και να αξιοποιήσει.
υπάρχουν κάποια πρωτόκολλα συνεργασίας,
Υπάρχει ένας βαθμός ανταγωνιστικότητας και
το συνολικό πλαίσιο χαρακτηρίζεται ως μη
έλλειψης εμπιστοσύνης που θα πρέπει να
ικανοποιητικό.
ξεπεραστεί. Υπάρχει επίσης μια διαφορετική
Είναι γενικά παραδεκτό ότι τα πανεπιστήμια προσέγγιση ανάμεσα στο δημόσιο και τον
είναι σε θέση να βοηθήσουν τις κυπριακές ιδιωτικό τομέα».
επιχειρήσεις για να καλύψουν τις ανάγκες
Η αδυναμία της επιχειρηματικής βάσης να
τους σε μεγάλο βαθμό. Παρά ταύτα, αυτό που
αντιληφθεί τα επιστημονικά επιτεύγματα των
διαπιστώνεται από τα μέχρι στιγμής δεδομένα
πανεπιστήμιων και των ερευνητικών κέντρων
είναι πως δεν υφίσταται ακόμα η στενή
μέσω των δημοσιεύσεων αποτελεί πρόσθετο
συνεργασία που θα διευκόλυνε την επίλυση
ανασταλτικό παράγοντα συνεργασίας. Η δη-
των προβλημάτων .
μοσίευση των ερευνητικών ανακοινώσεων,
Τα πανεπιστήμια, από την πλευρά τους, γίνεται σε ειδικά επιστημονικά περιοδικά με
πιστεύουν ότι έχουν επιτευχθεί τα αναμε- υψηλό κύρος, στα οποία η πρόσβαση από την
νόμενα αποτελέσματα όσον αφορά τη δικτύ- «...σε πολλούς
επιχειρηματική βάση είναι δύσκολη και ακρι-
ωση. Ήδη συνεργάζονται με άλλα πανεπι- ακαδημαϊκούς
βή. Από όλες τις πλευρές των γνωμηγη-
στήμια και φορείς, ινστιτούτα, οργανισμούς, υπάρχει η
τόρων, επισημάνθηκε ότι η τόνωση της
τμήματα στη δημόσια υπηρεσία. άποψη ότι δεν
επι-κοινωνίας, όχι μόνον είναι
μπορεί να
Οι εταιρείες υποστηρίζουν ότι σε πολλούς απαραίτητη, αλλά ζωογόνος για την
υπάρξει
ακαδημαϊκούς υπάρχει η άποψη ότι δεν επίτευξη καινοτομικών δράσεων.
υψηλού
μπορεί να υπάρξει υψηλού επιπέδου έρευνα Πέραν της επικοινωνίας, ως ανασταλτικός
επιπέδου
όταν συνεργάζονται με εταιρείες. Σύμφωνα παράγοντας χαρακτηρίζεται η έλλειψη
έρευνα όταν
με τους εκπροσώπους των εταιρειών, αυτή η κουλτούρας συνεργασίας και εμπιστοσύνης.
συνεργάζονται
άποψη είναι λανθασμένη. Βέβαια αναγνω- Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι επιχειρήσεις που
με
ρίζουν ότι οι επιχειρήσεις είναι μικρές, οικο- αναζητούν λύσεις σε λειτουργικά ζητήματα ή
εταιρείες.....»
γενειακές και λειτουργούν σε πλαίσιο παρα- θέματα στρατηγικής και προώθησης, να
δοσιακών αρχών και πρακτικών, που δεν στρέφονται πρώτα στα στελέχη τους, στη
διευκολύνους τέτοιες συνεργασίες. συνέχεια στον ανταγωνισμό και στο τέλος στα
-173-

ερευνητικά ιδρύματα. Τούτο το χάσμα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αποδεικνύει ότι οι επιχειρηματική βάση της
Κύπρου, δεν «μπολιάζεται» με τις γνώσεις και
τις ερευνητικές προτάσεις των επιστημόνων, -
κυρίως γιατί δεν έχει άμεση και εύκολη
πρόσβαση σε αυτές- αντιθέτως δε, προτιμά
να ανακυκλώνει πρακτικές που σε πολλές
περιπτώσεις στηρίζονται στην εμπειρική
γνώση στελεχών των επιχειρήσεων και την
αίσθηση της αγοράς.
Κάποιοι φορείς δηλώνουν ότι έχουν συνεργα-
σίες με ακαδημαϊκά ιδρύματα και γενικά οι
εκπρόσωποι τους πιστεύουν ότι μέσω της
συνεργασίας ακαδημαϊκών ιδρυμάτων
βιομηχανίας θα μπορούν να πετύχουν το
βέλτιστο. Αναφέρουν ότι προσπαθούν να
έχουν μια αμφίδρομη επικοινωνία και ενη-
μέρωση όσο αφορά τις ανάγκες της βιομη-
χανίας, τις κατευθύνσεις για ερευνητικά και
άλλα προγράμματα του πανεπιστημίου ώστε
να διατηρούν μια πιο άμεση και συχνή επαφή.
Θα πρέπει να γίνουν πολλά και από τις δύο
πλευρές. Από την πλευρά των επιχειρήσεων
απαιτείται το κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό
το οποίο να μπορεί να συμβάλει στη συνερ-
γασία με ερευνητικούς φορείς. Το Πανεπιστή-
μιο θα πρέπει να έχει υπόψη ότι η επιχείρηση
για να συμμετέχει σε ένα ερευνητικό πρό-
γραμμα αναμένει ότι το τελικό αποτέλεσμα,
θα είναι ένα καινούριο προϊόν / υπηρεσία, η
οποία σε κάποιο στάδιο να φέρει εισοδήματα.
Εκπρόσωπος των επιχειρήσεων ανέφερε ότι
«οι επιχειρήσεις θα πρέπει να έρθουν πιο
κοντά στην πανεπιστημιακή κοινότητα ώστε
να γνωρίσουν τι προσφέρουν τα εκπαιδευτικά
ιδρύματα και τι και πώς μπορεί να αξιοποιηθεί
από τις επιχειρήσεις… οι επιχειρήσεις να
μιλήσουν για τις ανάγκες τους, τη βοήθεια
που χρειάζονται και να αρχίσει έτσι
χτίζεται μια σχέση, μια επικοινωνία».
Η εντύπωση που επικρατεί στον επι-
χειρηματικό κόσμο είναι ότι η έρευνα
που γίνεται στα πανεπιστήμια εξυπηρετεί
τη συγγραφή και δημοσίευση άρθρων σε
επιστημονικά περιοδικά. Σύμφωνα με τους
-174-
συμμετέχοντες είναι καλό να δημοσιεύονται
μελέτες, αλλά να έχουν και πρακτική
εφαρμογή στην αγορά εργασίας, στις
επιχειρήσεις, στην βιομηχανία, στις υπηρεσίες
κα.
Εκπρόσωπος των επιχειρήσεων ανέφερε ότι
θα πρέπει φοιτητές και καθηγητές να μπαί-
νουν στη βιομηχανία και στις επιχειρήσεις και
γενικά να έχουν μια στενότερη συνεργασία.
Πρότεινε όπως κάποια πρακτικά μαθήματα ή
τα tutorials γίνονται στις βιομηχανίες.
Ένα κίνητρο προς αυτή την κατεύθυνση θα
μπορούσε να είναι ο συσχετισμός των
και
απολαβών ή της ανέλιξης των ακαδημαϊκών
με τις επιδόσεις τους σ΄αυτή τη συνεργασία.
Αναφέρθηκε για παράδειγμα χώρα του
εξωτερικού όπου ένας ακαδημαϊκός έχει την
ευκαιρία να διπλασιάσει τις απολαβές του
κάνοντας προγράμματα σε συνεργασία με τις
βιομηχανίες.
Οι γνωμηγήτορες, επίσης επισημαίνουν ότι θα
πρέπει να υπάρξει διασύνδεση των προγραμ-
μάτων που προσφέρουν τα πανεπιστήμια με
τα οικονομικά δεδομένα και ανάγκες του
τόπου. Στον τομέα της έρευνας θα πρέπει και
πάλι να υπάρχει αυτή η διασύνδεση ώστε τα
ερευνητικά προγράμματα να εξυπηρετούν τις
ανάγκες του τόπου. Τα πανεπιστήμια είναι
σημαντικό να αρχίσουν να γνωστοποιούν το
ερευνητικό τους έργο. Από την άλλη πλευρά
όλοι οι τομείς, δημόσιοι και ιδιωτικοί θα
πρέπει να κατανοήσουν τον βοηθητικό ρόλο
που μπορούν να διαδραματίσουν τα πανε-
πιστήμια στην εξεύρεση λύσεων.
Διατυπώθηκε επίσης η άποψη ότι τα ιδιωτικά
πανεπιστήμια θεωρούνται πιο ευέλικτα σε
σχέση με τα κρατικά και έτσι μπορούν να
έχουν συνεργασίες αφού αντιλαμβάνονται ότι
να
χρειάζεται περισσότερη προσπάθεια να
πετύχουν κοινωνική και πολιτική παρουσία
στα δρώμενα του τόπου, συμμετοχή σε
έρευνες για την κυπριακή πραγματικότητα.
«Μπορεί η έρευνα στα ιδιωτικά πανεπιστήμια
να είναι πιο περιορισμένη σε σχέση με τα
δημόσια πανεπιστήμια, αλλά είναι πιο σχετική
με την κυπριακή πραγματικότητα».
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η έλλειψη συνεργασίας ερμηνεύεται από Επισημαίνεται, ότι τα γραφεία Διασύνδεσης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
κάποιους ως μη διάθεση για συνεργασία. λειτουργούν περισσότερο ως κέντρα εύρεσης ΕΞΥΠΝΗΣ
Για την βελτίωση της κατάστασης οι γνωμη- εργασίας για τους αποφοίτους και λιγότερο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
γήτορες επισημαίνουν την αναγκαιότητα λειτουργούν ως συνεκτικός δεσμός με την ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
να θεσπιστεί ένας κεντρικός φορέας παραγωγική βάση.
μεταφοράς τεχνολογίας και παρακολού-
θησης των προγραμμάτων ούτως ώστε οι
8.4.2. Συνεργασία Ιδιωτικού με
ενδιαφερόμενοι να μπορούν να εντοπίζουν
Δημόσιο Τομέα
τους πιθανούς συνεργάτες τους. Επίσης,
βασική αποστολή αυτού του φορέα θα
Όσον αφορά τη συνεργασία του ιδιωτικού με
μπορούσε να είναι η ανάπτυξη συνεργειών
το δημόσιο τομέα, όλοι οι φορείς τόνισαν ότι
και η διασύνδεση των ακαδημαϊκών και
μέχρι στιγμής δεν υπήρχε επαρκής σύνδεση
ερευνητικών φορέων και των επιχειρήσεων,
με τις επιχειρήσεις. Αν και έγιναν προσπά-
τόσο στο εσωτερικό όσο και με το εξωτερικό,
θειες από πλευράς κυβερνητικών οργανι-
η κοινοποίηση της διεξαγωγής των ερευνών,
σμών, δεν κατέστη δυνατή η συνεργασία.
η παρακολούθησης της πορείας τους, η δημο-
σιοποίηση των αποτελεσμάτων τους κα κλπ Αυτό μπορεί να οφείλεται στην καχυποψία
με στόχο την αποφυγή των άλληλοεπι- που υπάρχει, στην έλλειψη επικοινωνίας, στη

καλύψεων που αυτή τη στιγμή υφίστανται. νομοθεσία που διέπει τις συνεργασίες με τον
ιδιωτικό τομέα αφού κάποιοι γνωμηγήτορες
Τέλος καταγράφηκε η κοινή αντίληψη όλων
αναφέρουν ότι «αν και έγιναν προτάσεις από
ότι χρειάζονται ριζικές αλλαγές σε επίπεδο
ιδιώτες για χρηματοδότηση έρευνας, οι
νομοθεσίας αναφορικά με τον τρόπο λειτου-
κυβερνητικοί οργανισμοί τις απέρριψαν γιατί
ργίας των πανεπιστημίων και της δυνατό-
δεν τους επιτρέπει η νομοθεσία».
τητας που παρέχεται στη δημιουργία οργανι-
σμών και εταιρειών (βλ. spin off). Διατυπώθηκαν πολλές απόψεις για το πώς
πρέπει να ξεπεραστεί το πρόβλημα και με
Γραφεία διασύνδεσης
ποιους τρόπους μπορεί να επιτευχθεί η συνε-
Η ελλιπής διασύνδεση της παραγωγικής ργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Η
βάσης με πανεπιστημιακούς και ερευνητικούς ενδυνάμωση της συνεργασίας μεταξύ
φορείς, παραμένει σημαντική, παρά την δημόσιου και ιδιωτικού τομέα μπορεί να
ίδρυση και λειτουργία των γραφείων δια- γίνει με τη δημιουργία σχετικών κοινο-
σύνδεσης που λειτουργούν στα πανεπιστήμια. πραξιών. Σύμφωνα με αυτή την άποψη και
Οι γνωμηγήτορες κατέστησαν σαφές ότι οι δύο πλευρές θα έχουν πλεονεκτήματα και
γενικά υπάρχει άγνοια των αρμοδιοτήτων και κέρδη από αυτή τη συνεργασία. Επίσης, θα
λειτουργιών που επιτελούν τα Γραφεία πρέπει να δοθούν κίνητρα και στις δύο
Διασύνδεσης. πλευρές. Άλλη άποψη υποστηρίζει την
ανάθεση κάποιων υπηρεσιών του δημοσίου
Οι επιχειρήσεις θεωρούν ότι τα Γραφεία
στον ιδιωτικό τομέα.
Διασύνδεσης φέρνουν σ’ επαφή τα πανεπι-
στήμια με εταιρείες για ανταλλαγή πληροφο- Ακόμα, σύμφωνα με τους συμμετέχοντες θα
ριών «…και πέρα τούτου, ουδέν» Αναφέρεται πρέπει να υπάρξει συντονισμός ταχυτήτων. Ο
ότι «….οι επιχειρήσεις δεν γνωρίζουν για ιδιωτικός τομέας κινείται με τους ραγδαίους
τα γραφεία αυτά αλλά και τα ίδια τα ρυθμούς, που απαιτεί η αγορά και ο αντα-
γραφεία δεν έχουν κινηθεί. Θα πρέπει να γωνισμός, ενώ ο δημόσιος τομέας με εξαι-
γίνουν πολλά βήματα ακόμα για να δια- ρετικά αργούς ρυθμούς. Ο συντονισμός αυτός
συνδεθούν οι επιχειρήσεις με τα δεν πρέπει να ελαττώσει τους ρυθμούς του
-175-

πανεπιστήμια». ιδιωτικού τομέα, αλλά να επιταχύνει στο

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αυτούς του δημοσίου. ομάδες να ενταχθούν σε ερευνητικά δίκτυα
πανευρωπαϊκής ή παγκόσμιας εμβέλειας,
Υπάρχει η δυνατότητα μέσω της ηλεκτρονικής
εντός των οποίων υπάρχει ισχυρή μεταφορά
διακυβέρνησης και άλλων προσεγγίσεων (πχ
τεχνογνωσίας.
one-stop shop) να δοθεί η ώθηση και στήριξη
που απαιτείται τόσο στο γηγενή ιδιωτικό το- Επίσης σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι
μέα, όσο και στους ξένους επενδυτές. συνεργασίες διάφορων ενδιάμεσων φορεών
(πχ ΟΕΒ, Οργανισμός Νεολαίας, ΚΟΤ κα) με
αντίστοιχους του εξωτερικού και συνεσφέ-
8.4.3. Συνεργασία με Εξωτερικό
ρουν στη συνεργασία των μελών τους με
φορείς στο εξωτερικό.
Κατά τη συλλογή των δεδομένων διαπι-
στώθηκε ότι σε αντίθεση με τις συνεργασίες Ειδικότερα, το ΙΠΕ έχει επιτύχει ένα ση-
στο εσωτερικό οι οποίες θα ανάμενε κανείς να μαντικό αριθμό διακρατικών συνεργασιών,
είναι πιο ουσιαστικές, υπάρχουν πολύ καλές διατηρεί πολύ καλή συνεργασία με φορείς
συνεργασίες με ξένα πανεπιστήμια και φορείς του εξωτερικού, συμμετέχει σε πάρα πολλά
οι οποίες είναι σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. δίκτυα χρηματοδότησης κοινών πανευρω-
Οι γνωμηγήτορες κλήθηκαν να εντοπίσουν παϊκών προγραμμάτων με ξένες χώρες και
τις αιτίες της διάστασης αυτής. Οι απόψεις γενικά διαθέτει ένα πολύ ανεπτυγμένο
τους επικεντρώθηκαν σε θέματα επικοινω- δίκτυο.
νίας, κουλτούρας και εμπιστοσύνης.

Οι συνεργασίες μεταξύ πανεπιστημιακών 8.4.4. Συμπλέγματα (Clusters)

ιδρυμάτων της Κύπρου και του εξωτερικού
είναι έντονες, παρότι η ερευνητική Είναι παραδεκτό, από όλους τους φορείς, ότι
δραστηριότητα στην Κύπρο ξεκίνησε σχετικά τα μικρά μεγέθη της Κύπρου δεν επιτρέπουν
πρόσφατα. Σύμφωνα με τις απόψεις των τη δημιουργία οικονομιών μεγάλης κλίμακας.
γνωμηγητόρων, κυρίως της εκπαίδευσης, Γι’ αυτό μερικοί Γνωμηγήτορες πιστεύουν ότι
υπάρχει ένα πολύ καλό επίπεδο συνεργασίας τα clusters και τα τεχνολογικά δίκτυα, στο
με φορείς εκτός Κύπρου το οποίο όμως είναι πλαίσιο της στρατηγικής ανάπτυξης και
«...υπάρχει απαραίτητο να ενισχυθεί περαιτέρω και να καινοτομίας, θα είναι πολύ χρήσιμα για τη
ένα πολύ καλό υποστηριχθεί με σχετικά κονδύλια, έτσι ώστε χώρα.
επίπεδο να λειτουργήσει απρόσκοπτα και αποτελε-
Ένας από τους λόγους που απέτρεψαν τη
συνεργασίας σματικά.
δημιουργία clusters στην Κύπρο μέχρι τώρα
με φορείς
Τι συνέβαλε στο γεγονός να έχουμε τέτοιου είναι η έλλειψη κουλτούρας συνεργασίας
εκτός Κύπρου
είδους συνεργασίες; Ένας λόγος που ευνοεί μεταξύ ανταγωνιστών. Η καινοτομία και η
το οποίο όμως
περισσότερο τις συνεργασίες με το εξωτερικό πρωτοπορία στην έρευνα χρειάζονται προσε-
είναι
είναι το γεγονός ότι οι φορείς του εξωτερικού γγίσεις οι οποίες είναι πολύ έξω από το δικό
απαραίτητο να
δεν είναι επιχειρήσεις, αλλά πανεπιστήμια. Τα μας σύστημα και επιχειρηματική κουλτούρα.
ενισχυθεί
άτομα που εργάζονται ως μέλη ΔΕΠ στα
περαιτέρω και «Το cluster μπορεί να γίνει είτε οριζόντια είτε
πανεπιστήμια σπούδασαν και εργάστηκαν στο
να κάθετα ανά τομέα. Ιδιαίτερα στον τομέα
εξωτερικό, δημιουργώντας ένα πλέγμα
υποστηριχθεί προώθησης των προϊόντων μας στο εξωτε-
διασυνδέσεων το οποίο διατήρησαν και
με σχετικά ρικό, λόγω του μικρού μεγέθους της κυπρια-
«μετεγκατέστησαν» στην Κύπρο. Ένας άλλος
κονδύλια...» κής οικονομίας, τέτοιου είδους συνέργειες
λόγος, είναι η γεωγραφική θέση της Κύπρου
είναι απαραίτητες». Έχουμε καλής ποιότητας
στη Μεσόγειο, που σε συνδυασμό με την
προϊόντα τα οποία θα πρέπει να στηρίξουμε
ιδιότητα της χώρας- μέλους της Ευρωπαϊκής
με υποδομές συμπλεγμάτων, ώστε να γίνουν
-176-

Ένωσης, δίνεται τη δυνατότητα ερευνητικές

κοινές εξαγωγικές προσπάθειες ακόμη και με

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
κοινές ετικέτες. Θα μπορούσε να υπάρχουν ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
περισσότερα από ένα clusters και στη συνέ- ΕΞΥΠΝΗΣ
χεια αυτά να λειτουργήσουν ως δίκτυα για 8.5. Προοπτικές και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
καλύτερα αποτελέσματα. Προτεραιότητες ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Για παράδειγμα, ανέφερε γνωμηγήτορας

Η Κύπρος διαθέτει ανεκμετάλλευτα
«υπάρχουν δυνατές ομάδες στα πανεπιστήμια
πλεονεκτήματα, που οφείλει άμεσα να
της Κύπρου στον τομέα της νανοτεχνολογίας,
αξιοποιήσει.
αλλά και εντός των εταιρειών. Θα μπορούσε,
λοιπόν, να δημιουργηθεί ένα cluster σε αυτόν
τον τομέα με την κάθε ομάδα να έχει την 8.5.1. Αξιοποίηση Παραγόντων
εξειδίκευσή της, ώστε να είναι και πιο
αποτελεσματικοί συνολικά οι οργανισμοί Ανθρώπινο δυναμικό
αυτοί στην επίτευξη των στόχων τους». Σε γενικές γραμμές, κοινός τόπος των
Ένα τεχνολογικό πάρκο θα μπορούσε να είναι απόψεων των γνωμηγητόρων είναι ότι το
ένα business cluster και το πρώτο που θα ανθρώπινο δυναμικό παραμένει ανεκμε-
μπορούσε να δημιουργηθεί να είναι για τις τάλλευτο. Διατυπώθηκε ότι γενικά «αυτός
τεχνολογίες της πληροφορικής και των που δουλεύει ταλαιπωρείται» και αυτό ποτελεί
επικοινωνιών. σημαντική τροχοπέδη στην επανεκκίνηση της
οικονομίας.
Όσο αφορά το γεωργικό τομέα, clusters θα
μπορούσαν να δομηθούν πάνω στη σύμπραξη Οι γνωμηγήτορες πιστεύουν ότι σε
μεταξύ του πρωτογενούς, δευτερογενούς πολλούς κλάδους υπάρχει το κατάλληλο
τομέα, της μεταποίησης και των υπηρεσιών. ανθρώπινο δυναμικό και οι υποδομές,
Μια τέτοια σύμπραξη λείπει σήμερα από την φτάνει να εμβαθύνουμε στους σωστούς
κυπριακή οικονομία. τομείς. Σχεδόν όλοι οι γνωμηγήτορες
υποστηρίζουν πως θα πρέπει να
επικεντρωθούμε στους τομείς που είμαστε
δυνατοί.

Η προσπάθεια εφαρμογής της έξυπνης

εξειδίκευσης θα βοηθήσει σε αυτή την
κατεύθυνση. Αυτή η προσπάθεια, σε
«...Είναι
συνδυασμό με την αναδιάρθρωση της
απαραίτητο να
οικονομίας της Κύπρου ώστε να βασίζεται,
τοποθετηθεί
πλέον, περισσότερο στις ΜμΕ και λιγότερο
προσωπικό με
στο χρηματοοικονομικό τομέα αναμένεται να
υψηλά
δημιουργήσει μια πιο υγιή οικονομία που θα
προσόντα σε
επιτρέπει στα προϊόντα μας να γίνουν πιο
θέσεις
ανταγωνιστικά. Αυτό, βέβαια, απαιτεί χρόνο.
ευθύνης,
Είναι απαραίτητο να τοποθετηθεί προσωπικό
επιτυγχάνοντα
με υψηλά προσόντα σε θέσεις ευθύνης,
ς τα μέγιστα
επιτυγχάνοντας τα μέγιστα δυνατά αποτε-
δυνατά αποτε-
λέσματα. Οι γνωμηγήτορες τόνισαν, ότι
λέσματα ...»
επιβάλλονται οι μεταπτυχιακές σπουδές και
για το λόγο αυτό θα πρέπει το κράτος να
εστιάσει και να επενδύσει στη διαρκή
-177-

ενίσχυση των προσόντων του ανθρώπινου

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 δυναμικού. Επίσης, τονίστηκε έντονα από το γεγονός ότι βρίσκεται στο ανατολικότερο
σύνολο των γνωμηγητόρων ότι είναι άκρο της Ευρώπης και είναι το πλησιέστερο
απαραίτητο να δοθούν κίνητρα σε νέους κέντρο προς την Ευρώπη τόσο ως εμπορικός,
επιστήμονες νε υψηλά προσόντα, για να όσο και ως τουριστικός προορισμός δίπλα από
παραμείνουν στην Κύπρο προσφέροντας δύο αναπτυσσόμενες ηπείρους (Ασία και
τις υπηρεσίες τους απρόσκοπτα και Αφρική) σε συνδυασμό με το γεγονός ότι
δημιουργικά. Το φαινόμενο του brain είναι ιδιαίτερα δημοφιλής προορισμός,
drain θα πρέπει να περιοριστεί δραστικά ιδιαίτερα για τις Δημοκρατίες της πρώην
και άμεσα. Σοβιετικής Ένωσης, δίνει τη «χρυσή»
ευκαιρία ώστε η Κύπρος να καθιερωθεί ως
Περιβάλλον ένας κόμβος για εμπόριο, χρηματοπιστωτικές

Είναι κοινή άποψη των ερωτηθέντων, ότι υπηρεσίες, τουρισμό και άλλες συναφείς,

είναι απαραίτητο να αξιοποιηθούν στο μέγιστο οικονομικές, δραστηριότητες.

δυνατό βαθμό, οι ΑΠΕ, ενώ τονίζεται η Επίσης, οι ήπιοι χειμώνες που

σπουδαιότητα της ποιότητας του εδάφους, απολαμβάνουμε, η εκτεταμένη ηλιοφάνεια,
του αέρα και του μικροκλίματος στην δηλαδή το μεσογειακό κλίμα από μόνο του
παραγωγή ποιοτικών προϊόντων Το φυσικό αποτελεί συγκριτικό πλεονέκτημα που
περιβάλλον θα μπορούσε να αξιοποιηθεί στη μπορούμε να εκμεταλλευτούμε αν
γεωργία για την παραγωγή προϊόντων εξασφαλίσουμε μια σωστή και στοχευμένη
ονομασίας προέλευσης. Επισημάνθηκε προώθηση.
έντονα, ότι ένας από τους τομείς που θα
Ένα άλλο πεδίο στο οποίο θα μπορούσε η
μπορούσε η Κύπρος να ηγηθεί είναι η
Κύπρος να εφαρμόσει καινοτόμες πρακτικές
παραγωγή φαρμάκων από βιολογικά
είναι στην αξιοποίηση του νερού. Η γεω-
προϊόντα. Χρησιμοποιήθηκε το παράδειγμα
γραφία της Κύπρου είναι ιδανική (τα βουνά
των ελάχιστων παραγωγών που ασχολούνται
είναι στο κέντρο και οι πεδιάδες περιμετρικά),
ήδη χωρίς όμως να υπάρχει επιστημονική
που πρακτικά σημαίνει ότι, αντί να κατά-
υποστήριξη έτσι ώστε ένα προϊόν που βγαίνει
σκευαστούν αποκλειστικά φράγματα για
με βιολογικές μεθόδους, από αρωματικά
αποθήκευση του νερού που συνεπάγεται
φυτά, να μπορεί να δοκιμασθεί.
μεγάλη επένδυση για το υπόγειο δίκτυο
Επίσης, επισημάνθηκε ότι στο Ινστιτούτο μεταφοράς, θα μπορούσαν να κατά-
Γεωργικών Ερευνών παραμένει ανενεργή η σκευαστούν ειδικές δεξαμενές στις κορυφές
βάση δεδομένων γενετικού υλικού των των βουνών οι οποίες είναι πολύ φθηνές και
ντόπιων ποικιλιών μέσω της οποίας θα στη συνέχεια να λειτουργήσει το δίκτυο με
μπορούσαν να αξιοποιηθούν ντόπιες παραδο- την αξιοποίηση της βαρύτητας κάτι που θα
σιακές ποικιλίες λαχανικών, αρωματικών και μείωνε ακόμα περισσότερο το τελικό κόστος.
ανθοκομικών φυτών τα οποία στις δικές μας Αυτό το μοντέλο εφαρμόστηκε με επιτυχία σε
συνθήκες μπορούν να παράγουν ποιοτικά μικρό βαθμό στο Ισραήλ και στην Κύπρο με
αναβαθμισμένα προϊόντα ανταγωνιστικά και ιδιωτικές πρωτοβουλίες.
μοναδικά.
ΜμΕ
Όπως ήδη προαναφέρθηκε, πλεονέκτημα για
την Κύπρο αποτελεί και η θάλασσα, οι Ο ρόλος των επιχειρήσεων θεωρείται από
καιρικές συνθήκες, η ιστορία και η γεω- αρκετούς γνωμηγήτορες ως θεμελιώδης. Οι
γραφική μας θέση. Οι οικότοποι μπορούν να επιχειρήσεις κατά κανόνα είναι ευέλικτες με
αξιοποιηθούν ως τουριστικό προϊόν. πρόθεση να υιοθετήσουν καινοτομικές
πρακτικές, να εισάγουν νέα προϊόντα και να
-178-

Η γεωγραφική θέση της Κύπρου, το

χρησιμοποιήσουν νέες τεχνολογίες.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ως εκ τούτου, ο ρόλος των ΜμΕ είναι σίγουρα αρκετοί προτιμούν να μην προχωρήσουν τη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
θετικός στο να ενταθούν σε ένα σύστημα διαδικασία λόγω χρόνου και κόστους. ΕΞΥΠΝΗΣ
έρευνας. «Θα πρέπει δηλαδή να ξεφύγουν ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Θεωρείται επίσης προβληματικό και από νομι-
λίγο από την παράδοση του στείρου ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κής άποψης αφού θα πρέπει να βρεθούν
ανταγωνισμού και να λειτουργήσουν με
εξειδικευμένοι δικηγόροι. Γενικά δεν υπάρχει
συνεργασίες για να μπορέσουν να
διαδεδομένη γνώση και εμπειρία στην αγορά
προχωρήσουν...».
σε αυτό τον τομέα και αυτό αποτελεί σοβαρό
Σίγουρα όμως θα πρέπει να αναθεωρηθεί ο εμπόδιο. Παρατηρήθηκε, ότι η εγγραφή μιας
ρόλος των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, να ευρεσιτεχνίας, είναι πολύ πιο δύσκολη
δημιουργηθούν συνθήκες εκσυγχρονισμού, υπόθεση.
βάσει την οποίων θα υπάρξει αναπροσαρμογή
τόσο των παραγόμενων προϊόντων, όσο και Προώθηση Προϊόντων

υπηρεσιών. Τα μειονεκτήματα που υπέδειξαν Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, τα

οι ερωτώμενοι στα πλαίσια του εκσυγχρο- προϊόντα που παράγονται στην Κύπρο
νισμού των ΜΜμε είναι η πολυδιάσπαση των μπορούν να είναι ανταγωνιστικά όσον
φορέων που εμπλέκονται στην λειτουργία αφορά την ποιότητα και την ασφάλεια
αυτών των επιχειρήσεων ο κατακερματισμός που παρέχουν στον καταναλωτή. Αυτό
της νομοθεσίας, αλλά και η νοοτροπία των που θα κάνει, όμως, τα προϊόντα μας πιο
ιδιοκτητών τους που κατά κανόνα είναι ανταγωνιστικά είναι η πιστοποίηση και η
αρνητική σε συνεργασίες και επενδύσεις στις προώθηση. Είναι επιβεβλημένο να
νέες τεχνολογίες, ιδιαίτερα σε καιρούς δημιουργηθούν αλυσίδες τοπικών προϊόντων.
οικονομικής ύφεσης. Πρόκειται για ένα πλάνο που προωθεί και η

Σε κάθε περίπτωση όμως υποστηρίζεται, ότι ΕΕ.

είναι απαραίτητο οι ΜμΕ να αποκτήσουν Επίσης, για την ανταγωνιστικότητα των

περισσότερο ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση προϊόντων, σημαντικό κομμάτι είναι η
της στρατηγικής και σίγουρα στην υλοποίησή συνεργασία. Το να παράγει κανείς ένα καλό
της στα διάφορα μέτρα και πιο ενεργό προϊόν δεν σημαίνει ότι θα το πουλήσει
συμμετοχή στις οποιεσδήποτε δράσεις γίνο- αυτόματα σε όλο τον κόσμο. Χρειάζεται να
νται ακόμα και σε ερευνητικά προγράμματα. διαθέτει μια πολύ ευνοϊκή και μεγάλη

Επίσης, τονίζεται και μάλιστα με ιδιαίτερη εσωτερική αγορά ώστε να μπορέσει να το

«...είναι
έμφαση, ότι οι ΜμΕ χρειάζονται στήριξη/ αναπτύξει αρκετά και στη συνέχεια να το
απαραίτητο οι
καθοδήγηση από πανεπιστήμια και ερευνητι- προωθήσει στο εξωτερικό. Σίγουρα το
ΜμΕ να
κούς οργανισμούς που θα τους βοηθήσουν μέγεθος της κυπριακής οικονομίας δεν βοηθά
αποκτήσουν
στην υλοποίηση του προγράμματος. τις εγχώριες επιχειρήσεις στο διεθνή
περισσότερο
ανταγωνισμό. Συνεπώς, το «δέον γενέσθαι»
Τέλος, επισημαίνεται ότι στις μικρομεσαίες ενεργό ρόλο
είναι να δημιουργηθούν δίκτυα συνεργασίας
επιχειρήσεις ο τομέας της μηχανογράφησης στη διαμόρ-
και προώθησης των προϊόντων.
και των τηλεπικοινωνιών είναι ένας τομέας φωση της

που όσες επιχειρήσεις τον εκμεταλλευτούν θα Ένας παράγοντας που μπορεί να συμβάλλει στρατηγικής

κερδίσουν συγκριτικό πλεονέκτημα. στην εξαγωγή προϊόντων και υπηρεσιών είναι και σίγουρα
ο εντοπισμός του κατάλληλου niche στην υλοποίη-
Όσο αφορά το παρεχόμενο επίπεδο υπηρε-
marketing. Τα μεγέθη, όμως, των σή της...»
σιών για την καταχώριση πατέντας, αυτό
επιχειρήσεών της Κύπρου δεν επιτρέπουν τον
θεωρείται σχεδόν ανύπαρκτο, ενώ οι διαδι-
«ατομικό» εντοπισμό του και δυστυχώς οι
κασίες χαρακτηρίστηκαν ως αρκετά χρονοβό-
κρατικές υπηρεσίες και οι εμπορικοί
ρες και πάρα πολύ δαπανηρές γι’ αυτό και
-179-

σύμβουλοι των εταιρειών στο εξωτερικό δεν

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι για να κάνουν εξειδίκευση κρίνεται εμφαντικά σκόπιμο, να
αυτή δουλειά. Όσον αφορά, λοιπόν, τα γίνει σε τομείς όπου ήδη έχουμε πλεονέκτημα
κυπριακά προϊόντα/υπηρεσίες, υπάρχουν όπως παραγωγή και εξαγωγή χαλουμιού.
προϊόντα που μπορούν να εξαχθούν Παράλληλα, είναι απαραίτητο να γίνουν
νοουμένου ότι θα προηγηθεί ο εντοπισμός επενδύσεις και σε άλλους τομείς.
του niche marketing. Προκειμένου να περιοριστεί δραστικά ο
κίνδυνος της αποτυχίας και χρεοκοπίας, δεν
Εξωστρέφεια πρέπει η χώρα να στηρίζεται μόνο σε έναν

«Για τη βελτίωση των προϊόντων και τομέα.

υπηρεσιών μας ώστε να γίνουν αντα- Είναι σημαντικό, ως εκ τούτου να αντι-

γωνιστικά, είναι αναγκαίο να λειτου- ληφθούμε το ρόλο της Κύπρου ως μέρος μιας
ργήσουμε με εξωστρέφεια...» Στο εξω- παγκόσμιας αλυσίδας και όχι αυτόνομα.
τερικό λένε κάποιοι, υπάρχουν προγράμματα
«εξωστρέφειας». Γεωργικός τομέας

«Μέσα από τη συμμετοχή σε μεγάλες Είναι γενικά παραδεκτό ανάμεσα στους

εκθέσεις στο εξωτερικό μπορούν να γίνουν γνωμηγήτορες ότι η γεωργία/κτηνοτροφία
συνερ-γασίες και γενικά να «ανοιχτούν προσφέρει πλεονεκτήματα στη χώρα μας.
πολλοί δρόμοι». Άρα χρειάζεται εξωστρέφεια, Όπως, επίσης, αναφέρουν χαρακτηριστικά, το
χρειάζεται να υπάρχει ένα πραγματικό φυσικό αέριο μπορεί να έχει προοπτική αλλά
παρατηρητήριο τεχνολογίας σε συγκεκρι- τα χρήματα που θα επενδυθούν θα αρχίσουν
μένους τομείς, χρειάζεται να ξέρουμε ποιες να αποδίδουν σε βάθος 20ετίας. Αντιθέτως,
είναι οι ανάγκες μας και να επιδιώκουμε τα λεφτά που επενδύονται στη γεωργία έχουν
συνεργασίες στο εξωτερικό...». άμεση απόδοση. Η χρηματοδότηση δράσεων
του προγράμματος αγροτικής ανάπτυξης για
Για παράδειγμα, αναφέρθηκε, μια γερμανική
τη στήριξη της γεωργίας μπορεί να αποδώσει.
εταιρία θα απευθυνθεί πρώτα στην πολωνική
Για παράδειγμα, η γεωργία έχει ρυθμό
αγορά αν θέλει μια συνεργασία. Δε θα
ανάπτυξης με πολλαπλασιαστή της τάξης 1–
απευθυνθεί στην κυπριακή αγορά, εκτός αν
4, ευνοώντας την καλύτερη αναδιανομή των
έχει κάποιο συνεργάτη ο οποίος είναι εξειδι-
εισοδημάτων. Δηλαδή για κάθε 1 ευρώ που
κευμένος και ως εκ τούτου, ανταγωνιστικός.
τοποθετείται στη γεωργία η απόδοση του στο
«Αν κάποιος καταπιάνεται με όλα από λίγο
ΑΕΠ είναι έως 4 ευρώ, με σημαντική όμως
δεν γίνεται ανταγωνιστικός».
τάση αναδιανομής των κεφαλαίων στην
τοπική οικονομία, κάτι που δεν συμβαίνει
8.5.2. Τομείς Προτεραιότητας κατά κανόνα με τις επενδύσεις που έχουν
χαλαρή διασύνδεση με το σύνολο της
Η Κύπρος έχει εξαιρετικές δυνατότητες παραγωγικής δραστηριότητας. Συγκεκριμένα,
ανάπτυξης, σε σημαντικό βαθμό όμως, ο ευρύτερος πρωτογενής τομέας (γεωργία,
παραμένουν σε αδράνεια. Προτεραιότητα θα κτηνοτροφία, αλιεία): παρέχει ασφάλεια
πρέπει να δοθεί στους τομείς στους οποίους η τροφίμων, τονώνει την απασχόληση,
Κύπρος διαθέτει ήδη τις απαραίτητες γνώσεις, υποστηρίζει τη μεταποίηση, και τον τριτογενή
δεξιότητες και υποδομές. Πολλοί είναι οι τομέα.
γνωμηγήτορες που υποστηρίζουν ότι η
Επίσης, η γεωργία είναι ένας τομέας όπου η
επένδυση θα πρέπει αρχίσει από
καινοτομία και η ανάπτυξη τεχνολογίας είναι
«παραδοσιακούς» τομείς όπως η γεωργία και
απαραίτητη και ως εκ τούτου είναι παντελώς
ο τουρισμός τους οποίους είναι σημαντικό να
λανθασμένη η άποψη ότι με αυτά τα
-180-

χειριστούμε «πιο έξυπνα». Επίσης, η

επαγγέλματα ασχολούνται αποκλειστικά

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
άτομα χωρίς μόρφωση. Υπάρχει, ήδη, ένας υπερτερούν κατά πολύ σε σχέση με τα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
σημαντικός αριθμός νέων καλά αντίστοιχα του εξωτερικού, κυρίως λόγω ΕΞΥΠΝΗΣ
καταρτισμένων νέων που ασχολούνται με τον της ποιοτικής ανωτερότητας των πρώτων ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
πρωτογενή τομέα και που είναι εξαιρετικά υλών που χρησιμοποιούνται. Οι κλιμα- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επιτυχημένοι. Ωστόσο αυτοί πρέπει να τολογικές συνθήκες, η σύνθεση του εδάφους,
υποστηριχθούν με κάθε τρόπο. η ποιότητα του αέρα σε συνάρτηση με το
μικροκλίμα που διαμορφώνεται κυρίως στην
Επίσης, οι ερωτώμενοι αναφέρθηκαν στους
παρουσία του ορεινού όγκου του «Τρόοδος»,
σύγχρονους τρόπους γεωργικής απασχόλη-
βοηθούν στην παραγωγή προϊόντων με
σης και εκμετάλλευσης. Τονίστηκε ότι η
υψηλές προδιαγραφές και υψηλή διατροφική
τεχνολογία μπορεί να πολλαπλασιάσει την
αξία.
παραγωγή, ποιοτικά και ποσοτικά, ενώ είναι
απαραίτητο, να δοθεί έμφαση σε τομείς Ένας άλλος παράγοντας που καθιστά τα
επιλεγμένης γεωργικής παραγωγής όπως για προϊόντα της Κύπρου ανταγωνιστικά
παράδειγμα η καλλιέργεια σπάνιων βοτάνων. είναι η δυνατότητα πρώιμης παραγωγής.
Προτείνεται τέλος, να δοκιμαστούν σύγχρο- Συγκεκρι-μένα, όταν στις βόρειες χώρες κατά
νες, θερμοκηπιακές έξυπνες και βιολογικές τη χειμερινή περίοδο η παραγωγή
καλλιέργειες. περιορίζεται σημαντικά, στην Κύπρο υπάρχει
δυνατότητα παραγωγής και μάλιστα με
Η κρατούσα άποψη που επικρατεί ανάμεσα
χαμηλό κόστος. Θα ήταν σημαντικό, επίσης,
στους συμμετέχοντες είναι ότι η διαφορο-
να σημειωθεί ότι τα κυπριακά προϊόντα είναι
ποίηση στην παραγωγή θα μπορούσε να
συχνά πιο οικολογικά αφού για την
αποτελέσει τη βάση για την ενίσχυση του
παραγωγή τους δεν απαιτείται μεγάλη
ανταγωνισμού των προϊόντων της γεωργίας.
κατανάλωση συμβατικών μορφών ενέργειας.
Η διαφοροποίηση θα μπορούσε να επιτευχτεί
Για παράδειγμα, η Γερμανία χρησιμοποιεί
είτε μέσω της παραγωγής νέων προϊόντων,
μεγάλες ποσότητες πετρελαίου για να
είτε με σημαντική την βελτίωση της
καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες της
υφιστάμενης παραγωγής. Σε αυτή την
αγροτικής της παραγωγής κάτι που έχει ως
κατεύθυνση είναι απαραίτητο να χρησιμο-
αποτέλεσμα την εκπομπή τεράστιων
ποιηθούν νέες τεχνολογίες και καινοτομικές
ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα. Στην
δράσεις (όπως υδροπονική μέθοδος «... στους
περίπτωση της Κύπρου δεν ισχύει κάτι τέτοιο.
καλλιέργειας), οι οποίες θα εφαρμοστούν σε σύγχρονους
ήδη υπάρχουσες καλλιέργειες, για τις οποίες Στον τομέα της κτηνοτροφίας η Κύπρος έχει τρόπους
οι καλλιεργητές έχουν επαρκή γνώση, ενώ τεράστια πλεονεκτήματα που δεν έχει γεωργικής
κατάλληλο γενετικό υλικό. Παράλληλα, η αξιοποιήσει. Κατ’ αρχήν, η Κύπρος είναι μια απασχόλησης
γαίες της Κύπρου, προσφέρονται λόγω χώρα απομονωμένη και ως εκ τούτου και
κλιματολογικών συνθηκών για πειραματικές- προστατευόμενη από ζωνόσεις. Επίσης, είναι εκμετάλλευσης.
βιολογικές καλλιέργειες, των οποίων η αγορά μια χώρα στρατηγικά τοποθετημένη σε μια .. η τεχνολογία
παρουσιάζει σημαντικά ανοδικές τάσεις, παρά ευρύτερη περιοχή όπου η κατανάλωση μπορεί να πολ-
την οικονομική ύφεση των τελευταίων ετών. κρέατος είναι τεράστια και δεν καλύπτεται λαπλασιάσει
από την υφιστάμενη παραγωγή. Παρόλα αυτά την παραγωγή,
Συμπερασματικά, οι ερωτηθέντες διαπιστώ-
δεν έχουν γίνει οι απαραίτητες επενδύσεις ποιοτικά και
νουν σημαντικές προοπτικές στο γεωργικό
στον τομέα της κτηνοτροφίας. ποσοτικά,...»
τομέα, υποσημειώνουν αλλά θα πρέπει να
προχωρήσουμε στοχευμένα σε επιλεγμένες Ως μειονέκτημα, εντοπίζεται, ωστόσο. το
βιολογικές καλλιέργειες. ύψος των τιμών που συχνά οφείλεται στο
υψηλό κόστος παραγωγής, που όμως μπορεί
Οι ερωτώμενοι δηλώνουν ότι τα προϊόντα της
-181-

να ξεπεραστεί αν χρησιμοποιηθούν νέες

Κύπρου, ιδίως στον τομέα των τροφίμων

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 τεχνολογίες για την εντατικοποίηση των Σημαντική παράμετρος που είναι σκόπιμο να
καλλιεργειών. Από την άλλη πλευρά, ορι- ληφθεί υπόψη, είναι η εισαγωγή νέων
σμένοι συμμετέχοντες, όμως, κατέθεσαν την τεχνολογιών στην παραγωγή προϊόντων και
άποψη, ότι για τις υψηλές τιμές ευθύνεται εν υπηρεσιών, με παράλληλη πιστοποίηση της
μέρει το μέγεθος της αγοράς και η ύπαρξη παραγωγής με τα απαραίτητα HACCP και ISO
ολιγοπωλίων, που περιορίζουν τον αντα- με σκοπό να ενισχυθεί η εμπιστοσύνη και η
γωνισμό, κρατώντας σε υψηλά επίπεδα τις καταναλωτική πίστη. Σημείο αναφοράς όλων
τιμές. Στο θέμα αυτό είναι καθ’ ύλην αρμόδια των γνωμηγητόρων είναι η παραδοχή ότι η
να επιληφθεί η Επιτροπή Ανταγωνισμού Κύπρος δεν μπορεί να ανταγωνιστεί εύκολα
διορθώνοντας στρεβλώσεις και λαμβάνοντας άλλες χώρες όπως η Κίνα σε όρους έντασης
αποφάσεις προς όφελος του καταναλωτή. ποσότητας παραγωγής, όσο σε όρους έντασης
ποιότητας
Τρόφιμα
Τουρισμός
Κοινή θέση των γνωμηγητόρων είναι ότι
στον τομέα των τροφίμων/ποτών, το Ο τουριστικός τομέας θεωρείται από πολλούς
ανταγωνι-στικό μας πλεονέκτημα είναι τα η «αιχμή του δόρατος» για την ανάπτυξη της
παραδοσιακά κυπριακά προϊόντα, τα Κύπρου και για την επανεκκίνηση της
οποία θα πρέπει να αξιοποιηθούν κυρίως σε οικονομίας. Η υφιστάμενη διασύνδεση με το
συνάρτηση με την τουριστική αγορά. Έχει παραγωγικό πλέγμα είναι έντονη, ενώ
επισημανθεί ότι η αγορά των τουριστών σε εφόσον υπάρξει και η διασύνδεση με τον
τοπικά προϊόντα παραμένει ανεκμετάλλευτη. πρωτογενή τομέα παραγωγής, την μετα-
ποίηση και τις υπηρεσίες, οι πολλαπλα-
Στην Κύπρο έχουμε ποιοτικά προϊόντα όσον
σιαστικές και αναδιανεμητικές επιδράσεις στο
αφορά στον τομέα τροφίμων τα οποία θα
εισόδημα, τις επενδύσεις και την απασχόληση
μπορούσαν - κάποιες επιχειρήσεις ήδη το
θα είναι πολύ σημαντικές.
κατάφεραν- να επιβιώσουν σε αγορές του
εξωτερικού και να ανταγωνιστούν επί ίσοις Οι γνωμηγήτορες στο θέμα της διασύνδεσης,
όροις προϊόντα μεγάλων πολυεθνικών εται- τόνισαν ότι πέραν των τοπικών προϊόντων
ρειών. Για παράδειγμα, το γεγονός και μόνο επωφελούνται και άλλοι παραγωγικοί τομείς,
ότι σε αλυσίδα υπεραγορών στην Αγγλία όπως οι κατάσκευές (κατασκευή κεφαλαιου-
πωλείται η κυπριακή μπίρα επιβεβαιώνει του χικών αγαθών, πχ κτήρια), οι επικοινωνίες, ο
λόγου το αληθές. κλάδος των μεταφορών, το χονδρικό και
λιανικό εμπόριο, ο κτηματομεσιτικός κλάδος
Επίσης, τα τυροκομικά προϊόντα και οι πατά-
κα.
τες είναι προϊόντα που θα μπορούσαν να
γίνουν ανταγωνιστικά. Χρειάζεται, όμως η Για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η
συνδρομή του κράτους ώστε να επιτευχθούν στρατηγική αναπροσαρμογή του μοντέ-
στρατηγικές συνεργασίες με εταίρους από λου τουριστικής ανάπτυξης, προς τις
χώρες του εξωτερικού. κατευθύνσεις της μεγαλύτερης εμπλοκής
του στο πλέγμα του συνόλου των
Η Κύπρος πληροί όλες τις προϋποθέσεις για
παραγωγικών δραστηριοτήτων, της
να γίνει πιο γνωστή σαν μια χώρα παραγωγής
βελτίωσης των υποδο-μών και τον
ποιοτικών προϊόντων. Διαθέτει, ήδη, καλά
εκσυγχρονισμό των εγκατα-στάσεων των
προϊόντα που χρειάζονται, όμως, προβολή,
ξενοδοχείων και λοιπών υποδομών
ενίσχυση και προώθηση από όλους τους
δραστηριοτήτων.
φορείς. Αυτό, σημειώνουν οι συμμετέχοντες,
συνεπάγεται συστηματική δουλειά. Επιπλέον, θα πρέπει να δοθεί έμφαση στις
-182-

εναλλακτικές μορφές τουρισμού όπως ο

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ιατρικός τουρισμός (κέντρα αποκατάστασης) Σημαντική τέλος μνεία έγινε στην ικανότητα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
και ο χειμερινός τουρισμός. της Κύπρου να υποστηρίξει ειδικές μορφές ΕΞΥΠΝΗΣ
τουρισμού, όπως ο οινοτουρισμός, ο περιπα- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Σύμφωνα με του γνωμηγήτορες, ένα
τητικός και ο ποδηλατικός τουρισμός, ο ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της
θαλάσσιος τουρισμός, οι κρουαζιέρες κ.α.
Κύπρου έγκειται στις ξενοδοχειακές υποδομές
και το επίπεδο των υπηρεσιών. Αναγνωρί-
ΤΠΕ - Ηλεκτρονική διακυβέρνηση
ζονται, ωστόσο, σημαντικά περιθώρια
βελτίωσης του τουριστικού προϊόντος που θα Οι Γνωμηγήτορες πιστεύουν ότι θα πρέπει να

προέλθουν κυρίως μέσα από τη βελτίωση των δοθεί έμφαση στις ΤΠΕ και την ηλεκτρονική

γενικότερων υποδομών, την υποστήριξη διακυβέρνηση, όπως είναι δηλαδή και οι

δραστηριοτήτων και εναλλακτικών μορφών κατευθύνσεις που δίνει η ΕΕ και ιδιαίτερα στις

τουρισμού και τέλος, την ουσιαστική δια- επιχειρήσεις πληροφορικής, στα ηλεκτρονικά

σύνδεση του τουρισμού με τον πρωτογενή συστήματα και στις μεταφορές.

τομέα παραγωγής και την μεταποίηση. Η πληροφορική παρέχει στήριξη σε όλες τις

Οι γνωμηγήτορες εξέφρασαν σκέψεις που άλλες δραστηριότητες αφού οποιαδήποτε

σχετίζονται με τον εμπλουτισμό της δραστηριότητα απαιτεί και αξιοποιεί τις

εμπειρίας των περιηγητών με χρώματα υπηρεσίες της πληροφορικής. Ένα άλλο
της τοπικής κουλτούρας και πολιτισμού, στοιχείο που μπορούμε να αξιοποιήσουμε

δίνοντας αφορμή για επιμήκυνση της ακόμα περισσότερο είναι το διαδίκτυο που

τουριστικής περιόδου και περιορισμό της αποτρέπει την απομόνωση της Κύπρου.

εποχικότητας. Πολλοί υποστήριξαν ότι θα Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση θα βοηθήσει

ήταν ωφέλιμο να υιοθετηθεί το μοντέλο σημαντικά στην καλύτερη οργάνωση
τουριστικής ανάπτυξης της Γαλλίας, όπου ιδιωτών και κράτους. Συγκεκριμένα, στο e-
παράλληλα με τον πολιτισμό και τις government θα πρέπει να γίνουν οι απα-
δραστηριότητες, εξέχουσα θέση έχει και η ραίτητες υποδομές ώστε η δημόσια υπηρεσία
γαστρονομία που βασίζεται όμως σε τοπικά να εκσυγχρονιστεί και να λειτουργεί κατά
προϊόντα, τα οποία μεταποιούνται στη Γαλλία. κύριο λόγο ηλεκτρονικά. Οι γνωμηγήτορες
Ο προορισμός έχει πετύχει τουριστική υποστηρίζουν ότι έτσι θα μειωθεί και το
δραστηριότητα καθ’ όλη τη διάρκεια του προσωπικό που εργάζεται στο δημόσιο, γεγο-
έτους, αναδεικνύοντας ως βασικό θέλγητρο νός που θεωρούν θετικό.
την «γαλλική κουζίνα». «... εξέφρα-
Επίσης, στόχος θα πρέπει να είναι και η
σαν σκέψεις
Στο σύνολο τους οι γνωμηγήτορες εξέφρασαν μηχανογράφηση όλων των μεγάλων και
που σχετίζο-
την άποψη ότι το μοντέλο ανάπτυξης «Ήλιος μικρών επιχειρήσεων. Μιας και τα δεδομένα
νται με τον
και Θάλασσα» είναι ξεπερασμένο, ενώ που υπάρχουν κατατάσσουν την Κύπρο πολύ
εμπλουτισμό
δημιουργεί εξαρτήσεις από τους tour χαμηλά στο σχετικό πίνακα. Έμφαση θα
της εμπειρίας
operators και τον υφιστάμενο ανταγωνισμό, πρέπει, επίσης να δοθεί στα δίκτυα ηλεκτρο-
των περιη-
με παράλληλες σημαντικές επιπτώσεις στις νικών επικοινωνιών, ασύρματα και ενσύρμα-
γητών με
τουριστικές εισπράξεις. τα.
χρώματα της
Γι’ αυτό, σημειώνουν ότι είναι επιτακτική η Μπορούμε, επίσης, να επικεντρωθούμε σε τοπικής
ανάγκη για την εκπόνηση ενός νέου υπηρεσίες και εφαρμογές μέσω του κουλτούρας και
στρατηγικού σχεδιασμού που θα διευρύνει διαδικτύου. Η Κύπρος έχει μια παράδοση πολιτισμού...»
τους ορίζοντες ανάπτυξης, θα μειώσει τις δικτύωσης που πραγματικά μπορεί να είναι
εξαρτήσεις και θα ενισχύσει τους δεσμούς με πολύ σημαντική διότι για οποιαδήποτε
άλλους παραγωγικούς κλάδους. οικονομική δραστηριότητα (επιχειρήσεις,
-183-

εξαγωγές, προώθηση πωλήσεων κ.α) παίζει

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 σημαίνοντα ρόλο η δικτύωση, τόσο στο Κύπρος εδώ και αρκετά χρόνια έχει επιλεγεί
συγκεκριμένο χώρο των περιφερειακών ως μια από τις χώρες με τις καλύτερες
σχέσεων με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια κλιματολογικές συνθήκες. Αυτό μπορεί να
Αφρική, αλλά και ευρύτερα. αξιοποιηθεί με διάφορους τρόπους. Όπως και
στον τομέα των βιολογικών επιστημών.
Βιομηχανία
Το ερευνητικό επίπεδο, η τεχνολογική συγκυ-
Οι γνωμηγήτορες αναφέρθηκαν στην ανάγκη ρία, το επίπεδο και το εύρος των διεθνών
στήριξης των εξής βιομηχανικών κλάδων: συνεργασιών, καθώς και εξαιρετικά δυναμικό

α. οικοδομική βιομηχανία ανθρώπινο δυναμικό της Κύπρου είναι σε

θέση να δημιουργήσουν ένα σημαντικό
β. φαρμακευτική βιομηχανία (παρασκευή
βιοϊατρικό κέντρο, μέσω του οποίου θα
νέων φαρμάκων)
υπάρξει καταγραφή, εργαστηριακή διερεύνη-
γ. βιομηχανία τροφίμων- μεταποιητική ση και μελέτη επιδημιολογικών και άλλων
βιομηχανία θεμάτων.

Πρέπει να δοθεί έμφαση στο κομμάτι της

Ενέργεια
κλινικής έρευνας που είναι πολύ σημαντικό
Η ενέργεια είναι ένας από τους πρώτους διότι θα ενισχύσει τις νέες υποδομές που
τομείς που πρέπει να επικεντρωθεί η δημιουργούνται και θα στηρίξει τις ιατρικές
Κύπρος κατά τους ερωτώμενους με σχολές που έχουν αρχίσει τη λειτουργία τους
ιδιαίτερη έμφαση στις εναλλακτικές στην Κύπρο. Οι γνωμηγήτορες υποστηρίζουν
μορφές ενέργειας. Επιπρόσθετα, η πως πρέπει να ξεφύγουμε από τι επιδημιο-
αξιοποίηση του φυσικού αερίου με βιώσιμο λογικές μελέτες αφού είναι εντελώς περι-
τρόπο είναι απαραίτητη μιας και προσφέρεται γραφικές.
αυτή την περίοδο μια μεγάλη ευκαιρία, λόγω
των αξιοσημείωτων αποθεμάτων και της Μεταφορές - Ναυτιλία
πολιτικής αστάθειας που παρατηρείται σε
Ένας τομέας της οικονομίας που έχει μεγάλα
άλλες χώρες. Σημειώνεται, όμως, ότι σε καμία
περιθώρια ανάπτυξης είναι αυτός των δημο-
περίπτωση δεν θα πρέπει να υπάρξει
σίων μεταφορών. Οι δημόσιες μεταφορές
μονοσήμαντος προσανατολισμός στην
πρέπει να αναπτυχθούν επειδή αποτελούν μια
εξόρυξη,
εναλλακτική λύση. Ήδη, σύμφωνα με τους
Ο τομέας της ενέργειας θεωρείται από όλους ερωτώμενους, το Υπουργείο Συγκοινωνιών
σημείο αναφοράς για την επανεκκίνηση της και Έργων καταβάλλει προσπάθειες για τη
οικονομίας: βελτίωση της κατάστασης που δεν είναι
καθόλου καλή.
α. Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων
πηγών ενέργειας, του ήλιου, της Ένας άλλος τομέας στον οποίο γίνεται
βιομάζας, του φυσικού αερίου και προσπάθεια για περαιτέρω ανάπτυξη είναι ο
τομέας της ναυτιλίας. Η Κύπρος είναι 3η στην
β. η παραγωγή, μετατροπή, διαχείριση
Ευρώπη και 10η στον κόσμο σε αριθμό
ενέργειας & οι εναλλακτικές πηγές
πλοίων που είναι εγγεγραμμένων στο
ενέργειας είναι τα πεδία στα οποία
νηολόγιο. Καταβάλλονται μεγάλες προσπά-
πρέπει να επικεντρωθούμε.
θειες αναφέρουν οι συμμετέχοντες και αν

Βιοϊατρική Έρευνα καταφέρει η Κύπρος να πετύχει άρση

του εμπάργκο από την Τουρκία, τότε η
Στον τομέα των βιοϊατρικών ερευνών, οι
κυπριακή ναυτιλία θα αναπτυχθεί πάρα
συμμετέχοντες αναφέρουν πως ενδεχομένως
-184-

πολύ.
θα πρέπει να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι η

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η γειτνίαση με την διώρυγα του Σουέζ, θα Σημαντικό περιουσιακό στοιχείο της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
μπορούσε να ανοίξει διαύλους επικοινωνίας οικονομίας της Κύπρου, συμφώνα με τους ΕΞΥΠΝΗΣ
με τον Ειρηνικό ωκεανό και τις χώρες της γνωμηγήτορες, είναι οι υπηρεσίες, που ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Άπω Ανατολής. οφείλει να διατηρήσει την εμπιστοσύνη του ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
αγοραστικού πληθυσμού επενδύοντας σε
Εκπαίδευση ψηλού επιπέδου υπηρεσίες είτε λογιστικές,

Η εκπαίδευση, είναι ένας από τους τομείς που είτε τηλεπικοινωνιών, είτε τουρισμού.

θα πρέπει να συνεχίσει να ενισχύεται και σε Κάποιοι παράγοντες που μπορούν να

καμία περίπτωση δεν πρέπει να παρατηρηθεί συμβάλουν σε αυτή την κατεύθυνση είναι η
στασιμότητα. Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού σε
δοθεί στην εκπαιδευτική έρευνα, στην συγκεκριμένες δεξιότητες που χρειάζονται για
ψυχολογία και πληροφορική για την την εισαγωγή της τεχνολογίας και καινοτο-
ανάπτυξη περιβαλλόντων μάθησης και μίας στις επιχειρήσεις.
ηλεκτρονικών περιβαλλόντων μάθησης.
Για τις υπηρεσίες συνολικά, η διαφοροποίηση
Υπάρχει, επίσης, πρόσφορο έδαφος για την
για να είμαστε πιο ανταγωνιστικοί πρέπει να
δημιουργία εταιρειών παραγωγής
γίνει στην ποιότητα. Η Κύπρος μπορεί να
εκπαιδευτικού υλικού. Τέλος, γίνεται
καταστεί περιφερειακό κέντρο παροχής
εισήγηση για δημιουργία ερευνητικών
συμβουλευτικών και χρηματοοικονομικών
κέντρων στα πανεπιστήμια, ενίσχυση των
υπηρεσιών. Αν και υπέστη πλήγμα στις
γραφείων διασύνδεσης ενώ τονίζονται τα
χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, μπορεί να
μεγάλα περιθώρια σύνδεσης με την
κερδίσει το χαμένο έδαφος. Η Κύπρος έχει
παραγωγική βάση και τις επιχειρήσεις.
συγκριτικό πλεονέκτημα λόγω της θέσης

Υπηρεσίες -Χρηματοοικονομικά μεταξύ τριών ηπείρων και είναι θέμα χρόνου

να επανέλθει η εμπιστοσύνη των ξένων
Οι ερωτώμενοι υποστηρίζουν επίσης, ότι
επενδυτών. Έχοντας υπόψη τις προοπτικές
είμαστε σε θέση να αναπτύξουμε νέες
που ανοίγονται και λόγω των εξελίξεων στο
υπηρεσίες, αλλά χρειάζεται περισσότερη «... η
ενεργειακό είναι δυνατό να προσελκύσουμε
οργάνωση, συνεργασία και συλλογικότητα διαφοροποίηση
ξένα κεφάλαια για επενδύσεις στο τομέα των
που δεν υπήρχε τόσα χρόνια. Έχουν γίνει για να είμαστε
υπηρεσιών.
διάφορες μελέτες και διαπιστώσεις αλλά τα πιο ανταγω-
αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα δυστυχώς Γενικότερα το ‘financial consulting business νιστικοί πρέπει
δεν επέτρεψαν την εφαρμογή τους. sector’ στις υπηρεσίες θα παραμείνει να ένα να γίνει στην
σημαντικό κομμάτι της κυπριακής οικονομίας ποιότητα. Η
Παρ’ όλο το πλήγμα που δέχτηκε ο
που χρειάζεται επαγγελματισμό προκειμένου Κύπρος μπορεί
χρηματοοικονομικός τομέας, εξακολου-
να ξεχωρίσει. Έγιναν αρκετά λάθη στο να καταστεί
θεί να διαδραματίζει κεντρικό ρόλο γιατί
παρελθόν τα οποία θα πρέπει να διορθωθούν. περιφερειακό
η υποδομή και οι υπηρεσίες που
Οι γνωμηγήτορες αναφέρουν πως ένα από τα κέντρο παρο-
υπάρχουν ήδη παραμένουν σημαντικός
προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Κύπριοι χής συμβου-
πυλώνας της ανάπτυξης. Οι ερωτώμενοι
επιχειρηματίες είναι το υψηλό κόστος των λευτικών και
υποστηρίζουν πως παρά τα προβλήματα του
προϊόντων, που οφείλεται κυρίως στο χρηματοοικονο
τραπεζικού συστήματος, η Κύπρος μπορεί να
μέγεθος της αγοράς. Σύμφωνα με τους μικών
συνεχίσει να λειτουργεί σαν σημαντικό
συμμετέχοντες, πρέπει να βρεθούν τρόποι να υπηρεσιών....»
χρηματο-πιστωτικό κέντρο και θεωρούν ότι ο
τραπεζικός τομέας είναι ένας τομέας που μειωθεί το κόστος παραγωγής και προτείνουν

πρέπει να υποστηριχθεί διασφαλίζοντας την τη μείωση του κόστους του ηλεκτρικού

χρηματοδότηση των επιχειρήσεων. ρεύματος, ακόμα και τη φορολογία στις
-185-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 εταιρείες, προκειμένου να αποκτήσουν ένα
ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Πράσινη και Γαλάζια Ανάπτυξη
Υποστηρίζεται ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση
σε τομείς που άπτονται της πράσινης και
γαλάζιας ανάπτυξης, δηλαδή σε νέες τεχνο-
λογίες σχετικές με διατήρηση της φέρουσας
ικανότητας και τη συνετή αξιοποίηση των
φυσικών περιβαλλοντικών, οικονομικών και
κοινωνικών πόρων.
Αναφέρεται, επίσης, ότι θα πρέπει να δοθεί
ώθηση μέσα σε συγκεκριμένες περιοχές και
τομείς όπως οι αειφόρες κατασκευές και η
πράσινη – γαλάζια τουριστική ανάπτυξη.
8.5.3. Βασικές προκλήσεις που
έχει να αντιμετωπίσει η
Κύπρος
Υπάρχουν και πάλι διάφορες απόψεις σχετικά
με τις βασικές προκλήσεις που
αντιμετωπίσει η Κύπρος. Σύμφωνα με μια
άποψη πρώτα πρέπει να ξεπεράσουμε την
κρίση και να σταθεροποιήσουμε την οικο-
νομία.
Το επόμενο βήμα είναι ο εκσυγχρονισμός των
υφιστάμενων και η ίδρυση νέων επιχειρή-
σεων, με θετική σύγκλιση της νοοτροπίας
των επιχειρηματιών αναφορικά με τη συμ-
μετοχή τους σε ευρύτερα σχήματα συνεργα-
σιών, υιοθέτηση νέων τεχνολογιών
γενικότερα τον ενστερνισμό μιας περισσότερο
«ανοιχτής» κι ευέλικτης επιχειρηματικής νο-
οτροπίας Αυτό, βέβαια, μπορεί να επιτευχτεί
μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα το οποίο
να εκπαιδεύει τους μελλοντικούς πολίτες να
ψάχνουν και να ερευνούν, να σκέφτονται.
Σημαντικό βάρος δόθηκε από
γνωμηγήτορες στο θέμα του προγραμ-
ματισμού των δράσεων. Εισηγούνται το
μέσο – μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με
σαφή χρονοδιαγράμματα με
παρακολούθηση της πορείας του προ-
-186-
γράμματος που να καταδεικνύουν
προχωρούμε στην υλοποίηση και επίτευξη
των στόχων.
«Η Κύπρος μπορεί να αναδειχθεί ως η «νέα
Σιγκαπούρη», το «νέο Ντουμπάι», για την
ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου
αφού διαθέτει όλα τα εφόδια. Συνυπολο-
γίζοντας και τη διάσταση του ενεργειακού
κέντρου για την Ευρώπη και τη γύρω περιοχή
μέσω του υψηλού επιπέδου των επαγγελμα-
τικών υπηρεσιών που μπορεί να παρέχει η
Κύπρος, μπορούμε να αναδείξουμε αυτή την
κομβικής σημασίας διάσταση του νησιού
μας...Επιπλέον, μπορούμε να παίξουμε
σημαντικό ρυθμιστικό ρόλο ασκώντας και
ενεργειακή διπλωματία».
Η γεωγραφική θέση μπορεί να δημιουργήσει
προοπτικές ενισχύοντας τη σύνδεση ανάμεσα
στην Ευρώπη και την Ασία, δίνοντας τα
εχέγγυα μετεξέλιξης σε ένα διαμετακομιστικό
κέντρο μεταφοράς τεχνολογίας προς όλες τις
χώρες της Ευρώπης. Παράλληλα, η ειρηνική
έχει να γειτνίαση, η σταθερή πολιτική δημοκρατική
διακυβέρνηση, και η βαθιά προσήλωση των
Κυπρίων στους θεσμούς της δημοκρατίας και
της δικαιοσύνης, δημιουργούν τις προϋπο-
θέσεις αγαστής συνεργασίας, με το σύνολο
σχεδόν των διεθνών φορέων κρατών και
οργανισμών. Με τον τρόπο αυτό αναβαθμί-
ζεται ο γεωπολιτικός ρόλος της Κύπρου,
παράλληλα όμως σημειώνεται και η δυνατό-
τητα διείσδυσης των κυπριακών επιχειρήσεων
σε νέες αγορές.
και
Σημαντικά θεσμικά εμπόδια για την επίτευξη
όλων των παραπάνω, είναι τα φαινόμενα της
γραφειοκρατίας, της ευνοιοκρατίας κ.α.
Προτείνεται προς την κατεύθυνση αυτή να
αναπτυχθούν δίκτυα ηλεκτρονικής
διακυβέρνησης, επιτυγχάνοντας τη
τους διαφάνεια, την εύρυθμη κρατική λειτουργία
απομακρύνοντας παράλληλα φαινόμενα
διαφθοράς και ευνοιοκρατίας.
Εκπρόσωπος του επιχειρηματικού κόσμου
συνεχή αναφέρει ότι «το ζήτημα που προσπαθούμε
να θέσουμε όσο πιο επιτακτικά γίνεται είναι
ότι μέσω one stop operation να μπορεί ο άλλος
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
είτε είναι ντόπιος επενδυτής/ επιχειρηματίας  σε τρίτη φάση να ακολουθήσει η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
είτε είναι ξένος επενδυτής, να μπορεί να διασφάλιση της ύπαρξης των ΕΞΥΠΝΗΣ
εξυπηρετηθεί, να πάρει τις αναγκαίες άδειες δικτύων, η ενίσχυση της δημιουργίας ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
το συντομότερο. Έτσι, θα μπορέσουμε να τους και η προσέλκυση προσώπων ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
δούμε τόσο μεγάλα έργα ανάπτυξης αλλά και και επενδύσεων για τις αναγκαίες
άλλα αναγκαία έργα (π.χ. καζίνο, μαρίνες, υποδομές.
αθλητικά κέντρα, πολιτιστικά κέντρα) που να
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από τους
μπορούν να δώσουν ακριβώς αυτή την
συμμετέχοντες, στο ανθρώπινο δυναμικό που
αναγκαία ώθηση-ενίσχυση στην οικονομία».
θα εμπλακεί στη στρατηγική. Οι
συμμετέχοντες υποδεικνύουν ως κατάλληλο

8.5.4. Προσδοκίες από Νέα ανθρώπινο δυναμικό: άτομα από την

Περίοδο κυβέρνηση και τα διάφορα υπουργεία καθώς

και τους ακαδημαϊκούς, υπό την προϋπόθεση
Υπάρχουν υψηλές προσδοκίες που ότι όλοι αυτοί είναι απαραίτητο να
πρέπει να ικανοποιηθούν. Σε μια Ευρώπη λογοδοτούν στην ΕΕ.
και έναν κόσμο που αλλάζει, η Κύπρος
Σε σχέση με τη χρησιμότητα της
δεν θα παραμείνει θεατής.
στρατηγικής της έξυπνης εξειδίκευσης οι
γνωμηγήτορες συγκλίνουν στην άποψη ότι η
Περιεχόμενο Νέας Στρατηγικής
λέξη «ευφυής» είναι a priori προσανα-
Η στρατηγική καινοτομίας προϋποθέτει να τολισμένη στην εξειδίκευση στους τομείς με
τεθούν οι κύριοι και επιμέρους στόχοι, να συγκριτικά πλεονεκτήματα, αξιοποιώντας
καθορίζονται εγκαίρως οι δράσεις και η πόρους και αντλώντας τα μέγιστα δυνατά
μεθοδολογία επίτευξής τους, καταλήγοντας οφέλη, για την οικονομία και το λαό. Ωστόσο,
σε απτά αποτελέσματα. Οι οποιεσδήποτε η καινοτομία ως βασικός άξονας της
προσπάθειες έγιναν χαρακτηρίζονται ως στρατηγικής και πυλώνας της ανταγωνιστι-
αποσπασματικές και μη ολοκληρωμένες με κότητας, ενυπάρχει σε όλους τους τομείς και
αποτέλεσμα να μην εφαρμόζεται ολοκληρω- για το λόγο αυτό είναι απαραίτητο να παρα-
μένη στρατηγική. μείνει ενεργή στο σύνολο του πλέγματος των

Για κάποιους αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι παραγωγικών δραστηριοτήτων. Ως εκ τούτου,

δεν υπάρχει εθνικός φορέας καινοτομίας και είναι σημαντικό η στρατηγική που θα εκπονη-

μεταφοράς τεχνογνωσίας. Σύμφωνα με θεί να απολαμβάνει κυβερνητικής στήριξης

κάποιους άλλους οφείλεται στο γεγονός ότι και ταυτόχρονα να περιλαμβάνει δράσεις

δεν υπάρχει όραμα, ενώ για κάποιους άλλους συνεργειών, δικτύωσης, ενημέρωσης και
η στρατηγική χρειάζεται κίνητρα και τομείς συντονισμού μεταξύ διαφόρων φορέων,

προτεραιότητας κάτι το οποίο δεν υπήρχε κλάδων και δραστηριοτήτων.

μέχρι τώρα. Ειδικότερα, επί του θέματος του συντονισμού

Σύμφωνα με τις απόψεις των ερωτώμενων, η και των συνεργειών, οι γνωμηγήτορες

στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης θα παρατηρούν ότι υπάρχει αδυναμία στρατη-

πρέπει να εκπονηθεί σε τρεις φάσεις: γικών δράσεων στους παραγωγικούς τομείς,

με αποτέλεσμα να υπάρχει μια διευρυμένη
 σε πρώτη φάση να γίνει η επιλογή
απόκλιση στρατηγικής στόχευσης. Ως παρά-
των τομέων προτεραιότητας.
δειγμα αναφέρεται το Τμήμα Ηλεκτρονικών
 σε δεύτερη φάση να γίνει ο
Επικοινωνιών το οποίο έχει εκπονήσει
προσδιορισμός των αντικειμένων
στρατηγική, θέτοντας έξι σημαντικούς
μέσα στα πλαίσια των θεμάτων
-187-

στόχους. Από την άλλη πλευρά, η εκπόνηση

προτεραιότητας,.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 μακρο-πρόθεσμου πλάνου ανάπτυξης για την της σε τακτά χρονικά διαστήματα ανάλογα με
τουριστική δραστηριότητα, κάνει σαφές την τις εξελίξεις. Αυτό που προσδο-κούμε είναι η
επιτακτική ανάγκη για αλλαγή μοντέλου δημιουργία του υπόβαθρου που θα επιτρέψει
ανάπτυξης την υποστήριξη εναλλακτικών την αξιοποίηση των ερευνητικών
μορφών τουρισμού και την διεύρυνση της αποτελεσμάτων από τους τελικούς χρήστες.
τουριστικής περιόδου καθ’όλη τη διάρκεια του Αυτό είναι το ζητούμενο.
έτους.
Συμφωνώντας με τη θεωρητική υποστήριξη
Η παράλληλη εκπόνηση δύο ξεχωριστών της έξυπνης υποστήριξης, οι γνωμηγήτορες
στρατηγικών σχεδιασμών, δεν λαμβάνει θεωρούν ότι θα πρέπει να εντοπιστούν οι
υπόψη του το κοινό σύνολο ενεργειών που τομείς, τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της
συνδέει τις δύο στρατηγικές. Ο τουρισμός, χώρας και να προωθηθούν εκείνα που θα
στη σημερινή του μορφή, εξαρτάται σε πολύ συμβάλουν στην ανάπτυξη της οικονομίας.
μεγάλο βαθμό από τα ηλεκτρονικά μέσα, ενώ Θα πρέπει σε τοπικό επίπεδο να διερευνηθεί
υπηρεσίες όπως e-skills, e-government και τι μπορεί να προσφέρει ο κάθε χώρος. Να
e-health είναι άρρηκτα πλέον συνυφασμένες υπάρξει ένας συνδυασμός πολιτιστικής υπο-
με το τουριστικό προϊόν. Η έξυπνη εξειδί- δομής και μεγιστοποίησης της αξιοποίησης
κευση, ως εκ τούτου, και σύμφωνα με τους του κοινωνικού κεφαλαίου. Σύμφωνα με
γνωμηγήτορες, έχει το ρόλο του συντονιστή άλλη άποψη, θα πρέπει να εντοπιστούν οι
των δράσεων, δημιουργώντας οριζόντιες τομείς που ουσιαστικά καινοτομούν ή που
δράσεις τομέων όπως οι νέες τεχνολογίες με έχουν τη δυνατότητα να καινοτομήσουν σε
το σύνολο των προτεινόμενων δραστηριοτή- μια επταετία ώστε να οδηγηθούμε σε νέες
των. οικονομικές δραστηριότητες.

«Είναι σημαντικό αυτοί που θα εμπλακούν να

Προσδοκίες από τη Στρατηγική της
γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν και να το
Έξυπνης Εξειδίκευσης
κάνουν σωστά. Μέσα από τη στρατηγική της
Θεωρείται από σημαντικό αριθμό γνωμη- έξυπνης εξειδίκευσης αναμένεται ότι ενδια-
γητόρων, ότι η ευκαιρία που δίνεται μέσω της φερθούν άνθρωποι για να συζητήσουν και να
στρατηγικής της έξυπνης εξειδίκευσης, είναι μελετήσουν από κοινού».
πολύ σημαντική και θα πρέπει να επιλέξουμε
Οι προσδοκίες σίγουρα διαφέρουν ανάλογα
τους σωστούς τομείς που θα «οδηγήσουν»
με τον οργανισμό. Υπάρχει, όμως, η γενική
την ανάπτυξη μέσο-μακροπρόθεσμα με έχει
παραδοχή ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση
ξεκάθαρους στόχους, στρατηγικό σχεδιασμό
στα αναπτυξιακά έργα και τομείς οι οποίοι θα
ανά τομέα, εμπλοκή πολλών παραγωγικών
βοηθήσουν στην ανάπτυξη της οικονομίας.
παικτών και εξορθολογισμένο σχεδιασμό σε
επίπεδο εθνικής στρατηγικής ανάπτυξης. Για τις τουριστικές επιχειρήσεις, η εξειδίκευση
σημαίνει προσδοκία για συγκεκριμένα αποτε-
Αναμένεται ότι για πρώτη φορά θα
λέσματα. Αναμένουν ότι θα μειωθεί η
καταρτιστεί ένα σχέδιο που θα δείξει τον
εξάρτηση από το παραδοσιακό μοντέλο
δρόμο για τα επόμενα χρόνια. Για πρώτη
τουριστικής ανάπτυξης χωρίς να σημαίνει ότι
φορά, μπορούν πάνω σε μια σωστή βάση
θα πρέπει να εγκατα-λειφθεί εντελώς. Θα
να μπουν εκείνοι οι άξονες οι οποίοι
πρέπει, όμως, να εκσυγ-χρονιστεί αυτό το
χρίζουν επένδυσης. Όσον κι αν
μοντέλο εισάγοντας καινο-τομίες και νέες
επηρεαστούν αρνητικά κάποιοι, πρέπει να
τεχνολογίες ώστε να γίνει πιο ανταγωνιστικό.
υπάρξει η παραδοχή ότι ορισμένοι τομείς
Έμφαση θα πρέπει, επίσης, να δοθεί στην
έχουν κλείσει τον κύκλο τους. Επίσης, αυτή η
εξειδίκευση σε τομείς που έχουν αξία να
στρατηγική θα πρέπει να έχει την ευελιξία να
-188-

προσθέσουν στο τουριστικό μας προϊόν.

μεταβάλλει και να αναθεωρεί τους στόχους

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ο τομέας της γεωργίας πρέπει να αναβαθμι- Το συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πλαίσιο θεω- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
στεί στη συνείδηση του καταναλωτή και της ρείται πιο επεξεργασμένο από τα προηγού- ΕΞΥΠΝΗΣ
κοινωνίας συνολικά σε ότι αφορά τον μενα, επομένως αναμένεται να παρέχει πολύ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
πολύμορφο ρόλο που διαδραματίζει, δηλαδή περισσότερες δυνατότητες. Θεωρείται ως μια ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
όχι μόνο στην παραγωγή κάποιων γεωργικών τεράστια ευκαιρία για ολοκληρωμένες-συνδυ-
προϊόντων, αλλά στο ότι προσφέρει συνολικά ασμένες παρεμβάσεις οι οποίες θα έχουν,
στο ΑΕΠ. Ένα άλλο ζήτημα είναι η μεθο- επιτέλους ένα αντίκτυπο. Υπάρχει η προσδο-
δευμένη ανάδειξη των προϊόντων και εδώ η κία ότι θα γίνει ορθή χρήση και προγραμμα-
έρευνα και η καινοτομία μπορούν να συμβάλ- τισμός των ταμείων ώστε να επιτρέψει τη
λουν στο να εντοπιστούν και να αναδειχθούν μέγιστη δυνατή άντληση κονδυλίων αλλά και
τα μοναδικά χαρακτηριστικά των τοπικών τη δημιουργία προϋποθέσεων που θα λειτου-
προϊόντων έναντι των ανταγωνιστικών. ργήσουν ως κινητήρια δύναμη για επενδύ-
σεις. Ουσιαστικά, θα πρέπει να υπάρχει
Σημειώνεται ότι ο Σύνδεσμος Καταναλωτών
μεγιστοποίηση της αξιοποίησης του νέου
περιμένει απαντήσεις και λύσεις σε όσα που
χρηματοδοτικού πλαισίου – προγράμματος
απασχολούν τους καταναλωτές στην καθη-
2014 – 2020. Υπάρχει το ανθρώπινο δυνα-
μερινότητα τους. Δηλαδή να υπάρχουν
μικό καθώς και σημαντικές υποδομές. Ακόμα
προϊόντα και υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, να
κι αν δεν μπορέσουμε να πάρουμε μεγάλα
υπάρχει επαγγελματισμός στην παροχή
προγράμματα, μικρότερα προγράμματα είναι
αυτών των υπηρεσιών και οι τιμές να είναι
ικανά να δημιουργήσουν πολλές θέσεις
ανταγωνιστικές και ανάλογες με την αγορα-
εργασίας.
στική δύναμη των καταναλωτών.
Επίσης, αναμένεται ότι η συγκεκριμένη
Οι επιχειρήσεις, μέσα από την στρατηγική της
χρηματοδότηση θα μπορεί να χρηματοδοτήσει
έξυπνης εξειδίκευσης, αναμένουν να ανα-
περισσότερό εφαρμοσμένη παρά βασική
πτυχθούν προγράμματα που θα οδηγήσουν
έρευνα, όπως γίνεται μέχρι τώρα, διότι η
στην δημιουργία νέων εταιρειών που θα
εφαρμοσμένη έρευνα είναι αυτή που θα
παράγουν και θα εξάγουν καινοτόμα προϊό-
δώσει άμεσα αποτελέσματα για την ανάπτυξη
ντα αλλά και να αναπτυχθούν περαιτέρω οι
καινοτομίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα πρέπει
ήδη υπάρχουσες. Θα πρέπει να διαμορφω-
να εγκαταλείψουμε τη βασική έρευνα, και
θούν σωστοί χρηματοδοτικοί μηχανισμοί,
αυτή είναι αναγκαία, αλλά είναι μακροχρόνια.
σωστές υποδομές στις επιχειρήσεις ή σε
Σε χώρες που έχουν οικονομικά προβλήματα
συμπλέγματα επιχειρήσεων, να γίνουν
όπως είναι η Κύπρος άμεσα αποτελέσματα θα
σωστές δράσεις εξωστρέφειας και σωστή
φέρει η εφαρμοσμένη έρευνα για την
διασύνδεση πανεπιστημίων και εταιρειών.
καινοτομία.
Τονίζεται ότι τα λίγα χρήματα που μπορούν
Ως εκ τούτου, θα πρέπει να γίνει ένα
να διατεθούν, θα πρέπει να τα διαθέσουμε
ρεαλιστικό πλάνο ανάπτυξης της έρευνας
σωστά εκεί όπου μπορεί να υπάρξει διασύνδε-
και της καινοτομίας ώστε οτιδήποτε
ση με την επιχειρηματική δραστηριότητα. Τα
κάνουμε και τυγχάνει χρηματοδότησης
οφέλη είναι πολλά αν γίνει σωστή διαχείριση,
να μπαίνει σε ένα σχεδιασμό που θα
σωστός καταμερισμός των πόρων σωστή
συνεισφέρει στην ανά-πτυξη και
παρακολούθηση και καθοδήγηση, τότε μόνο
παράλληλα να λαμβάνει υπόψη την
μπορούμε να βγούμε κερδισμένοι από την
εμπειρία του παρελθόντος και το τι
οικονομική κρίση.
θέλουμε να γίνει στο μέλλον. Εδώ και

Προσδοκίες από Χρηματοδοτικό Πλαίσιο χρόνια βαδί-ζουμε χωρίς συγκεκριμένο σχέδιο

για την ανάπτυξη έρευνας και καινοτομίας και
-189-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 δεν πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε αυτό
το σφάλμα.
Κατ’ αρχήν θα πρέπει τα πράγματα να μπουν
στη σωστή τους βάση και αν αναγνωριστούν
ποιές είναι οι υφιστάμενες ανάγκες
προοπτικές Είναι απαραίτητο να γίνει κατά-
νομή των πόρων στους τομείς οι οποίοι
παράγουν για την οικονομία, ενώ θα πρέπει
να ληφθεί υπόψη ότι η ευρύτερη περιοχή (και
παράλληλα ανταγωνιστές μας) μας αναπτύσ-
σεται ραγδαία δημιουργώντας νέους ρόλους,
αρμοδιότητες και ανάγκες.
Σε δεύτερο στάδιο, λαμβάνοντας υπόψη την
οικονομική κρίση και το γεγονός ότι δεν
υπάρχουν τοπικά κεφάλαια, είναι προτεραιό-
τητα και διέξοδος να ετοιμαστούν όσο πιο
πολλά προγράμματα τα οποία θα τύχουν
συγχρηματοδότησης. Είναι πολύ σημαντικό
σε περίοδο οικονομικής κρίσης να μπορέσεις
να καταφέρει κανείς να αντλήσει κεφάλαια.
Όσον αφορά τους τομείς που θα πρέπει να
χρηματοδοτηθούν και πάλι οι απαντήσεις
ποικίλουν. Οι προσδοκίες είναι να δοθούν τα
λεφτά σύμφωνα με τους άξονες προτεραιό-
τητας οι οποίοι βγήκαν από το δημόσιο
διάλογο. Να δοθούν τα χρήματα για τη δημι-
ουργία καινοτόμων προϊόντων και υπηρεσιών
και παράλληλα να βοηθήσουν τους νέους
επιστήμονες να οργανωθούν και να συμ-
μετέχουν.
Ένας τομέας στον οποίο υπάρχουν προσδο-
κίες για χρηματοδότηση είναι ο τουρισμός. Οι
προσδοκίες για το συγκεκριμένο τομέα θα
ήταν ένα σημαντικό κονδύλι που να ανταπο-
κρίνεται στην συνεισφορά της τουριστικής
οικονομίας. Είναι πολύ περισσότερο από το
μέσο όρο της παγκόσμιας οικονομίας.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω,
ερωτώμενοι αναμένουν να μετουσιωθεί από
«λόγια σε πράξη», ώστε ο τουρισμός να
βοηθήσει στην επανεκκίνηση της οικονομίας,
στην ανάπτυξη αλλά και στη δημιουργία
θέσεων εργασίας. Μέσω αυτής
μετουσίωσης ανάλογο ποσοστό
-190-
κονδυλίων που θα διατεθεί για την Κύπρο
πρέπει να διοχετευθεί προς τον τομέα του
τουρισμού, για να γίνουν οι αναγκαίες
αναβαθμίσεις και ο εμπλουτισμός που χρειά-
ζεται. Η ανταγωνιστικότητα έγκειται στο να
δοθεί πρόσθετη αξία, μέσω ενός πακέτου και
και
βιωμάτων, που θα αφήσουν τον πελάτη
ικανοποιημένο επιλέγοντας την Κύπρο ως
τουριστικό προορισμό. «Για να πετύχει όμως
αυτό, θα πρέπει να δοθεί η χρηματοδότηση
στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις ώστε να
κάνουν εκείνες τις αναβαθμίσεις και τον
εκσυγχρονισμό των μονάδων. Αναβαθμίσεις
που ακριβώς θα συμβάλλουν στην προσέ-
λκυση τουριστών που επιλέγουν αυτές τις
εξειδικευμένες μορφές τουρισμού ώστε να
λυθεί και το πρόβλημα της εποχικότητας. Η
πρόκληση είναι να επιμηκυνθεί η σεζόν,
να μεγιστοποιηθεί η απόδοση της
επένδυσης σε κεφάλαιο αλλά και στο
έμψυχο δυναμικό. Με τον τρόπο αυτό, οι
ξενοδοχοϋπάλληλοι και οι εργαζόμενοι από
άλλους κλάδους μπορούν να διατηρήσουν τις
θέσεις εργασίας τους και ταυτόχρονα να
δημιουργηθούν πρόσθετες θέσεις εργασίας».
Λαμβάνοντας υπόψη ότι είμαστε μια μικρή
οικονομία και κοιτάζοντας πάντα αναλογικά
το θέμα, είμαστε πολύ εξαρτώμενοι από τον
τομέα του τουρισμού ο οποίος θεωρείται πολύ
σημαντικός. Για το λόγο αυτό ουσιαστικά, οι
συμμετέχοντες προσδοκούν να δούνε τον
τουρισμό να παίρνει τη θέση που του αρμόζει
Όσον αφορά το γεωργικό τομέα, η άποψη
που επικρατεί είναι ότι πρέπει να χρηματο-
δοτηθούν έργα μεγάλου κύρους και εμβέλειας
με άξονες τη βέλτιστη εκμετάλλευση των
υφιστάμενων καλλιεργειών, την ανάπτυξη
νέων, την αξιοποίηση του γενετικού και τέλος
τη διασύνδεση με την μεταποίηση και τις
οι υπηρεσίες και τον τουρισμό.
Όσο αφορά τα λιμάνια, θα πρέπει να δοθεί
έμφαση στον τομέα υποδομών αλλά και στον
τομέα του προσωπικού και στη χρήση της
τεχνολογίας σε θέματα τεχνογνωσία και
της εξειδίκευσης.
των
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Μέσα στα πλαίσια του χρηματοδοτικού δότηση, θα πρέπει να θέσουν ως στόχο την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
πρωτόκολλου αναμένεται να υπάρχει στο- εξασφάλιση κονδυλίων και από την ΕΕ. Από ΕΞΥΠΝΗΣ
χευση σε χρηματοδότηση από αναπτυξιακά την πλευρά τους, οι επιχειρήσεις προσδοκούν ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
προγράμματα προς τις επιχειρήσεις και ότι το είδος της χρηματοδότησης που δίνεται ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
συγκεκριμένα υπάρχει η προσδοκία να στα πανεπιστήμια θα αλλάξει ώστε να
ενισχυθούν οι καινοτόμες επιχειρήσεις. Η υποχρεωθούν να πλησιάσουν περισσότερο τις
κάθε επιχείρηση αναμένεται ότι με τη επιχειρήσεις.
χρηματοδότηση θα σχεδιάσει ή θα παράγει
Υπάρχουν και τα άτομα τα οποία έχουν
καινοτόμα προϊόντα και υπάρχουν οι πιθανό-
μηδενικές προσδοκίες από το χρηματοδοτικό
τητες να το πουλήσει για να αποκομίσει
πρωτόκολλο. Πιστεύουν ότι η στρατηγική
κέρδη και να εργοδοτήσει κόσμο. Οι βιομη-
είναι λάθος και αποκλείει τις μεγάλες
χανίες έχουν την τεχνογνωσία και το προσω-
επιχειρήσεις που κάνουν τις επενδύσεις ενώ
πικό να αναπτυχτούν αν υπάρξει χρηματο-
οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν έχουν καν το
δότηση.
χρόνο να ασχοληθούν.
O στόχος είναι να δοθούν στις επιχειρήσεις
Υπάρχει, επίσης μια μερίδα συμμε-
αποτελέσματα που ουσιαστικά θα τους
τεχόντων που είναι πιο συγκρατημένοι
βοηθήσουν να μπουν δυναμικά στο διεθνή
για τις προοπτικές που διανοίγονται με
ανταγωνισμό και ταυτόχρονα έμμεσα να
τη συγκεκριμένη χρηματοδότηση.
καλλιεργηθεί η κουλτούρα στους Κύπριους
Τονίζουν ότι αν και η επικέντρωση στην
επιχειρηματίες ότι επενδύοντας χρήματα στην
καινοτομία και έρευνα είναι ορθή, στην
καινοτομία θα έχουν κέρδος. Θα πρέπει να
Κύπρο της κρίσης υπάρχουν αμφιβολίες
δεχτούν το ότι θα ξοδέψουν χρήματα και
κατά πόσο είμαστε σε θέση να
ίσως αρχικά να αποτύχουν. Ακόμα και μετά
αξιοποιήσουμε κονδύλια με το προσωπικό
από 10 αποτυχίες, όμως, μια επιτυχία θα είναι
συνεχώς να μειώνεται. Επίσης, λόγω της
πολλαπλάσια επωφελής. Αυτό είναι ένα
κρίσης στον τραπεζικό τομέα δεν είναι σίγου-
μήνυμα που δύσκολα μπορεί να περάσει.
ρο κατά πόσο ο κόσμος μπορεί να επενδύσει.
Από την πλευρά τους τα πανεπιστήμια, σε Τέλος, δεν είναι σίγουρο κατά πόσο η
συνεργασία με τοπικές εταιρείες, θεω- κυβέρνηση με τους συνεχόμενους μειωμέ- «...αναμένεται
ρούν ότι το χρηματοδοτικό πλαίσιο απο- νους προϋπολογισμούς και τις πιέσεις που να υπάρχει
τελεί μεγάλη ελπίδα για να αντλήσουν ασκούνται για να συγκρατήσει τα έξοδά της, στόχευση σε
χρηματοδότηση. Παρ’ όλα αυτά, απαιτείται θα μπορέσει να διαθέσει κονδύλια για χρηματοδότη-
προσοχή στην υποβολή προτάσεων ώστε να συγχρηματοδοτήσει τις επενδύσεις αρχικά και ση από ανα-
μεγιστοποιήσουν τις πιθανότητες για άντληση στη συνέχεια να τα εξασφαλίσει από τα πτυξιακά
όσο το δυνατό περισσότερων χρημάτων από Ευρωπαϊκά κονδύλια. προγράμματα
το πρόγραμμα. Λαμβάνοντας υπόψη τα προς τις
Αναφορικά με τις προσδοκίες, από την
προβλήματα με την οικονομία, το γεγονός ότι επιχειρήσεις
εφαρμογή της στρατηγικής για την έξυπνη
δεν θα υπάρχουν τόσα πολλά τοπικά και
εξειδίκευση, οι γνωμηγήτορες διατυπώνουν
προγράμματα από το ΙΠΕ ή άλλους κρατικούς συγκεκριμένα
την επιφύλαξη ότι θα περιοριστεί σε κάποιους
φορείς, δηλώνουν ότι θα πρέπει να υπάρχει η
τομείς. Αν πάρουμε για παράδειγμα τον τομέα
διεκδικήσουν με κάθε τρόπο όσα περισσότερα προσδοκία να
των βιολογικών επιστημών, πάρα πολλοί
λεφτά μπορούν από το ‘Horizon 2020’ για να ενισχυθούν οι
επιστήμονες που ασχολούνται με τη βασική
μπορέσουν ουσιαστικά να αναβαθμίσουν τις καινοτόμες
έρευνα δεν θα έχουν πρόσβαση στα
υποδομές τους και για να υποστηριχτεί η επιχειρήσεις.»
ερευνητικά κονδύλια. Όσον αφορά τα εθνικά
συνεργασία μεταξύ των εταιρειών και των
προγράμματα έχει να ικανοποιήσει δύο
πανεπιστημίων. Ούτως ή άλλως τα πανεπι-
-191-

βασικούς άξονες: Ο πρώτος βασικός άξονας

στήμια, αν και παίρνουν κρατική χρηματο-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 είναι να ενισχύσει τη βασική έρευνα και σε συχνότητα αναφοράς, και άρα – σε κάποιο
οριζόντιο και σε κάθετο επίπεδο και o βαθμό και η σημασία που αποδίδεται. Έτσι οι
δεύτερος άξονας είναι να δώσει την ευκαιρία λέξεις «πανεπιστήμια», «επιχειρήσεις», «και-
να ανοιχτούν οι τομείς που χρειάζεται να νοτομία», «στρατηγική», «προϊόντα», «ανά-
ανοίξει έτσι ώστε να γίνει η έρευνα πτυξη», «συνεργασίες», «υποδομές» φαίνεται
πολυεπίπεδη (π.χ. στη γεωργία, κτηνοτροφία, να είναι οι κυρίαρχες τω συζητήσεων.
μεταποίηση κλπ). Αυτά τα θέματα πρέπει να
Η Ομάδα Μελέτης επιθυμεί να διεκρινίσει ότι,
τα εξυπηρετήσει έναν εθνικό ερευνητικό
παρά τη χρησιμότητά του – κυρίως οπτική –
σχέδιο, κάτι που δεν θα κάνει η Ε.Ε.
το Σύννεφο Λέξεων δεν αποδίδει τον πλούτο
Μια άλλη άποψη υποστηρίζει ότι αν και των αναφορών, εξηγήσεων, εισηγήσεων και
γενικά υπάρχουν μεγάλες προσδοκίες από το κατ’ επέκταση συμπεράσματων από τις
Horizon 2020, οι προσδοκίες από την Κύπρο συνεντεύξεις, τα οποία συνοψίζονται στη
είναι μικρές περισσότερο λόγω της νοοτρο- συνέχεια.
πίας που υπάρχει αφού όταν πρόκειται για
υποβολή πρότασης, οι ερωτώμενοι υποστηρί- Βασικά Συμπεράσματα
ζουν ότι έχουν αντιμετώπιση δημόσιας υπη-
Η Κύπρος παρ’ όλο το πλήγμα που δέχτηκε
ρεσίας
η οικονομία της, διαθέτει τις απαραίτητες
Ανασταλτικό παράγοντα των προσδοκιών, υποδομές για να ανακάμψει.
αποτελούν οι διαδικασίες που ακολουθούνται
Η έξυπνη εξειδίκευση θα αποτελέσει τη
και θα πρέπει να απλοποιηθούν. Παρατηρείται
στρατηγική της Κύπρου για μια ανάπτυξη που
ότι η γραφειοκρατία, που προηγείται της
να στηρίζεται σε εξοικονόμηση και αξιοποίηση
χρηματοδότησης, και κατόπιν όλοι οι έλεγχοι
πόρων. Η ευκαιρία που δίνεται στην Κύπρο
που γίνονται, είναι αποτρεπτικοί.
θεωρείται πολύ σημαντική από όλους τους
εμπλε-κόμενους φορείς και θα πρέπει να
γίνει επιλογή των σωστών τομέων για
8.6. Συμπεράσματα για τις
άντληση κονδυλίων από τα διαρθρωτικά
Θέσεις Γνωμηγητόρων ταμεία. Αναμένεται ότι για πρώτη φορά θα
καταρτιστεί ένα σχέδιο που θα δείξει τον
Το Σύννεφο Λέξεων (Word Cloud) είναι
δρόμο για τα επόμενα χρόνια και πάνω σε μια
οπτική αναπαράσταση (Διαγρ. 8.1) της
σωστή βάση θα μπουν εκείνοι οι άξονες οι
δημοφιλίας των βασικών (απλών) λέξεων που
οποίοι χρήζουν επένδυσης. Για να έχουμε
χρησιμοποιή-θηκαν από τους Γνωμηγήτορες
όμως οφέλη, η έξυπνη εξειδίκευση θα
κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων. Η
πρέπει να έχει ξεκάθαρους στόχους, να
στατιστική ανάλυση των λέξεων που περιέ-
δοθούν κατευθυντήριες γραμμές, να
χονται στα λεγόμενα των Γνωμηγητόρων
μπορεί να εφαρμοστεί και να έχει
αποτυπώνεται με τη διαφοροποίηση του
συνέχεια. Επίσης, αυτή η στρατηγική θα
χρώματος και την ένταση – μέγεθος κάθε
πρέπει να έχει την ευελιξία να μεταβάλλει και
λέξης38.
να αναθεωρεί τους στόχους της σε τακτά
Οι λέξεις με το μεγαλύτερο μέγεθος ήταν χρονικά διαστήματα ανάλογα με το τις
αυτές στις οποίες αντιστοιχεί η μεγαλύτερη διεθνείς εξελίξεις.

Πρώτα θα πρέπει να γίνει η επιλογή των

38
Τα σύννεφα λέξεων αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα τα τομέων προτεραιότητας, δεύτερον προσδιορι-
τελευταία χρόνια καθώς χρησιμοποιούνται στις μηχανές σμός των αντικειμένων μέσα στα πλαίσια των
αναζήτησης των ιστοσελίδων. Ως γενική αρχή το
μέγεθος της γραμματοσειράς μιας λέξης καθορίζεται θεμάτων προτεραιότητας στα οποία θα
-192-

από τον αριθμό των συμβάντων (χτυπήματα του

εστιάσουμε την προσπάθειά μας και τρίτο να
χρήστη, καταχωρίσεις κ.ο.κ.).

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
διασφαλιστεί η ύπαρξη των δικτύων, η νομοθεσία, το εύκρατο κλίμα, το περιβάλλον, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ενίσχυση της δημιουργίας τους και η το γεγονός ότι είναι μια χώρα απομονωμένη ΕΞΥΠΝΗΣ
προσέλκυση προσώπων και επενδύσεων για και ως εκ τούτου προστατευόμενη από ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τις αναγκαίες υποδομές. Ιδιαίτερη έμφαση θα ζωνώσεις και άλλες επιμολύνσεις, η καλή ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
πρέπει να δοθεί στα άτομα που θα ποιότητα του αέρα και του εδάφους της
εμπλακούν. Θα πρέπει να είναι άτομα από Κύπρου, που δεν έχει εκτεθεί σε φυτο-
την κυβέρνηση και τα διάφορα υπουργεία φάρμακα, δίνουν τεράστια πλεονεκτήματα
καθώς και ακαδημαϊκοί υπό την προϋπόθεση στην χώρα.. Η γεωγραφική της θέση, καθιστά
ότι αυτοί θα πρέπει να λογοδοτούν. την Κύπρο ικανή να καθιερωθεί ως ένας
κόμβος για εμπόριο, για χρηματοπιστωτικές
Είναι σημαντικό η στρατηγική που θα
υπηρεσίες, για τουρισμό και για όλες τις
προκύψει να περιλαμβάνει συνέργειες
άλλες συναφείς δραστηριότητες.
(διασυ-νοριακές και διαπεριφερειακές),
διαδικασίες δικτύωσης, κυβερνητική Όλοι οι γνωμηγήτορες συμφωνούν ότι
διαπεριφερειακή αλληλεπίδραση και γενικά το προτεραιότητα θα πρέπει να δοθεί στους
συντονισμό εντός και εκτός των συνόρων. τομείς οι οποίοι μπορούν να δώσουν
Όλοι οι πιο πάνω παράγοντες θεωρούνται ανάπτυξη γενικότερα, τομείς που έχουμε
σημαντικοί γιατί χωρίς αυτούς δεν θα μπορεί ήδη τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις
να λειτουργήσει η στρατηγική. Δηλαδή χωρίς υποδομές.
τις συνέργειες δεν θα υπάρχει κατάλληλη
Ο τουρισμός θεωρείται ένας από τους τομείς
στήριξη στο πρόγραμμα. Χωρίς τις διαδικασίες
ο οποίος μπορεί να βοηθήσει στην επανεκ-
δικτύωσης δεν θα υπάρχει κατάλληλη
κίνηση της οικονομίας αφού έχει και το
ενημέρωση. Η δε κυβερνητική στήριξη
χαρακτηριστικό του multiplier effect, για το
στα προγράμματα είναι πάρα πολύ
σύνολο της οικονομίας. Ο τουρίστας που
σημαντική ειδικά λόγω των
επισκέπτεται την Κύπρο, ως καταναλωτής,
χρηματοδοτικών προβλημάτων που
τονώνει την ντόπια αγορά σε όλες τις Διάγ. 8.1.
υπάρχουν αυτή την στιγμή. Γενικά ο
οικονομικές και άλλες δραστηριότητες που Σύννεφο Λέξεων
συντονισμός είναι σημαντικός για να υπάρχει
πληροφόρηση αναφορικά με τα διαθέσιμα
προγράμματα και κονδύλια.

Το συγκεκριμένο χρηματοδοτικό πρωτόκολλο

θεωρείται πιο ολοκληρωμένο σε σχέση με τα
προηγούμενα, επομένως αναμένεται ότι θα
υπάρξουν περισσότερες δυνατότητες.
Θεωρείται ως μα τεράστια ευκαιρία για
ολοκληρωμένες-συνδυασμένες παρεμβάσεις
οι οποίες θα έχουν αντίκτυπο. Αναμένεται
ότι η συγκεκριμένη χρηματοδότηση θα
μπορεί να καλύψει περισσότερο την
εφαρμοσμένη παρά τη βασική έρευνα,
όπως γίνεται μέχρι τώρα, γιατί σε χώρες που
έχουν οικονομικά προβλήματα όπως είναι η
Κύπρος άμεσα αποτελέσματα θα φέρει η
εφαρμοσμένη έρευνα για την καινοτομία.

Η Κύπρος μπορεί να θεωρηθεί μια ασφαλής

-193-

χώρα που διέπεται από την ευρωπαϊκή

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 συμβαίνουν στην περιοχή με θετικές εισαγωγή της νέας τεχνολογίας μπορούν να
επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας. καταστούν περισσότερο ανταγωνιστικά.

Επίσης, όλοι οι συμμετέχοντες τονίζουν ότι ο Το ανθρώπινο δυναμικό θεωρείται ως το

τουρισμός έχει φτάσει σε σημείο ωριμότητας, πιο «δυνατό χαρτί» της Κύπρου αυτή τη
μέχρι κορεσμού, και χρειάζεται να δοθεί μια στιγμή. Όλοι οι συμμετέχοντες παραδέχονται
νέα κατεύθυνση. Μέχρι στιγμής, υπήρξε ότι στην Κύπρο υπάρχει το κατάλληλο
προσκόλληση στο παραδοσιακό μοντέλο που ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο μπορεί να
διαθέτουν και άλλοι τουριστικοί προορισμοί υποστηρίξει την έρευνα και καινοτομία. Το
και μάλιστα με πολύ πιο χαμηλό κόστος. Για πρόβλημα εντοπίζεται στην μέχρι τώρα
το λόγο αυτό, θα πρέπει να μειωθεί η ετεροβαρή αξιοποίηση του ανθρώπινου
εξάρτηση απ’ τον ήλιο και την θάλασσα, δυναμικού και στην αδυναμία σύνδεσης της
δίνοντας έμφαση στον ποιοτικό τουρισμό και μόρφωσης με την παραγωγή και την έρευνα.
αναπτύσσοντας εναλλακτικές μορφές Αναμένεται η αξιοποίηση του ανθρώπινου
τουρισμού. Στην Κύπρο μπορεί να αναπτυχθεί δυναμικού σε τομείς όπως η γεωργία, η οποία
ο χειμερινός τουρισμός, ο θρησκευτικός και είναι ένας τομέας στον οποίο η Κύπρος έχει
ιστορικός τουρισμό, ο ιατρικός τουρισμός και πολλά πλεονεκτήματα, αλλά το ανθρώπινο
να δημιουργηθούν κέντρα αποκατάστασης. δυναμικό δεν αξιοποιείται, και ο τομέα της
μηχανικής όπου αν και έχουν γίνει καλές
Ο άλλος τομέας μπορεί να «βγάλει τη χώρα
παρεμβάσεις και αναπτυχθεί πάρα πολύ, η
από την κρίση» είναι ο ευρύτερος πρωτο-
απόδοση του ανθρώπινου δυναμικού είναι
γενής τομέας, η γεωργία, η κτηνοτροφία, η
πρωτογενής λόγω έλλειψης στρατηγικής.
αλιεία, που δυστυχώς αφέθηκε κατά τα
Επίσης, με την έξυπνη εξειδίκευση
τελευταία χρόνια. Σε αντίθεση με το αέριο
συνεπάγεται ότι το προσωπικό θα εξειδικευτεί
που μπορεί να έχει προοπτική αλλά τα
ώστε να είναι έτοιμο να αξιοποιήσει στο
κεφάλαια που θα επενδυθούν θα έχουν
μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις νέες
απόδοση σε βάθος 20ετίας, οι πόροι που θα
τεχνολογίες και καινοτομίες. Ως εκ τούτου,
επενδυθούν στην γεωργία θα έχουν άμεσα
θα πρέπει να δοθούν κάποια σωστά πλαίσια
αποτελέσματα. Η γεωργία επίσης στηρίζει το
για αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού
σύνολο της οικονομίας αφού θα οδηγήσει
στην ανάπτυξη του τομέα παραγωγής τρο- Για τις υπηρεσίες, η διαφοροποίηση που θα
φίμων με την αξιοποίηση της αγροτικής οδηγήσει και σε αύξηση της ανταγωνιστι-
παραγωγής, στη δημιουργία βιομηχανιών κότητας θα πρέπει να είναι η έμφαση στην
παραγωγής τροφίμων, θα στηρίξει την ποιότητα. Οι τραπεζικές, λογιστικές και
απασχόληση και τον τριτογενή τομέα που νομικές υπηρεσίες είναι τρεις τομείς με
είναι οι υπηρεσίες με την εμπορεία και τα προοπτικές. Η τεχνογνωσία υπάρχει καθώς
γεωργικά χρειώδη. και η υποδομή και η οργάνωση.

Στο τομέα της γεωργίας μπορούν να γίνουν Παρ’ όλο το πλήγμα που υπέστη η Κύπρος
επενδύσεις σε προϊόντα με μοναδική ποιότητα στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες, μπορεί
όπως η κυπριακή πατάτα, προϊόντα με ψηλή να κερδίσει το χαμένο έδαφος και να καταστεί
προστιθέμενη αξία όπως τα αρωματικά φυτά περιφερειακό κέντρο παροχής υπηρεσιών,
στις διάφορές τους μορφές, τα οποία έχουν συμβουλευτικών και χρηματοοικονομικών
και θεραπευτικές ιδιότητες και μπορούν να υπηρεσιών. Υπάρχει γενικά μια αισιοδοξία ότι
συνδυαστούν με τον τουρισμό. Σίγουρα, θα η Κύπρος λόγω της θέσης της και των
πρέπει να συνεχιστεί η παραγωγή των προοπτικών που διανοίγονται λόγω των
παραδοσιακών προϊόντων αλλά με την ενεργειακών αναπτύξεων είναι θέμα χρόνου
να επανέλθει η εμπιστοσύνη σε ξένους
-194-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
επενδυτές και να προσελκύσει ξένο κεφάλαιο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
για επενδύσεις στο τομέα των υπηρεσιών. ΕΞΥΠΝΗΣ

Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μικρομεσαίες ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επιχειρήσεις έχουν ευέλικτο σχηματισμό
και η καινοτομία χρειάζεται ευελιξία, ο
ρόλος τους θεωρείται από αρκετούς πολύ
σημαντικός στο να υιοθετήσουν νέες
καινοτόμες πρακτικές και να μπουν στο
σύστημα ελεγχόμενης έρευνας.

Απαραίτητη προϋπόθεση για την περαιτέρω

ανάπτυξη είναι η αλλαγή νοοτροπίας και
τρόπου σκέψης για να εντοπιστούν οι
ανοιχτοί ορίζοντες και οι προοπτικές που
παρέχουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα
της χώρας. Χρειάζεται περισσότερη
οργάνωση, συνεργασία, συλλογικότητα
που δεν υπήρχαν τόσα χρόνια.

Τακτικές του παρελθόντος θα πρέπει να

εκλείψουν και θα πρέπει να προωθηθούν
ικανά άτομα στις διάφορες θέσεις κλειδιά, τα
οποία θα πρέπει να αφεθούν να εργαστούν
απερίσπαστα.

-195-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-196-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΟΜΑΔΕΣ
ΕΣΤΙΑΣΗΣ

09
-197-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 9. ΟΜΑΔΕΣ

ΕΣΤΙΑΣΗΣ
-198-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικά κοινότητα και άλλοι ενδιαφερόμενοι – ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
«κοινωνικοί» φορείς. Οι συμμετέχοντες ανά ΕΞΥΠΝΗΣ
Η εξέταση κρίσιμων ζητημάτων σε Ομάδες
εργαστήριο φαίνονται στα Παραρτήματα της ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Εστίασης αποτέλεσε μέρος της ποιοτικής
3 Έκθεσης. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
έρευνας της S Cy.

Οι Ομάδες Εστίασης συνήλθαν για συζήτηση

και εμβάθυνση των θεμάτων που τους
9.1. Ειδικά Εργαστήρια
αφορούσαν στο πλαίσιο Εργαστηρίων που
οργάνωσε η Ομάδα Μελέτης. Τα Εργαστήρια,
τα οποία είχαν έντονο «διαδραστικό» χαρα- 9.1.1. Διαδικασία και Περιεχόμενο
κτήρα υλοποιήθηκαν σε δύο φάσεις/σειρές.
Η πρώτη σειρά Ειδικών Εργαστηρίων στόχευε
Στην πρώτη, πραγματοποιήθηκαν τέσσερα
στην ανάπτυξη ενός πρώτου πλαισίου συζή-
(4) Ειδικά Εργαστήρια που είχαν ως αντι-
τησης για επί μέρους πτυχές της μελέτης και
κείμενο συζήτησης την ανάπτυξη υποδομών,
περιελάμβανε τέσσερεις συναντήσεις ως
τη συμμετοχή των νέων και των επιχειρή-
ακολούθως:
σεων σε προγράμματα ΕΤΑΚ και τη διεθνή
δικτύωση και συνεργασία. 1. «Υποδομές Έρευνας», 23 Σεπ. 2013
2. «Νέοι, Έρευνα και Καινοτομία», 26
Στη δεύτερη φάση πραγματοποιήθηκαν οκτώ
Σεπ. 2013
(8) Θεματικά Εργαστήρια που είχαν ως
3. «Έρευνα και Καινοτομία στις
στόχο την ανασκόπηση των δεδομένων και
Επιχειρήσεις», 02 Οκτ. 2013
εξελίξεων στους τομείς που επιλέγηκαν σε
4. «Διεθνής Συνεργασία για Έρευνα και
προηγούμενα στάδια της μελέτης και την
Καινοτομία», 04 Οκτ. 2013.
περαιτέρω εμβάθυνση στις θεματικές / τομεα-
κές προτεραιότητες. Κάθε Εργαστήριο είχε συγκεκριμένη δομή και
περιλάμβανε τρεις ενότητες. Στην πρώτη, με
Οι δύο αυτοί κύκλοι συζητήσεων έγιναν: ο
την παρουσία όλων των συμμετεχόντων,
μεν πρώτος στη φάση της Ανάλυσης και
έγινε:
αφού είχαν εξαχθεί τα προκαταρκτικά
αποτελέσματα της έρευνας πεδίου με τα  ενημέρωση για τα προκαταρκτικά

ερωτηματολόγια στις επιχειρήσεις και τις αποτελέσματα της S3Cy,

συνεντεύξεις των γνωμηγητόρων και ο  συνοπτική αποτίμηση των σχετικών

δεύτερος μετά την έγκριση της ενδιάμεση προγραμμάτων της παρούσας

έκθεσης από την Επιτροπή Διακυβέρνησης και περιόδου (προγράμματα ΙΠΕ και

τις προκαταρκτικές εισηγήσεις για τους τομείς διεθνή / ευρωπαϊκά προγράμματα),

προτεραιότητας. και
 παρουσίαση περιγράμματος βασικών
Σε κάθε Ομάδα Εστίασης συμμετείχαν 20-25
υποθέσεων - σεναρίων σε σχέση με
περίπου άτομα, τα οποία είχαν κάποιο ειδικό
τις στρατηγικές επιλογές και τα
ενδιαφέρον ή/και σχέση, όπως επίσης και
πιθανά εργαλεία υλοποίησης.
γνώση για το θέμα του Εργαστηρίου.
Στη δεύτερη ενότητα, οι συμμετέχοντες
Οι συμμετέχοντες επιλέγηκαν κατά τρόπο που
χωρίστηκαν σε επί μέρους ομάδες (ανάλογα
να αντιπροσωπεύονται όλες οι κύριες ομάδες
με την προέλευση ή ιδιότητά τους) και
ενδιαφερομένων ανά θέμα συζήτησης και να
κλήθηκαν να εκπονήσουν το δικό τους πλάνο
τηρείται η γενική αρχή για αξιοποίηση της
στρατηγικής ανάπτυξης και να συνεισφέρουν
ιδέας του τετραπλού έλυκα: διαμορφωτές
με τα σχόλια, κριτική, εισηγήσεις και επιση-
πολιτικής (δημόσιες υπηρεσίες / οργανισμοί),
μάνσεις τους για καθένα εκ των σεναρίων,
-199-

ακαδημαϊκή / ερευνητική και επιχειρηματική

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αλλά και με εναλλακτικές λύσεις και νέες
ιδέες.
Τέλος στην τρίτη ενότητα, οι απόψεις κάθε
ομάδας «μεταφέρθηκαν» στην ολομέλεια από
τους εκπροσώπους των ομάδων και στη
συνέχεια αναπτύχθηκε συζήτηση με συμμε-
τοχή όλων με στόχο την αξιολόγηση και
εξαγωγή βασικών συμπερασμάτων και κατευ-
θυντήριων γραμμών.
Μέσω των Ομάδων Εστίασης, επιτεύχθηκαν
δύο σημαντικοί στόχοι. Από τη μια οι συμμε-
τέχοντες είχαν την πρώτη γνωριμία με τη
στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης, υπήρξε
αναγνώριση της αναγκαιότητά της, υιοθέτηση
της μεθοδολογικής προσέγγισης και αποδοχή
των στόχων της.
Από την άλλη, ο δεύτερος στόχος αφορούσε
στην διερεύνηση του πώς και με ποια μέσα η
κάθε ομάδα ενδιαφερομέων αντιλαμβάνεται
την ανάπτυξη και ποια μέτρα προτείνει για το Επιχειρήσεις
μέλλον.
9.1.2. Αποτελέσματα Ειδικών
Εργαστηρίων
Τα συμπεράσματα που προέκυψαν από τα
Ειδικά Εργαστήρια αποδείχτηκαν εξαιρετικής
σπουδαιότητας και αναλόγως χρήσιμα στην
εκπόνηση της τελικής πρότασης εκ μέρους
της Ομάδας Μελέτης, καθώς και οι τέσσερεις
Ομάδες Εστίασης ανέδειξαν σημαντικά ζητή-
ματα και πλήρως αιτιολογημένες θέσεις, οι
οποίες καταγράφηκαν, αξιολογήθηκαν και
αξιοποιήθηκαν στη συνέχεια.
Τα σημαντικότερα, αφορούσαν:
Γενικά
 Αναγκαιότητα κοινής αποδοχής ενός
κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης από
το σύνολο της οικονομίας. Νέοι ερευνητές
 Εκπόνηση συνολικού και τομεακών
στρατηγικών σχεδιασμών που θα
θεμελιώσουν την ανάπτυξη στο μέλ-
-200-
λον και θα προσδώσουν χαρακτήρα
αειφορίας και βιωσιμότητας
 Στην αναγκαιότητα μιας προσεκτικής
«βήμα προς βήμα» παρακολούθησης
των αποτελεσμάτων της εφαρμογής
της στρατηγικής με σκοπό να από-
φευχθούν στρεβλώσεις και ανεπάρ-
κειες.
 Στη διασφάλιση «διαρκούς ανατρο-
φοδότησης και ελέγχου» μέσα από
μια σαφώς καθορισμένη διαδικασία
και θεσμικά κατοχυρωμένους φορείς.
 Στη διασφάλιση της δυνατότητας
ευελιξίας ή/και αλλαγής / τροπο-
ποίησης των αξόνων και προτεραιο-
τήτων ανάπτυξης, εφόσον παρατηρη-
θούν προβλήματα στην εφαρμογή ή
προκύψουν νέα δεδομένα στην
οικονομία / κοινωνία της Κύπρου.
 Ανάγκη για ανάπτυξη τομέων με
σημαντική δικτύωση με το υφιστα-
μενο πλέγμα των επιχειρήσεων της
Κύπρου.
 Ενίσχυση της δικτύωσης μεταξύ επι-
χειρήσεων και πανεπιστημίων, αλλά
και των επιχειρήσεων μεταξύ τους σε
κάθετη και οριζόντια μορφή.
 Συνεχής υποστήριξη της συμμετοχής
ΜμΕ σε δράσεις ΕΤΑΚ.
 Εξέταση φορολογικών μέτρων που να
ενοσχύουν την επιχειρηματικότητα
και επένδυση στην καινοτομία από
ΜμΕ.
 Βελτίωση του συστήματος μεταφοράς
τεχνολογίας.
 Αξιοποίηση αποτελεσμάτων έρευνας
που πραγματοποιείται σε δημόσια
πανεπιστήμια.
 Συγκράτηση του ερευνητικού δυνα-
μικού με παράλληλη ενίσχυσή του με
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ερευνητές- ακαδημαϊκούς υψηλού θεματικές προτεραιότητες της στρα- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
κύρους και δυνατοτήτων. τηγικής. ΕΞΥΠΝΗΣ
 Αποφυγή του φαινομένου “brain ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
drain” ειδικά των νέων και πολλά ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
υποσχόμενων νέων ερευνητών, όπως
έχει συμβεί σε άλλες χώρες που
δοκιμάζονται από τις συνέπειες της
οικονομικής κρίσης.
 Συνέχεια σε Προγράμματα που ενι-
σχύουν νέους ερευνητές στα πρώτα
στάδια της σταδιοδρομίας τους και
της ένταξης τους στο σύστημα ΕΤΑΚ
(ΔΙΔΑΚΤΩΡ).

Διεθνής Συνεργασία

 Διασφάλιση ότι το σύστημα ΕΤΑΚ θα

χαρακτηρίζεται από έντονη εξωστρέ-
φεια, καθώς το μέγεθος της Κύπρου
δεν επιτρέπει «αυτόνομες» σημαντι-
κές πρωτοβουλίες.
 Η διεθνής συνεργασία μπορεί να «κα-
λύψει» σημαντικά κενά του συστή-
ματος σε υποδομές, ερευνητικό δυνα-
μικό κοκ
 Ενίσχυση της διεθνούς δικτύωσης
εντός και εκτός ευρωπαϊκού χώρου.
 Αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνει ο
ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020 και οι πρωτοβου-
λίες Κοινού Προγραμματισμού.

Υποδομές Έρευνας

 Επένδυση στο μέλλον με ανάπτυξη

νέων υποδομών και νησίδων
αριστείας στους τομείς προτεραιό-
τητας, ώστε σε βάθος χρόνου να
ενισχύουν τη διαφοροποίηση και την
ανταγωνιστικότητα των προϊόντων
και υπηρεσιών της κυπριακής οικονο-
μίας.
 Εξασφάλιση της συνέχειας (συντήρη-
σης και αναβάθμισης) των επενδύ-
σεων σε ερευνητικές υποδομές που
έγιναν τα τελευταία χρόνια, ανεξάρ-
τητα από το αν εμπίπτουν ή όχι στις
-201-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 9.2. Θεματικά Εργαστήρια μάτων έρευνας και καινοτομίας από τη Κύπρο
και το διεθνή χώρο, όπως επίσης και των
απόψεων που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο
Γενικό Πλαίσιο
συνεντεύξεων με γνωμηγήτορες.
Στην φάση διαμόρφωσης των προτε-
Το κείμενο προωθείτο προς τα Μέλη της
ραιοτήτων της S3Cy υλοποιήθηκαν οκτώ
Ομάδας Εστίασης για μελέτη και σχολιασμό
Θεματικά Εργαστήρια.
πριν το Εργαστήριο. Κατά τη διάρκεια του
Η φάση της Ανάλυσης της S3Cy είχε κατά- Εργαστηρίου και αφού οι συμμετέχοντες ελά-
δείξει τους τομείς προτεραιότητας στους θα μβαναν μια εκτενή ενημέρωση για το ευρύ-
μπορούσε να βασιστεί η υλοποίηση μέτρων τερο πλαίσιο εκπόνησης της μελέτης S3Cy, τη
πολιτικής. Οι τομείς προτεραιότητας επιλέγη- μεθοδολογία και τα αποτελέσματα στη συνέ-
καν μέσα από την σύνθεση ποσοτικών και χεια παρουσιαζόταν το ενδεικτικό πλαίσιο
ποιοτικών δεδομένων και αντικατοπτρίζουν συζήτησης.
τους τομείς στους οποίους η Κύπρος έχει ή
Οι συμμετέχοντες στα Εργαστήρια κληθηκαν
μπορεί να διαμορφώσει συγκριτικά πλεονε-
να τοποθετηθούν και να συζητήσουν σε τρία
κτήματα, διαθέτει σημαντικούς πόρους και
διαδοχικά επίπεδα / φάσεις:
μπορεί να παρουσιάσει προοπτικές στο άμεσο
μέλλον.  Οριστικοποίηση Πλαισίου:

Πρόσθετη παράμετρος για την επιλογή των εισηγήσεις για προσθήκη νέων, απα-
τομέων προτεραιότητας ήταν η ικανότητα του λοιφή μη συμβατών θεμάτων και ορι-
συστήματος έρευνας και καινοτομίας να στικοποίηση της κατανομής σε ενότη-
παράγει σημαντικά αποτελέσματα στον κάθε τες.
τομέα.  Ιεράρχηση Προτεραιοτήτων:
Τα Θεματικά Εργαστήρια είχαν ως στόχο στην κατάταξη ενοτήτων - θεμάτων ανάλο-
εμβάθυνση, εξειδίκευση και ιεράρχηση γα με τη σημασία τους για την Κύπρο
των θεματικών ενοτήτων, για κάθε ένα (υψηλής, μέσης και χαμηλής σημα-
3
από τους τομείς προτεραιότητας της S Cy. σίας)
Επιδιώχθηκε δηλαδή όπως η Στρατηγική δεν
 Διατομεακή Διάσταση:
αναφέρεται γενικά στο Τομέα, αλλά καθορίζει
εντοπισμός θεμάτων υψηλής σημα-
τις επί μέρους περιοχές δραστηριοτήτων ή/και
σίας που άπτονται ή/και συνδυάζονται
πιθανές τεχνολογίες που πρέπει να υποστη-
με άλλους τομείς.
ριχθούν κατά προτεραιότητα.
Το κάθε Εργαστήριο έκλεινε με την εξαγωγή
Η προετοιμασία των Θεματικών Εργαστηρίων
και σύνθεση συμπερασμάτων.
προέβλεπε την εις βάθος ανάλυση του κάθε
τομέα από την Ομάδα Μελέτης και την Στις ενότητες που ακολουθούν παρουσιάζεται
ετοιμασία ενός κειμένου περιγραφής των το πλαίσιο της συζήτησης σε κάθε Ομάδα
χαρακτηριστικών του. Εστίασης, και η ιέραρχιση προτεραιοτήτων σε
κάθε τομέα.
Στο κείμενο αυτό συμπερίλφθηκε μια ενότητα
με τα Προβλήματα – Προκλήσεις και τα
Πλεονεκτήματα - Προοπτικές, όπως επίσης
και ένα Πλαίσιο Προτεραιοτήτων ως βάση
προς συζήτηση.

Το κείμενο προέκυψε από την ανάλυση

σχετικών εγγράφων πολιτικής και προγραμ-
-202-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 μεταφορές και 26,7% για τις αερομεταφορές, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
με τη μέση ετήσια αύξηση της ζήτησης ΕΞΥΠΝΗΣ
9.3. Ενέργεια ενέργειας για τις μεταφορές να ανερχόταν ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στο 2,3%. Η μέση ετήσια αύξηση της ζήτησης ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά, η ενέργειας για τον οικιακό τομέα/υπηρεσίες
ενέργεια αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για ανέρχεται σε 8,9%. Για τον βιομηχανικό
την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη, τομέα η ενεργειακή ζήτηση μειώθηκε από
καθώς συνδέεται άμεσα τόσο με τη βελτίωση 32,2% σε 14,5%, δηλαδή κατά 17,7
της ποιότητας ζωής (οικιακές συσκευές, ποσοστιαίες μονάδες.
θέρμανση, ψυχαγωγία κοκ), όσο και με τη
Η τουριστική βιομηχανία προσδίδει επιπρό-
παραγωγή προϊόντων και την προσφορά
σθετη ενεργειακή ζήτηση, ιδιαίτερα τους
υπηρεσιών σε όλους τους οικονομικούς
θερινούς μήνες όταν ο πληθυσμός λόγω του
τομείς (βιομηχανία, γεωργία, μεταφορές,
αριθμού των επισκεπτών τριπλασιάζεται. Η
υγεία, τουρισμός κοκ). Γι’ αυτό και η ζήτηση
αύξηση των ατόμων – χρηστών είναι ένα
και κατανάλωση ενέργειας ακολουθεί συνή-
σημαντικό πρόβλημα, καθώς είναι υπερβολικά
θως την εξέλιξη και πρόοδο μιας κοινωνίας.
δυσανάλογη με το μόνιμο πληθυσμό που ζει
και εργάζεται μόνιμα στη Κύπρο.
Ο Τομέας Ενέργειας στην Κύπρο
Η Κύπρος σε σχέση με την παραγωγή και
Η Κύπρος είναι ένα νησιώτικο και ενεργειακά
κατανάλωση ενέργειας εμφανίζει ορισμένες
απομονωμένο κράτος με συνεχώς αυξανό-
αξιοπρόσεκτες ιδιαιτερότητες:
μενες ενεργειακές ανάγκες.
 διαθέτει απομονωμένο ενεργειακό
Την τελευταία δεκαετία ο μέσος ετήσιος
σύστημα καθότι δεν υπάρχουν στην
ρυθμός αύξησης της τελικής κατανάλωσης
παρούσα φάση ενεργειακές διασυν-
ενέργειας ανήλθε στο 2,2%. Το αντίστοιχο
δέσεις με άλλες χώρες,
ποσοστό για την κατανάλωση ηλεκτρισμού
 το κόστος εφοδιασμού ενέργειας είναι
που σημειώθηκε ήταν 6,8%. Η ακαθάριστη
πολύ υψηλό,
κατανάλωση ενέργειας που καταγράφηκε
 υπάρχει μεγάλη εξάρτηση από εισα-
ήταν 2,8 εκατ. ΤΙΠ και η τελική κατανάλωση
γωγές προϊόντων πετρελαίου από
ενέργειας 1,92 εκατ. ΤΙΠ, σημειώθηκε
εξωτερικές αγορές πετρελαίου,
δηλαδή αύξηση κατά 17,7% και 9%
 η ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού
αντίστοιχα σε σχέση με το 2000.
είναι ιδιαιτέρως χαμηλή,
Τα ορυκτά καύσιμα καλύπτουν μερίδιο 96,5%  παρατηρούνται εποχιακές αυξομειώ-
της ακαθάριστης εγχώριας κατανάλωσης σεις στην ενεργειακή ζήτηση, ιδιαίτε-
καυσίμων, ενώ οι Ανανεώσιμες Πηγές ρα κατά τους τουριστικούς μήνες με
Ενέργειας (ΑΠΕ) μόλις το 4,9%. Για την ίδια αποτέλεσμα η ζήτηση να αγγίζει τα
περίοδο ο μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης της όρια της λειτουργίας του συστήματος
τελικής κατανάλωσης ηλεκτρισμού που παραγωγής και διανομής ηλεκτρικής
σημειώθηκε ήταν 6,8%, με αποτέλεσμα η ενέργειας σε περιόδους αιχμής,
κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να αυξηθεί  η αγορά είναι μικρή, που σημαίνει ότι
κατά 56% σε σχέση με το 2000. το κόστος εισαγωγής εξοπλισμού και
ενεργειακών προϊόντων είναι δυσα-
Στη ζήτηση ενέργειας κυριαρχεί ο τομέας των
νάλογα υψλό και μεταφέρεται στους
μεταφορών και ακολουθούν ο βιομηχανικός
τελικούς καταναλωτές, και
και οικιακός τομέας.

Ειδικότερα, η ζήτηση στον κλάδο των

-203-

μεταφορών αφορά σε 73% για τις οδικές

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  στο παρόν στάδιο οι ενδογενείς πηγές  Μείωση της εξάρτησης της χώρας από
ενέργειας είναι δυσανάλογες της πετρελαϊκά προϊόντα.
εγχώριας ζήτησης.  Διασφάλιση επαρκούς εφεδρικού
δυναμικού παραγωγής ηλεκτρικής

«Ευρώπη 2020» και Ενέργεια ενέργειας.

 Μεγιστοποίηση της αποτελεσματικής
Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» αναφέρεται
αξιοποίησης των εγχώριων πόρων
στη διαμόρφωση μιας οικονομίας με χαμηλή
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Με
κατανάλωση ενέργειας, πιο βιώσιμης, πιο
βάση το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για
ασφαλούς και πιο ανταγωνιστικής. Στο
την προώθηση των ΑΠΕ η Κύπρος
πλαίσια αυτό, τα κράτη-μέλη της ΕΕ και
είχε θέσει στόχους ηλεκτροπαρα-
κατ’επέκταση και η Κύπρος έχουν αναλάβει
γωγής από ΑΠΕ 6% και συνολικής
την υποχρέωση να υλοποιήσουν μέχρι το
συνεισφοράς των ΑΠΕ στο συνολικό
@:www 2020 τους ακόλουθους στόχους που θέτουν η
ενεργειακό ισοζύγιο 9%.
ec.europa.eu/ener Στρατηγική και ειδικότερα το Στρατηγικό
gy/technology/set
 Εξοικονόμηση ενέργειας σε πρωτο-
Σχέδιο Ενεργειακών Τεχνολογιών - SET Plan
_plan/set_plan_en γενή μορφή, αλλά και στην τελική
.htm (σε σχέση με το 1990):
χρήση.
 Μείωση των εκπομπών των αερίων
θερμοκηπίου κατά 20%. Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας
 Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης
Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (ΑΠΕ) και η
εξοικονομώντας κατά 20% στη συνο-
εξοικονόμηση ενέργειας είναι οι μόνες
λική πρωτογενή κατανάλωση ενέρ-
εγχώριες πηγές ενέργειας που είναι ικανές,
γειας.
στην παρούσα φάση, να συνεισφέρουν
 Αύξηση του ποσοστού διείσδυσης των
ουσιαστικά στη μείωση της εξάρτησης της
ανανεώσιμων μορφών ενέργειας
χώρας από την εισαγόμενη ενέργεια, να
(ΑΠΕ) στο 20% της τελικής κατανά-
αυξήσουν την ασφάλεια της προμήθειας
λωσης -σε σχέση με τα επίπεδα του
ενέργειας και να μειώσουν τη ρύπανση του
1990- μέχρι το 2020.
περιβάλλοντος. Ακόμη, μπορούν να συνδρά-
 Συμμετοχή των ΑΠΕ στις μεταφορές
μουν ενεργά στη δημιουργία νέων θέσεων
σε ποσοστό 10% μέχρι το 2020.
εργασίας, να βοηθήσουν στην εξέλιξη της
Λαμβάνοντας υπόψη τους βασικούς άξονες τεχνολογίας και να συμβάλουν στην τοπική
προτεραιότητας της ΕΕ (αλλά και τις διεθνείς και περιφερειακή ανάπτυξη. Δεδομένων των
συνθήκες και συμβάσεις), οι ακόλουθες πιο πάνω και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της
κύριες προτεραιότητες της Ενεργειακής Πολι- ΕΕ, η Κυπριακή Δημοκρατία έχει θέσει σαφείς
τικής της Κύπρου που έχουν τεθεί είναι: στόχους σχετικά με τις ΑΠΕ και την εξοι-

 Διασφάλιση της ασφαλούς ενεργεια- κονόμηση ενέργειας.

κής τροφοδοσίας της ενεργειακής Το Σχέδιο Δράσης για την ανάπτυξη των ΑΠΕ
αγοράς με υψηλής ποιότητας προϊό- (2010-2020) που ετοιμάστηκε σύμφωνα με
ντα σε προσιτές τιμές. τις απαιτήσεις της Οδηγίας 2009/28/ΕΚ,
 Εισαγωγή του φυσικού αερίου στο προβλέπει την αύξηση του ποσοστού των
ενεργειακό μείγμα της χώρας, το ΑΠΕ στη τελική εγχώρια κατανάλωση ενέρ-
οποίο θεωρείται φιλικότερο προς το γειας. Πιο συγκεκριμένα, το ποσοστό συμμε-
περιβάλλον σε σχέση με το μαζούτ τοχής των ΑΠΕ προβλέπεται να ανέλθει στο
που χρησιμοποιείται σήμερα για 6% μέχρι το 2014, 7,5% το 2016, 9,5% το
ηλεκτροπαραγωγή. 2018 και 13% το 2020.
-204-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Για την επίτευξη του στόχου αυτού αναμέ- Ερευνών συμμετέχει σε προγράμματα που ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
νεται να συμβάλουν συστήματα ηλεκτρο- στοχεύουν στην ενίσχυση των μέτρων εξοι- ΕΞΥΠΝΗΣ
παραγωγής από ΑΠΕ συνολικής δυναμικό- κονόμησης ενέργειας στη γεωργία και στην ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τητας 584MW: 300MW από αιολικά πάρκα, προώθηση της χρήσης πράσινων τεχνολογιών ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
192 MW από εμπορικά φωτοβολταϊκά, 17 MW στη γεωργία.
από μονάδες βιομάζας/βιοαερίου και 75 MW
Η Αρχή Ηλεκτρισμού Κύπρου (ΑΗΚ) συμμε-
από ένα ηλιοθερμικό σταθμό.
τέχει σε ερευνητικά έργα από το 2004 με
κύρια θέματα δικτύου, αποθήκευσης και
Έρευνα και Καινοτομία προώθησης ΑΠΕ.

Τα τελευταία χρόνια δημιουργείται μια μικρή Σημειώνεται ότι το ΙΠΕ είναι μέλος του
ερευνητική κοινότητα με δραστηριότητα στο πανευρωπαϊκού δικτύου SOLAR-NET που
τομέα της ενέργειας, με συμμετοχή τόσο σε στοχεύει στην ανάπτυξη πανευρωπαϊκής
εγχώρια, όσο και σε διεθνή προγράμματα και συνεργασίας σε θέματα ηλιακής ενέργειας.
δίκτυα (7οΠΠ FPs, ΔΕΣΜΗ ΙΠΕ, INTERREG,
Το ΙΠΕ συμμετέχει στις Προσκλήσεις Υπο-
Intelligent Energy – Europe κα).

Το Πανεπιστήμιο Κύπρου εμπλέκεται σε

βολής Προτάσεων του Δικτύου, δίνοντας έτσι
την ευκαιρία σε κυπριακές ερευνητικές ομά-
@:www
www.solar-
αρκετά ερευνητικά έργα με θέμα τις ΑΠΕ και δες και επιχειρήσεις να συμμετέχουν σε era.net/
την εξοικονόμηση ενέργειας από το 2006. Οι διεθνικά έργα με σχετικό αντικείμενο.
κύριοι τομείς έρευνας είναι οι τεχνολογίες
Εκτιμάται ότι υπάρχουν οι δυνατότητες για
ΑΠΕ, καθώς και η εξοικονόμηση ενέργειας
ανάπτυξη κέντρων τεχνογνωσίας σε νέες Διάγ. 9.1.
στα κτίρια. Επίσης, λειτουργεί το Φωτο- Διαγραμματική
τεχνολογίες και καινοτόμες εφαρμογές Απεκόνιση των
βολταϊκό Πάρκο όπου υπάρχει ο κατάλληλος
ενέργειας και για συμβολή στην υλοποίηση Βασικών Πτυχών
εξοπλισμός έρευνας και όπου 14 διαφορετικά του Συστήματος
των στόχων της πολιτικής για την Ενέργεια. Ενέργειας της
φωτοβολταϊκά συστήματα εξετάζονται ως
Κύπρου
προς την απόδοση τους στις ιδιαίτερες συνθή-
κες της Κύπρου.

Η έρευνα στο ΤΕΠΑΚ αφορά κυρίως τις ΑΠΕ, Ενεργειακά

Απομονωμένο
τα θερμικά ηλιακά συστήματα, την εξοικο- Σύστημα
Αυστηροί Μεγάλος
νόμηση ενέργειας στα κτίρια, τα βιοκαύσιμα,
Περιβαλλοντικοί Βαθμός
τη βιομάζα κ.α. Το Frederic Institute of Περιορισμοί Εξάρτησης από
Εισαγωγές
Technology συμμετείχε σε έργα που χρημα-
τοδοτούνται από το ΙΠΕ και τα 7ΠΠ και έχουν
σαν αντικείμενο τις τεχνολογίες ΑΠΕ (κυρίως
ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ
φωτοβολταϊκά), υδρογόνο, κυψέλες καυσί- Αξιόλογο
ΣΥΣΤΗΜΑ
Μεγάλο Κόστος
Δυναμικό Εισαγωγής
μου, ανάπτυξη λογισμικού για τη μελέτη και ΑΠΕ ΚΥΠΡΟΥ

κατασκευή κτιρίων χαμηλής ενέργειας.

Σημαντική δραστηριότητα στο τομέα και
Υψηλές
ιδιαίτερα σε θέματα συγκεντρωμένης ηλιακής Δυνατότητες για Μεγάλος
Ορθολογική Ρυθμός
ενέργειας εμφανίζει το Ινστιτούτο Κύπρου.
Χρήση και Αύξησης
Εξοικονόμηση Ζήτησης
Η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕΚ) συμ-
Έντονες Εποχιακές
μετέχει σε ερευνητικά έργα που στοχεύουν Διακυμάνσεις
στην ενθάρρυνση της ορθολογικής χρήσης
ενέργειας, στην προώθηση μέτρων εξοικονό-
μησης ενέργειας και στην προώθηση της
-205-

χρήσης των ΑΠΕ. Το Ινστιτούτο Γεωργικών

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Φυσικό Αέριο στην Κυπριακή ΑΟΖ
Οι πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα
ενέργειας, με τη διερεύνηση των αποθεμάτων
και των δυνατοτήτων για εξόρυξη φυσικού
αερίου από την κυπριακή ΑΟΖ, ξεφεύγουν
από τα στενά όρια της τοπικής αγοράς.
Η αρχή έγινε με την απόφαση για εισαγωγή
του φυσικού αερίου στο ενεργειακό μείγμα
της χώρας και την εγκατάσταση τερματικού
σταθμού παραλαβής, αποθήκευσης
αποϋγροποίησης υγροποιημένου φυσικού
αερίου. Παρόλο που οι αρχικές απαιτούμενες
ποσότητες φυσικού αερίου είναι χαμηλές η
δράση αυτή κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική για
την Κύπρο. Η σταδιακή απεξάρτηση από το
πετρέλαιο, η διαφοροποίηση του ενεργειακού
ισοζυγίου, η ασφάλεια του ενεργειακού
εφοδιασμού και η μείωση των εκπομπών των
αερίων, αποτελούν τα σημαντικότερα από τα
οφέλη τα οποία θα επιφέρει για τον τόπο η
εισαγωγή και χρήση του φυσικού αερίου.
Πολλαπλά οφέλη αναμένεται να επιφέρει
επίσης το Ενεργειακό Κέντρο στο Βασιλικό
που αναμένεται να περιλαμβάνει δύο τερμα-
τικούς σταθμούς: ένα για την εισαγωγή και
αποθήκευση υγροποιημένου φυσικού αερίου,
και ένα για την εισαγωγή και αποθήκευση
λειτουργικών αποθεμάτων και αποθεμάτων
ασφάλειας πετρελαιοειδών. Παράλληλα,
κατασκευή τερματικού υγροποίησης για εξα-
γωγή φυσικού αερίου μπορεί να μετατρέψει
την Κύπρο σε διεθνές ενεργειακό κέντρο.
Η Ενέργεια Προτεραιότητα
Το ενεργειακό ισοζύγιο της Κύπρου σήμερα
εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από τις εισα-
γωγές πετρελαιοειδών για την παραγωγή
ενέργειας. Η συνεισφορά των ΑΠΕ, αν και
υπάρχει αρκετό αξιοποιήσιμο δυναμικό, παρα-
μένει ακόμα περιορισμένη.
Η ενεργειακή και περιβαλλοντική πολιτική της
Κύπρου έχει εναρμονιστεί με την Ευρωπαϊκή
εκτός ορισμένων εξαιρέσεων που
παραχωρηθεί. Για να γίνει η ενεργειακή βιο-
-206-
μηχανία της Κύπρου ανταγωνιστική σε πα-
γκόσμιο επίπεδο θα πρέπει να αναπτύξει
τομείς, όπως των έξυπνων δικτύων, της αιο-
της
λικής ενέργειας και της ηλιακής θερμο-
ηλεκτρικής.
Καθοριστικός παράγοντας για την επίτευξη
των ενεργειακών στόχων της Κύπρου είναι η
εξωστρέφεια, μέσω των συνεργειών που θα
αναπτυχθούν σε περιφερειακό, πανευρωπαϊκό
και παγκόσμιο επίπεδο. Επίσης, απαραίτητη
προϋπόθεση για την ενεργειακή ασφάλεια και
και
απεμπλοκή από τα ορυκτά καύσιμα είναι η
ορθή κατανομή της παραγωγής ενέργειας με
τη ζήτηση που θα αντιμετωπίζει το πρόβλημα
της μη συνεχούς διαθεσιμότητας των ΑΠΕ.
Ο τομέας της ενέργειας μπορεί να αποτελέσει
έναν ακρογωνιαίο λίθο για την ανάπτυξη της
Κύπρου και κατ’ επέκταση για τη στρατηγική
της έξυπνης εξειδίκευσης. Με βάση τα εν
δυνάμει περιουσιακά στοιχεία της Κύπρου η
ενέργεια μπορεί να αναδειχθεί σε έναν καινο-
τόμο παραγωγικό τομέα. Άλλωστε, ο τομέας
αυτός από την φύση του είναι άμεσα συνδε-
δεμένος με τους τομείς της αριστείας, ενώ
διακλαδώνεται με ένα πολύ καλά ανεπτυ-
γμένο δίκτυο υποδομών έρευνας, τεχνολο-
γίας και ανάπτυξης.
Η γενική αναπτυξιακή στρατηγική οφείλει να
στοχεύει στην αύξηση της ενεργειακής από-
η δοτικότητας σε όλους τους τομείς της οικονο-
μίας. Επομένως, πρόκειται για ένα στρατηγικό
τομέα της Κύπρου που αναμένεται να παίξει
καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων
της συνολικής στρατηγικής έξυπνης εξειδί-
κευσης στη Κύπρο. Άλλωστε, ένα από τα
βασικά ευρήματα της S3Cy όπως προέκυψε
από την έρευνα πεδίου στις επιχειρήσεις και
εμπειρογνώμονες καταδεικνύει ότι το υψηλό
κόστος ενέργειας κατά την παραγωγική διαδι-
κασία λειτουργεί αρνητικά στην ανταγωνι-
στικότητα των κυπριακών προϊόντων και
υπηρεσιών.
Για να αποκτήσει ο τομέας της ενέργειας
έχουν ηγετική θέση στη βιομηχανική ανάπτυξη, θα
πρέπει να αναπτυχθεί μια ολοκληρωμένη
στρατηγική με σημείο αναφοράς τη γνώση.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Μια διεθνής πρακτική είναι η ανάπτυξη ενός
ισχυρού συμπλέγματος φορέων στο οποίο να
συμμετέχουν επιχειρήσεις, ερευνητικά
ακαδημαϊκά κέντρα, αρμόδιες κρατικές υπη-
ρεσίες και άλλοι σχετικοί φορείς και αρχές, με
κοινό όραμα να αποκτήσει η Κύπρος ηγετική
θέση σε περιφερειακό επίπεδο στον τομέα της
ενέργειας.
Το σύμπλεγμα θα παρέχει υποστήριξη στη
βιομηχανία της ενέργειας ενδυναμώνοντας
την αλυσίδα προστιθέμενης αξίας με άλλους
τομείς της βιομηχανίας. Κατά αυτό τον τρόπο
προσδοκάται ότι θα αναπτυχθούν ηγετικές
διακλαδωμένες, βιομηχανικές ομάδες που θα
δίνουν έμφαση στην παραγωγή προϊόντων
και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας
και παράλληλα θα συμβάλουν στη διαμόρ-
φωση ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου στο
χώρο της ενέργειας.
Προβλήματα - Προκλήσεις
Εξάρτηση από Πετρελαιοειδή
Το ενεργειακό ισοζύγιο της Κύπρου σήμερα
εξαρτάται σε τεράστιο βαθμό από
εισαγωγές πετρελαιοειδών για την παραγωγή
ενέργειας. Η σταδιακή απεξάρτηση από το
πετρέλαιο και τις αλληλένδετες οικονομικές
επιπτώσεις της εισαγωγής του, η διαφορο-
ποίηση του ενεργειακού ισοζυγίου και η
μείωση των εκπομπών άνθρακα, αποτελούν
σημαντικές προκλήσεις που αναμένεται να
αντιμετωπισθούν με τη χρήση του φυσικού
αερίου και των ΑΠΕ.
Απομόνωση - Ασφάλεια – Εποχικότητα
Ζήτησης
Η εξάρτηση από την εισαγωγή πετρελαι-
οειδών και η εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις σε
ότι αφορά στις ενδογενείς πηγές ενέργειας
δημιουργούν ένα πλαίσιο μειωμένης ασφά-
λειας στη συνεχή παροχή ενέργειας.
Η Κύπρος δεν διαθέτει ενεργειακές διασυν-
δέσεις με άλλες χώρες. Η απομόνωση του συ-
στήματος, η ελλιπής αξιοποίηση των φυσι-
κών ενεργειακών πόρων, και η εποχικότητα
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
της ζήτησης, θέτουν δυσμενείς συνθήκες ως ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
προς τη διασφάλιση επαρκούς εφεδρικού ΕΞΥΠΝΗΣ
και δυναμικού παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Απάντηση στις προκλήσεις αποτελεί η αύξηση
της χρήσης των ΑΠΕ, η ανάπτυξη τεχνολογιών
αποθήκευσης ενέργειας και τη δημιουργία
έξυπνων δικτύων μεταφοράς ενέργειας.
Υψηλό Κόστος
Το υψηλό κόστος εφοδιασμού πετρελαϊκών
προϊόντων ανεβάζει σημαντικά το κόστος πα-
ραγωγής ενέργειας. Επιπρόσθετα, το κόστος
μεταφοράς εξοπλισμού και τεχνολογιών ΑΠΕ,
είναι δυσανάλογο με το μικρό μέγεθος της
αγοράς και τα οικονομικά μεγέθη της Κύ-
πρου. Έτσι, το κόστος ενέργειας μεταφέρεται
στους καταναλωτές με δυσμενείς κοινωνικές
επιπτώσεις και δρα ως τροχοπέδη στην
ανάπτυξη, καθώς επηρεάζει αρνητικά την
ανταγωνιστικότητα των προϊόντων.
Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται με την
ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών και
συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας στο
δομημένο περιβάλλον, στις μεταφορές κα.
τις
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:
Ήλιος
Η Κύπρος διαθέτει μεγάλη ηλιοφάνεια σχεδόν
καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και οι
δυνατότητες ανάπτυξης ηλιακής ενέργειας
είναι εξαιρετικά ευοίωνες.
Φυσικό Αέριο
Η απόφαση της Κυπριακής Δημοκρατίας για
εισαγωγή και χρήση φυσικού αερίου, αλλά
και η προοπτική εξόρυξης φυσικού αερίου
από την κυπριακή ΑΟΖ, συνάδει με τη
σταδιακή απεξάρτηση από το πετρέλαιο, την
ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και τη
μείωση των εκπομπών αερίων. Η προοπτική
εξόρυξης φυσικού αερίου δημιουργεί νέες
προοπτικές για δημιουργία συναφών οικονο-
-207-
μικών και ερευνητικών δράσεων.
 Λοιπός Φυσικός Πλούτος Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο θέμα «Δίκτυα
Ηλεκτρικής Ενέργειας» για το οποίο έγιναν
Πέραν του ήλιου, η Κύπρος διαθέτει πρόσθε-
δύο εισηγήσεις όπως αποτελέσει ξεχωριστή
τους ενεργειακούς πόρους ΑΠΕ, όπως το
θεματική προτεραιότητα και μία εισήγηση
αιολικό δυναμικό. Επιπρόσθετα, ευκαιρίες
όπως συμπεριληφθεί στην προτεραιότητα
μπορούν να αναπτυχθούν μέσα από τη
«Καινοτόμες εφαρμογές ΑΠΕ» ως θέμα
χαρτογράφιση του γεωθερμικού και κυματι-
«Βέλτιστη ένταξη ΑΠΕ στο Δίκτυο».
κού δυναμικού του νησιού, και τις μελέτες
σχετικά με τι ςδυνατότητες χρήσης βιομάζας Έγινε ιδιαίτερη συζήτηση για το θέμα
και ενεργειακών καλλιεργειών. εφαρμογής της Επιστήμης των Υλικών σχεδόν
σε όλες τις τεχνολογίες σε όλες τις θεματικές

Πλαίσιο Προτεραιοτήτων προτεραιότητες και εκφράστηκαν απόψεις

όπως το θέμα ενσωματωθεί οριζόντια σε όλες
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τις απόψεις
τις θεματικές προτεραιότητες, είτε όπως το
που εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας Εστίασης
θέμα «Ενεργειακά Υλικά» αποτελέσει από
τόσο γραπτώς όσο και στη διάρκεια του
μόνο του θεματική προτεραιότητα, είτε μετα-
θεματικού εργαστηρίου, η Ομάδα Μελέτης
φερθεί από τη «Βέλτιστη Χρήση –
προσδιόρισε το βαθμό σημασίας των
Εξοικονόμηση Ενέργειας» στη θεματική
θεματικών ενοτήτων σύμφωνα με τον Πίνακα
προτεραιότητα «Ανάπτυξη Νέων ή
9.1.
Βελτιστοποιημένων Τεχνολογιών για ΑΠΕ».
Σύμφωνα με τη συζήτηση που ακολούθησε
Η θεματική προτεραιότητα «Καινοτόμες
και λαμβάνοντας υπόψη την αξιολόγηση των
Εφαρμογές ΑΠΕ» ήταν δεύτερη κατά σειρά
προτεραιοτήτων, εξάγονται τα ακόλουθα
στις προτιμήσεις των συμμετεχόντων στο
συμπεράσματα:
εργαστήριο, με επικρατέστερα τα θέματα
Αν και η προοπτική ανάπτυξης μέσω της «Τεχνολογίες ηλιοθερμίας» και «Ηλιακά
χρήσης και εξόρυξης φυσικού αερίου στην φωτοβολταϊκά».
Κύπρο είναι σημαντική, εντούτοις η θεματική
Η θεματική προτεραιότητα «Ανάπτυξη
«Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων» κατατάχτη-
Νέων ή Βελτιστοποιημένων Τεχνολογιών
κε ως η λιγότερο σημαίνουσα από όσες
για ΑΠΕ» ήταν τρίτη στη σειρά κατάταξης
προτάθηκαν. Από τα επιμέρους θέματα της
των προτεραιοτήτων με σημαντικότερο θέμα
προτεραιότητας, μόνο η «Χρήση Φυσικού
την «Ηλιακή ενέργεια και τεχνολογίες για
Αερίου» κρίθηκε σημαντική, ενώ προτάθηκε
ηλιακά φωτοβολταϊκά».
από τους συμμετέχοντες η ενασχόληση με
θέματα τεχνολογίας αισθητήρων στη χρήση
και εξόρυξη Φυσικού Αερίου.

Ως πολύ σημαντική προτεραιότητα αναδείχ-

θηκε στη συζήτηση η «Βέλτιστη Χρήση –
Εξοικονόμηση Ενέργειας». Σημεία αναφο-
ράς της προτεραιότητας αποτέλεσαν τα
θέματα «Αποθήκευση ενέργειας και τεχνο-
λογίες αποθήκευσης ηλεκτρισμού / θερμότη-
τας» και Συστήματα Πληροφορικής και
Επικοινωνιών για παρακολούθηση ενεργεια-
κής κατανάλωσης και βελτιστοποίηση απόδο-
σης στο αστικό περιβάλλον και στις μετα-
φορές.
-208-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΒΑΘΜΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΕΞΥΠΝΗΣ
Α Ανάπτυξη Νέων ή Βελτιστοποιημένων Τεχνολογιών για ΑΠΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Ηλιακή Ενέργεια και Τεχνολογίες για Ηλιακά Φωτοβολταϊκά – ηλιακές
κυψελίδες κρυσταλλικού πυριτίου, λεπτά υμένια, τεχνικές εναπόθεσης, ανάπτυξη συμπαγών
Α.1 ΥΨΗΛΟΣ
συγκεντρωτικών ΦΒ συστημάτων, προηγμένα υλικά και διαδικασίες παρασκευής/μεταφορά
αποτελεσμάτων στη διαδικασία μεταποίησης.

Τεχνολογίες Ηλιακής Θέρμανσης και Ψύξης – Τεχνολογίες Heat Pump για

θέρμανση και ψύξη, συστημάτων συμπαραγωγής και βιομάζας για ζεστό νερό και θέρμανση,
Α.2 ΦΒ συστημάτων και συστημάτων συμπαραγωγής για παραγωγή ενέργειας, ενσωμάτωσης ΜΕΣΑΙΟΣ
ηλιακών συστημάτων σε κτίρια, έρευνα για ανάπτυξη νέων υλικών για αποθήκευση,
βελτιστοποιημένη μεταφορά θερμότητας, μόνωση και βελτιστοποιημένους συλλέκτες.

Αιολική Ενέργεια – Μοντελοποίηση και μελέτες προσομοίωσης για νέες διαδικασίες και
βέλτιστη χρήση αιολικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έρευνα για υλικά για
Α.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
χρήση σε αιολικά συστήματα, ρευστομηχανική για αιολικές εφαρμογές και νέες τεχνικές
μοντελοποίησης για CFD.

Κυματική Ενέργεια – Ανάπτυξη συσκευών μετατροπής ενέργειας στην ακτογραμμή και

Α.4 ΜΕΣΑΙΟΣ
για υπεράκτιες εφαρμογές.

Γεωθερμική Ενέργεια - Bελτιστοποίηση τεχνικών απεικόνισης υφιστάμενων

Α.5 ΜΕΣΑΙΟΣ
γεωθερμικών πηγών, Ενισχυμένα γεωθερμικά συστήματα.

Α.6 Αξιοποίηση Βιομάζας – Βιοκαλλιέργειες. ΜΕΣΑΙΟΣ

Β. Καινοτόμες εφαρμογές ΑΠΕ

Τεχνολογίες Ηλιοθερμίας – Ηλιακή θέρμανση και ψύξη, συστήματα μεγάλης κλίμακας,

Β.1 ΥΨΗΛΟΣ
περιφερειακά συστήματα θέρμανσης, εποχιακή αποθήκευση θερμότητας.

Ηλιακά Φωτοβολταϊκά – Μελέτες αποδοτικότητας, συστήματα ενσωμάτωσης σε νέα και

Β.2 υφιστάμενα κτίρια, νέα συστήματα αρχιτεκτονικής ΦΒ για αυξημένη αποδοτικότητα, ΥΨΗΛΟΣ
συγκεντρωτικά ΦΒ, αξιοπιστία φυσικών χαρακτηριστικών ηλιακών κυψελίδων.

Συγκεντρωτικά Ηλιακά Συστήματα Παραγωγής Ενέργειας – στην αφαλάτωση,

Β.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
υβριδικοί κύκλοι με φυσικό αέριο.

Β.4 Καινοτόμες Εφαρμογές ΑΠΕ (τουρισμό, γεωργία, κτηνοτροφία, ιχθυοτροφία κα) ΜΕΣΑΙΟΣ

Β.5 Υπεράκτιες Εφαρμογές ΑΠΕ. ΜΕΣΑΙΟΣ

Γ. Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων

Υπεράκτια Εξόρυξη – Περιβαλλοντολογικές επιπτώσεις για ανάπτυξη φυσικού αερίου,

Γ.1 ΧΑΜΗΛΟΣ
εκτίμηση αποθεμάτων, μη συνήθεις τεχνολογίες εξόρυξης και παραγωγής, τεχνολογικές κα.

Γ.2 Αποθήκευση Φυσικού Αερίου ΥΨΗΛΟΣ

Γ.3 Μεταφορά Φυσικού Αερίου ΜΕΣΑΙΟΣ

Γ.4 Χρήση Φυσικού Αερίου ΥΨΗΛΟΣ

Δ. Βέλτιστη Χρήση - Εξοικονόμηση Ενέργειας

Ανάπτυξη Καινοτόμων και Οικονομικά Αποδοτικών Τεχνολογιών για

Δ.1 ΥΨΗΛΟΣ
βέλτιστη χρήση της ενέργειας σε νέα και υφιστάμενα κτίρια. Πίν. 9.1.
Πίνακας με τις
Δ.2 Ανάκτηση Θερμότητας από βιομηχανικές και άλλες μονάδες/αποθήκευση και χρήση. ΜΕΣΑΙΟΣ Θεματικές Περιοχές
του Τομέα της
Συστήματα ΤΠΕ για Παρακολούθηση ενεργειακής κατανάλωσης και βελτιστοποίηση Ενέργειας και ο
Δ.3 ΥΨΗΛΟΣ
απόδοσης στο αστικό περιβάλλον και στις μεταφορές
Βαθμός Σημασίας
τους σύμφωνα με
Δίκτυα Μεταφοράς και Διανομής Ενέργειας – διαχείριση, παρακολούθηση,
διανομή, έλεγχος δικτύων, ευφυή δίκτυα αισθητήρες μέτρησης, διαχείριση δεδομένων για
τα Αποτελέσματα
Δ.4 ΥΨΗΛΟΣ του Σχετικού
βέλτιστο έλεγχο συστημάτων. Βέλτιστη ένταξη ΑΠΕ στο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρισμού, νέες
τεχνολογίες μετατροπέων, βέλτιστη διαχείριση και συντονισμός διαφόρων τύπων ΑΠΕ. Εργαστηρίου.

Δ.5 Εναλλακτικά Καύσιμα. ΧΑΜΗΛΟΣ

-209-

Δ.6 Υλικά και Συσκευές Συγκομιδής Ενέργειας. ΜΕΣΑΙΟΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 επιπτώσεις στην οικονομία. Η τουριστική
δραστηριότητα προσδιορίζεται τόσο από την
9.4. Τουρισμός πλευρά της ζήτησης, όσο και της προσφοράς
και οι επιπτώσεις που έχει στην απασχόληση,
Ο τομέας του Τουρισμού αποτελεί διαχρονικά τις επενδύσεις και το εισόδημα δεν
ένα από τους βασικούς πυλώνες στήριξης της περιορίζονται μόνο στις «καθαρά»
οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, τουριστικές επιχειρήσεις, αλλά στο σύνολο
συνεισφέροντας σημαντικά, σταθερά και των κλάδων της οικονομικής δραστηριότητας
πολυδιάστατα στο εθνικό προϊόν. Υπήρξε δε, μιας χώρας. Το φαινόμενο λοιπόν, χρήζει και
η ατμομηχανή της ανασυγκρότησης της ολιστικής αντίληψης.
κυπριακής οικονομίας μέσα από τα ερείπια
Η μέτρηση του οικονομικού αποτελέσματος,
της εισβολής του 1974 και στην παρούσα
δηλαδή της προστιθέμενης αξίας του
κατάσταση, διαφαίνεται και πάλι ότι μπορεί
τουρισμού λαμβάνει ποικίλες διαστάσεις και
να συμβάλει καθοριστικά στην έξοδο από την
αφορά τόσο τις άμεσες, όσο και τις έμμεσες
οικονομική κρίση.
επιπτώσεις του στην οικονομία.
Σύμφωνα δε, με τα πρόσφατα στατιστικά
Οι έμμεσες επιπτώσεις μπορούν να
στοιχεία, τα αποτελέσματα για τον τουρισμό
συνοψιστούν στον όρο τουριστική ζήτηση, ο
είναι ενθαρρυντικά για το μέλλον, καθώς οι
οποίος περιλαμβάνει τόσο την τελική
αφίξεις των τουριστών του 2013 κατέγραψαν
κατανάλωση των τουριστών, όσο και τον
αύξηση 6,7% σε σχέση με το 2012, ενώ τα
σχηματισμό πάγιου τουριστικού κεφαλαίου,
έσοδα αυξήθηκαν κατά 12% και οι
αλλά και τη συλλογική κατανάλωση.
προοπτικές για το 2014 είναι ευοίωνες. Οι
μεγαλύτερες πληρότητες των τουριστικών Οι άμεσες επιδράσεις αναφέρονται στην
καταλυμάτων είχαν ως αποτέλεσμα την απασχόληση και στο συνολικό οικονομικό
επιμήκυνση δύο εβδομάδων περίπου της αποτέλεσμα που παράγεται από τις επιχει-
Διάγ. 9.2. τουριστικής περιόδου. ρήσεις εκτός του τουριστικού κλάδου, το
Διαχρονική Εξέλιξη οποίο όμως συνδέεται με δραστηριότητες που
Άμεσης
Συνεισφοράς Επιδράσεις του Τουρισμού σχετίζονται και πραγματοποιούνται λόγω του
Τουρισμού ως % τουριστικού φινομένου. Οι πολλαπλασιαστι-
στο ΑΕΠ (1988- Ο τουρισμός δεν συνιστά απλά ένα κλάδο
2013) κές θετικές επιδράσεις αντιπροσωπεύουν
παραγωγής, αλλά ένα φαινόμενο με ποικίλες
αποτελέσματα στην περιφερειακή ή/και
εθνική οικονομία που προέρχονται από
14
διαδοχικούς γύρους δαπανών ως συνέπεια
12 11,2
12 11,2 των άμεσων και έμμεσων επιδράσεων.
Τουρισμός ως % ΑΕΠ

10 Στο Διάγ. 9.2 παρουσιάζεται η άμεση συνει-

9,9 9,6 9,5
8 σφορά του τουρισμού ως ποσοστό στο ΑΕΠ
8,1 6,1 για τη χρονική περίοδο 1988-2013, δηλαδή
6
το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν που παρά-
5,3
4 γεται από τους τομείς οι οποίοι συνεργάζονται
2 άμεσα με τους τουρίστες (τουριστικά
καταλύματα, ταξιδιωτικοί πράκτορες, αερο-
0
1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015 γραμμές και άλλες υπηρεσίες μεταφοράς,

Χρονολογία υπηρεσίες εστίασης και αναψυχής που απευ-

θύνονται άμεσα σε τουρίστες).
-210-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Στη δεκαετία του ’90, η άμεση συνεισφορά βιοτέχνης βρίσκει μια ποσοτικά διευρυμένη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
του τουρισμού στο ΑΕΠ κυμάνθηκε από το αγορά για την διοχέτευση των προϊόντων ΕΞΥΠΝΗΣ
9,5% έως το 11,2%, με εξαίρεση την περίοδο του, ενώ παράλληλα βρίσκει πρόσφορο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
’92-’94, όπου ανήλθε στο 12%. Την επόμενη έδαφος ανάπτυξης η οικοτεχνία που στηρίζει ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
δεκαετία, ακολούθησε πτωτική πορεία, αγγί- συμπληρωματικά το εισόδημα αρκετών αγρο-
ζοντας το κατώτατο όριό το 2009 (5,3%). Τα τικών οικογενειών.
τελευταία χρόνια άρχισε να ανακάμπτει,
Επίσης, αναπτύσσεται ένα τοπικό δίκτυο με-
φτάνο-ντας το επίπεδο του 6,1% το 2013.
ταφορών για τη διακίνηση τουριστών και
Η συνολική συνεισφορά του τουρισμού ισού- αγαθών τουριστικής κατανάλωσης, ενώ και η
ται με την άμεση συνεισφορά και τις οικοδομική δραστηριότητα έχει άμεσες και
επενδύσεις κεφαλαίων άλλων τομέων στον θετικές επιπτώσεις σε μια σειρά από επαγγέ-
τουρισμό, όπως κρατικές δαπάνες, λειτουργία λματα.
υποστηρικτικών τομέων, συνεισφορά των
Συμπερασματικά, το αυξημένο διαθέσιμο ει-
ατόμων που εργοδοτούνται άμεσα ή έμμεσα
σόδημα όλων των κοινωνικών τάξεων που
στον τουρισμό, μέσω της κατανάλωσης
προαναφέρθηκαν διευρύνει την κατανάλωση
αγαθών και υπηρεσιών της ευρύτερης οικο-
δημιουργώντας νέες πολλαπλασιαστικές επι-
νομίας.
δράσεις. Παράλληλα η τουριστική ανάπτυξη
Κατά τη δεκαετία του ’90 ο τουριστικός γίνεται αιτία αυξημένης ροής μεταβιβαστικών
κλάδος στην Κύπρο, δίχως να υπολογιστούν πληρωμών από την πλευρά του κράτους προς
οι τομείς που συνδέονται έμμεσα με τον την εκάστοτε περιοχή.
τουρισμό, παρήγαγε σχεδόν το 1/3 του
συνολικά παραχθέντος ΑΕΠ (27,3%-34,3%). Απασχόληση
Στη δεκαετία του ΄00 ακολούθησε καθοδική
Στο Διάγ. 9.3. παρουσιάζεται η διαχρονική
πορεία έως και το 2009, όπου άγγιξε το Διάγ. 9.3.
εξέλιξη της άμεσης συνεισφοράς του του-
17,1%, και μόλις τα τελευταία χρόνια έχει Διαχρονική εξέλιξη
ρισμού στην απασχόληση για τη χρονική συνολικής
αρχίσει να ανακάμπτει με σταθερή πορεία, συνεισφοράς
περίοδο 1988-2013, δηλαδή ο συνολικός Τουρισμού ως %
καταγράφοντας το ποσοστό της τάξης του
αριθμός των θέσεων εργασίας που συνδέ- Απασχόλησης
19,5% για το 2013. (1988-2013).
ονται άμεσα με τον τουρισμό. Όπως φαίνεται,
Ιδιαίτερη αξία έχει και η αναφορά στις ο τουρισμός στη δεκαετία του ’90 παρήγαγε
πολλαπλασιαστικές επιδράσεις του τουρισμού
και η συμβολή τους στη αύξηση των 14
εισοδημάτων, των επενδύσεων και της 12 12,5 13 12,6
απασχόλησης. Αν χαρακτηρίσουμε σαν 12
αρχική τουριστική δαπάνη το σύνολο των
Τουρισμός ως % Απασχόλησης

10 10,4 10,3 10,5

δαπανών που πραγματοποιεί ο τουρίστας για 8,1
8 9,1
την αγορά τουριστικών υπηρεσιών στον τόπο 6,5 7
των διακοπών του, έχει παρατηρηθεί ότι τα 6
6,1
χρήματα της δαπάνης αυτής περνούν στη
4
συνέχεια από πολλά χέρια δημιουργώντας
ταυτόχρονα εισόδημα και κατ’ επέκταση 2
επενδύσεις και απασχόληση (πολλαπλα- 0
σιαστικό αποτέλεσμα). Σε όρους πραγματικής 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2015
οικονομίας, ο αγρότης βρίσκει μια διευρυμένη Χρονολογία
αγορά για τα προϊόντα του με τα οποία
-211-

εφοδιάζει ξενοδοχεία και εστιατόρια, ο

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 το 10%-13% των συνολικών θέσεων εργα- Μελλοντική Προοπτική
σίας στην κυπριακή οικονομία. Κατά τη
Ο τουρισμός αποτελεί έναν από τους πιο
δεκαετία του 2000, παρουσίασε πτώση
αναπτυσσόμενους τομείς, τόσο σε ευρωπαϊκό
ακολουθώντας τη γενικότερη μειωτική τάση
όσο και παγκόσμιο επίπεδο. Το μέλλον του
που παρατηρείται σε όλα τα μεγέθη, αγγί-
τουρισμού στην Ευρώπη διαγράφεται ιδιαίτε-
ζοντας το κατώτατο ποσοστό του 6%, για να
ρα ευοίωνο. Σύμφωνα με έρευνα της Ernst &
ανακάμψει τα τελευταία χρόνια, αγγίζοντας
Young (2012) για τη σημασία του τουρισμού
το 7% για το 2013.
στην ευρωπαϊκή οικονομία, για κάθε 13
Ως απότοκο της πολυσύνθετης μορφής της θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στην
τουριστικής δραστηριότητας, η πιο θετική Ευρώπη, η μία (1) αφορά στον τουριστικό
συμβολή της εστιάζεται στον τομέα της τομέα. Σχετικά με τις πολλαπλασιαστικές επι-
απασχόλησης. Πέραν των θέσεων εργασίας δράσεις του τουρισμού, για κάθε ένα €1 που
που δημιουργούνται στον ίδιο τον τομέα, έχει δαπανάται στον τουρισμό, €1,16 δαπανώνται
αποδειχθεί ότι και άλλοι τομείς ευεργε- επιπρόσθετα στην ευρύτερη ευρωπαϊκή οικο-
τούνται, όπως οι κατασκευές, οι μεταφορές, η νομία.
γεωργία και το εμπόριο. Ο Greenwood
Αυτή η θετική προοπτική για τον τουρισμό
(1997), υπογραμμίζει ότι: «Η κυριότερη επί-
αποτυπώνεται στο Διάγραμμα 9.4 όπου
πτωση του τουρισμού κατά τη διάρκεια των
παρουσιάζεται μια πρόβλεψη για την πορεία
είκοσι πέντε τελευταίων ετών μπορεί να επι-
της συνολικής συνεισφοράς του τουρισμού
κεντρωθεί σε μια και μόνο λέξη: απασχό-
ως ποσοστό στο ΑΕΠ για τη χρονική περίοδο
ληση».
μέχρι το 2024, από το World Travel and
Όπως γίνεται φανερό, εκτός από την άμεση Tourism Council (2014). Όπως γίνεται ξεκά-
συνεισφορά του τουρισμού στο ΑΕΠ και την θαρο η πορεία προβλέπεται ανοδική.
Διάγ. -9.4 απασχόληση, μέσω των πολλαπλασιαστικών
Προβλεπόμενη Η πρόβλεψη, για την περίοδο 2014-2024,
διαχρονική εξέλιξη επιδράσεων του τουρισμού συμπαρασύρονται
τοποθετεί τα ποσοστά της συνολικής συνει-
συνεισφοράς του θετικά και άλλοι συναφείς ή/και υποστη-
Τουρισμού στο ΑΕΠ σφοράς του τουρισμού στο ΑΕΠ στα επίπεδα
Πηγή: World Travel ρικτικοί κλάδοι της οικονομίας, όπως η
του 2009, όπου η συνολική συνεισφορά του
and Tourism γεωργία, ο κατασκευαστικός τομέας κλπ
Council, 2014 τουρισμού αποτελούσε το 1/3 του συνολικού
Προϊόντος.

Εστιάζοντας περισσότερο στη διασύνδεση του

τουρισμού με τη ναυτιλία, η ανταγωνι-
στικότητα και η αναπτυξιακή δυναμική του
τουρισμού και της ναυτιλίας επηρεάζουν τη
διάρθρωση του ισοζυγίου των εξωτερικών
συναλλαγών της χώρας.

Είναι επίσης αναγκαίο να τονιστεί, ότι οι

ευεργετικές ωφέλειες της ανάπτυξης μιας
ήπιας σε γενικές γραμμές τουριστικής ανά-
πτυξης εκτείνονται στο διηνεκές, εντείνοντας
τη σταθερότητα της οικονομικής δραστη-
ριότητας, αφήνοντας παράλληλα περιθώρια
ανάπτυξης και άλλων μορφών οικονομικής
δραστηριότητας που σε καμιά περίπτωση
όμως δεν θα πρέπει να καταστρατηγεί τους
-212-

πόρους της τουριστικής ανάπτυξης.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Βασικά Χαρακτηριστικά
Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
υφιστάμενη κατάσταση είναι:
Προβλήματα - Αδυναμίες
Ευαισθησία σε Εξωγενής Συνθήκες:
Ο τομέας χαρακτηρίζεται από την ευαισθησία
του στις μεταβαλλόμενες εξωγενείς συνθήκες
και στις τάσεις της διεθνούς τουριστικής
ζήτησης. Επιβάλλεται συνεπώς, ετοιμότητα
και ο εμπλουτισμός της τουριστικής εμπει-
ρίας, ώστε να καταστεί πιο ανταγωνιστικός,
και η καθιέρωση μηχανισμών για
αντίδραση και αντιμετώπιση των μεταβαλ-
λόμενων συνθηκών και του ανταγωνισμού.
Μειωμένη Προσβασιμότητα:
Η απόσταση της Κύπρου από τις χώρες πηγές
τουριστικού ρεύματος, η συγκριτικά απομα-
κρυσμένη θέση της από τους άλλους δημο-
φιλέστερους τουριστικούς προορισμούς στη
Ν. Ευρώπη και η περιορισμένη προσφορά
δημιουργούν συνεχή και αυξανόμενα προ-
βλήματα στην προσβασιμότητα και παράλ-
ληλα κάνουν την Κύπρο πιο ακριβό προορι-
σμό λόγω χρέωσης ψηλότερων ναύλων.
Το πρόβλημα της προσβασιμότητας οξύνεται
κατά τη χειμερινή περίοδο (Νοε – Μάρ.) όπου
οι ναυλωμένες πτήσεις ουσιαστικά τερματί-
ζονται και οι πτήσεις χαμηλού κόστους
περιορίζονται με αποτέλεσμα η Κύπρος να
καθίσταται αεροπορικά «αποξενωμένη».
Εποχικότητα Προϊόντος:
Το τουριστικό προϊόν της Κύπρου χαρακτη-
ρίζεται από την έντονη εποχικότητα.
φαινόμενο αυτό δρα ανασταλτικά
προσφορά ποιοτικής τουριστικής εμπειρίας
καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου
δημιουργεί παράλληλα σοβαρά προβλήματα
στη διαχείριση και ανάπτυξη του ανθρώπινου
δυναμικού.
Η διεύρυνση της τουριστικής περιόδου θα
επιτευχθεί μέσω της υιοθέτησης νέων τουρι-
στικών δραστηριοτήτων (νέες μορφές τουρι-
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
σμού), διαρκή υποστήριξη των νέων τεχνολο- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
γιών και διασύνδεση του πρωτογενούς και ΕΞΥΠΝΗΣ
δευτερογενούς τομέα με τον τουρισμό. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Επιπτώσεις Οικονομικής Κρίσης:
Στα μειονεκτήματα της τουριστικής Κύπρου
προστίθεται και η οικονομική κρίση που
διέρχεται ο τόπος η οποία προκαλεί επιδεί-
νωση στον τομέα των επενδύσεων και αύξη-
ση της προσπάθειας περιορισμού του λειτου-
ργικού κόστους των επιχειρήσεων.
Εξάρτηση από Οργανωτές Ταξιδιών
Η μαζικότητα που εξασφαλίζεται με την
άμεση εμπλοκή των οργανωτών ταξιδιών (tour
operators) δημιουργεί παράλληλα εξάρτηση
από τις επιλογές τους, αλλά και αρνητικές
πιέσεις στις τιμές, στην ποιότητα των τουρι-
στών και του τουριστικού φαινομένου εν
γένει. Επίσης οι πολλαπλασιαστικές επιδρά-
σεις του τουρισμού στο σύνολο της οικονο-
μίας μειώνονται σε σημαντικό βαθμό.
Τουριστική Μονοκαλλιέργεια
Το υφιστάμενο μοντέλο μαζικής τουριστικής
ανάπτυξης που αξιοποιεί μονοδιάστατα τον
ήλιο και τη θάλασσα ενισχύει το προβλήματος
της εποχικότητας και περιορίζει τις αναπτυ-
ξιακές προοπτικές και δυνατότητες του όλου
συστήματος.
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:
 το φυσικό περιβάλλον και η πολιτι-
στική κληρονομία,
Το  η πολύχρονη εμπειρία και η παρά-
στην δοση στον τουριστικό τομέα,
 η καλή ποιότητα των γενικών και
και ειδικών υποδομών,
 η εγγύτητα της Κύπρου με αριθμό
νέων, αναπτυσσόμενων αγορών,
 οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού οι
οποίες στοχεύουν στον εμπλουτισμό
της τουριστικής εμπειρίας και στην
-213-
προσέλκυση ομάδων ειδικών ενδια-
 φερόντων καθ’ όλη τη διάρκεια του Πλαίσιο Προτεραιοτήτων
χρόνου, και
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τις απόψεις
 η ανάπτυξη των ειδικών μορφών
που εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας Εστίασης
τουρισμού, η στόχευση σε ειδικά
τόσο γραπτώς όσο και στη διάρκεια του
τμήματα της αγοράς και η αύξηση της
θεματικού εργαστηρίου, η Ομάδα Μελέτης
προσφοράς και χρήσης των
προσδιόρισε το βαθμό σημασίας των
αερομεταφορέων χαμηλού κόστους
θεματικών ενοτήτων σύμφωνα με τον Πίνακα
παρέχουν ευκαιρία για ανάπτυξη του
9.2.
μεμονωμένου τουρισμού.

ΒΑΘΜΟΣ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ

Α Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη

Α.1 Κοινωνική, οικονομική και Περιβαλλοντική Διάσταση του Τουρισμού ΥΨΗΛΟΣ

Α.2 Εκτίμηση και Παρακολούθηση Φέρουσας Ικανότητας ΥΨΗΛΟΣ

Α.3 Λύση στο Κυπριακό Πρόβλημα – Αναπροσαρμογή τουριστικού σχεδιασμού και

ΜΕΣΑΙΟΣ
πολιτικής

Α.4 Εξοικονόμηση Ενέργειας στη διαδικασία προσφοράς τουριστικού προϊόντος ΜΕΣΑΙΟΣ

Α.5 Διαχείριση Κινδύνων και Κρίσεων στη τουριστική βιομηχανία (συστήματα εγκαίρου
ΜΕΣΑΙΟΣ
προειδοποίησης, αντιμετώπιση κρίσεων, διαχείριση εικόνας και ΜΜΕ)

Β. Ειδικές Μορφές Tουρισμού

Β.1 Προώθηση Ειδικών Μορφών Τουρισμού - εμπλουτισμός της τουριστικής εμπειρίας: ΥΨΗΛΟΣ
Τουρισμός συνεδρίων και κινήτρων , Αθλητικός τουρισμός, Ποδηλατικός τουρισμός,
Τουρισμός γκολφ, Γάμοι και ταξίδια του μέλιτος , Περιπατητικός τουρισμός, Πολιτιστικός
τουρισμός, Θρησκευτικός τουρισμός, Τουρισμός υγείας (ιατρικός και ευεξίας), Τουρισμός
υπαίθρου, Τουρισμός εκμάθησης και εκπαίδευσης, Τουρισμός κρουαζιέρας, Γαστρονομικός
τουρισμός & οινοτουρισμός, Καταδυτικός Τουρισμός, Τουρισμός τυχερών παιγνίων.

Β.2 Άμβλυνση Εποχικότητας μέσω ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού ΥΨΗΛΟΣ

Β.3 Επένδυση στη Δημιουργική Βιομηχανία ως ενισχυτικός παράγοντας της ΧΑΜΗΛΟΣ

τουριστικής δραστηριότητας

Γ. Ψηφιακή Εποχή και Τουρισμός

Γ.1 Βελτιστοποίηση Τουριστικής Εμπειρίας μέσω της χρήσης τεχνολογιών ΥΨΗΛΟΣ

πληροφορικής (γεωπληροφορική, έξυπνα κινητά, πολυμέσα κα)

Γ.2 Κοινωνικά Δίκτυα (Web 2.0) και ηλεκτρονικά συστήματα κρατήσεων ως ανταγωνιστικά ΥΨΗΛΟΣ
πλεονεκτήματα

Πίν. 9.2. Γ.3 Εφαρμογές Πληροφορικής στη Βιομηχανία Φιλοξενίας (εστιατόρια, ΧΑΜΗΛΟΣ
Πίνακας με τις μεταφορές, τουριστικά πρακτορεία, θαλάσσιος τουρισμός)
Θεματικές Περιοχές
του Τομέα του Δ. Οργάνωση, Διαχείριση και Προώθηση του Τουριστικού Προϊόντος
Τουρισμού και ο
Βαθμός Σημασίας Δ.1 Branding Τουριστικού Προϊόντος (σε επίπεδο χώρας και τοπικών προορισμών) ΜΕΣΑΙΟΣ
τους σύμφωνα με
τα Αποτελέσματα Δ.2 Δορυφορικοί Πίνακες Τουρισμού - Εργαλείο παρακολούθησης ανταγωνιστικότητας ΥΨΗΛΟΣ
του Σχετικού Συστήματα διασφάλισης ποιότητας
Εργαστηρίου.
Δ.3 Ανθρώπινο Δυναμικό - εκπαίδευση και κατάρτιση ως μέσω ενίσχυσης
ΜΕΣΑΙΟΣ
ανταγωνιστικότητας

Δ.4 Οργάνωση Συστήματος Διαχείρισης και Προώθησης τουριστικού προϊόντος. ΥΨΗΛΟΣ

-214-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

9.5. Δομημένο Περιβάλλον
- Κατασκευές
Γενικά
Το Δομημένο Περιβάλλον αποτελεί από την
αρχαιότητα το χωρικό πλαίσιο στο οποίο ανα-
πτύσσονται οι βασικές ανθρώπινες δραστη-
ριότητες. Στη σύγχρονη εποχή η αστική
ανάπτυξη έχει εξελιχθεί σε ένα εξαιρετικά
σύνθετο φαινόμενο που επηρεάζεται έντονα
από μια σειρά πολύπλοκων και αλληλο-
επηρεαζόμενων παραμέτρων.
Τα αστικά συγκροτήματα αποτελούν το
πλαίσιο για κοινωνική και οικονομική ανάπτυ-
ξη και χαρακτηρίζονται από τις σύγχρονες
αλλαγές στη μεταφορά της γνώσης, την κινη-
τικότητα των πληθυσμών, την ανάπτυξη της
τεχνολογίας, τη διαφοροποίηση του τρόπου
ζωής, τη παγκοσμιοποίηση της οικονομίας και
τη αλληλο-σύνδεση λειτουργιών και δικτύων
όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, ασφάλεια,
υγεία, εκπαίδευση, τηλεπικοινωνίες κα. Ο
χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός
από τη μια και η κατασκευαστική βιομηχανία
καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό τη μορφή, την
ποιότητα και λειτουργικότητα του δομημένου
περιβάλλοντος.
Ο κατασκευαστικός κλάδος είναι ένας από
τους λίγους τομείς της οικονομίας με ισχυρή
παρουσία στην Κύπρο, αλλά και με αξιο-
σημείωτη δραστηριότητα στο εξωτερικό. Έχει
διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη
της κυπριακής οικονομίας με διαχρονική
συνεισφορά που ανέρχεται περίπου στο 7%-
8% στο ΑΕΠ, συμβάλλοντας στη δημιουργία
θέσεων εργασίας και τεχνογνωσίας και συνει-
σφέροντας στη ρευστότητα και στην εισαγω-
γή ξένου συναλλάγματος.
Ενισχύει παράλληλα σημαντικά κλάδους που
συναρτώνται άμεσα ή έμμεσα με αυτόν, όπως
τον κτηματομεσιτικό κλάδο, τον τουρισμό, τις
μεταφορές κα. Η ενίσχυση της ρευστότητας
έχει με τη σειρά της άμεσο αντίκτυπο στο
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
εμπόριο, τις μεταφορές και τα γενικότερα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
έργα υποδομής (αποχετεύσεις, υδροδότηση
ΕΞΥΠΝΗΣ
κλπ). Αναφορικά με τα έσοδα του κράτους, ο
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
κατασκευαστικός κλάδος συνεισφέρει σημα- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ντικά κυρίως μέσω της φορολόγησης των
ακινήτων. Σημαντική, επίσης, είναι η άντληση
χρηματοδότησης από την ΕΕ για την κατά-
σκευή έργων υποδομής.
Τα τελευταία χρόνια ο κλάδος δέχθηκε τις
αρνητικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης
με αποτέλεσμα να συρρικνωθεί σημαντικά,
λόγω της ύφεσης που βρίσκεται η οικονομία
του τόπου, της μείωσης των δημόσιων
επενδύσεων σε κατασκευαστικά έργα, των
υψηλών επιτοκίων των στεγαστικών δανείων
και της αύξησης του κόστους κατασκευής
λόγω της αύξησης των τιμών των υλικών και
του εργατικού κόστους.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, ο κλάδος να συρ-
ρικνωθεί σημαντικά συμμετέχοντας στο ΑΕΠ
της χώρας κατά 6% το έτος 2012 και με
σημαντικές πιέσεις στον κύκλο εργασιών των
επιχειρήσεων και στην απασχόληση. Ο κύ-
κλος εργασιών του κατασκευαστικού τομέα
συρρικνώθηκε στην τριετία 2008-2011 κατά
31.3% (από 3,057 σε 2,1 δις. Ευρώ) με
αποτέλεσμα τη ραγδαία αύξηση της
39
ανεργίας .
Οι εξελίξεις στην οικονομία της χώρας τον
τελευταίο χρόνο έχουν επιδεινώσει ακόμη
περισσότερο την ήδη δυσμενή κατάσταση της
κατασκευαστικής βιομηχανίας. Ενδεικτικά
αναφέρονται η μείωση το 2013 των αριθμών
αδειών οικοδομής κατά 25,5% και των
40
τιμών/τετραγωνικό μέτρο κατά 4,8% έναντι
του 2012. Σημειώνεται ότι οι άδειες οικοδο-
μής συνιστούν σημαντική ένδειξη για τη
μελλοντική δραστηριότητα στον κατασκευ-
αστικό τομέα.
39
Σύμφωνα με την Ομοσπονδία Συνδέσμων
Εργολάβων Οικοδομών Κύπρου, ο μέσος μηνιαίος όρος
των ανέργων, αυξήθηκε κατά 580%, (ήτοι 6126
εργαζόμενοι) το διάστημα από το 2008, έως το 2012.
-215-
40
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του συνδέσμου
τραπεζών Κύπρου (2012)
 Ένας παράγοντας που συμβάλλει αποφασι- των πολύ υψηλών κατασκευαστικών προδια-
στικά στην ανάπτυξη ιδιωτικών έργων είναι η γραφών τους ενισχύουν αποφασιστικά την
προώθηση των μεγάλων έργων υποδομής τεχνογνωσία αφού απαιτούν υψηλό επίπεδο
όπως οι μεγάλοι οδικοί άξονες και τα κατάρτισης και εκπαίδευσης.
αεροδρόμια, που δημιουργούν κατ' επέκταση
Ο κατασκευαστικός κλάδος συνδέεται άμεσα
συνθήκες ευνοϊκές για την προώθηση της
ή έμμεσα με πληθώρα άλλων συναφών
ιδιωτικής κατασκευαστικής δραστηριότητας
κλάδων, δημιουργώντας υψηλή προστιθέμενη
στην ευρύτερη περιοχή. Η ιδιωτική και
αξία στο τελικό οικονομικό αποτύπωμα της
δημόσια οικοδομική δραστηριότητα, η οποία
οικονομίας της Κύπρου. Οι πολλαπλασια-
απασχολούσε τη μεγάλη πλειοψηφία των
στικές επιδράσεις του στην εθνική οικονομία
κατασκευαστικών εταιριών παρουσίασε
είναι σημαντικές αναδεικνύοντας τις κατά-
κάμψη λόγω κυρίως λόγω της γενικής
σκευές σεσημαντικό πυλώνα ανάπτυξης που
υφεσιακής τάσης της οικονομίας, αλλά και
θα πρέπει να διασυνδεθεί άμεσα και έντονα
της δυσμενούς εξέλιξης στο μέσο κόστος
με τους λοιπούς παραγωγικούς τομείς της
κατοικίας. Συγκεκριμένα, επηρεάστηκε ιδιαί-
χώρας.
τερα από τα υψηλά επιτόκια των στεγαστικών
δανείων, την αύξηση του κόστους κατά- Οι στόχοι που θα πρέπει να θέσουν οι εταιρίες
σκευής λόγω της αύξησης των τιμών των για να επικρατήσουν αλλά και να ισχυρο-

υλικών και του εργατικού κόστους, από την ποιήσουν τη θέση τους στην αγορά είναι:

οικονομική κρίση και τον περιορισμό στις α) η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας

μισθώσεις.
β) η εκμετάλλευση της εμπειρίας και της
Ειδικότερα, η υψηλή ένταση ανταγωνιστικό- τεχνογνωσίας,
τητας, οδήγησε στην υιοθέτηση καινοτόμων
γ) η αύξηση της παραγωγικότητας μέσα
τεχνολογιών που με τη σειρά τους οδήγησαν
από την επίτευξη οικονομίας κλίμακας
αφενός στην αναγκαιότητα ύπαρξης αναλό-
και, τέλος, η διασύνδεση με την
γου υψηλών προσόντων εργατικού δυναμι-
έρευνα, την κατάρτιση και την εκπαί-
κού και αφετέρου στην «επωνυμοποίηση»
δευση.
των επιχειρήσεων. Το επίπεδο των προσφε-
ρομένων υπηρεσιών και έργων δημιούργησε
επώνυμες επιχειρήσεις οι οποίες στράφηκαν Βασικά Χαρακτηριστικά
στην ποιότητα και την καινοτομία προκει- Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
μένου να ανταπεξέλθουν στα επιβαλλόμενα υφιστάμενη κατάσταση της κατασκευαστικής
επίπεδα της παρεχόμενης ποιότητας. Η επω- βιομηχανίας στην Κύπρο είναι:
νυμοποίηση όμως είχε ως έμμεσο αποτέλεσμα
την υποστήριξη ενός αναλόγως ποιοτικού
Προβλήματα - Αδυναμίες
εργατικού δυναμικού, αλλά και αναλόγου
ποιότητας κατασκευαστικών υλικών. Επιπτώσεις Οικονομικής Κρίσης

Ουσιαστικά ο κατασκευαστικός κλάδος χαρα- Όπως προαναφέρθηκε η οικονομική κρίση

κτηρίζεται ως κλάδος έντασης ποιότητας και είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην

εργασίας που συνδέεται άμεσα με την κατασκευαστική βιομηχανία. Ενδεχομένως,

ποιότητα, την έρευνα και ως εκ τούτου, με στην παρούσα συγκυρία, να παρουσιάζεται

την εκπαίδευση και την τεχνογνωσία. Σε καλή ευκαιρία για επένδυση στην έρευνα και

αυτό το σημείο θα πρέπει να γίνει κατανοητό καινοτομία, απασχολώντας το επιστημονικό

ότι τα δημόσια έργα, πέρα από τον προφανή προσωπικό του κλάδου και κτίζοντας πιο
ρόλο τους ως έργα υποδομής και βελτίωσης στέρεα θεμέλια για το μέλλον.
-216-

του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων, λόγω

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ποιότητα, Ασφάλεια και Παραγωγικότητα οπτικές κατασκευής μεγάλων έργων ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
υποδομής που σχετίζονται άμεσα η ΕΞΥΠΝΗΣ
Η κατασκευαστικός κλάδος και κυρίως η
έμμεσα με την αξιοποίηση και την ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
οικοδομική βιομηχανία έχει αναπτυχθεί
εκμετάλλευσή τους. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σημαντικά, χωρίς ιδιαίτερο προγραμματισμό ή
 Η πολιτική και γενικότερα η όλη
έλεγχο και βασιζόμενη κυρίως σε χαμηλού
προσπάθεια της κυπριακής κυβέρνη-
κόστους ξένο εργατικό δυναμικό. Αυτό είχε
σης για προσέλκυση ξένων επενδύ-
αρνητικό αντίκτυπο στην ποιότητα του τελι-
σεων αναμένεται ότι θα έχει θετικό
κού προϊόντος, στην ασφάλεια στην εργασία
αντίκτυπο στον κατασκευαστικό κλά-
και στην παραγωγικότητα του κλάδου.
δο.
Απόσταση από τις Γειτονικές Χώρες  Η παρουσία κυπριακών επιχειρήσεων

Ο χαρακτήρας της κυπριακής κατασκευα- στο εξωτερικό καθώς και η πολύ-

στικής βιομηχανίας αλλά και η γεωγραφική χρονη εμπειρία και κατάρτιση του

θέση της χώρας δυσκολεύουν σημαντικά την ανθρώπινου δυναμικού του κλάδου

πρόσβαση των εταιρειών του κλάδου σε έχουν ήδη δώσει διέξοδο σε μεγάλο

άλλες αγορές, οι οποίες ενδεχομένως να αριθμό εξειδικευμένου προσωπικού

παρουσιάζουν καλύτερες ευκαιρίες. (τεχνίτες και μηχανικοί), με θετικές

επιπτώσεις για τον κλάδο.
Εξάρτηση από Εισαγόμενη Τεχνολογία
 Η κτιριακή πολιτιστική κληρονομία
Ο κλάδος των κατασκευών όπως και γενι- της χώρας παραμένει σε μεγάλο
κότερα η οικονομία της Κύπρου εξαρτώνται βαθμό αναξιοποίητη. Η αποκατάστα-
από εισαγόμενη τεχνολογία και τεχνογνωσία ση, η ενσωμάτωση της στο αστικό
και αυτό έχει αρνητικό αντίκτυπο στο κόστος περιβάλλον, και η ανάδειξή της
παραγωγής. αποτελεί σημαντική προοπτική τόσο
για την κατασκευαστική όσο και για
Απουσία Συνεργασίας Επιχειρήσεων του
την τουριστική βιομηχανία της χώρας.
Κλάδου με Ερευνητικά/Ακαδημαϊκά Ιδρύματα

Η απουσία συνεργασίας με τα ερευνητικά και

Πλαίσιο Προτεραιοτήτων
ακαδημαϊκά ιδρύματα οπωσδήποτε αποτελεί
ανασταλτικό παράγοντα στη δυνατότητα Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τη Στρατη-

καινοτομίας των επιχειρήσεων και στη μείωση γική Ατζέντα για την Έρευνα στις Κατασκευές

της εξάρτησης του κλάδου από εισαγόμενη της European Construction Technology

τεχνολογία και τεχνογνωσία Platform και της ΠΕΤΕΚΚ, το Πρόγραμμα

Πλαίσιο για Έρευνας και Καινοτομία της ΕΕ,
αλλά και το όλο οικονομικό και
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
ανταγωνιστικό πλαίσιο στο οποίο λειτουργεί η
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές του κατά- κατασκευαστική βιομηχανία της Κύπρου, τις
σκευαστικού κλάδου της Κύπρου μπορούν να απόψεις που εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας
θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα: Εστίασης τόσο γραπτώς όσο και στη διάρκεια
 Η ανοδική τάση που παρουσιάζει ο του θεματικού εργαστηρίου, η Ομάδα
τουρισμός και η πρόθεση της κυ- Μελέτης προσδιόρισε το βαθμό σημασίας των
πριακής κυβέρνησης για αναβάθμιση θεματικών ενοτήτων σύμφωνα με τον Πίνακα
του τουριστικού προϊόντος με έργα 9.3.
υποδομής όπως μαρίνες, καζίνο κτλ
 Ο εντοπισμός υδρογονανθράκων
στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη
-217-

(ΑΟΖ) της Κύπρου δημιουργεί προ-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΒΑΘΜΟΣ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ
Α Αειφόρος Αστική Ανάπτυξη
Αστικά Δίκτυα Υποδομές και Συνδεσιμότητα: γνώση, κινητικότητα, μεταφορές,
Α.1 ΤΠΕ, ενέργεια, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, διαχείριση αποβλήτων κα – Αξιοποίηση ΥΨΗΛΟΣ
προηγμένων αστικών τεχνολογιών.

Αστικές Τάσεις και Μελλοντικές Προκλήσεις: οικονομία, δημογραφική αλλαγή και

Α.2 γήρανση πληθυσμού, πολιτιστική κληρονομιά, μετανάστευση, περιβάλλον και κλιματική ΜΕΣΑΙΟΣ
αλλαγή, συγκοινωνίες, αστικά δίκτυα και διακυβέρνηση.

Κοινω-Οικολογική Βιωσιμότητα Αστικών Συστημάτων: κοινωνική δυναμική,

Α.3 κοινωνική συνοχή, αστική πολυμορφία και διαφορετικότητα, ασφάλεια, υγεία, εκπαίδευση, ΜΕΣΑΙΟΣ
ορθολογική διαχείριση πόρων, διαχείριση αστικών αποβλήτων κα.

Οι Κυπριακές Πόλεις ως Κέντρα Ανάπτυξης: κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη,

Α.4 επιχειρηματικότητα, διάδραση δημόσιου και ιδιωτικού, εξωστρέφεια και διασύνδεση - ΜΕΣΑΙΟΣ
σύγχρονα συστήματα διακυβέρνησης αστικών συμπλεγμάτων.

Β. Σύγχρονος Σχεδιασμός Κατασκευών και Υποδομών

Ανάπτυξη Σύγχρονων Αρχών Σχεδιασμού που θα οδηγήσουν σε βελτίωση της
υγείας, της άνεσης, της προσβασιμότητας και μέγιστης ικανοποίησης των απαιτήσεων /
Β.1 ΜΕΣΑΙΟΣ
αναγκών των χρηστών, αναβάθμιση της ποιότητας, αισθητικής, της χρηστικότητας και της
ασφάλειας των κατασκευών και μείωση του κόστους και χρόνου κατασκευής.

Νέες Προηγμένες Εφαρμογές «Έξυπνων» Συστημάτων, Υλικών και

Β.2 ΜΕΣΑΙΟΣ
Μεθόδων: οργάνωση και βιώσιμη διαχείριση κτιρίων, κτιριακών συνόλων και υποδομών

Β.3 Κτίρια με Υψηλή Ενεργειακή Απόδοση και φιλικά προς το περιβάλλον. ΥΨΗΛΟΣ

Κτιριακή Πολιτιστική Κληρονομιά: διατήρηση, αποκατάσταση, ενσωμάτωση,

Β.4 ανάδειξη και επαναχρησιμοποίηση της κτιριακής πολιτιστικής κληρονομιάς στο σύγχρονο ΥΨΗΛΟΣ
δομημένο περιβάλλον και ζωή.

Πρόβλεψη, Αντιµετώπιση και Διαχείριση Φυσικών Κινδύνων: σεισµική

ασφάλεια, αντοχή και σταθερότητα εδαφών και κτιρίων, τρωτότητα και προστασία δικτύων
Β.5 ΜΕΣΑΙΟΣ
υποδοµών, προστασία παραλιών από διάβρωση, ευστάθεια πρανών, προστασία από
φαινόμενα διόγκωσης αργιλούχων εδαφών, κατολισθήσεις.

Αναβάθμιση Υφιστάμενου Κτιριακού Αποθέματος: βέλτιστη αξιοποίηση

Β.5 υφιστάμενων κτιρίων, αντισεισμική και ενεργειακή αναβάθμιση, μετατροπή χρήσης, ΥΨΗΛΟΣ
χρησιμοποίηση έξυπνων συστημάτων διαχείρισης, πρόσβαση κα.

Γ Οργάνωση και Διαχείριση της Παραγωγής Κτιρίων και Υποδομών

Εναλλακτικοί Τρόποι Δόμησης και Οργάνωσης της Παραγωγής: εισαγωγή
πληροφορικών συστημάτων και αυτοματισμών στη διαδικασία παραγωγής για μείωση του
Γ.1 ΜΕΣΑΙΟΣ
κόστους και του χρόνου κατασκευής - μελέτη, κατασκευή και επίβλεψη σε εικονικό
περιβάλλον διαχείρισης

Αξιοποίηση Αειφόρων Κατασκευαστικών Μεθόδων: χρήση δομικών υλικών με

Γ.2 υψηλή προστιθέμενη αξία, μείωση της κατανάλωσης των πόρων, μείωση των ΥΨΗΛΟΣ
περιβαλλοντικών επιπτώσεων και αύξηση της επαναχρησιμοποίησης των διαθέσιμων πόρων.

Γ.3 Βελτίωση Θερμομονωτικής, Υγρομονωτικής και Ηχομονωτικής Ικανότητας. ΜΕΣΑΙΟΣ

Ανάπτυξη Συστημάτων Ελέγχου Ποιότητας: έλεγχος ολικής ποιότητας

Γ.4 ΜΕΣΑΙΟΣ
κατασκευών και διάγνωση της φθοράς των υλικών

Πίν. 9.3. Εξειδικευμένα Έργα Υποδομών: ανάγκες που ενδέχεται να προκύψουν από την
Γ.5 ΧΑΜΗΛΟΣ
εξόρυξη και χρήση υδρογονανθράκων.
Πίνακας με τις
Θεματικές Περιοχές Δ. Οικοδομικά Υλικά
του Τομέα του
Δομημένου Ανάπτυξη Καινοτόμων και Ευφυών Οικοδομικών Υλικών: υλικά με υψηλή
Περιβάλλοντος και Δ.1 προστιθέμενη αξία, πολλαπλής χρήσης, βασισμένων στη γνώση και προσαρμοσμένων στις ΥΨΗΛΟΣ
Κατασκευών ανάγκες του κάθε πελάτη.
και ο Βαθμός Αναβάθμιση ή/και Βελτίωση Ιδιοτήτων οικοδομικών προϊόντων (με βάση τις
Σημασίας τους Δ.2 ΜΕΣΑΙΟΣ
συνθήκες και ιδιαιτερότητες της σύγχρονης δόμησης και του περιβάλλοντος της Κύπρου).
σύμφωνα με τα
Αποτελέσματα του Αειφόρος και Οικονομικότερος Σχεδιασμός Υλικών: μείωση πρώτης ύλης,
Δ.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
Σχετικού ενέργειας και εκπομπών - βελτίωση δυνατοτήτων ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης.
Εργαστηρίου.
Δ.4 Αξιοποίηση Τοπικών Πρώτων Υλών στην παραγωγή οικοδομικών υλικών. ΥΨΗΛΟΣ
-218-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ζωή τους κάθε χρόνο στους κυπριακούς ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
δρόμους. ΕΞΥΠΝΗΣ
9.6. Μεταφορές - Ναυτιλία ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Αερομεταφορές ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρεί τον τομέα των
μεταφορών ως ζωτικής σημασίας για την Οι αερομεταφορές καλύπτουν σχεδόν το
προαγωγή της ανάπτυξης, της ανταγωνιστι- σύνολο της επιβατικής κίνησης από και προς
κότητας και της ευημερίας και προς τούτο την Κύπρο. Οι αερομεταφορές χαρακτηρί-
στοχεύει στη δημιουργία ενός ισχυρού ζονται από έντονη εποχικότητα καθώς ακο-
ευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών στα κράτη λουθούν τους κύκλους της τουριστικής βιο-
μέλη. Το δίκτυο αυτό θα συνδέει την Ανατολή μηχανίας.
με τη Δύση και θα αντικαταστήσει το Ένα ιδιαίτερο πρόβλημα που εμφανίζεται είναι
"μωσαϊκό" που υπάρχει σήμερα στον τομέα η συνδεσιμότητα με τους κύριους προορι-
των μεταφορών με ένα δίκτυο καθαρά ευρω- σμούς στην Ευρώπη και τις γειτονικές χώρες,
παϊκό. το οποίο επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια
Η Κύπρος ως ένα νησιωτικό κράτος έχει από τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι
αναπτύξει ένα σημαντικό δίκτυο μεταφορών Κυπριακές Αερογραμμές.
τόσο στο εσωτερικό (χερσαίο), όσο και με τον
υπόλοιπο κόσμο (αερομεταφορές και ναυτι- Θαλάσσιες Μεταφορές
λία). Στην τρέχουσα δε περίοδο, εκτιμάται ότι
Οι θαλάσσιες μεταφορές, σήμερα αποτελούν
ο τομέας των μεταφορών έχει σοβαρές
την πιο αποτελεσματική, και μέχρι στιγμής
προοπτικές ανάπτυξης.
την περισσότερο συμφέρουσα λύση για τη
μεταφορά φορτίων, παγκοσμίως, συμβάλ-
Χερσαίες Μεταφορές λοντας με τον τρόπο αυτό, στην εξασφάλιση
Σε ότι αφορά στις υποδομές του δικτύου της εύρυθμης λειτουργίας και ανάπτυξης της
χερσαίων μεταφορών, η Κύπρος διαθέτει ένα παγκόσμιας οικονομίας. Όπως αναφέρεται σε
πολύ καλά ανεπτυγμένο κύριο οδικό δίκτυο έκθεση της τράπεζας APLHA ΒΑΝΚ,41 η αξία
το οποίο ενώνει τις πόλεις και ένα εκτεταμένο του παγκοσμίου εμπορίου έχει πολλαπλασια-
δίκτυο αστικών, αγροτικών και δασικών στεί τα τελευταία 50 χρόνια, διακινώντας
δρόμων που καλύπτουν την επικράτεια που περίπου το 80% του όγκου του διεθνούς
βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Κυπριακής εμπορίου, ή το 90% του όγκου του διεθνούς
Δημοκρατίας. εμπορίου εμπορευμάτων εάν εξαιρεθούν οι
ενδοευρωπαϊκές συναλλαγές. Σύμφωνα με
Οι οδικές μεταφορές αποτελούν την κυριό-
την Global Maritime Report (2013) η
τερη έκφραση του χερσαίου συστήματος
συνολική αξία των εισπράξεων ναύλων στην
μεταφορών και στηρίζονται κυρίως στη χρήση
παγκόσμια οικονομία ξεπέρασε ήδη τα 700
ιδιωτικών οχημάτων. Η χρήση μέσων μαζικής
εκ. Δολάρια.
μεταφοράς είναι περιορισμένη και καλύπτει
λιγότερο από 3% του συνόλου των διακινή- Από περιβαλλοντικής άποψης, οι θαλάσσιες
σεων, ενώ η αξιοποίηση εναλλακτικών και πιο μεταφορές είναι λιγότερο ρυπογόνες από
μαζικών επιλογών (πχ σιδηρόδρομος) δεν οποιαδήποτε άλλη μορφή μεταφοράς εμπο-
προωθήθηκε για μια σειρά από λόγους. ρευμάτων, κατά 4 φορές λιγότερο, από την
οδική μεταφορά και 40 φορές από την
Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ο
αεροπορική. Έτσι, παρότι ο κύριος όγκος του
τομέας των οδικών μεταφορών είναι ο
μεγάλος αριθμός θανατηφόρων δυστυχημά-
-219-

των, καθώς 80 περίπου άνθρωποι χάνουν τη 41

Alpha Bank. (ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2009).ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ
ΔΕΛΤΙΟ. TPIMHNIAIA ΕΚΔΟΣΗ, ΤΕΥΧΟΣ, Αρ: 110.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 διεθνούς εμπορίου μεταφέρεται δια ντων αυτών στην περίοδο 2003-Ιούνιος
θαλάσσης, οι θαλάσσιες μεταφορές συμβάλ- 2008.
λουν μόλις κατά 3,5% (2,7% η ποντοπόρος
Επιπλέον, οδήγησε στη μεγάλη αύξηση του
ναυτιλία) στις παγκόσμιες εκπομπές CO2.
αριθμού και της μέσης χωρητικότητας των
Ωστόσο, θέματα που αφορούν την επίπτωση
πλοίων παγκοσμίως. Σύμφωνα με στοιχεία
των θαλάσσιων μεταφορών στο περιβάλλον
της Drewry Shipping Consultants που
εξακολουθούν να υπάρχουν και σχετίζονται
δημοσιεύονται στον Economist (30.7.2009),
με την ρύπανση του θαλασσίου περιβάλ-
ενώ στα τέλη της δεκαετίας του 1990
λοντος από ναυτικά ατυχήματα ή από
παραδίδονταν 1.300 νέα πλοία (άνω των 500
παράνομη ρίψη αποβλήτων των πλοίων στη
dwt) ετησίως, με μέσο μέγεθος 13,5 χιλ. dwt,
θάλασσα, με τον κορεσμό πολλών βασικών
στη διετία 2007-2008 παραδόθηκαν περίπου
θαλασσίων οδών και τον πρόσθετο κίνδυνο
5.000 νέα πλοία (60% περισσότερα από ότι
ατυχημάτων που αυτός συνεπάγεται, κ.ά.
στη διετία 1997-1998) με μέσο μέγεθος 16,5
Όπως τονίσθηκε, οι θαλάσσιες μεταφορές χιλ. dwt (30% μεγαλύτερο από την διετία
συμβάλλουν στη μεταφορά τεράστιων ποσο- 1997-1998).
τήτων χύδην φορτίων, δηλαδή πετρελαίου,
Η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση που
άνθρακα, σιδηρομεταλλευμάτων, και άλλων
έλαβε εξαιρετικά μεγάλες διαστάσεις μετά το
πρώτων υλών και καυσίμων, καθώς και
τρίτο τρίμηνο του 2008 οδήγησε στην εκ
τροφίμων (δημητριακών, φρούτων κα),
βάθρων ανατροπή του ανωτέρω αναπτυ-
εμπορευμάτων με τη χρήση των εμπορευ-
ξιακού σκηνικού για την παγκόσμια εμπορική
ματοκιβωτίων και άλλων αγαθών. Ειδικότερα,
ναυτιλία, όπως αυτό ίσχυε έως τα μέσα του
μεταφορές με εμπορευματοκιβώτια από τις
2008. Η αύξηση του παγκοσμίου ΑΕΠ επιβρα-
αναδυόμενες αγορές της Κίνας, Ινδίας,
δύνθηκε απότομα στο 3,2% το 2008 από
Βραζιλίας, και Ρωσίας, στις οποίες μεταφέ-
5,2% το 2007, ενώ μετατράπηκε σε πρωτο-
ρθηκε μεγάλο μέρος της παγκόσμιας παραγω-
φανή πτώση κατά 1,1% το 2009.
γής αγαθών όλων των ειδών.
Διάγ. 9.5. Ταυτόχρονα, η αύξηση του παγκοσμίου
Η εξέλιξη του
Ταυτόχρονα, η ταχέως αυξανόμενη ζήτηση
εμπορίου αγαθών επιβραδύνθηκε στο 3,2%
θαλάσσιου εμπορίου για θαλάσσια μεταφορά των ανωτέρω
τα τελευταία 40 το 2008, από 6,6% το 2007 και 9,3% το
χρόνια. προϊόντων οδήγησε στην εντυπωσιακή
2006, για να σημειώσει δραματική πτώση
αύξηση των ναύλων μεταφοράς των προϊό-
κατά 11,9% το 2009, με αναμενόμενη μικρή
σχετικά ανάκαμψη κατά 1,0% περίπου το
2010. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην κατακό-
ρυφη πτώση της ζητήσεως θαλασσίων μετα-
φορών και σε ακόμη μεγαλύτερη πτώση των
ναύλων. Ήδη εκτιμάται ότι το 10% του
παγκοσμίου στόλου είναι αγκυροβολημένο
λόγω αυτής της μειωμένης ζητήσεως μετα-
φορικού έργου.

Δραστήρια στη βελτίωση των θαλάσσιων

δραστηριοτήτων τίθεται η Ευρωπαϊκή Ένωση,
κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται μέσα από τις
ενέργειές της. Συγκεκριμένα, όταν η Κύπρος
κατείχε την προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμ-
βουλίου, ανακοινώθηκε ότι ένας από τους
-220-

πρώτιστους στόχους της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
είναι ή «Γαλάζια Ανάπτυξη». Στο σημείο αυτό, αξίζει, να αναφερθεί ότι η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Κύπρος είναι το μεγαλύτερο κέντρο πλοιοδια- ΕΞΥΠΝΗΣ
Ο τίτλος που δόθηκε στην σχετική ανακοί-
χείρησης στη Μεσόγειο, ενώ παράλληλα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
νωση είναι: «Γαλάζια Ανάπτυξη: Ευκαιρίες
κατατάσσεται στα 5 μεγαλύτερα του κόσμου. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
για βιώσιμη θαλάσσια ανάπτυξη». Μέσω
Κύριο χαρακτηριστικό, το οποίο ενισχύει
της ενέργειας αυτής φαίνεται ξεκάθαρα το
ακόμη περισσότερο την ανάπτυξη της
ενδιαφέρον της ΕΕ για βελτίωση των θαλάσ-
κυπριακής ναυτιλίας είναι η στρατηγική θέση
σιων δραστηριοτήτων σε ολόκληρη την Ευ-
της χώρας στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων.
ρώπη και ιδιαίτερα σε παραθαλάσσιες χώρες,
όπως είναι η Κύπρος. Η συμβολή της ναυτιλίας στο ΑΕΠ αφόρα
κυρίως τις ναυτιλιακές εταιρίες μη λαμβάνο-

Κυπριακή Ναυτιλία ντας υπόψη άλλους θαλάσσιους τομείς οι

οποίοι συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με αυτή.
Η Κύπρος, στον τομέα της ναυτιλίας
Τα επόμενα χρόνια η συμβολή στο ΑΕΠ
εφαρμόζει εδώ και πολλά χρόνια, εφαρμόζει
αναμένεται να αυξηθεί αισθητά κάτι το οποίο
μια σειρά πολιτικών (φορολογία επιχειρήσεων
θα οφείλεται σε παράγοντες όπως η ναυτιλια-
και φυσικών προσώπων, τέλη νηολόγησης
κή υποστήριξη που θα χρειαστεί για την εξό-
κα) που αποσκοπούν στην προσέλκυση
ρυξη φυσικού αερίου, οι αναπτυξιακές δομές
επιχειρηματιών από το διεθνή χώρο. Έτσι η
των λιμανιών της χώρας (Λεμεσού, Λάρνακας
Κύπρος έχει εξελιχθεί σε διεθνές ναυτιλιακό
και Βασιλικού) οι οποίες θα ελκύσουν ακόμη
κέντρο που συνδυάζει σημαία κύρους και
περισσότερα πλοία, καθώς και στο ελκυστικό
αξιοπιστίας υπηρεσιών.
σύστημα φορολόγησης που έχει η χώρα.
Ο τομέας της ναυτιλίας αντιστοιχεί στο 7%
Η Κυπριακή Κυβέρνηση βρίσκεται στο στάδιο
του ΑΕΠ (2012) και εργοδοτεί περίπου 4500
εκπόνησης της στρατηγικής της Κύπρου για
εργαζόμενους. Ο στόλος με κυπριακή σημαία
τη Γαλάζια Ανάπτυξη η οποία θα περιλαμβάνει
διαθέτει 900 ποντοπόρα πλοία με
αρκετά θέματα, όπως η ναυτιλία, ο παράκτιος
χωρητικότητα που ανέρχεται σε 49 εκ.
και θαλάσσιος τουρισμός, η δημιουργία
τόνους και είναι ο 22ος μεγαλύτερος στο
υποδομών κα.
κόσμο και ο τρίτος στην ΕΕ.

Από πολύ νωρίς, η Κύπρος έχει αναγνωρίσει Βασικά Χαρακτηριστικά

τη σπουδαιότητα της ναυτιλίας εφαρμόζοντας
Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
πολιτικές που αποσκοπούσαν στην προσέ-
υφιστάμενη κατάσταση των μεταφορών στην
λκυση επιχειρηματιών που δραστηριοποιού-
Κύπρο είναι:
νται στον κλάδο. Η Κύπρος μέσα σε λίγα
χρόνια εξελίχθηκε σε ανεπτυγμένο ναυτιλιακό
κέντρο που συνδυάζει σημαία κύρους και Προβλήματα - Αδυναμίες
αξιοπιστίας υπηρεσιών. Παράλληλα, η στρα- Στρατηγικός Σχεδιασμός και Προτεραιότητες
τηγική θέση πρόσφερε ένα σημαντικό συγκρι-
Πέραν της καταγραφής στόχων σε επί μέρους
τικό πλεονέκτημα το οποίο οι κυβερνήσεις
τμήματα του Υπουργείου Συγκοινωνιών και
κατάφεραν να αναδείξουν και να αξιοποιή-
Έργων, δεν υπάρχει συνολικός στρατηγικός
σουν.
σχεδιασμός και καθορισμός εθνικών
Ένα επίσης σημαντικό πλεονέκτημα είναι το προτεραιοτήτων για τον τομέα μεταφορών.
νομικό σύστημα που διέπει τον κλάδο και
Επίσης, ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων σε
μέχρι πρότινος το ισχυρό τραπεζικό σύστημα,
επίπεδο Κράτους αλλά και μεταξύ Κράτους
του οποίου η πτώση δεν επηρέασε σε
και Τοπικής Αυτοδιοίκησης επιβραδύνει τους
-221-

σημαντικό βαθμό την Κυπριακή ναυτιλία.

σχεδιασμούς, αλλά και το βαθμό υλοποίησης

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 των αποφάσεων για ανάπτυξη των Νέες, Εναλλακτικές και Φθηνότερες Μορφές
απαραίτητων υποδομών και συστημάτων. Ενέργειας

Δημόσιες Μεταφορές Οι προοπτικές αξιοποίησης υδρογοναθράκων

από την κυπριακή ΑΟΖ και η αναμενόμενη
Οι δημόσιες επιβατικές μεταφορές δεν έχουν
μείωση του κόστους δίνουν γενικά καλύτερες
αναπτυχθεί ικανοποιητικά και δεν έχουν
προοπτικές ανάπτυξης στο τομέα των
προσελκύσει τον προσδοκώμενο αριθμό
μεταφορών και ειδικότερα στη ναυτιλία.
χρηστών. Είναι ανάγκη να δοθεί έμφαση στην
ανάπτυξη σύγχρονων δημόσιων μεταφορών Επιπρόσθετα, η ωριμότητα που παρουσιάζουν
(επιβατικών και εμπορευματικών). οι τεχνολογίες σε εναλλακτικά καύσιμα για
υποστήριξη των οδικών μεταφορών σε
Κυκλοφοριακή Συμφόρηση
συνδυασμό με τις μικρές αποστάσεις στην
Τα κυριότερα αστικά κέντρα αντιμετωπίζουν Κύπρο δίνουν διέξοδο στην εξάρτηση των
προβλήματα κυκλοφοριακής συμφόρησης, μεταφορών από το πετρέλαιο/ βενζίνη. Η
λόγω μη συμπλήρωσης του προβλεπόμενου χρήση του ηλεκτρισμού, των βιοκαυσίμων και
οδικού δικτύου και της μη ανάπτυξης μέτρων του υγραερίου και στο μέλλον του φυσικού
κυκλοφοριακής διαχείρισης. αερίου, καθώς και του συμπιεσμένου αερίου
Οδική Ασφάλεια θα προσφέρουν πολλαπλά στην οικονομία και
στην προστασία του περιβάλλοντος, συνει-
Τα επίπεδα οδικής ασφάλειας στην Κύπρο,
σφέροντας στις στρατηγικές βιώσιμης ανά-
υστερούν του μέσου όρου της ΕΕ. Η
πτυξης των μεταφορών.
καλλιέργεια συνείδησης οδικής ασφάλειας
από μικρή ηλικία είναι επιτακτική. Υπάρχει Στρατηγική θέση της Κύπρου - ΕΕ

ανάγκη για ορθολογιστικό και επιστημονικό Η στρατηγική θέση της Κύπρου, στο
σχεδιασμό και αξιολόγηση της πολιτικής και σταυροδρόμι τριών ηπείρων και η ιδιότητα
δράσεων με τελικό στόχο τον περιορισμό των της ως χώρας μέλους της ΕΕ μπορούν να
θυμάτων σε οδικές συγκρούσεις. διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην

Διεθνής Ανταγωνισμός στη Ναυτιλία ανάπτυξη των διεθνών μεταφορών ως

Τα τελευταία χρόνια, ανταγωνιστικά προς την
Κύπρο Νηολόγια, έχουν αναπτύξει έντονη
εκστρατεία προσέλκυσης ναυτιλιακών εται-
ενδιάμεσος σταθμός σύνδεσης επιβατών και
φορτίων από την Ανατολή προς την Ευρώπη.
Ευνοϊκό Φορολογικό Καθεστώς

ρειών, επιτυγχάνοντας αύξηση στον αριθμό Το φορολογικό σύστημα ενισχύει την

πλοίων που εγγράφονται στα Νηολόγιά τους. ανταγωνιστικότητα της Κύπρου και συντελεί

Κόστος - Ρύπανση στην ανάπτυξη διεθνών δραστηριοτήτων.

Η μονοδιάστατη εξάρτηση από τα παράγωγα Σύστημα Δημόσιων Επιβατικών Μεταφορών.

του πετρελαίου ως καύσιμου κίνησης, αυξάνει Οι επιβατικές δημόσιες συγκοινωνίες με τα

σημαντικά το κόστος διακίνησης καθώς και τη λεωφορεία έχουν μεγάλα περιθώρια
περιβαλλοντική ρύπανση. βελτίωσης και επέκτασης, ώστε να
ανταποκριθούν στο σύγχρονο ρόλο τους.
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
Συμπληρωματικά, εξετάζεται η επιλογή του
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου τραμ ως ενισχυτικό μέσο του ευρύτερου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα: συστήματος που σήμερα επικεντρώνεται στα
λεωφορεία.
-222-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Επίπεδο Οδικών Υποδομών προβλήματα και αδυναμίες με έξυπνες, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
βιώσιμες και οικονομικές λύσεις. ΕΞΥΠΝΗΣ
Το καλό επίπεδο του υφιστάμενου οδικού
δικτύου και η προώθηση προγράμματος για ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

βελτίωση του συνόλου των οδικών υποδομών Πλαίσιο Προτεραιοτήτων ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

αποτελεί τη βάση για περαιτέρω ανάπτυξη και Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τις απόψεις
βελτίωση της ποιότητας και ασφάλειας των που εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας Εστίασης
οδικών μεταφορών. τόσο γραπτώς όσο και στη διάρκεια του

Χρήση Σύγχρονων Τεχνολογιών θεματικού εργαστηρίου, η Ομάδα Μελέτης

προσδιόρισε το βαθμό σημασίας των
Η τεχνολογία και η καινοτομία μέσω των
θεματικών ενοτήτων σύμφωνα με τον Πίνακα
ευφυών συστημάτων μεταφορών μπορούν να
9.4.
συνεισφέρουν σε πολλούς επιμέρους τομείς
των μεταφορών (δημόσιες μεταφορές,
πληροφόρηση κοινού κα) αντιμετωπίζοντας

ΒΑΘΜΟΣ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ

Α. Χερσαίες Μεταφορές

Ανάπτυξη συστήματος αστικών συγκοινωνιών και σύγχρονων δημόσιων

Α.1 μεταφορών (π.χ. ενίσχυση της ελκυστικότητας και της ποιότητας των αστικών δημόσιων ΥΨΗΛΟΣ
συγκοινωνιών, διαχείριση συμφόρησης στο αστικό και υπεραστικό οδικό δίκτυο, βέλτιστη
λειτουργία και συντήρηση συγκοινωνιακών υποδομών

Α.2 Δια-λειτουργικότητα χερσαίων μεταφορικών συστημάτων με άλλα

ΧΑΜΗΛΟΣ
συγκοινωνιακά συστήματα

Α.3 Βελτίωση αποτελεσματικότητας εμπορευματικών μεταφορών ΧΑΜΗΛΟΣ

Β. Θαλάσσιες Μεταφορές / Ναυτιλία

Β.1 Διαχείριση, προγραμματισμός και ανάπτυξη λιμένων (βελτίωση στην ποιότητα

ΥΨΗΛΟΣ
λειτουργίας, καλύτερη αξιοποίηση χωρητικότητας κα)

Β.2 Ναυτιλιακή υποστήριξη στην εξόρυξη και μεταφορά φυσικού αερίου ΜΕΣΑΙΟΣ

Β.3 Θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός και τουρισμός με κρουαζιερόπλοια ΥΨΗΛΟΣ

Γ. Αερομεταφορές

Γ.1 Διαχείριση, προγραμματισμός και ανάπτυξη αερολιμένων (π.χ. βελτίωση

ΧΑΜΗΛΟΣ
στην ποιότητα λειτουργίας, καλύτερη αξιοποίηση χωρητικότητας)

Γ.2 Διεύρυνση του υγιούς ανταγωνισμού στις αερομεταφορές ΜΕΣΑΙΟΣ

Γ.3 Ανάπτυξη της αεροπορικής σύνδεσης της Κύπρου με άλλες χώρες ΜΕΣΑΙΟΣ

Γ.4 Βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών ΧΑΜΗΛΟΣ

Πίν. 9.4.
Δ. Αειφόρος Ανάπτυξη Μεταφορών Πίνακας με τις
Θεματικές Περιοχές
Δ.1 Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (Intelligent Transport Systems) ΥΨΗΛΟΣ του Τομέα των
Μεταφορών και ο
Δ.2 Εξοικονόμηση ενέργειας – χρήση εναλλακτικών καύσιμων, πράσινα αυτοκίνητα κα ΥΨΗΛΟΣ Βαθμός Σημασίας
τους σύμφωνα με
Δ.3 Αντιμετώπιση περιβαλλοντικών επιπτώσεων (π.χ. ρύπανση θαλάσσιου τα Αποτελέσματα
ΜΕΣΑΙΟΣ
περιβάλλοντος από πλοία, αξιολόγηση και διαχείριση του περιβαλλοντικού θορύβου)
του Σχετικού
Εργαστηρίου.
Δ.4 Ανάπτυξη ασφαλών μεταφορών (π.χ. οδική ασφάλεια, αποφυγή ναυτικών
ΥΨΗΛΟΣ
-223-

ατυχημάτων, βελτιστοποίηση του βαθμού ασφαλείας των αεροπορικών μεταφορών)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 σεις στο τομέα της Υγείας. Οι προκλήσεις
αυτές λαμβάνουν διττή έκφραση.
9.7. Υγεία
Από τη μια είναι αυτές που σχετίζονται με τις
ασθένειες και τον άνθρωπο, όπως η
Ο τομέας της Υγείας αποτελεί αναπόσπαστο
επανεμφάνιση απειλών για τις λοιμώδεις
μέρος της ανάπτυξης μιας χώρας. Από τη μια
ασθένειες, η ιδιαίτερα ανησυχητική αύξηση
είναι προφανές ότι η διασφάλιση καλής
των μη μεταδιδόμενων νόσων, η γήρανση
υγείας και ευεξίας επιδρούν θετικά στη
του πληθυσμού κα.
ποιότητα ζωής, την παραγωγικότητα και το
προσδόκιμο ζωής των πολιτών και ως εκ Από την άλλη είναι οι προκλήσεις που
τούτου συμβάλλουν στην κοινωνική και σχετίζονται με την οργάνωση των συστη-
οικονομική ανάπτυξη. Από την άλλη, ο μάτων υγείας και τις αλλαγές που συμβαίνουν
τομέας της Υγείας αποτελεί μια σημαντική στο ευρύτερο περιβάλλον, όπως δηλαδή οι
οικονομική δραστηριότητα στην οποία ανισότητες στο επίπεδο διασφάλισης της
εμπλέκονται πολλές κατηγορίες επαγγε- υγείας του πληθυσμού εντός και μεταξύ των
λματιών, επιστημόνων και επιχειρήσεων. χωρών - μελών, οι ανησυχίες για την
οικονομική βιωσιμότητα των συστημάτων
Οποιαδήποτε συζήτηση για τη συμμετοχή του
υγείας, οι επιπτώσεις από την παγκοσμιο-
Τομέα Υγείας στην οικονομική ανάπτυξη της
ποίηση της οικονομίας, η αξιοποίηση και οι
Κυπριακής Δημοκρατίας, προϋποθέτει την
επιδράσεις των νέων τεχνολογιών κα.
αναγνώριση της ταυτότητας και του προφίλ
του Κυπριακού Συστήματος Υγείας και της Βασικά συμπεράσματα στα οποία στηρίζεται η
σύγκρισής του σε όρους αποτελεσματικότητας στρατηγική είναι:
και αποδοτικότητας με τα υπόλοιπα στον
 Η υγεία αποτελεί έναν στόχο-
ευρωπαϊκό και παγκόσμιο χώρο.
προτεραιότητα με κεντρικό ρόλο στην
Η οικονομική κρίση και ο περιορισμός των οικονομική ανάπτυξη και τη μείωση
διαθέσιμων οικονομικών πόρων επηρεάζει της φτώχειας. Η αύξηση των
αρνητικά την υγεία, τόσο στο ατομικό επίπεδο επενδύσεων στην Υγεία μεταφράζεται
των πολιτών και κυρίως αυτών που ανήκουν σε εκατοντάδες δισεκατομμυρίων
στα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα του αύξηση του εισοδήματος στις φτωχές
πληθυσμού, όσο και στο επίπεδο των χώρες.
συστημάτων υγείας.  Σχετικά λίγα νοσήματα στον αριθμό
(HIV/AIDS, ελονοσία, φυματίωση,
Μόλις το 2001, η αναφορά του Παγκόσμιου
μεταδοτικά νοσήματα σε παιδιά,
Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) με τίτλο:
περιγεννητικές καταστάσεις,
«Μακροοικονομία και Υγεία: επένδυση στην
νοσήματα που προκαλούνται από την
Υγεία για οικονομική ανάπτυξη», αποτέλεσε
εξάρτηση από το κάπνισμα)
την κορωνίδα για έναν καταφανή
προκαλούν έναν πολύ μεγάλο
προβληματισμό για τη σύνδεση της Υγείας με
αντίκτυπο στην υγεία του πληθυσμού
την οικονομία (WHO, 2001).
παγκόσμια, σε επίπεδο νοσηρότητας
και θνησιμότητας.
Υγεία 2020
 Η εξάπλωση του HIV/AIDS πλήττει
Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Υγεία άμεσα την παγκόσμια οικονομία.
2020 ανταποκρινόμενη σε ένα συνεχές
Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί στον τομέα των
μεταβαλλόμενο πλαίσιο επιχειρεί να αντι-
υπηρεσιών υγείας και έχει εκδοθεί ένας νέος
-224-

μετωπίσει μια σειρά από σύγχρονες προκλή-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Οδικός Χάρτης για την ηλεκτρονική υγεία, ο Γενικά, το σύστημα υγείας αντιμετωπίζει ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
οποίος οραματίζεται μια Ευρώπη ίσων πολλές και σημαντικές προκλήσεις και ΕΞΥΠΝΗΣ
ευκαιριών στην πρόσβαση στις υπηρεσίες προβλήματα: απουσία ολοκληρωμένης συλ- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
υγείας. Ο Χάρτης θέτει ως προτεραιότητες λογής δεδομένων για την υγεία και τη ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
την ατομική υγεία, τη διαχείριση ασθενειών γήρανση του πληθυσμού, μεγάλες λίστες
και την προαγωγή υγείας, τη βελτίωση / αναμονής για ορισμένες υπηρεσίες, έλλειψη
αναδιοργάνωση των συστημάτων υγείας με μηχανοργάνωσης και ηλεκτρονικών συστημά-
την αξιοποίηση της καινοτομίας και με των παρακολούθησης, έλλειψη στοιχείων,
έμφαση στην ασθενοκεντρική προσέγγιση, τη περιορισμένη παρακολούθηση και αξιολόγηση
διασυνοριακή - μεταξύ των κρατών μελών - από το Υπουργείο Υγείας σχετικά με τις
παροχή υπηρεσιών υγείας και τέλος τη επιδόσεις του ιδιωτικού συστήματος κα.
βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου και της
Παρά τις πιο πάνω ελλείψεις, τις ανεπάρκειες
λειτουργίας της αγοράς.
και τις χαμηλές δαπάνες σε σχέση με την
Το Σχέδιο Δράσης της ΕΕ για την ηλεκτρονική υπόλοιπη Ευρώπη, το σύστημα υγείας στην
Υγεία που καλύπτει την περίοδο 2012-2020 Κύπρο παράγει παράλληλα και μερικά θετικά
επικεντρώνεται σε μια ανθρωποκεντρική προ- και αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Βασικοί
σέγγιση των θεμάτων υγείας και στο πως δείκτες για την υγεία, όπως το υψηλό
αυτή οδηγεί και σε μια πιο αποτελεσματική προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση (ανήλθε
και πιο οικονομική διαχείριση, ενώ οι μέχρι στα 79 και 82,9 έτη για τους άντρες και τις
τώρα μελέτες έχουν δείξει ότι η ηλεκτρονική γυναίκες αντίστοιχα), η χαμηλή βρεφική
Υγεία μπορεί να προσφέρει ανταγωνιστικό θνησιμότητα (μειώθηκε από 5,6% το 2000 σε
περιβάλλον με πολλά πλεονεκτήματα. 3,1% το 2011) και η χαμηλή επίπτωση των
μεταδοτικών ασθενειών κατατάσσουν την

Κυπριακό Σύστημα Υγείας Κύπρο αρκετά υψηλά στην ΕΕ και σε διεθνές

επίπεδο. Ομοίως, σύμφωνα με πολλές
Το Κυπριακό Σύστημα Υγείας έχει, σύμφωνα
έρευνες, η ικανοποίηση των ασθενών είναι
με τα διεθνή πρότυπα ταξινόμησης των
ψηλή.
συστημάτων υγείας, τα χαρακτηριστικά ενός
μικτού συστήματος υγείας. Το 2010,
Γενικό Σύστημα Υγείας
σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγείας
της Κύπρου, 7,2% του ΑΕΠ αναλώθηκε σε Από το 2004 προγραμματίζεται μια σημαντική
δαπάνες στον Τομέα της Υγείας, εκ των μεταρρύθμιση η οποία περιλαμβάνει την
οποίων το 41,5% αφορούσε δημόσιες δαπά- εισαγωγή ενός Γενικού Συστήματος Υγείας
νες και το 58,5% ιδιωτικές δαπάνες. (ΓΕΣΥ) το οποίο αναμένεται να τεθεί σε ισχύ
κατά τη διάρκεια του 2015. Μέσω του ΓΕΣΥ η
Σε ότι αφορά στο ανθρώπινο δυναμικό του
Κύπρος οδεύει προς ένα ολοκληρωμένο
τομέα, 2.442 γιατροί ασκούν την ιατρική
σύστημα καθολικής κάλυψης με καλύτερες
(800 στο δημόσιο και 1.642 στον ιδιωτικό
παροχές, πιο αποτελεσματικούς μηχανισμούς
τομέα), ενώ απασχολούνται ακόμα 772
χρηματοδότησης, συνεργασία μεταξύ του
οδοντίατροι, η συντριπτική πλειοψηφία των
δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, αναδιο-
οποίων είναι στον ιδιωτικό τομέα. Στο
ργάνωση και μηχανογράφηση όλων των
σύστημα υγείας απασχολούνται επίσης 3.828
δημόσιων νοσοκομείων, βελτίωση και επέκτα-
νοσηλευτές (3.015 στο δημόσιο και 813 στον
ση ολοκληρωμένου μηχανισμού συλλογής
ιδιωτικό τομέα), 102 επισκέπτες υγείας (όλοι
στοιχείων για την υγεία, περαιτέρω βελτίωση
στο δημόσιο) και 1.031 παραϊατρικό προσω-
της ποιότητας των υπηρεσιών αλλά και
πικό.
διασφάλιση ότι όλοι οι Κύπριοι θα επωφε-
-225-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 λούνται από την παροχή υγειονομικής περί- Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) και
θαλψης. αυξάνεται σε πολλές χώρες.

Οι σημαντικές παράμετροι των συστημάτων Παρόλο που όλες οι χρόνιες μη μεταδοτικές

υγείας ανά το παγκόσμιο που θα εφαρμο- ασθένειες αξίζουν δέουσας προσοχής, μια
στούν με την εισαγωγή του ΓΕΣΥ είναι: ομάδα τεσσάρων ασθενειών (καρδιαγγειακές
παθήσεις, καρκίνος, διαβήτης και χρόνιες
 Ίση πρόσβαση και Συντονισμός,
αναπνευστικές παθήσεις) και κοινοί παράγο-
 Ποιότητα και Αποτελεσματικότητα,
ντες κινδύνου (χρήση καπνού, επιβλαβής
 Οικονομική Βιωσιμότητα και
χρήση αλκοόλ, σωματική αδράνεια και ανθυ-
 Αποτελεσματικός Έλεγχος.
γιεινή διατροφή) ευθύνονται για τη συντρι-
Μια σημαντική παράμετρος του κυπριακού πτική πλειοψηφία των ασθενειών και των
συστήματος υγείας είναι το γεγονός ότι πρόωρων θανάτων στην Ευρώπη.
σημαντικός αριθμός ασθενών (περισσότεροι
Σύμφωνα με τα δεδομένα του Υπουργείου
από 2000/έτος) αναζητούν θεραπεία σε
Υγείας της Κύπρου, η πρώτη αιτία θανάτου
εξειδικευμένα κέντρα και νοσοκομεία στο
είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα και
εξωτερικό, με ετήσιο κόστος που υπολογίζεται
ακολουθούν τα κακοήθη νεοπλάσματα, τα
ότι ανέρχεται στα 35 εκ. Ευρώ (European
μεταβολικά και τα νοσήματα του κυκλοφο-
Observatory on Ηealth Systems and Policies,
ρικού συστήματος. Αναφορικά με τα λοιμώδη
2012).
νοσήματα, αν και το σύστημα καταγραφής
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι, στους είναι παθητικό και συνεπώς χαρακτηρίζεται
όρους του Μνημονίου Συναντίληψης της από την υποδήλωση των περιστατικών,
Κύπρου με την Τρόικα γίνεται αναφορά για σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η Κύπρος κατατάσ-
συστηματικό έλεγχο τους κόστους μέσω σεται στις χώρες Κεντρικής Ευρώπης και
άμεσης εφαρμογής ενός σχεδίου υγείας με ανήκει στις χώρες χαμηλού επιπολασμού και
βάση τα ευρωπαϊκά πρότυπα ηλεκτρονικής επικεντρωμένης επιδημίας (UNAIDS/WHO,
Υγείας. 2000).

Λαμβάνοντας υπόψη τη γήρανση του Τα αναδυόμενα νοσήματα αλλά και το προφίλ

πληθυσμού και το υψηλό προσδόκιμο ζωής, των λοιμωδών νοσημάτων αποτελούν δυο
αναμένεται ότι το κόστος της δημόσιας υγείας χαρακτηριστικά παραδείγματα της θεωρίας
θα αυξηθεί τα επόμενα χρόνια, κάτι που που υποστηρίζει πως τα νοσήματα που
καθιστά επιτακτική ανάγκη την αναζήτηση και εμφανίζονται στις οικονομικά αναπτυσσό-
εφαρμογή αποδοτικότερων πρακτικών, ιδιαί- μενες χώρες, επηρεάζουν σε διαφορετικό
τερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης. βαθμό και τις οικονομικά αναπτυγμένες
χώρες, λόγω της παγκοσμιοποίησης και της
Ειδικές Παράμετροι μετακίνησης των πληθυσμών.

Μη Μεταδοτικές και Άλλες Ασθένειες Στην Κύπρο υπάρχουν περιορισμένα συστή-

ματα παρακολούθησης και παρατηρείται ασυ-
Οι μη μεταδοτικές ασθένειες είναι η κορυφαία
νεπής χρήση των κλινικών προτύπων
παγκόσμια αιτία θανάτου, καλύπτοντας τους
φροντίδας, ενώ παρατηρείται μετάβαση
περισσότερους θανάτους από ότι όλες οι
Κύπριων ασθενών στο εξωτερικό λόγω ανε-
άλλες αιτίες μαζί. Η επιβάρυνση από
πάρκειας ιατρικής υποδομής στην Κύπρο. Η
ασθένειες που οφείλονται σε ακατάλληλες
συνολική εικόνα των ασθενειών και των
διατροφικές συνήθειες και η έλλειψη σωματι-
παραγόντων κινδύνου παραμένει ατελής, ενώ
κής δραστηριότητας παραμένει σε υψηλά
η εναρμόνιση των μέσων συλλογής δεδομέ-
επίπεδα στην ευρωπαϊκή περιφέρεια του
-226-

νων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικά είναι παραδεκτό ότι η πολύπλοκη χα. Στο πλαίσιο της ίδιας μελέτης, προβλέψεις ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αλληλεπίδραση γενετικών, διατροφικών, επιπολασμού παχυσαρκίας για ενήλικες για ΕΞΥΠΝΗΣ
περιβαλλοντικών και άλλων παραμέτρων που την περίοδο 2010-2030, προβλέπουν ότι το ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σχετίζονται με τον τρόπο ζωής είναι ιδιαίτερα 2020, το 25% των ανδρών και 21% των ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σημαντική στην ανάπτυξη μη μεταδοτικών γυναικών θα είναι παχύσαρκοι. Μέχρι το
ασθενειών. 2030, το μοντέλο προβλέπει ότι το 33% των
ανδρών και 29% των γυναικών θα είναι
Ειδικότερα για τον καρκίνο, γενετικοί
παχύσαρκοι.
παράγοντες που σχετίζονται με την παρουσία
χρωμοσωματικών μεταλλάξεων ή την ύπαρξη Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που προκύπτουν
γονιδίων που προδιαθέτουν την καρκινο- για το 2008 από τον ΠΟΥ για την Κύπρο, το
γένεση, είναι σημαντικοί. Αποτελέσματα 59,9% του πληθυσμού ηλικίας 15 ετών και
επιδημιολογικών μελετών υποδεικνύουν ότι άνω παρουσίασαν ανεπαρκή άσκηση (άνδρες
το 60-80% των περιστατικών καρκίνου 49,3% και γυναίκες 63,8%), ενώ σε έρευνα
προκαλούνται ή ενεργοποιούνται ένεκα που διεξήχθηκε από τον ΠΟΥ το 2010 φάνηκε
περιβαλλοντικών αιτίων και κυρίως λόγω της ότι το 90% των αιτιών θανάτου αφορούσαν
έκθεσης σε καρκινογόνες ουσίες. Σύμφωνα σε μη μεταδοτικές ασθένειες (77% αφορού-
με τον ΠΟΥ τουλάχιστον 30% των καρκίνων σαν τις 4 κυριότερες) ενώ η έλλειψη άσκησης
μπορεί να προληφθούν. Το σημαντικό είναι αφορούσε το 56,9% του πληθυσμού.
ότι οι καρκίνοι που προκαλούνται από
Οι ρευματικές παθήσεις προκαλούν το υψη-
περιβαλλοντικούς παράγοντες είναι κατά ένα
λότερο κόστος για τα δημόσια συστήματα
μεγάλο μέρος αποτρέψιμοι μέσω της μείωσης
υγειονομικής περίθαλψης. Στην Κύπρο απου-
της έκθεσης του πληθυσμού σε πιθανές
σιάζουν επίσημα επιδημιολογικά και στατιστι-
καρκινογόνες ουσίες ή άλλους παράγοντες,
κά στοιχεία, αλλά βάσει του επιπολασμού
όπως είναι η ακτινοβολία.
στην ΕΕ υπολογίζεται ότι αναλογικά μπορεί ο
Το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία αριθμός για την Κύπρο να ανέρχεται στα
συμβάλλουν σε μεγάλο ποσοστό στις μη 200.000 άτομα, ενώ ο αριθμός αναμένεται να
μεταδοτικές ασθένειες, μειώνοντας το αυξηθεί σημαντικά λόγω της γήρανσης του
προσδόκιμο ζωής και επηρεάζοντας δυσμενώς πληθυσμού και λόγω του χρόνιου χαρακτήρα
την ποιότητα ζωής, ενώ ιδιαίτερη ανησυχία της νόσου.
προκαλεί η ταχεία αύξηση του υπέρβαρου και
Φάρμακα
της παχυσαρκίας στα παιδιά. Η παχυσαρκία
αξίζει ιδιαίτερης προσοχής καθώς είναι Παράλληλα, με τις αυξανόμενες γνώσεις της

αποτέλεσμα πολλών από τους βασικούς ιατρικής και φαρμακευτικής σχετικά με τα

παράγοντες κινδύνου και ταυτόχρονα από-
τελεί αιτία άλλων μη μεταδοτικών ασθενειών.
Διασυνοριακή συγκριτική μελέτη που διενερ-
γήθηκε το 2008 από τον ΠΟΥ δείχνει ότι, το
58,8% του ενήλικου πληθυσμού (> 20 ετών)
οφέλη και τους κινδύνους των φαρμάκων, η
διαδικασία ανάπτυξης του κάθε φαρμάκου
γίνεται πολύπλοκη, λεπτομερής και χρονο-
βόρα.
Ταυτόχρονα, ο επιπολασμός της χρήσης αντι-

στην Κύπρο ήταν πέραν του κανονικού βιοτικών στα Κυπριακά νοσοκομεία εμφανίζε-

βάρους και το 25,5% ήταν παχύσαρκοι. Ο ται υψηλότερος από το μέσο όρο στα

επιπολασμός πέραν του κανονικού βάρους ευρωπαϊκά νοσοκομεία. Η συνολική κατανά-

ήταν υψηλότερος μεταξύ των ανδρών λωση αντιβιοτικών είναι η δεύτερη υψηλό-

(66,0%) από τις γυναίκες (52,1%). Το ποσο- τερη στην Ευρώπη με διαχρονικά αυξητική
στό των ανδρών και των γυναικών που ήταν τάση και χρήζει αντιμετώπισης.
-227-

παχύσαρκοι ήταν 25,9% και 25,1%, αντίστοι-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Τέλος, η δραστηριοποίηση αριθμού φαρμακο- κοινωνικά οφέλη αυξάνοντας το επίπεδο
βιομηχανιών με εξαγωγές φαρμάκων ύψους υπηρεσιών που παρέχονται ώστε η Κύπρος να
223 εκατ. ευρώ το 2012 (από 129 εκατ. ευρώ καταστεί ένας δημοφιλής προορισμός παρο-
το 2010) καθιστούν απαραίτητη τη συμπε- χής ιατρικών υπηρεσιών. Η Κύπρος παρου-
ρίληψη του τομέα αυτού στον ευρύτερο σιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα που της
σχεδιασμό. δίνουν τη δυνατότητα να καταστεί ένας
σοβαρός ανταγωνιστής, με κυριότερο το ότι
Διασυνοριακή Υγειονομική Περίθαλψη –
αποτελεί καταξιωμένο τουριστικό προορισμό
Ιατρικός Τουρισμός:
διεθνώς αναγνωρισμένο, που της δίνει σημα-
Η Ευρωπαϊκή Οδηγία 2011/24/ΕΕ περί ντικό προβάδισμα προς την επίτευξη του
εφαρμογής των δικαιωμάτων των ασθενών στόχου αυτού.
στο πλαίσιο της διασυνοριακής υγειονομικής
περίθαλψης συγκεφαλαιώνει την προσπάθεια
Βασικά Χαρακτηριστικά
δημιουργίας ενός ενδοκοινοτικού πλαισίου
ασφαλούς, ποιοτικής, αποτελεσματικής και Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την

επαρκούς ποσοτικά υγειονομικής περίθαλψης. υφιστάμενη κατάσταση του συστήματος

υγείας στην Κύπρο είναι:
Σύμφωνα με έκθεση που ετοιμάστηκε από το
European Observatory on Ηealth Systems
Προβλήματα - Αδυναμίες
and Policies στο πλαίσιο της Κυπριακής
Προεδρίας της ΕΕ το 2012, η διασυνοριακή  Έλλειψη συνολικής εθνικής μεσο-
υγειονομική περίθαλψη είναι σημαντική για μακροπρόθεσμης Στρατηγικής.
την Κύπρο λόγω της υψηλής εισροής  Απουσία συστημάτων παρακολούθη-
τουριστών (πάνω από 2,4 εκ. ετησίως), του σης και κλινικού ελέγχου.
μεγάλου αριθμού μεταναστών (περίπου  Ανεπαρκής αξιολόγηση λόγω έλλει-
200,000), και του μεγάλου αριθμού ξένων ψης στοιχείων σχετικά με τις επιδό-
συνταξιούχων (>10,000) που ζουν μόνιμα σεις του ιδιωτικού τομέα.
στην Κύπρο.  Μη αξιοποίηση δυνατοτήτων διασυνο-
ριακής πρόσβασης λόγω απουσίας
Σε μια πολύ πρόσφατη έρευνα στη Μεγάλη
ηλεκτρονικού φακέλου ασθενών.
Βρετανία, διαπιστώθηκε πως οι περισσότεροι
 Απουσία ολοκληρωμένου ηλεκτρονι-
ταξιδιώτες για λόγους παροχής φροντίδας
κού συστήματος συλλογής στοιχείων
προέρχονταν από την Ελλάδα και την Κύπρο
– προβληματικός προγραμματισμός
με ένα οικονομικό όφελος για τη Μεγάλη
υπηρεσιών υγείας και ανεπάρκεια
Βρετανία της τάξης των £219 εκατομμυρίων
στατιστικών στοιχείων.
(Hanefeld et al, 2013).
 Ελλείψεις σε μακροχρόνια φροντίδα,
Με την υιοθέτηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας φροντίδα αποκατάστασης και παρη-
2011/24/ΕΕ η οποία ορίζει ότι τα κράτη μέλη γορητικής αγωγής
θα πρέπει να αναπτύξουν επίσημους μηχανι-  Απουσία προγραμμάτων διασφάλισης
σμούς διασφάλισης της ποιότητας των ποιότητας και ιατρικών ελέγχων.
παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας και της  Ανεπαρκής συντονισμός υπηρεσιών
ασφάλειας των πασχόντων και δεδομένου ότι δημόσιου τομέα και περιορισμένος
το 2.5% του συνολικού τουριστικού ρεύματος συντονισμός μεταξύ δημόσιου και
είναι και ταξιδιώτες υγείας, ο Τουρισμός ιδιωτικού τομέα.
Υγείας αποτελεί μια ελπιδοφόρα επιχειρημα-  Μεγάλος χρόνος αναμονής στο δημό-
τική επιλογή για την Κύπρο. Το παραδοσιακό σιο τομέα.
προϊόν «ήλιος και θάλασσα» θα πρέπει να
-228-

αξιοποιηθεί ως προς τα οικονομικά και

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  Έλλειψη χρήσης συστημάτων πληρο-  Ύπαρξη ικανοποιητικού και άρτια ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
φορικής. καταρτισμένου ιατρικού και ΕΞΥΠΝΗΣ
 Προκλητή ζήτηση λόγω υψηλής επιστημονικού προσωπικού. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
αναλογίας αριθμού ιατρών/κατοίκων.  Ευκαιρίες και προοπτικές που ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
 Ανασφάλιστοι λαθρομετανάστες. δημιουργεί ο τουριστικός τομέας.
 Έλλειψη συναφούς Βιομηχανίας  Δραστηριοποίηση ικανών
 Έλλειψη επαρκών ερευνητικών υπο- ερευνητικών φορέων (π.χ. ΙΝΓΚ,
δομών. Κρατικό Χημείο, Καραϊσκάκειο
Ίδρυμα κα) και Τμημάτων Βιολογικών

Πλεονεκτήματα – Προοπτικές Επιστημών σε 3 Πανεπιστήμια.

 Δημιουργία Ιατρικών Σχολών.
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:
Πλαίσιο Προτεραιοτήτων
 Ανάπτυξη και Λειτουργία ΓΕΣΥ.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τις απόψεις
 Υψηλό προσδόκιμο ζωής και χαμηλή
που εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας Εστίασης
βρεφική θνησιμότητα.
τόσο γραπτώς όσο και στη διάρκεια του
 Χαμηλές επέκταση μεταδοτικών
θεματικού εργαστηρίου, η Ομάδα Μελέτης
ασθενειών.
προσδιόρισε το βαθμό σημασίας των
 Ικανοποιητικό επίπεδο αντιμετώπισης
θεματικών ενοτήτων σύμφωνα με τον Πίνακα
ασθενειών.
9.5.

ΒΑΘΜΟΣ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ

Α Ηλεκτρονική Υγεία

Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας

Α.1  Ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα διαχείρισης, παρακολούθησης και αξιολόγησης ΥΨΗΛΟΣ
ασθενειών
 Ηλεκτρονικό Μητρώο Ασθενών

Διασφάλιση Ποιότητας και Ασφάλειας

 Ποιότητας των Υπηρεσιών Υγείας: Ανάπτυξη Εθνικών Δεικτών Ποιότητας και
Α.2 Ασφάλειας, Αξιολόγηση ικανοποίησης πασχόντων, πελατών και επαγγελματιών ΥΨΗΛΟΣ
υγείας
 Εθνικό Σύστημα Κλινικού Ελέγχου της ποιότητας - ιχνηλασιμότητα.

Ψηφιακή Χαρτογράφηση Υγείας

 Γεωγραφική κατανομή διαγνωστικών κέντρων και ειδικοτήτων.
 Πληροφοριακά Συστήματα διαχείρισης και διασύνδεσης κέντρων υγείας.
Α.3  Βάσεις Βιολογικών Δεδομένων- Εξελιγμένα Υπολογιστικά Εργαλεία και Λογισμικό: ΥΨΗΛΟΣ
εξόρυξη δεδομένων, διαχείριση, αποτελεσματική αξιοποίηση της πληροφορίας από
τα βιολογικά δεδομένα.
 Εφαρμογή πληροφοριακού συστήματος διαχείρισης φαρμάκων.

Συστήματα Ηλεκτρονικής Υγείας και Υπηρεσιών

 Ηλεκτρονική Υγεία με επίκεντρο τον ασθενή και έμφαση στη διαλειτουργικότητα.
Α.4  Υποβοηθούμενη αυτόνομη διαβίωση. ΜΕΣΑΙΟΣ
 Ψηφιακή, εξατομικευμένη προληπτική ιατρική.
 Ενσωμάτωση ψηφιακών μέσων, τεχνολογιών και εφαρμογών διαδικτύου και
κινητής τηλεφωνίας στην υγειονομική περίθαλψη.

Τηλεϊατρικές Εφαρμογές
Α.5  Εξ’ αποστάσεως ιατρική εξέταση και διάγνωση. ΜΕΣΑΙΟΣ
 Καινοτόμες διαγνωστικές προσεγγίσεις

Β. Κλινική και Γενετική Διερεύνηση και Αντιμετώπιση Ασθενειών

-229-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Παρακολούθηση – Διαχείριση - Φροντίδα
 Σύγχρονα Συστήματα Πρωτοβάθμιας φροντίδας ασθενών (με μη μεταδοτικές
Β.1 ασθένειες): παρακολούθηση, πρωτοβάθμια φροντίδα, ολοκληρωμένη διαχείριση ΥΨΗΛΟΣ
μετά τη θεραπεία, ανακουφιστική φροντίδα κα
 Πρώιμα ανιχνεύσιμες και ιάσιμες μορφές ασθενειών: συχνότητα, θνησιμότητα,
διάγνωση σε προχωρημένα στάδια, προ-συμπτωματικός έλεγχος.

Διάγνωση – Πρόληψη / Παράγοντες Κινδύνου

 Πρόληψη / Αντιμετώπιση (διάγνωση, θεραπεία) - Αιτίες εμφάνισης ασθενειών στον
Κυπριακό πληθυσμό.
 Κατανόηση ποιοτικού / ποσοτικού συσχετισμού διατροφής και φαινοτύπου /
γονότυπου.
Β.2  Γονιδιακή έκφραση και παράγοντες κινδύνου. ΥΨΗΛΟΣ
 Έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες.
 Ψυχικές διαταραχές.
 Αντιμετώπιση Ασθενειών και Αύξηση Παραγωγικότητας.
 Ποιότητα, ασφάλεια και αποτελεσματικότητα προγραμμάτων παρέμβασης και
έγκαιρης ανίχνευσης.
 Σύγχρονες μέθοδοι απεικόνισης.

Μοριακή και Ιατρική Γενετική (Μεταφραστική Ιατρική Έρευνα)

 Διερεύνηση ανθρώπινου γονιδιώματος κυπριακού πληθυσμού και αξιοποίηση στην
αντιμετώπιση ασθενειών.
 Ολοκληρωμένη προσέγγιση για την κατανόηση και θεραπεία των μηχανισμών που
Β.3 εμπλέκονται σε ασθένειες – Γονιδιακή Θεραπεία. ΥΨΗΛΟΣ
 Προηγμένες τεχνολογίες ανάλυσης αλληλουχίας, ανάλυσης δομής και
μοντελοποίησης DNA και πρωτεϊνών.
 Δυνατότητα κατανόησης των πολύπλοκων βιολογικών μηχανισμών που οδηγούν
σε παθολογία, υποστηρίζοντας σημαντικά τη διαδικασία ανακάλυψης νέων
φαρμακευτικών και θεραπευτικών στόχων.

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας και Ποιότητα Ζωής

 Υγιής και Ενεργός Γήρανση.
Β.4  Επίδραση Άσκησης, Διατροφικών Συνηθειών και Κλιματικών Αλλαγών - ΥΨΗΛΟΣ
Βιοπαρακολούθηση και Εκτίμηση Κινδύνων.
 Επιδράσεις οικονομικής κρίσης και Δημόσια Υγεία

Γ. Ανάπτυξη Ασφαλών και Αποτελεσματικών Φαρμάκων.

Ανάπτυξη συνδυαστικών τεχνολογιών, τεχνολογίες απεικόνισης και τεχνολογίες

Γ.1 πληροφορικής και φαρμακογενομική για φάρμακα εξατομικευμένης θεραπείας, πρωτεομικές ΜΕΣΑΙΟΣ
προσεγγίσεις και νανοτεχνολογία. Φαρμακογενετική, φαρμακογονιδιωματική.

Γ.2 Μοριακή διάγνωση και δημιουργία εξειδικευμένων φαρμάκων. ΥΨΗΛΟΣ

Γ.3 Τεχνολογία αιχμής και σχεδιασμός φαρμάκων που συνδυάζουν επιθυμητά

χαρακτηριστικά - Computer Aided Drug Design (π.χ δραστικότητα, κατάλληλες ΜΕΣΑΙΟΣ
φαρμακοκινητικές ιδιότητες, μειωμένη τοξικότητα).
Πίν. 9.5.
Πίνακας με τις Γ.4 Μείωση μικροβιακής αντοχής στα αντιβιοτικά. ΜΕΣΑΙΟΣ
Θεματικές Περιοχές
του Τομέα της Δ. Ιατρικός Τουρισμός
Υγείας και ο Βαθμός
Σημασίας τους Ανάπτυξη Προληπτικής Ιατρικής- κλιματοθεραπείας (άσθμα, φωτοθεραπεία),
Δ.1 ΥΨΗΛΟΣ
σύμφωνα με τα πλαστικής και αισθητικής χειρουργικής, τεχνικής γονιμοποίησης.
Αποτελέσματα του
Σχετικού Δ.2 Υπηρεσίες, υποδομές και παραϊατρικό προσωπικό για την κάλυψη αναγκών ΜΕΣΑΙΟΣ
Εργαστηρίου. ιατρικού τουρισμού και διασφάλιση ποιότητας.
-230-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
9.8. Γεωργία - Τρόφιμα θρεπτικά τρόφιμα για να διατηρήσουν μια ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
υγιή και δραστήρια ζωή. Συνήθως η έννοια ΕΞΥΠΝΗΣ
της επισιτιστικής ασφάλειας ορίζεται ότι ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Γενικά - ΕΕ
περιλαμβάνει τόσο τη φυσική και όσο την ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η Κοινή Γεωργική Πολιτική 2014-2020 οικονομική πρόσβαση σε τρόφιμα, ικανοποιεί
της ΕΕ εστιάζεται κυρίως στην αντιμετώπιση τις διατροφικές ανάγκες των ανθρώπων και
των εξωτερικών προκλήσεων που τις διατροφικές προτιμήσεις τους .
αντιμετωπίζει ο τομέας της γεωργίας σε όλο
Συνοπτικά, η ασφάλεια των τροφίμων βασί-
το μήκος της διατροφικής αλυσίδας. Οι
ζεται στη διαθεσιμότητα των τροφίμων (επαρ-
προκλήσεις κατανέμονται σε οικονομικές (πχ
κείς ποσότητες των τροφίμων που διατίθενται
μείωση του ποσοστού της αύξησης της
σε σταθερή βάση), στην πρόσβαση (επαρκείς
παραγωγικότητας, μεταβλητότητα τιμών,
πόροι για προμήθεια των κατάλληλων τροφί-
επάρκεια και ασφάλεια τροφίμων λόγω της
μων για θρεπτική διατροφή) και στη χρήση
παγκοσμιοποίησης, κόστος παραγωγής,
τροφίμων (κατάλληλη χρήση με βάση τη
επιδείνωση της θέσης των αγροτών κα),
γνώση της βασικής διατροφής και φροντί-
περιβαλλοντικές (πχ ποιότητα εδάφους και
δας).
υδάτων, βιοποικιλότητα) και περιφερειακές
(πχ κοινωνικο-οικονομικές και κοινωνικές Η Λευκή Βίβλος για την Aσφάλεια των
εξελίξεις, εγκατάλειψη υπαίθρου κα). Tροφίμων και η αντίστοιχη ευρωπαϊκή
στρατηγική αποσκοπούν στην εξασφάλιση
Οι κύριες προτεραιότητες της ΕΕ για την
ενός υψηλού επιπέδου ασφάλειας των τροφί-
Αγροτική Ανάπτυξη αφορούν στην προώθηση
μων, της υγείας και της ορθής μεταχείρισης
της μεταφοράς γνώσης και καινοτομίας στην
των ζώων, καθώς και της υγείας των φυτών.
γεωργία, στη δασοκομία και τις αγροτικές
Μια από τις βασικές πολιτικές αφορούν στην
περιοχές, στην ενίσχυση της βιωσιμότητας
εφαρμογή των κανόνων ασφαλείας σε όλη τη
των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και στην
διαδρομή «από το αγρόκτημα μέχρι το
ανταγωνιστικότητα όλων των τύπων της
τραπέζι» από την προστασία των φυτών από
γεωργίας, στην προώθηση καινοτόμων
παράσιτα, των ζώων και των ανθρώπων από
γεωργικών τεχνολογιών, στην προώθηση της
ασθένειες των ζώων και της ανθρώπινης
οργάνωσης της τροφικής αλυσίδας συμπερι-
υγείας από όλους τους κινδύνους. Στο
λαμβανομένης της μεταποίησης και εμπορίας
πλαίσιο αυτό έχουν θεσπιστεί μικροβιολογικά
των προϊόντων, στη μεταχείριση των ζώων
κριτήρια με στόχο τη μείωση των τροφιμο-
και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.
γενών ασθενειών, όπως για παράδειγμα η
Στο ίδιο πλαίσιο και σε συνδυασμό με την σαλμονέλα και η λιστέρια, στις βασικές
επάρκεια τροφίμων και τις κλιματικές αλλαγές κατηγορίες τροφίμων (πχ κρέας, ψάρι, γαλα-
διαμορφώθηκε και το πλαίσιο δραστηριοτή- κτοκομικά, φρούτα και λαχανικά). Περιλαμ-
των της Στρατηγικής Ερευνητικής Ατζέντας βάνει, επίσης, όλους τους κανόνες που
της Πρωτοβουλίας Κοινού Προγραμματι- επιτρέπουν την ενιαία αγορά να λειτουργήσει
σμού «Γεωργία, Ασφάλεια Τροφίμων και ομαλά σε αυτόν τον τομέα και προβλέπει
Κλιματικές Αλλαγές» στην οποία συμμε- κανόνες για την προστασία των κατανα-
τέχει και η Κύπρος. λωτών.
Η ασφάλεια και επάρκεια των τροφίμων είναι Ταυτόχρονα, η ολοένα και πιο συνειδητο-
ένα σύνθετο ζήτημα της αειφόρου ανάπτυξης, ποιημένη συμπεριφορά των καταναλωτών
που συνδέεται με την υγεία, την οικονομική έχει ως αποτέλεσμα από τη μια την αύξηση
ανάπτυξη και το περιβάλλον και ισχύει όταν των απαιτήσεων σε ότι αφορά στην ποιότητα
οι άνθρωποι ανά πάσα στιγμή μπορούν να
-231-

και θρεπτική αξία των τροφίμων και από την

έχουν πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή και

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 άλλη την προτίμηση στα βιολογικά προϊόντα,
τα προϊόντα του εμπορίου που υπηρετούσαν
κάποια δεοντολογία και τα πιο υγιεινά μεταξύ
των μεταποιημένων τροφίμων. Ο αριθμός
των «νέων τροφίμων» στην αγορά της ΕΕ
αυξάνεται, ενώ παράλληλα εμφανίζονται και
τα γενετικώς τροποποιημένα προϊόντα. Ο
ρυθμός εισαγωγής της καινοτομίας
βιομηχανία τροφίμων αυξήθηκε αλματωδώς
τα τελευταία χρόνια, καθώς η βιομηχανία
επενδύει στην ιδέα ότι τα φυτά, τα ζώα και
διάφορα συστατικά των τροφίμων προερχό-
μενα από αυτά θα μπορούσαν να διαφορο-
ποιηθούν κατά τέτοιο τρόπο ώστε να βελτιω-
θεί η θρεπτική τους αξία και να αυξηθεί η
αποτελεσματικότητα της γεωργίας και της
παραγωγής τροφίμων.
Με βάση το πιο πάνω πλαίσιο, οι αρχές του
συστήματος ανάλυσης κινδύνων και κρίσιμων
σημείων ελέγχου πρέπει να εφαρμόζονται
από όλες τις επιχειρήσεις τροφίμων.
Γεωργία και Τρόφιμα στην Κύπρο
Η συνεισφορά του γεωργικού - δασικού
τομέα και της βιοµηχανίας τροφίµων αντι-
προσωπεύει το 6,7% του ΑΕΠ, το 10,3% του
εργατικού δυναµικού και το 37%
εξαγωγών (2012). Η ένταξη στην ΕΕ οδήγησε
σε ραγδαία αύξηση των τιμών των εισροών
στην γεωργία. Οι αυξημένες τιμές
εισροών συνεχίζουν έως και σήμερα
επιδρούν αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα
των ντόπιων αγροπροϊόντων και έχει ως
αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας των
εισαγόμενων προϊόντων. Επιπρόσθετα,
συνεχής φιλελευθεροποίηση του διεθνούς
εµπορίου και η επέκταση των συµφωνιών της
ΕΕ (Ευρωµεσογειακή Συνεργασία) εντείνουν
τις ανταγωνιστικές πιέσεις τόσο από χώρες
της ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες.
Η διάρθρωση της αγροτικής οικονομίας
δείχνει μια μικρή υπεροχή της ζωικής παρα-
γωγής σε σχέση με τη φυτική (55-45), ενώ η
αξία της παραγωγής έχει μειωθεί
-232-
περίπου 45% και στους δυο κλάδους. Το
μεγαλύτερο μέρος της φυτικής παραγωγής (>
90%) καταναλώνεται από τη ζωική παραγωγή
που δείχνει και την αλληλεξάρτηση των
τομέων.
Παράλληλα, η ένταξη στην ΕΕ οδήγησε σε
ραγδαία αύξηση των τιμών των εισροών στην
γεωργία, λόγω της αύξησης των τιμών στις
στη
διεθνείς αγορές. Οι αυξημένες τιμές των
εισροών συνεχίζουν έως και σήμερα να
επιδρούν αρνητικά στην ανταγωνιστικότητα
των ντόπιων αγροπροϊόντων και έχει ως
αποτέλεσμα την αύξηση της ποσότητας των
εισαγόμενων προϊόντων με χαμηλότερο κό-
στος παραγωγής και επομένως χαμηλότερη
τιμή στην αγορά.
Όσον αφορά το ισοζύγιο τρεχουσών συναλ-
λαγών η γεωργία αναδεικνύεται ως μια
σημαντική οικονομική δραστηριότητα που
ενδυναμώνει τον εξαγωγικό χαρακτήρα της
Κύπρου. Οι εξαγωγές γεωργικών προϊόντων
και τροφίμων ανέρχονται σε περίπου 200-230
εκατ. Ευρώ και αποτελούν το 30-35% της
συνολικής αξίας των εξαγωγών. Τόσο στις
εξαγωγές όσο και στις εισαγωγές υπάρχει
δυνατότητα αντίστοιχης αύξησης και μείωσης,
έτσι ώστε να βελτιωθεί σημαντικά το ισοζύγιο
των τρεχουσών συναλλαγών. Παρόλα αυτά η
αύξηση του κόστους παραγωγής μπορεί να
λειτουργεί αρνητικά στην πορεία των
των εισαγωγών και των εξαγωγών, αφού με την
να αύξηση της τιμής μειώνεται η ανταγωνι-
στικότητα τους στην ντόπια και διεθνή αγορά.
Τα κυριότερα εξαγώγιμα προϊόντα είναι αυτά
της μη μεταποιημένης πρωτογενούς παραγω-
η γής (82% του συνόλου), όπως πατάτες,
εσπεριδοειδή και λαχανικά. Το κύριο προϊόν
μεταποίησης είναι το χαλούμι (50% του
συνόλου), του οποίου οι εξαγωγές παρου-
σιάζουν συνεχή και σταθερή αύξηση. Οι
γεωργικές εισαγωγές διαμορφώνονται περί-
που στα 900 εκατ. ευρώ και αποτελούν το
15-16% περίπου της συνολικής αξίας των
εισαγωγών της χώρας.
κατά Τα σηµαντικότερα προϊόντα ζωικής παραγω-
γής είναι το κρέας (βοδινό, χοιρινό, πουλε-
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ρικών και αιγοπρόβειο) και το γάλα (αγελα- Development in EU η Κύπρος έχει, μαζί με ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
δινό, αιγινό και πρόβειο). Λαµβάνοντας την Πορτογαλία, το γηραιότερο αγροτικό ΕΞΥΠΝΗΣ
υπόψη τη συµµετοχή τους στις εξαγωγές τα πληθυσμό. Μόλις 2,6% (7,5% στην ΕΕ27) ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σηµαντικότερα γεωργοκτηνοτροφικά προϊό- των αρχηγών των γεωργικών εκμεταλλεύ- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ντα είναι τα εσπεριδοειδή, οι πατάτες και τα σεων είναι ηλικίας μικρότερης των 35 ετών,
λαχανικά που αποτελούν το 18,7% του ενώ το το 94,3% των γεωργών – αρχηγών
συνόλου των εξαγωγών. εκμεταλλεύσεων στερούνταν βασικές γνώσεις
εκπαίδευσης(Απογραφής Γεωργίας 2012).
Σημειώνεται ότι η ακαθάριστη προστιθέμενη
αξία στη βιομηχανία τροφίμων ανήλθε περί- Η υφιστάμενη κατάσταση στηv έρευνα και
που στα 330 εκ. Ευρώ. καινοτομία στον αγροδιατροφικό τομέα της
Κύπρου δεν διαφοροποιείται σε σχέση με
Οι γεωργικές εκτάσεις (ΧΓΕ) για το 2010
τους άλλους κλάδους της οικονομίας. Οι
ανερχόταν σε 118.400 εκτάρια (μείωση 25%
δαπάνες για έρευνα σε θέματα αγροτικών
σε σχέση με 2003) εκ των οποίων περίπου
επιστημών ως ποσοστό του συνόλου σε
72% (60% στην ΕΕ-27) είναι αροτραίες
έρευνα και ανάπτυξη ανέρχεται σε 11,86%
εκτάσεις και εκτάσεις με ετήσιες καλλιέργειες,
(2010). Οι δαπάνες για έρευνα σε θέματα
26,5% (6,2% ΕΕ-27) μόνιμες καλλιέργειες
αγροτικών επιστημών ως ποσοστό της Ακαθά-
και 2% (33,6% ΕΕ-27) βοσκότοποι. Ένα
ριστης Αγροτικής Παραγωγής ανέρχεται σε
ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα των
1,4% (2010).
κυπριακών εκμεταλλεύσεων είναι το μικρό
και μικρομεσαίο μέγεθος τους (75% Για την προγραμματική περίοδο 2007-13, το
μικρότερες από 2 εκτ. σε σύγκριση με 49% συνολικό ποσό που εγκρίθηκε για χορηγία
στην ΕΕ-27), γεγονός που δεν επιτρέπει την στο πλαίσιο της Δέσμης του Ιδρύματος
ανάπτυξη οικονομιών κλίμακας και αυξάνει το Προώθησης Έρευνας ανήλθε σε €2,6εκ. (25
κόστος παραγωγής. Αξιοσημείωτο είναι έργα από πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα
επίσης το γεγονός ότι το 53% αυτών παράγει και επιχειρήσεις). Παράλληλα στο Ινστιτούτο
κυρίως για ιδιοκατανάλωση. Ένας πρόσθετος Γεωργικών Ερευνών δαπανώνται γύρω στα
περιοριστικός παράγοντας είναι το υψηλό €2 εκ ετησίως.
ευκαιριακό κόστος που χαρακτηρίζει την
αγορά γης, με αποτέλεσμα να αξιοποιείται η Ειδικοί Παράμετροι
γη για άλλους τομείς της οικονομίας.
Κλιματική Αλλαγή
Παρά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια
Οι χώρες της μεσογείου αναμένεται να
εντοπίζεται μια στροφή προς την βιοπαραγω-
αντιμετωπίσουν πρώτες τα προβλήματα της
γή, οι βιολογικές καλλιέργειες παραμένουν
κλιματικής αλλαγής (που είναι κυρίως η
περιορισμένες, καθώς καλύπτουν περίπου το
ανομβρία και η αύξηση της θερμοκρασίας) με
1,7% της ΧΓΕ (2.000 εκτάρια), σε σχέση με
άμεσο αποδέκτη την γεωργία και την κτηνο-
3,7% στην ΕΕ27.
τροφία.
Η απασχόληση στους τομείς γεωργίας και
Παράλληλα με τα πιο πάνω, οι επιπτώσεις της
τροφίμων έχει πτωτική τάση τις τελευταίες
κλιματικής αλλαγής συνδέονται με την υγεία
δεκαετίες. Παρά ταύτα πρέπει να σημειωθεί
των ζώων συμπεριλαμβανομένης της εξάπλω-
ότι η βιομηχανία τροφίμων αντιπροσωπεύει
σης υφιστάμενων και αναδυόμενων ασθε-
(2012) το 34,4% της συνολικής απασχόλη-
νειών. Θέματα όπως η κτηνοτροφία προσαρ-
σης στον τομέα της μεταποίησης.
μογή στις υψηλές θερμοκρασίες και άλλες
Δυο σημαντικές παράμετροι για την ανάπτυξη ακραίες συνθήκες σε σχέση με την
του τομέα είναι η ηλικία και εκπαίδευση του
-233-

παραγωγή, χρήζουν αντιμετώπισης. Αλλαγές

αγροτικού πληθυσμού. Σύμφωνα με το Rural

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 στη ζωική παραγωγή, μπορούν να επηρεά- στις έντονες διακυμάνσεις στη θερμοκρασία
σουν και τις εκπομπές αερίων του θερμοκη- και τη βροχόπτωση κα.
πίου και ως εκ τούτου, να συμβάλουν στις
Η διατήρηση της γεωργικής γης και του
προσπάθειες μετριασμού.
παραδοσιακού τοπίου, στις ορεινές και ημι -
Περιβάλλον και Βιοποικιλότητα ορεινές περιοχές του νησιού, η διατήρηση και
η περαιτέρω στήριξη της βιοποικιλότητας
Η διατήρηση όλων των επιπέδων της
(βιολογική παραγωγή, διατήρηση παραδοσια-
βιοποικιλότητας αποτελεί επιτακτική ανάγκη
κών και αυτοχθόνων φυλών ζώων κα), η
και πρώτο μέλημα του σύγχρονου ανθρώπου
βελτίωση της ποιότητας του εδάφους , η
στην προσπάθεια για συνέχιση της ευημερίας
ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των υδρό-
και της επιβίωσής του. Από οικονομική
βιων πόρων και η μείωση των επιπτώσεων
σκοπιά, η βιοποικιλότητα εξασφαλίζει σημα-
από την κλιματική αλλαγή αποτελούν ζητή-
ντικά οφέλη για τις παρούσες και τις μέλ-
ματα που χρήζουν παρεμβάσεων.
λουσες γενεές, μέσω των υπηρεσιών που
παρέχουν τα οικοσυστήματα. Η οικονομική Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη για αειφόρο
ανάπτυξη, η απασχόληση και η ευημερία του διαχείριση και την υποστήριξη του πολυλει-
ανθρώπου εξαρτώνται από τις υπηρεσίες τουργικού ρόλου των δασών.
αυτές. Σύμφωνα με τη Στρατηγική 2020 της
Υγεία των Ζώων
ΕΕ για τη βιοποικιλότητα, περίπου τα δύο
τρίτα των υπηρεσιών που παρέχουν τα Η υγεία των ζώων είναι σημαντική για την

οικοσυστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο υποβα- ασφάλεια των τροφίμων, καθώς ορισμένες

θμίζονται, λόγω της υπέρμετρης εκμετάλ- ασθένειες, κυρίως οι λεγόμενες ζωονόσων

λευσης από τον άνθρωπο και της απώλειας (πχ σαλμονέλλα, λιστέρια) μπορούν να

του βιολογικού πλούτου που εξασφαλίζει τη μεταδοθούν στον άνθρωπο κυρίως μέσω

σταθερότητά τους. μολυσμένων τροφίμων. Η αύξηση του όγκου

των εμπορικών συναλλαγών σε ζωικά προϊό-
Η υγεία των φυτών αποτελεί βασικό παρά-
ντα, τόσο εντός της ΕΕ όσο και με τρίτες
γοντα για τη βιώσιμη και ανταγωνιστική
χώρες, και οι εξελίξεις στις επιστήμες, την
γεωργία, αλλά είναι επίσης σημαντική για την
τεχνολογία και το θεσμικό πλαίσιο εντείνουν
προστασία της βιοποικιλότητας και του
την ανάγκη για εναρμόνιση με τα νέα
οικοσυστήματος. Το ισχύον κανονιστικό πλαί-
δεδομένα που ανακύπτουν συνεχώς καθώς η
σιο της ΕΕ για την υγεία των φυτών (Κανο-
έννοια της υγείας των ζώων δεν καλύπτει
νισμός 2013/0141 της ΕΕ) έχει ως στόχο την
μόνο την απουσία ασθενειών στα ζώα, αλλά
προστασία της γεωργίας και δασοκομίας με
και την κρίσιμη σχέση μεταξύ της υγείας των
την πρόληψη της εισόδου και της διασποράς
ζώων και της ορθής μεταχείρισής τους.
αλλόχθονων επιβλαβών οργανισμών, ωστόσο
οι κίνδυνοι παραμένουν λόγω της παγκοσμιο- Οι νέες προκλήσεις που προκύπτουν στην

ποίησης του εμπορίου. Επιπλέον, η κλιματική υγεία των ζώων αφορούν σε ασθένειες που

αλλαγή επιτρέπει στους επιβλαβείς οργανι- ήταν άγνωστες πριν από μια δεκαετία (πχ

σμούς να επιβιώσουν και καθιστά τις καλλιέρ- SARS), ενώ άλλες ασθένειες, όπως ο

γειες και τα οικοσυστήματα ακόμη πιο αφθώδης πυρετός, ο καταρροϊκός πυρετός

ευάλωτα σε νέους επιβλαβείς οργανισμούς. των προβάτων και η γρίπη των πτηνών,
διαφάνηκε πρόσφατα ότι εξακολουθούν να
Στην Κύπρο έχει διαμορφωθεί πλούσια
αποτελούν ιδιαίτερα σοβαρούς κινδύνους.
βιολογική ποικιλότητα που μεταξύ άλλων
στηρίζεται στο ποικιλόμορφο γεωμορφολογι- Ανάμεσα στις επιδιώξεις θα πρέπει να είναι η
κό ανάγλυφο της Κύπρου, στην ποικιλία της εξασφάλιση υψηλού επιπέδου δημόσιας
-234-

σύστασης του γεωλογικού υποστρώματος, υγείας και ασφάλειας των τροφίμων με την

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ελαχιστοποίηση της επίπτωσης βιολογικών και Ταυτόχρονα, παρουσιάζεται ανάγκη μείωσης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
χημικών κινδύνων στον άνθρωπο, η επιπτώσεων των γεωργικών δραστηριοτήτων ΕΞΥΠΝΗΣ
προώθηση της υγείας των ζώων με την σχετικά με το νερό καθώς παρουσιάζονται ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
πρόληψη/μείωση της επίπτωσης των προβλήματα ρύπανσης των υδάτων που ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ασθενειών των ζώων, και με αυτόν τον τρόπο προκαλούνται άμεσα ή έμμεσα από νιτρικά
υποστήριξη της κτηνοτροφίας και της αγρο- ιόντα και φώσφορο γεωργικής προέλευσης.
τικής οικονομίας, η βελτίωση της οικονομικής
Αλιεία - Υδατοκαλλιέργεια
ανάπτυξης/ανταγωνιστικότητας με την εξα-
σφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των Τα κύρια αλιευτικά αποθέματα της Κύπρου

αγαθών και των αντίστοιχων μετακινήσεων είναι τα βυθόβια (μαρίδα, βόππα, μπαρμπού-

των ζώων, η προώθηση πρακτικών κτηνοτρο- νι, στρίλια, λυθρίνι, σορκός, φαγκρί, συνα-

φίας και ορθής μεταχείρισης των ζώων που γρίδα, ορφός, χταπόδι κα) που στοχεύονται

προλαμβάνουν τις απειλές σε σχέση με την κυρίως από την παράκτια αλιεία και την

υγεία των ζώων και ελαχιστοποιούν τον αλιεία τράτων βυθού και τα μεγάλα πελαγικά

περιβαλλοντικό αντίκτυπο προς υποστήριξη είδη που στοχεύονται από τα πολυδύναμα

της στρατηγικής της ΕΕ για τη βιώσιμη σκάφη και περιλαμβάνουν είδη όπως ο

ανάπτυξη. μακρύτερος τόνος ή τονάκι, ο ερυθρός τόνος

και ο ξιφίας.
Ακόμα και όταν αντιμετωπίζονται απειλές
υψηλής προτεραιότητας με την επιδίωξη Γενικά η αλιεία αντιμετωπίζει σήμερα σημα-

μηδαμινού επιπέδου κινδύνου τίθεται θέματα ντικό πρόβλημα βιωσιμότητας, λόγω της

ανάλυσης της σχέσης κόστους-οφέλους και υπεραλίευσης ορισμένων βυθόβιων και πελα-

κόστους-αποτελεσματικότητας των πιθανών γικών ειδών, της χαμηλής παραγωγικότητα

επεμβάσεων. Παράλληλα, η καλή διαβίωση των νερών της Κύπρου, του περιορισμού των

των ζώων είναι μέρος της κοινωνικής αλιευτικών πεδίων λόγω της τουρκικής κατο-

προσέγγισης της γεωργίας. χής, της παλαιότητας των αλιευτικών, της

ελλιπούς επαγγελματικής κατάρτισης των
Υδατικοί Πόροι
ψαράδων σε σύγχρονες μεθόδους αλιείας και
Η γεωργία ως παραγωγικός τομέας κατά- ναυσιπλοΐας και της απουσίας αναγκαίων
ναλώνει ετησίως το 64,1% των υδατικών εγκαταστάσεων ελλιμενισμού και υποδομών
πόρων του νησιού. Ως εκ τούτου είναι απαραίτητων για την υγιεινή εκφόρτωση
προφα-νές ότι από τη μια υφίσταται έντονα αλιευμάτων.
τις επιπτώσεις της λειψυδρίας και της ξη-
Οι Υδατοκαλλιέργειες αποτελούν σημαντικό
ρασίας, ενώ από την άλλη μπορεί να διαδρα-
κομμάτι της πρωτογενούς αγροτικής παραγω-
ματίσει σημαντικό ρόλο στην αειφόρο
γής παρουσιάζοντας, κατ’ αναλογία της
διαχείριση των υδάτινων πόρων.
παγκόσμιας τάσης, θετικούς ρυθμούς ανάπτυ-
Ως εκ τούτου θέματα που αφορούν στη ξηρό- ξης και καλής ποιότητας εξαγώγιμο προϊόν.
τητα (ερημοποίηση), τις πλημμύρες, την Συμβάλλουν σημαντικά στην παραγωγή
ποσότητα και την ποιότητα του νερού και τη αλιευτικών προϊόντων, στη μείωση του
γενικότερη διαχείριση των υδάτων θεωρού- αλιευτικού ελλείμματος και κατ’ επέκταση στη
νται πολύ σημαντικά. Επιπλέον, είναι πολύ μείωση του αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου,
σημαντικό να ενισχυθούν οι διαδικασίες στη δημιουργία θέσεων εργασίας και την
καταγραφής του νερού, αποθήκευσης και απασχόληση επιστημονικού προσωπικού,
διαχείρισης, να προωθηθεί η αύξηση της στην ανάπτυξη απομακρυσμένων περιοχών,
αποδοτικής χρήσης του νερού και η στην προσφορά ενός διατροφικού προϊόντος
προσαρμογή στις κλιματικές αλλαγές. οικονομικά προσιτού, υψηλής θρεπτικής αξίας
-235-

καθώς επίσης και στη διατήρηση ισορροπη-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 μένων και βέλτιστων διατροφικών συνη- Προβλήματα – Αδυναμίες
θειών.
Τα πιο σημαντικά προβλήματα του τομέα
Οι εννέα μονάδες θαλάσσιας υδατοκαλ- είναι:
λιέργειας δραστηριοποιούνται στην εντατική
 η έλλειψη συνολικής εθνικής μεσο-
εκτροφή ιχθύων σε κλωβούς ανοικτής
μακροπρόθεσμης Στρατηγικής.
θάλασσας και παράγουν ετησίως 4,300
 η χαμηλή παραγωγικότητα των γεωρ-
τόνους ψαριών ετησίως (τσιπούρα, λαυράκι,
γικών εκμεταλλεύσεων,
κρανιός, προσφυγούλα και λυθρίνι)
 το υψηλό κόστος παραγωγής και
Η υδατοκαλλιέργεια γλυκού νερού αφορά σε μεταφοράς, ιδίως για τα ευπαθή
επτά μονάδες παραγωγής μικρής κλίμακας, προϊόντα της γεωργίας
που χωροθετούνται στην οροσειρά του  το μικρό μέγεθος και ο πολυτε-
Τρόοδους και επικεντρώνονται στην πάχυνση μαχισμός των γεωργικών εκμεταλ-
των ειδών ιχθύων γλυκού νερού όπως είναι η λεύσεων
ιριδίζουσα πέστροφα και ο οξύρρυγχος.  η υποαπασχόληση, η γήρανση του
αγροτικού πληθυσμού και το χαμηλό
Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η ανάπτυξη
επίπεδο εκπαίδευσης των διαχειρι-
της υδατοκαλλιέργειας μπορεί να στηριχθεί
στών γεωργικών εκµεταλλεύσεων
στην προηγμένη έρευνα και βιοτεχνολογία.
 υποβάθμιση του φυσικού περιβάλ-
Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης λοντος

Η αξιοποίηση των ευρωπαϊκών συστημάτων  ο συνδυασμός του ξηρού / θερμού

ποιότητας Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης- κλίματος

ΠΟΠ και Τοπικής Γεωγραφικής Ένδειξης-ΤΓΕ  η χαμηλή γονιμότητα του εδάφους

είναι ελλιπής, καθότι η Κύπρος έχει εγγράψει  η έλλειψη νερού

μόνο δύο προϊόντα ως ΠΓΕ. Η περιορισμένη  η διαχείριση των αποβλήτων ζωικής

αξιοποίηση των συστημάτων αυτών, με παραγωγής

επακόλουθο τη μη ύπαρξη κατοχυρωμένων  οι περιορισμοί στην ανάπτυξη της

ονομασιών, οφείλεται σε διάφορους αλιείας

παράγοντες όπως:  οι χαμηλές επενδύσεις σε δραστη-

ριότητες έρευνας και καινοτομίας.
α) στη γραφειοκρατική χρονοτριβή και
στις πολύπλοκες διαδικασίες εξέτασης
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
αιτήσεων που υφίστανται/ακολουθούνται
σε εθνικό και Κοινοτικό επίπεδο και Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:
β) στην έλλειψη έρευνας, και κατ’
επέκταση επιστημονικών στοιχειών, που  Η αξιοποίηση των δυνατοτήτων σε ότι
να μπορούν να στηρίξουν ονομασίες αφορά στα προϊόντα ονομασίας
προϊόντων. προέλευσης και κατ’ επέκταση
αύξηση της προστιθέμενης αξίας

Βασικά Χαρακτηριστικά λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηρι-

στικών των ορεινών περιοχών και
Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
των παραδοσιακών μεθόδων παρα-
υφιστάμενη κατάσταση του συστήματος
γωγής
υγείας στην Κύπρο είναι:
 Η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας
ειδικών προϊόντων με έμφαση στα
βιολογικά προϊόντα, τα αρωματικά
-236-

φυτά και τα φρέσκα λαχανικά

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  Η αξιοποίηση της διαθέσιμης γης που
δεν έχει επιβαρυνθεί από εντατικά
γεωργικά συστήματα και τη χρήση
αγροχημικών εισροών και η οποία
δυνητικά μπορεί να αποδόσει περι-
βαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά
ωφέλη. Η ανάπτυξη εκτατικών
γεωργικών συστημάτων σε ανεκμε-
τάλλευτες εκτάσεις – μπορεί
συμβάλει στη διαφοροποίηση
κυπριακών αγροτροφίμων
θρεπτικής αξίας.
 Η διασύνδεση του αγροτικού τομέα
με τον τριτογενή τομέα
συνεργειών και οργανωμένης καθετο-
ποίησης της αλυσίδας παραγωγής,
που να λειτουργεί συμπληρωματικά
και αλληλοβοηθητικά. Ειδικότερα, η
προώθηση των αγροτικών προϊόντων
στην τουριστική αγορά με έμφαση
στην αξιοποίηση των γαστρονομικών
ανάπτυξη αποτέλεσε σημείο αναφοράς των ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
συζητήσεων. Με τον όρο «πολυλειτουργικό- ΕΞΥΠΝΗΣ
τητα» καλύπτονται οι πολλαπλές λειτουργίες ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
που επιτελεί η γεωργία στην ύπαιθρο πέραν ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
της παραγωγής τροφίμων και πρώτων υλών.
Συμπεριλαμβάνει δηλαδή λειτουργίες όπως η
παροχή περιβαλλοντικών υπηρεσιών, η
διαμόρφωση του τοπίου, η προστασία της
να βιοποικιλότητας, η διατροφική ασφάλεια και η
των συμβολή της στην βιώσιμη ανάπτυξη των
υψηλής αγροτικών περιοχών. Εκτιμάται ότι η γεωρ-
γία, παρότι παρεμποδίζεται από πολύπλοκες
διαρθρωτικές αδυναμίες, μπορεί να παίξει
μέσω καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του
αγροτικού τοπίου, αλλά και στην ανάπτυξη
των αγροτικών περιοχών με τον εμπλουτισμό
των οικονομικών δραστηριοτήτων.
Η Ομάδα Εστίασης σημείωσε τις ακόλουθες
προτεραιότητες για την Γεωργία - Τρόφιμα:
 τον εκσυγχρονισμό της μεταποίησης

δυνατοτήτων που πηγάζουν από τα των γεωργικών προϊόντων και την

μοναδικά τοπικά προϊόντα. ενσωμάτωση συστημάτων ποιότητας,

 Η ανάδειξη και προώθηση μοναδικών  την προώθηση προϊόντων ονομασίας

τοπικών προϊόντων μέσα από δίκτυα προέλευσης και τη διασύνδεση τους

συνεργασίας τα οποία θα δημιουρ- με την τουριστική βιομηχανία,

γήσουν πρότυπα σημεία πώλησης  αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και

τοπικά ή/και διεθνώς, διασφαλίζοντας ιδιαίτερα των Βιοτεχνολογιών, ΤΠΕ

έτσι πως η προστιθέμενη αξία θα και Ρομποτικής στη Γεωργία,

παραμείνει στους παραγωγούς. Υδατοκαλλιέργεια και Κτηνοτροφία,

 Η ανάπτυξη της «οικολογικής  τη διασφάλιση της ποιότητας,

γεωργίας» στις ορεινές και ημιορεινές ασφάλειας και επάρκειας των

περιοχές με στόχο την παραγωγή τροφίμων

τροφίμων εγγυημένης ποιότητας, που  την εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών

να καλύπτουν τις απαιτήσεις του σίτισης των ζώων

σύγχρονου καταναλωτή.  την αντιμετώπιση των επιπτώσεων

 Η βελτίωση των μεθόδων τυπο- των κλιματικών αλλαγών στη

ποίησης, αποθήκευσης, συσκευασίας γεωργία και τα τρόφιμα,

και διανομής των προϊόντων.  την αποτελεσματική αξιοποίηση των

 Η αξιοποίηση των βιοτεχνολογιών οικοσυστημάτων,

στην ανάπτυξη της υδατοκαλλιέγειας.  τη βέλτιστη αξιοποίηση υδάτινων

πόρων,
 τη χρήση ανανεώσιμων πηγών
Πλαίσιο Προτεραιοτήτων
ενέργειας,
Η ενίσχυση της πολυλειτουργικής γεωργίας  την προώθηση της μεταφοράς
στο ευρύτερο πλαίσιο της αειφορικής προ- γνώσεων και καινοτομίας και της
-237-

σέγγισης για την ολοκληρωμένη αγροτική επαγγελματικής εκπαίδευσης στη

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 γεωργία, τη δασοκομία και τις
αγροτικές περιοχές.

Πέρα από την κατάρτιση σε βέλτιστες πρακτικής

παραγωγής θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση σε
προγράμματα κατάρτισης που αφορούν στην
εμπορία και προώθηση αγροτικών προϊόντων, την
προώθηση σε τοπικές αγορές, την ανάπτυξη μικρών
αλυσίδων εφοδιασμού, την ενδυνάμωση ομάδων
παραγωγών και διεπαγγελματικών οργανώσεων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, τις απόψεις που

εξέφρασαν τα μέλη της Ομάδας Εστίασης τόσο
γραπτώς όσο και στη διάρκεια του θεματικού
εργαστηρίου, η Ομάδα Μελέτης προσδιόρισε το
βαθμό σημασίας των θεματικών ενοτήτων σύμφωνα
με τον Πίνακα 9.6.
-238-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΒΑΘΜΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ
ΣΗΜΑΣΙΑΣ ΕΞΥΠΝΗΣ
Α Ανταγωνιστικότητα Γεωργικής και Κτηνοτροφικής Παραγωγής ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Α.1 Νέες Τεχνολογίες, ΤΠΕ και Ρομποτική στην γεωργική και αγροτική παραγωγή ΥΨΗΛΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Αξιοποίηση Βιοτεχνολογιών στη Γεωργία, Υδατοκαλλιέργεια και

Α.2 Κτηνοτροφία - αύξηση αποδοτικότητας φυτών και ζώων, χρήση βιολογικών πόρων στα ΥΨΗΛΟΣ
συστήματα καλλιέργειας και κτηνοτροφίας, μοριακή γενετική και αναπαραγωγή φυτών

Αειφόρος εντατικοποίηση της παραγωγής τροφίμων και της ανθεκτικότητας

Α.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
των γεωργικών συστημάτων – Διαχείριση χρήσης γης: «land sparing vs land sharing»

Προώθηση προϊόντων ονομασίας προέλευσης, γεωγραφικής ένδειξης και

Α.4 ΥΨΗΛΟΣ
παραδοσιακών προϊόντων.

Β Ποιότητα και Ασφάλεια Τροφίμων

Αντιμετώπιση Κινδύνων Διατροφικής Αλυσίδας σε όλα τα στάδια: αγρόκτημα,

Β.1 ΥΨΗΛΟΣ
συγκομιδή, μεταφορά, μεταποίηση, αγορές, καταναλωτής.

Ασφάλεια και ποιότητα τροφίμων: δείκτες παρακολούθησης, συστήματα ανάλυσης

Β.2 ΥΨΗΛΟΣ
κινδύνων και κρίσιμων σημείων ελέγχου, μεταβολικό προφίλ τροφίμων κα.

Ανάλυση, βελτιστοποίηση, αξιολόγηση της διαδικασίας επεξεργασίας της

Β.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
τροφής µε έµφαση στο χηµικό και µικροβιολογικό έλεγχο.

Β.4 Αντιμετώπιση τροφιμογενών νόσων ΜΕΣΑΙΟΣ

Γ. Ανάπτυξη Φυτών και Ζώων

Συστήματα παρακολούθησης ασθενειών φυτών, ζώων, ιχθυοκαλλιεργειών:

Γ.1 ΜΕΣΑΙΟΣ
επιπτώσεις στην παραγωγικότητα και την αναπαραγωγή.

Βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης και σίτισης ζώων προς διασφάλιση ασφάλειας

Γ.2 ΥΨΗΛΟΣ
και ποιότητας ζωικών προϊόντων.

Γ.3 Αντιμετώπιση μικροβιακής αντοχής ζώων ΜΕΣΑΙΟΣ

Μείωση επιπτώσεων των παρασίτων και των ασθενειών στις καλλιέργειες και
Γ.4 τα συστήματα κτηνοτροφίας - ανάπτυξη γονιδίων ανθεκτικότητας και παρεμπόδιση της ΧΑΜΗΛΟΣ
φθοράς.

Δ. Κλιματικές Αλλαγές: Γεωργία και Τρόφιμα

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις αγρο-κλιματικές ζώνες Κύπρου:

ολοκληρωμένο σύστημα παρακολούθησης, μοντέλα προσομοίωσης, ανίχνευσης και
Δ.1 ΥΨΗΛΟΣ
παρακολούθησης παραγωγής των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας με χρήση
γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών.

Δ.2 Κλιματική αλλαγή και υγεία ζώων και φυτών – αντιμετώπιση συναφών κινδύνων ΧΑΜΗΛΟΣ

Ολοκληρωμένη ανάλυση κινδύνου των συστημάτων τροφίμων : αστάθεια

Δ.3 λόγω φυσικών φαινομένων και συσχετισμός με αγορά - ποσοτικοποίηση επιπτώσεων στη ΥΨΗΛΟΣ
διαθεσιμότητα πόρων για επαρκή παραγωγή, ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων.

Αναδυομένοι ή επαναδυομένοι ρυπαντές τροφίμων (πχ νέες μυκοτοξίνες,

Δ.4 ΜΕΣΑΙΟΣ
υπολείμματα νέων φυτοφαρμάκων, φαρμακευτικών ουσιών, νιτρικά και βαρέα μέταλλα).

Ε. Περιβάλλοντική και Κοινωνικο - Οικονομική Διάσταση

Αποτελεσματική αξιοποίηση βιοποικιλότητας και οικοσυστημάτων:

αξιολόγηση αλληλεπιδράσεων και βιώσιμη διαχείριση παραγωγής τροφίμων, αποδοτική
Ε.1 ΥΨΗΛΟΣ
χρήση σε εντατικά γεωργικά συστήματα κα. Αειφόρος Διαχείριση Πόρων και Αποβλήτων:
διαχείριση εδάφους, υδάτινων πόρων, ζωικών αποβλήτων, ανακυκλωμένου νερού κα.

Ε.2 Ποιότητα εδάφους: οργανική ύλη, υδατικές ανάγκες, γονιμότητα ΜΕΣΑΙΟΣ Πίν. 9.6.
Πίνακας με τις
Ορθολογική χρήση πρώτων υλών: συγκριτική αξιολόγηση κόστους παραγωγής, Θεματικές Περιοχές
Ε.3 ΜΕΣΑΙΟΣ
συνολικής απόδοσης και αποτελεσματικότητας. του Τομέα Γεωργίας
Βέλτιστη αξιοποίηση υδάτινων πόρων: αντιμετώπιση ρυπαντών, διασφάλιση - Τροφίμων και ο
Ε.4 ΥΨΗΛΟΣ Βαθμός Σημασίας
ποιότητας, βέλτιστη χρήση και εξοικονόμηση υδάτινων αποθεμάτων.
τους σύμφωνα με
Ε.5 Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην γεωργική παραγωγή. ΥΨΗΛΟΣ τα Αποτελέσματα
του Σχετικού
Ε.6 Ενεργειακές καλλιέργειες – βιοντίζελ /βιοαιθανόλη /στερεά καύσιμα από βιομάζα ΜΕΣΑΙΟΣ Εργαστηρίου.
Αλλαγές στις συνήθειες των καταναλωτών: επιπτώσεις στον τρόπο παραγωγής
Ε.7 ΜΕΣΑΙΟΣ
προϊόντων, στη ζήτηση και διαθεσιμότητα προϊόντων κα
-239-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Με τη χρήση
των ΤΠΕ μπορούν να ενισχυθούν και να
9.9. Τεχνολογίες γίνουν πιο ανταγωνιστικές.
Πληροφορικής και Ταυτόχρονα, το διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό
Επικοινωνιών εμπόριο προσφέρει νέες δυνατότητες στις
μικρές επιχειρήσεις οι οποίες μπορούν να
Ο ρόλος των Τεχνολογιών Πληροφορίας και
εκμεταλλευτούν την παγκόσμια αγορά και να
Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στην παγκόσμια και
προωθήσουν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες
εγχώρια ανάπτυξη είναι εξαιρετικά κρίσιμος,
τους στο εξωτερικό. Επίσης, το Διαδίκτυο, τα
καθώς επηρεάζει σε σημαντικό βαθμό όλες
κοινωνικά δίκτυα και η καινοτομία δημιουρ-
σχεδόν τις πτυχές της σύγχρονης πολιτικής,
γούν ευκαιρίες για τη δημιουργία νέων επιχει-
οικονομικής, κοινωνικής και πολιτιστικής
ρήσεων.
ζωής. Οι ΤΠΕ χαρακτηρίζονται από ταχεία
διαφοροποίηση και συνεχή ανάπτυξη και Παράλληλα, σε μελέτη που έγινε από την

αποτελούν την κύρια πηγή της συχνής εταιρεία KPMG για λογαριασμό του Υπουρ-

μεταβολής του τρόπου λειτουργίας των γείου Οικονομικών, διαφάνηκε ότι η μείωση

επιχειρήσεων, της υλοποίησης των συνδιαλ- του διοικητικού φόρτου στις επιχειρήσεις από
λαγών, της πρόσβασης σε πληροφορίες και τη χρήση των ΤΠΕ θα οδηγήσει σε

υπηρεσίες, της καθημερινής επικοινωνίας, της εξοικονόμηση 700 εκατ. ευρώ/ετησίως. Από

ψυχαγωγίας, εξυπηρέτησης των πολιτών κοκ. την άλλη, αν οι πληρωμές των επιχειρήσεων
στα Τμήματα Εσωτερικών Προσόδων και
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι ΤΠΕ
Κοινωνικών Ασφαλίσεων γίνονταν ηλεκτρονι-
βρίσκονται στο επίκεντρο της Στρατηγικής
κά, η Κυβέρνηση θα εξοικονομούσε περίπου
«Ευρώπη 2020» και αποτελούν μία από τις
4,5 εκ. Ευρώ ετησίως.
επτά εμβληματικές πρωτοβουλίες της
Στρατηγικής, διαδραματίζοντας βασικό ρόλο Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας

στην επιτυχή υλοποίησή της. «ο εκσυγχρονισμός του δημόσιου τομέα και η

μείωση του διοικητικού φόρτου βοηθά στην
απελευθέρωση πόρων προς περισσότερο
Ο ρόλος των ΤΠΕ στην Οικονομία
παραγωγικές δραστηριότητες, αυξάνοντας
Τα οφέλη από την υλοποίηση μιας την ανταγωνιστικότητα των υφιστάμενων
ολοκληρωμένης ψηφιακής στρατηγικής είναι επιχειρήσεων και δίνοντας δυνατότητες για τη
πολλά και αφορούν τόσο την οικονομική δημιουργία νέων επιχειρήσεων, με αποτέ-
άνθιση όσο και την κοινωνική αναβάθμιση λεσμα να βοηθά στην αύξηση του ΑΕΠ της
των πολιτών. Η υλοποίηση της ψηφιακής Κύπρου».
στρατηγικής της Κύπρου θα συμβάλει στη
Η ψηφιακή επιχειρηματικότητα και η προώ-
δημιουργία έξυπνης, διατηρήσιμης και χωρίς
θηση της χρήσης των ΤΠΕ από τον ιδιωτικό
αποκλεισμούς οικονομίας και κοινωνίας στα
τομέα, μπορεί να ωθήσει τις επιχειρήσεις να
πλαίσια της Στρατηγικής για την Ευρώπη
αυξήσουν την παραγωγικότητα τους με την
2020.
εισαγωγή καινοτόμων πρακτικών. Στο σύγ-
Στη νέα ψηφιακή εποχή οι Τεχνολογίες των χρονο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον με τις
Πληροφοριών και των Επικοινωνιών (ΤΠΕ) μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες να αναλαμβά-
παίζουν κυρίαρχο ρόλο σε οποιαδήποτε νουν τα ηνία δημιουργείται η επιτακτική
επιχειρηματική δράση, ενισχύοντας τους ανάγκη για ενίσχυση των ΜμΕ με τη χρήση
στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. των ΤΠΕ.
Είναι γεγονός ότι η ραχοκοκαλιά της
-240-

οικονομίας της Κύπρου είναι οι μικρομεσαίες

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΤΠΕ και Απασχόληση Ο τομέας των ΤΠΕ αποτελεί μια ευχάριστη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
έκπληξη καθώς ο σχεδισμός και υιοθέτηση ΕΞΥΠΝΗΣ
Η αναγκαιότητα απόκτησης ηλεκτρονικών
(2012) της Ψηφιακής Στρατηγικής της ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
δεξιοτήτων από όλους τους πολίτες αυξάνεται
Κύπρου για την περίοδο 2014-2020 αποτελεί ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ολοένα και περισσότερο στη σύγχρονη
μια ολοκληρωμένη προσέγγιση. Η Ψηφιακή
ψηφιακή κοινωνία, όπου οι παραδοσιακές
Στρατηγική βασίστηκε στο ψηφιακό θεματο-
θέσεις εργασίας αντικαθιστώνται από νέες
λόγιο και αφορά στην περίοδο 2011-2020. Το
θέσεις εργασίας υψηλότερων απαιτήσεων σε
όραμα της είναι όπως «οι ΤΠΕ στηρίξουν την
γνώσεις ΤΠΕ. Σύμφωνα με την ΕΕ, στο εγγύς
ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της
μέλλον το 90% των θέσεων εργασίας θα
οικονομίας και τη συμμετοχή των πολιτών
απαιτεί κάποιου είδους ψηφιακές δεξιότητες.
στο κοινωνικό, πολιτισμικό και πολιτικό
Η ζήτηση στην ΕΕ για εργαζόμενους υψηλής γίγνεσθαι».
εξειδίκευσης στις ΤΠΕ αυξάνεται κατά 3%
Η Στρατηγική περιλαμβάνει έξι στρατηγικούς
ετησίως και η ΕΕ υπολογίζει ότι μέχρι το 2015
στόχους:
θα υπάρχουν διαθέσιμες 900.000 μέχρι 1εκ.
θέσεις εργασίας στον τομέα των ΤΠΕ. Όπως  Τη σύνδεση όλης της Κύπρου με
αναφέρεται και στο Στόχο 3 της Ψηφιακής δίκτυα υψηλών ταχυτήτων, έτσι ώστε
Στρατηγικής η ενδυνάμωση του ανθρώπινου όλοι οι πολίτες να έχουν τη δυνα-
δυναμικού με την εκπαίδευση και επιμό- τότητα πρόσβασης σε ευρυζωνικές
ρφωση όλων των πολιτών συμπεριλαμβανο- υποδομές και υπηρεσίες υψηλής
μένων των ευάλωτων ομάδων του πληθυ- ποιότητας και ταχύτητας με ασφά-
σμού, για να μπορούν να χρησιμοποιούν τις λεια.
ΤΠΕ και τα ψηφιακά μέσα για σκοπούς  Τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό της
εργασίας και για τη διεκπεραίωση των Κυβέρνησης και την παροχή αποτε-
καθημερινών τους συναλλαγών. λεσματικών και αποδοτικών δημόσιων
ηλεκτρονικών υπηρεσιών προσβάσι-
Η οικονομική παγκοσμιοποίηση και η
μων σε όλους,
ανάπτυξη μιας κοινωνίας της γνώσης και των
 Την ενδυνάμωση του ανθρώπινου
πληροφοριών σε σχέση με την εξέλιξη των
δυναμικού με την εκπαίδευση και
τεχνολογιών υποστήριξης επηρεάζουν βαθιά
επιμόρφωση όλων των πολιτών
την κυπριακή οικονομία. Οι παράγοντες αυτοί
συμπεριλαμβανομένων των ευάλω-
προσφέρουν νέες δυνατότητες για δράση, οι
των ομάδων του πληθυσμού, για να
οποίες αποκτούν συγκεκριμένη μορφή με τα
μπορούν να χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ
νέα επαγγέλματα. Η επαναλαμβανόμενη
και τα ψηφιακά μέσα για σκοπούς
μεταμόρφωση των δραστηριοτήτων και της
εργασίας και για τη διεκπεραίωση των
απασχόλησης οδηγεί στην ανάπτυξη νέων
καθημερινών τους συναλλαγών,
ικανοτήτων, σε οργανωτικές αλλαγές μέσα
 Την ηλεκτρονική εκπαίδευση και
στις εταιρίες και στην ανανέωση των γνώ-
μάθηση,
σεων.
 Την προώθηση της χρήσης των ΤΠΕ
από τον ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε οι
Ψηφιακή Στρατηγική Κύπρου 2014-
επιχειρήσεις να αυξήσουν την παρα-
2020
γωγικότητα τους με την εισαγωγή
Όπως διαφάνηκε στη φάση της Ανάλυσης της καινοτόμων πρακτικών, και
3
S Cy ένα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η  Τη λήψη μέτρων που θα βοηθήσουν
έλλειψη τομεακών στρατηγικών ανάπτυξης. στην πράσινη ανάπτυξη, όπου η
χρήση των ψηφιακών τεχνολογιών
-241-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών
αερίων του θερμοκηπίου.
Ο ευρύτερος στόχος της
Στρατηγικής της Κύπρου «είναι να επιτευχθεί
η επαναδραστηριοποίηση και αναδιάρθρωση
της Κυπριακής οικονομίας και η δημιουργία
νέων θέσεων εργασίας». Για τον καθένα από
τους προαναφερθέντες έξι στρατηγικούς στο-
χους περιλαμβάνονται μέτρα και δράσεις που
υλοποιούν τους στόχους αυτούς. Σύμφωνα
με αυτή την ιεράρχηση έχουν καθοριστεί οι
πιο σημαντικές δράσεις που πρέπει
προωθηθούν σε σχέση με κάθε Μέτρο.
Από πλευράς έρευνας και καινοτομίας στην
Κύπρο, οι τομείς των ΤΠΕ εμφανίζουν σημα-
ντική δραστηριότητα και υπήρξαν η βάση της
επιτυχούς συμμετοχής της Κύπρου στο 5οΠΠ,
6οΠΠ και 7οΠΠ της ΕΕ για Έρευνα και
Τεχνολογική Ανάπτυξη. Θεωρούνται από τους
επιστημονικούς τομείς στους οποίους
Κύπρος διαθέτει ικανή υποδομή και ανθρώπι-
νο δυναμικό για να αναπτύξει υψηλού και
διεθνούς επιπέδου ερευνητικές και καινοτομι-
κές δραστηριότητες.
Αξίζει να σημειωθεί ότι όλα τα Πανεπιστήμια
της Κύπρου (3 δημόσια και 5 ιδιωτικά)
προσφέρουν σχετικά προγράμματα σπουδών:
Πληροφορική, Μηχανική Η/Υ, Πληροφοριακά
Συστήματα, Τεχνολογία Πληροφορικής και
Μηχανική Λογισμικού. Παράλληλα, πάνω από
1.100 φοιτητές παρακολουθούν
προγράμματα σπουδών στο εξωτερικό. Αυτό
σημαίνει ότι ένας σημαντικός
Κυπρίων ολοκληρώνει σπουδές στις ΤΠΕ.
Βάσει του Στόχου 4 της
Στρατηγικής «οι ΤΠΕ εισάγονται στην εκπαί-
δευση όχι μόνο ως γνωστικό αντικείμενο,
αλλά πολύ περισσότερο ως
εργαλείο που στοχεύει στην αναβάθμιση και
αναδιαμόρφωση της μαθησιακής διαδικασίας.
Ως εκ τούτου, προτείνεται η επικέντρωση σε
δράσεις που αφορούν την ψηφιακή παιδεία
για περαιτέρω αναβάθμιση, εμπλουτισμό και
ριζική αναδιαμόρφωση της μαθησιακής
-242-
διαδικασίας».
Βασικά Χαρακτηριστικά
Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
Ψηφιακής υφιστάμενη κατάσταση της δραστηριοποίησης
της Κύπρου σε θέματα Τεχνολογιών Πληρο-
φορίας και Επικοινωνιών είναι:
Προβλήματα - Αδυναμίες
Περιορισμένη Βιομηχανία στον Τομέα των
ΤΠΕ:
Ο τομέας χαρακτηρίζεται από το μικρό
να μέγεθος της βιομηχανίας και πιθανή περαιτέ-
ρω σμίκρυνσή του λόγω της οικονομικής
κρίσης.
Επιβάλλεται συνεπώς για σκοπούς αύξησης
της ανταγωνιστικότητας και παραγωγικότη-
τας, η στήριξη της βιομηχανίας και η ενδυνά-
μωσή της όπου καθίσταται δυνατόν για
προώθηση της ενασχόλησης με δραστηριό-
η τητες έρευνας και καινοτομίας, μεγιστοποίηση
της δοκιμής αλλά και εκμετάλλευσης αποτε-
λεσμάτων.
Επιπτώσεις Οικονομικής Κρίσης:
Στα μειονεκτήματα στον Τομέα των ΤΠΕ
προστίθεται και η οικονομική κρίση που
διέρχεται ο τόπος, η οποία προκαλεί επιδείνω-
ση στον τομέα των επενδύσεων και αύξηση
της προσπάθειας περιορισμού του λειτουργι-
κού κόστους των επιχειρήσεων.
σχετικά Έλλειψη Συνεργασίας Φορέων
Παρατηρείται έλλειψη εκτενούς συνεργασίας
αριθμός και δια-λειτουργικότητας μεταξύ των Φορέων
που εμπλέκονται στο τομέα: επιχειρήσεις,
Ψηφιακής δημόσιος τομέας, ακαδημαϊκά και άλλα ιδρύ-
ματα.
Όσο αφορά σε θέματα έρευνας και καινοτο-
δυναμικό μίας, το πιο πάνω παρατηρείται τόσο από την
κυπριακή συμμετοχή στο ΠΠ της Ε.Ε. αλλά
και σε άλλες σχετικές δραστηριότητες της
Κύπρου στις ΤΠΕ όπου, ενώ τα Ακαδημαϊκά
και άλλα ιδρύματα καθώς και οι επιχειρήσεις
έχουν αποδείξει στο παρελθόν σημαντική
διεθνή δικτύωση, η συνεργασία μεταξύ
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Φορέων της Κύπρου παραμένει σε χαμηλά  η αυξημένη συνεργασία μεταξύ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
επίπεδα. Πανεπιστημίων και Βιομηχανίας, ΕΞΥΠΝΗΣ
 το μικρό μέγεθος της χώρας που ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Xαμηλή και Μη-Δημιουργική Χρήση των ΤΠΕ
επιτρέπει τη γρήγορη μεταφορά ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Πολίτες, ΜΜΕ και βασικοί τομείς της οικο- τεχνολογίας, και
νομίας δεν χρησιμοποιούν σε ικανοποιητικό  ο ιδιαίτερα ανεπτυγμένος Τομέας
βαθμό τις ψηφιακές τεχνολογίες ή δεν Υπηρεσιών στην Κύπρο ο οποίος
επωφελούνται από αυτές. Η ψηφιακή διάστα- προσφέρει γόνιμο έδαφος για εφαρ-
ση δεν είναι συνδεδεμένη με τα πιο σημαντι- μογή των αποτελεσμάτων Έργων
κά και πιεστικά θέματα που αντιμετωπίζει η έρευνας και καινοτομίας σε θέματα
Κύπρος, όπως η διαχείριση του υδατικού ΤΠΕ.
δικτύου, οι μεταφορές, η υγεία κτλ.
Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω η Ομάδα
Έλλειψη Πρωτοβουλιών για Ανάπτυξη Εστίασης προσδιόρισε τις θεματικές ενότητες
Ψηφιακού Περιβάλλοντος του Πίνακα 9.7. ως το πλέον πιθανό πλαίσιο

Οι υφιστάμενες ψηφιακές πολιτικές και ανάπτυξης των ΤΠΕ στο κυπριακό χώρο.

δράσεις δεν έχουν συντονισμό, συνέχεια και Βεβαίως, και δεδομένου ότι οι ΤΠΕ έχουν

συνοχή οπότε τα αποτελέσματα δεν είναι αναδειχθεί ως οριζόντια προτεραιότητα,

εμφανή. οποιαδήποτε εφαρμογή ΤΠΕ με θετικό
εντίκτυπο στην οικονομία και κοινωνία είναι
Είναι απαραίτητη μια δυναμική, ολοκληρωμέ-
καλοδεχούμενη.
νη και συντονισμένη προσέγγιση που θα
βελτιώσει κατά πολύ την «ψηφιακή Κύπρο».

Πλεονεκτήματα – Προοπτικές

Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου

μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:

 η ιδιαίτερα ικανοποιητική συμμετοχή

Κυπριακών Φορέων στο 7ο ΠΠ με
εξασφάλιση χρηματοδότησης πέραν
των 18 εκατομμυρίων, η οποία
καθιστά τις ΤΠΕ ως το πιο επιτυ-
χημένο Πρόγραμμα για την Κύπρο,
 η εξειδίκευση και εμπειρία που έχει
αποκτηθεί από ερευνητές και Φορείς
σε συγκεκριμένους τομείς η οποία
επιτρέπει μεταξύ άλλων τη διεπιστη-
μονικότητα,
 το υψηλού επίπεδου ανθρώπινο δυ-
ναμικό στον Τομέα των ΤΠΕ,
 η εκτενής δικτύωση της Κυπριακής
ερευνητικής κοινότητας με Φορείς
του εξωτερικού,
 οι υψηλού επιπέδου ερευνητικές
υποδομές που έχουν αποκτηθεί στην
Κύπρο τα τελευταία χρόνια,
-243-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ

Α Οριζόντιες Εφαρμογές ΤΠΕ

Ηλεκτρονικός Τουρισμός και Πολιτισμός: τηλε-εξυπηρέτηση, διαδικτυακά παρατηρητήρια, Ηλ.

Α.1 συστήματα διαχείρισης και προώθησης προϊόντος, ψηφιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς, τρισδιάστατα
απεικόνιση κα.

Ψηφιακή Παιδεία: εξ’ αποστάσεως διδασκαλία, ηλεκτρονικά υποβοηθούμενη και αλληλεπιδραστική μάθηση
Α.2
κα.

Ηλεκτρονική Υγεία και Ποιότητα Ζωής: πληροφοριακά και ενοποιημένα συστήματα διαχείρισης υγείας,
Α.3 τηλε-ιατρικές εφαρμογές, τηλε-εξέταση, ηλεκτρονική ενσωμάτωση και υποβοήθηση, αυτόνομη διαβίωση
υποβοηθούμενη από ΤΠΕ, καινοτόμες διαγνωστικές απεικονιστικές προσεγγίσεις κα.

Προαγωγή Οικολογικών Τεχνολογιών: Ευφυή Συστήματα Μεταφορών, Διαχείρισης Νερού, Εφαρμογές

Α.4
ασφάλειας, διαχείρισης και παρακολούθησης του περιβάλλοντος, Ευφυείς Ενεργειακές Εφαρμογές κα.

Ψηφιακή Διακυβέρνηση, Εργασία και Επιχειρηματικότητα: Πληροφοριακά συστήματα -

Α.5 υπηρεσίες για εξυπηρέτηση των πολιτών, Ενοποιημένα συστήματα διαχείρισης δημόσιων υπηρεσιών, Τηλε-
εργασία, Ηλεκτρονικό εμπόριο κα.

Β. Τεχνολογίες Επικοινωνιών

Β.1 Δίκτυα: ασφάλεια, υψηλή χωρητικότητα, ευελιξία, διαχείριση δικτύων.

Ασύρματες και Δορυφορικές Επικοινωνίες: Ασύρματα και κινητά δίκτυα νέας γενιάς, Κινητά
Β.2
ευρυζωνικά δίκτυα επικοινωνίας, Εφαρμογές δικτύων 4ης γενιάς.

Μέσα Μετάδοσης Υψηλών Ταχυτήτων: Δίκτυα οπτικών ινών, Φωτονικά δίκτυα επικοινωνίας, Νέες
Β.3
εφαρμογές με οπτικές ίνες.

Γ. Τεχνολογίες Πληροφορικής

Γ.1 Λογισμικό: ανάπτυξη καινοτόμων λογισμικών, εφαρμογές πολυμέσων και γραφικών, τεχνολογίες διαχείρισης
Πίν. 9.7. γνώσης και περιεχομένου - big data, language technologies, νέες διαδικτυακές εφαρμογές -. cloud services.
Πίνακας με τις
Θεματικές Περιοχές Υλικό: ευφυή συστήματα και εφαρμογές, βελτίωση υλικού και επεξεργαστικής ισχύος, υπολογιστικά συστήματα
του Τομέα Γ.2
υψηλής απόδοσης, δια-λειτουργικότητα συστημάτων.
Τεχνολογιών
Πληροφορίας και
Επικοινωνιών Δ. Μελλοντικές Τεχνολογίες
σύμφωνα με τα
Αποτελέσματα του Αναδυόμενες Τεχνολογίες Μέλλοντος: καινοτόμες και ριζικά νέες ιδέες, χρήσεων και προοπτικών στον
Σχετικού Δ.1 τομέα των ΤΠΕ ή/και σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς/τεχνολογικούς κλάδους για επίλυση κοινωνικών
Εργαστηρίου. προβλημάτων και προκλήσεων
-244-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ανάπτυξη στη διευρυμένη ΕΕ, η οποία ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
βασίσθηκε στο πλαίσιο της αειφόρου ΕΞΥΠΝΗΣ
9.10. Περιβάλλον ανάπτυξης που θεσπίστηκε το 2001. Βασικός ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στόχος της αναθεωρημένης στρατηγικής ήταν ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η σχέση της οικονομικής δραστηριότητας με η προστασία του περιβάλλοντος και ειδικότε-
το περιβάλλον είναι άμεση και καθοριστική. ρα η διατήρηση της αειφορίας της γης και της
Κάθε οικονομική δραστηριότητα, ανάμεσά βιοποικιλότητάς της. Η ανανεωμένη στρατηγι-
τους ο τουρισμός, οι κατασκευές, η ενέργεια, κή αποβλέπει στον προσδιορισμό και στην
η γεωργία, οι μεταφορές κ.λπ συσχετίζονται ανάπτυξη δράσεων με βασικές επιδιώξεις τη:
άμεσα με το περιβάλλον και τους φυσικούς
i. συνεχή βελτίωση της ποιότητας ζωής,
πόρους που είναι απαραίτητοι για την ανά-
τόσο της σημερινής γενιάς, όσο και
πτυξή τους.
των επόμενων γενεών, μέσα από την
Η εν λόγω διασύνδεση, αν και συνήθως επι- αποτελεσματική χρήση και διαχείριση
βαρύνει αρνητικά το περιβάλλον, σε κάποιες των πόρων,
περιπτώσεις μπορεί να αποτελέσει αφορμή ii. προστασία του περιβάλλοντος μέσα
για ορθή διαχείριση και προστασία του, με από την πρόληψη και τη μείωση της
την προϋπόθεση ότι η ανάπτυξη είναι αποτέ- ρύπανσης και την προώθηση αειφό-
λεσμα ορθολογικού σχεδιασμού και βασίζεται ρων προτύπων κατανάλωσης και
στις αρχές της αειφορίας, που επιδιώκει τη παραγωγής, ώστε να αποσυνδεθεί η
διατήρηση στο διηνεκές των περιβαλλοντι- οικονομική μεγέθυνση από την υπο-
κών, κοινωνικών και οικονομικών πόρων του βάθμιση του περιβάλλοντος, και
πλανήτη. iii. κοινωνική και εδαφική συνοχή μέσα
από την προώθηση μιας υγιούς,
Ευρωπαϊκό Πλαίσιο ασφαλούς και δίκαιης κοινωνίας.

Στην κατεύθυνση αυτή, ήδη από το 2001 στο Μέσα από την πολιτική για την προστασία του
Γκέτεμποργκ της Σουηδίας η ΕΕ υιοθέτησε περιβάλλοντος, η ΕΕ επεδίωξε τη διασφάλιση
την πρώτη Στρατηγική της Ευρωπαϊκής της φυσικής κληρονομιάς της ηπείρου. Η
Ένωσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη κατά τη διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος,
σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στους δηλαδή των φυσικών οικοτόπων και της
κυριότερους στόχους της στρατηγικής αυτής άγριας πανίδας και χλωρίδας αποτελούν
συγκαταλέγονται μεταξύ άλλων και ο «ουσιαστικό στόχο γενικού ενδιαφέροντος»
περιορισμός των επιπτώσεων της κλιματικής και για το λόγο αυτό εξεδόθησαν σχετικές
αλλαγής, η βελτίωση της βιώσιμης διαχείρι- Οδηγίες:
σης των φυσικών πόρων, η ανάσχεση της
 Με την Οδηγία 79/409/EΚ «περί
απώλειας της βιοποικιλότητας και ο περιορι-
διατήρησης των άγριων πτηνών», τα
σμός των δυσμενών περιβαλλοντικών συνε-
κράτη μέλη υποχρεώνονται να
πειών του τομέα των μεταφορών.
διατηρήσουν τους πληθυσμούς των
Το 2005 επανεξετάστηκε από την ΕΕ η άγριων πτηνών και να διασφαλίσουν
υιοθετημένη Στρατηγική για την Αειφόρο επαρκή έκταση και ποικιλία βιοτόπων
Ανάπτυξη. Κατά τη διάρκεια αυτής της ώστε να επιτευχθεί η προστασία τους.
διαδικασίας προέκυψε η ανάγκη για τον  Με την Οδηγία 85/337/EΟΚ «εκτί-
καθορισμό των Εθνικών Στρατηγικών για την μηση των επιπτώσεων ορισμένων
αειφόρο ανάπτυξη. δημοσίων και ιδιωτικών έργων στο
περιβάλλον», δημιουργούνται οι
Το 2006 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενέκρινε
-245-

βάσεις για τον εφοδιασμό των

την ανανεωμένη Στρατηγική για την Αειφόρο

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αρμοδίων αρχών με τα εργαλεία για την αποτελεσματική χρήση και
την προστασία του περιβάλλοντος διαχείριση των πόρων,
μέσω της διαδικασίας εκτίμησης των  την προστασία του περιβάλλοντος
περιβαλλοντικών επιπτώσεων. μέσα από την πρόληψη και τη μείωση
 Με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ «για τη της ρύπανσης και την προώθηση
διατήρηση των φυσικών οικοτόπων αειφόρων προτύπων κατανάλωσης
καθώς και της άγριας πανίδας και και παραγωγής, ώστε να αποσυνδεθεί
χλωρίδας», θεσπίζονται κριτήρια, η οικονομική μεγέθυνση από την
όροι και μέτρα που στοχεύουν στη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, και
διατήρηση των φυσικών οικοτόπων  την κοινωνική και εδαφική συνοχή
και των ειδών προτεραιότητας στο μέσα από την προώθηση μιας υγιούς,
έδαφος των κρατών μελών και ασφαλούς και δίκαιης κοινωνίας.
 Με την Οδηγία 2001/81/ΕΚ, θεσπί-
Το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής έχει
ζονται ανώτατα εθνικά όρια εκπο-
παγκόσμια διάσταση και χαρακτήρα. Η
μπών για ορισμένους ατμοσφαιρικούς
σύμβαση πλαίσιο για την κλιματική αλλαγή
ρύπους.
(1992 - UNFCCC), η οποία αποτελεί τη βάση
Η ΕΕ το 2006 θέσπισε Πρόγραμμα δράσης με εξέλιξης της διεθνούς κλιματικής πολιτικής,
στόχους που περιλαμβάνουν την ανάσχεση θέτει ως κύρια επιδίωξη και στόχο της τη
της απώλειας της βιοποικιλότητας και μέτρα δράση της διεθνούς κοινότητας τόσο σε
που θα επιτρέψουν την επίτευξη των σχέση με τον πυλώνα της καταπολέμησης –
σχετικών στόχων. Το 2011 προωθήθηκαν οι μετριασμού των εκπομπών όσο και σε σχέση
διαδικασίες για τη σύσταση μιας ενιαίας με τον πυλώνα της προσαρμογής.
στρατηγικής για τη βιοποικιλότητα με ορίζο-
Η ΕΕ έχει αποφασισεί να διαδραματίσει
ντα το 2020.
κεντρικό ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινο-
Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» για μια μένου και έχει υιοθετήσει τη Λευκή Βίβλο,
«έξυπνη», «αειφόρο» και «χωρίς αποκλει- που αποτελεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο το
σμούς» ανάπτυξη απεικονίζει τις προσπάθειες πλαίσιο προώθησης της προσαρμογής στην
της ΕΕ για μια ανάπτυξη που να βασίζεται στη κλιματική αλλαγή, της πρόληψης και της
γνώση και στην καινοτομία, την ορθολογική διαχείρισης των κινδύνων που αυτή
διαχείριση των διαθέσιμων πόρων και στους συνεπάγεται. Δεδομένου ότι ο ενεργειακός
υψηλούς ρυθμούς απασχόλησης, μέσω της τομέας ευθύνεται περίπου για το 80% των
ενίσχυσης της οικονομικής και κοινωνικής εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, έχει
ανάπτυξης και συνοχής. τεθεί ως βασική επιδίωξη η μετάβαση σε μια
οικονομία χαμηλού άνθρακα.
Στον πυρήνα της Στρατηγικής αυτής βρίσκο-
νται η αποδέσμευση της οικονομικής ανάπτυ- Η επιδιωξη αυτή έχει μεγάλες επιπτώσεις στον
ξης από τη χρήση των πόρων και η ενεργειακό τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο, με
αποτελεσματικότερη διαχείρισή τους (κατά μεγαλύτερη πρόκληση τη δραστική μείωση
την εξόρυξη, μεταφορά, μεταποίηση, κατανά- των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, μέσω
λωση και διάθεση αποβλήτων). Στο πιο πάνω μεγάλων αλλαγών τόσο στην κατανάλωση
πλαίσιο επιδιώκεται η ανάπτυξη δράσεων με όσο και την παραγωγή ενέργειας.
στόχο:
Ειδικότερα, οι στόχοι της Στρατηγικής «20-
 τη συνεχή βελτίωση της ποιότητας 20-20» προβλέπουν μείωση στις εκπομπές
ζωής, τόσο της σημερινής γενιάς, όσο αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον
και των επόμενων γενεών, μέσα από 20% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990,
-246-

αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
στην τελική κατανάλωση ενέργειας κατά 20% Η υγεία των φυτών αποτελεί βασικό παρά- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
και μείωση της χρήσης ενέργειας σε σχέση με γοντα για τη βιώσιμη και ανταγωνιστική ΕΞΥΠΝΗΣ
τα προβλεπόμενα για το 2020 επίπεδα κατά γεωργία, αλλά είναι επίσης σημαντική για την ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
20%. προστασία της βιοποικιλότητας και του ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
οικοσυστήματος. Το ισχύον κανονιστικό πλαί-
Γενικά, η ΕΕ, μέσα από την πολιτική για την
σιο της ΕΕ για την υγεία των φυτών
προστασία του περιβάλλοντος επιδιώκει τη
(Κανονισμός 2013/0141 της ΕΕ) έχει ως
διασφάλιση της φυσικής κληρονομιάς της
στόχο την προστασία της γεωργίας και
ηπείρου. Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει ήδη
δασοκομίας με την πρόληψη της εισόδου και
υιοθετήσει συγκεκριμένους στρατηγικούς
της διασποράς αλλόχθονων επιβλαβών
στόχους τους οποίους έχει θεσπίσει η ΕΕ,
οργανισμών, ωστόσο οι κίνδυνοι παραμένουν
προσηλωμένη στις αρχές της βιώσιμης και
λόγω της παγκοσμιοποίησης του εμπορίου.
αειφόρου ανάπτυξης.
Επιπλέον, η κλιματική αλλαγή επιτρέπει στους
Συμπερασματικά, για την προστασία του επιβλαβείς οργανισμούς να επιβιώσουν και
περιβάλλοντος και τη βιώσιμη ανάπτυξη, καθιστά τις καλλιέργειες και τα οικοσυστή-
στόχος είναι να επιτευχθεί μια αποδοτική ως ματα ακόμη πιο ευάλωτα σε νέους επιβλαβείς
προς τους πόρους και ανθεκτική στην αλλαγή οργανισμούς.
του κλίματος οικονομία και ένας βιώσιμος
Το φυσικό τοπίο της Κύπρου χαρακτηρίζεται
εφοδιασμός πρώτων υλών προκειμένου να
από ιδιαίτερο πλούτο που είναι αποτέλεσμα
καλυφθούν οι ανάγκες του αυξανόμενου
της εξέλιξης των ειδών μέσα από το χρόνο
παγκόσμιου πληθυσμού εντός των βιώσιμων
και των ιδιαίτερων εδαφικών και κλιματικών
ορίων των φυσικών πόρων του πλανήτη.
συνθηκών, όπως επίσης και της επίδρασης
του ανθρώπου. Το ποικιλόμορφο ανάγλυφο,
Κύπρος και Περιβάλλον
η σύνθετη ποικιλία τοπίων, καθώς και η
Η διατήρηση όλων των επιπέδων της τοπική κλιματική ποικιλία, βοήθησαν στη
βιοποικιλότητας αποτελεί επιτακτική ανάγκη δημιουργία άφθονων βιοτόπων που διατη-
και πρώτο μέλημα του σύγχρονου ανθρώπου ρούν υψηλά επίπεδα βιοποικιλότητας.
στην προσπάθεια για συνέχιση της ευημερίας
Η διατήρηση της γεωργικής γης και του
και της επιβίωσής του. Από οικονομική
παραδοσιακού τοπίου, στις ορεινές και ημι -
σκοπιά, η βιοποικιλότητα εξασφαλίζει
ορεινές περιοχές του νησιού, η διατήρηση και
σημαντικά οφέλη για τις παρούσες και τις
η περαιτέρω στήριξη της βιοποικιλότητας, η
μέλλουσες γενεές, μέσω των υπηρεσιών που
βελτίωση της ποιότητας του εδάφους, η
παρέχουν τα οικοσυστήματα. Η οικονομική
ποσοτική και ποιοτική βελτίωση των υδρό-
ανάπτυξη, η απασχόληση και η ευημερία του
βιων πόρων και η μείωση των επιπτώσεων
ανθρώπου εξαρτώνται από τις υπηρεσίες
από την κλιματική αλλαγή αποτελούν ζητήμα-
αυτές.
τα που χρήζουν παρεμβάσεων. Επιπλέον,
Σύμφωνα με τη Στρατηγική 2020 της ΕΕ για υπάρχει ανάγκη για αειφόρο διαχείριση και
τη βιοποικιλότητα, περίπου τα δύο τρίτα των υποστήριξη του πολυλειτουργικού ρόλου των
υπηρεσιών που παρέχουν τα οικοσυστήματα δασών.
σε παγκόσμιο επίπεδο υποβαθμίζονται, λόγω
Οι υδατικοί πόροι του νησιού, επιφανειακοί
της υπέρμετρης εκμετάλλευσης από τον
και υπόγειοι, είναι περιορισμένοι. Ο εμπλουτι-
άνθρωπο και της απώλειας του βιολογικού
σμός των υδάτινων πόρων της Κύπρου
πλούτου που εξασφαλίζει τη σταθερότητά
γίνεται αποκλειστικά από τη βροχόπτωση και
τους.
οι διαφοροποιήσεις στην κατανομή της
-247-

βροχόπτωσης τόσο σε γεωγραφικό όσο και

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 χρονικό επίπεδο είναι μεγάλες. Το πρόβλημα
διογκώνεται λόγω των μεγάλων αναγκών που
υπάρχουν κυρίως στους τομείς της γεωργίας
(64,1% της κατανάλωσης) και του τουρισμού.
Το κράτος προχώρησε σε μια σειρά μέτρων
και έργων για μετριασμό του προβλήματος με
κυριότερα αυτά της κατασκευής φραγμάτων,
μονάδων αφαλάτωσης και μεταφοράς του
νερού από τη μια περιοχή στην άλλη. Ως
αποτέλεσμα των πιο πάνω το κόστος του
νερού είναι πολύ ψηλό, ενώ δημιουργούνται
και πρόσθετα περιβαλλοντικά ζητήματα.
Για την κατασκευή των φραγμάτων
περιβάλλον και τα οικοσυστήματα
υποστεί αρνητικές επιπτώσεις, ενώ η υπεράν-
τληση υπόγειων υδάτινων αποθεμάτων έχει
σαν αποτέλεσμα την εισροή θαλάσσιου νερού
και την υφαλμύρινση τους.
Επίσης, λόγω των υψηλών θερμοκρασιών
που επικρατούν στο νησί παρουσιάζεται
σημαντικό πρόβλημα με την εξάτμηση του
νερού από τα φράγματα.
Ως εκ τούτου, θέματα που αφορούν στην
ξηρότητα, τις πλημμύρες, την ποσότητα και
την ποιότητα του νερού και τη γενικότερη
διαχείριση των υδάτων θεωρούνται
σημαντικά. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό
να ενισχυθούν οι διαδικασίες καταγραφής,
αποθήκευσης και διαχείρισης του νερού, να
προωθηθεί η αύξηση της αποδοτικής χρήσης
του νερού και η προσαρμογή στις κλιματικές
αλλαγές.
Ως προς το φαινόμενο της κλιματικής αλλα-
γής, η Κύπρος αναμένεται να επηρεαστεί
αρνητικά από την αλλαγή του κλίματος κατά
τις επόμενες δεκαετίες. Μεταξύ άλλων,
κάποιες από τις κύριες αναμενόμενες επιπτώ-
σεις είναι η αύξηση της ξηρασίας,
ρύπανσης και η υφαλμύρινση των υπόγειων
υδάτινων αποθεμάτων, η απώλεια ευημερίας
εξαιτίας της επιπρόσθετης σπανιότητας των
υδάτινων πόρων, η άνοδος της στάθμης της
θάλασσας, η αυξημένη ζήτηση για ηλεκτρισμό
το καλοκαίρι για σκοπούς κλιματισμού, η
-248-
Κύπρο, η επιδείνωση της ατμοσφαιρικής
ρύπανσης, η αύξηση της εμφάνισης ορισμέ-
νων μεταδοτικών ασθενειών που μέχρι τώρα
παρατηρούνταν σε πιο ζεστά κλίματα, η
απειλή της βιοποικιλότητας που παρατηρείται
στην κυπριακή φύση, η αύξηση δασικών
πυρκαγιών κ.α.
Όσον αφορά στη διαχείριση του Θαλάσσιου
Περιβάλλοντος, σημαντικός σταθμός για τη
«Γαλάζια Βίβλο» της ΕΕ υπήρξε και η
«Διακήρυξη της Λεμεσού» για την
Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική της ΕΕ
(Κυπριακή Προεδρία Συμβουλίου ΕΕ 2012).
το
έχουν Η Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική της ΕΕ
προωθεί μια νέα πολιτική προσέγγιση -
διασυνοριακή και διατομεακή - για την
αξιοποίηση των συνεργειών μεταξύ των
πολιτικών που αφορούν στις θάλασσες, στις
παράκτιες περιφέρειες και στους θαλάσσιους
τομείς και προσφέρει τη δυνατότητα για την
ολιστική και συνεκτική θεώρηση των πολλών
εθνικών, περιβαλλοντικών και οικονομικών
συμφερόντων που είναι συνδεδεμένα με τη
θάλασσα. Για τη χώρα μας που περιβάλλεται
από μια θάλασσα με τεράστιες δυνατότητες,
αλλά και με αυξανόμενους κινδύνους να την
πολύ απειλούν, δημιουργείται η ανάγκη για μια
ολοκληρωμένη και ενιαία προσέγγιση
διαχείρισης του Θαλασσίου Περιβάλλοντος και
της Αειφορίας.
Οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως οι
μεταφορές, η βιομηχανία και οι οικιστικές
θερμάνσεις είναι οι κύριες πηγές εκπομπής
αέριων ρύπων. Στην Κύπρο τα αποτελέσματα
των μετρήσεων των κυριότερων ατμοσφαιρι-
κών ρύπων δείχνουν ότι οι συγκεντρώσεις
των περισσοτέρων ρύπων βρίσκονται κάτω
από τις αντίστοιχες οριακές τιμές. Υπερβάσεις
της οριακών τιμών παρατηρούνται συστηματικά
στην περίπτωση των Αιωρούμενων Σωματι-
δίων, οι οποίες οφείλονται, μεταξύ άλλων,
στις εκπομπές από τα οχήματα, τις κεντρικές
θερμάνσεις, διάφορες βιομηχανικές πηγές,
καθώς επίσης και στην αερομεταφερόμενη
σκόνη από τις γεωργικές περιοχές και από τη

μείωση του τουριστικού ρεύματος προς την

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Σαχάρα, στην επαναιώρηση σκόνης από τους
δρόμους και τις ακάλυπτες περιοχές των
πόλεων κατά τις περιόδους της ξηρασίας
καθώς και στα άλατα από τη θάλασσα.
Επιπρόσθετα, μια άλλη πρόκληση για την
Κύπρο είναι η συνεχής μείωση των εκτάσεων
των δασικών περιοχών. Κύριος λόγος για τη
συνεχή μείωση είναι οι πυρκαγιές, οι οποίες
έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια (μόλις το
1/10 αυτών είναι φυσικές). Οι
πυρκαγιές προκαλούνται λόγω των αυξημέ-
νων θερμοκρασιών και ευνοούνται από την
ξηρή βλάστηση του καλοκαιριού. Όσο αυτές
οι περιοχές μειώνονται, τόσο αυξάνονται οι
ποσότητες επικίνδυνων αερίων, που απελευ-
θερώνονται στην ατμόσφαιρα και παρατη-
ρείται μειωμένη βροχόπτωση.
Παρόλο που η Κύπρος διαθέτει αξιόλογο
δυναμικό ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών
ενέργειας, κυρίως όσον αφορά την ηλιακή
και αιολική ενέργεια, τη βιομάζα και τη
γεωθερμία, καθώς και σημαντικότατα περιθώ-
ρια ορθολογικής χρήσης και εξοικονόμησης
ενέργειας, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλη
εξάρτηση από μη ανανεώσιμες
ενέργειας, γεγονός που επιβαρύνει
ρύπανση του περιβάλλοντος γενικότερα στην
Κύπρο. Επίσης, η Κύπρος διαθέτει αξιόλογο
δυναμικό εκμετάλλευσης γεωργοκτηνοτρο-
φικών και αστικών αποβλήτων, καθώς και
αξιοποίησης βιοαερίου από χώρους υγειονομι-
κής ταφής απορριμμάτων. Ταυτόχρονα, δεν
μπορεί να αμφισβητήσει κανείς τη θετική
συμβολή που θα έχει η εισαγωγή και η χρήση
φυσικού αερίου στην οικονομία
περιβάλλον της Κύπρου. Πολύ σημαντική θα
είναι η μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης
κυρίως λόγω χρήσης φυσικού αερίου στην
ηλεκτροπαραγωγή.
Τέλος, ένα από τα πλεόν φλέγοντα θέματα
που χρήζουν αντιμετώπισης είναι η διαχεί-
ριση των αποβλήτων και ιδιαίτερα των
αστικών. Μελέτη της Eurostat (δεδομένα
2010, ανακοίνωση 2012) καταδεικνύει ότι
αναλογούν 760 κιλά αποβλήτων για κάθε
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
κάτοικο της Κύπρου τη στιγμή που ο μέσος ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
όρος στην ΕΕ των «27» είναι στα 502 κιλά ΕΞΥΠΝΗΣ
ανά κάτοικο. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Στο πλαίσιο αυτό, και παρά την πρόοδο που
σημειώθηκε τα τελευταία χρόνια, τίθεται το
θέμα διεύρυνσης του συστήματος ανακύ-
κλωσης και επαναχρησιμοποίησης από-
βλήτων.
Γενικά θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι
φυσικές
η εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό κεκτημένο
έχει συμβάλει ουσιαστικά στην ενίσχυση της
επίγνωσης για τους περιβαλλοντικούς κινδύ-
νους της εποχής και έχει, επίσης, εισαγάγει
καινούριες πολιτικές περιβαλλοντικής προ-
στασίας, ορθολογιστικό σχεδιασμό χρήσης
γης, αστικό και πολεοδομικό σχεδιασμό, περι-
βαλλοντική επίβλεψη, αξιολόγηση περιβαλ-
λοντικών επιπτώσεων, προστασία υδάτινων
πόρων, ατμοσφαιρική προστασία, διαχείριση
θορύβων κ.λπ.
Βασικά Χαρακτηριστικά
Μερικές από τις βασικές διαπιστώσεις για την
υφιστάμενη κατάσταση του Περιβάλλοντος
πηγές
στην Κύπρο είναι:
τη
Προβλήματα - Αδυναμίες
 Περιορισμένοι Υδάτινοι Πόροι
 Εξάρτηση από μη Ανανεώσιμες Πηγές
Ενέργειας - Έλλειψη Μέτρων
Μείωσης της Κατανάλωσης Ενεργείας
 Κλιματική Αλλαγή – Ακραία Καιρικά
Φαινόμενα
και στο  Μεγάλος Όγκος Αστικών Απόβλητων
 Ποιότητα του Αέρα
 Πυρκαγιές και Καταστροφή του Δασι-
κού Πλούτου
 Συνδυασμός του Ξηρού / Θερμού
Κλίματος
Πλεονεκτήματα – Προοπτικές
Ως πλεονεκτήματα – προοπτικές της Κύπρου
μπορούν να θεωρηθούν ανάμεσα σε άλλα:
-249-
 Θεσμικό Πλαίσιο – Ένταξη ΕΕ
  Πλούσιο, Ποικιλόμορφο Τοπίο και
Πολιτιστική κληρονομία
 Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας & Νέοι
Φυσικοί Πόροι – Εξόρυξη Υδρογονα-
νθράκων.

Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω η Ομάδα

Εστίασης προσδιόρισε τις θεματικές ενότητες
του Πίνακα 9.8. ως το πλέον πιθανό πλαίσιο
ανάπτυξης των ΤΠΕ στο κυπριακό χώρο.
Βεβαίως, και δεδομένου ότι οι ΤΠΕ έχουν
αναδειχθεί ως οριζόντια προτεραιότητα,
οποιαδήποτε εφαρμογή ΤΠΕ με θετικό
εντίκτυπο στην οικονομία και κοινωνία είναι
καλοδεχούμενη.
-250-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Α/Α ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Α Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, Πρόληψη και Διαχείριση Κινδύνων ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Α.1 Συστήματα Παρακολούθησης και Αντιμετώπισης Κλιματικής Αλλαγής

Α.2 Προστασία Κρίσιμων Υποδομών

Α.3 Αντιμετώπιση της Ερημοποίησης

Α.4 Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής σε Άλλους Τομείς (πχ γεωργία, τρόφιμα κα)

Β Έλεγχος και Προστασία από τη Ρύπανση

Β.1 Μείωση και Ορθολογική Διαχείριση Αποβλήτων (πχ αστικών, βιομηχανικών)

Β.2 Μείωση Αερίων Ρύπων

Β.3 Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από την Εξόρυξη Υδρογονανθράκων

Γ. Διατήρηση και Διαχείριση Φυσικών Πόρων –Οικοσυστήματα

Γ.1 Προστασία Βιοποικιλότητας - Χερσαία και Υδάτινα Οικοσυστήματα

Γ.2 Βιώσιμη Διαχείριση Δασικών Πόρων

Γ.3 Ορθολογική Διαχείριση Υδατικών Πόρων

Δ. Οικο-Καινοτομία

Δ.1 Ανάπτυξη Νέων «Πράσινων» Προϊόντων και Διαδικασιών

Δ.2 Ανάδειξη και Εκμετάλλευση Ενανεώσιμών Πηγών Ενέργειας

Ε. Οριζόντιες Εφαρμογές

Ε.1 Κοινωνική, Οικονομική και Πολιτική Αειφορία Πίν. 9.8.

Πίνακας με τις
Ε.2 Προστασία Πολιτιστικής Κληρονομιάς Θεματικές
Περιοχές του
Τομέα του
Ε.3 Γαλάζια Ανάπτυξη Περιβάλλοντος
σύμφωνα με τα
Αποτελέσματα του
Ε.4 Ανάπτυξη Ολοκληρωμένων και Βιώσιμων Συστημάτων Παρατήρησης του Περιβάλλοντος
Σχετικού
και Πληροφοριακών Συστημάτων Εργαστηρίου.
-251-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 για παράδειγμα το πλαίσιο των
μεταπτυχιακών και διδακτορικών σπουδών
9.11. Διασταύρωση στα εγχώρια ακαδημαϊκά ιδρύματα, το οποίο
Τομεών και θα μπορούσε να προσαρμοστεί στις
Τεχνολογιών προτεραιότητες της στρατηγικής.

Στον Πίνακα 9.9 φαίνεται η διασταύρωση

Στο πλαίσιο των Ομάδων Εστίασης έγινε
τομέων και τεχνολογιών όπως αυτή
επιπρόσθετα προσπάθεια ανίσχνευσης της
συζητήθηκε και αποτυπώθηκε στο πλαίσιο
σημασίας των Τεχνολογιών Γενικής
των οκτώ θεματικών εργαστηρίων. Η ένταση
Εφαρμογής για τις επικρατέστερες θεματικές
στο χρώμα της σκίασης δείχνει και τη
προτεραιότητες.
σημασία μιας τεχνολογίας για ένα τομέα.
Η ανάλυση της διασταύρωσης τομεών και
Η Ομάδα Μελέτης έκρινε ότι αυτή ήταν πολύ
τεχνολογίων μπορεί να βοηθήσει πολλαπλώς.
γενική και ενδεχομένως περιοριστική και έτσι
Αφενός μπορεί να καταδείξει επιστημονικές
προχώρησε στη συνέχεια σε μια πιο
και ερευνητικές περιοχές στις οποίες μπορεί
λεπτομερή ανάλυση της διασταύρωσης
να δοθεί έμφαση. Έτσι για παράδειγμα,
διευρύνοντας το πλαίσιο τόσο των
αναγνώριση της σημασίας των Τεχνολογιών
τενολογιών όσο και των θεματικών περιοχών.
Πληροφορίας και Επικοινωνιών για την
Η ανάλυση αυτή ενσωματώθηκε στο
αναάπτυξη του συνόλου των τομεακών
Κεφάλαιο 11, όπου παρουσιάζονται οι
προτεραιοτήτων είναι σαφής.
οριζόντιες και θεματικές προτεραιότητες.
Επιπρόσθετα, μπορεί να ενισχύσει τη
διαμόρφωση παράλληλων πολιτικών, όπως

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ
Λογισμικό – Υλικό

Προηγμένα Υλικά
Νανοτεχνολογία
Αγρο-επιστήμες
Επικοινωνιών -
Πληροφορικής

Βιοτεχνολογία
Δορυφορικές
Επικοινωνίες
Τεχνολογίες

Τεχνολογίες

Τεχνολογίες

Τεχνολογίες
Τεχνολογία
Βιοϊατρική

Ενέργειας
τροφίμων

ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ

Ενέργεια

Τουρισμός

Δομημένο Περιβάλλον –
Κατασκευές

Μεταφορές - Ναυτιλία

Υγεία

Γεωργία Τρόφιμα
-252-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ
ΑΝΑΛΥΣΗΣ

10
-253-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 10. ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΕΡΓΑΛΕΙΩΝ
ΑΝΑΛΥΣΗΣ
-254-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικά  GAP, που χρησιμοποιείται για την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ανάδειξη του κενού που χωρίζει την ΕΞΥΠΝΗΣ
Όπως προκύπτει από την βιβλιογραφική ανα-
υφιστάμενη κατάσταση από την επι- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σκόπηση, η εφαρμογή της στρατηγικής για
θυμητή την παρούσα χρονική στιγμή. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
την έξυπνη εξειδίκευση είναι μια άρτια
 Social Network, που χρησιμοποιεί-
μεθοδολογικά δομημένη διαδικασία, που
ται για την ανάδειξη και την ένταση
ωστόσο στηρίζεται στην εξαρτώμενη από ένα
των συσχετίσεων που υπάρχουν με-
πλέγμα τοπικών, εθνικών και διεθνών παρα-
ταξύ των παραγωγικών τομέων.
γόντων (ως εκ τούτου διαρκώς μεταβαλ-
λόμενης) πραγματική οικονομία. Κάθε εργαλείο εκφράζει και μια διαφορετική
ερμηνεία του παρατηρητή συμβάλλοντας στη
Για το λόγο αυτό, η επιλογή και η ανάδειξη
διαμόρφωση μιας πολυδιάστατης θεώρησης
των συγκριτικών πλεονεκτημάτων μιας περι-
των πραγμάτων. Με γνώμονα την εγκυρότη-
φέρειας απαιτεί σύνθετη αναζήτηση που
τα της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε και
συνίσταται στη χρήση πολλαπλών ερευνη-
των ερμηνειών που εξήχθησαν, η κάθε ερμη-
τικών και στατιστικών εργαλείων. Στόχος
νευτική προσέγγιση, στοιχειοθετήθηκε σε
είναι η διασφάλιση της εγκυρότητας της
πλήθος αντικειμενικών στοιχείων πρωτογε-
επιλογής των σημαντικότερων παραγωγικών
νούς και δευτερογενούς χαρακτήρα που
δραστηριοτήτων στη βάση μιας ανάλυσης για
προέκυψαν από πολλές διαφορετικές πηγές
την ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία, την
και πιο συγκεκριμένα:
κοινωνική συνοχή και την αειφορία των
παραγωγικών μέσω και πόρων. α) από τα δομημένα ερωτηματολόγια,

Σε αυτή την κατεύθυνση και υπό τη μεθο- β) τις συνεντεύξεις γνωμηγητόρων,

42
δολογική παραδοχή ότι κύριο εργαλείο για
γ) τις ομάδες εστίασης,
την ανάδειξη των τομέων είναι η ανάλυση
«Αδυναμιών, Δυνατοτήτων, Ευκαιριών και δ) την έρευνα γραφείου (βιβλιογραφία,
43
Απειλών» -SWOT Analysis - η Ομάδα Μελέ- μελέτες περίπτωσης, στατιστικά κα),

της επέλεξε τέσσερα υποστηρικτικά ερευνη- και τέλος

τικά εργαλεία, με σκοπό να επιτύχει τη ε) την αξιοποίηση διεθνών μελετών και

μέγιστη δυνατή ακρίβεια των αποτελεσμάτων δεικτών αξιολόγησης της ανταγωνιστι-
της. Τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν για κότητας και της καινοτομίας.
την τεκμηρίωση της SWOT, είναι οι Αναλύ-
Με την επιλογή της μεθοδολογικής προσέγ-
σεις:
γισης του τετραπλού ελέγχου επιτεύχθηκε η
 VRIO, που χρησιμοποιείται για την τεκμηριωμένη υποστήριξη και επικύρωση,
ανάδειξη των πλεονεκτημάτων και των παραγόντων που αφενός περιγράφουν
τον μειονεκτημάτων με παράλληλη με σημαντικό βαθμό αντικειμενικότητας αφε-
αξιολόγηση της μονιμότητας και της νός την εδραιωμένη κατάσταση και αφετέρου
σπανιότητας τους. τη δυναμική της.
 PEST, που χρησιμοποιείται για την
Προφανώς, όπως και σε κάθε μελέτη η
ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλο-
σύνοψη όλων των πιο πάνω σε μια Ανάλυση
ντος.
SWOT περιλαμβάνει και την ουσιαστική
διάσταση της κρίσης του μελετητή, ειδικότερα
42
Σύμφωνα με το μεθοδολογικό πλαίσιο της ΕΕ - σε σχέση με την αξιολόγηση και ιεράρχηση
43
Με βάση τις μελέτες περίπτωσης και την
των δεδομένων και συμπερασμάτων.
πληροφόρηση που έλαβε η ΟΜ από την πλατφόρμα S3
διαπιστώθηκε ότι οι πλείστες περιφέρειες περιόρισαν
την εξέτασή τους σε μια Ανάλυση SWOT για την οποία
-255-

αξιοποίησαν κατά κύριο λόγο στοιχεία δευτερογενούς

χαρακτήρα.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 10.1. Ανάλυση GAP προοπτικών , που υποβοηθούν στην επιλογή
και εφαρμογή των κατάλληλων οργανωτικών
Στην οικονομική θεωρία, η ανάλυση του εργαλείων και διαδικασιών. Δηλαδή, γίνεται
χάσματος (gap analysis) αποτελεί ένα προσπάθεια καταγραφής και τεκμηρίωσης της
εργαλείο αξιολόγησης και αποτίμησης με το υπάρχουσας κατάστασης και στοχοθετούνται
οποίο δίνεται η δυνατότητα στην οικονομική οι προοπτικές με την ενδεχόμενη εφαρμογή
μονάδα να συγκρίνει την πραγματική της συγκεκριμένων κατάλληλων στρατηγικών
απόδοση με την δυνητική απόδοση, όπως σχεδίων και τεχνικών που έχουν στόχο την
καθορίζεται από τα στοιχεία του εσωτερικού τόνωση της επιχειρηματικότητας, την
και εξωτερικού της περιβάλλοντος. ανάπτυξη της αγοράς, τη διείσδυση σε νέες
αγορές και ανάπτυξη, τη διαφοροποίηση και
Η ανάλυση του χάσματος εστιάζει στις
την ανάπτυξη δραστηριοτήτων με την
ακόλουθες ερωτήσεις:
αξιοποίηση των πλούτο-παραγωγικών πόρων,
 που βρισκόμαστε όπως για παράδειγμα της τεχνολογίας, Ε&ΤΑ,
 που θέλουμε να είμαστε κεφαλαίου, ανθρώπινου δυναμικού, πρώτων
Η ανάλυση μπορεί να παρουσιασθεί και υλών, επιχειρηματικότητας, μεγέθους αγοράς
διαγραμματικά ως ο συνδυασμός της και θεσμικού πλαισίου.
υπάρχουσας θέσης και της θέσης-στόχου. Η
κατώτερη γραμμή παριστά την υφιστάμενη
10.1.1. Μεθοδολογική
θέση και η ανώτερη γραμμή την στόχευση,
προτρέποντας στην σύγκριση μεταξύ της Προσέγγιση
υπάρχουσας και της προσδοκώμενης θέσης,
καθώς και στον καθορισμό της μεταξύ τους Για την εκπόνηση του Πίνακα 10.1. χρησιμο-
«απόστασης». Αποστολή του αναλυτή είναι ποιήθηκε η μεθοδολογία της Ασαφούς
44
να κλείσει το κενό μεταξύ των δύο θέσεων. Λογικής (Fuzzy Logic), η οποία εισήχθη
Εφόσον επισημανθεί το κενό, στο δεύτερο στα μέσα της δεκαετίας του 1960 από τον
στάδιο της ανάλυσης πρέπει να καθοριστούν Lotfi A. Zadeh και αποτελεί τον θεωρητικό
οι τρόποι «γεφύρωσης», καθώς επίσης και οι φορέα για την υλοποίηση μιας μεγάλης
απαραίτητες εκείνες στρατηγικές ενέργειες, κατηγορίας Ευφυών Συστημάτων.
δραστηριότητες και μίγματα πολιτικής που
Η Ασαφής Λογική, που τα τελευταία χρόνια
πρέπει να αναληφθούν.
έχει ευρεία εφαρμογή, αποτελεί τη γενίκευση
Πιο συγκεκριμένα, η ανάλυση αφορά της κλασσικής λογικής, κατά την οποία μία
διάφορες πτυχές και λειτουργίες, όπως για έννοια μπορεί να κατέχει ένα βαθμό αλήθειας
παράδειγμα: οπουδήποτε ανάμεσα στο 0 και το 1. Η
κλασσική λογική εφαρμόζεται μόνο σε έννοιες
 Οργάνωση (Organization)
οι οποίες είναι ολοκληρωτικά αληθείς (έχουν
 Στρατηγική κατεύθυνση (Business
direction)
 Στρατηγικές διαδικασίες (Business 44
Kai, Michels-Frank, Klawonn, Rudolf and
processes) Nόrnberger, Kruse-Andreas, Fuzzy Control:
 Τεχνολογία πληροφορικής Fundamentals, Stability and Design of Fuzzy
Controllers, Pub. Springer, 2005
(Information technology) Fuzzy Logic Toolbox User’s Guide Version 2, The
Mathworks, 2005
Με βάση την ανάλυση, επιχειρείται η Κίνγκ, Ροβέρτος-Ε, Ευφυής Έλεγχος, Εκδόσεις Τζιόλα,
2004
αναγνώριση του οργανωτικού επιπέδου, αλλά Zadeh L. (1965) Fuzzy sets, Information and Control
και του περιβάλλοντος, καθώς και των 8: 338-353
Zadeh L. (2000), “Toward a logic of perceptions based
-256-

προσδοκώμενων επιδιώξεων και των on fuzzy logic, Discovering the World with” Heidelberg
N.Y: Physica-Verlag, Vol. 57, 4-28, 2000.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
δηλαδή βαθμό αλήθειας 1) ή είναι κατανομής, (δ) είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ολοκληρωτικά λανθασμένες (έχουν δηλαδή ποιοτικά δεδομένα. ΕΞΥΠΝΗΣ
βαθμό αλήθειας 0). Μία τέτοια γενίκευση ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Για λόγους ανάγνωσης του πίνακα,
κάνει δυνατό το χειρισμό κάποιων όρων όπως ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
διατηρήθηκε ενιαία βαρύτητα. Η Ομάδα
"νεαρός", "μικρός", "δυνατός", οι οποίοι
Μελέτης έκρινε ότι θα ήταν χρήσιμο να
μπορούν να ανήκουν ταυτόχρονα σε δύο ή
δημιουργηθεί σε βάθος χρόνου μια ακολουθία
περισσότερα διαφορετικά σύνολα τιμών
τιμών που θα ενταχθεί σε ένα νευρωνικό
Η Ασαφής Λογική είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για δίκτυο για τη δημιουργία του λόγου
περιπτώσεις στις οποίες οι κλασσικές- βαρύτητας.
συμβατικές τεχνολογίες δεν είναι
Ο βαθμός παραμένει η βαθμολογία που
αποτελεσματικές, όπως σε συστήματα και
αποδόθηκε στην Κύπρο στην έκθεση
μηχανήματα τα οποία δεν μπορούν με
παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας του World
ακρίβεια να περιγραφούν από μαθηματικά
Economic Forum αποδεικνύοντας ότι
μοντέλα, σε εκείνα τα οποία έχουν
υπάρχουν αποκλίσεις από την έκθεση
συγκεκριμένες αβεβαιότητες ή αντιφατικές
παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας. Αυτή η
καταστάσεις και τέλος σε συστήματα που
απόκλιση ίσως αποτελέσει αντικείμενο
είναι γλωσσικά ελεγχόμενα.
συζήτησης στο μέλλον.
Οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να αξιολογήσουν με
Η στήλη Μέσος Όρος δημιουργήθηκε, χωρίς
τιμές από 1-100 (1=min, 100=max) τους
την χρήση κάποιου εξειδικευμένου μεθοδο-
παράγοντες και τους ζητήθηκε επίσης να
λογικού εργαλείου, αλλά με βάση την κρίση
χαρακτηρίσουν την επίδοση. Ο σκοπός ήταν
των μελετητών, αξιοποιώντας απλά το μέσο
να αποφευχθεί το σφάλμα της κλίμακας
όρο των τιμών των υπολοίπων χωρών και
Likert στην οποία δεν λαμβάνονται υπόψη
δεχόμενοι την απλούστευση της βαρύτητας
καθόλου τα ενδιάμεσα διαστήματα τιμών.
των τιμών στη μονάδα. Το σκεπτικό ήταν να
Μετά τη συλλογή των τιμών επιχειρήθηκε η
αποτυπωθεί η γνώμη της παραγωγικής
τομή των συνόλων με διαφορετικό
βάσης, με τη χρήση της ασαφούς λογικής,
χαρακτηρισμό και η αποσαφοποίηση των
αποφεύγοντας τη κλίμακα Likert.
τιμών, σύμφωνα με το μοντέλο Mamdani.

Η σημαντική διαφορά συγκριτικά με τις

10.1.2. Αποτελέσματα
συμβατικές μεθόδους παραγοντικής ανάλυσης
είναι ότι η μεθοδολογική προσέγγιση που
Η έρευνα κινήθηκε στους τομείς που
υιοθετήθηκε δε βασίζεται σε ποσοτικοποίηση
καθορίζουν την ανταγωνιστικότητα, όπως
των απαντήσεων, αλλά χειρίζεται τις
υποδεικνύονται από την παγκόσμια έκθεση
απαντήσεις/δεδομένα ως έννοιες.
ανταγωνιστικότητας το World Economic
Το «διαφωνώ» και το «συμφωνώ», Forum. Οι βασικοί άξονες των κριτηρίων για
παραμένουν ιδιότητες και δε μεταφράζονται την ανάλυση της είναι οι εξής
π.χ. σε διαφορά 2 μονάδων σε μια κλίμακα,
το διαφωνώ (2) δεν είναι διπλάσιο του Θεσμικό Πλαίσιο
διαφωνώ πολύ (1) σε μια 7-βάθμια κλίμακα Ανταγωνιστικότητας.
Likert, κοκ. Έτσι: (α) αποφεύγεται πιθανή
Στον πρώτο αυτό πυλώνα δεικτών, η
παραμόρφωση που μπορεί να προκληθεί από
οικονομία της Κύπρου έχει μια μικτή εικόνα,
την κλίμακα, (β) δεν απαιτείται ορισμός του
σύμφωνα με τα στοιχεία του 2012-2013.
μοντέλου από πριν και (γ) δεν απαιτείται να
Στον πρώτο δείκτη που αφορά στην
ισχύουν υποθέσεις όπως η κανονικότητα της
-257-

προάσπιση των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, η

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Κύπρος καταλαμβάνει την 32η θέση σε πληθωρισμό στην 47η θέση και το δημόσιο
σύνολο 144 χωρών, στο δείκτη προστασίας χρέος στην 117η θέση.
των πνευματικών δικαιωμάτων καταλαμβάνει
την 44η θέση, στο δείκτη διασποράς κρατικών Υγεία και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.
κεφαλαίων την 39η θέση, στην εμπιστοσύνη
Στον τομέα αυτό η Κύπρος έχει να αναδείξει
που δείχνουν οι πολίτες στους πολιτικούς την
μόνον θετικές βαθμολογίες. Οι αντιμετώπιση
41η θέση, στο δείκτη παρανόμων πληρωμών
των ασθενειών έχει ανέλθει σε πλήρως
και δωροδοκιών την 41η θέση, στο δείκτη της
ικανοποιητικό επίπεδο, και το επίπεδο της
ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης την 39η θέση,
πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης φέρνει τη χώρα
στην αποτελεσματικότητα διευθέτησης των
στην 15η θέση.
διαφωνιών την 32η θέση, στην
αποτελεσματικότητα του νομικού συστήματος
να ανταποκριθεί στις προκλήσεις την 18η Ανώτατη Εκπαίδευση και Κατάρτιση
θέση, στη διαφάνεια θεσμών και δράσεων την Η εικόνα στο πεδίο αυτό, είναι μικτή. Η
31η θέση, στην αξιοπιστία του μηχανισμού δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε επίπεδο
αστυνόμευσης την 36η , στην προστασία των εγγραφών βρίσκεται στην 38 η
θέση, οι
δικαιωμάτων των μειονοτήτων την 21η θέση, εγγραφές στην τριτοβάθμια εκπαίδευση
ενώ εμφανίζει αξιόλογη θέση στην προστασία κατατάσσουν τη χώρα στην 44η θέση, η
των επενδύσεων. Αντίθετα, έχει λιγότερη ποιότητα του εκπαιδευτικού συστήματος στην
θετική αξιολόγηση (53η) στην ευνοιοκρατία 22η θέση, η τεχνολογική, μαθηματική
στις αποφάσεις κυβερνητικών αξιωματούχων, εκπαίδευση στην 13η θέση, οι σπουδές στη
51η θέση στη σπατάλη κρατικών πόρων, ενώ διοίκηση επιχειρήσεων στην 30η θέση, η
η
καταβαραθρώνεται στην 139 θέση στην χρήση του διαδικτύου στις τάξεις στην 36η
αποτελεσματικότητα των συμβουλίων των θέση. Ωστόσο αρνητική είναι η βαθμολογία
επιχειρήσεων. στη ερευνητική διαθεσιμότητα και τις
η
υπηρεσίες κατάρτισης (54 ) και τέλος στη δια
Υπάρχουσες Υποδομές βίου μάθηση (85η/144.)

Η ποιότητα των συνολικών υποδομών

κατατάσσουν τη χώρα στην 33 η
θέση, η Επάρκεια Αγαθών και Αγοράς
ποιότητα του οδικού δικτύου στην 22η θέση, Η ένταση του υγιούς ανταγωνισμού των
η ποιότητα των υφιστάμενων λιμανιών στην επιχειρήσεων αξιολογείται με 5,1 (43η θέση),
η
41 θέση, η υποδομές αερομεταφορών στην ο βαθμός της κυριαρχίας των αγορών στην
43η, η επάρκεια του δικτύου ηλεκτροδότησης 38η θέση, η αντιμονοπωλιακή πολιτική στην
η
στην 51 θέση και τέλος οι υποδομές 42η, το εύρος και η συνέπεια των φόρων
η
τηλεπικοινωνιών αξιολογούνται με την 33 στην 16η, ο λόγος κερδών και φορολογία
θέση. στην 19η, η γραφειοκρατία για την έναρξη
επιχείρησης στην 47η θέση, οι ημέρες που
Μακρο οικονομικό Περιβάλλον απαιτούνται για να ξεκινήσει η επιχείρηση
στην 34η, η δασμολόγηση αγαθών στην 6η
Η κατάσταση ύφεσης της οικονομίας, όπως
θέση, οι διαδικασίες πώλησης στην 42η, οι
αναλύθηκε ήδη, δεν δημιουργεί το πλέον
τελωνιακές επιβαρύνσεις στην 37η, ενώ
κατάλληλο περιβάλλον για την τόνωση της
αρνητική είναι η θέση της χώρας στην
ανταγωνιστικότητας. Σε σχέση με το ΑΕΠ η
επιβάρυνση της αγροτικής πολιτικής (75η
Κύπρος κατατάσσεται στην 127η θέση, το
θέση), στο μεγάλο πλήθος εισαγωγών (63η)
ύψος των καταθέσεων στην 131η θέση, τον
και την 78η στον βαθμό αγοραστικού
-258-

προσανατολισμού.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Αγορά Εργασίας την ανάπτυξη συνεργασιών στην 45η θέση, η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
φύση του ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος ΕΞΥΠΝΗΣ
Στην αφορά εργασίας, η χώρα εμφανίζει
στην 23η, η αξία του εύρους αλυσίδας στην ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σημαντικό πρόβλημα στην διευθέτηση των
η 36η, ο έλεγχος της διεθνούς διανομής στην ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ημερομισθίων (120 θέση), στην ευελιξία
η
31 , η πολυπλοκότητα των διαδικασιών
προσλήψεων και απολύσεων (83η) στην
παραγωγής στην 63η, η έκταση του
ικανότητα διοίκησης (121η) και την αναλογία
η
μάρκετινγκ στην 71 , ενώ η προθυμία να
μισθού και παραγωγικότητας (74η) Αντίθετα,
ανατεθεί εξουσία σε άλλους, στην 57η θέση.
είναι θετική η αξιολόγηση στο πνεύμα
συνεργασίας και επιδεικνύουν οι υπάλληλοι
(45η) ενώ το κόστος απολύσεων είναι Ικανότητα για Καινοτομία
ιδιαίτερα ανταγωνιστικό (6η θέση). Ικανότητα για καινοτομία στην 89η θέση, η
ποιότητα των ιδρυμάτων που διεξάγουν
η
Λειτουργία Αγοράς έρευνα στην 51 , οι δαπάνες επιχειρήσεων
για έρευνα και ανάπτυξη στην 81η θέση, η
Στο δείκτη διαθεσιμότητας χρηματο-
συνεργασία του βιομηχανικού τομέα με
οικονομικών υπηρεσιών η Κύπρος κατά-
η
πανεπιστήμια στην 62 , οι κυβερνητικές
λαμβάνει την 90η θέση, ο δείκτης προσιτό-
προμήθειες προηγμένης τεχνολογίας 55η, η
τητας των υπηρεσιών αυτός καταλαμβάνει
διαθεσιμότητα επιστημόνων και μηχανικών
την 97η, η χρηματοδότηση μέσω εγχώριας
στην 52η και τέλος ο αριθμός των
αγοράς μετοχών την 121η, ενώ ιδιαίτερα
η
διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην 36 θέση.
κακή είναι η εικόνα σχετικά με την ευκολία
πρόσβασης σε δάνεια (138η), στην διαθεσι- Συνοπτικά, αναφορικά με δείκτες υποδομών
η
μότητα κεφαλαίων υψηλού κινδύνου (134 ) για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας, η
ος
και τέλος ο δείκτης βιωσιμότητας είναι 141 Κύπρος υπολείπεται σημαντικά του μέσου
σε σύνολο 144. όρου στη σταθερότητα του μακροοικονομικού
περιβάλλοντος, τα βασικά έργα υποδομής

Τεχνολογική Ετοιμότητα είναι σχετικά ικανοποιητικά ενώ η υγεία και η

πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ κοντά
Η διαθεσιμότητα τελευταίων τεχνολογιών
στο μέσο όρο των χωρών που ηγούνται της
βρίσκονται στην 42η θέση, η απορρόφηση
καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας.
των νέων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις
στην 43η, οι άμεσες ξένες επενδύσεις στη Σχετικά με την προαγωγή της ικανότητας για
η
μεταφορά τεχνολογίας την 71 , τα άτομα που ανταγωνιστικότητα και καινοτομία, σύμφωνα

χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στην 44η, οι με την παγκόσμια έκθεση ανταγωνιστικότητας

συνδρομές διαδικτύου στην 37η, η χωρητι- 2012-2013, ο δείκτης που σχετίζεται με το

κότητα των συνδέσεων στην 30 η
και οι επίπεδο της παρεχόμενης πανεπιστημιακής

συνδέσεις μέσω τηλεφώνου στην 41 θέση. η εκπαίδευσης βρίσκεται σε σχετικά υψηλό

επίπεδο, όπως και η επάρκεια των αγαθών
στην αγορά και η τεχνολογική ετοιμότητα.
Μέγεθος αγοράς
Αρνητικός δείκτης παραμένει ο δείκτης που
Πρόκειται για το εγγενώς αδύνατο σημείο αναφέρεται στο μέγεθος της αγοράς.
της Κύπρου. Η εσωτερική αγορά ταξινομείται
στην 104η θέση, ενώ η διεθνής στην 106η.

Πολυπλοκότητα Επιχειρήσεων

Ποσότητα τοπικών προμηθευτών 94η θέση,

-259-

ποιότητα προμηθευτών 65η, διαδικασίες για

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Βαρύ- Μέσος Από-
Ανταγωνιστικότητα Αξιολόγηση Βαθμός
τητα Όρος κλιση
Θεσμικό Πλαίσιο για την Ανταγωνιστικότητα
Δικαιώματα ιδιοκτησίας 52 1 52 75 -23

Προστασία πνευματικών δικαιωμάτων 62 1 42 75 -13

Διασπορά κρατικών κονδυλίων 40 1 44 70 -30

Εμπιστοσύνη πολιτών στους πολιτικούς 68 1 35 65 +3
Μη κανονικές πληρωμές και δωροδοκίες 48 1 48 75 -27
Ανεξαρτησία δικαιοσύνης 80 1 48 70 +10
Ευνοιοκρατία 33 1 33 75 -42
Σπατάλη κρατικών δαπανών 35 1 35 75 -40
Βάρος κυβερνητικών μηχανισμών 41 1 41 72 -31
Επίλυση συγκρούσεων μεταξύ
84 1 46 70 -23
δραστηριοτήτων
Επάρκεια νομικού συστήματος 75 1 47 75 0
Διαφάνεια άσκησης πολιτικής 49 1 49 65 -16
Δράσεις για την ενίσχυση της
78 1 34 75 +3
επιχειρηματικότητας
Κόστος τρομοκρατικών επιθέσεων 75 1 60 65 +10
Επιχειρηματικές δαπάνες για την πρόληψη
56 1 56 70 -23
βίας και καταστολής
Οργανωμένο έγκλημα 80 1 57 65 +15
Αξιοπιστία αστυνομίας 75 1 51 75 0
Ηθική συμπεριφορά επιχειρήσεων 40 1 44 71 -31
Αξιοπιστία ελέγχων και αναφορών 49 1 54 75 -26
Ικανότητα ΔΣ επιχειρήσεων 45 1 37 85 -40
Προστασία των δικαιωμάτων μειονοτήτων 70 1 51 60 +10

Στις Υπάρχουσες Υποδομές

Ποιότητα γενικών υποδομών 78 1 53 65 +13

Ποιότητα οδικού δικτύου 75 1 56 70 +5
Ποιότητα λιμένων 50 1 50 75 -25
Ποιότητα αερομεταφορών 54 1 54 70 -16
Ποιότητα παροχών ηλεκτρικής ενέργειας 54 1 54 70 -16

Ανώτατη Εκπαίδευση και Κατάρτιση

Ποιότητα εκπαιδευτικού συστήματος 48 1 48 75 -27

Ποιότητα επιστήμης και μαθηματικών 53 1 53 75 -22
Ποιότητα σχολών διοίκησης επιχειρήσεων 79 1 50 60 +19
Πρόσβαση σχολικών μονάδων στο διαδίκτυο 52 1 52 60 -8
Διαθεσιμότητα ερευνητικών και διδακτικών
44 1 44 90 -23
μέσων
Επάρκεια εκπαιδευτικού προσωπικού 75 1 38 75 0
Επάρκεια Αγαθών και Αγοράς
Ένταση τοπικού ανταγωνισμού 51 1 51 65 -14
Εύρος ελέγχου των αγορών 70 1 42 65 +5
Αποτελεσματικότητα εφαρμογής
70 1 44 60 +5
αντιμονοπωλιακών πολιτικών
-260-

Εύρος και ένταση φορολογίας. 46 1 46 80 -34

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Λόγος φορολογίας και κερδών 23 1 23 50 -27
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Κόστος αγροτικής πολιτικής 38 1 38 70 -32 ΕΞΥΠΝΗΣ

Εμπορικές δεσμεύσεις 49 1 49 75 -26 ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

Διαφύλαξη ξένης ιδιοκτησίας 47 1 47 75 -28 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Κόστος δασμών και τελωνείων 47 1 47 74 -27

Αγορά Εργασίας
Σχέσεις εργοδοσίας υπαλλήλων 46 1 46 73 -27
Μισθολογική ευελιξία 41 1 41 65 -24
Πρακτικές πρόσληψης και απόλυσης 38 1 38 64 -26
Λόγος πληρωμών και παραγωγικότητας 38 1 38 65 -27
Ισχύς επαγγελματικής διοίκησης 35 1 35 75 -40
Brain drain 36 1 36 80 -44
Λειτουργία της Αγοράς
Διαθεσιμότητα χρηματοπιστωτικών
52 1 52 75 -23
υπηρεσιών
Οικονομική ανεκτικότητα χρηματοπιστωτικών
45 1 45 65 -23
υπηρεσιών
Χρηματοδότηση τοπικής αγοράς 32 1 32 65 -33
Πρόσβαση σε δάνεια 34 1 34 75 -41
Διαθεσιμότητα επιχειρήσεων venture capital 29 1 29 74 -45
Τραπεζική ισχύς 49 1 49 75 -26

Τεχνολογική Ετοιμότητα
Διαθεσιμότητα τελευταίων τεχνολογιών 55 1 55 75 -20
Απορρόφηση τεχνολογιών από επιχειρήσεις 52 1 52 85 -33
Τεχνολογική μεταφορά 47 1 47 74 -27
Πολυπλοκότητα των Επιχειρήσεων
Επάρκεια τοπικών προμηθευτών 44 1 44 75 -31
Ποιότητα τοπικών προμηθευτών 45 1 45 75 -30
Δημιουργία cluster 41 1 41 100 -59
Φύση των ανταγωνισμού 65 1 48 65 0
Εύρος αλυσίδας αξίας 41 1 41 65 -24
Έλεγχος παγκόσμιων διανομών 45 1 45 65 -20
Πολυπλοκότητα παραγωγικών διαδικασιών 55 1 38 75 -20
Εύρος μάρκετινγκ 70 1 41 75 -5
Μεταβίβαση εξουσίας 38 1 38 65 -27

Ικανότητα για Καινοτομία.

Ικανότητα καινοτομίας 50 1 50 75 -25
Ποιότητα ερευνητικών κέντρων 40 1 40 85 -45
Δαπάνες έρευνας και ανάπτυξης 30 1 30 75 -45 Πίν. 10.1.
Συνεργασία πανεπιστημίων επιχειρήσεων 37 1 37 90 -53 Αναλυτικός Πίνακας
Εφαρμογής
Κρατικές δαπάνες για αγορά τεχνολογίας Ανάλυσης
37 1 37 80 -23
ακμής Χάσματος.

Διαθεσιμότητα επιστημόνων και μηχανικών 75 1 75 85 -10

-261-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 τεχνολογίες, στην τεχνολογική ετοιμότητα και
την καινοτομία.
10.1.3. Σχολιασμός Ανάλυσης
GAP Ως εκ τούτου, σημαντική απόκλιση παρου-
σιάζεται στις συνθήκες επιχειρηματικότητας
Βασικό ζητούμενο στην ανάλυση χάσματος και την ικανότητα για καινοτομία όπου ανα-
είναι να απαντηθούν τα ερωτήματα που δεικνύεται η ισχνή κι ανεπαρκής διασύνδεση
βρισκόμαστε και που θέλουμε να βρεθούμε των πανεπιστημιακών και ερευνητικών ιδρυ-
στο χρονικά προσδιορισμένο μέλλον. Όπως μάτων με την πραγματική αγορά, ενώ
και στην περίπτωση της ανάλυσης VRIO, τα επιβαρυντικά στο σύνολο των δεικτών λει-
δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν προήλθαν τουργούν η αναντιστοιχία παραγωγικότητας
από την πρωτογενή και δευτερογενή έρευνα και αμοιβών και η δυσκολία στην
που διενεργήθηκε, τα οποία προσαρμόστηκαν χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, ειδικότερα
στους δείκτες της έκθεσης για την ανταγωνι- μετά τον επανα-προσδιορισμό του
στικότητα (Global Competitiveness Report) χρηματοπιστωτικού χάρτη της Κύπρου.
του παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ (World
Εν κατακλείδι, το αναλυτικό - ερευνητικό
Economic Forum), για το έτος 2013.
εργαλείο αναδεικνύει το χάσμα που υπάρχει
Η εικόνα που διαμορφώθηκε, παρουσίασε σε όρους ανταγωνιστικότητας, ανάμεσα στην
σημαντική σύμπτωση με την έκθεση παγκό- Κυπριακή οικονομία και την οικονομία των
σμιας ανταγωνιστικότητας (2013), σε ότι προηγμένων οικονομικά χωρών που συμπερι-
αφορά στην απόκλιση της κυπριακής οικο- λαμβάνονται στην έκθεση ανταγωνιστι-
νομίας από το μέσο όρο των πρώτων 40, κότητας του world economic forum, για το
οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών. έτος 2013.

Ειδικότερα, στους δείκτες που αφορούν στο Η ανάλυση του εύρους του χάσματος ανα-
πλαίσιο για την ανταγωνιστικότητα, επισημαί- δεικνύει την αναγκαιότητα για:
νεται η ύπαρξη πολιτικής και θεσμικής
 ολοκλήρωση διαρθρωτικών αλλα-
σταθερότητας, καθώς και η εμπιστοσύνη των
πολιτών στη δικαιοσύνη και στους θεσμούς γών,

της δημοκρατίας, αλλά και η αναγκαιότητα  ενίσχυση των επενδύσεων του

χριστής και διαφανούς διακυβέρνησης. ιδιωτικού τομέα στις νέες τεχνο-

λογίες και την καινοτομία,
Σε όλους τους παραπάνω τομείς, με εξαίρεση
 εξομάλυνση στη λειτουργία του
τη διαφάνεια, η χώρα επιτυγχάνει επιδόσεις
χρηματοπιστωτικού τομέα, και
κοντά στο μέσο όρο των οικονομικά προηγ-
 ιδιαιτέρως την αναγκαιότητα
μένων χωρών.
ισχυρούς διασύνδεσης των πανε-
Αναφορικά με τις υποδομές, επίσης επιτυγχά- πιστημιακών και ερευνητικών
νονται καλές επιδόσεις, που όμως υπολεί- κέντρων με την παραγωγική
πονται του μέσου όρου, κυρίως διότι πολλά δραστηριότητα, την επιχειρημα-
έργα υποδομής βρίσκουν δυσκολία χρηματο- τική ανακάλυψη και την καινο-
δότησης λόγω κυρίως της οικονομικής ύφε- τομία.
σης.

Παρόμοιο ανασταλτικό χαρακτήρα είχε η

οικονομική ύφεση, σε συνδυασμό με το
περιορισμένο μέγεθος της αγοράς, στην
ανώτατη εκπαίδευση και την κατάρτιση, την
αγορά εργασίας, τις επενδύσεις σε νέες
-262-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
10.2. Ανάλυση VRIO Εφαρμογή VRIO στη RIS3 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

Εντάσσοντας το ερευνητικό εργαλείο στη ΕΞΥΠΝΗΣ

μεθοδολογία της έξυπνης εξειδίκευσης σε ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

10.2.1. Γενικό Πλαίσιο ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επίπεδο περιφέρειας, είναι απαραίτητο να
Η ανάλυση VRIO αποτελεί ένα εργαλείο σημειωθεί, ότι η προσέγγιση αυτή είναι
«εσωτερικής ανάλυσης». Ο όρος αποτελεί το δυνατό να προσδώσει κατάλληλο υπόβαθρο
ακρωνύμιο των ερωτήσεων που τίθενται για την ανταγωνιστική ανάδειξη της περιφέ-
προκειμένου να καθοριστούν τα χαρακτη- ρειας, ως βιώσιμου κοινωνικο-οικονομικού
ριστικά και η συγκριτική δυνατότητα των πόλου περιφερειακής ανάπτυξης.
πόρων που υπάρχουν. Η στρατηγική αυτή πρέπει να βασίζεται στην
Οι ερωτήσεις αυτές αφορούν στη(ν): αξιοποίηση των διαθέσιμων τοπικών οικονομι-
κών, τεχνολογικών και των υπόλοιπων
 Αξία - Value.
πόρων, όπως και στην ικανότητα συντονι-
 Σπανιότητα - Rarity σμού τους, στο πλαίσιο ενός δυναμικά μετα-
βαλλόμενου περιβάλλοντος
 Δυνατότητα Αντιγραφής / Μίμησης -
Imitability, και Τα δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν στην
εφαρμογή της Ανάλυσης VRIO στην περί-
 Οργάνωσης – Organization.
πτωση της Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδί-
Πρόκειται για μέθοδο που βασίζεται στην κευσης για την Κύπρο προήλθαν από την
ανάλυση των παραγωγικών πόρων μιας πρωτογενή και δευτερογενή έρευνα που
οικονομικής μονάδας, καθορίζοντας ποιοι διενεργήθηκε στο πλαίσιο της μελέτης.
πόροι και ποιες ικανότητες καταλήγουν σε
Αυτά, προσαρμόστηκαν στους δείκτες της
ποιες δυνατότητες και ποιες αδυναμίες.
έκθεσης για την ανταγωνιστικότητα του
Στόχος της ανάλυσης είναι ο σχεδιασμός παγκόσμιου οικονομικού φόρουμ (Global
κατάλληλων στρατηγικών, ώστε η εφαρμογή Competitiveness Report, World Economic
τους να συμβάλει στην βέλτιστη δημιουργία Forum), για το έτος 2013.
και αξιοποίηση των δυνατοτήτων και αντί-
Τα αποτελέσματα της εφαρμογής παρουσιά-
στοιχα, στην αντιμετώπιση ή απάλειψη-
ζονται στον Πίνακα 10.2 πιο κάτω και αφο-
περιορισμό των αδυναμιών.
ρούν συνολικά σε 52 δείκτες.
Σε κάθε εξεταζόμενη περίπτωση, οι παράγο-
Για κάθε ένα από τους 52 δείκτες εφαρ-
ντες που καθορίζουν τις δυνατότητες και τις
μόζονται οι τέσσερεις ερωτήσεις της VRIO και
αδυναμίες αποτελούν, κυρίως, συνάρτηση
σημειώνεται ανάλογα η θετική (√) ή αρνητική
του εξωτερικού περιβάλλοντος.
αποτίμηση (Χ).
Τα παραπάνω αποτελούν το θεωρητικό
Σε δύο πρόσθετες στήλες γίνεται σχολιασμός
πλαίσιο, βάσει του οποίου η ορθή εκτίμηση
για τις επιπτώσεις που έχει κάθε δείκτης στον
της υπάρχουσας κατάστασης και των ρεαλι-
ανταγωνιστικότητα ειδικά και στην οικονομία
στικών προοπτικών της, είναι σε θέση να
γενικότερα.
προσφέρει ασφαλή σχεδιασμό, όπως και
πρόταση κατάλληλης επιχειρησιακής στρατη- Στην παράγραφο που ακολουθεί γίνεται ένας
γικής, στη βάση των παραμέτρων VRIO, όπου συνολικός σχολιασμός tων αποτελεσμάτων
στόχο αποτελεί η απόκτηση βιώσιμου αντα- της εφαρμογής της VRIO στο πλαίσιο της
γωνιστικού, και μάλιστα με μακροχρόνιο S3Cy.
χαρακτήρα, πλεονεκτήματος.
-263-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Δυνατό- Οικονο-
Αδυνα- Επιπτώσεις
Παροχή Σπανιό- τητα μικές
Κριτήριο μία στην ανταγωνι-
αξίας τητα αξιοποί- επιπτώ-
μίμησης στικότητα
ησης σεις
Πάγιο
Πολιτική σταθερότητα √ √ √ Χαμηλή
πλεονέκτημα
Εμπιστοσύνη που δείχνουν οι
Σημαντικό
πολίτες στους θεσμούς της √ √ Χαμηλή
πλεονέκτημα
δημοκρατίας
Προάσπιση των δικαιωμάτων Σημαντικό
√ √ Υψηλή
ιδιοκτησίας πλεονέκτημα
Πάγιο
Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης √ Μέση
πλεονέκτημα
Προστασία των δικαιωμάτων των Σημαντικό
√ √ Μέση
μειονοτήτων πλεονέκτημα
Πάγιο
Προστασία των επενδύσεων √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Πάγιο
Υποδομές βασικής εκπαίδευσης √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Πάγιο
Ποιότητα των συνολικών υποδομών √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Πάγιο
Υποδομές υγείας √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Πάγιο
Ποιότητα του οδικού δικτύου √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Πάγιο
Υποδομές τηλεπικοινωνιών √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Διαθεσιμότητα τελευταίων Προσωρινό
√ √ Υψηλή
τεχνολογιών πλεονέκτημα
Προσωρινό
Υποδομές για χρήση του διαδικτύου √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
Απορρόφηση των νέων Προσωρινό
√ √ Υψηλή
τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις πλεονέκτημα
Ανεκμετάλλευτη γη για την
Σημαντικό
ανάπτυξη δραστηριοτήτων του √ √ √ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
πρωτογενούς τομέα
Καθαρότητα των καλλιεργήσιμων Σημαντικό
√ √ √ √ Υψηλή
εδαφών από φυτοφάρμακα. πλεονέκτημα
Μέγεθος της αγοράς της Κύπρου
X X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
Μακροοικονομικό περιβάλλον
Κρατική σπατάλη ευνοιοκρατία στις
αποφάσεις κυβερνητικών X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
αξιωματούχων,
Έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού,
X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
ανα τομέα
Ελλιπής διασύνδεση ερευνητικών
κέντρων και πανεπιστημίων με την X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
βιομηχανία
Έλλειψη πλαισίου διευθέτησης
συγκρούσεων μεταξύ παραγωγικών X Χ Χ Μειονέκτημα Μέση
δραστηριοτήτων
Ανεπάρκεια φορολογικών κινήτρων
X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
για την έρευνα και την ανάπτυξη
Δασμολόγηση υλικών (νέας
τεχνολογίας), τελωνιακές X Χ Χ Μειονέκτημα Χαμηλή
επιβαρύνσεις
Δυσαναλογία μισθού και
X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
παραγωγικότητας
Χρηματοπιστωτικός τομέας :
Αδυναμία χρηματοδότησης X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
επιχειρήσεων
Αδυναμία πρόσβασης σε δάνεια X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίων
X Χ Χ Μειονέκτημα Μέση
υψηλού κινδύνου
-264-

Ελλιπής υποδομές στα υφιστάμενα

X Χ Χ Μειονέκτημα Μέση
λιμάνια

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ανεπαρκείς υποδομές διαχείρισης
X Χ Χ Μειονέκτημα Μέση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
λυμάτων
Δια βίου κατάρτιση, ευελιξία Προσωρινό ΕΞΥΠΝΗΣ
X Χ Χ Υψηλή
προσωπικού πλεονέκτημα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Εξωστρέφεια των επιχειρήσεων-
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κακή διασύνδεση με το διεθνές Προσωρινό
X Χ Χ Υψηλή
εμπόριο, υψηλή εξάρτηση από πλεονέκτημα
εισαγωγές.
Προσωρινό
Ποιότητα τοπικών προμηθευτών X Χ Χ Υψηλή
πλεονέκτημα
Διαδικασίες για την ανάπτυξη Σημαντικό
X Χ √ Μέση
συνεργασιών πλεονέκτημα
Συνεργασία του βιομηχανικού τομέα Σημαντικό
X Χ √ Υψηλή
με πανεπιστήμια πλεονέκτημα
Κυβερνητικές προμήθειες Προσωρινό
X Χ √ Μέση
προηγμένης τεχνολογίας πλεονέκτημα
Αδυναμία εμπλοκής του
εκπαιδευμένου προσωπικού στην X Χ Χ Μειονέκτημα
διαδικασία
Πιθανή αδυναμία αξιοποίησης του
√ Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
πρωτογενούς τομέα
Αδυναμία διασύνδεσης των
μεταποιήσεων με τον πρωτογενή √ Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
τομέα παραγωγής
Πιθανή αδυναμία σύνδεσης των
√ Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
παραγωγικών τομέων
Brain drain από την έλλειψη ικανού
ερευνητικού προσωπικού και √ Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
υποδομών έρευνας
Απαξίωση της αγοραστικής δύναμης
X Χ Χ Μειονέκτημα Υψηλή
του πληθυσμού
Ενίσχυση ερευνητικής υποδομής
Σημαντικό
κατάλληλο ανθρώπινο δυναμικό και √ Χ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
εξοπλισμό αιχμής
Εφαρμογή δομικών αλλαγών στη Σημαντικό
√ Χ √ Υψηλή
λειτουργία της οικονομίας πλεονέκτημα
Δυνατότητα ανάδειξης συγκριτικών
πλεονεκτημάτων, διατομεακή
Σημαντικό
συνέργεια φορέων/ επιχειρήσεων , √ Χ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
επίτευξη αριστείας, καινοτομία και
ανταγωνιστικότητα
Δημιουργία αλυσίδας πρωτογενούς
Σημαντικό
παραγωγής και μεταποίησης √ Χ √ Μέση
πλεονέκτημα
τροφίμων
Ανάδειξη της πολιτισμικής Σημαντικό
√ Χ √ Μέση
κληρονομιάς και δραστηριοτήτων πλεονέκτημα
Ενίσχυση των συστάδων
Σημαντικό
επιχειρήσεων. (οριζόντιες και √ Χ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
κάθετες συνεργασίες)
Εντατικοποίηση υψηλού επιπέδου
Σημαντικό
έρευνας από πανεπιστήμια και √ Χ √ Υψηλή
πλεονέκτημα
ερευνητικά κέντρα
Δημιουργία φορολογικού πλαισίου Σημαντικό
√ Χ √ Μέση
για την παροχή κινήτρων έρευνας πλεονέκτημα
Δημιουργία τομεακών Σημαντικό Πίν. 10.2.
√ Χ √ Μέση
παρατηρητηρίων. πλεονέκτημα Τελικός Πίνακας
Αντιμετώπιση προβλημάτων Αποτελεσμάτων
Σημαντικό Ανάλυσης VRIO.
γραφειο-κρατίας, εμπιστοσύνης και √ Χ √ Μέση
πλεονέκτημα
διαφάνειας.
-265-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Στον αντίποδα, τα μειονεκτήματα εστιά-
ζονται στο μικρό μέγεθος της αγοράς, τη
10.2.2. Σχολιασμός
δημόσια σπατάλη κονδυλίων, το φορολογικό
Αποτελεσμάτων
πλαίσιο, την ευνοιοκρατία κα.
Ανάλυσης VRIO
Τα παραπάνω θεσμικά μειονεκτήματα, όπως
Από τα αποτελέσματα της εφαρμογής VRIO και η γενικότερη κακή μακροοικονομική θέση
αναδεικνύεται μια έντονα πολυδιάστατη της χώρας τείνουν προς την αναστρεψι-
εικόνα πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων μότητα ωστόσο προϋποθέτουν τη περαιτέρω
στα οποία, ο παράγοντας της σπανιότητας διενέργεια δομικών και θεσμικών αλλαγών
(και της αδυναμίας μίμησης κατ΄ επέκταση) στο σύστημα φορολογικής πολιτικής και
καθορίζει την ένταση στην παραγωγικότητα χριστής διακυβέρνησης.
και την οικονομία.
Η αποδυνάμωση του χρηματοπιστωτικού
Ειδικότερα, στα πάγια πλεονεκτήματα της τομέα και η συνακόλουθη αύξηση του κό-
Κύπρου συμπεριλαμβάνεται η σημαντικός στους δανεισμού, έχει επίσης δυσμενείς
γεωστρατηγικός χαρακτήρας, η πολιτική επιπτώσεις στη χρηματοδότηση των επιχει-
σταθερότητα, η συμμόρφωση, η πίστη των ρήσεων, στα ποσά που δαπανώνται για
πολιτών στο θεσμό της δημοκρατίας και η έρευνα και ανάπτυξη καθώς και τη διενέργεια
ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. επενδύσεων. Και στην περίπτωση αυτή, οι

Το σύνολο αυτών των πλεονεκτημάτων έχουν επιπτώσεις είναι αναστρέψιμες και εξαρτώνται

άμεση και υψηλή επίδραση στην οικονομία από τη μακροοικονομική θέση της χώρας.

και την παραγωγικότητα, δημιουργώντας το Ως επίσης μη μόνιμο μειονέκτημα με πολύ

απαραίτητο πλαίσιο ασφάλειας και προστα- σημαντικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα,
σίας των επενδυτικών δραστηριοτήτων. θα μπορούσε να θεωρηθεί η συρρικνούμενη

Παράλληλα, ως πλεονέκτημα λογίζεται και το εξωστρέφεια των επιχειρήσεων, η έλλειψη

εύρος και η επάρκεια των βασικών υποδο- παραγωγικών συστάδων (clusters) επιχειρή-

μών. Ωστόσο για να διατηρηθεί ο χαρακτήρας σεων, η αδυναμία δημιουργίας επιχειρηματι-

του πλεονεκτήματος είναι απαραίτητο οι κών μονάδων σύμπραξης ιδιωτικού και

υποδομές να διευρύνονται και να εκσυγ- δημόσιου τομέα, η περιορισμένη δια βίου

χρονίζονται διαρκώς. Αναφορικά με τις κατάρτιση των εργαζομένων, όπως και η μη

υποδομές εκπαίδευσης, κυρίως στις βασικές αποτελεσματική διασύνδεση των πανεπιστη-

βαθμίδες, αυτές κρίνονται ως ικανοποιητικές, μίων / ερευνητικών κέντρων με τις επιχειρή-

όπως άλλωστε ικανοποιητικές θεωρούνται και σεις καθώς και ο πολύ περιορισμένος αριθμός

οι υποδομές πρόσβασης στο διαδίκτυο. spin-off εταιρειών. Παρότι οι ερευνητικές

υποδομές και το ικανό ερευνητικό προσωπικό
Τα παραπάνω πλεονεκτήματα, πέραν του
παρόλο κυμαίνονται σε ικανοποιητικά αποτε-
μόνιμου χαρακτήρα της γεωστρατηγικής
λέσματα, οι καινοτομίες που εφαρμόζονται
θέσης και της πολιτικής και δημοκρατικής
στο επίπεδο της πραγματικής επιχειρημα-
σταθερότητας, έχουν προσωρινό χαρακτήρα
τικότητας είναι σημαντικά περιορισμένες.
και εξαρτώνται από την ένταση εκσυγχρο-
νισμού και επέκτασης. Η αδυναμία διασύνδεσης του πρωτογενούς
τομέα με την μεταποίηση και τις υπηρεσίες,
Οι επιπτώσεις των πλεονεκτημάτων στην
αποτελεί μειονέκτημα πιο μόνιμου χαρακτή-
ανάπτυξη, την παραγωγικότητα και την εθνι-
ρα, αποτυπώνοντας σημαντικές επιπτώσεις
κή οικονομία είναι εξαιρετικά σημαντικές,
στην κυπριακή οικονομία και περιορίζοντας
επηρεάζοντας θετικά το επενδυτικό κλίμα.
σημαντικά τους πολλαπλασιαστές εισοδήμα-
-266-

τος και απασχόλησης.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Εν κατακλείδι, το πλέγμα των παγίων
10.3. Ανάλυση PEST ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
πλεονεκτημάτων αποτελεί σημαντική
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
βάση για την ανάταξη της οικονομίας και
της παραγωγικότητας, ωστόσο, είναι 10.3.1. Γενικό Πλαίσιο
απαραίτητο να εντατικοποιηθεί η διαδι-
κασία εκσυγχρονισμού και επέκτασης Είναι πολύ σημαντικό να αξιολογηθούν οι
των γενικών υποδομών. συνθήκες του περιβάλλοντος και να κατά-
νοηθούν οι υπάρχουσες συνθήκες και δυνα-
Αναφορικά με τα μειονεκτήματα ο
τότητες ώστε να μπορεί να αξιοποιηθούν. Η
χαρακτήρας τους είναι από αναστρέ-
ανάλυση του περιβάλλοντος περιλαμβάνει:
ψιμος έως συγκυριακός εξαρτώμενος
από την επίτευξη θεσμικών και δομικών  το «εσωτερικό» και «μίκρο» περι-
αλλαγών στην λειτουργία της διακυ- βάλλον
βέρνησης και της οικονομίας.  το «εξωτερικό» και «μάκρο» περιβάλ-
λον, όπως για παράδειγμα, οι πολιτι-
Παράλληλα, είναι απαραίτητο να ενι-
κές και οι θεσμικές συνθήκες, οι
σχυθούν οι δεσμοί συνεργασίας των
οικονομικές συνθήκες και δυνάμεις,
πανεπιστημίων / ερευνητικών κέντρων
οι κοινωνικό – πολιτισμικές δυνάμεις,
με τις επιχειρήσεις, τόσο του ιδιωτικού
και οι συνθήκες τεχνολογίας.
όσο και του δημοσίου τομέα.
Η ανάλυση των παραπάνω παραγόντων
Τέλος, είναι απαραίτητη η τόνωση της
αναφέρεται ως ανάλυση PEST. Οι πολιτικοί
εξωστρέφειας και της διασύνδεσης των
παράγοντες επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό το
επιχειρήσεων, όλων των παραγωγικών
θεσμικό πλαίσιο και αναφέρονται σε θέματα
τομέων της οικονομίας.
όπως:

 τη σταθερότητα του πολιτικού περι-

βάλλοντος,
 το θεσμικό πλαίσιο και τη νομοθεσία
αναφορικά με τη φορολογία και τα
κίνητρα, και
 την κρατική οικονομική πολιτική.

Οι οικονομικοί παράγοντες αναφέρονται σε

μακροοικονομικά μεγέθη και συνθήκες,
όπως:

 παραγωγή-προϊόν-εισοδήματα, και
 οικονομικοί δείκτες και οικονομική
ευημερία.

Οι κοινωνικοί παράγοντες αναφέρονται στις

κοινωνικές επιδράσεις και περιλαμβάνουν:

 θεσμικό πλαίσιο-νομοθεσία,
 κουλτούρα,
 θρησκεία, και
 πολιτισμό-παράδοση.
-267-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Οι τεχνολογικοί παράγοντες που αποτελούν χθησαν από την πολυδιάστατη έρευνα, η
βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα διαδραμα- ερευνητική ομάδα ανέδειξε εκείνα τα σημεία,
τίζουν σημαντικό ρόλο στην οικονομική και που οι ερωτώμενοι κλήθηκαν να απαντήσουν
κοινωνική ανάπτυξη: (δομημένο ερωτηματολόγιο, προσωπικές
συνεντεύξεις και ομάδες εστίασης).
 μέσω της τεχνολογίας παρέχονται νέα
και βελτιωμένα προϊόντα και υπη- Επίσης, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό,
ρεσίες ότι το έντονα διαμορφούμενο οικονομικό
 μέσω της τεχνολογίας προσφέρονται περιβάλλον επηρεάζει και τις πολιτικές
στους καταναλωτές και τις επιχειρή- αποφάσεις, σε τοπικό, εθνικό και διεθνές
σεις περισσότερο προηγμένα τεχνο- επίπεδο, συνθήκη που οδήγησε στην κοινή
λογικά προϊόντα και υπηρεσίες με ανάλυση των δύο παραγόντων.
αύξηση της ανταγωνιστικότητας και
Ειδικότερα, σε ό,τι αφορά το πολιτικό και
της παραγωγικότητας
οικονομικό περιβάλλον:
Από την άλλη πλευρά, το οικονομικό
αποτέλεσμα δεν επηρεάζεται μόνο από το Πολιτικό- Οικονομικό Περιβάλλον
εξωτερικό, αλλά και από το εσωτερικό
Η Κυπριακή Δημοκρατία, έχει εξέχουσας
περιβάλλον, και διαφορές στο αποτέλεσμα,
σημασίας γεωστρατηγική θέση όντας
αποτελούν και συνάρτηση των διαφορών του
γεωγραφικά τοποθετημένη, στο άκρο του
εσωτερικού οικονομικού περιβάλλοντος που
βορειοανατολικού τμήματος της θάλασσας
υπάρχουν και πιο συγκεκριμένα των παραγω-
της Μεσογείου. Παρά την πολιτική αστάθεια
γικών πόρων και των δυνατοτήτων που
των τελευταίων δεκαετιών και την εισβολή
κατέχει.
του Τουρκικού στρατού στο ΒΑ τμήμα του
νησιού το 1974, η Κύπρος κατάφερε να
10.3.2. Αξιολόγηση αποκτήσει σαφή πολιτική σταθερότητα, να
Aποτελεσμάτων PEST διατηρήσει δυναμική προόδου και ταχείας
ανάπτυξης με αποτέλεσμα την ένταξή της ως
Η διευρυμένη και πολυμεταβλητή έρευνα ισότιμο μέλος στην Ευρωπαϊκή ένωση ενώ
παρείχε στους ερευνητές, πλήθος δεδομένων από το 2008 εντάχθηκε στην Ευρωζώνη,
για την ολοκλήρωση ανάλυσης περιβάλ- υιοθετώντας ως νόμισμά της το Ευρώ.
λοντος και την εξαγωγή των απαραίτητων
Σύμφωνα με το αναλυτικό σημείωμα της
συμπερασμάτων και την ανάδειξη των τομέων
πρεσβείας της Ελλάδος στη Λευκωσία (2011)
με συγκριτικά πλεονεκτήματα.
την τελευταία δεκαετία και μέχρι το έτος
Η σύγχρονη διάρθρωση της παγκοσμιο- 2012, η ευημερία της Κύπρου στηρίχθηκε
ποιημένης οικονομίας, δημιουργεί ένα στην ταχεία επέκταση του χρηματοπιστωτικού
σύνθετο πλέγμα πολύμορφών εξαρτήσεων συστήματος, ο ισολογισμός του οποίου ήταν
που αναπτύσσονται σε συνάρτηση με το πολλαπλάσιος (περίπου κατά 7,5 φορές) του
ευρύτερο περιβάλλον, με σημαντικές όμως ΑΕΠ της χώρας. .
45

επιδράσεις στην ασκούμενη πολιτική, την

κοινωνία, τη δημογραφία, την τεχνολογία και
το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.
Είναι απαραίτητο να τονιστεί ότι η εν λόγω
ανάλυση δεν υπέχει θέση πολιτικής/ κοινω-
νικής, ανάλυσης και ευρύτερης αφηρημένης
πολιτικής θεώρησης. Αντίθετα,
-268-
45
Τα πιστωτικά χαρτοφυλάκια των τραπεζών
αποτελούσαν 280% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ οι
συνολικές καταθέσεις του κυπριακού τραπεζικού
συστήματος ανέρχονταν σε 70,9 δις Ευρώ, από τα
οποία το ποσό των 21,6 δις ανήκε σε κατοίκους τρίτων
χρησιμο- χωρών (πχ Ρωσία, Ουκρανία) και τα 4,7 δις σε

κατοίκους λοιπών χωρών Ευρωζώνης. Τα υπόλοιπα

ποιώντας τα πρωτογενή στοιχεία που εξή- 44,4 δις Ευρώ ανήκαν σε Κυπρίους

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Το αντίξοο διεθνές οικονομικό περιβάλλον, σε ανάπτυξης θα εξαρτηθούν από την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
συνδυασμό με τα μακροχρόνια διαρθρωτικά αποτελεσματική αντιμετώπιση των προκλή- ΕΞΥΠΝΗΣ
προβλήματα της κυπριακής οικονομίας τα σεων στον τραπεζικό τομέα, το βαθμό ανά- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
οποία ήρθαν στην επιφάνεια ως επακόλουθο καμψης της διεθνούς οικονομίας και των ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
της κρίσης, είχαν ως αποτέλεσμα τη κυριότερων εμπορικών εταίρων της Κύπρου
σημαντική μείωση (ύφεση) της οικονομικής και την υλοποίηση των δημοσιονομικών και
δραστηριότητας. Στην επιδείνωση των διαρθρωτικών μέτρων.
οικονομικών συνθηκών της χώρας συνέβαλε
Παράλληλα οι οικονομικές εξελίξεις και την
και το ατύχημα του Ιουλίου 2011 στη ναυτική
υιοθέτηση του μνημονίου αλληλοκατανόησης
βάση Ευάγγελος Φλωράκης που προκάλεσε
και συνεργασίας, μεταξύ Ευρωπαϊκής
εκτεταμένες ζημιές στο σταθμό παραγωγής
Ένωσης, Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου
ηλεκτρικής ενέργειας του Βασιλικού, που
(ΔΝΤ) και της Κυπριακής Δημοκρατίας,
αντιπροσώπευε πέραν του ήμισυ της
δημιούργησαν πλείστες όσες πολιτικές
συνολικής ικανότητας παραγωγής ηλεκτρικής
διεργασίες.
ενέργειας του νησιού, αναστέλλοντας τη
λειτουργία του για σημαντικό χρονικό Σε καμιά περίπτωση όμως, δεν διαταράχτηκε

διάστημα. η γενική πολιτική σταθερότητα και η πίστη

των Κυπρίων πολιτών στις δημοκρατικές
Οι αρνητικές επιπτώσεις στην κυπριακή
αξίες. Αυτή η πολιτική και θεσμική σταθερό-
οικονομία αναμένεται να συνεχίσουν κατά τα
τητα, σε συνδυασμό με τις σημαντικές
επόμενα χρόνια κυρίως λόγω εξωτερικών
πολιτικές αναταράξεις στην Ανατολική Μεσό-
παραγόντων όπως η παρατεταμένη κρίση
γειο, την Τουρκία και τη Βόρεια Αφρική,
χρέους της Ευρωζώνης και η ύφεση σε χώρες
αναδεικνύει την Κύπρο ως βασικό άξονα
που αποτελούν σημαντικούς οικονομικούς
σταθερότητας και δημοκρατικής διακυβέρνη-
εταίρους της Κύπρου.
σης, παρέχοντας όλα τα εχέγγυα για σταθερή
Παρά όμως την επιτυχημένη έξοδο στις ανάπτυξη και ταχεία έξοδο απ’ τη χρηματο-
αγορές το 2014 - σύμφωνα με τα στοιχεία πιστωτική κρίση.
της πρωτογενούς ποσοτικής και ποιοτικής
Τέλος, η ύπαρξη σημαντικών κοιτασμάτων
έρευνας - για να παραμείνει σταθερό το
υδρογονανθράκων, έχει και αυτή διαδραμα-
εξωτερικό οικονομικό και κατ επέκταση
τίσει σημαντικό ρόλο στην σταθερότητα,
πολιτικό περιβάλλον είναι αναγκαίο να δοθεί
ιδιαίτερα μετά τις μεθοδικές και σταθερές
ιδιαίτερη έμφαση στην εκ νέου διαμόρφωση
πολιτικές ανακήρυξης της ΑΟΖ και προσέλκυ-
κλίματος εμπιστοσύνης προς την κυπριακή
σης διεθνών επενδυτών, εγνωσμένου
οικονομία και το τραπεζικό της σύστημα, ενώ
κύρους.
παράλληλα θα πρέπει να ελαφρυνθεί η
παραγωγική βάση από την φορολογική
Δημογραφικό και Κοινωνικό
ένταση των τελευταίων ετών, να αποκατα-
Περιβάλλον
σταθούν δομικές αστοχίες και εξωτερικότη-
τες, να περιοριστεί η ευνοιοκρατία, η Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση (2011) της
διαφθορά και η μη ορθολογιστική και πρεσβείας της Ελλάδος στην Κύπρο, ο
αναποτελεσματική διασπορά των κρατικών πληθυσμός ανέρχεται σε 840.407 και αποτε-
δαπανών, οι οποίες κατά τους ερωτώμενους λεί ποσοστό 0,17% του συνολικού πληθυ-
είναι απαραίτητο να αξιοποιηθεί σε υποδομές σμού της Ευρώπης των 27.
ερευνών και νέας τεχνολογίας.
Τα τελευταία έτη παρατηρήθηκε αύξηση του
Εν κατακλείδι, η ευρωστία του οικονομικού πληθυσμού, που οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό,
-269-

περιβάλλοντος και ο προσδοκώμενος ρυθμός στη μετανάστευση. Σύμφωνα με την στατιστι-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 κή υπηρεσία της Κύπρου, ο συνολικός κών Ασφαλίσεων (10.000 άτομα περίπου) ή η
αριθμός των αλλοδαπών ανήλθε το 2011 σε εγγραφή 1.739 Ελλήνων ανέργων (α΄
170.383. Σχετικά με τις κατανομές και τα εξάμηνο 2011) στα Γραφεία της κυπριακής
ποιοτικές χαρακτηριστικά του πληθυσμού, Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης (ΔΥΑ) για
(δείκτες αντικατάστασης) η Κύπρος κατέχει αναζήτηση εργασίας κλπ.
τη δεύτερη θέση στην ΕΕ σε φυσική αύξηση
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο ενδεικτικό
πληθυσμού (4,9%) μετά την Ιρλανδία και την
της έντασης του μεταναστευτικού ρεύματος
πρώτη σε ετήσια γενική αύξηση πληθυσμού
είναι ότι το 49,9% των Ελλήνων ανέργων
(2,6%).
είναι παντρεμένοι και το 44,5% ανύπανδροι,
Επίσης, η ηλικιακή δομή του πληθυσμού είναι ενώ οι περισσότεροι (33,4%) ανήκουν στην
σχετικά νεαρότερη από τον μέσο όρο της ηλιακή ομάδα των 30-39 ετών, που συνήθως
Ευρώπης. Οι ηλικίες άνω των 65 ετών αποτε- όμως ανήκουν σε ομάδες σημαντικής
λούν μόλις το 13,3 του συνολικού πληθυ- επιστημονικής εκπαίδευσης, με κορυφαίο τον
σμού όντας είναι ένα από τα χαμηλότερα τομέα τα υγείας ο οποίος προσελκύει
ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εντατικολόγους, αναισθησιολόγους, ακτινο-
ενώ το ποσοστό των παιδιών κάτω των 15 λόγους, ορθοπεδικούς κλπ.
ετών ανέρχεται σε 16,1%. Το τμήμα του
Αναφορικά με την οικιστική διάρθρωση, τους
πληθυσμού ηλικίας 45-64 ετών καταλαμβάνει
περιφερειακούς οικισμούς και τα αστικά
ποσοστό 24,5%.
κέντρα, ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού
Η σύνθεση του πληθυσμού, κατά φύλο, στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις - κέντρα,
δείχνει ελαφρά αυξημένο το ποσοστό των παρουσιάζει μια ελαφρά διαχρονική επιβρά-
γυναικών (51,4%) έναντι των ανδρών δυνση, λόγω της μέχρι πρόσφατα καλής
(48,6%). οικονομικής ανάπτυξης της χώρας και τη
βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στις
Σύμφωνα με τη στατιστική υπηρεσία της
αγροτικές περιοχές, τη μικρή έκταση της
Κύπρου, ο συνολικός αριθμός των άλλο-
χώρας η οποία διαθέτει σύγχρονους αυτό-
δαπών είναι ιδιαίτερα υψηλός και δεν είναι
κινητόδρομους.
δυνατόν να υπολογισθεί με ακρίβεια. Από την
ίδια πηγή προκύπτει ότι η συντριπτική Αξιοσημείωτος, επίσης λόγος απομάκρυνσης
πλειοψηφία προέρχεται από κράτη μέλη της από τα αστικά κέντρα είναι και οι υψηλές
ΕΕ (62,37%) και κυρίως, από την Ελλάδα τιμές που κυριαρχούν στην αγορά γης στα
(17,21%), το Ηνωμένο Βασίλειο (14,11%), αστικά κέντρα και ιδιαίτερα στην
τη Ρουμανία (13,91%) και τη Βουλγαρία πρωτεύουσα. Σήμερα το 67,4% των κατοίκων
(10,9%). Επίσης, σημαντικός αριθμός μετα- ζουν σε αστικές περιοχές και το υπόλοιπο
ναστών προέρχεται από τις Φιλιππίνες 32,6% σε αγροτικές, πολλές όμως εκ των
(5,52%), τη Ρωσία (4,79%) και τη Σρι Λάνκα οποίων έχουν σχεδόν ενοποιηθεί με τα
(4,27%). μεγάλα αστικά κέντρα.

Είναι απαραίτητο όμως να ειπωθεί, ότι οι Σημαντική ποσοτική και ποιοτική αλλαγή
οικονομικές αναταράξεις και η βαθιά οικονο- σημειώνεται στα νοικοκυριά, καθώς, ενώ ο
μική ύφεση στην Ελλάδα, δημιούργησε ένα συνολικός αριθμός τους έχει αυξηθεί (από
σημαντικό ρεύμα μεταναστών που αναζητούν 220 χιλ. το 2001 σε 300 χιλ. το 2011),
εργασία στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα ωστόσο, ο μέσος αριθμός ατόμων που
της Κύπρου. Δεν υπάρχουν ακριβή στατιστικά περιλαμβάνουν αποβαίνει μειούμενος (από
στοιχεία για το φαινόμενο αλλά μόνο 3,1 το 2001 σε 2,7 το 2011). Η έξαρση της
ενδεικτικά, όπως ο αριθμός των Ελλήνων ανεργίας, όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο
-270-

ασφαλισμένων στο κυπριακό Ταμείο Κοινωνι- της αποτύπωσης της Κυπριακής οικονομίας,

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
δημιούργησε έντονα κοινωνικά προβλήματα Οι ερωτώμενοι επιχειρηματίες, αλλά και ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
και αναζωπύρωση των δεικτών εξάρτησης γνωμηγήτορες τόνισαν ότι οι καλές υποδομές ΕΞΥΠΝΗΣ
μεταξύ του πληθυσμού. Ουσιαστικά, περισσό- στο οδικό δίκτυο, στις τηλεπικοινωνίες, στο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
τερα από 2,65 μέλη εξαρτώνται από ένα δίκτυο ελλιμενισμού, στα δίκτυα διαχείρισης ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εργαζόμενο δημιουργώντας ένα οριακά και επεξεργασίας λυμάτων, αλλά και η
ανεκτό λόγο πληθυσμιακής εξάρτησης. Τούτο πολυγλωσσία (ιδιαίτερα η πολύ καλή χρήση
έχει ως αποτέλεσμα αλλάξει σημαντικά ο της αγγλικής γλώσσας), δημιουργούν
τρόπος ζωής του πληθυσμού, διαφοροποιώ- συνθήκες ανάκαμψης της επενδυτικής
ντας επίσης σε σημαντικό βαθμό τις κατανα- εμπιστοσύνης.
λωτικές του συνήθειες.
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο ανθρώπινο
Η ποσοτική και η ποιοτική έρευνα, κατατεί- δυναμικό, το οποίο κρίθηκε ως ένα από τα
νουν στο γεγονός, ότι οι πωλήσεις σε αδρές σημαντικές ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της
46
γραμμές περιορίζονται, δημιουργώντας αλλα- χώρας , το οποίο θα πρέπει να παραμείνει
γές στον παραγωγικό ιστό και τις κατανα- ερευνητικά ενεργό και καλά αμειβόμενο, έτσι
λωτικές προτιμήσεις των πολιτών της χώρας. ώστε να παραμείνει στη χώρα και να μην
μεταναστεύσει, όπως συμβαίνει σε άλλες
Ωστόσο, είναι ενθαρρυντικό ότι τα πρωτοφα-
περιπτώσεις, όπως στην Ελλάδα.
νή υψηλά ποσοστά ανεργίας και η σημαντική
πτώση της κατανάλωσης, δεν δημιούργησαν Αναφορικά με το φορολογικό περιβάλλον
εντάσεις μεταξύ πληθυσμιακών ομάδων, αυτό θα πρέπει να αναπροσαρμοστεί προς το
ιδιαιτέρως, μεταξύ γηγενών και μεταναστών, καλύτερο, ενώ είναι απαραίτητο να προχω-
ισχυροποιώντας την κοινωνική συνοχή και τη ρήσουν αλλαγές που αφορούν τη χριστή
σταθερότητα. διακυβέρνηση, τόσο σε επίπεδο κεντρικής
πολιτικής, όσο και σε επίπεδο τοπικής αυτό-

Επιχειρηματικό Περιβάλλον διοίκησης.

Η κυπριακή οικονομία χαρακτηρίζεται από την Τέλος, η ανάγκη για συμπλεγματοποίηση των

ύπαρξη πολλών πολύ μικρών, μικρών και υπηρεσιών του δημοσίου τομέα, αποτελεί

μεσαίων επιχειρήσεων που συνθέτουν το επίσης αναγκαία συνθήκη που θα πρέπει να

99,8% του χάρτη των επιχειρήσεων. Ειδικό- πληρούται για να βελτιωθεί σημαντικά το

τερα, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις αποτελούν επιχειρηματικό περιβάλλον.

το 92,2% του μεριδίου της αγοράς, οι μικρές
επιχειρήσεις το 6,5% και οι μεσαίες το 1,1%
του μεριδίου της αγοράς.
Κάτω από αυτές τις παραγωγικές δομές, για
πολλά χρόνια η Κύπρος ήταν κέντρο αναφο-
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση
του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, κατέχει ο
χρηματοπιστωτικός τομέας, ο οποίος επιση-
μάνθηκε ως δεσπόζουσας σημασίας. Η εξυ-
γίανση του και η άρση των περιοριστικών

ράς επενδυτικών δράσεων, που ανακόπηκαν μέτρων, αναμένεται, σύμφωνα με τα

με την ύφεση και την αναδιάρθρωση του αποτελέσματα της πρωτογενούς έρευνας να

τραπεζικού τομέα. επαναφέρει τη σταθερότητα, να επαναφέρει

Ωστόσο, η ραγδαία βελτίωση των μακρο-
οικονομικών στοιχείων, η διαφαινόμενη ανά-
ταξη της οικονομίας, η πολιτική σταθερότητα
και η σημαντική γεωστρατηγική επαναφέρουν
την Κύπρο στο επίκεντρο της επενδυτικής
προσοχής.
σταδιακά τον όγκο των καταθέσεων σε ικανο-
ποιητικά επίπεδα και να μειώσει σημαντικά το
κόστος δανεισμού.
46
Το υψηλό μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού
αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η Κύπρος
παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό μεταξύ των
-271-

πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στις ηλικίες 25-35

ετών που διαθέτει προσόντα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Τέλος, η ευελιξία των εργασιακών σχέσεων, η ότι η όποια παραγωγική ή αναπτυξιακή
βελτίωση του λόγου αμοιβής και εργασίας και πολιτική θα πρέπει να αναπτύσσεται με
ο περιορισμός της γραφειοκρατίας σε σημα- γνώμονα την προστασία και αναβάθμιση του
ντικά ζητήματα επιχειρηματικότητας όπως η φυσικού περιβάλλοντος, ορίζοντας το ως
έναρξη και παύση λειτουργίας, ή προσλή- «οριζόντια δράση» που θα προσδώσει
ψεων, θα λειτουργήσει θετικά προς την χαρακτήρα βιωσιμότητας και αειφορίας.
διαμόρφωση ενός εύρωστου και ευέλικτου
επιχειρηματικού περιβάλλοντος Τεχνολογικό Περιβάλλον

H ανάλυση των ποιοτικών και ποσοτικών

Φυσικό Περιβάλλον
δεδομένων υποδεικνύει σαφώς, ότι η Κύπρος
Η Εθνική Στρατηγική για τη βιώσιμη είναι ικανή στο να παρακολουθεί και να
ανάπτυξη έχει ως βασική αρχή την ισότιμη υιοθετεί τις νέες τάσεις στην τεχνολογία.
συμμετοχή της περιβαλλοντικής προστασίας Διαθέτει ήδη ένα αξιόλογο ανθρώπινο
ως προς αυτές των οικονομικών και δυναμικό που μπορεί να αναγνωρίσει, να
κοινωνικών δραστηριοτήτων. Οι έρευνα υποστηρίξει και να εφαρμόσει τις νέες
αναδεικνύει την ανάγκη για αξιολόγηση της τεχνολογίες.
περιβαλλοντικής διάστασης, σε όλο το φάσμα
Οι υφιστάμενες υποδομές σε πολλούς τομείς
των ανθρωπογενών παραγωγικών δραστη-
είναι ικανοποιητικές με σημαντικά όμως περι-
ριοτήτων και των αναπτυξιακών διαδικασιών.
θώρια βελτίωσης, ανα τομέα. Για παράδειγμα
Η διαμόρφωση του κατάλληλου φυσικού και
ο φαρμακευτικός τομέας είναι ιδιαίτερα
ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, είναι αναγ-
ανεπτυγμένος τείνοντας να δημιουργήσει
καίο να υιοθετήσει συγκεκριμένες αρχές όπως
τάσεις συσπείρωσης σημαντικών επενδύσεων
την αρχή της πρόληψης της ρύπανσης, την
Στα συμπεράσματα της έρευνας επίσης, θα
αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και την αρχή
μπορούσε να ενσωματωθεί η άποψη του
της ισότητας και συνυπευθυνότητας. Στο
συνόλου σχεδόν των ερωτηθέντων, ότι η
πνεύμα αυτό είναι επιτακτική η ανάγκη για
ανταγωνιστικότητα είναι πλέον συνυφασμένη
περιβαλλοντική πιστοποίηση προϊόντων και
με επενδύσεις σε τεχνολογία, την οικονομική
υπηρεσιών (ecolabel).
δραστηριότητα των επιχειρήσεων κάτι που
Η πρωτογενής έρευνα κατέδειξε με πλήρη σημαίνει ότι μια μη ανταγωνιστική οικονομία-
σαφήνεια, ότι οι Κύπριοι επιχειρηματίες δεν επιχείρηση δεν έχει δυστυχώς θέση και
είναι επαρκώς ευαισθητοποιημένοι σε περι- μέλλον στο παγκόσμιο οικονομικό και κοινω-
βαλλοντικά θέματα, με επαρκώς να πράττουν νικό περιβάλλον.
τα ελάχιστα σε αυτή την κατεύθυνση. Υπό
Συνεχίζοντας το σκεπτικό αυτό, η διασύνδεση
αυτές τις συνθήκες όμως, δεν επιτυγχάνονται
των επιχειρήσεων και η επιλογή του δικτύου
στόχοι (διεθνούς βεληνεκούς) που καλούταν
των συνεργατών (σε οριζόντια και κάθετη
να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή, την
βάση), θα υλοποιηθεί ή καλύτερα θα μπορέ-
ορθολογική διαχείριση των υδάτινων πόρων,
σει να λειτουργήσει εφόσον προηγηθεί η
την η ορθολογική διαχείριση και μείωση των
τεχνολογική τους διασύνδεση και συμπληρω-
στερεών και υγρών αποβλήτων και η μείωση
ματικότητα. Με τον τρόπο αυτό είναι εφικτό
τους,, την προστασία της βιοποικιλότητας και
να υπάρξει σύμπλευση των επιχειρήσεων με
των οικοσυστημάτων, την εξοικονόμηση
την ταχύτατη εξέλιξη της τεχνολογίας με
ενέργειας, τη μείωση των αέριων ρύπων και
παράλληλη προσαρμογή στον κύκλο ζωής
την πρόληψη της ερημοποίησης
των παραγόμενων προϊόντων . Ως εκ τούτου,
Επίσης έγινε σαφές κυρίως από την ποιοτική προτείνεται, η κάθε επιχείρηση να διασφα-
-272-

έρευνα (γνωμηγήτορες και ομάδες εστίασης) λίσει τη δημιουργία των συνθηκών που θα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
επιτρέψουν τη γρήγορη προσαρμογή των ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ικανοτήτων της στις μεταβολές του ανταγωνι- ΕΞΥΠΝΗΣ
στικού περιβάλλοντος. 10.4. Ανάλυση Κοινωνικών ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

Σημαντικό στοιχείο στην αξιοποίηση των

Δικτύων - Social ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

νέων τεχνολογιών αποτελούν οι εκπαιδευ- Network Analysis.

τικοί και ερευνητικοί φορείς που καλούντα να
Η έννοια των κοινωνικών δικτύων και οι
ενδυναμώσουν τον πνευματικό τους κεφά-
μέθοδοι ανάλυσής τους έχουν προσελκύσει το
λαιο και είτε να αναπτύξουν νέες τεχνολο-
ιδιαίτερο ενδιαφέρον και την περιέργεια των
γίες, είτε να προσαρμόσουν την υπάρχουσα
ερευνητών στις κοινωνικές επιστήμες και τις
στις συνθήκες του τρέχοντος ανταγωνισμού.
επιστήμες της συμπεριφοράς τις τελευταίες
Ειδικότερα, η ικανότητα των μονάδων δεκαετίες. Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του
παραγωγής να επεξεργαστούν την πληροφο- ενδιαφέροντος για την ανάλυση των
ρία (είτε αυτή είναι αποτέλεσμα ερευνητικής κοινωνικών δικτύων εστιάζεται στην
προσπάθειας είτε απλή επιθυμία του κατανόηση των σχέσεων και εξαρτήσεων
καταναλωτικού κοινού) και να τη μετατρέ- μεταξύ κοινωνικών οντοτήτων, καθώς και
ψουν το γρηγορότερο δυνατόν σε βιομηχανι- των επιπτώσεων που έχουν οι σχέσεις αυτές.
κό προϊόν έτοιμο για διάθεση στην αγορά,
Η χρήση του όρου “κοινωνικά δίκτυα”
ορίζει και τη γενικότερη ικανότητα της
παραπέμπει στο σύνολο των σχέσεων που
επιχείρησης να ανταπεξέλθει στις σημερινές
αναπτύσσονται σε μία συγκεκριμένη ομάδα.
ανταγωνιστικές προκλήσεις.
Στο πλαίσιο της θεωρίας των κοινωνικών
Η πρόοδος σε οριζόντιες τεχνολογίες γενικής δικτύων, κάθε διαφορετική σχέση,
εφαρμογής (π.χ. ΤΠΕ, ηλεκτρονικά, νάνο- οποιαδήποτε μορφή και αν λαμβάνει,
τεχνολογία,, βιοτεχνολογίες, κλπ) και νέες εκφράζει αυτόματα και τη σύνδεση δύο
εξελίξεις και αντιλήψεις στη μηχανική θα υποκειμένων. Σε μία ομάδα που ερευνάται με
εξακολουθήσουν να ευνοούν την ανάπτυξη, τις τεχνικές και μεθόδους της ανάλυσης
λειτουργώντας ωε συνεκτικός δεσμός μεταξύ κοινωνικών δικτύων το σύνολο των
των παραγωγικών τομέων. Συνεπώς, καταγεγραμμένων σχέσεων αποτυπώνονται
προτείνονται από τις ομάδες εστίασης και γραφικά με κόμβους (nodes) που εκφράζουν
τους γνωμηγήτορες, οριζόντιες δράσεις τα υποκείμενα και γραμμές που εκφράζουν
τεχνολογίας που θα επιτρέψουν σημαντικά τις συνδέσεις μεταξύ τους. Αυτή η σχεδόν
άλματα έρευνας και αξιοποίησης τεχνολογιών απλοϊκή σχηματική απεικόνιση αποκτά νόημα
διατηρώντας την ανταγωνιστικά σε ικανο- με ποσοτικούς όρους ανάλυσης στην
ποιητικά επίπεδα. κοινωνική έρευνα, αποκαλύπτοντας τη
«γεωμετρία» της δομή της υπό έρευνα
ομάδας, όπως αυτή γίνεται αντιληπτή και
κατανοητή από το «πλέγμα» των
καταγεγραμμένων σχέσεων που αναπτύσσουν
τα διακριτά μέλη που την αποτελούν.

Οι θεμελιώδης έννοιες της ανάλυσης των

κοινωνικών δικτύων είναι: το υποκείμενο, ο
σχεσιακός δεσμός, σχέση και το κοινωνικό
δίκτυο. Υποκείμενο μπορεί να είναι διακριτές
ατομικές, εταιρικές ή συλλογικές κοινωνικές
μονάδες (δηλαδή, αντίστοιχα, άτομα,
-273-

οργανώσεις ή φορείς), οι οποίοι συνδέονται

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 με σχεσιακούς δεσμούς, δημιουργώντας το υποδεικνύει η συγκεκριμένη δειγματοληψία.
κοινωνικό δίκτυο. Για την κατασκευή του Κοινωνικού Δικτύου,
χρησιμοποιήθηκε το Λογισμικό UCINET6.
Το εύρος και η σύνθεση του κοινωνικού
δικτύου στα πλαίσια της S3Cy θα αποκαλύψει Το πλεονέκτημα της ανάλυσης κοινωνικών
το εύρος των συνεργιών και της δικτύων είναι ότι σε σχέση με τους
αλληλεξάρτησης (σε οριζόντιο και κάθετο επιθυμητούς στόχους της Στρατηγικής της
επίπεδο) των τομέων ή επιχειρήσεων μεταξύ Έξυπνης Εξειδίκευσης, αποδίδει κατά
τους. φθίνουσα τιμή πιο υψηλό συντελεστή στη
μεταβλητή με την πιο υψηλή επίδραση.
Για την εφαρμογή της ανάλυσης των
κοινωνικών δικτύων χρησιμοποιήθηκαν Μαζί με το πλήθος συσχετίσεων που
δεδομένα που προέκυψαν από την ποσοτική προέκυψαν από τις μεταβλητές των
και την ποιοτική έρευνα. Αναπόφευκτα, αυτό ερωτηματολογίων, ο ανωτέρω πίνακας
έθεσε μεθοδολογικούς περιορισμούς και εισροών – εκροών (σε χιλιάδες Ευρώ)
δυσχέρειες, επιβάλλοντας καθ’ αυτό το τρόπο υποβοήθησε σημαντικά στη γραφική

@:www στην Ομάδα Μελέτης τη διερεύνηση χρήσης απεικόνιση της συνάφειας των κλάδων
εναλλακτικών τρόπων εφαρμογής της μεταξύ τους.
http://epp.eurostat.
ec.europa.eu/portal/ ανάλυσης κοινωνικών δικτύων με χρήση
Συγκεκριμένα, ο πίνακας αυτός σχετίζεται με
page/portal/esa95_s άλλων δεδομένων (είτε πρωτογενών είτε
upply_use_input_tab το ‘πάχος’ των ακμών στο προσανατολισμένο
les/data/workbooks δευτερογενών)
γράφημα του Κοινωνικού Δικτύου που
Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της παρούσας απεικονίζει την Κυπριακή Οικονομία ως
ανάλυσης, η απόλυτη τιμή του μέσου της σύνολο.
πρώτης κύριας συνιστώσας μπορεί να είναι
Τα δεδομένα αντλήθηκαν από τους
ένα μέτρο σύγκρισης του μεγέθους της
δορυφορικούς πίνακες της Κυπριακής
συγκριτικής ισχύος τους μέσα στην οικονομία
οικονομίας ως αυτοί παρουσιάζονται από την
της Κυπριακής Δημοκρατίας, εν είδει μίας
EUROSTAT
στιγμιαίας αποτύπωσης, δηλαδή αυτής που

Εκροές
Πίν. 10.3.
Πίνακας Εισροών
και Εκροών. Κλάδοι 1 2 3 4 5 6 7

1 * 24744 1045 4424 19724 9710 25816

2 11185 * 9912 13291 28591 18577 34683

Εισροές

3 1432 23858 * 3538 18838 8824 24930

4 2244 24670 971 * 19650 9636 25742

5 10034 32670 8761 12140 * 17426 33532

6 5619 32460 4346 7725 23025 * 29117

7 11585 34011 10312 13691 28991 18977 *

-274-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 πρώτης κύριας συνιστώσας στον πλησιέστερο ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Η ανάλυση έγινε με βάση δύο διαφορετικούς ακέραιο. Ακόμη γίνεται κατάταξη του πάχους ΕΞΥΠΝΗΣ
δείκτες κεντρικότητας: των ακμών του Δικτύου σε 4 επίπεδα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
 Ποιότητα συνδέσεων
Ανάλυση Αποτελεσμάτων
(Eigenvector)

Ο δείκτης αυτός εκφράζει το βαθμό Με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας, η

κεντρικότητας του κάθε τομέα της διαμόρφωση των συσχετίσεων ανά παραγω-
οικονομίας. Το μέγεθος του κόμβου γικό τομέα, στους πυλώνες της παρούσας και
υποδηλώνει την ποιότητα των προσδοκώμενης δυναμικής, το ανθρώπινο
συνδέσεων. δυναμικό, το ερευνητικό δυναμικό, τις
υποδομές έρευνας και τη διασύνδεση με τα
 Βαθμός διασύνδεσης και επιρροής
πανεπιστήμια, διαμορφώνεται ως εξής:
(Degree)

Ο δείκτης εκφράζει την ισχύ που έχει Τα αποτελέσματα της έρευνας εμφανίζουν
ένας τομέας της οικονομίας στο δίκτυο. ένα γραμμικό χάρτη μέτρων κεντρικότητας
Τομείς που εμφανίζουν υψηλές τιμές σε και ισχυρών αλληλεξαρτήσεων ανάμεσα
αυτόν τον δείκτη κατέχουν στους παραγωγικούς τομείς της Κύπρου.
διακεκριμένες θέσεις στο δίκτυο. Σε
Για την καλύτερη ερμηνεία των
γραφική μορφή αυτό υποδηλώνεται με
αποτελεσμάτων, θα ήταν δόκιμο να γίνει η
το πάχος των ακμών.
απαραίτητη συσχέτιση με την οικονομική και
Στο Διάγραμμα 10.1 το μέγεθος των παραγωγική διάρθρωση της χώρας, πριν την
κορυφών του προσανατολισμένου κατάρρευση ενός βασικού χρηματοπιστωτικού
γραφήματος καθορίζεται από την απόλυτη Διάγ. 10.1.
πυλώνα (Λαϊκή Τράπεζα) που αναδιαμόρφωσε Αποτύπωση του
τιμή της πρώτης κύριας συνιστώσας. Για τις συλλήβδην το παραγωγικό μοντέλο της Κοινωνικού
ανάγκες εξαγωγής του Δικτύου γίνεται Δικτύου.
Κύπρου.
προσέγγιση των μέσων απολύτων τιμών της

(2) Ενέργεια (5) Mεταποίηση

(6) Μεταφορές (1) Τουρισμός

(7) Γεωργία

(3) Εμπόριο
-275-

(4) Κατασκευές

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Η κυριαρχία των χρηματοπιστωτικών εμπόριο και τις μεταφορές και έμμεσα με τον
υπηρεσιών ως κύριου άξονα δημιούργησε τουρισμό.
ανισοβαρείς παραγωγικές δομές, οι οποίες
Τέλος, ως προς τον κλάδο των
είχαν έντονα δομικό χαρακτήρα,
μεταφορών, σημειώνεται ισχυρή συσχέτιση
δημιουργώντας εκτροπές όπως θεσμικές
με το εμπόριο και έμμεση εξάρτηση με τον
αστοχίες και εξωτερικότητες (externalities),
τουρισμό και τον κατασκευαστικό κλάδο.
με αποτέλεσμα να σημειωθούν αρνητικές
επιδράσεις στην ευημερία και την
ανταγωνιστικότητα άλλων παραγωγικών Εν κατακλείδι, θα πρέπει να ειπωθεί ότι η
τομέων. Παρόλα ταύτα και με την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού τομέα στην
ανασύνθεση του τραπεζικού και παραγωγικού παραγωγική δραστηριότητα, δημιούργησε
ιστού της χώρας, αναδείχθηκαν νέες σημαντικές εξωτερικότητες και θεσμικές
συσχετίσεις, οι οποίες ήταν σε μεγάλο βαθμό αστοχίες, με αποτέλεσμα την κατάρρευση του
σε λανθάνουσα κατάσταση. συστήματος. Ο νέος γραμμικός χάρτης

Συμπερασματικά, ως προς τις συσχετίσεις αναδεικνύει συσχετίσεις άμεσες, έντονες και

προκύπτει: έμμεσες μεταξύ των τομέων, με κυρίαρχους

παίκτες τον τουρισμό που διασυνδέεται με
Ως προς τον τουρισμό: Υπάρχει άμεση και
τον πρωτογενή τομέα, την μεταποίηση, τις
ισχυρή εξάρτηση με τους τομείς του εμπορίου
λοιπές υπηρεσίες και τις μεταφορές, την
και των κατασκευών. Αναλύοντας όμως σε
ενέργεια που επίσης εμφανίζει έντονες
βάθος τις συσχετίσεις, προκύπτει το
συσχετίσεις με το σύνολο της παραγωγικής
συμπέρασμα της έμμεσης διασύνδεσης με τις
δράσης και τέλος την ενέργεια. Σταθερές
μεταφορές την ενέργεια, τη μεταποίηση και
συνιστώσες είναι το εμπόριο, γεωργία και η
τον γεωργοκτηνοτροφικό τομέα. Ο τουρισμός
μεταποίηση, ενώ για να λειτουργήσει
συνδέεται για παράδειγμα με τις μεταφορές,
περισσότερο αποτελεσματικά ο παραγωγικός
μέσω των επιχειρήσεων υπηρεσιών που
ιστός είναι απαραίτητο να σημειωθεί
αναλαμβάνουν τις μεταφορές των τουριστών,
σημαντική ανάκαμψη του χρηματοπιστωτικού
ή των τροφίμων που χρησιμοποιούνται στις
τομέα με σκοπό να διευκολυνθεί η
εγκαταστάσεις εστίασης.
χρηματοδότηση των επιχειρήσεων.
Ως προς την ενέργεια, υπάρχει ισχυρή
διασύνδεση με τις κατασκευές, και έμμεση
εξάρτηση με τον τουρισμό και το εμπόριο.

Ως προς το εμπόριο (λιανικό και χονδρικό),

υπάρχει άμεση διασύνδεση με το σύνολο των
παραγωγικών τομέων, λειτουργώντας σε
μεγάλο βαθμό υποστηρικτικά για τους τομείς
του τουρισμού, της γεωργίας, των
κατασκευών και των μεταφορών.

Ως προς τον τομέα των κατασκευών,

διαπιστώνεται ισχυρή διασύνδεση με το
εμπόριο, τον τουρισμό και έμμεση εξάρτηση
με τις μεταφορές.

Ως προς τον κλάδο της γεωργίας, η

διασύνδεση παρουσιάζεται ισχυρή με το
-276-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Διασύνδεση με
ανάπτυξης στο

Υποδομές ΤΠΕ
άλλους τομείς
ορατό μέλλον
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

προσωπικού
Συμ/χή ΑΕΠ

Υφιστάμενη

Παν/στήμια
Υποδομές -
Σύνδεση με
Προοπτικές

Ερευνητικό
Ποιότητα –

Δυναμικό
δυναμική

επάρκεια
ΕΞΥΠΝΗΣ
Τομείς της οικονομίας
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Γεωργία, δασοκομία και αλιεία 2,33% 1* 3*** 4**** 2** 3*** 3*** 3***

Ορυχεία και λατομεία/ άντληση φυσ.

3*** 5***** 2*** 1* 2** 1* 1*
Αερίου
Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος,
φυσικού αερίου, ατμού και 1,85% 4**** 5***** 5***** 4**** 4**** 4**** 4****
κλιματισμού
Παροχή νερού, επεξεργασία
0,93% 2** 4**** 5***** 2** 2** 4**** 2**
λυμάτων, διαχείριση αποβλήτων κα
Μεταποίηση 6,09%
Βιομηχανία τροφίμων 4**** 5***** 4**** 3*** 3*** 4**** 2**
Ποτοποιία 4**** 4**** 4**** 3*** 2** 3*** 1*
Παραγωγή προϊόντων καπνού 2*** 1* 4**** 3*** 1* 1* 1*
Κατασκευή ειδών ένδυσης 2** 3*** 3*** 2** 1* 2** 1*
Παραγωγή βασικών φαρμακευτικών
4**** 5***** 2** 4**** 5***** 5***** 3***
προϊόντων και σκευασμάτων
Κατασκευή επίπλων 2** 2** 3*** 2** 1* 1* 1*
Κατασκευές 7,77% 2** 3*** 3*** 3*** 2** 3*** 2**
Χονδρικό και λιανικό εμπόριο 11,89%
Λιανικό εμπόριο τροφίμων, ποτών και
5***** 4**** 4**** 3*** 1* 1* 1*
καπνού
Λιανικό εμπόριο καυσίμων κίνησης 3*** 4**** 3*** 2** 1* 1* 1*
Λιανικό εμπόριο εξοπλισμού
πληροφοριακών και επικοινωνιακών 2** 5***** 3*** 3*** 1* 3*** 2**
συστημάτων
Μεταφορά και αποθήκευση 4,64%
Χερσαίες μεταφορές και μεταφορές
1* 5***** 4**** 3*** 3*** 4**** 2**
μέσω αγωγών
Πλωτές μεταφορές 2** 4**** 2*** 2** 2** 1* 1*
Αεροπορικές μεταφορές 2** 3*** 4**** 3*** 2** 5***** 1*
Αποθήκευση και υποστηρικτικές προς
3*** 3*** 2** 2** 2** 2** 1*
τη μεταφορά δραστηριότητες
Ταχυδρομικές και ταχυμεταφορικές
2** 2** 2** 3*** 1* 2** 1*
δραστηριότητες
Δραστηριότητες υπηρεσιών
παροχής καταλύματος και 8% 4**** 5***** 5***** 3*** 3*** 4**** 3***
υπηρεσιών εστίασης
Χρηματοπιστωτικές και
9% 2** 3*** 5***** 4**** 3*** 4***** 2**
ασφαλιστικές δραστηριότητες
Διαχείριση ακίνητης περιουσίας 11,34% 2** 2** 2** 3*** 1* 1* 1*
Πίν. 10.4.
Εκπαίδευση 6,63% 3*** 3*** 2** 4**** 4**** 3*** 2** Τελικός Πίνακας
Δραστηριότητες σχετικές με την Αποτελεσμάτων
Ανάλυσης
ανθρώπινη υγεία και την κοινωνική 4,13% 3*** 4**** 4**** 4**** 4**** 5***** 3***
Κοινωνικών
μέριμνα Δικτύων.
-277-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ

10.5. Ανάλυση SWOT
Αναδιφώντας βιβλιογραφικά, προκύπτει ότι η
Ανάλυση SWOT (Strengths – Weaknesses -
Opportunities -Threats ) χρησιμοποιείται για
να περιγράψει τις Δυνατότητες, Αδυναμίες,
Ευκαιρίες και Απειλές που αντιμετωπίζουν οι
οικονομικές συλλογικότητες (δημοτικές ενό-
τητες, περιφέρειες, κράτη) ή μονάδες47.
Η εξέταση αυτών των παραγόντων στηρίζεται
σε λεπτομερή διερεύνηση σειράς ποσοτικών
και ποιοτικών παραμέτρων, που προκύπτουν
από την ανάλυση της υφιστάμενης κατάστα-
σης και της διάρθρωσης της ανάπτυξης. Η
παραμετρική μελέτη τους στηρίζεται στον
προσδιορισμό και την εκτίμηση σειράς ποσο-
τικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών, πολιτι-
κού - οικονομικού – κοινωνικού – τεχνολογι-
κού και θεσμικού χαρακτήρα, τόσο σε μικρο-
οικονομικό, όσο και σε μακρο-οικονομικό
επίπεδο.
Η ανίχνευση και ο συσχετισμός των τεσσά-
ρων αξόνων της ανάλυσης, σύμφωνα με τη
μεθοδολογική προσέγγιση της RIS3, αποτελεί
τη βάση του στρατηγικού σχεδιασμού. Κατά
συνέπεια, ο σχεδιασμός για την ενίσχυση της
ανταγωνιστικότητας, για να είναι αξιόπιστος,
μα περισσότερο από όλα εφαρμόσιμος και
λειτουργικός, είναι αναγκαίο να αναγνωρίζει
την υφιστάμενη κατάσταση και να είναι σε
θέση να αξιοποιήσει τη δυναμική της. Με το
ίδιο σκεπτικό, οφείλει να μπορεί, εγκαίρως,
να αξιολογεί τις ευκαιρίες και τις απειλές, που
εμφανίζονται στο εξωτερικό περιβάλλον,
προφυλάσσοντας τους παραγωγικούς τομείς
από πιθανούς κινδύνους και εκτροπές.
Στην περίπτωση της S3Cy, η Ομάδα Μελέτης
έθεσε εξ’ αρχής ως στόχο να τηρηθεί «το
γράμμα και το πνεύμα» της μεθοδολογίας. Η
εκπόνηση της ανάλυσης «Αδυναμιών, Δυνα-
τοτήτων, Ευκαιριών και Απειλών», αποτελεί
-278-
47
Γιαννάτος και Αγγελετόπουλος 1995, Friend και
Zehle 2004
τη βάση για τον προσδιορισμό των προτε-
ραιοτήτων, την επιλογή των τομέων με συγ-
κριτικό πλεονέκτημα και την εφαρμογή της
στρατηγικής της ευφυούς εξειδίκευσης. Προς
τούτο, τέθηκε σε πρώτη προτεραιότητα, η
εγκυρότητα και η τεκμηρίωση της ανάλυσης.
Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν
τέσσερις αναλύσεις που η κάθε μια ξεχωριστά
από τη δική της θεωρητική προσέγγιση,
συνθέτει την πληρέστερη δυνατή εικόνα της
υφιστάμενης κατάστασης και της δυναμικής
των τομέων της παραγωγικής δραστηριότη-
τας. Η θεμελίωση της εγκυρότητας ξεκινά
από τη συλλογή των δεδομένων, τα οποία
συλλέχθηκαν σε πρώτο επίπεδο από δομη-
μένα ερωτηματολόγια που απαντήθηκαν από
επιχειρήσεις από όλους του παραγωγικούς
κλάδους και από ημικατευθυνόμενες συνε-
ντεύξεις με πληροφοριοδότες κλειδιά, δηλα-
δή γνωμηγήτορες που, είτε λόγω θέσης, είτε
λόγω επαγγέλματος έχουν αποδεδειγμένη
γνώση και εμπειρία σε θέματα περιφερειακής
πολιτικής, ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας,
έρευνας και καινοτομίας.
Στο δεύτερο επίπεδο συλλέχθηκαν στοιχεία
με την μέθοδο των ομάδων εστίασης με
αντιπροσωπευτικές ομάδες φορέων από τον
ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Σκοπός ήταν η
άντληση ποιοτικών δεδομένων που εμπεριέ-
χουν απόψεις, εισηγήσεις και αντιλήψεις των
συμμετεχόντων από την παρουσίαση των
αποτελεσμάτων ανάλυσης των ερωτηματολο-
γίων, τον προφορικών συνεντεύξεων, την
ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και τη μελέτη
των βέλτιστων πρακτικών.
Με τον τρόπο αυτό επιτεύχθηκε η διασταύρω-
ση της πρωτογενούς και δευτερογενούς πλη-
ροφόρησης, και η διαμόρφωση μιας πολύ-
πλευρης εικόνας της παρούσας κατάστασης
σε σχέση με τις προδιαγραφόμενες ανάγκες
και προκλήσεις αναφορικά με την έρευνα,
την καινοτομία, και την ανταγωνιστικότητα.
Τα δεδομένα που προέκυψαν παρουσιάζονται
συνοπτικά στον Πίνακα 10.5 και σχολιάζονται
στη συνέχεια.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ
Γενικά
 Πολιτική σταθερότητα
 Εμπιστοσύνη που δείχνουν οι πολίτες στους θεσμούς
της δημοκρατίας
 Προάσπιση ιδιοκτησίας, προστασία επενδύσεων
 Ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης
 Αποτελεσματικότητα διευθέτησης των διαφωνιών
Γεωγραφία - Κλίμα
 Γεωγραφική θέση της Κύπρου
 Ευνοϊκές κλιματολογικές συνθήκες για την ανάπτυξη
εναλλακτικών μορφών ενέργειας, πρωτογενή τομέα,
ιατρικού τουρισμού κα.
 Ανεκμετάλλευτη γη για την ανάπτυξη
δραστηριοτήτων του πρωτογενούς τομέα
 Δυνατότητα πρώιμης παραγωγής στο γεωργικό
τομέα
Υποδομές
 Ποιότητα γενικών υποδομών
 Υποδομές υγείας και βασικής εκπαίδευσης
 Ποιότητα οδικού δικτύου και τηλεπικοινωνιών
 Ισχυρές υποδομές ναυτιλίας και υποστηρικτικών
γραφείων διοίκησης
Ανθρώπινο Δυναμικό
 Ανθρώπινου δυναμικό με υψηλό επίπεδο μόρφωσης
- υψηλό ποσοστό νέων
 Πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Ανταγωνιστικότητα - Νέες Τεχνολογίες
 Απορρόφηση νέων τεχνολογιών από επιχειρήσεις
 Διαθεσιμότητα τελευταίων τεχνολογιών
 Υποδομές για χρήση του διαδικτύου
 Πρόθεση για καινοτομία
ΕΤΑΚ
 Υψηλού επιπέδου ερευνητικό δυναμικό
 Συνεχής ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών.
 Αύξηση αριθμού ακαδημαϊκών και ερευνητικών
ιδρυμάτων, σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές
(Στρατηγικά Έργα Υποδομής κα).
 Σημαντικές επιτυχίες σε διεθνή προγράμματα και
εξασφάλιση σημαντικών κονδυλίων από 7οΠΠ (ERC,
ICT κα)
 Ισχυρή ερευνητική βάση σε ΤΠΕ
 Ανάπτυξη ερευνητικών ομάδων ικανών για
εκπόνηση έρευνας διεθνούς επιπέδου.
 Δραστηριοποίηση (λίγων) ιδιωτικών κέντρων και
επιχειρήσεων με σημαντικές επιτυχίες
 Διασυνδέσεις με διακεκριμένους επιστήμονες και
διεθνούς φήμης ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού.
 Υιοθέτηση σύγχρονων διαδικασιών διαχείρισης
προγραμμάτων.
 Συμμετοχή Κύπρου σε μεγάλα προγράμματα ΕΕ και
άλλες πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Γενικά ΕΞΥΠΝΗΣ
 Απουσία εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ειδικών τομεακών στρατηγικών
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
 Μέγεθος αγοράς και Μακροοικονομικό περιβάλλον
 Αμφισβήτηση αποτελεσματικότητας δημόσιου
(γραφειοκρατία κα) - Ασταθές φορολογικό
περιβάλλον
 Απόσταση από κεντρική Ευρώπη και δυσχέρεια στις
μετακινήσεις και μεταφορές
Υποδομές
 Ελλείψεις σε λιμάνια και διαχείριση λυμάτων
Ανθρώπινο Δυναμικό
 Μη ικανοποιητική δια βίου εκπαίδευση/ κατάρτιση,
 Σύνθετες διαδικασίες πρόληψης και απόλυσης
προσωπικού - Ελλιπής ευελιξία στα καθήκοντα
 Προτεραιότητα νέων για απασχόληση στο δημόσιο
αντί ανάπτυξης επιχειρηματικών δραστηριοτήτων
Ανταγωνιστικότητα - Νέες Τεχνολογίες
 Μικρή εξωστρέφεια επιχειρήσεων - κακή διασύνδεση
με διεθνές εμπόριο, υψηλή εξάρτηση από εισαγωγές
 Υψηλό κόστος παραγωγής (πρώτες ύλες, ενέργεια,
κα) - Δυσαναλογία μισθού και παραγωγικότητας.
 Ελλιπής χρήση νέων τεχνολογιών στην παραγωγή.
 Ισχνές διαδικασίες για την ανάπτυξη συνεργασιών.
 Υψηλή δασμολόγηση υλικών νέας τεχνολογίας.
 Μικρός βαθμός πιστοποίησης ποιότητας.
 Περιορισμένη χρήση νέων τεχνολογιών στο δημόσιο.
 Περιορισμένη κατανόηση σημασίας ΕΤΑΚ από
πολίτες, νέους και πολιτική ηγεσία.
Χρηματοδότηση
 Έλλειψη αξιοπιστίας προς τραπεζικό σύστημα
 Δυσχέρειες στην χρηματοδότηση επιχειρήσεων
 Μη διαθεσιμότητα κεφαλαίων υψηλού κινδύνου και
αδυναμία προσέλκυσης διεθνών επενδύσεων
 Ασταθές φορολογικό περιβάλλον.
ΕΤΑΚ
 Απουσία εθνικής στρατηγικής για ΕΤΑΚ.
 Χαμηλό ύψος δαπανών ΕΤΑΚ (ως σύνολο και %
ΑΕΠ) - πολύ μικρή συνεισφορά ιδιωτικού τομέα
 Έλλειψη φορολογικών κινήτρων για επένδυση σε Ε&Α.
 Ελλιπής διασύνδεση ερευνητικών κέντρων και
πανεπιστημίων με τη βιομηχανία και την αγορά.
 Απουσία κρίσιμης μάζας ερευνητών, ερευνητικών
οργανισμών και επιχειρήσεων.
 Μη επαρκής αξιοποίηση ή/και αδυναμία πρόσβασης σε
ερευνητικές υποδομές δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
 Μικρός αριθμός διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.
 Πρώιμο στάδιο ανάπτυξης ερευνητικών φορέων.
 Περιοριστικό θεσμικό πλαίσιο σε σχέση με εμπορική
αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων – σύσταση
spin-off εταιρειών σε δημόσιο (παν/μια και
υπηρεσίες). Πίν. 10.5.α
 Απουσία μηχανισμού υποστήριξης μεταφοράς Συνοπτικός Πίνακας
τεχνολογίας. Ανάλυσης SWOT με
 Απουσία αποτελεσματικών μηχανισμών υποστήριξης τα Δυνατά και
επιχειρηματικότητας συνδεδεμένης με ΕΤΑΚ (πχ Αδύνατα Σημεία.
εκκολαπτήρια επιχειρήσεων , τεχνολογικό πάρκο).
-279-
 ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ
Γενικά
 Δημιουργία κατάλληλου θεσμικού περιβάλλοντος για
βελτίωση αποτελεσματικότητας δημοσίου (συμπλεγμα-
τοποίηση υπηρεσιών τοπικής αυτοδιοίκησης, πλαίσιο
σύμπραξης ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, κατοχύρωση
think tank για διαμόρφωση στρατηγικών, τομεακά
παρατηρητήρια, πλαίσιο διευθέτησης συγκρούσεων
δραστηριοτήτων, χωροταξικός σχεδιασμός
γραφειοκρατία, σπατάλη κα)
 Αξιοποίηση συμπερασμάτων S3Cy.
 Αναδιάρθρωση παραγωγής ενέργειας (ΑΠΕ και
υδρογονάνθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ)
 Αξιοποίηση πολιτισμικών, περιβαλλοντικών και
κοινωνικών πόρων για την ανάδειξη εναλλακτικών
μορφών τουριστικής δραστηριότητας.
 Ανάπτυξη πρωτογενή τομέα: κτηνοτροφία, βιολογικές
καλλιέργειες – σύνδεση με μεταποίηση τροφίμων-
ποτών
 Βέλτιστη αξιοποίηση των υδατικών πόρων
 Αξιοποίηση φυτών για φαρμακευτικούς σκοπούς.
 Αξιοποίηση ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στο δημόσιο.
Υποδομές
 Ανάπτυξη σημαντικών νέων υποδομών (πχ μαρίνες)
Ανταγωνιστικότητα - Νέες Τεχνολογίες
 Ενίσχυση συστάδων (clusters) επιχειρήσεων –
οριζόντια και κάθετη διασύνδεση πχ γεωργία,
μεταποίηση, μεταφορές, ενέργεια, τουρισμός.
 Τόνωση της ανταγωνιστικότητας τοπικών προϊόντων
μέσω πιστοποίησης και θωράκισης της ποιότητας.
 Αξιοποίηση των ευέλικτων δομών των ΜμΕ για
τόνωση καινοτομίας και ανταγωνιστικότητας.
 Δημιουργία θεσμών αξιοποίησης, διευκόλυνσης και
επιτάχυνσης καινοτομίας – προβολή επιτυχιών.
Ανθρώπινο Δυναμικό
 Ώθηση νέων με υψηλά προσόντα προς ανάπτυξη
καινοτόμων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων.
Χρηματοδότηση
 Αξιοποίηση μηχανισμού χρηματοδότησης ΜμΕ της ΕΕ.
 Δημιουργία μηχανισμών αξιοποίησης ιδιωτικών
κεφαλαίων υψηλού ρίσκου.
ΕΤΑΚ
 Αναδιάρθρωση του εθνικού συστήματος έρευνας και
ένταξη ΕΤΑΚ στην αναπτυξιακή προοπτική κράτους.
 Βελτίωση υποδομών έρευνας και επάνδρωση με ικανό
προσωπικό - επιθετική πολιτική προσέλκυσης.
 Εντατικοποίηση της υψηλού επιπέδου έρευνας και
διασύνδεσης με την αγορά/ βιομηχανία.
 Σύνδεση των ΜμΕ με ερευνητικούς φορείς και
πανεπιστήμια - Αξιοποίηση Γραφείων Διασύνδεσης.
 Αύξηση εμπλοκής επιχειρήσεων σε δράσεις ΕΤΑΚ
(ΣΚΕΚ, ΠΕΤΕΚ κα)
 Πλαίσιο αξιοποίησης αποτελεσμάτων έρευνας,
κατοχύρωσης πνευματικής ιδιοκτησίας και μεταφοράς
τεχνολογίας .
Πίν. 10.5.β
 Δημιουργία φορολογικών κινήτρων για ΕΤΑΚ.
Συνοπτικός Πίνακας
Ανάλυσης SWOT με  Αξιοποίηση πόρων για ανάπτυξη ΕΤΑΚ και ΤΠΕ από
τις Ευκαιρίες και ΔΤ και διασφάλιση εφαρμογής Σχεδίου Δράσης S3Cy
Απειλές.  Αξιοποίηση HORIZON 2020.
 Δημιουργία ενιαίας ηλεκτρονικής πλατφόρμας για την
ενίσχυσης της δικτύωσης και της συνεργασίας.
-280-
ΑΠΕΙΛΕΣ
Γενικά
 Αντιμετώπιση της κρίσης και των αιτιών της ως
παροδικό φαινόμενο που δεν απαιτεί διαθρωτικές
αλλαγές.
 Μη εφαρμογή δομικών αλλαγές στη λειτουργία της
οικονομίας και του δημοσίου.
 Παρερμηνεία στόχευσης και εφαρμογής S3Cy: χρήση
πόρων ΔΤ χωρίς την καλύτερη αξιοποίηση και (ανα)
προσαρμογή των υφιστάμενων παραγωγικών δομών,
με στόχο την ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτη-
μάτων, τη διατομεακή συνέργεια φορέων / επιχειρή-
σεων, την επίτευξη αριστείας, την καινοτομία και την
ανταγωνιστικότητα.
 Μη εφαρμογή του μηχανισμού παρακολούθησης και
αξιολόγησης της S3Cy.
 Απαξίωση της αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού.
 Εφαρμογή πολιτικής ενίσχυσης των κρατικών εσόδων,
σε βάρος την ανάπτυξης.
 Μη αξιοποίηση συγκριτικών πλεονεκτημάτων σε τομείς
προτεραιότητας.
Υποδομές
 Μείωση δαπανών για την αγορά εξοπλισμού και
τεχνογνωσίας
Ανταγωνιστικότητα - Νέες Τεχνολογίες
 Αδυναμία σύνδεσης των παραγωγικών τομέων.
 Περαιτέρω εξάρτηση της κυπριακής οικονομίας από
εισαγωγές καταναλωτικών αγαθών και πρώτων υλών
 Μη αναγνώριση της σημασίας της πιστοποίησης
ποιότητας
 Δημιουργία συνθηκών άνισου και αθέμιτου
ανταγωνισμού μέσω της παροχής κινήτρων για την
προσέλκυση ξένων επενδύσεων.
 Αποθάρρυνση εμπλοκής ακαδημαϊκών σε καινοτόμες
επιχειρηματικές δραστηριότητες.
Ανθρώπινο Δυναμικό
 Πνευματικής ξήρανσης («Brain drain»), λόγω
έλλειψης ευκαιριών εργοδότησης.
Χρηματοδότηση
 Μη ουσιαστική αξιοποίηση ευρωπαϊκού
χρηματοδοτικού μηχανισμού
 Αποτυχία πρωτοβουλιών σχετικά με μηχανισμούς
αξιοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων υψηλού ρίσκου
ΕΤΑΚ
 Διατήρηση της ασάφειας ρόλων και αρμοδιοτήτων στο
σύστημα ΕΤΑΚ.
 Ριζική ανατροπή συστήματος στη φάση έναρξης νέας
προγραμματικής περιόδου.
 Μη εξασφάλιση μακροχρόνιου προγραμματισμού για
τις επενδύσεις που αφορούν σε ΕΤΑΚ.
 Μείωση κρατικών και δημόσιων επενδύσεων σε ΕΤΑΚ
λόγω οικονομικής ύφεσης.
 Εγκατάλειψη μέτρων ενίσχυσης – συντήρησης
ερευνητικής υποδομής και στελέχωσης από κατάλληλο
ανθρώπινο δυναμικό.
 Σχεδιασμός νέων προγραμμάτων με σκοπό την
ικανοποίηση της ζήτησης και των διαφόρων ομάδων
αποδεκτών.
 Δημιουργία ενός πλαισίου διαχείρισης ερευνητικών
έργων με πολύπλοκες διαδικασίες που δυσχεραίνουν
το ερευνητικό έργο.
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 των κρατικών εσόδων σε βάρος των ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
διαρθρωτικών αλλαγών και της ανάπτυξης.
10.5.1. Σύνθεση Συμερασμάτων ΕΞΥΠΝΗΣ

SWOT Η ανάγκη για εκσυγχρονισμό και αναμό- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ρφωση του δημόσιου τομέα αναδεικνύεται
Στην παρούσα και επόμενη ενότητα εντονότερα στην παρούσα περίοδο. Προτεί-
παρουσιάζεται η σύνθεση των νεται γενικά η αντιμετώπιση της κρίσης ως
συμπερασμάτων της Ομάδας Μελέτης από ευκαιρίας για εφαρμογή δομικών αλλαγών, η
όλα τα μεθοδολογικά εργαλεία που περαιτέρω αξιοποίηση της ηλεκτρονικής
αξιοποιήθηκαν. Στην παρούσα ενότητα διακυβέρνησης, η υιοθέτηση κατάλληλου
δύνονται τα γενικά συμπεράσματα και στην θεσμικού πλαισίου για την αντιμετώπιση
επόμενη τα ειδικά που αφορούν στην έρευνα χρόνιων προβλημάτων της λειτουργίας της
και καινοτομία. αγοράς και τη βελτίωση της αποτελεσμα-
τικότητας του ευρύτερου δημόσιου τομέα (πχ
Γενικό Πλαίσιο συμπλεγματοποίηση υπηρεσιών τοπικής
αυτοδιοίκησης, πλαίσιο σύμπραξης ιδιωτικού
Τόσο η ποιοτική, όσο και η ποσοτική έρευνα,
και δημοσίου τομέα, κατοχύρωση δεξαμενών
ανέδειξαν ως διαρκές πλεονέκτημα της χώρας
σκέψης, τομεακών παρατηρητηρίων και
την γεωστρατηγική της θέση, την πολιτική
ειδικών μελετών υποστήριξης της
σταθερότητα και την εμπιστοσύνη των
διαμόρφωσης στρατηγικών κα).
πολιτών στους θεσμούς. Επιπρόσθετα, η
προάσπιση της ιδιοκτησίας, η προστασία των Τέλος, δύο πάγια μειονεκτήματα της χώρας,
επενδύσεων και η ανεξαρτησία της είναι το μικρό μέγεθος της αγοράς και του
δικαιοσύνης αποτελούν ασφαλή βάση μακρο-οικονομικού περιβάλλοντος, όπως επί-
ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής. σης και η απόσταση της Κύπρου από την
κεντρική Ευρώπη που προκαλεί, εκτός των
Η γεωγραφική της θέση, καθιστά την Κύπρο
άλλων, δυσχέρεια στις μετακινήσεις και μετα-
ικανή να καθιερωθεί ως ένας κόμβος για
φορές.
εμπόριο, υπηρεσίες, για τουρισμό και για όλες
τις άλλες συναφείς δραστηριότητες. Για αντιμετώπιση των πιο πάνω μειονεκτη-
μάτων η Κύπρος θα πρέπει να επενδύσει σε
Είναι προφανές ότι δεν συμβάλλουν θετικά
πιο ευέλικτες μορφές συνεργασιών και στην
στο αναπτυξιακό περιβάλλον οι διαπιστώσεις
αξιοποίηση των ευέλικτων δομών των ΜμΕ
που αφορούν σε ελλιπή στρατηγικό σχεδια-
για τόνωση της καινοτομίας και ανταγωνι-
σμό (εθνική αναπτυξιακή στρατηγική και
στικότητας, να εκμεταλλευτεί τις καλές
ειδικές τομεακές στρατηγικές) και η εμφάνιση
σχέσεις γειτονίας και να αξιοποιήσει την
φαινομένων γραφειοκρατίας, διαφθοράς και
ιδιότητά της ως μέλους της ΕΕ.
ευνοιοκρατίας.
Τέλος, κρίνεται σημαντική η αξιοποίηση των
Εξαιρετικά σημαντικά είναι τα ερευνητικά
αποτελεσμάτων και προτάσεων της S3Cy
ευρήματα που σχετίζονται με την ανα-
τόσο στο πλαίσιο υλοποίησης του Σχεδίου
γκαιότητα αναδιάρθρωσης του φορολογικού
Δράσης όσο και σε ότι αφορά στις γενικές
πλαισίου, της καταπολέμησης της παρα-
εισηγήσεις της. Τονίζεται ότι θα πρέπει να
οικονομίας και της αναμόρφωσης του νομο-
αποφευχθεί η παρερμηνεία στόχευσης της και
θετικού πλαισίου που διέπει τις εργασιακές
να εξασφαλιστεί η χρήση των πόρων από τα
σχέσεις. Σημειώνεται ως κίνδυνος για την
Διαρθρωτικά Ταμεία για (ανα)προσαρμογή
ομαλή έξοδο από την κρίση, η απαξίωση της
των υφιστάμενων παραγωγικών δομών,
αγοραστικής δύναμης του πληθυσμού και η
ανάδειξη των συγκριτικών πλεονεκτημάτων,
μονοδιάστατη εφαρμογή πολιτικής ενίσχυσης
-281-

διατομεακή συνέργεια φορέων / επιχειρή-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 σεων και επίτευξη αριστείας, καινοτομίας και παρά το καλό επίπεδο υποδομών ναυτιλίας
ανταγωνιστικότητας. και σχετικών υποστηρικτικών υπηρεσιών.

Ελλείψεις σημειώνονται επίσης και στα

Κλίμα - Περιβάλλον – Φυσικοί Πόροι θέματα υποδομών για τη διαχείριση λυμάτων.

Γενική διαπίστωση είναι ότι η Κύπρος έχει Τέλος, η Κύπρος θα πρέπει να διατηρήσει το
εξαιρετικά ευνοϊκές κλιματολογικές καλό επίπεδο γενικών υποδομών που διαθέτει
συνθήκες, φυσικό περιβάλλον και και να τις εμπλουτίσει με νέες που θα έχουν
πόρους που δεν έχουν αξιοποιηθεί στο πολλαπλασιαστικά οφέλη τόσο σε επίπεδο
μέγιστο δυνατό βαθμό. μεγάλων έργων (πχ μαρίνες), όσο και σε

Οι φυσικοί αυτοί πόροι (ήλιος, θάλασσα, επίπεδο τεχνολογικού εκσυγχρονισμού.

έδαφος, υδρογονάνθρακες κοκ), καθώς Χαρακτηριστική είναι η άποψη των

επίσης το κλίμα και ο ιστορικός – πολιτιστικός γνωμηγητόρων ότι η Κύπρος παρ’ όλο το

πλούτος μπορούν να αποτελέσουν τη βάση πλήγμα που δέχτηκε η οικονομία της,

για εμπλουτισμό του αναπτυξιακού μοντέλου διαθέτει τις απαραίτητες υποδομές για να

με μια σειρά από εναλλακτικές παραγωγικές ανακάμψει.

δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα

ενέργειας, γεωργίας - τροφίμων, τουρισμού, Ανθρώπινο Δυναμικό
φαρμάκων κα.
Από όλα τα δεδομένα αναγνωρίζεται ότι το
Μια ιδιαίτερη διάσταση του περιβάλλοντος ανθρώπινο δυναμικό μπορεί να θεωρείται ως
που χρήζει ειδικής αντιμετώπισης είναι οι ένα από τα περιουσιακά στοιχεία του
υδάτινοι πόροι, καθώς αναγνωρίζεται αφενός συστήματος, καθώς διαθέτει άτομα και ιδιαί-
η σημαντική διασύνδεση τους με όλους τους τερα νέους, με υψηλό επίπεδο μόρφωσης.
παραγωγικούς κλάδους και αφετέρου η
Παράλληλα, το σύνολο των παραγωγικών
ανάγκη για εξασφάλιση των αποθεμάτων, της
κλάδων, αναγνώρισε την υφιστάμενη στελέ-
βέλτιστης χρήσης και της ποιότητάς τους.
χωση των επιχειρήσεων με καλά καταρτισμέ-
Βασική επιδίωξη θα πρέπει να είναι η βέλτιστη
νο και εξειδικευμένο προσωπικό. Πέραν
αξιοποίησή τους σε όρους βιωσιμότητας.
τούτου όμως διατυπώθηκε σαφώς η ανάγκη
Γενικά, η διαφύλαξη του περιβάλλοντος και η ανοιχτής και δια βίου εκπαίδευσης, που
βιώσιμη ανάπτυξη απασχολούν το σύνολο αποσκοπεί στην διαρκή βελτίωση των
σχεδόν της παραγωγικής βάσης και των ικανοτήτων του προσωπικού και τη δίχως
γνωμηγητόρων της χώρας. προβλήματα προσαρμογή του στις νέες
τεχνολογίες και τις αλλαγές που επιφέρουν
Υποδομές στην παραγωγική διαδικασία.

Αναφορικά με τις γενικές υποδομές (δίκτυο Διαφάνηκε η προσδοκία ότι η εφαρμογή της

ηλεκτροδότησης, υδροδότησης, αποχέτευσης, έξυπνης εξειδίκευσης θα οδηγήσει σε πιο

τηλεπικοινωνιών), αυτές κρίνονται ως ικανο- εξειδικευμένο προσωπικό που να μπορεί να

ποιητικές. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται για την αξιοποιήσει στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό τις

ποιότητα και το επίπεδο των υποδομών νέες τεχνολογίες και καινοτομίες στους τομείς

υγείας και βασικής εκπαίδευσης, την ποιότητα προτεραιότητας.

του οδικού δικτύου και των τηλεπικοινωνιών. Τέλος, αναφορικά με το προσωπικό, διαπι-

Σε ότι αφορά τη ναυτιλία, παρατηρούνται στώθηκε η ανάγκη να παρασχεθούν κίνητρα

κάποιες ελλείψεις σε σχέση με την για την παραμονή του πνευματικού κεφα-
αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό των λιμανιών, λαίου, των επιστημόνων - ερευνητών στη
-282-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
χώρα, αποφεύγοντας το φαινόμενο της πνευ- ιδίου παραγωγικού κλάδου, όσο και ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ματικής ξήρανσης (brain drain). διατομεακά. Η δημιουργία συμπλεγμάτων ΕΞΥΠΝΗΣ
(clusters) προτείνεται ως λύση μείωσης του ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ανάπτυξη - Ανταγωνιστικότητα προβλήματος. Παράλληλα εδραιώνεται η ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
αντίληψη, ότι οι επιχειρήσεις της Κύπρου δεν
Από την έρευνα προκύπτει σαφώς ότι η
θα πρέπει να λειτουργούν σε συνθήκες
βιώσιμη ανάπτυξη πρέπει να είναι
απομόνωσης, αλλά αντιθέτως θα πρέπει να
διαρκής στόχος, ενώ επισημαίνεται ότι κάθε
δημιουργηθεί ένα πλαίσιο συνεργασιών που
οικονομική δραστηριότητα θα πρέπει να
θα υποστηρίζει τη γενική ανάπτυξη. Η
εντάσσεται σε ένα πλαίσιο φέρουσας
παγκόσμια οικονομία και η διείσδυση του
ικανότητας με σκοπό να προστατευτούν οι
διαδικτύου στην καθημερινή ζωή των
περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί πόροι. Πλήθος
ανθρώπων, έχουν δημιουργήσει μια αγορά
ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας
παγκόσμιων διαστάσεων στην οποία οι
μηχανισμών αποτίμησης και ελέγχου της
επιχειρήσεις της Κύπρου θα πρέπει να
παραγωγικής δραστηριότητας.
ανταποκριθούν, συλλογικά.
Το υψηλό κόστος παραγωγής (πρώτες ύλες,
Το ζήτημα της περιορισμένης εξωστρέφειας
ενέργεια, κα) και η δυσαναλογία μισθού και
και διασύνδεσης αφορά και στη μη ικανο-
παραγωγικότητας θεωρούνται βασικοί
ποιητική διασύνδεση των επιχειρήσεων
περιοριστικοί παράγοντες για τη βελτίωση της
με τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά
ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων.
κέντρα. Παρότι γενικά αναγνωρίζεται η
Όπως διαπιστώθηκε, ιδιαίτερα από την έρευ- ικανότητα των φορέων αυτών, εντούτοις δεν
να πεδίου, οι επιχειρήσεις θέτουν σε χαμηλή έχουν διαμορφωθεί οι συνθήκες γεφύρωσης
προτεραιότητα τη πιστοποίηση ποιότητας του χάσματος και ουσιαστικής ανάπτυξης
των προϊόντων και διαδικασιών τους. Το συνεργασιών.
γεγονός αυτό θέτει σε αμφισβήτηση τις
Η μικρή συμμετοχή των επιχειρήσεων σε
προσπάθειες για τόνωση της ανταγωνιστι-
χρηματοδοτικά προγράμματα, είτε λόγω του
κότητας τοπικών προϊόντων μέσω πιστοποίη-
«φόβου της γραφειοκρατίας», είτε λόγω
σης και θωράκισης της ποιότητας.
άγνοιας για την ύπαρξη ή τον τρόπο
Παράλληλα, η σημαντική εξάρτηση της
αξιοποίησης σχετικών προγραμμάτων είναι
κυπριακής οικονομίας από εισαγωγές
τουλάχιστον ανησυχητική και απαιτεί ενεργή
καταναλωτικών αγαθών και πρώτων υλών
αντιμετώπιση από τους εμπλεκόμενους
αποτελεί μια πρόσθετη αδυναμία του
φορείς και ιδιαίτερα τους διαχειριστές των
συστήματος ανάπτυξης.
προγραμμάτων και τους ενδιάμεσους
Στα θετικά συμπεράσματα της έρευνας υποστηρικτικούς οργανισμούς.
κατατάσσονται οι ικανοποιητικές υποδομές
Ως πρόβλημα μπορεί να θεωρηθεί επίσης η
για χρήση του διαδικτύου και η δήλωση
προτίμηση των επιχειρήσεων σε προγράμματα
πρόθεσης των επιχειρήσεων για ανάπτυξη
χρηματοδότησης για την αγορά εξοπλισμού,
καινοτομίας. Στον αντίποδα, τοποθετείται η
χωρίς αυτά να συνδέονται άμεσα με την
ουσιαστική αποθάρρυνση των ακαδημαϊκών
ανάπτυξη της καινοτομίας και ανταγωνιστικό-
για εμπλοκή σε καινοτόμες επιχειρηματικές
τητάς τους.
δραστηριότητες.
Τέλος, μια παράμετρος που προκαλεί
Η επεξεργασία των δεδομένων ανέδειξε ότι οι
προβλήματα στην ανάπτυξη υγιούς
επιχειρήσεις είναι εσωστρεφείς και έχουν
ανταγωνισμού είναι η παραοικονομία, ενώ
αναπτύξει σε μικρό βαθμό κάθετες και
καταγράφεται και η ανησυχία για δημιουργία
-283-

διατομεακές συνέργειες, τόσο εντός του

συνθηκών άνισου και αθέμιτου ανταγωνισμού

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 μέσω της παροχής κινήτρων για την γραφειοκρατικών κωλυμάτων, ενώ ένα εξαι-
προσέλκυση ξένων επενδύσεων. ρετικά σημαντικό ποσοστό των επιχειρήσεων,
δεν γνώριζε τους βασικούς άξονες χρηματο-

Νέες Τεχνολογίες δότησης και σε πολλές περιπτώσεις, την

ύπαρξη των αναπτυξιακών χρηματοδοτικών
Ένα σαφές επίσης, συμπέρασμα της έρευνας
προγραμμάτων. Θετικό είναι ωστόσο, ότι
είναι ότι οι νέες τεχνολογίες είναι απαραίτητο
διατυπώθηκε σαφής πρόθεση να συμμετά-
μέσο για τη διατήρηση και βελτίωση των
σχουν στο μέλλον, προσδοκώντας χρηματο-
συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας ενώ
δότηση σε θέματα εξοπλισμού και απόκτησης
χαρακτηρίζεται ως αδήριτη η ανάγκη για
τεχνογνωσίας.
υιοθέτηση των επιτευγμάτων της, με απώτερο
σκοπό την καινοτομία στο χώρο. Η κυπριακή
Χρηματοδότηση
οικονομία θα πρέπει να επενδύσει σε νέες
τεχνολογίες η οποίες λειτουργούν καταλυτικά Από όλες τις πλευρές κρίνεται κομβικής
στην αναβάθμιση, τη διαφοροποίηση και την σημασίας η εξυγίανση και αναδιάρθρωση του
καινοτομία. χρηματοδοτικού τομέα. Η αναγκαιότητα
αναμόρφωσης του τραπεζικού συστήματος
Όπως διαπιστώθηκε, υπάρχει ικανοποιητική
και η δημιουργία μηχανισμών χρηματοδοτικής
απορρόφηση (και διαθεσιμότητα) των νέων
στήριξης της επιχειρηματικότητας και της
τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις, πλην όμως
καινοτομίας διατυπώνεται σαφώς.
(κατά κανόνα) δεν παράγεται νέα τεχνολογία
από τις επιχειρήσεις. Επιπρόσθετα, καταγράφεται η ανησυχία ότι η
διατήρηση επί μακρόν της οικονομικής
Είναι προφανές, ότι οι υποστηρικτικοί
ύφεσης μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία
μηχανισμοί του συστήματος ανάπτυξης
προσέλκυσης ξένων επενδύσεων.
καινοτομίας και μεταφοράς τεχνολογίας
χρήζουν εμπλουτισμού, ανάπτυξης θεσμών Τέλος, σημειώνεται με έμφαση η σημασία
αξιοποίησης, διευκόλυνσης και επιτάχυνσης αξιοποίησης του μηχανισμού χρηματοδότησης
καινοτομίας. των ΜμΕ της ΕΕ και η ανάπτυξη μηχανισμών
και ταμείων αξιοποίησης ιδιωτικών κεφαλαίων
Σε ό,τι αφορά στις υποδομές διαδικτύου,
υψηλού ρίσκου.
ευρυζωνικότητας και τις νέες τεχνολογίες η
Κύπρος έχει καλή εικόνα, υποδομών και
απορρόφησης, δεν είναι σε θέση όμως να Τομείς Προτεραιότητας
παράγει νέες τεχνολογίες και τούτο εν Μέσα από το σύνολο των διαδικασιών και
πολλοίς οφείλεται στην περιορισμένη συνερ- αναλύσεων που ακολουθήθηκαν στο πλαίσιο
γασία των επιχειρήσεων με τα πανεπιστήμια της S3Cy αναδεικνύονται ως εξαιρετικά
και τα ερευνητικά κέντρα. Στον τομέα αυτό σημαντικοί και δυναμικοί τομείς της
της διασύνδεσης, υπάρχει ένα εκτεταμένο παραγωγικής δραστηριότητας ο τουρισμός,
χάσμα το οποίο δύναται να καλυφθεί με η ενέργεια, η γεωργία - τρόφιμα, οι
αμοιβαίες προσεγγιστικές κινήσεις που ήδη σε μεταφορές – ναυτιλία, ο κατασκευα-
αρκετά πανεπιστήμια τείνουν να υλοποιη- στικός τομέας και η υγεία, με οριζόντια
θούν. διασύνδεση τις νέες τεχνολογίες και το

Σχετικά με τη συμμετοχή των επιχειρήσεων περιβάλλον.

στα προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, τα Ο τουρισμός και η ναυτιλία συνεχίζουν να

ευρήματα της έρευνας είναι μάλλον αποθαρ- έχουν έναν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη
ρυντικά, με την πλειοψηφία των επιχειρή- και τη διαμόρφωση του ΑΕΠ της Κύπρου.
σεων να αποφεύγει να συμμετάσχει λόγω
-284-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Η ανάλυση κοινωνικών δικτύων ειδικότερα που είναι κρίσιμη για την ανταγωνιστικότητα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ανέδειξε ότι ο τουρισμός είναι μια παραγω- των προϊόντων. ΕΞΥΠΝΗΣ
γική δραστηριότητα που έχει άμεση ή έμμεση ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ο ευρύτερος πρωτογενής τομέας (γεωργία,
διασύνδεση με ένα μεγάλο ποσοστό της ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κτηνοτροφία, αλιεία) μπορεί να οδηγήσει
υφιστάμενης οικονομικής δραστηριότητας,
στην ανάπτυξη του τομέα παραγωγής
καθώς χαρακτηρίζεται έντονα από το
τροφίμων με την αξιοποίηση της αγροτικής
φαινόμενο των πολλαπλασαστικών
παραγωγής. Επίσης είναι σημαντική η
επιδράσεων στο σύνολο της οικονομίας.
αξιοποίηση νέων τεχνολογιών και η
Βέβαια, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό, ότι εξασφάλιση της ποιότητας και ασφάλειας των
περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού και η προϊόντων κατανάλωσης και
διασύνδεσή του με άλλους παραγωγικούς
Αναφορικά με την ενέργεια, θα πρέπει να
τομείς (πχ γεωργία, ενέργεια, μεταφορές)
γίνει σαφής διαχωρισμός των κοιτασμάτων
προϋποθέτει τον εμπλουτισμό του
υδρογονανθράκων και των εναλλακτικών
τουριστικού μοντέλου ανάπτυξης που σήμερα
μορφών ενέργειας τομείς στους οποίους η
κυριαρχεί στη χώρα, το οποίο έχει φτάσει σε
Κύπρος εμφανίζει εξαιρετική δυναμική.
σημείο ωριμότητας, μέχρι κορεσμού. Θα
πρέπει να δοθεί έμφαση στον ποιοτικό Ήδη η τεχνογνωσία στις εναλλακτικές μορφές
τουρισμό και στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας είναι ιδιαίτερα σημαντική και

τουρισμού. Προς τούτο, σημαντικά αξιοποιήσιμη, πολύ περισσότερο αν συνδυ-

περιουσιακά στοιχεία θεωρούνται η ανάδειξη αστεί με την τουριστική ανάπτυξη και τις

του πολιτιστικού πλούτου και φυσικού εναλλακτικές μορφές τουρισμού.

περιβάλλοντος, όπως επίσης και η αξιοποίηση Η δυνατότητα εκμετάλλευσης κοιτασμάτων

των υποδομών τουρισμού και φιλοξενίας. υδρογονανθράκων της κυπριακής ΑΟΖ

Γενικά, οι μεταφορές (οδικές, αεροπορικές προσδίδει σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης,

και ναυτιλία) είναι κλάδος που έχει διττό ρόλο γενικά και ειδικά στο τομέα της ενέργειας.

στην ανάπτυξη. Αφενός οι μεταφορές Επισημαίνεται βέβαια, η μεγάλη σημασία και

αποτελούν βασικό έργο υποδομής ιδιαίτερα αναγκαιότητα λελογισμένης αξιοποίησης.

σε μια νησιωτική περιοχή με τα όσα ειδοποιά Σχετικά με την οικοδομική ανάπτυξη και
χαρακτηριστικά της, αφετέρου είναι ο βασικός τον κλάδο των κατασκευών, που είναι δομικό
πυλώνας για την ανάπτυξη του τουριστικού κομμάτι της οικονομίας της Κύπρου η
φαινομένου. Στο πλαίσιο της μελέτης ανάλυση κοινωνικών δικτύων, αλλά και οι
αναδείχθηκε η σημασία επικέντρωσης στη λοιπές αναλύσεις, καταδεικνύουν ότι τόσο το
ναυτιλία και στην καλύτερη οργάνωση των εκτεταμένο κύκλωμα επιχειρήσεων όσο και η
χερσαίων μεταφορών. τεχνογνωσία που έχει αποκτηθεί είναι ένα

Επίσης η ανάλυση δείχνει ότι για τη γεωργία σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα που δεν

υπάρχουν καλές προοπτικές ανάπτυξης. δύναται να απολεσθεί.

Σημαντικές δυνατότητες επενδύσεων Τέλος ο τομέας της υγείας διαθέτει

παρουσιάζονται στις βιολογικές καλλιέργειες σημαντικές υποδομές και τεχνογνωσία, ενώ
κυρίως λόγο της σχετικής καθαρότητας των αναδεικνύονται και πρόσθετες περιοχές
εδαφών και της χρόνιας αγρανάπαυσης των ανάπτυξης, όπως είναι η φαρμακευτική
εδαφών. Διαπιστώνεται επίσης η βιομηχανία και ο ιατρικός τουρισμός.
διαθεσιμότητα ανεκμετάλλευτης γης για την
Στον Πίνακα 10.6. συνοψίζονται τα συμπε-
ανάπτυξη δραστηριοτήτων του πρωτογενή
ράσματα της έρευνας ως αυτά εξάχθηκαν από
τομέα και η δυνατότητα πρώιμης παραγωγής
την πολυμεθοδική διαδικασία και προσέγγιση
-285-

που υιοθετήθηκαν.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Desk Πο Ποιοτική Εργαλεία
research σοτ ανάλυσης
ική

Ομάδες εστίασης
Ερωτηματολόγια

Συνεντεύξεις με
γνωμηγήτορες
Βιβλιογραφία

περίπτωσης
Μελέτες

SWOT

VRIO

GAP
Δια βίου εκπαίδευση σε νέες τεχνολογίες / διαδικασίες. √ √ √ √ √ √ √ √
Ανθρώπινος Επάρκεια καλά εξειδικευμένου προσωπικού √ √ √
παράγοντας Αποφυγή του πνευματικής αποξήρανσης (brain drain) √ √ √ √ √ √ √
Παιδεία: πυλώνας ανάπτυξης - υψηλό επίπεδο ανοιχτή √ √ √ √ √ √ √ √
Έρευνα, Οι υφιστάμενες υποδομές κρίνονται ικανοποιητικές √ √ √ √ √ √
τεχνολογία Υπάρχει ικανοποιητική απορρόφηση νέων τεχνολογιών √ √ √ √
& ανάπτυξη Οι νέες τεχνολογίες βασική προτεραιότητα στρατηγικής √ √ √ √ √ √
Μικρός βαθμός συνεργασίας επιχειρήσεων ίδιου κλάδου √ √ √ √ √ √
Εσωτερικό
Μη ικανοποιητική διατομεακή διασύνδεση επιχειρήσεων √ √ √ √ √ √
περιβάλλον
Περιορισμένη εξωστρέφεια των επιχειρήσεων √ √ √ √ √ √
και
Απόσταση Παν/μίων & ΕΦ από επιχειρήσεις √ √ √ √
κουλτούρα
Επαρκής υποδομές για τη χρήση του διαδικτύου √ √ √
3
Ευρύτερο S Cy: ευκαιρία ανάπτυξης επιχειρη/κότητας και ETAK √ √ √ √ √ √ √ √
πλαίσιο Aνάπτυξη: αειφορία περιβαλ/κών & κοιν/κών πόρων √ √ √ √ √ √
Εμπιστοσύνη των πολιτών στη λειτουργία των θεσμών √ √ √ √ √ √
Γραφειοκρατία / ευνοιοκρατία/ διαφθορά. √ √ √ √ √ √ √
Έλλειψη στρατηγικού τομεακού σχεδιασμού √ √ √ √ √
Το φορολογικό πλαίσιο χρίζει ανανέωσης √ √ √ √ √ √
Θεσμικό Πολλαπλές αρνητικές επιπτώσεις παραοικονομίας √ √ √ √ √ √
πλαίσιο Αναμόρφωση πλαισίου εργασιακών σχέσεων √ √ √ √
Δυσλειτουργία τραπεζικού συστήματος √ √ √ √ √ √ √ √
Απλούστευση διαδικασιών σύστασης επιχείρησης √ √ √ √ √
Μη ικανοποιητική λειτουργία του δημοσίου √ √ √ √ √ √ √ √
Περιορισμένη συμμετοχή σε ΕΤΑΚ λόγω γραφειοκρατίας √ √ √
Μακρο-
οικονομικό Πολιτική σταθερότητα √ √ √ √ √ √
περιβάλλον
Γεωργία: καλές προοπτικές αξιοποίησης √ √ √ √ √ √ √
Ναυτιλία: σημαντική με παγκόσμια κριτήρια √ √ √ √
Τομείς Τουρισμός: θετική συμβολή σε ανάκαμψη & προοπτική √ √ √ √ √ √ √
Ενέργεια: θετικές προοπτικές υδρογο/θράκων και ΑΠΕ √ √ √ √ √
ΤΠΕ: παρουσία κρίσιμης μάζας – ερευνητικές επιτυχίες √ √ √ √ √ √
Τουρισμός 4* 5* 4* √ √
Τομείς
Ενέργεια 5* 5* 5* √
στήριξης
Γεωργία - Τρόφιμα 3* 2* 2* √
αναπτυ-
Δομημένο Περιβάλλον - Κατασκευές 1* 1* 2* √
ξιακής
Μεταφορές - Ναυτιλία 1* 2* 3* √
προοπτικής
Υγεία 1* 3* 2* √

Πίνακας 10.6. Πίνακας Σύνθεσης Συμπερασμάτων

-286-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 το 2010. Οδήγησε μάλιστα στη ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
διαφοροποίηση και ριζική μείωση του στόχου
10.5.2. Ειδικά Συμπεράσματα ΕΞΥΠΝΗΣ
αυτού στο 0,5% του ΑΕΠ. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
για ΕΤΑΚ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Έτσι, ενώ για παράδειγμα η ΔΕΣΜΗ του ΙΠΕ

Περιβάλλον ΕΤΑΚ αρχικά προέβλεπε προϋπολογισμό ύψους

περίπου 120 εκ Ευρώ για μια τριετία (2008-
Είναι σαφές ότι ο τομέας της έρευνας
2010), τελικά κατέληξε σε μια μείωση της
καινοτομίας στην Κύπρο παρουσιάζει σημα-
τάξης του 30%, ενώ παράλληλα επεκτάθηκε
ντικά προβλήματα, που κυρίως εστιάζονται
χρονικά μέχρι και σήμερα. Έτσι από το 2011
στο πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, στην έλλειψη
και μετά οι Προσκλήσεις Υποβολής
κρίσιμης μάζας σε πολλούς από τους
Προτάσεων μειώθηκαν ριζικά και αφορούν
απαραίτητους συντελεστές όπως το
κυρίως τη συμμετοχή της Κύπρου σε
ανθρώπινο δυναμικό, το χρηματοδοτικό
πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες ή διακρατικές
πλαίσιο, τη συμμετοχή των επιχειρήσεων,
συνεργασίες.
στην απόσταση που χωρίζει τον ακαδημαϊκό
και επιχειρηματικό κόσμο κοκ. Μέσα από τη μελέτη της S3Cy διαφάνηκε ότι
η κοινότητα ΕΤΑΚ αντιλαμβάνεται και
Βέβαια, και παρά τις πιο πάνω διαπιστώσεις,
συμφωνεί με τη συγκέντρωση πόρων στους
θα μπορούσε κανείς εύκολα να διακρίνει κα
τομείς προτεραιότητας, θεωρεί όμως ότι
να ισχυριστεί κανείς ότι το περιβάλλον ΕΤΑΚ
ταυτόχρονα θα πρέπει να διασφαλιστεί η
στην Κύπρο έχει αλλάξει σημαντικά προς το
δικτύωση της ΕΤΑΚ με το υφιστάμενο πλέγμα
θετικότερο τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια
των επιχειρήσεων της Κύπρου και η
κυρίως λόγω της ίδρυσης και σταδιακής
δυνατότητα για μακροχρόνια ανάπτυξη της
ανάπτυξης των πανεπιστημίων και ερευνητι-
έρευνας και καινοτομίας ειδικότερα σε τομείς
κών κέντρων, του ΙΠΕ ως εθνικού
που είναι δυνατή η εκπόνηση πρωτοποριακής
οργανισμού για την έρευνα και καινοτομία, το
έρευνας.
σχεδιασμό και υλοποίηση εθνικών
προγραμμάτων ΕΤΑΚ και τη συμμετοχή σε Πρέπει βέβαια να τονιστεί ότι υπάρχει μια

αντίστοιχες ευρωπαϊκές και διεθνείς σαφής διαφοροποίηση στο τρόπο που

πρωτοβουλίες και οργανισμούς. αντιλαμβάνονται την ανάπτυξη της έρευνας

Μερικά, ίσως λίγα, αλλά απτά παραδείγματα
επιτυχιών από ερευνητές και επιχειρήσεις
δείχνουν ότι παρά την υστέρηση, υπάρχουν
σημαντικά περιθώρια διεύρυνσης του ρόλου
της ΕΤΑΚ στην οικονομικά και κοινωνική
αναπτυξιακή διαδικασία.
Η σημαντική ύφεση στα δημοσιονομικά
δεδομένα του κράτους, ως αποτέλεσμα της
οικονομικής κρίσης, είχε ως αποτέλεσμα τη
διακοπή μιας συνεχούς αυξητικής τάσης που
είχε εδραιωθεί την προηγούμενη δεκαετία σε
ότι αφορά στις δημόσιες επενδύσεις σε ΕΤΑΚ.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την
επίτευξης του στόχου που τέθηκε στο πλαίσιο
της Στρατηγικής της Λισαβόνας για αύξηση
για καινοτομίας τα ερευνητικά κέντρα και
πανεπιστήμια από τη μια και η παραγωγική
βάση από την άλλη. Οι πρώτοι βλέπουν την
καινοτομία ως αποτέλεσμα μιας διαρκούς
ερευνητικής διαδικασίας που εξελίσσεται σε
μέσο μακροπρόθεσμη βάση, σε αντίθεση με
τους επιχειρηματίες που διατυπώνουν μεν την
πρόθεση να επενδύσουν, πλην όμως η
επένδυση αυτή θα πρέπει να είναι χρονικά
περιορισμένη και σημαντικά αποδοτική.
Στόχος της προτεινόμενης στρατηγικής θα
πρέπει να είναι η συμφιλίωση ανάμεσα στις
δύο κυρίαρχες αυτές προσεγγίσεις.
αδυναμία
Πέραν των πιο πάνω μια σειρά από σημαντικά
αποτελέσματα προέκυψαν από τη μελέτη και
σχετίζονται άμεσα με την ανάπτυξη της ΕΤΑΚ
-287-

των δαπανών σε Ε&Α στο 1% του ΑΕΠ μέχρι

στην Κύπρο. Τα κυριότερα είναι:

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ερευνητικό Δυναμικό υποδομών έρευνας με την
εξασφάλιση της συνέχειας (συντήρη-
 Η Κύπρος διαθέτει υψηλού επιπέδου
σης και αναβάθμισης) των επενδύ-
ερευνητικό δυναμικό το οποίο πρέπει
σεων σε ερευνητικές υποδομές που
να αξιοποιηθεί στο μέγιστο δυνατό
έγιναν τα τελευταία χρόνια (ανεξάρ-
βαθμό.
τητα από το αν εμπίπτουν ή όχι στις
 Στο δυναμικό αυτό πρέπει να
θεματικές προτεραιότητες της στρα-
προσμετρούνται Κύπριοι επιστήμονες
τηγικής).
που ζουν και εργάζονται εκτός
Κύπρου και ξένοι που εργάζονται  Πρέπει να δημιουργηθούν
στην Κύπρο. δυνατότητες ουσιαστικού –
 Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί «ανοίγματος» - των ερευνητικών
στους νέους και ειδικότερα στους υποδομών που υπάρχουν στους
κατόχους διδακτορικού τίτλου. δημόσιους φορείς ή αναπτύχθηκαν
Αναμένεται συνέχεια σε Προγράμματα από δημόσια χορηγία προς όλους
που ενισχύουν νέους ερευνητές στα τους ενδιαφερόμενους.
πρώτα στάδια της σταδιοδρομίας τους
Διεθνής Συνεργασία
και της ένταξης τους στο σύστημα
ΕΤΑΚ (πχ ΔΙΔΑΚΤΩΡ)  Καταγράφηκαν σημαντικές επιτυχίες

 Θα πρέπει να αποφευχθεί το σε διεθνή προγράμματα και

φαινόμενο πνευματικής ξηρασίας και παράλληλη εξασφάλιση σημαντικών

παράλληλα να ενισχυθεί το σύστημα κονδυλίων από 7οΠΠ (ERC, ICT κα)

με ερευνητές - ακαδημαϊκούς υψηλού  Διαπιστώθηκε ισχυρή ερευνητική

κύρους και δυνατοτήτων. βάση στο τομέα των ΤΠΕ, ανάπτυξη

ερευνητικών ομάδων ικανών για
Υποδομές
εκπόνηση έρευνας διεθνούς επιπέδου
 Τα τελευταία χρόνια υπήρξε συνεχής και διασύνδεση με διακεκριμένους
ανάπτυξη ερευνητικών υποδομών επιστήμονες και διεθνούς φήμης
τόσο μέσω της ανάπτυξης των ερευνητικά κέντρα του εξωτερικού.
πανεπιστημίων όσο και των ειδικών  Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα
προγραμμάτων του ΙΠΕ που είχαν ως στον εξωστρεφή χαρακτήρα του
αποτέλεσμα την αύξηση των συστήματος ΕΤΑΚ, ώστε να
ακαδημαϊκών και ερευνητικών υπερκαλυφθούν σημαντικά κενά σε
ιδρυμάτων και σημαντικές επενδύσεις υποδομές, ερευνητικό δυναμικό κα.
σε υποδομές (πχ Στρατηγικά Έργα  Η ενίσχυση της διεθνούς δικτύωσης
Υποδομής κα). εντός και εκτός ευρωπαϊκού χώρου, η
 Υπάρχει ανάγκη για συνέχιση της συμμετοχή Κύπρου σε μεγάλα
επένδυσης με ανάπτυξη νέων προγράμματα ΕΕ και άλλες
υποδομών και νησίδων αριστείας πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες και η
στους τομείς προτεραιότητας, ώστε αξιοποίηση των ευκαιριών που δίνει ο
σε βάθος χρόνου να ενισχύουν τη ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020 και οι
διαφοροποίηση και την πρωτοβουλίες Κοινού
ανταγωνιστικότητα των προϊόντων Προγραμματισμού πρέπει να
και υπηρεσιών της κυπριακής οικονο- χαρακτηρίζουν τη νέα περίοδο.
μίας.
Επιχειρήσεις
 Είναι επιτακτική η αξιοποίηση του
υφιστάμενου δυναμικού και των  Καταγράφεται ως σημαντική η
-288-

δραστηριοποίηση (λίγων) ιδιωτικών

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 κέντρων και επιχειρήσεων με Κουλτούρα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
σημαντικές επιτυχίες σε εθνικά και ΕΞΥΠΝΗΣ
 Πρέπει να ενισχυθεί η καλλιέργεια
ευρωπαϊκά προγράμματα. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ερευνητικής και καινοτομικής
 Αναδεικνύεται ταυτόχρονα η ανάγκη ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κουλτούρας στο ευρύτερο κοινό, στη
για μαζικότερη συμμετοχή των
νέα γενιά και στις ΜμΕ.
επιχειρήσεων σε δράσεις ΕΤΑΚ και
αύξηση των σχετικών δαπανών του Παρακολούθηση

ιδιωτικού τομέα.  Επιβάλλεται η δημιουργία ενιαίου

 Υπάρχει άμεση ανάγκη για ενίσχυση μηχανισμού παρακολούθησης και

της δικτύωσης μεταξύ επιχειρήσεων αξιολόγησης των εξελίξεων στο τομέα

και πανεπιστημίων, αλλά και των ΕΤΑΚ.

επιχειρήσεων μεταξύ τους σε κάθετη  Ειδικότερα για την S3Cy υπάρχει

και οριζόντια μορφή και η δημιουργία ανάγκη για προσεκτική «βήμα προς

ομάδων συνέργειας. βήμα» παρακολούθηση των

αποτελεσμάτων της εφαρμογής της
 Θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω το
με σκοπό να αποφευχθούν
πλαίσιο κινήτρων για συμμετοχή ΜμΕ
στρεβλώσεις και ανεπάρκειες, τη
σε δράσεις ΕΤΑΚ, εξέταση
διαρκή «ανατροφοδότηση και
φορολογικών μέτρων που να
έλεγχο» μέσα από μια σαφώς
ενισχύουν την επιχειρηματικότητα και
καθορισμένη διαδικασία και θεσμικά
επένδυση στην καινοτομία από ΜμΕ,
κατοχυρωμένους φορείς και τη
βελτίωση του συστήματος μεταφοράς
διασφάλιση της δυνατότητας
τεχνολογίας και αξιοποίηση
ευελιξίας ή/και αλλαγής /
αποτελεσμάτων έρευνας που
τροποποίησης των αξόνων και
πραγματοποιείται σε δημόσια
προτεραιοτήτων ανάπτυξης, εφόσον
πανεπιστήμια.
παρατηρηθούν προβλήματα στην
Θεσμικό Πλαίσιο εφαρμογή ή προκύψουν νέα
δεδομένα στην οικονομία / κοινωνία
 Οι φραγμοί που εμποδίζουν την
της Κύπρου.
ακαδημαϊκή κοινότητα να εμπλακεί
στη διαδικασία «καινοτομείν και
επιχειρείν» πρέπει να ξεπεραστούν Προγράμματα ΕΤΑΚ

Χρηματοδότηση Είναι σαφές ότι την τελευταία δεκαετία έχει

γίνει σημαντική πρόοδος σε ότι αφορά στο
 Πρέπει να εξεταστούν νέοι τρόποι και
σχεδιασμό και την προκήρυξη εγχώριων
μορφές χρηματοδότησης της
προγραμμάτων ΕΤΑΚ στην Κύπρο. Από το
ανάπτυξης των δραστηριοτήτων
απόλυτο κενό που υπήρχε μέχρι το τέλος της
ΕΤΑΚ.
προηγούμενης χιλιετίας, μέχρι τις πλέον
 Η παρούσα οικονομική κρίση δεν
πρόσφατες προκηρύξεις έγιναν πολλά και
πρέπει να οδηγήσει σε
σημαντικά βήματα προόδου.
υποχρηματοδότηση ερευνητικών
δράσεων και την περεταίρω μείωση Η ΔΕΣΜΗ του ΙΠΕ αποτελεί το μεγαλύτερο

των κρατικών και ιδιωτικών δαπανών και σημαντικότερο πλαίσιο για την ανάπτυξη

για την έρευνα. των εγχώριων ερευνητικών και καινοτομικών

δραστηριοτήτων, ενώ τα τελευταία χρόνια
σχετικά προγράμματα ανακοινώνει και το
-289-

ΥΠΕΒΤ.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Οριζόντιος Χαρακτήρας επιδιωκόμενοι στόχοι (πχ καινοτόμα προϊόντα
/ υπηρεσίες) έρχονται σε δεύτερη μοίρα.
Μέχρι στιγμής τα προγράμματα ΕΤΑΚ είχαν
ένα οριζόντιο χαρακτήρα και επέτρεπαν επί Συχνά επίσης τα προγράμματα τηρούν τις
της ουσίας την υποβολή προτάσεων σε «αναγκαίες» ισορροπίες ανάμεσα σε «αντί-
οποιοδήποτε επιστημονικό αντικείμενο. Η θετες» ή και «ανταγωνιστικές» φιλοσοφίες ή
κατανομή σε πέντε βασικές περιοχές (υγεία, επιθυμίες επιμέρους τμημάτων της ερευνητι-
τεχνολογία, περιβάλλον, ανθρωπιστικές κής κοινότητας. Η απάντηση σε σχεδιαστικά
επιστήμες και πληροφορική) και ο ακόμη διλλήματα (πχ βασική ή εφαρμοσμένη
μεγαλύτερος αριθμός θεματικών ενοτήτων έρευνα, αριστεία ή εφαρμογή, λίγα και
συνδεόταν περισσότερο με την κατανομή των μεγάλα έργα ή μικρότερα και πολλά,
προτάσεων / έργων και της χρηματοδότησης καταξιωμένοι ή νέοι και ταλαντούχους κα)
και λιγότερο με το συστηματικό καθορισμό απαντιούνται με τη λογική της κατανομής
θεματικών προτεραιοτήτων. «λίγο από όλα».

Η επιλογή αυτή έγινε συνειδητά στα πρώτα Προς την κατεύθυνση αυτή «συνηγορούν»
στάδια παρουσίας του ΙΠΕ όταν και συχνά δύο «κοινές» πρακτικές που αξιο-
κεντρικός στόχος υπήρξε η ενεργοποί- ποιούν ανάλογα τα δύο εργαλεία που διαθέτει
ηση όσο των δυνατών περισσότερων ερευνη- ο σχεδιασμός: τους όρους συμμετοχής και
τικών δυνάμεων. Αποτελούσε βέβαια και την κατανομή του προϋπολογισμού. Έτσι,
«αναγκαστική επιλογή» λόγω της απουσίας από τη μια, οι όροι συμμετοχής στα προγράμ-
μιας ενιαίας στρατηγικής που να προσδιορίζει ματα διαμορφώνονται κατά τρόπο που να
θεματικές προτεραιότητες. «προστατεύουν» την εκάστοτε ενδιαφερό-
μενη ομάδα αποδεκτών, αποκλείοντας άλλες
Η παράμετρος αυτή αποτελεί ίσως την
ή θέτοντας «όρους» στη συμμετοχή τους.
μεγαλύτερη «αδυναμία» των εθνικών
προγραμμάτων και προς αυτή την Από την άλλη, το ύψος του προϋπολογισμού
κατεύθυνση επιβάλλεται να επικεντρωθεί καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τον αριθμό
μεγάλο μέρος της προσπάθειας αναβάθμισης των αιτήσεων – προτάσεων που υποβάλ-
τους. λονται και λιγότερο από τη συστηματική
αξιολόγηση ότι η επιδίωξη Χ είναι πιο
Είναι προφανές ότι ο καθορισμός θεματικών
σημαντική από την Ψ για την ανάπτυξη του
προτεραιοτήτων που να εκφράζουν τις
τομέα ΕΤΑΚ και ευρύτερα την οικονομική και
πραγματικές ανάγκες της κυπριακής
κοινωνική ανάπτυξη.
κοινωνίας και οικονομίας σε όλα τα επίπεδα
αποτελεί αναγκαιότητα για την περαιτέρω Βεβαίως, πολλά από τα πιο πάνω μπορούν να
αναβάθμιση των εθνικών προγραμμάτων και συνυπάρχουν σε ένα Μείγμα Πολιτικής ή
θα έπρεπε να είναι επιδίωξή ανεξάρτητα από πλαίσιο πολλών προγραμμάτων και μέτρων.
την απαίτηση της έξυπνης εξειδίκευσης. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, η σύνθεση
πρέπει να γίνει με τρόπο που το Μείγμα
Αποδέκτες και Ισορροπίες
Πολιτικής να αποτελέσει ένα ενιαίο λειτουργι-
Μια άλλη διαπίστωση για τα περισσότερα εκ κό και αποτελεσματικό μηχανισμό με έμφαση
των προγραμμάτων που σχετίζονται με την στους αναπτυξιακούς στόχους και όχι απλά
ΕΤΑΚ είναι ότι πολλά από αυτά σχεδιάζονται μια παράθεση «ξένων ή παράλληλων» εργα-
«μονοδιάστατα», προς την κατεύθυνση της λείων χρηματοδότησης προς ικανοποίηση της
«ικανοποίησης» της ζήτησης που παρατη- ζήτησης.
ρείται από τις σχετικές ομάδες αποδεκτών
(ερευνητές, επιχειρήσεις, νέοι κοκ). Έτσι οι
-290-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Διαδικασίες καταβολή της επόμενης δόσης ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
χρηματοδότησης. Η διαδικασία αυτή ΕΞΥΠΝΗΣ
Είναι δε γενικότερη εκτίμηση ότι οι
δυσχεραίνεται εμφανώς από τον υψηλό ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ανταγωνιστικές διαδικασίες αξιολόγησης,
βαθμό απαιτήσεων και την πολυπλοκότητα ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
επιλογής και χρηματοδότησης έργων που
των κανονισμών που έχει θέσει η
ακολουθούνται στο πλαίσιο της ΔΕΣΜΗΣ
Διαχειριστική Αρχή των Διαρθρωτικών
συμβαδίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό με
Ταμείων για την περίοδο 2007-2013.
αυτές που ακολουθούνται από
αντίστοιχους ευρωπαϊκούς εθνικούς ή Ο εντοπισμός, η καταγραφή και η
διεθνείς χρηματοδοτικούς οργανισμούς. αξιολόγηση τόσο των αδυναμιών όσο και
των περιθωρίων αναβάθμισης και
Το ΙΠΕ έχει αναπτύξει με μεγάλη επιτυχία την
βελτίωσης θα πρέπει να αποτελέσουν
ικανότητα να σχεδιάζει και να διαχειρίζεται
αντικείμενο μελέτης, επεξεργασίας και
ένα εξαιρετικό «πλούσιο σε επιλογές καλάθι
διαλόγου στη συνέχεια.
εργαλείων» αξιοποιώντας πολύ καλές
πρακτικές από το διεθνή χώρο. Ενδεικτικό
παράδειγμα είναι τα Στρατηγικά Έργα Συμπεράσματα
Υποδομής, όπου τόσο στο επίπεδο της Συμπερασματικά, τα προγράμματα της νέας
διαδικασίας, όσο και σε αυτό των αποτελε- προγραμματικής περιόδου θα πρέπει να:
σμάτων η εικόνα είναι εφάμιλλη των πλέον
καλών πρακτικών στην Ευρώπη.
 ακολουθούν το γενικό πλαίσιο της
Η συμμετοχή του σε σειρά πρωτοβουλιών
κοινού πανευρωπαϊκού προγραμματι- και τη φιλοσοφία της προτεινό-

σμού (JPIs, ERANETs, Art. 185) και η μενης στρατηγικής,

εμπειρογνωμοσύνη που έχει αποκτήσει στη  χαρακτηρίζονται από την έμφαση

προώθηση τέτοιων σύγχρονων προσεγγίσεων στις επιλεγμένες γενικές και θε-

αποτελούν θετικό υπόβαθρο για το μέλλον. ματικές προτεραιότητες

 έχουν ως κεντρική φιλοσοφία την
Τα προγράμματα του ΙΠΕ παρουσιάζουν
επίτευξη του επιδιωκόμενου στο-
προφανώς και αδυναμίες. Μερικές από τις
χου και όχι την ικανοποίηση της
αδυναμίες σχετίζονται με παραμέτρους που
ζήτησης ενδιαφερομένων ομά-
ξεφεύγουν από τον άμεσο έλεγχο του
δων αποδεκτών,
Ιδρύματος, όπως για παράδειγμα το ύψος του
 αξιοποιούν καλές διεθνείς πρακτι-
χρηματοδοτικού πλαισίου, η απουσία εθνικών
κές σε ότι αφορά στις διαδικασίες
στρατηγικών σε διάφορους τομείς κοκ.
αξιολόγησης, επιλογής και παρα-
Άλλες, συνδέονται με την ωρίμανση του ίδιου κολούθησης έργων, και
του συστήματος ΕΤΑΚ ή/και με επιμέρους  εφαρμόζουν πιο ευέλικτες και
λανθασμένες επιλογές στη σύλληψη, απλουστευμένες διαδικασίες ως
σχεδιασμό και υλοποίηση κάποιων δράσεων ή προς τη διαχείριση των έργων,
κανόνων. Οι σημαντικότερες όμως αδυναμίες διασφαλίζοντας την απαραίτητη
εντοπίζονται στο επίπεδο της διεκπεραίωσης ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και
των οικονομικών ελέγχων των έργων και του ελέγχου.
χρόνου που χρειάζεται από την υποβολή
μιας έκθεσης προόδου μέχρι την
-291-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-292-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΜΕΡΟΣ Γ

ΠΡΟΤΑΣΗ

-293-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-294-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΟΡΑΜΑ ΚΑΙ
ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

11
-295-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 11. Όραμα και
Προτεραιότητες
-296-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γενικά Για τη διακυβέρνηση της S3Cy επιλέγηκε ένα ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
σύνθετο σύστημα με τη συμμετοχή, τόσο στο ΕΞΥΠΝΗΣ
Η Στρατηγική Έξυπνης Εξειδίκευσης για την
επίπεδο λήψης αποφάσεων όσο και στο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Κύπρο - S3Cy, όπως εκπονήθηκε από την
επίπεδο διαβούλευσης, εκπροσώπων του ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Ομάδα Μελέτης, στηρίζεται πλήρως στο
τετραπλού έλικα: διαμορφωτές πολιτικής
θεωρητικό πλαίσιο που ανέπτυξε η Διεύθυνση
(εκπρόσωποι κράτους, δημόσιων υπηρεσιών,
Περιφερειακής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής
πολιτικοί αξιωματούχοι κα), επιχειρήσεις
Ένωσης και επιδιώκει να αξιοποιήσει τις
(εκπρόσωποι ομοσπονδιών, επιμελητηρίων,
δυνατότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτή-
συνδέσμων επιχειρήσεων), ακαδημαϊκά και
ματα που διαθέτει η χώρα. Ιδιαίτερη έμφαση
ερευνητικά ιδρύματα του δημόσιου και
δίνεται στην αναβάθμιση του δυναμικού
ιδιωτικού τομέα και εκπρόσωποι του
καινοτομίας και την παραγωγική απόδοση
ευρύτερου κοινού και των χρηστών (τοπικές
βασικών τομέων, προωθώντας νέες
αρχές, σύνδεσμοι, μη κερδοσκοπικοί φορείς,
καινοτόμες δραστηριότητες, συμπληρωματι-
επιστημονικά επιμελητήρια κα).
κές στα υπάρχοντα παραγωγικά στοιχεία.
Χρησιμοποιώντας λοιπόν, το σύνολο των συ-
Η μελέτη εκπόνησης της S3Cy περιλαμβάνει
μπερασμάτων, η Ομάδα Μελέτης έχει διαμο-
ανάμεσα σε άλλα:
ρφώσει ένα πλαίσιο πρότασης προς την
(i) έρευνα γραφείου και επεξεργασία Επιτροπή Διακυβέρνησης που περιλαμβάνει:
δευτερογενών στοιχείων,
 Όραμα,
(ii) έρευνα πεδίου για την άντληση
πρωτογενών στοιχείων με τις  Γενικούς Στόχους και Επιδιώξεις,
απόψεις αντιπροσωπευτικού δείγμα-
 Οριζόντιες και Τομεακές Προτεραιό-
τος οκτακόσιων επιχειρήσεων όλων
τητες,
των κλάδων της οικονομίας,
πενήντα γνωμηγητόρων και ομάδων  Μείγμα Πολιτικής,

εστίασης,  Σχέδιο Δράσης, και

(iii) χρήση μιας πλειάδας μεθοδολογικών
 Μηχανισμό Παρακολούθησης και
εργαλείων ανάλυσης (PEST, GAP,
Αξιολόγησης.
VRIO, Social Networks, SWOT) και
(iv) εκτενή δημόσια διαβούλευση με τη Υπενθυμίζεται ότι κατά την έγκριση της
μορφή ειδικών και θεματικών ενδιάμεσης έκθεσης της μελέτης η Επιτροπή
εργαστηρίων – ομάδων εστίασης και Διακυβέρνησης είχε δώσει κατ’ αρχήν έγκριση
ανοικτών εκδηλώσεων. για το πλαίσιο του Οράματος και των
Προτεραιοτήτων. Η τελική πρόταση περιλα-
Η εκτεταμένη ανάλυση της υφιστάμενης
μβάνει αφενός περαιτέρω ανάλυση και
κατάστασης, όπως παρουσιάστηκε στο ΜΕΡΟΣ
εμπλουτισμό της προτεινόμενης στρατηγικής
Β της παρούσας έκθεσης, κατέληξε στην
και αφετέρου τα προτεινόμενα μέτρα και
ανάλυση SWOT που συνθέτει όλα τα στοιχεία,
μηχανισμούς για εφαρμογή.
δεδομένα και συμπεράσματα τα οποία
κρίθηκαν σημαντικά από την Ομάδα Μελέτης Στο Διάγραμμα 11.1. παρουσιάζεται η συνο-
ώστε να αποτελέσουν τη βάση για να λική δομή της πρότασης και η αλληλουχία
διαμορφωθεί η πρόταση για το όραμα και το ενεργειών, ενώ στις επόμενες παραγράφους
στρατηγικό πλαίσιο ανάπτυξης. Άλλωστε η και κεφάλαια (ΜΕΡΟΣ Γ) περιγράφονται
πληθώρα των αναλύσεων αποσκοπούσε στην αναλυτικά τα πιο πάνω συστατικά της
πληρέστερη δυνατή αποτύπωση της πραγμα- πρότασης.
τικότητας εξασφαλίζοντας την πλήρη αιτιολό-
-297-

γηση της αναπτυξιακής πρότασης.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ο Ρ Α Μ Α S3Cy

Υπέρβαση Αναδιάρθρωση - Μετεξέλιξη

Οικονομικής Κρίσης Οικονομίας και Κοινωνίας

ΓΕΝΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΜΕΑΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ

Διευρυμένη Καινοτομία Τουρισμός
Κοινωνική Καινοτομία Ενέργεια
Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής Γεωργία – Τρόφιμα
Αειφορία – Περιβάλλον Αστική Ανάπτυξη – Κατασκευές
ΤΠΕ Μεταφορές - Ναυτιλία
Υγεία

ΜΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ / ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ

ΠΥΛΩΝΑΣ Ι ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ

Έξυπνη Ανάπτυξη Αειφόρο Σύστημα Υποστήριξη
Smart Growth ΕΤΑΚ Συστήματος ΕΤΑΚ
Sustainable RTDI System Support the RTDI System

ΜΕΤΡΟ Ι.1 ΜΕΤΡΟ ΙΙ.1 ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.1

ΜΕΤΡΟ Ι.2 ΜΕΤΡΟ ΙΙ.2 ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.2

ΜΕΤΡΟ Ι.3 ΜΕΤΡΟ ΙΙ.3 ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.3

Διάγ. 11.1. …… …… ……
Παρουσίαση της
συνολικής Δομής ΜΕΤΡΟ Ι.ν ΜΕΤΡΟ ΙΙ.ν ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.ν
της Πρότασης.
-298-

ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ κ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
11.1. Όραμα Η Ομάδα Μελέτης προτείνει ένα Όραμα το ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
οποίο συνάδει με τις βασικές αρχές που ΕΞΥΠΝΗΣ
Σύμφωνα με το θεωρητικό υπόβαθρο στο καθορίζονται στην ευρωπαϊκή στρατηγική ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
οποίο οικοδομείται η ιδέα της ευφυούς «Ευρώπη 2020». Παράλληλα, το προτεινό- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εξειδίκευσης, η δημιουργία μιας ολοκληρω- μενο Όραμα καθορίζει μια στρατηγική για την
μένης στρατηγικής για την επίτευξη καινοτομία με σκοπό την ενίσχυση της
ευημερίας, κοινωνικής συνοχής και αειφόρου ικανότητας της Κύπρου να επιτύχει ανάκαμψη
ανάπτυξης, προϋποθέτει την ύπαρξη ενός και μακροχρόνια προοπτική.
Κοινού Οράματος που να εξασφαλίζει,
αφενός την εμπλοκή του συνόλου των παρα-
Το Όραμα της S3Cy αφορά στην ανάδειξη
γωγικών φορέων στη διαδικασία του στρατη-
του τομέα της Έρευνας, Τεχνολογικής
γικού σχεδιασμού κι αφετέρου, τη βέλτιστη
Ανάπτυξης και Καινοτομίας (ΕΤΑΚ) σε
δυνατή αξιοποίηση των (υφιστάμενων ή εν
ένα δισδιάστατο ρόλο.
δυνάμει) πλεονεκτημάτων της περιφέρειας.
Αφενός να εξελιχθεί σε εργαλείο
Βασικοί παράμετροι για τη σύνθεση ενός
ενίσχυσης των προσπαθειών για
τέτοιου οράματος για την Κύπρο υπήρξαν,
υπέρβαση της παρούσας οικονομικής
από τη μια η σε βάθος ανάλυση και
κρίσης.
κατανόηση της παραγωγικής βάσης και η
επισήμανση ρεαλιστικών και υπαρκτών Αφετέρου να αποτελέσει σημαντικό
πλεονεκτημάτων, αδυναμιών, απειλών και διαχρονικό συντελεστή για την
ευκαιριών, που αφορούν στη λειτουργία και αναδιάρθρωση και μετεξέλιξη της
προοπτική της παραγωγικής και ερευνητικής / κυπριακής οικονομίας και κοινωνίας
καινοτομικής δομής, και από την άλλη η σύμφωνα με τις αρχές που αναδεικνύει
προσπάθεια ανάπτυξης ενός πλέγματος / το στρατηγικό πλαίσιο «Ευρώπη 2020».
διαύλου επικοινωνίας μεταξύ των παραγωγι-
κών, ερευνητικών και πολιτικών φορέων
Επιδιώκει δηλαδή, σε μεσο-μακροπρόθεσμο
προς οικοδόμηση συναίνεσης και αέναης
χρονικό ορίζοντα, μια «έξυπνη», «αειφόρο»
μεταφοράς πληροφοριών και γνώσης.
και «χωρίς αποκλεισμούς» ανάπτυξη που να
3
Η S Cy στοχεύει στην κοινωνική συνοχή βασίζεται στη γνώση και στην καινοτομία,
και την ευημερία, στρέφεται στη βάση των στην ορθολογική διαχείριση των διαθέσιμων
παραγωγικών δομών της οικονομίας και είναι πόρων και στους υψηλούς ρυθμούς απα-
θεμελιωδώς βασισμένη στην επιχειρηματική σχόλησης, μέσω της ενίσχυσης της
ανακάλυψη, την ικανότητα δηλαδή της οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και
παραγωγικής βάσης να αναγνωρίσει το πού συνοχής.
και πώς θα επενδύσει.
Η μελέτη της S3Cy δείχνει ότι η Κύπρος έχει
Για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας σημαντικό αριθμό περιορισμών - μερικών εκ
και της επιχειρηματικής ανακάλυψης, των οποίων ανυπέρβλητων - που δεν της
κομβικό ρόλο κατέχει η καινοτομία. Η επιτρέπουν να στοχεύει σε ένα ηγετικό ρόλο
ανάπτυξή της στο πλαίσιο των υφιστάμενων στο παγκόσμιο ή ευρωπαϊκό καινοτομικό
βάσεων παραγωγής και γνώσης της χώρας, γίγνεσθαι. Μπορεί όμως να εξελιχθεί σε
μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο για ένα περιφερειακό κέντρο, όπου η
την έξοδο της χώρας από την κρίση και να καινοτομία και η εξειδίκευση σε
προετοιμάσει το έδαφος για να αποκτήσει επιλεγμένους τομείς θα διαδραματίζει
μακροχρόνια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ισχυρό αναπτυξιακό ρόλο.
σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά.
-299-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 11.2. Προτεραιότητες όλες οι πρωτοβουλίες, δράσεις, προγράμματα
και μέτρα στο πλαίσιο της Στρατηγικής, όσο
Η στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης επι- και σε ειδικά θέματα περιβαλλοντικού
διώκει να διαμορφώσει προτεραιότητες που η ενδιαφέροντος.
υιοθέτησή τους να μπορεί να προκαλέσει ένα
Έτσι από τη μια, κατά τη διαμόρφωση
σημαντικό παραγωγικό και αναπτυξιακό
πρωτοβουλιών και προτάσεων για την
αποτύπωμα στην οικονομία της περιφέρειας.
ανάπτυξη στον τουρισμό ή την ενέργεια θα
Ο καθορισμός των προτεραιοτήτων στο πρέπει να εδράζονται στις αρχές της
πλαίσιο της RIS3, συνεπάγεται μια αποτε- αειφορίας και θα επιδιώκουν την ανάπτυξη
λεσματική αντιστοίχιση μεταξύ δύο διαδικα- οικο-καινοτομίας.
σιών. Η πρώτη είναι η «από την κορυφή προς
Από την άλλη σημαντικά θέματα
τη βάση» διαδικασία διατύπωσης των γενικών
περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος όπως για
προτεραιοτήτων, οι οποίες ευθυγραμμίζονται
παράδειγμα η κλιματική αλλαγή και οι
με τις πολιτικές της ΕΕ.
υδάτινοι πόροι αποτελούν σημαντική
Η δεύτερη είναι η «από τα κάτω προς τα προτεραιότητα για τη συνολική ανάπτυξη.
πάνω» διαδικασία, η οποία αναδεικνύει τις
Στο δεύτερο επίπεδο, αναδεικνύεται η
θέσεις των υποψήφιων προτεραιοτήτων, για
σημασία καθορισμού ενός ευρύτερου
την έξυπνη εξειδίκευση και τις περιοχές
πλαισίου της καινοτομίας, όπως επίσης και
μελλοντικής ανάπτυξης, ως αποτέλεσμα της
των οριζόντιων προτεραιοτήτων που
ανάλυσης του επιχειρηματικού περιβάλλο-
συνδέονται με την ανάπτυξη του
ντος.
ανθρώπινου δυναμικού, την ενίσχυση των
Η πρόταση της Ομάδας Μελέτης για τις συνεργασιών και την προώθηση της
προτεραιότητες της S3Cy περιλαμβάνει τα εξωστρέφειας του συστήματος.
ακόλουθα τέσσερα επίπεδα αναφοράς:
Στο τρίτο επίπεδο τίθενται οι τεχνολογίες στις
Α. Επίκεντρο οποίες πρέπει να δοθεί έμφαση.

Β. Οριζόντιες Προτεραιότητες Ειδικότερα, και όπως έδειξε σε πολλά σημεία

η ανάλυση του υφιστάμενου περιβάλλοντος
Γ. Τεχνολογικές Προτεραιότητες
ΕΤΑΚ, οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και
Δ. Τομεακές Προτεραιότητες Επικοινωνιών παρουσιάζουν ιδιαίτερα σημα-
Τα πρώτα δύο επίπεδα αφορούν στις βασικές ντικά χαρακτηριστικά, όπως κρίσιμη μάζα
αρχές ανάπτυξης, το γενικό πλαίσιο της ερευνητών και επιχειρήσεων, διαχρονικές
έννοιας της καινοτομίας και τις οριζόντιου υψηλές επιδόσεις σε διεθνή προγράμματα κα.
χαρακτήρα προτεραιότητες, ενώ τα δύο Έτσι αποκτούν ειδικό και σημαίνοντα ρόλο
τελευταία τις τεχνολογικές και τομεακές στην εφαρμογή της στρατηγικής.
προτεραιότητες της προτεινόμενης στρατη- Με βάση την ανάλυση που έγινε διαφάνηκε η
γικής. έντονη σχέση των ΤΠΕ με τις πλείστες
Στο Επίκεντρο των προτεραιοτήτων βρίσκεται τομεακές προτεραιότητες και τις διατομεακές
η Αειφόρος Ανάπτυξη, η οποία συνάδει εφαρ-μογές.
απόλυτα με το περιεχόμενο του Οράματος της Πέραν όμως των ΤΠΕ, προσοχή δίνεται στην
S3Cy και επιδιώκει τη διαχρονική διασφάλιση αξιοποίηση των λοιπών Τεχνολογιών
των φυσικών, ανθρώπινων, πολιτιστικών και Γενικής Εφαρμογής, όπως της, νανοτεχνο-
κοινωνικών πόρων του νησιού. λογίας, ρομποτικής, βιοτεχνολογίας, προηγ-
Η αειφορία συνίσταται τόσο στην ανα- μένων υλικών, προηγμένων διεργασιών κοκ.
-300-

πτυξιακή προσέγγιση που πρέπει να έχουν

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Το τέταρτο επίπεδο αφορά στις Τομεακές μίας, στο εισόδημα, την απασχόληση ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Προτεραιότητες. Για να έχει πιθανότητες και τις επενδύσεις. ΕΞΥΠΝΗΣ
επιτυχίας η S3Cy θα πρέπει να συμβάλει στη ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Η S3Cy προτείνει ως προτεραιότητες μια
διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος ανταγωνι- ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σειρά από τομείς και υποτομείς (ενέργεια,
σμού και καινοτομίας, το οποίο να βασίζεται
τουρισμός, μεταφορές – ναυτιλία, γεωργία –
ωστόσο - και εδώ είναι η ειδοποιός διαφορά -
τρόφιμα, δομημένο περιβάλλον – κατασκευές
στα ευρύτερα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα
και υγεία) που μπορούν να αποτελέσουν
των προτεινόμενων τομέων.
εστίες ανάπτυξης της οικονομίας, είτε γιατί σ’
Τα βασικά κριτήρια για την ανάδειξη των αυτούς αναγνωρίζονται πάγια πλεονεκτήματα
τομέων ευφυούς εξειδίκευσης είναι δύο: (υποδομές, τεχνογνωσία, φυσικοί και
ανθρώπινοι πόροι) είτε γιατί εμφανίζουν
 η επισήμανση και βέλτιστη δυνατή
σημαντικές προοπτικές δυναμικής ανάπτυξης.
αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονε-
κτημάτων της χώρας, και Οι σχέσεις μεταξύ των διαφόρων επιπέδων
Διάγ. 11.2.
 η ευρύτερη δυνατή συμμετοχή στην προτεραιοτήτων αποτυπώνονται σχηματικά Οι σχέσεις μεταξύ
ανάπτυξη και την καινοτομία, με στο Διάγραμμα 11.2 πιο κάτω, ενώ στις των διαφόρων
επιπέδων
σκοπό να μεγιστοποιηθούν οι πολλα- παραγράφους που ακολουθούν δίνεται προτεραιοτήτων της
πλασιαστικές επιδράσεις της οικονο- μεγαλύτερη εμβάθυνση και ανάλυση. S3Cy.

Δ. ΤΟΜΕΙΣ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

B. ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ
Π.Μ.Δ. ΕΝΕΡΓΕΙΑ

-Τ.ΠΛΗΡ.-
-Τ.ΕΠΙΚ.-
ΤΡΟΦΙΜΑ Β1 Β2
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ

ΑΕΙΦΟΡΟΣ
ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Β4
Β3
Τ.Γ.Ε.

-ΒΙΟ-

ΥΛΙΚΑ

Γ. ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ

ΥΓΕΙΑ ΔΟΜ. ΠΕΡ.

Α. ΚΕΝΤΡΟ
-301-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 11.2.1. Επίκεντρο  Τη διαφύλαξη και ενίσχυση της
τοπικής και κοινωνικής ταυτότητας

Α.1. Αειφόρος Ανάπτυξη των περιοχών.

Τόσο η ΕΕ όσο και η Κύπρος έχουν δηλώσει
την προσήλωσή τους στις αρχές της βιώσιμης
και αειφόρου ανάπτυξης, η οποία ορίζεται ως
η ανάπτυξη εκείνη που διατηρεί στο διηνεκές
τους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς
άλλους πόρους. Στο πλαίσιο αυτό και τα
σχέδια πολιτικής για την καινοτομία θα πρέπει
να ακολουθούν τα κριτήρια της αειφορίας, να
αναδεικνύουν τις τοπικές δυνατότητες και να
παρέχουν ολοκληρωμένες λύσεις.
Έτσι το περιβάλλον έχει τεθεί ως βασικός
άξονας-πλαίσιο που στην ουσία οριοθετεί το
μέγεθος και το είδος της ανάπτυξης. Ως εκ
τούτου το Περιβάλλον αποτελεί
οριζόντιο τομέα προτεραιότητας και η
ευρύτερη ανάπτυξη πρέπει να
 Την εξασφάλιση των απαιτούμενων
τεχνικών και κοινωνικών υποδομών
για την επιτυχή λειτουργία της πολύ-
πλευρης, πολυθεματικής και πολυδιά-
στατης οικονομικής δραστηριότητας.
και
 Τον έλεγχος και προστασία από τη
ρύπανση και την ορθολογική
διαχείριση και μείωση αποβλήτων και
αερίων ρύπων.
 Την προώθηση της Οικο-Καινοτομίας
και την ανάπτυξη νέων «πράσινων»
προϊόντων και διαδικασιών
 Την αξιοποίηση Ανανεώσιμων Πηγών
Ενέργειας.
ένα
καθο- Με βάση την ευρύτερη εξέταση του θέματος

ρίζεται από την έννοια και τις αρχές της κατά τη φάση της Ανάλυσης και τα

αειφορίας. Ειδικότερα, η ανάπτυξη με αποτελέσματα της σχετικής Ομάδας Εστίασης

περιβαλλοντικούς όρους, πρέπει να έχει ως η Ομάδας Μελέτης προτείνει όπως στο

3
βασικές παραμέτρους: πλαίσιο της S Cy δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις
ακόλουθες διαστάσεις του περιβάλλοντος,
 Τη μετάβαση σε ένα ποιοτικό,
όπου διαφάνηκαν ιδιαίτερες προοπτικές ή/και
διαφοροποιημένο και πολυθεματικό
σοβαρά προβλήματα και κίνδυνοι:
μοντέλο, που δεν θα λειτουργεί σε
βάρος της περιβαλλοντικής μεταχείρι-
σης εξαντλώντας τους φυσικούς και
1. Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλα-
ανθρωπογενείς πόρους.
γή - Πρόληψη και Διαχείριση Κινδύ-
 Την προώθηση της αειφόρου και νων: συστήματα παρακολούθησης και
ισόρροπης ανάπτυξης της χώρας, αντιμετώπισης, προστασία κρίσιμων υπο-
σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτιστι- δομών και την αντιμετώπιση της ερημο-
κές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαι- ποίησης.
τερότητες κάθε περιοχής, με ιδιαίτερη 2. Ορθολογική Διαχείριση Φυσικών
έμφαση στην προστασία, ανάδειξη και Πόρων με ιδιαίτερη έμφαση στους
αποκατάσταση του περιβάλλοντος, Υδάτινους Πόρους και στην προστασία
της πολιτιστικής κληρονομιάς και του των Οικοσυστημάτων και της βιοποι-
τοπίου και ειδικότερα την προστασία κιλότητας.
των υδάτινων πόρων και του εδά- 3. Προστασία, Ανάδειξη και Αξιοποίηση
φους και τη διατήρηση της βιοποι- Πολιτιστικής Κληρονομιάς
κιλότητας. 4. Αειφόρος Γαλάζια Ανάπτυξη.
 Τη μείωση της ελκυστικότητας και της
διάσπαρτης παρέμβασης «εκτός
σχεδίου δόμησης», ιδίως σε
-302-

ευαίσθητες περιοχές

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
11.2.2. Οριζόντιες δραστηριότητες θα επιλεγούν, και θα έχουν ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Προτεραιότητες σημαντικές πιθανότητες επιτυχίας. ΕΞΥΠΝΗΣ

Η καινοτομία ως βασικός άξονας του οικο- ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

Β.1. Διευρυμένη Καινοτομία νομικού και παραγωγικού μετασχηματισμού, ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης μπορεί να ορισθεί ως η εφαρμοσμένη χρή-

διαφέρει από τη μέση στρατηγική καινοτο- ση της γνώσης με σκοπό την παραγωγή

μίας. Η ειδοποιός διαφορά της έγκειται στο και παροχή νέων ή ουσιαστικά βελτιωμέ-

ότι βασίζεται στην τοπική ιδιαιτερότητα, χωρίς νων προϊόντων, διαδικασιών και υπηρε-

όμως να περιορίζεται στην εξέταση μόνο των σιών που βρίσκουν άμεση, παραγωγική,

τυπικών ζητημάτων της έρευνας και των χρηστική και εμπορική εφαρμογή.

δεξιοτήτων, όπως συνέβαινε μέχρι πρόσφατα. Η Ομάδα Μελέτης προτείνει όπως στο πλαίσιο
Προς τούτο, στο πλαίσιο της S3Cy δεν αναλύ- των γενικών προτεραιοτήτων της S3Cy
θηκε απλά το περιβάλλον ΕΤΑΚ της Κύπρου, υιοθετηθεί μια διευρυμένη αντίληψη για
αλλά αντιθέτως, λήφθηκαν υπόψη όλες οι την καινοτομία η οποία να καλύπτει τόσο
παράμετροι ανάπτυξης όπως γεωγραφική την τεχνολογική όσο και την οργανωτική
θέση, πληθυσμιακή σύνθεση, παραγωγική καινοτομία. Η τεχνολογική, περιλαμβάνει την
δομή, κλίμα, φυσικοί πόροι, ζήτηση, κοινω- εισαγωγή νέων ή σημαντικά βελτιωμένων
νικές ανάγκες κα. προϊόντων ή διαδικασιών στην παραγωγική

Σε μια ΕΕ με σημαντικές κοινωνικές, πολιτικές διαδικασία, ενώ η οργανωτική έγκειται

και οικονομικές αναταράξεις, η τόνωση της συνήθως στην αλλαγή της δομής, οργάνωσης

ανταγωνιστικότητας, η διαφοροποίηση των ή διακυβέρνησης της επιχείρησης.

παραγόμενων προϊόντων και η καινοτομία Επιδίωξη της Στρατηγικής πρέπει να είναι η

δείχνουν να είναι οι προϋποθέσεις για την
βιώσιμη και χωρίς περιορισμούς ανάπτυξη.
Σύμφωνα δε, με την Έκθεση Παγκόσμιας
Ανταγωνιστικότητας 2012-13, το πρόβλημα
της ανταγωνιστικότητας είναι
δομικό, με σταθερά χαρακτηριστικά, για τη
θεραπεία των οποίων είναι απαραίτητο να
αναπτυχθούν δράσεις οικονομικού
παραγωγικού μετασχηματισμού,
αποσκοπούν στην τόνωση της καινοτομίας
και της ανταγωνιστικότητας.
Ο επιδιωκόμενος λοιπόν οικονομικός και πα-
συμβολή της καινοτομίας στην οικονομική
διαδικασία και στη διασφάλιση του δυναμικού
ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος των επιχει-
ρήσεων, ανεξάρτητα αν είναι ριζική ή οριακή.
συνήθως Σε κάθε περίπτωση, η καινοτομία πρέπει να
συναρτάται με την επιχειρηματική ανακάλυψη
η οποία δεν έγκειται απλώς σε επιστημονικές
και και τεχνικές γνώσεις. Συνδυάζει και συνδέει
που θα γνώσεις επιστήμης, τεχνολογίας και μηχανι-
κής, με γνώσεις εμπορικών δυνατοτήτων,
πιθανών ανταγωνιστών, του συστήματος κα-
ταχωρήσεων και υπηρεσιών που χρειάζονται

ραγωγικός μετασχηματισμός που βασίζεται για να ξεκινήσει μια νέα δραστηριότητα κα. Η

στην καινοτομία, οφείλει να είναι μια σύνθεση της γνώσης, η οποία αρχικά είναι

διαδικασία που θα αναδείξει και θα αξιοποιή- διασκορπισμένη, δημιουργεί τις προϋποθέσεις

σει πλεονεκτήματα, συσσωρευμένη γνώση και για ανάληψη δράσης.

δεξιότητες που έχουν ήδη αποκτηθεί από την Κοινωνική Καινοτομία

επιχειρηματική και παραγωγική βάση
Η Ομάδα Μελέτης πιστεύει ότι η επιδιω-
διευκολύνοντας την ανάληψη επιχειρηματικής
κόμενη, μέσω της παρούσας στρατηγικής,
δράσης και την επιχειρηματική ανακάλυψη.
οικονομική ανάπτυξη δεν θα έχει
Ουσιαστικά, ο μετασχηματισμός θα πρέπει να
ολοκληρωμένο και ολιστικό χαρακτήρα, αν
αποσκοπεί στη δημιουργία κατάλληλων
αδιαφορήσει για τα κοινωνικό γίγνεσθαι.
-303-

δομών δια των οποίων οι επιχειρηματικές

Προς τούτο, προτείνει ως μια εκ των προτε-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ραιοτήτων την επένδυση στην κοινωνική χώρες θεωρούνται ως αποκλειστικά πεδία του
καινοτομία. Άλλωστε, όπως παρουσιάστηκε δημόσιου τομέα.
ήδη (Κεφ. 3) η ΕΕ, στο πλαίσιο
Σε κάθε περίπτωση, στόχος της S3Cy θα
αντιμετώπισης των σύγχρονων κοινωνικών
πρέπει να είναι η ενίσχυση των κοινωνικών
προβλημάτων και φαινομένων, έχει επεκτείνει
καινοτομιών που θα καταστούν δυνατή την
την έννοια της καινοτομίας ώστε να
παροχή κοινωνικών υπηρεσιών γενικού
συμπεριλαμβάνει και την κοινωνική
συμφέροντος με έναν τρόπο οικονομικά
καινοτομία.
βιώσιμο και από πολλές απόψεις πιο
3
Στο πλαίσιο της S Cy προτείνεται όπως με αποτελεσματικό και αποδοτικό.
τον όρο «κοινωνική καινοτομία» καλύπτονται
Πιο συγκεκριμένα προτείνεται όπως τα έργα
οι νέες ιδέες, προϊόντα, υπηρεσίες,
κοινωνικής καινοτομίας περιλαμβάνουν τα
τεχνολογίες, μοντέλα (οργάνωση, διακυ-
ακόλουθα δομικά στοιχεία:
βέρνηση, ανάπτυξη ικανοτήτων) και
στρατηγικές που μπορούν να αξιοποιηθούν  καινοτομία: ανάπτυξη νέων λύσεων

για την αντιμετώπιση των σύγχρονων στο πεδίο, τομέα, περιοχή, αγορά,

κοινωνικών προβλημάτων στην Κύπρο. χρήστη κοκ,

 ανάγκη: η κοινωνική καινοτομία
Κύριο στοιχείο των κοινωνικών καινοτομιών
σχεδιάζεται αποκλειστικά για την
είναι η συλλογική δράση και τα ανθρώ-
αντιμετώπιση μιας αναγνωρισμένης
πινα δίκτυα. Συνήθως, οι δράσεις κοινω-
νέας, ακάλυπτης ή μη επαρκώς
νικής καινοτομίας προκύπτουν ως αποτέ-
αντιμετωπίσιμης κοινωνικής ανάγκης,
λεσμα συνεταιριστικών ομάδων που δρουν σε
 εφαρμογή: τα έργα δεν πρέπει να
δίκτυο ευθυγραμμισμένων συμφερόντων.
περιορίζονται σε ανάλυση του
Προκύπτουν και εξαρτώνται από τις
προβλήματος και επινόηση ιδέας αλλά
συμμαχίες μεταξύ διαφορετικών εταίρων και
να προχωρούν στην υλοποίηση,
άρα η προοπτική τους εξαρτάται από την
 αποτελεσματικότητα: τα έργα
ύπαρξη κοινωνικών δικτύων και κοινωνικού
κοινωνικής καινοτομίας πρέπει να είναι
κεφαλαίου. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να
πιο αποτελεσματικά από υπάρχουσες
επιδιώκεται η ανάπτυξη ανοικτών
λύσεις και να δημιουργούν μια
διατομεακών συνεργασιών, η από κάτω
μετρήσιμη βελτίωση
προς τα άνω προσέγγιση, η συμπαραγωγή,
 ενίσχυση κοινωνικής δράσης: τα έργα
η αμοιβαιότητα σχέσεων και υποχρεώσεων, η
πρέπει να ενδυναμώνουν τους
δημιουργία νέων ρόλων και η βέλτιστη
αποδέκτες και τη δημιουργία νέων
αξιοποίηση πόρων, εργαλείων και κεφαλαίων.
ρόλων και σχέσεων, αναπτύσσοντας
Φορείς της κοινωνικής καινοτομίας – αν και εργαλεία και ικανότητες ή/και
όχι σε κάθε περίπτωση- είναι οι κοινωνικές καλύτερη χρήση των εργαλείων και
επιχειρήσεις που στοχεύουν στην επίλυση πόρων.
κοινωνικών ζητημάτων (προστασία περιβάλ-
Προτείνεται λοιπόν, να επιδιωχθεί η
λοντος, εκπαίδευση, παροχή υπηρεσιών
ανάπτυξη της καινοτομίας σε όλες τις
υγείας, φτώχεια, υδάτινοι πόροι κα).
πιθανές μορφές της, είτε αυτή αποτελεί
Συχνά, οι φορείς αυτοί κομίζουν μια επιχει- παράγωγο ανακάλυψης νέας γνώσης,
ρηματική διάσταση στην παροχή υπηρεσιών είτε αξιοποίησης υφιστάμενης γνώσης
γενικού συμφέροντος και την επίλυση και τεχνολογιών και όπως αυτή
κοινωνικών προβλημάτων, που τους επιτρέπει περιλαμβάνει και την κοινωνική
να δρουν σε χώρους, οι οποίοι σε πολλές καινοτομία.
-304-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Β.2. Ανθρώπινο Δυναμικό διασύνδεση και συνεργασία ανάμεσα στους ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
διάφορους εμπλεκόμενους φορείς. ΕΞΥΠΝΗΣ
Εάν υπήρξε μια διαπίστωση σε όλα τα στάδια
της εκπόνησης της S3Cy που να έχει Προς τούτο προτείνεται ως οριζόντια ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
καθολική υποστήριξη αυτή αφορούσε το προτεραιότητα η ενίσχυση της συνεργασίας
ανθρώπινο κεφάλαιο. των υποσυστημάτων παραγωγής – προσφο-
ράς και χρήσης – ζήτησης καινοτομίας. Η
Αφενός το επιστημονικό προσωπικό της
προτεραιότητα αυτή καθίσταται ακόμη πιο
Κύπρου θεωρείται - από όλους - ως ένα εκ
σημαντική δεδομένων των χαρακτηριστικών
των σημαντικότερων περιουσιακών στοιχείων
των κυπριακών επιχειρήσεων (δομή, μέγεθος
του συστήματος ανάπτυξης και ως εκ τούτου
κοκ) και της απουσίας οργανωμένων ενδο-
υποστηρίζεται η περαιτέρω ανάπτυξη,
επιχειρησιακών τμημάτων ΕΤΑΚ.
αναβάθμιση και αξιοποίησή του. Αφετέρου
επισημαίνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση του Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο της πρωτογενούς
φαινομένου της διαρροής εγκεφάλων. έρευνας πεδίου σε επιχειρήσεις διαφάνηκε ότι
υπάρχει σημαντικό πρόβλημα και σε ότι
Η δυναμική που αναπτύσσεται και εντείνεται
αφορά τις οριζόντιες και κάθετες συνεργασίες
στον ερευνητικό και ακαδημαϊκό χώρο της
ανάμεσα στις επιχειρήσεις.
Κύπρου τα τελευταία χρόνια και το πολύ
καλού επιπέδου ανθρώπινο δυναμικό που Στο πλαίσιο της μελέτης διαπιστώθηκε επίσης
διαθέτει η χώρα (εντός και εκτός Κύπρου) μια υστέρηση σε ότι αφορά στη συνεργασία
στον επιχειρηματικό κόσμο, μπορούν να ιδιωτικού και δημόσιου τομέα. Είναι προφανές
θεωρηθούν ως μια ισχυρή και ικανή βάση για ότι ο ιδιωτικός τομέας πρέπει να είναι στο
στήριξη του Οράματος. επίκεντρο της αξιοποίησης της καινο-
τομίας. Οι κρατικές υπηρεσίες και οι
Η Ομάδα Μελέτης προτείνει όπως στο πλαίσιο
ενδιάμεσοι φορείς - χρηματοδότες μπορούν
των προτεραιοτήτων οριζόντιου χαρακτήρα
να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη
δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στους ακόλουθους
διευκόλυνση των επιχειρήσεων, στη βελτίωση
δύο στόχους:
της διασύνδεσης με τα πανεπιστήμια και στη
 στην αξιοποίηση νέων υψηλού διαμόρφωση θετικού περιβάλλοντος για την
επιπέδου ερευνητών και νέων εμπορική αξιοποίηση της έρευνας. Με καθαρό
καινοτόμων επιχειρηματιών, και στόχο την ανάκαμψη της οικονομίας,
 στη διασφάλιση της συνεχούς προτείνεται ένα πλαίσιο όπου οι δημόσιες
κατάρτισης και ανάπτυξης του αρχές θα αναλάβουν το ρόλο των
ανθρώπινου δυναμικού, ιδιαίτερα καταλυτών για δράση που θα θέσει σε
σε ότι αφορά στην αξιοποίηση των λειτουργία με απότελεσματικό τρόπο την
νέων τεχνολογίων. παραγωγική μηχανή, θα δώσει έμφαση στις
«επιχειρηματικές ανακαλύψεις» και θα
Β.3. Προώθηση Συνεργασιών
ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και την
Οι σύγχρονες προκλήσεις στον τομέα της καινοτομία.
καινοτομίας είναι πάρα πολλές και το
Βέβαια, θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο
φαινόμενο συνδυασμού της με την ανάπτυξη
ανταγωνισμός είναι σημαντικός για την
γίνεται ιδιαίτερα πολύπλοκο και σύνθετο.
προώθηση της ποιότητας της έρευνας και της
Όπως έντονα διαφάνηκε στα συμπεράσματα καινοτομίας τόσο στις επιχειρήσεις, όσο και
της Ανάλυσης, μια από τις κύριες αδυναμίες στα ερευνητικά κέντρα. Τονίζεται, όμως η
τόσο του παραγωγικού συστήματος όσο και ανάγκη για διεύρυνση των συνεργασιών,
αυτού της ΕΤΑΚ, αφορά στην «ασθενή» καθώς αυτές προσφέρουν σημαντική προστι-
-305-

θέμενη αξία στη δημόσια επένδυση.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Β.4. Ενίσχυση Εξωστρέφειας ενισχύσουν τις προσπάθειες αναδιάρθρωσης
της παραγωγικής βάσης και να συνδράμουν
Τέλος, στο πλαίσιο των οριζόντιων προτε-
σημαντικά σε μια σειρά αναγκών, όπως η
ραιοτήτων, η S3Cy προτείνει ένα σύστημα
απασχόληση νέων επιστημόνων, η μεταφορά
ανάπτυξης της καινοτομίας το οποίο θα
προηγμένης τεχνογνωσίας, η εξασφάλιση
χαρακτηρίζεται από έντονη εξωστρέφεια
επενδυτικών κεφαλαίων κα.
θα είναι δηλαδή ανοικτό προς τον «έξω»
κόσμο, τόσο σε επίπεδο συνεργασιών όσο και Γενική επιδίωξη της Στρατηγικής θα πρέπει να
στόχευσης αγοράς και θα ευθυγραμμίζεται είναι η ανάπτυξη διεθνών σχέσεων συνεργα-
με τις σχετικές Πρωτοβουλίες σε σίας στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων της
ευρωπαϊκό επίπεδο και ιδιαίτερα το S3Cy, ούτως ώστε να ενισχύονται οι
Πρόγραμμα ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020. στρατηγικές επιδιώξεις της Κύπρου.

Το σύγχρονο περιβάλλον έρευνας και Στο πλαίσιο αυτό προτείνεται όπως δοθεί
καινοτομίας επιβάλει την επένδυση σε ένα ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση της
εθνικό σύστημα ΕΤΑΚ που θα χαρακτηρίζεται εξωστρέφειας του κυπριακού συστήμα-
από εξωστρέφεια και ανάπτυξη «ανοικτών τος ΕΤΑΚ κατά τρόπο που να συνδράμει
οριζόντων» με το παγκόσμιο οικονομικό, ενεργά τόσο στην ολοκλήρωση του
επιχειρηματικό και ερευνητικό γίγνεσθαι. Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, μέσω της
ενδυνάμωσης της συμμετοχής σε ευρωπαϊκά
Έτσι η Κύπρος μπορεί να ξεπεράσει ή
προγράμματα και πρωτοβουλίες, όσο και στη
μετριάσει αδυναμίες όπως το μικρό μέγεθος
σύνδεσή του (προώθηση συνεργασίας και
της αγοράς και η έλλειψη κρίσιμης μάζας
δικτύωσης) με τη διεθνή αλυσίδα ανάπτυξης
συντελεστών και υποδομών για την εκπόνηση
και αξιοποίησης των αποτελεσμάτων ΕΤΑΚ.
υψηλού επιπέδου δραστηριοτήτων έρευνας
και καινοτομίας. Επιπρόσθετα, πρέπει να ενδυναμωθεί:

Παράλληλα, η ανάπτυξη δικτύωσης με (α) η ευθυγράμμιση με τον ΟΡΙΖΟΝΤΑ

στοχευμένες χώρες και φορείς μπορεί να: 2020 και

(i) διασφαλίσει τη δημιουργία (β) η ενεργός συμμετοχή της Κύπρου σε

καναλιών μεταφοράς γνώσης, πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες για
(ii) την ανάπτυξη συνεργασίας που συντονισμό δυνάμεων και κοινό
να οδηγήσει σε κοινές προγραμματισμό ως προς στην
συμμετοχές σε άλλα διεθνή αντιμετώπιση σύγχρονων κοινω-νικών
προγράμματα (ΟΡΙΖΟΝΤΑΣ 2020, προκλήσεων που αφορούν στη
EUREKA κα), βελτίωση της ποιότητας ζωής (υγεία,
(iii) ενισχύσει τις ευκαιρίες περιβάλλον, κοινωνική ευημερία κα)
αξιοποίησης των αποτελεσμάτων και στην ανταγω-νιστικότητας της
ΕΤΑΚ που παράγονται στην οικονομίας.
Κύπρο, αλλά δεν μπορούν να
διατεθούν στην τοπική αγορά, και
(iv) δημιουργήσει τις συνθήκες για
προώθηση καινοτόμων
κυπριακών προϊόντων στο
εξωτερικό.

Επιπρόσθετη επιδίωξη θα πρέπει να είναι η

προσέλκυση διεθνών επενδύσεων υψηλής
-306-

τεχνολογίας. Τέτοιες επενδύσεις μπορούν να

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
11.2.3. Τεχνολογικές
Προτεραιότητες
Γ.1. Τεχνολογίες Πληροφορίας και
Επικοινωνιών
Σε αντίθεση με τους άλλους παραγωγικούς
τομείς που επικεντρώνονται κυρίως σε κά-
θετες δράσεις (χωρίς αυτό να σημαίνει ότι
δεν διασυνδέονται μεταξύ τους), ο κλάδος
των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινω-
νιών (ΤΠΕ) επικεντρώνεται, εν πολλοίς, σε
οριζόντιες δράσεις.
Η ανάλυση στο πλαίσιο της μελέτης της S3Cy
κατέδειξε τη σημασία των ΤΠΕ για όλους τους
τομείς της οικονομίας. Χαρακτηριστικό είναι
το γεγονός ότι κατά την συζήτηση των επί
μέρους τομεακών προτεραιοτήτων σε όλες τις
Ομάδες Εστίασης διαφάνηκε ο υψηλός
βαθμός σημασίας των θεμάτων – συνήθως
οριζόντιων εφαρμογών - που απαιτούσαν τη
χρήση των ΤΠΕ.
Με βάση δε τη διάρθρωση της κυπριακής
οικονομίας και τον κυρίαρχο ρόλο των υπη-
ρεσιών (τουρισμός, χρηματοπιστωτικά, νομι-
κά, λογιστικά, εκπαίδευση, υγεία κοκ), η
αξιοποίηση των ΤΠΕ ως οριζόντιου εργαλείου
ενίσχυσης όλων των τομέων αναμένεται να
συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό τους.
Μια τέτοια εξέλιξη μπορεί να ενισχύσει τις
προσπάθειες της Κύπρου για να εξελιχθεί σε
περιφερειακό κέντρο με θετικό αντίκτυπο στη
τη διεύρυνση της αγορά, τη δημιουργία
προοπτικών ευρύτερης χρήσης υποδομών
στην Κύπρο και την αύξηση
ελκυστικότητας επενδύσεων στον τομέα των
ΤΠΕ. Κατ’ επέκταση θα υπάρχουν προοπτικές
ενίσχυσης της απασχόλησης και προώθησης
της κοινωνικής συνοχής.
Η Ανάλυση έδειξε ότι ο τομέας των ΤΠΕ είναι
από τους ελάχιστους όπου η Κύπρος διαθέτει
μια συγκροτημένη στρατηγική ανάπτυξης.
Επιπρόσθετα, δείχνει να διαθέτει την κρίσιμη
μάζα επιχειρήσεων και ερευνητικών ομάδων
για περαιτέρω ανάπτυξη, ενώ η διαχρονική
ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
απόδοση του στα διεθνή προγράμματα είναι ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
εξαιρετική. το γεγονός πιστοποιεί την ΕΞΥΠΝΗΣ
ικανότητα του τομέα των ΤΠΕ να ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
πρωταγωνιστήσει και να είναι ανταγωνιστικός ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σε διεθνές επίπεδο.
Εκτιμάται επίσης ως σημαντικό στοιχείο το
γεγονός ότι οι υπηρεσίες των ΤΠΕ μπορούν
να συνεισφέρουν στην άμβλυνση βασικών
περιοριστικών παραμέτρων του αναπτυξιακού
συστήματος της χώρας. Οι ΤΠΕ προσφέρουν
άμεση διασύνδεση με τη παγκόσμια αγορά και
περιορίζουν έτσι το πρόβλημα του μικρού
μεγέθους της εγχώριας αγοράς, ενώ
παράλληλα «σμικραίνουν» τη γεωγραφική
απόσταση από την Κεντρική Ευρώπη.
Πέρα όμως από τη μεγάλη σημασία που έχει η
ανάπτυξη των ΤΠΕ στην οικονομία, αυτές
μπορούν να συνεισφέρουν και σε τομείς
περισσότερου κοινωνικού χαρακτήρα. Η S3Cy
προτείνει όπως δοθεί ιδιαίτερη έμφαση
στη συστηματική χρήση των Τεχνολο-
γιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών για
την ανάπτυξη νέων ηλεκτρονικών
υπηρεσιών σε τομείς της κοινωνικής
δραστηριότητας.
Έτσι για παράδειγμα η αξιοποίηση των ΤΠΕ
ενισχύει την πράσινη ανάπτυξη, καθώς η
προαγωγή οικολογικών τεχνολογιών αφορά
στη χρήση τεχνολογιών/εξοπλισμού ή την
εφαρμογή πρακτικών και πολιτικών φιλικών
προς το περιβάλλον, τόσο στην παραγωγή
όσο και στη λειτουργία, και γενικά στην
άσκηση οποιασδήποτε οικονομικής δραστη-
ριότητας.
της
Επιπρόσθετα η ανάπτυξη των ΤΠΕ ενισχύει τη
συμμετοχή όλων των πολιτών στην ψηφιακή
Κύπρο και κατ’ επέκταση την ηλεκτρονική
ενσωμάτωσή τους. Η χρήση των ευρυζωνι-
κών υπηρεσιών και των ΤΠΕ από το δημόσιο
και ευρύτερο δημόσιο τομέα θα οδηγήσει σε
πολύ καλύτερη ενημέρωση και εκπαίδευση
των πολιτών στη χρήση τους.
Σύμφωνα και με τη Ψηφιακή Στρατηγική ένας
εκ των στόχων της ευρύτερης πολιτικής
-307-
πρέπει να είναι η ενίσχυση των πολύ μικρών
 και μεσαίων επιχειρήσεων μέσα από τη χρήση Ι. Τεχνολογίες Πληροφορικής
των ΤΠΕ, καθώς και για την προώθηση του Λογισμικό: καινοτόμα λογισμικά, εφαρμογές
ηλεκτρονικού εμπορίου. πολυμέσων και γραφικών, τεχνολογίες

Τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα διαχείρισης γνώσης και περιεχομένου - big

data, language technologies, νέες διαδικτυα-
της Κύπρου διαθέτουν σημαντικές υποδομές
κές εφαρμογές -. cloud services κα
και ικανότητες στον τομέα των ΤΠΕ.
Παραμένουν, ωστόσο, χαλαρά συνδεδεμένες Υλικό: ευφυή συστήματα, βελτίωση υλικού
με τους κύριους τομείς της παραγωγής. Ως εκ και επεξεργαστικής ισχύος, υπολογιστικά
τούτου μια βασική επιδίωξη της στρατηγικής συστήματα υψηλής απόδοσης, δια-

θα πρέπει να είναι η διάχυση της λειτουργικότητα συστημάτων, τεχνητή

νοημοσύνη, ρομποτική, αισθητήρες κα
παραγόμενης γνώσης στους τομείς των ΤΠΕ
από τον ακαδημαϊκό χώρο προς τον ΙΙ. Τεχνολογίες Επικοινωνιών
επιχειρηματικό κόσμο. Δίκτυα: ασφάλεια, υψηλή χωρητικότητα,

Η επιδίωξη αυτή εκτιμάται ότι είναι ευελιξία, διαχείριση δικτύων κα

ευκολότερο να επιτευχθεί για τον τομέα των Ασύρματες και Δορυφορικές Επικοινω-
Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών νίες: ασύρματα και κινητά δίκτυα νέας
τόσο γιατί οι ίδιες οι επιχειρήσεις είναι κατά γενιάς, κινητά ευρυζωνικά δίκτυα, εφαρμογές
κανόνα πιο εξοικειωμένες με τη χρήση των δικτύων 4ης γενιάς κα, τηλεπισκόπηση κα
ΤΠΕ, σε σύγκριση με άλλες τεχνολογίες (πχ Μέσα Μετάδοσης Υψηλών Ταχυτήτων:
βιοτεχνολογία, νανοτεχνολγία κα), όσο και οπτικές ίνες, φωτονικά δίκτυα κα.
γιατί το πιθανό κόστος επένδυσης είναι συχνά
ΙΙΙ. Οριζόντιες Εφαρμογές ΤΠΕ
πολύ χαμηλότερο.
Ηλεκτρονικός Τουρισμός και Πολιτισμός:
Συμπερασματικά, η S3Cy προτείνει τις τηλε-εξυπηρέτηση, διαδικτυακά παρατηρητή-
Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινω- ρια, διαχείριση και προώθηση προϊόντος,
νιών ως Οριζόντια Προτεραιότητα, καθώς ψηφιοποίηση πολιτιστικής κληρονομιάς,
η ουσιαστική αξιοποίησή τους μέσα από την τρισδιάστατη απεικόνιση κα.
υλοποίηση της ψηφιακής στρατηγικής, μπορεί
Ψηφιακή Παιδεία: εξ’ αποστάσεως
να αποτελέσει τον καταλύτη για την αύξηση διδασκαλία, ηλεκτρονικά υποβοηθούμενη και
της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, τη αλληλεπιδραστική μάθηση κα.
δημιουργία νέων θέσεων εργασίας
Ηλεκτρονική Υγεία και Ποιότητα Ζωής:
υψηλότερης αξίας, τον εκσυγχρονισμό, την
συστήματα διαχείρισης υγείας, τηλε-ιατρική ς,
αναδιάρθρωση και την αύξηση της
τηλε-εξέταση, ηλεκτρονική ενσωμάτωση και
παραγωγικότητας του δημόσιου τομέα, τη
υποβοήθηση, αυτόνομη διαβίωση υποβοη-
βελτίωση της ποιότητας ζωής και την θούμενη από ΤΠΕ, καινοτόμες διαγνωστικές
αναβάθμιση του βιοτικού επίπεδο των απεικονιστικές προσεγγίσεις κα.
πολιτών.
Προαγωγή Οικολογικών Τεχνολογιών:
Με βάση την ευρύτερη εξέταση του θέματος ευφυή συστήματα μεταφορών, διαχείρισης
κατά τη φάση της Ανάλυσης και τα νερού, παρακολούθησης περιβάλλοντος,
αποτελέσματα της σχετικής Ομάδας Εστίασης ευφυείς ενεργειακές εφαρμογές κα.
η Ομάδας Μελέτης προτείνει όπως στο Ψηφιακή Διακυβέρνηση, Εργασία και
3
πλαίσιο της S Cy δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στις Επιχειρηματικότητα: τηλε-εργασία, ηλεκ-
ακόλουθες διαστάσεις του τομέα των τρονικό εμπόριο συστήματα εξυπηρέτησης
Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών, πολιτών, ενοποιημένα συστήματα διαχείρισης
χωρίς βεβαίως να είναι περιοριστικές. δημόσιων υπηρεσιών, κα.
-308-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Γ.2. Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής την ανάπτυξη καινοτομίας ή τεχνολογίας ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
είναι πολύ περιορισμένες. Άλλωστε αυτό ΕΞΥΠΝΗΣ
Η σύγχρονη παραγωγική δραστηριότητα
διαφάνηκε και από την έρευνα πεδίου σε ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
χαρακτηρίζεται από την αλματώδη και συνεχή
επιχειρήσεις. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
τεχνολογική ανάπτυξη και τη διεθνοποίηση
των αγορών. Σ’ αυτό το περιβάλλον, η Σημαντικό ρόλο τότε για την αξιοποίηση των
επιβίωση και εξέλιξη των οικονομιών και των νέων τεχνολογιών από τις επιχειρήσεις μιας
επιχειρήσεων, ακόμη και σε τομείς με περιφέρειας πρέπει να αναλαμβάνουν οι
συγκριτικά πλεονεκτήματα, εξαρτάται κατά εκπαιδευτικοί και ερευνητικοί φορείς που
κύριο λόγο από το πόσο ανταγωνιστικές είναι καλούνται είτε να αναπτύξουν νέες τεχνο-
ή μπορούν να γίνουν στο εγγύς μέλλον. λογίες, είτε να προσαρμόσουν τις υπάρχουσες
στις συνθήκες του τρέχοντος ανταγωνισμού
Η διεθνής επιχειρηματική πραγματικότητα
και να υποστηρίξουν τις επιχειρήσεις.
δείχνει ότι μια μη ανταγωνιστική επιχείρηση
δεν έχει θέση και μέλλον στο παγκόσμιο Οι Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής
συνεχώς μεταβαλλόμενο και εξελισσόμενο αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της έξυπνης
οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον. Η εξειδίκευσης. Πρόκειται για τεχνολογίες που
ανταγωνιστικότητα όμως είναι πλέον άμεσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε διάφορους
συνυφασμένη τόσο με τις επενδύσεις στην τομείς και έχουν τη δυνατότητα να συμβά-
τεχνολογία, όσο και με την ικανότητα να λουν σε μετασχηματισμούς και βελτιώσεις
υιοθετηθεί ένα ευρύ φάσμα τεχνολογικών στην παραγωγικότητα και την απόδοση. Είναι
επιτευγμάτων και επινοήσεων. επίσης ζωτικής σημασίας για την αντιμετώ-
πιση των μεγάλων κοινωνικών προκλήσεων
Παράλληλα, η ταχύτατη εξέλιξη των νέων
σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
τεχνολογιών παραγωγής, οδηγεί σε αντί-
στοιχη σμίκρυνση του κύκλου ζωής των Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να δοθεί
προϊόντων κάνοντας ακόμη περισσότερο ιδιαίτερη έμφαση στην ενσωμάτωση των ΤΓΕ
επιτακτική την ανάγκη για ευελιξία στην σ’ ένα πλαίσιο διατομεακής προσέγγισης (πχ
ανάπτυξη ή /και υιοθέτηση των νέων στην πολιτιστική κληρονομιά και τον
τεχνολογιών. Ως εκ τούτου, η επιχείρηση τουρισμό, στις «γαλάζιες» βιοτεχνολογίες ,
οφείλει να διασφαλίσει τη δημιουργία των ενέργεια και παραγωγή τροφίμων κλπ). Η
συνθηκών που θα επιτρέψουν τη γρήγορη επιδίωξη της S3Cy δεν πρέπει να είναι η
προσαρμογή των ικανοτήτων της στις ανάδειξη νικητών ανάμεσα σε τομείς ή
μεταβολές του ανταγωνιστικού περιβάλ- τεχνολογίες, αλλά η αλληλεπίδραση μεταξύ
λοντος και των νέων τεχνολογιών. τους που μπορεί να εξελιχθεί σε αφετηρία
διατομεακών επαφών και διάχυσης γνώσης.
Σε επίπεδο επιχείρησης – και ιδιαίτερα των
μεσαίων και μεγάλων επιχειρήσεων - οι Επιπρόσθετα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι
παράγοντες που συμβάλλουν στην ανάπτυξη κάθε Τεχνολογία Γενικής Εφαρμογής δεν
καινοτομιών περιλαμβάνουν την ύπαρξη ενός μπορεί να θεωρηθεί ως αυτοτελής σε μια
ισχυρού τμήματος έρευνας και ανάπτυξης, στρατηγική για την καινοτομία, αλλά πρέπει
τον εμπλουτισμό και την αξιοποίηση του να θεωρηθεί ως ένα βασικό δομικό στοιχείο
πνευματικού κεφαλαίου της επιχείρησης και για την ανάπτυξη και την κατασκευή
την υιοθέτηση ευέλικτων οργανωτικών προηγμένων προϊόντων.
δομών.
Σήμερα, τα πλέον προηγμένα προϊόντα έχουν
Στην περίπτωση όμως οικονομιών, όπως της σύνθετο χαρακτήρα και αποτελούν ένα
Κύπρου, όπου κυριαρχούν οι πολύ μικρές πολυεργαλείο από ΤΓΕ, ένα συνδυασμό
επιχειρήσεις οι δυνατότητες για δηλαδή από τεχνολογίες. Έτσι για παράδειγμα
-309-

συγκρότηση εσωτερικού μηχανισμού για ένα ηλεκτρικό αντικείμενο διαθέτει ελαστικά

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 χαμηλής τριβής (νανοτεχνολογία), μπαταρίες άσκοπη. Αφενός γιατί η Κύπρος δεν διαθέτει
υψηλής απόδοσης (προηγμένα υλικά), τέτοια εξειδικευμένη στρατηγική και
υψηλής απόδοσης λαμπτήρες για φωτισμό αφετέρου γιατί διαφάνηκε ότι στις πλείστες εκ
(φωτονική) και πολλαπλούς αισθητήρες των τεχνολογιών δεν υφίσταται η κρίσιμη
(νανοηλεκτρονική). μάζα ερευνητών και επιχειρήσεων που να
μπορεί να υποστηρίξει μια τέτοια προσέγγιση.
Όπως είναι λογικό δεν είναι δυνατό όλες οι
Εξαίρεση αποτελούν οι ΤΠΕ για τις οποίες
περιφέρειες ή χώρες να έχουν ηγετική
γίνεται ειδική αναφορά στην επόμενη
θέση στην ανάπτυξη των Τεχνολογιών
παράγραφο.
Γενικής Εφαρμογής, ούτε υπάρχει ένας
τυποποιημένος κατάλογος των τεχνολογιών Ως εκ των πιο πάνω, η Ομάδα Μελέτης
που πρέπει να καλύπτει μια RIS3. προτείνει όπως οι Τεχνολογίες Γενικής
Εφαρμογής θεωρηθούν ως προτεραιό-
Κάποιες χώρες που διαδραματίζουν ηγετικό
τητα οριζόντιου χαρακτήρα με στόχο να
ρόλο στην ανάπτυξη ΤΓΕ, όπως το Ηνωμένο
εμβολιάσουν την ανάπτυξη των τομεα-
Βασίλειο (βλ. Κεφ. 3), έχουν διαμορφώσει
κών προτεραιοτήτων.
ειδικευμένες στρατηγικές γι’ αυτές και έχουν
προσδιορίσει συγκεκριμένες τεχνολογίες, (Big Οι κυριότερες από τις ΤΓΕ που φαίνεται να
data, energy efficient computing, Robotics υπάρχει περιθώριο αξιοποίησης στο πλαίσιο
and autonomous systems, Satellites and της S3Cy είναι:
commercial applications of space, Life
Sciences, genomics and synthetic biology,
 Τεχνολογίες Πληροφορικής
Regenerative medicine, Agri-science,
Advanced materials and nano-technology και  Τεχνολογίες Επικοινωνιών
Energy technologies) όπου πιστεύουν ότι  Βιοεπιστήμες - Βιοτεχνολογία
έχουν πρωτοπόρα θέση, συγκριτικό
 Βιοϊατρική Τεχνολογία
πλεονέκτημα και δυνατότητα εκμετάλλευσης
στην παγκόσμια αγορά.  Αγρο-επιστήμες

Η ΕΕ έχει υιοθετήσει μια πολιτική ενίσχυσης  Τεχνολογίες Τροφίμων

των ΤΓΕ και προς τούτο καλεί τα κράτη –
 Προηγμένα Υλικά
μέλη και τις περιφέρειες να αξιοποιήσουν τις
στρατηγικές έρευνας και καινοτομίας για την  Νανοτεχνολογία
έξυπνη εξειδίκευση, ώστε να υποστηριχθεί η  Προηγμένη Μεταποίηση και
αξιοποίηση λύσεων με βάση τις Τεχνολογίες Διεργασίες
Γενικής Εφαρμογής από τις ευρωπαϊκές
 Αναδυόμενες Τεχνολογίες
βιομηχανίες. Προς τούτο, έχει συμπεριλάβει
Μέλλοντος
ειδική αναφορά στην ενίσχυση των ΤΓΕ στο
πλαίσιο αξιοποίησης των πόρων από τα
Διαρθρωτικά Ταμεία της νέας προγραμματικής Διευκρινίζεται ότι η αναφορά των πιο πάνω
περιόδου. τεχνολογιών δεν είναι περιοριστική, καθώς
είναι προφανές ότι οποιαδήποτε από τις ΤΓΕ
Επιπρόσθετα, οι ΤΓΕ αποτελούν μια εκ των
ευνοεί την ανάπτυξη, λειτουργεί ως
προτεραιοτήτων στον ΟΡΙΖΟΝΤΑ 2020.
συνεκτικός δεσμός μεταξύ των παραγωγικών
Στην περίπτωση της Κύπρου διαπιστώθηκε τομέων και επιτρέπει τη βελτίωση της
μέσα από την ανάλυση και τη διαβούλευση ανταγωνιστικότητας είναι ευπρόσδεκτη.
ότι μια προσπάθεια εξειδίκευσης για επιλογή
Τεχνολογιών Γενικής Εφαρμογής στις οποίες
-310-

θα δινόταν προτεραιότητα θα ήταν μάλλον

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
11.2.4. Τομεακές α) τη δυναμική των παραγωγικών ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Προτεραιότητες τομέων και την αποδοχή τους ως ΕΞΥΠΝΗΣ
ισχυρούς από την παραγωγική βάση, ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Θεμελιώδης αρχή της στρατηγικής της
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
β) την ανάδειξη των συνθηκών
ευφυούς εξειδίκευσης είναι η αναζήτηση των
βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας,
πυλώνων της ανάπτυξης στην παραγωγική
βάση της οικονομίας. Για το λόγο αυτό γ) την παρούσα ή έν δυνάμει διασύνδεσή
διεξήχθη πρωτογενής (ποσοτική και ποιοτική) τους με το σύνολο των παραγωγικών
και δευτερογενής έρευνα τα δεδομένα της δράσεων, και
οποίας χρησιμοποιήθηκαν για καλύτερη
δ) την σημασία τους για την βελτίωση
δυνατή τεκμηρίωση της ανάλυσης SWOT, που
της ποιότητας ζωής των πολιτών της
προαπαιτείται για την ανάδειξη των
Κύπρου.
περισσότερο δυναμικών παραγωγικών
δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, οι επιλεγμένοι τομείς
κρίθηκε ότι μπορούν να αποτελέσουν εστίες
Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στο να
ανάπτυξης της οικονομίας, καθώς διαθέτουν
επικεντρωθεί η S3Cy σε περιορισμένο αριθμό
συστατικά όπως υποδομές, τεχνογνωσία,
προτεραιοτήτων. Οι προτεραιότητες
φυσικούς και ανθρώπινους που να
αντιστοιχούν με τις δυνατότητες για έξυπνη
λειτουργούν ως υφιστάμενα συγκριτικά
εξειδίκευση που εντοπίστηκαν στη φάση της
πλεονεκτήματα ή να διανοίγουν σημαντικές
ανάλυσης και είναι συνδεδεμένες με τις
προοπτικές για το μέλλον. Το Διάγραμμα
επιχειρηματικές ανακαλύψεις.
11.3. παρουσιάζει αυτό το συσχετισμό.
Οι προτεραιότητες αφορούν στους τομείς Έτσι, η Ομάδα Μελέτης επιχείρησε να
εκείνους, όπου εκτιμάται ότι η Κύπρος μπορεί εντοπίσει τους τομείς όπου είναι δυνατή η
ρεαλιστικά να ελπίζει ότι θα πρωταγωνι-
εφαρμογή διεργασίας εκσυγχρονισμού και
στήσει. Πιο συγκεκριμένα οι τομείς που
ανάπτυξης ενός υφιστάμενου παραδοσιακού
αναδείχθηκαν ως κυρίαρχοι για να διατηρή-
τομέα (τουρισμός, γεωργία, ναυτιλίας) ως
σουν το ανταγωνιστικό τους πλεονέκτημα,
αποτέλεσμα της τεχνολογικής αναβάθμισης
οφείλουν να λειτουργήσουν σε διττή
κατεύθυνση: αφενός να προσαρμοστούν στα και της αξιοποίησης Τεχνολογιών Γενικής

νέα σύγχρονα δεδομένα, τεχνολογίες και Εφαρμογής με στόχο τη βελτίωση της αποτε-
ανάγκες και αφετέρου, όπου αυτό είναι λεσματικότητας και της ποιότητας.
δυνατό, να επινοήσουν καινοτομίες.
Επιπρόσθετα, διερευνήθηκαν οι περιοχές
Στο σημείο αυτό είναι απαραίτητο να γίνει όπου θα ήταν δυνατή η ριζική θεμελίωση
κατανοητό, ότι στο παρόν βήμα της S3Cy, η ενός τομέα, όπου ο συνδυασμός αξιοποίησης
Ομάδα Μελέτης προτείνει τομείς εφαρμογής
των πόρων και αποτελεσμάτων ΕΤΑΚ
της στρατηγικής, τους οποίους καλείται να
μπορούν να τον κάνουν ελκυστικό (πχ ΑΠΕ,
επικυρώσει η Επιτροπή Διακυβέρνησης,
κατασκευές).
σύμφωνα με το όραμα που έχει διαμορφωθεί
και είχε κατ’ αρχήν εγκριθεί σε ενδιάμεσο Είναι επίσης, απαραίτητο να τονιστεί, ότι στην
στάδιο και τη μεθοδολογική προσέγγιση που ανάδειξη των τομέων, εμπεριέχεται και η
η ίδια έχει υιοθετήσει. υποκειμενική γνώση των μελών της Ομάδας

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η Ομάδα Μελέτης Μελέτης που προέρχεται όμως από τη
κατέγραψε τη γενική κατάσταση της συνολική επιστημονική και προσωπική τους
οικονομίας και χρησιμοποίησε ένα πλέγμα θεώρηση. Αυτό ακριβώς το ζήτημα της,
-311-

εργαλείων με σκοπό να αναδείξει: αναδείχθηκε ως ένα από τα μείζονα θέματα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 που παρουσιάζει εν γένει η μεθοδολογική VRIO, PEST, και SOCIAL NETWORK.
προσέγγιση της έξυπνης εξειδίκευσης και
Το σύνολο των δεδομένων διαμόρφωσε την
συζητήθηκε σε βάθος στη διαδικασία ελέγχου
τελική Ανάλυση SWOT από την οποία
και έγκρισης της χρησιμοποιούμενης
προέκυψαν οι προτεινόμενοι τομείς. Έτσι στο
μεθοδολογίας της παρούσας έκθεσης48,. πλαίσιο της Α΄ Φάσης της μελέτης εκπόνησης

Για την αντιμετώπιση του προβλήματος - που της S3Cy είχαν «προκριθεί» οι ακόλουθοι
τομείς:
εγκαίρως είχε διαγνώσει η Ομάδα Μελέτης -,
προτάθηκε και αξιοποιήθηκε η μέθοδος της  οι τομείς του Τουρισμού και
τριγωνοποίησης, κατά την οποία χρησιμο- Ενέργειας είχαν αναδειχθεί ως

ποιούνται τουλάχιστον τρία ερευνητικά κυρίαρχοι τομείς προτεραιότητας.

 ως δευτερεύοντες αναδείχθηκαν η
εργαλεία προκειμένου να διασφαλιστεί η
Γεωργία - Τρόφιμα, οι
εγκυρότητα των αποτελεσμάτων. Τα σχόλια
Κατασκευές, οι Μεταφορές –
των κριτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των
Ναυτιλία και η Υγεία, και
εξωτερικών αξιολογητών μετά από έλεγχο και
 Ως σημαντικοί τομείς οριζόντιου
συζήτηση του θέματος, επικύρωσαν τη χαρακτήρα είχαν προσδιοριστεί το
μεθοδολογική προσέγγιση. Περιβάλλον και οι Τεχνολογίες
Πληροφορικής και Τηλεπικοι-
Διάγ. 11.3. Τηρώντας τη μεθοδολογική προσέγγιση της
Οι τομείς νωνιών.
προτεραιότητας σε τριγωνοποίησης η μελετητική ομάδα
σχέση με προχώρησε σε συνεντεύξεις με γνωμηγή- Μετά από σχετική εισήγηση της Ομάδας
υφιστάμενη αξία –
μελλοντική τορες, δημιούργησε Ομάδες Εστίασης, Μελέτης και την έγκριση της Επιτροπής
προοπτική και τη διεξήγαγε μια διευρυμένη ποσοτική έρευνα, Διακυβέρνησης πραγματοποιήθηκε στην
διαθεσιμότητα
φυσικών πόρων – τα δεδομένα της οποίας χρησιμοποιήθηκαν δεύτερη φάση της εκπόνησης της μελέτης
τεχνογνωσίας / για την εφαρμογή των αναλύσεων GAP, σειρά τη δεύτερη σειρά από οκτώ θεματικά
υποδομών
εργαστήρια – ένα για τον κάθε τομέα – στα
οποία συμμετείχαν ισάριθμες Ομάδες
ΤΕΧ
ΝΟΓ Εναλλακτικές Μορφές
Εστίασης που συγκροτήθηκαν ειδικά για το
ΝΩΣ Τουρισμού
ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
ΙΑ σκοπό αυτό.
ΥΠΟ
ΔΟ Στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής
ΜΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ
επιχειρήθηκε περαιτέρω επεξεργασία,
ΔΟΜ. ΠΕΡ. ΥΓΕΙΑ εμβάθυνση στις περιοχές προτεραιότητας.

Σημειώνεται ότι στη διαδικασία αξιολόγησης

της S3Cy από την ΕΕ τέθηκε από ένα εκ των
κριτών το θέμα της μείωσης του αριθμού των
ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ
ΓΕΩΡΓΙΑ προτεινόμενων τομέων, δεδομένης αφενός
ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΗ
ΑΞΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ της κλίμακας της Κύπρου και αφετέρου του
περιορισμού των διαθέσιμων πόρων.

ΕΝΕΡΓΕΙΑ Μετά από τη συζήτηση που ακολούθησε,

ΦΥΣ
ΙΚΟ
επεξηγήθηκε ότι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά
Ι της Κύπρου επιτρέπουν της επιλογή μεγάλου
ΤΡΟΦΙΜΑ
ΠΟΡ
ΟΙ Αξιοποίηση ΦΑ αριθμού τομέων, δεδομένου ότι σ’ αυτούς
και ΑΠΕ
προσδιορίζονται πιο ειδικές περιοχές εστίασης
– νησίδες. Έτσι για παράδειγμα ο τομέας των
-312-

48
Διαδικασία peer review της S3cy από την ΕΕ στο μεταφορών έχει ενταχθεί στις τομεακές
Πόρτοροζ της Σλοβενίας (14-16/5/2014)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
προτεραιότητες, αλλά προσδιορίζονται ως υγεία με πρώτιστο κριτήριο τη διατήρηση της ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
σημαντικές περιοχές εστίασης η ναυτιλία και ποιότητας ζωής των πολιτών. Το θέμα αυτό ΕΞΥΠΝΗΣ
τα μέσα μαζικών μεταφορών. Σημειώνεται ότι απασχόλησε την επιτροπή κρίσης της ΕΕ και ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
αυτή η θεώρηση είχε προταθεί με έμφαση έγινε αποδεκτό η ανάδειξη της υγείας ως ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
από τους συμμετέχοντες στις Ομάδες πυλώνα ανάπτυξης, δεδομένης και της
Εστίασης, τέθηκε υπόψη της επιτροπής απομόνωσης της περιφέρειας της Κύπρου από
κρίσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλες ευρωπαϊκές περιφέρειες.
εγκρίθηκε ως μεθοδολογικά τεκμηριωμένη.
Η επιλογή της γεωργίας - τροφίμων ως
Ειδικότερα, η ανάδειξη των τομέων του κύριου άξονα ανάπτυξης αιτιολογείται από
τουρισμού και της ενέργειας, ως πρωτεύοντες την έντονη διασύνδεσή της με το σύνολο των
στο σχεδιασμό της στρατηγικής της έξυπνης παραγωγικών τομέων και το κριτήριο της
εξειδίκευσης προέκυψε μέσα από την απομόνωσης, των δαπανών για εισαγωγές
επεξεργασία των πρωτογενών και καθώς και των εξαιρετικών προοπτικών που
δευτερογενών δεδομένων. Είναι σημαντικό διαθέτει. Ως παράδειγμα θα αναφερθεί η
να γίνει σαφές, ότι οι δύο αυτοί τομείς σε πατάτα η οποία είναι το πρώτο εξαγώγιμο
καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να λογίζονται είδος της Κύπρου.
ως αυτόνομοι και μεμονωμένοι, αλλά
Τέλος, σε ότι αφορά στις μεταφορές και
αντίθετα ως πυλώνες και μοχλοί ανάπτυξης,
ειδικότερα τη ναυτιλία όπου η Κύπρος έχει
οι οποίοι θα επηρεάσουν θετικά τους άμεσα
σημαντικό διεθνή ρόλο, η στρατηγική θέση
και έμμεσα συσχετιζόμενους παραγωγικούς
της Κύπρου, στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων,
τομείς.
η ιδιότητα της ως χώρας μέλους της ΕΕ και ο
Με τον τρόπο αυτό αποτρέπεται η νησιωτικός χαρακτήρας μπορούν να
παραγωγική μονοκαλλιέργεια και η διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην
μονοδιάστατη ανάπτυξη. Ο τουρισμός για ανάπτυξη των διεθνών μεταφορών και
παράδειγμα, ως δραστηριότητα έχει ήδη ένα ειδικότερα των λιμανιών μας ως ενδιάμεσων
σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη, είναι άμεσα σταθμών σύνδεσης επιβατών και φορτίων.
συνδεδεμένος με τις επιχειρήσεις φιλοξενίας Επιπρόσθετα, οι προοπτικές του τομέα από
και διαμονής, τις επιχειρήσεις εστίασης, την αξιοποίηση υδρογοναθράκων στην
γαστρονομίας, τις μεταφορές, τις επιχειρήσεις κυπριακή ΑΟΖ είναι σημαντικές.
διασκέδασης και έμμεσα με τις επιχειρήσεις
Σύμφωνα με όλα τα δεδομένα και στοιχεία
μεταποίησης, οινοποιίας, τροφίμων, τις
που επεξεργάστηκε η Ομάδα Μελέτης
κατασκευές, την ενέργεια, τον αγροτικό
προτείνει ως τομεακές προτεραιότητες
τομέα, τις επιχειρήσεις διαχείρισης
για τη S3Cy τους Τομείς και Περιοχές
ελεύθερου χρόνου, τον πολιτισμό
Εστίασης των Πινάκων 11.1-11.6 που
(παραδόσεις, πολιτιστική κληρονομιά,
ακολουθούν. Διευκρινίζεται ότι τα επιμέρους
μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι κλπ) κα .
αντικείμενα (τρίτο επίπεδο ανάλυσης) είναι
Κατά παρόμοιο τρόπο, η ενέργεια ως επεξηγηματικά και όχι περιοριστικά.
πυλώνας ανάπτυξης συσχετίζεται επίσης με
Στο Διάγραμμα 11.4 φαίνεται ο συσχετισμός
πλήθος δραστηριοτήτων, όπως οι
των Τομέων και Περιοχών Προτεραιότητας με
κατασκευές, ο τουρισμός, οι μεταφορές, η
τις Τεχνολογίες Γενικής Εφαρμογής (το
γεωργία και η μεταποίηση. μέγεθος του κύκλου δείχνει την ένταση της
σχέσης), όπου όπως αναμένεται κυριαρχούν
Εκτός όμως από την καθαρά τεχνοκρατική
οι ΤΠΕ.
ανάδειξη των τομέων ανάπτυξης,
επιλέχθηκαν να προταθούν και τομείς όπως η
-313-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Α/Α ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ «ΕΝΕΡΓΕΙΑ»
Α Ανάπτυξη Νέων ή Βελτιστοποιημένων Τεχνολογιών για ΑΠΕ

Ηλιακή Ενέργεια - Τεχνολογίες για Ηλιακά Φωτοβολταϊκά, ηλιακές κυψελίδες κρυσταλλικού

πυριτίου, λεπτά υμένια, τεχνικές εναπόθεσης, ανάπτυξη συμπαγών συγκεντρωτικών ΦΒ
συστημάτων, προηγμένα υλικά και διαδικασίες παρασκευής/μεταφορά αποτελεσμάτων στη
Α.1
διαδικασία μεταποίησης, συγκεντρωμένη ηλιακή ενέργεια, τεχνολογίες υψηλής συγκέντρωσης,
αποθήκευση θερμικής ηλιακής ενέργειας, συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και αφαλατωμένου νερού
από ηλιακή ενέργεια.

Τεχνολογίες Ηλιακής Θέρμανσης και Ψύξης – Τεχνολογίες Heat Pump για θέρμανση και
ψύξη, συστημάτων συμπαραγωγής και βιομάζας για ζεστό νερό και θέρμανση, ΦΒ συστημάτων
Α.2 και συστημάτων συμπαραγωγής για παραγωγή ενέργειας, ενσωμάτωσης ηλιακών συστημάτων
σε κτίρια, έρευνα για ανάπτυξη νέων υλικών για αποθήκευση, βελτιστοποιημένη μεταφορά
θερμότητας, μόνωση και βελτιστοποιημένους συλλέκτες.

Αιολική Ενέργεια – Μοντελοποίηση και μελέτες προσομοίωσης για νέες διαδικασίες και
βέλτιστη χρήση αιολικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, έρευνα για υλικά για
Α.3
χρήση σε αιολικά συστήματα, ρευστομηχανική για αιολικές εφαρμογές και νέες τεχνικές
μοντελοποίησης για CFD.

Β. Καινοτόμες εφαρμογές ΑΠΕ

Τεχνολογίες Ηλιοθερμίας – Ηλιακή θέρμανση και ψύξη, συστήματα μεγάλης κλίμακας,

Β.1 περιφερειακά συστήματα θέρμανσης, ηλιακή συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και αφαλατωμένου
νερού από ηλιακή ενέργεια, εποχιακή αποθήκευση θερμότητας.

Ηλιακά Φωτοβολταϊκά – Μελέτες αποδοτικότητας, συστήματα ενσωμάτωσης σε νέα και

Β.2 υφιστάμενα κτίρια, νέα συστήματα αρχιτεκτονικής ΦΒ για αυξημένη αποδοτικότητα,
συγκεντρωτικά ΦΒ, αξιοπιστία φυσικών χαρακτηριστικών ηλιακών κυψελίδων.

Β.3 Καινοτόμες Εφαρμογές ΑΠΕ (τουρισμό, γεωργία, κτηνοτροφία, ιχθυοτροφία κα)

Γ. Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων

Γ.1 Αποθήκευση Φυσικού Αερίου

Γ.2 Χρήση Φυσικού Αερίου

Δ. Βέλτιστη Χρήση - Εξοικονόμηση Ενέργειας

Ανάπτυξη Καινοτόμων και Οικονομικά Αποδοτικών Τεχνολογιών για βέλτιστη χρήση της
Δ.1
ενέργειας σε νέα και υφιστάμενα κτίρια.

Συστήματα ΤΠΕ για Παρακολούθηση ενεργειακής κατανάλωσης και βελτιστοποίηση

Δ.2
Πίν. 11.1. απόδοσης στο αστικό περιβάλλον και στις μεταφορές

Πίνακας με τις Δίκτυα Μεταφοράς και Διανομής Ενέργειας – διαχείριση, παρακολούθηση, διανομή, έλεγχος
Θεματικές Περιοχές δικτύων, ευφυή δίκτυα αισθητήρες μέτρησης, διαχείριση δεδομένων για βέλτιστο έλεγχο
του Τομέα της Δ.3
συστημάτων. Βέλτιστη ένταξη ΑΠΕ στο δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρισμού, νέες τεχνολογίες
Ενέργειας μετατροπέων, βέλτιστη διαχείριση και συντονισμός διαφόρων τύπων ΑΠΕ.
-314-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Α/Α ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ «ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ» ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Α Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Α.1 Κοινωνική, οικονομική και Περιβαλλοντική Διάσταση του Τουρισμού ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Α.2 Εκτίμηση και Παρακολούθηση Φέρουσας Ικανότητας

Β. Ειδικές Μορφές Tουρισμού

Β.1 Προώθηση Ειδικών Μορφών Τουρισμού - εμπλουτισμός της τουριστικής εμπειρίας: Τουρισμός
συνεδρίων και κινήτρων , Αθλητικός τουρισμός, Ποδηλατικός τουρισμός, Τουρισμός γκολφ, Γάμοι
και ταξίδια του μέλιτος , Περιπατητικός τουρισμός, Πολιτιστικός τουρισμός, Θρησκευτικός
τουρισμός, Τουρισμός υγείας, Τουρισμός υπαίθρου, Τουρισμός εκμάθησης και εκπαίδευσης,
Τουρισμός κρουαζιέρας, Γαστρονομικός τουρισμός & οινοτουρισμός, Καταδυτικός Τουρισμός,
Τουρισμός τυχερών παιγνίων.

Β.2 Άμβλυνση Εποχικότητας μέσω ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού

Γ. Ψηφιακή Εποχή και Τουρισμός

Γ.1 Βελτιστοποίηση Τουριστικής Εμπειρίας μέσω της χρήσης ΤΠΕ

Γ.2 Κοινωνικά Δίκτυα και ηλεκτρονικά συστήματα κρατήσεων ως ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα

Δ. Οργάνωση, Διαχείριση και Προώθηση του Τουριστικού Προϊόντος Πίν. 11.2.

Πίνακας με τις
Δ.1 Δορυφορικοί Πίνακες Τουρισμού - Εργαλείο παρακολούθησης ανταγωνιστικότητας Συστήματα Θεματικές Περιοχές
διασφάλισης ποιότητας του Τομέα του
Τουρισμού.
Δ.2 Οργάνωση Συστήματος Διαχείρισης και Προώθησης τουριστικού προϊόντος.

ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ
Α/Α
«ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ»
Α Αειφόρος Αστική Ανάπτυξη
Αστικά Δίκτυα Υποδομές και Συνδεσιμότητα: γνώση, κινητικότητα, μεταφορές, ΤΠΕ,
Α.1 ενέργεια, επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, διαχείριση αποβλήτων κα – Αξιοποίηση προηγμένων
αστικών τεχνολογιών.

Β. Σύγχρονος Σχεδιασμός Κατασκευών και Υποδομών

Β.1 Κτίρια με Υψηλή Ενεργειακή Απόδοση και φιλικά προς το περιβάλλον.

Κτιριακή Πολιτιστική Κληρονομιά: διατήρηση, αποκατάσταση, ενσωμάτωση, ανάδειξη και

Β.2 επαναχρησιμοποίηση της κτιριακής πολιτιστικής κληρονομιάς στο σύγχρονο δομημένο περιβάλλον
και ζωή.

Αναβάθμιση Υφιστάμενου Κτιριακού Αποθέματος: βέλτιστη αξιοποίηση υφιστάμενων κτιρίων,

Β.3 αντισεισμική και ενεργειακή αναβάθμιση, μετατροπή χρήσης, χρησιμοποίηση έξυπνων συστημάτων
διαχείρισης, πρόσβαση κα.

Γ Οργάνωση και Διαχείριση της Παραγωγής Κτιρίων και Υποδομών

Αξιοποίηση Αειφόρων Κατασκευαστικών Μεθόδων: χρήση δομικών υλικών με υψηλή
Γ.1 προστιθέμενη αξία, μείωση της κατανάλωσης των πόρων, μείωση των περιβαλλοντικών
επιπτώσεων και αύξηση της επαναχρησιμοποίησης των διαθέσιμων πόρων. Πίν. 11.3.
Πίνακας με τις
Δ. Οικοδομικά Υλικά Θεματικές Περιοχές
του Τομέα του
Ανάπτυξη Καινοτόμων και Ευφυών Οικοδομικών Υλικών: υλικά με υψηλή προστιθέμενη Δομημένου
Δ.1 αξία, πολλαπλής χρήσης, βασισμένων στη γνώση και προσαρμοσμένων στις ανάγκες του κάθε Περιβάλλοντος και
πελάτη. Κατασκευών.
Δ.2 Αξιοποίηση Τοπικών Πρώτων Υλών στην παραγωγή οικοδομικών υλικών.
-315-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Α/Α ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ «ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ - ΝΑΥΤΙΛΙΑ»
Α. Σύγχρονες Δημόσιες Μεταφορές

Ανάπτυξη συστήματος αστικών συγκοινωνιών και σύγχρονων δημόσιων μεταφορών

(π.χ. ενίσχυση της ελκυστικότητας και της ποιότητας των αστικών δημόσιων συγκοινωνιών,
Α.1
διαχείριση συμφόρησης στο αστικό και υπεραστικό οδικό δίκτυο, βέλτιστη λειτουργία και
συντήρηση συγκοινωνιακών υποδομών

Α.2 Εξοικονόμηση ενέργειας – χρήση εναλλακτικών καύσιμων, πράσινα αυτοκίνητα κα

Β. Θαλάσσιες Μεταφορές / Ναυτιλία

Β.1 Διαχείριση, προγραμματισμός και ανάπτυξη λιμένων (βελτίωση στην ποιότητα λειτουργίας,
καλύτερη αξιοποίηση χωρητικότητας κα)

Β.3 Θαλάσσιος και παράκτιος τουρισμός

Πίν. 11.4. Γ. Αειφόρος Ανάπτυξη Μεταφορών

Πίνακας με τις
Θεματικές Περιοχές Γ.1 Συστήματα Ευφυών Μεταφορών (Intelligent Transport Systems)
του Τομέα των
Μεταφορών - Γ.2 Ανάπτυξη ασφαλών μεταφορών (π.χ. οδική ασφάλεια, αποφυγή ναυτικών ατυχημάτων,
Ναυτιλίας. βελτιστοποίηση του βαθμού ασφαλείας των αεροπορικών μεταφορών)

Α/Α ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ «ΓΕΩΡΓΙΑ - ΤΡΟΦΙΜΑ»

Α Ανταγωνιστικότητα Γεωργικής και Κτηνοτροφικής Παραγωγής

Α.1 Νέες Τεχνολογίες, ΤΠΕ και Ρομποτική στην γεωργική και αγροτική παραγωγή

Αξιοποίηση Βιοτεχνολογιών στη Γεωργία, Υδατοκαλλιέργεια και Κτηνοτροφία - αύξηση

Α.2 αποδοτικότητας φυτών και ζώων, χρήση βιολογικών πόρων στα συστήματα καλλιέργειας και
κτηνοτροφίας, μοριακή γενετική και αναπαραγωγή φυτών

Α.3 Προϊόντα ονομασίας προέλευσης, γεωγραφικής ένδειξης και παραδοσιακών προϊόντων.

Β Ποιότητα και Ασφάλεια Τροφίμων

Αντιμετώπιση Κινδύνων Διατροφικής Αλυσίδας σε όλα τα στάδια: αγρόκτημα, συγκομιδή,

Β.1
μεταφορά, μεταποίηση, αγορές, καταναλωτής.

Ασφάλεια και ποιότητα τροφίμων: δείκτες παρακολούθησης, συστήματα ανάλυσης κινδύνων

Β.2
και κρίσιμων σημείων ελέγχου, μεταβολικό προφίλ τροφίμων κα.

Γ. Ανάπτυξη Ζώων

Βέλτιστες πρακτικές διαχείρισης και σίτισης ζώων προς διασφάλιση ασφάλειας και ποιότητας
Γ.1
ζωικών προϊόντων.

Δ. Κλιματικές Αλλαγές: Γεωργία και Τρόφιμα

Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις αγρο-κλιματικές ζώνες Κύπρου: ολοκληρωμένο

Δ.1 σύστημα παρακολούθησης, μοντέλα προσομοίωσης, ανίχνευσης και παρακολούθησης παραγωγής
των καλλιεργειών και της κτηνοτροφίας με χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών.

Ολοκληρωμένη ανάλυση κινδύνου των συστημάτων τροφίμων: αστάθεια λόγω φυσικών

Δ.2 φαινομένων και συσχετισμός με αγορά - ποσοτικοποίηση επιπτώσεων στη διαθεσιμότητα πόρων
για επαρκή παραγωγή, ποιότητα και ασφάλεια των τροφίμων.

Ε. Περιβάλλοντική και Κοινωνικο – οικονομική Διάσταση

Αποτελεσματική αξιοποίηση βιοποικιλότητας και οικοσυστημάτων: αξιολόγηση

αλληλεπιδράσεων και βιώσιμη διαχείριση παραγωγής τροφίμων, αποδοτική χρήση σε εντατικά
Πίν. 11.5. Ε.1
γεωργικά συστήματα κα. Αειφόρος Διαχείριση Πόρων και Αποβλήτων: διαχείριση εδάφους,
Πίνακας με τις υδάτινων πόρων, ζωικών αποβλήτων, ανακυκλωμένου νερού κα.
Θεματικές Περιοχές
του Τομέα Γεωργίας Βέλτιστη αξιοποίηση υδάτινων πόρων: αντιμετώπιση ρυπαντών, διασφάλιση ποιότητας,
Ε.2
- Τροφίμων. βέλτιστη χρήση και εξοικονόμηση υδάτινων αποθεμάτων.

Ε.3 Χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην γεωργική παραγωγή.

-316-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Α/Α ΤΟΜΕΑΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΗΤΑΣ «ΥΓΕΙΑ» ΕΞΥΠΝΗΣ
Α Ηλεκτρονική Υγεία ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Α.1 Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα Υγείας: Ολοκληρωμένο εθνικό σύστημα διαχείρισης,
παρακολούθησης και αξιολόγησης ασθενειών, Ηλεκτρονικό Μητρώο Ασθενών

Διασφάλιση Ποιότητας και Ασφάλειας: Ποιότητας των Υπηρεσιών Υγείας: Ανάπτυξη Εθνικών
Α.2 Δεικτών Ποιότητας και Ασφάλειας, Αξιολόγηση ικανοποίησης πασχόντων, πελατών και
επαγγελματιών υγείας, Εθνικό Σύστημα Κλινικού Ελέγχου της ποιότητας - ιχνηλασιμότητα.

Ψηφιακή Χαρτογράφηση Υγείας: Γεωγραφική κατανομή διαγνωστικών κέντρων και

ειδικοτήτων, Πληροφοριακά Συστήματα διαχείρισης και διασύνδεσης κέντρων υγείας, Βάσεις
Α.3 Βιολογικών Δεδομένων- Εξελιγμένα Υπολογιστικά Εργαλεία και Λογισμικό: εξόρυξη δεδομένων,
διαχείριση, αποτελεσματική αξιοποίηση της πληροφορίας από τα βιολογικά δεδομένα, Εφαρμογή
πληροφοριακού συστήματος διαχείρισης φαρμάκων.

Β. Κλινική και Γενετική Διερεύνηση και Αντιμετώπιση Ασθενειών

Παρακολούθηση – Διαχείριση – Φροντίδα: Σύγχρονα Συστήματα Πρωτοβάθμιας φροντίδας

ασθενών (με μη μεταδοτικές ασθένειες): παρακολούθηση, πρωτοβάθμια φροντίδα, ολοκληρωμένη
Β.1 διαχείριση μετά τη θεραπεία, ανακουφιστική φροντίδα κα, Πρώιμα ανιχνεύσιμες και ιάσιμες
μορφές ασθενειών: συχνότητα, θνησιμότητα, διάγνωση σε προχωρημένα στάδια, προ-
συμπτωματικός έλεγχος.

Διάγνωση – Πρόληψη / Παράγοντες Κινδύνου: Πρόληψη / Αντιμετώπιση (διάγνωση,

θεραπεία) - Αιτίες εμφάνισης ασθενειών στον Κυπριακό πληθυσμό, Κατανόηση ποιοτικού /
ποσοτικού συσχετισμού διατροφής και φαινοτύπου / γονότυπου, Γονιδιακή έκφραση και
Β.2 παράγοντες κινδύνου, Έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες, Ψυχικές διαταραχές,
Αντιμετώπιση Ασθενειών και Αύξηση Παραγωγικότητας, Ποιότητα, ασφάλεια και
αποτελεσματικότητα προγραμμάτων παρέμβασης και έγκαιρης ανίχνευσης, Σύγχρονες μέθοδοι
απεικόνισης.

Μοριακή και Ιατρική Γενετική (Μεταφραστική Ιατρική Έρευνα): Διερεύνηση ανθρώπινου

γονιδιώματος κυπριακού πληθυσμού και αξιοποίηση στην αντιμετώπιση ασθενειών,
Ολοκληρωμένη προσέγγιση για την κατανόηση και θεραπεία των μηχανισμών που εμπλέκονται σε
Β.3 ασθένειες – Γονιδιακή Θεραπεία, Προηγμένες τεχνολογίες ανάλυσης αλληλουχίας, ανάλυσης
δομής και μοντελοποίησης DNA και πρωτεϊνών, Δυνατότητα κατανόησης των πολύπλοκων
βιολογικών μηχανισμών που οδηγούν σε παθολογία, υποστηρίζοντας σημαντικά τη διαδικασία
ανακάλυψης νέων φαρμακευτικών και θεραπευτικών στόχων.

Προαγωγή Δημόσιας Υγείας και Ποιότητα Ζωής: Υγιής και Ενεργός Γήρανση, Επίδραση
Β.4 Άσκησης, Διατροφικών Συνηθειών και Κλιματικών Αλλαγών - Βιοπαρακολούθηση και Εκτίμηση
Κινδύνων, Επιδράσεις οικονομικής κρίσης και Δημόσια Υγεία

Γ. Ανάπτυξη Ασφαλών και Αποτελεσματικών Φαρμάκων.

Γ.1 Μοριακή διάγνωση και δημιουργία εξειδικευμένων φαρμάκων. Πίν. 11.6.

Πίνακας με τις
Δ. Ιατρικός Τουρισμός Θεματικές Περιοχές
του Τομέα.
Δ.1 Ανάπτυξη Προληπτικής Ιατρικής: κλιματοθεραπεία (άσθμα, φωτοθεραπεία), πλαστική και
αισθητική χειρουργικής, τεχνική γονιμοποίηση.

Διάγ. 11.4.
Συσχετισμός των
Τομέων και
Περιοχών
Προτεραιότητας με
τις Τεχνολογίες
Γενικής Εφαρμογής.
-317-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ Βιοεπιστήμες
Αγρο-επιστήμες
-
ΓΕΝΙΚΗΣ ΤεχνολογίεςΤεχνολογίες ΤεχνολογίεςΠροηγμένα
Βιοϊατρική Τεχνολογία Τροφίμων Υλικά
Προηγμένη Αναδυόμενες
Νανοτεχνολογία
ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΠληροφορίαςΕπικοινωνιών
ΜεταποίησηΤεχνολογίες
Διεργασίες Μέλλοντος

Ανάπτυξη Νέων ή Βελτιστοποιημένων

Τεχνολογιών για ΑΠΕ

ΕΝΕ Καινοτόμες εφαρμογές ΑΠΕ

ΡΓΕ
ΙΑ Αξιοποίηση Υδρογονανθράκων

Βέλτιστη Χρήση - Εξοικονόμηση Ενέργειας

Αειφόρος Τουριστική Ανάπτυξη

ΤΟΥ Ειδικές Μορφές Tουρισμού

ΡΙΣ
ΜΟ
Ψηφιακή Εποχή και Τουρισμός
Σ
Οργάνωση, Διαχείριση και Προώθηση του
Τουριστικού Προϊόντος

ΔΟ Αειφόρος Αστική Ανάπτυξη

Μ.
ΠΕΡ Σύγχρονος Σχεδιασμός Κατασκευών και
ΙΒΑ Υποδομών
ΛΛΟ
Οργάνωση και Διαχείριση της Παραγωγής
Ν-
Κτιρίων και Υποδομών
ΚΑΤ
ΑΣΚ
Οικοδομικά Υλικά
ΕΥΕ
Σ

ΜΕΤ Χερσαίες Μεταφορές

ΑΦ
ΟΡΕ
Θαλάσσιες Μεταφορές / Ναυτιλία
Σ
ΝΑ
ΥΤΙ Αειφόρος Ανάπτυξη Μεταφορών
ΛΙΑ
Ανταγωνιστικότητα Γεωργικής και
Κτηνοτροφικής Παραγωγής

ΓΕΩ Ποιότητα και Ασφάλεια Τροφίμων

ΡΓΙ
Α-
Ανάπτυξη Ζώων
ΤΡΟ
ΦΙ
ΜΑ Κλιματικές Αλλαγές: Γεωργία και Τρόφιμα

Περιβάλλοντική Διάσταση

Ηλεκτρονική Υγεία

Κλινική και Γενετική Διερεύνηση και

Αντιμετώπιση Ασθενειών
ΥΓΕ
ΙΑ Ανάπτυξη Ασφαλών και Αποτελεσματικών
Φαρμάκων.

Ιατρικός Τουρισμός
-318-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΜΕΙΓΜΑ ΚΑΙ
ΜΕΤΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

12
-319-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 12. Μείγμα και
Μέτρα Πολιτικής
-320-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Στις επόμενες ενότητες παρουσιάζονται Ο τρίτος Πυλώνας υπηρετεί οριζόντια τους ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αρχικά το γενικό περίγραμμα και η στόχευση δύο πρώτους καθώς αφορά στην ενίσχυση ΕΞΥΠΝΗΣ
των τριών Πυλώνων Πολιτικής και στη και αναβάθμιση του συνολικού συστήματος ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
συνέχεια οι προτεινόμενες κατευθυντήριες ΕΤΑΚ και απαντά σε σειρά προβλημάτων και ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

γραμμές πολιτικής ανά Πυλώνα. αδυναμιών που εντοπίστηκαν στο πλαίσιο της
ανάλυσης.

12.1. Ορισμός Συνεκτικού Οι δύο πρώτοι Πυλώνες περιλαμβάνουν μέτρα

Μείγματος Πολιτικής τα οποία αφορούν στην υλοποίηση έργων

έρευνας και καινοτομίας από επιχειρήσεις,
Το προτεινόμενο Μείγμα Πολιτικής περι- πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα και άλλους
λαμβάνει τρεις βασικούς Πυλώνες οι οποίοι ενδιαφερόμενους φορείς του ιδιωτικού και
στοχεύουν από κοινού στην υλοποίηση των δημόσιου τομέα. Η ειδοποιός διαφορά του
κύριων πτυχών του Οράματος. Ως εκ τούτου Πυλώνα ΙΙΙ από τους ι και ΙΙ, έγκειται τόσο
οι τρεις Πυλώνες έχουν έντονο συμπληρω- στο γεγονός ότι δεν αφορά σε υλοποίηση
ματικό χαρακτήρα. έργων ΕΤΑΚ, αλλά σε εφαρμογή οριζόντιων
μέτρων πολιτικής, όσο και στο γεγονός ότι
Ο Πυλώνας Ι υπηρετεί σε μεγάλο βαθμό τόσο
εμπλέκονται στην υλοποίηση με μεγαλύτερη
το πρώτο – «Υπέρβαση Οικονομικής Κρίσης»,
ένταση οι αρμόδιοι φορείς και υπηρεσίες.
όσο και το δεύτερο σκέλος – «Αναδιάρθρωση
και Μετεξέλιξη Οικονομίας και Κοινωνίας» Στο Διάγραμμα 12.1. αποτυπώνεται η σχέση
του Οράματος. Πυλώνων του Μείγματος Πολιτικής με το
Όραμα της S3Cy, με το μέγεθος των κύκλων
Ο Πυλώνας ΙΙ συνδέεται εντονότερα με την
ναδείχνει την ένταση του συσχετισμού.
πτυχή του Οράματος που αφορά στη
διαχρονικότητα του συστήματος και στις Πιο αναλυτικά, το πλαίσιο και οι στόχοι των
μελλοντικές προοπτικές του, τόσο σε ότι τριών Πυλώνων Πολιτικής έχουν ως εξής:
αφορά το αντικείμενο των έργων που θα
καλύψει όσο και τους αποδέκτες.

ΜΕΙΓΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΠΥΛΩΝΑΣ Ι ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ

Υπέρβαση
Οικονομικής
Κρίσης
ΟΡ
ΑΜ
Α
Αναδιάρθρωση
– Μετεξέλιξη
Οικονομίας και
Κοινωνίας
-321-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Πυλώνας Ι: ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και
της κοινωνικής προόδου, και
Έξυπνη Ανάπτυξη – Smart Growth  ανάπτυξη ουσιαστικών συνδέσμων
Ο Πυλώνας «Έξυπνη Ανάπτυξη» αφορά στην και συνεργειών μεταξύ των μελών
υλοποίηση της κεντρικής επιδίωξής της S Cy 3 του τετραπλού έλικα, δηλαδή των
για ενίσχυση των μηχανισμών αντιμετώπισης ερευνητικών κέντρων, ιδρυμάτων ανώ-
των σύγχρονων αναπτυξιακών προκλήσεων τερης εκπαίδευσης, επιχειρήσεων,
και προοπτικών στους επιλεγμένους τομείς φορέων διαμόρφωσης πολιτικής και
προτεραιότητας. άλλων ενδιαφερομένων οργανισμών
της ευρύτερης κοινωνίας.

Ι.1. Συμπράξεις Έρευνας και

Καινοτομίας Ι.2. Υποδομές

Κεντρικός στόχος του Πυλώνα Ι είναι η Οι κυριότερες δημόσιες – εθνικές και

ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του διεθνικές πολιτικές, αλλά και οι πλέον
συστήματος ΕΤΑΚ και η στοχευμένη αποδεκτές θεωρητικές προσεγγίσεις αναδει-
διασύνδεσή του με την παραγωγική βάση κνύουν τη δημιουργία σύγχρονης ερευνη-
στους τομείς προτεραιότητας, ώστε να τικής υποδομής, μαζί με την ανάπτυξη του
αποτελέσει παράγοντα ενδυνάμωσης της ανθρώπινου δυναμικού, ως τις πλέον σημα-
ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και της ντικές παραμέτρους για τη διαφοροποίηση
ποιότητας ζωής στην Κύπρο. του επιπέδου ενός συστήματος ETAK. Μία από
τις βασικές διαπιστώσεις των σχετικών
Προς τούτο, επιχειρεί να ενισχύσει την
μελετών, αλλά και του δημοσίου διαλόγου
αναμόρφωση των παραγωγικών κλάδων, τον
που πραγματοποίησε στο πλαίσιο της S3Cy σε
εκσυγχρονισμό τους, την τεχνολογική τους
σχέση με τις προοπτικές ανάπτυξης της
διαφοροποίηση, την αξιοποίηση νέων
έρευνας και καινοτομίας είναι η ανάγκη για
μορφών καινοτομίας και κατ’ επέκταση τη
ενίσχυση των ερευνητικών φορέων και
διείσδυση σε νέες αγορές.
επιχειρήσεων με σύγχρονη ερευνητική
Στο πλαίσιο του Πυλώνα Ι, όπου προτείνεται υποδομή, εργαστήρια και εξοπλισμό.
να συγκεντρωθούν και οι πλείστοι διαθέσιμοι Ως εκ τούτου η ανάπτυξη σύγχρονων
πόροι, θα υποστηριχθούν δράσεις που θα ερευνητικών υποδομών διεθνούς αριστείας
αφορούν στη(ν): στους τομείς προτεραιότητας αποτελεί
προϋπόθεση για την επιτυχία της Στρατηγικής
 υλοποίηση έργων μεγάλου βελη-
της S3Cy.
νεκούς, διατομεακού και διεπιστη-
Δεδομένου του περιορισμένου πλαισίου
μονικού χαρακτήρα, από σύνθετες
πόρων για υλοποίηση του μέτρων και
κοινοπραξίες, που θα επιδιώκουν την
προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας οι
υλοποίηση ολοκληρωμένου πλαισίου
επενδύσεις σε ερευνητικές υποδομές για την
στρατηγικής ΕΤΑΚ στους τομείς
ερχόμενη προγραμματική περίοδο αναμένεται
προτεραιότητας,
να περιορισθούν στο προτεινόμενο μέτρο του
 προώθηση ολιστικών, ολοκληρωμένων,
Σχεδίου Δράσης της S3Cy με τίτλο «Νέες
σύνθετων και πολύπαραμετρικών λύ-
Ερευνητικές Μονάδες Υποδομής».
σεων που θα ενισχύουν την ανταγωνι-
Το Μέτρο αφορά σε προϋπολογισμό ύψους
στικότητα των τομέων προτεραιότητας,
11,2 Εκ. Ευρώ και αφορά στη δημιουργία
 διεύρυνση της ικανότητας του
περιορισμένου αριθμού νέων ερευνη-
συστήματος ΕΤΑΚ να παράγει
τικών υποδομών και μονάδων ΕΤΑΚ στην
αποτελέσματα υψηλού επιπέδου και
-322-

περίοδο 2015-2022.
να τα αξιοποιεί προς όφελος της

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Οι νέες Μονάδες θα επικεντρωθούν σε σεων. Προς τούτο, η μελέτη περιλαμβάνει μια ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αντικείμενα που εμπίπτουν στο πλαίσιο των αναλυτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων ΕΞΥΠΝΗΣ
τομέων προτεραιότητας της S3Cy. Τα αυτής της διαδικασίας με τις απόψεις και τις ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
θεματικά αντικείμενα θα προσδιοριστούν στο εισηγήσεις των επιχειρήσεων, μέσα από τη ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
πλαίσιο προετοιμασίας των σχετικών διαδικασία της έρευνας πεδίου σε περίπου
Προσκλήσεων Υποβολής Προτάσεων από το 800 επιχειρήσεις και τη συμμετοχή μεγάλου
Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και η επιλογή αριθμού εκπροσώπων του επιχειρηματικού
των έργων θα γίνει σε ανταγωνιστική βάση. κόσμου στις συνεντεύξεις με εμπειρογνώμο-
Επιπρόσθετα, και στο πλαίσιο της υλοποίησης νες, στα οκτώ θεματικά και τέσσερα οριζόντια
έργων των Αξόνων Ι και ΙΙ του Σχεδίου εργαστήρια – ομάδες εστίασης και στην
3
Δράσης θα επιδιωχθούν επίσης η: Επιτροπή Διακυβέρνησης της S Cy.
 αναβάθμιση και διατήρηση υφι-
Η διασύνδεση του συστήματος ΕΤΑΚ με την
στάμενων ερευνητικών υποδομών.
παραγωγική βάση προϋποθέτει την ενεργή
 πρόσβασης σε ερευνητικές υποδομές,
συμμετοχή των επιχειρήσεων. Ιδιαίτερα η
και
συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων
 πρόσβαση σε υποδομές υψηλού
που αποτελούν και τη συντριπτική
επίπεδου του εξωτερικού.
πλειοψηφία των κυπριακών επιχειρήσεων
είναι ζωτικής σημασίας για την υιοθέτηση και
Ι.3. Συμμετοχή Επιχειρήσεων ευρεία διάδοση νέων καινοτόμων πρακτικών.

Όπως παρουσιάστηκε αναλυτικά σε Η S3Cy θεωρεί ότι η ανάγκη να ενισχυθεί η

3
προηγούμενα κεφάλαια η εκπόνηση της S Cy ικανότητα για εμπορευματοποίηση των νέων
είχε ως κύριο στόχο την ανάδειξη μέσα από τεχνολογιών και των αποτελεσμάτων της
τη διαδικασία της επιχειρηματικής ανα- έρευνας είναι εξαιρετικής σημασίας για την Διάγ. 12.2.
κάλυψης των αναγκών, ικανοτήτων και Διαγραμματική
επιτυχία της όποιας αναπτυξιακής Απεικόνιση
προτεραιοτήτων των κυπριακών επιχειρή- στρατηγικής. Προς τούτο θα πρέπει να Μέιγματος
Πολιτικής

ΕΘΝΙΚΗ ΚΑΙ ΤΟΜΕΑΚΕΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΑΣ

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΦΟΡΕΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
ΑΝΟΙΚΤΗ ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΕ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
ΥΠΟΔΟΜΕΣ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

ΑΝΑΒ
ΠΥΛΩΝΑΣ Ι ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ
ΑΘΜΙ
ΑΕΙΦΟΡΟ ΠΥ
ΣΗ
ΕΞΥΠΝΗ ΛΩ
ΠΕΡΙΒ ΣΥΣΤΗΜΑ
ΑΛΛΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΛΛΟΝ
ΝΑ
ΝΤΟΣ Σ
ΔΙΑΤΟΜΕΑΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ –ΝΕΟΙ
ΕΤΑΚ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΙΙΙ
«ΑΠΟ ΚΑΤΩ»
ΕΦΑΡΜΟΓΗ
ΤΟΜΕΙΣ
ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΕΤΑΚ

VENTURE CAPITAL ΚΟΙΝΟ - ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ – ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ
ΚΙΝΗΤΡΑ - ΦΟΡΟΛΟΓΙΑ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ - ΕΞΩΣΤΡΕΦΕΙΑ
-323-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αξιοποιηθούν οι επιχειρηματικές ικανότητες και συμβολής του ιδιωτικού τομέα. Ειδικότερα
και δεξιότητες τόσο των υφιστάμενων όσο και στον Πυλώνα Ι ένα ποσό 26,8 εκ Ευρώ
νέων δυναμικών επιχειρήσεων. αφορά στη «Συμμετοχή Επιχειρήσεων» και
αφιερώνεται αποκλειστικά στην υλοποίηση
Στο πλαίσιο αυτό, το όραμα για την
έργων με αντικείμενο τις ανάγκες των ΜμΕ,
εφαρμογή της στρατηγικής, δεν εστιάζει μόνο
όπως αυτές προέκυψαν από τη διαδικασία
στις νεοφυείς εταιρείες και ερευνητικά κέντρα
επιχειρηματικής ανακάλυψης. Στον ίδιο
έντασης τεχνολογίας και καινοτομίας που
Πυλώνα περιλαμβάνεται και το Μέτρο 1.2.
βασίζονται αποκλειστικά σε συνεργατικούς
«Δημιουργία Συστάδων» (3,5 εκ Ευρώ) που
σχηματισμούς υψηλής τεχνολογίας.
στοχεύει να καλύψει μιας σημαντικής
Περιλαμβάνει επίσης, τις επιχειρήσεις που αδυναμίας του περιβάλλοντος καινοτομίας
δραστηριοποιούνται σε τομείς αιχμής με της Κύπρου.
στρατηγικά πλεονεκτήματα και ευρύ πλέγμα
Στον Πυλώνα ΙΙ περιλαμβάνονται μέτρα που
συνεργασιών, ωστόσο έχουν μείνει πίσω στον
απευθύνονται σε καινοτόμες επιχειρήσεις με
τομέα της καινοτομίας και, συνεπώς, έχουν
προϋπολογισμό που ανέρχεται σε 7,5 εκ
χάσει την ανταγωνιστικότητά τους, αλλά και
Ευρώ, ενώ παράλληλα ο ιδιωτικός τομέας θα
σημαντικό μερίδιο της αγοράς, συρρικνώ-
είναι δικαιούχος και στα άλλα μέτρα.
νοντας την ανταγωνιστικότητα και επιτείνο-
ντας την ύφεση. Τέλος στον Άξονα ΙΙΙ περιλαμβάνονται μέτρα
που θα υποστηρίξουν τη δημιουργία νέων
Στο πλαίσιο αυτής της ενότητας μέτρων
καινοτόμων επιχειρήσεων, τη λειτουργία
επιδιώκεται η:
δικτύων και πλατφόρμων υποστήριξης
 εντατικοποίηση της συμμετοχής επιχειρήσεων, την προσέλκυση επενδύσεων
των επιχειρήσεων σε δραστηριό- κα, τα οποία αναμένεται να συμβάλουν στην
τητες ΕΤΑΚ, αύξηση των επενδύσεων του ιδιωτικού τομέα.
 αύξηση της συμβολής του
ιδιωτικού τομέα στις επενδύσεις
Ι.4. Εξωστρέφεια – Ανοικτοί
ΕΤΑΚ,
Ορίζοντες
 δημιουργία νέων προϊόντων /
υπηρεσιών / μεθόδων παραγωγής Όπως χαρακτηριστικά φάνηκε από την
3
υψηλής προστιθέμενης αξίας που θα Ανάλυση της S Cy πολλοί περιοριστικοί

αξιοποιηθούν άμεσα από κυπριακές παράγοντες στο σύστημα ανάπτυξης της

επιχειρήσεις, και Κύπρου και στο σύστημα ΕΤΑΚ συσχετίζονται

 αύξηση αριθμού ΜμΕ που ενσω- με το μικρό της μέγεθος και την απόσταση

ματώνουν ΤΠΕ σε όλα τα επίπεδα της που τη χωρίζει από την ηπειρωτική Ευρώπη.
λειτουργίας τους. Η αντιμετώπιση των περιορισμών αυτών

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι στα οδηγεί στην δημιουργία ενός συστήματος

περισσότερα εκ των προγραμμάτων που έρευνας και καινοτομίας που θα χαρα-

περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Δράσης η κτηρίζεται από εξωστρέφεια και ανάπτυξη

συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα και των «ανοικτών οριζόντων» με στόχους τη:

επιχειρήσεων είναι απαραίτητη για την  δημιουργία καναλιών μεταφοράς

υλοποίηση καινοτόμων έργων και δράσεων. γνώσης,

Επιπρόσθετα, μεγάλο μέρος του Προϋπο-  συμμετοχή σε άλλα διεθνή προγράμ-

λογισμού του Σχεδίου Δράσης αφορά ματα,

αποκλειστικά σε Μέτρα (Ι.1, Ι.2, Ι.3 και Ι.4)  αξιοποίηση των αποτελεσμάτων ΕΤΑΚ
στη διεθνή αγορά και προώθηση
-324-

που στοχεύουν στην αύξηση της συμμετοχής

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 καινοτόμων κυπριακών προϊόντων  προώθηση της επιστημονικής αρι- ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
στο εξωτερικό, στείας μέσα από τη χρηματοδότηση ΕΞΥΠΝΗΣ
 ανάπτυξη διεθνών σχέσεων συνεργα- έργων έρευνας για εφαρμογή ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
σίας στο πλαίσιο των προτεραιοτήτων πρωτοποριακών ερευνητικών ιδεών ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
3
της S Cy, σε τομείς αιχμής, και
 ενεργή συνδρομή στην ολοκλήρωση  υποστήριξη της πρωτοποριακής
του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας, και κοινωνικής καινοτομίας με στόχο
 ενδυνάμωση της συμμετοχής σε την ανάπτυξη νέων, φθηνότερων και
ευρωπαϊκά προγράμματα και πρωτο- αποτελεσματικών προϊόντων προς το
βουλίες. κοινό και ειδικές ομάδες του
πληθυσμού.
Πυλώνας ΙΙ:

Αειφόρο Σύστημα ΕΤΑΚ – ΙΙ.2. Ανθρώπινο Δυναμικό

Sustainable RTDI System Η σημασία του ανθρώπινου δυναμικού έχει

Ο δεύτερος Πυλώνας «Αειφόρο Σύστημα διαφανεί σε όλο το πλαίσιο της μελέτης και η

ΕΤΑΚ» αφορά στη διασφάλιση της ανάπτυξή του προτείνεται ως μια οριζόντια
δημιουργίας ενός διαχρονικού και δυναμικού προτεραιότητα της S3Cy. Επιπρόσθετα
συστήματος ΕΤΑΚ που θα είναι ικανό να προτείνεται η υλοποίηση και ειδικών μέτρων

συνεισφέρει τόσο στη αναδιάρθρωση και που να συμβάλουν στη(ν):

μετεξέλιξη της κυπριακής οικονομίας όσο και  αξιοποίηση, ενίσχυση και κινητι-
στην ενίσχυση της αντιμετώπισης των κότητα του ανθρώπινου δυναμικού,
κοινωνικών προκλήσεων. Στο πλαίσιο του  δημιουργία κρίσιμης μάζας
Πυλώνα ΙΙ θα υλοποιηθούν δράσεις, που ερευνητών σε τομείς επιστημονικής
στηρίζονται στην «από κάτω προς τα πάνω» αιχμής,
προσέγγιση και αφορούν:  δημιουργία βιώσιμων θέσεων
εργασίας υψηλής εξειδίκευσης για
ΙΙ.1. Αριστεία εργοδότηση ερευνητών και ειδικότε-
ρα νέων επιστημόνων σε επιχειρήσεις
Η έννοια της αριστείας πρέπει να αποτελεί
και ερευνητικούς φορείς, και
γενική και θεμελιώδη βάση στην οποία να
 προσέλκυση υψηλού επιπέδου ερευ-
στηρίζεται ένα υγιές σύστημα ΕΤΑΚ.
νητών από το εξωτερικό.
Η επιβράβευση και επένδυση στην ερευνητική
αριστεία, μπορούν να προσδώσουν στο
σύστημα χαρακτηριστικά υψηλής ανταγω- ΙΙ.3. Επιχειρηματική Αριστεία
νιστικότητας και να διασφαλίσουν σε μεγάλο Η έννοια της αριστείας και πρωτοποριακής
βαθμό τη διαχρονική συνεισφορά στην καινοτομίας, ως αποτέλεσμα έργων ΕΤΑΚ,
κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη. αφορά βεβαίως και τα έργα που θα έχουν ως
Ιδιαίτερα σημαντικό είναι το γεγονός ότι η επίκεντρο τις επιχειρήσεις.
αριστεία, στο σύγχρονο επιστημονικό
Προτείνονται μέτρα ενίσχυση της
γίγνεσθαι, καθορίζεται από το διεθνές και
επιχειρηματικής αριστείας με τη:
παγκόσμιο περιβάλλον. Έτσι τα αποτελέσματα
μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά στην  συμμετοχή κυπριακών επιχειρήσεων
ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και στην σε πρωτοβουλίες που ενδυναμώνουν
αντιμετώπιση των σύγχρονων κοινωνικών και τη δειθνή συνεργασία καινοτόμων
άλλων προκλήσεων. επιχειρήσεων, και
-325-

Προτείνονται μέτρα που σχετίζονται με την:

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
  εκπόνηση έργων πρωτοποριακής  δημιουργία νέων μηχανισμών, υπο-
έρευνας και καινοτομίας από δομών και εργαλείων ανάπτυξης
δυναμικές κυπριακές επιχειρήσεις συνεργασιών και ενίσχυσης ΜμΕ, και
μικρομεσαίες επιχειρήσεις που  αναβάθμιση των μηχανισμών υπο-
μπορούν να συμμετέχουν με επιτυχία στήριξης του συστήματος ΕΤΑΚ σε
στο διεθνή ανταγωνισμό. ότι αφορά στην αξιοποίηση των
αποτελεσμάτων έρευνας, τη
διαχείριση πνευματικών δικαιωμάτων,
τη μεταφορά τεχνολογίας κα
Πυλώνας ΙΙΙ:

Εκσυγχρονισμός Συστήματος
ΙΙΙ.3. Χρηματοδότηση
ΕΤΑΚ – Modernization of the
RTDI System Τα μέτρα αφορούν σε:

Ο τρίτος Πυλώνας «Εκσυγχρονισμός  εμπλουτισμό των μηχανισμών χρη-

Συστήματος ΕΤΑΚ» αφορά στην ενίσχυση ματοδότησης, με αξιοποίηση ευρω-

του πλαισίου, των μηχανισμών και των παϊκών πρωτοβουλιών, προσέλκυση

δομών λειτουργίας του συστήματος ΕΤΑΚ ξένων επενδύσεων και εφαρμογή

κατά τρόπο που να διευκολύνει και νέων μέτρων,

ενδυναμώνει την αποτελεσματικότερη  υιοθέτηση φορολογικών και άλλων

ανάπτυξη, αξιοποίηση και προβολή των κινήτρων, και

αποτελεσμάτων του. Στο πλαίσιο του Πυλώνα  αναθεώρηση του πλαισίου παρα-

ΙΙΙ θα υποστηριχθούν δράσεις, με συμπλη- χώρησης δημόσιας χορηγίας ΕΤΑΚ.

ρωματικό χαρακτήρα στις δραστηριότητες

ανάπτυξης έρευνας και καινοτομίας, που θα ΙΙΙ.4. Κουλτούρα ΕΤΑΚ
αφορούν:
Η ανάγκη για καλλιέργεια ερευνητικής και
καινοτομικής κουλτούρας έχει αναδειχθεί
ΙΙΙ.1. Θεσμικό Πλαίσιο ιδιαίτερα έντονα κυρίως μέσα από την

Τα μέτρα αφορούν στον εκσυγχρονισμό: ποιοτική έρευνα της μελέτης. Διαπιστώθηκε

ότι η ανάγκη για δράση δεν πρέπει να
 του πλαισίου σχεδιασμού και
περιοριστεί στην καλλιέργεια κουλτούρας στα
παρακολούθησης της αναπτυξιακής
τρία επίπεδα του εκπαιδευτικού συστήματος,
πολιτικής,
όπου γίνεται συστηματική δουλειά τα
 των συνθηκών συμμετοχής του
τελευταία χρόνια, αλλά πρέπει να διευρυνθεί
ευρύτερου δημόσιου τομέα σε
και εμπλουτιστεί τόσο σε ότι αφορά το
δραστηριότητες ΕΤΑΚ,
αντικείμενο όσο και τους αποδέκτες.
 των κινήτρων για ανάπτυξη
δραστηριοτήτων ΕΤΑΚ από το Προτείνεται η ανάπτυξη πρωτοβουλιών που

δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, και θα αφορούν στην ενδυνάμωση της γνώσης

 της ευρύτερης προσέγγισης του των επιχειρήσεων για την αξία και τη σημασία

εκπαιδευτικού συστήματος σε της ΕΤΑΚ ως ευκαιριών βελτίωσης της

σχέση με ΕΤΑΚ ανταγωνιστικότητάς τους.

Επίσης θα πρέπει να δοθεί έμφαση στη

ΙΙΙ.2. Μηχανισμοί Υποστήριξης συνεργασία τόσο σε κάθετη όσο και οριζόντια
βάση ανάμεσα στους φορείς του τετραπλού
Τα μέτρα αφορούν στη(ν):
έλικα - πανεπιστημίων – ερευνητικών
-326-

κέντρων - επιχειρήσεων και δημόσιου -

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ιδιωτικού τομέα. Προς τούτο θα πρέπει να (β) σε αυτά που αφορούν γενική πολιτική ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αξιοποιηθούν οι ενδιάμεσοι φορείς και οι και πρέπει ενδεχομένως να μελετηθούν ΕΞΥΠΝΗΣ
οργανώσεις των επιχειρήσεων. περαιτέρω. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Τέλος, προτείνεται η ευαισθητοποίηση της Τα πλείστα από τα μέτρα αφορούν σε
κοινής γνώμης σε σχέση με την ΕΤΑΚ και προγράμματα και πρωτοβουλίες που θα
ιδιαίτερα: των οργανώσεων τελικών χρηστών υλοποιηθούν από το Ίδρυμα Προώθησης
(πχ καταναλωτές), της δημόσιας υπηρεσίας, Έρευνας. Υπήρξε διαβούλευση και
της πολιτικής ηγεσίας και της νεολαίας. συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς κατά
την επεξεργασία των μέτρων.

Τα μέτρα που αφορούν σε άλλες υπηρεσίες

και οργανισμούς (ΥπΕΒΤ, ΥπΓΦΠΠ, ΠΚ)
12.2. Προτεινόμενα Μέτρα
προέκυψαν επίσης από διαδικασία
Ανά Πυλώνα
διαβούλευσης που πραγματοποιήθηκε από τις

Στους Πίνακες 12.1-12.3 καταγράφονται μια αρμόδιες υπηρεσίες.

σειρά από προτεινόμενα προς υλοποίηση Όλα τα μέτρα συμφωνήθηκαν με τη ΓΔ ΕΠΣΑ

μέτρα. στο πλαίσιο ένταξης Σχεδίων στα

Τα πλείστα από αυτά έχουν αναδειχθεί μέσα Διαρθρωτικά Ταμεία της επόμενης

από τη δημόσια διαβούλευση ή/και την προγραμματικής περιόδου. Στη συνέχεια

επισκόπηση καλών πρακτικών από άλλες προωθήθηκαν στην Ομάδα Μελέτης και

χώρες. εντάχθηκαν στους κατάλληλους Πυλώνες

Πολιτικής.
Τα μέτρα διακρίνονται:
Μια σειρά από μέτρα (κυρίως θεσμικού
(α) σε αυτά για τα οποία έχει γίνει η
χαρακτήρα) απαιτούν περαιτέρω επεξεργασία
απαραίτητη επεξεργασία και
και εξειδίκευση, που ξεφεύγουν από το
εντάσσονται στο Σχέδιο Δράσης και θα
πλαίσιο της παρούσας μελέτης. Ως εκ τούτου
τύχουν άμεσης εφαρμογής και
θα πρέπει να ποωθηθούν ανάλογα από τις
αρμόδιες αρχές και φορείς.

-327-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ Ι «Έξυπνη Ανάπτυξη»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

Ι.1. Συμπράξεις ‘Ερευνας και Καινοτομίας

Έργα μεγάλου βεληνεκούς, διατομεακού και

διεπιστημονικού χαρακτήρα,
 σύνθετες κοινοπραξίες, που θα επιδιώκουν την
υλοποίηση ολοκληρωμένου πλαισίου στρατηγικής Προτείνεται το σχετικό
πρόγραμμα
1 ΕΤΑΚ στους Τομείς Προτεραιότητας,
 προώθηση ολιστικών, ολοκληρωμένων, σύνθετων ® ® «Ολοκληρωμένα
και πολύ - παραμετρικών λύσεων που θα Έργα» - ΙΠΕ
ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα των τομέων
προτεραιότητας
 ενθάρρυνση εμπλοκής τελικών

Συστάδες Επιχειρήσεων
 προώθηση της συνένωσης / σύμπραξης δυνάμεων Προτείνεται το σχετικό
υπό μορφή clusters για αντιμετώπιση κοινών πρόγραμμα
2

προκλήσεων και ευκαιριών
δικτύωση, ανταλλαγή εμπειρογνωμοσύνης και
® ® «Δημιουργία
Συστάδων
αξιοποίηση κοινής υποδομής Επιχειρήσεων»- ΥπΕΒΤ
 επίτευξη κρίσιμης μάζας και ενεργοποίηση
ολόκληρης της αλυσίδας αξίας

Ι.2. Υποδομές

Δημιουργία νέων ερευνητικών υποδομών και

μονάδων ΕΤΑΚ: Προτείνεται το σχετικό
πρόγραμμα «Νέες
1 

υλοποίηση έρευνας υψηλού επιπέδου αιχμής,
τομείς προτεραιότητας S3Cy ® ® Στρατηγικές Μονάδες
 νέοι επιστήμονες – ερευνητές με διεθνείς Υποδομής» - ΙΠΕ
διακρίσεις στο αντικείμενό τους

Κάλυψη μέσα από νέα

Αναβάθμιση και διατήρηση υφιστάμενων έργα στα οποία
ερευνητικών υποδομών: αξιοποιούνται οι
υφιστάμενες υποδομές ή
2  έμφαση στις μεγάλες επενδύσεις που έχουν ® την αξιοποίηση του
πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια όπως τα προτεινόμενου μέτρου
Στρατηγικά Έργα Υποδομής για «Συμπληρωματική
Χορηγία»

Δημιουργία συνθηκών ανοικτής πρόσβασης στις

ερευνητικές υποδομές:
 βελτίωση του βαθμού αξιοποίησης υφιστάμενων Προτείνεται η
υποδομών μέσω της πρόσβασης από ερευνητές ενσωμάτωση γενικού
3 άλλων φορέων και επιχειρήσεις ® κανόνα για όλα τα
 υποχρεωτική για υποδομές που δημιουργούνται προγράμματα
με δημόσια χρηματοδότηση
 υιοθέτηση ενιαίου πλαισίου κανονισμών
πρόσβασης

Πίν. 12.1α Πρόσβαση σε υποδομές εξωτερικού:

Πίνακας με τα  στο πλαίσιο συγκεκριμένων έργων και Κάλυψη μέσα από τη
Προτεινόμενα
Μέτρα για τον
4 δραστηριοτήτων ® συμμετοχή σε νέα έργα
 υποδομές υψηλού επίπεδου που δεν υπάρχουν (επιλέξιμη δαπάνη)
Πυλώνα Ι. στην Κύπρο
-328-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΠΥΛΩΝΑΣ Ι «Έξυπνη Ανάπτυξη»
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

Ι.3 Συμμετοχή Επιχειρήσεων

Δραστηριοτήτες ΕΤΑΚ σε Επιχειρήσεις

 Ανάπτυξη Νέων Καινοτόμων Προϊόντων και
Υπηρεσιών Προτείνεται το σχετικό
πρόγραμμα «Έρευνα
1
 Οικο-Καινοτομία ® ® και Καινοτομία στις
Επιχειρήσεις» - ΙΠΕ
 Νέες Εφαρμογές Γενικών Τεχνολογιών Εφαρμογής
(Key Enabling Technologies) σε επιχειρηματικές
δραστηριότητες

Επιχειρηματική Καινοτομία
 ενίσχυσης της επένδυσης σε καινοτομία για
ανάπτυξη προϊόντων / υπηρεσιών και διεργασιών Προτείνεται το σχετικό
από επιχειρήσεις πρόγραμμα «Ενίσχυση
2 ® ® Επιχειρηματικής
 μεταφοράς τεχνολογίας
Καινοτομίας» - ΥπΕΒΤ
 πιλοτικών γραμμών
 ενεργειών έγκαιρης επικύρωσης προϊόντων

Εφαρμογές σε Υπολογιστικό Σύννεφο από ΜμΕ

 αύξηση αριθμού ΜμΕ που ενσωματώνουν ΤΠΕ σε Προτείνεται το σχετικό
όλα τα επίπεδα της λειτουργίας τους πρόγραμμα «Χρήση
Εφαρμογών
3  αύξηση χρήσης εφαρμογών υπολογιστικού
σύννεφου από ΜμΕ.
® ® λογισμικού σε
υπολογιστικό σύννεφο
 ανάπτυξη εφαρμογών υπολογιστικού σύννεφου από ΜμΕ» - ΥπΕΒΤ
από κυπριακές επιχειρήσεις πληροφορικής για τη
διεθνή αγορά

Συνεργασία στο τομέα Γεωργίας - Τροφίμων

 προώθηση έρευνας και καινοτομίας -
εφαρμοσμένη έρευνα για βελτίωση
ανταγωνιστικότητας προϊόντων καθώς και
άμβλυνση προβλημάτων κλιματικής αλλαγής
Προτείνεται το σχετικό
 διερεύνηση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών
πρόγραμμα
4 τοπικών/παραδοσιακών προϊόντων ® ® «Συνεργασία» του Υπ.
 δημιουργία νέων συστημάτων ποιότητας που ΓΦΠΠ
σχετίζονται με γεωργικές δραστηριότητες και
συστήματα γεωργίας από τα οποία παράγονται Πίν. 12.1β.
προϊόντα υψηλής ποιότητας. Πίνακας με τα
Προτεινόμενα
 ανάπτυξη βραχειών αλυσίδων εφοδιασμού και Μέτρα για τον
τοπικών αγορών. Πυλώνα Ι.
-329-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ Ι «Έξυπνη Ανάπτυξη»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

Ι.4 Εξωστρέφεια – Ανοικτοί Ορίζοντες

Στοχευμένη Διεθνής Συνεργασία

 διεύρυνση του ρόλου και αναβάθμιση των
υφιστάμενων διακρατικών συμφωνιών
Προτείνεται το σχετικό
 ανάπτυξη νέων διακρατικών συνεργασιών με πρόγραμμα
1.
χώρες ειδικού ενδιαφέροντος ® ® «Διακρατικές
 ενεργοποίηση γενικών συμφωνιών – πλαισίων Συνεργασίες» - - ΙΠΕ
συνεργασίας σε θέμα έρευνας και τεχνολογικής
ανάπτυξης με την προώθηση κοινών
προγραμμάτων

Προώθηση Διεθνούς Δικτύωσης και Συνεργασίας

 ανάπτυξη ερευνητικής και τεχνολογικής
συνεργασίας με κορυφαίους σε ευρωπαϊκό και
ερευνητικό επίπεδο οργανισμούς Προτείνονται τα
προγράμματα «Διεθνής
 δημιουργία καναλιών μεταφοράς γνώσης από και Συνεργασία»,
2. προς το εξωτερικό.
® ® «EUREKA Κύπρου» και
η Δράση «Συμμετοχή
 Συμμετοχή κυπριακών επιχειρήσεων σε διεθνής
προγράμματα ΕΤΑΚ σε διεθνές Συνέδριο»
- ΙΠΕ
 Διεθνής Συνεργασία Επιχειρήσεων
 συμμετοχή σε διεθνή συνέδρια / φόρουμ και
άλλες εκδηλώσεις μεταφοράς τεχνολογίας

Συμμετοχή σε Πρωτοβουλίες Κοινού

Προγραμματισμού και Συνεργασίας.
 Ενίσχυση της συμμετοχής της Κύπρου σε Προτείνεται το σχετικό
δραστηριότητες διεθνούς συνεργασίας με στόχο πρόγραμμα
«Ευρωπαϊκές
3. την αντιμετώπιση κοινών προσκλήσεων: ® ® Πρωτοβουλίες –
 Πρωτοβουλίες Κοινού Προγραμματισμού Τοπική Ανάπτυξη» -
ΙΠΕ
 Δίκτυα ERANET
 Άρθρο 185 της Συνθήκης της ΕΕ

Προσέλκυση Διεθνών Επενδύσεων Υψηλής

Τεχνολογίας:
 απορρόφηση προσωπικού υψηλής εξειδίκευσης Πρόκειται για σημαντική
και ειδικότερα νέων επιστημόνων, πρωτοβουλία που
εξαρτάται από πολλές
4.
 ενίσχυση της τεχνολογικής βάσης ® παραμέτρους και
 μεταφορά γνώσης και τεχνολογίας πολιτικές και απαιτεί
περαιτέρω διερεύνηση
 διαθεσιμότητα κεφαλαίων χρηματοδότησης
Πίν. 12.1γ υψηλού ρίσκου.
Πίνακας με τα
Προτεινόμενα Παροχή Κινήτρων για Συμμετοχή Κυπριακών
Μέτρα για τον Φορέων σε Ευρωπαϊκά και Διεθνή Προγράμματα: Καλύπτεται μερικώς από
Πυλώνα Ι. 5.
 συμπληρωματική χορηγία για συμμετοχή στον
® προτεινόμενα μέτρα
στους Πυλώνες ΙΙ και ΙΙΙ.
ΟΡΙΖΟΝΤΑ 2020
-330-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ «Αειφόρο Σύστημα ΕΤΑΚ»
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

ΙΙ.1. Αριστεία

Προτείνεται το σχετικό
πρόγραμμα «Νησίδες
Προώθηση της Επιστημονικής Αριστείας: Αριστείας» - ΙΠΕ
 χρηματοδότηση έργων έρευνας για εφαρμογή Η χρηματοδότηση
πρωτοποριακών ερευνητικών ιδεών σε τομείς
1
αιχμής ® ® επιλαχουσών προτάσεων
του ERC προτείνεται να
 χρηματοδότηση επιλαχουσών προτάσεων εξεταστεί κατά
Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) προτεραιότητα στην
περίπτωση διάθεσης
πρόσθετων πόρων.

Υποστήριξη της Πρωτοποριακής Κοινωνικής

Καινοτομίας: Προτείνεται το σχετικό
2  ανάπτυξη νέων καινοτόμων προϊόντων και ® ® πρόγραμμα «Κοινωνική
υπηρεσιών για το κοινό και ειδικές ομάδες του Καινοτομία» - ΙΠΕ
πληθυσμού.

ΙΙ.2. Ανθρώπινο Δυναμικό

Δημιουργία κρίσιμης μάζας ερευνητών σε τομείς

επιστημονικής αιχμής:
 δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας υψηλής
εξειδίκευσης για εργοδότηση ερευνητών και Προτείνεται το σχετικό
1 ειδικότερα νέων και ανέργων επιστημόνων ® ® πρόγραμμα
 αξιοποίηση, ενίσχυση και κινητικότητα του «ΔΙΔΑΚΤΩΡ»
ανθρώπινου δυναμικού
 αύξηση κατόχων διδακτορικού τίτλου και
επιστημόνων με μεταδιδακτορική εμπειρία

Υποστήριξη της εργοδότησης προσωπικού υψηλής Η απασχόληση νέων

εξειδίκευσης από επιχειρήσεις μέσα από την: ερευνητών σε
 απασχόληση νέων ερευνητών σε έργα ΕΤΑΚ επιχειρήσεις θα είναι
2
 μετακίνηση ακαδημαϊκών σε επιχειρήσεις κατά τη ® οριζόντια δυνατότητα σε
σαββατική τους άδεια όλα τα προγράμματα του
 πρακτική εξάσκηση φοιτητών σε επιχειρήσεις Σχεδίου Δράσης.

Προσέλκυση υψηλού επιπέδου καταρτισμένου Προτείνεται το σχετικό

προσωπικού από το εξωτερικό: πρόγραμμα «Νέοι – 2η
 κίνητρα για εργοδότηση υψηλού επιπέδου Ευκαιρία».
ερευνητών σε πανεπιστήμια και ερευνητικά
3
κέντρα, και ® ® Σχετικό κίνητρο δίνεται
μέσα από το μέτρο
 προσέλκυση νέων ταλαντούχων ερευνητών «Συμπληρωματική
 επαναπατρισμό και παραμονή Κυπρίων Χορηγία» του Πυλώνα
επιστημόνων. ΙΙΙ.

ΙΙ.3. Επιχειρηματική Αριστεία

1 Ενίσχυση Επιχειρηματικής Αριστείας

 ανάπτυξη προϊόντων / υπηρεσιών και διεργασιών ® ® Προτείνονται τα
προγράμματα Πίν. 12.2α.
από επιχειρήσεις «EUROSTARS Πίνακας με τα
 συμμετοχή κυπριακών επιχειρήσεων σε διεθνή Κύπρου» - ΙΠΕ, Προτεινόμενα
δίκτυα εκπόνησης έργων υψηλής καινοτομίας και «Ενίσχυση Μέτρα για τον
 ενίσχυσης της επένδυσης σε επιχειρηματική Επιχειρηματικής Πυλώνα ΙΙ.
καινοτομία διεθνούς επιπέδου Καινοτομίας» - ΥπΕΒΤ
-331-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ «Εκσυγχρονισμός Συστήματος ΕΤΑΚ»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

ΙΙΙ.1. Θεσμικό Πλαίσιο

Εκπόνηση ευρύτερης αναπτυξιακής στρατηγικής και

τομεακών στρατηγικών:
 αξιοποίηση ειδικών επιτροπών (ΚυΕΣ, δεξαμενές Αποτελεί σημαντική
σκέψεις κα) αναπτυξιακή ανάγκη που
1
 εκπόνηση μελετών προοπτικής διερεύνησης ® ξεπερνά το όρια της
(foresight) παρούσας μελέτης.
 θεσμοθέτηση παρακολούθησης και αξιολόγησης
εφαρμογής αναπτυξιακής πολιτικής
Θεσμοθέτηση Μηχανισμού Παρακολούθησης,
Αξιολόγησης και Ανατροφοδότησης του συστήματος
ΕΤΑΚ, των συντελεστών του και της εφαρμογής της
Στο πλαίσιο της S3Cy
2 πολιτικής ΕΤΑΚ σtη βάση:
 εξωτερικής αξιολόγησης ομοτίμων (peer review)
® ® προτείνεται σχετικός
Μηχανισμός και Δείκτες
 καθορισμένου πλαισίου ποιοτικών και ποσοτικών
δεικτών απόδοσης

Εκπόνηση Ειδικών Μελετών για εκσυγχρονισμό

πλαισίου λειτουργίας των δημόσιων ερευνητικών
φορέων και ειδικότερα των δημόσιων πανεπιστημίων και
των ιδιωτικών ερευνητικών κέντρων / ινστιτούτων που
χρηματοδοτούνται από το κράτος σε σχέση με την:
 κυριότητα και διαδικασίες κατοχύρωσης Προτείνεται η εκπόνηση
δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, σχετικών μελετών από
3  ίδρυση και λειτουργία εταιρειών τεχνοβλαστών
(spin-off) ή άλλων νομικών μορφών για την
® ® εξωτερικούς συνεργάτες
- ΙΠΕ
αξιοποίηση αποτελεσμάτων έρευνας
 απασχόληση φοιτητών και συνεργατών,
 συσχέτιση της ανέλιξης του προσωπικού
λαμβάνοντας ανάμεσα σε άλλα την αξιοποίηση
αποτελεσμάτων έρευνας και την προσέλκυση
ιδιωτικών επενδύσεων ΕΤΑΚ.

Συγχρονισμός Εκπαιδευτικού Συστήματος και

Εθνικής Στρατηγικής ΕΤΑΚ:
 προώθηση προγραμμάτων σπουδών – ιδιαίτερα
Απαιτείται ένας ειδικός
4 μεταπτυχιακού επιπέδου – σε συνάφεια με τομείς ® σχεδιασμός για το θέμα.
προτεραιότητας και ανάγκες ανάπτυξης
 εισαγωγή των εννοιών της έρευνας – καινοτομίας
σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης

Αναθεώρηση πλαισίου συμμετοχής τμημάτων του

δημόσιου τομέα σε δραστηριότητες ΕΤΑΚ σε σχέση:
Ενδεχομένως θα πρέπει
 οικονομική διαχείριση εθνικών και ευρωπαϊκών
να αποτελέσει
έργων ΕΤΑΚ
Πίν. 12.2β.
5
 αξιοποίηση και διάχυση αποτελεσμάτων ® αντικείμενο της
ευρύτερης συζήτησης για
Πίνακας με τα  συνεργασία με ιδιωτικό τομέα εκσυγχρονισμό της
Προτεινόμενα δημόσιας υπηρεσίας
 εργοδότηση προσωπικού (σε έκτακτη βάση)
Μέτρα για τον
Πυλώνα ΙΙ.  αναγνώριση ερευνητικού έργου
-332-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ «Εκσυγχρονισμός Συστήματος ΕΤΑΚ»
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

ΙΙΙ.2. Μηχανισμοί Υποστήριξης

Ανάπτυξη Μηχανισμού Υποστήριξης Μεταφοράς

Γνώσης και Τεχνολογίας μέσω της:
Προτείνεται η ανάπτυξη
 συγκρότησης Συστήματος Μεταφοράς
κεντρικού Συστήματος
Τεχνολογίας
Μεταφοράς
1
 αξιοποίηση ενδιάμεσων φορέων και Κέντρων ® ® Τεχνολογίας και το
Διαμεσολάβησης Πανεπιστημίων μέτρο «Κουπόνια
 κουπονιών καινοτομίας για ενθάρρυνση της Καινοτομίας» – ΙΠΕ
συνεργασία επιχειρήσεων με ερευνητικού φορείς
για μεταφορά τεχνολογίας και γνώσης

Υποστήριξη Πλαισίου Προστασίας Διανοητικής

ιδιοκτησίας σε σχέση με:
 εφαρμογή κινήτρων για προστασία δικαιωμάτων
διανοητικής ιδιοκτησίας (διπλώματα Προτείνεται το σχετικό
ευρεσιτεχνίας, βιομηχανικά σχέδια, εμπορικά πρόγραμμα
σήματα κοκ), «ΕΥΡΕΣΥΤΕΧΝΙΑ», ενώ
2
 ανάπτυξη εξειδικευμένων συμβουλευτικών
® ® βρίσκονται σε εξέλιξη
υπηρεσιών – ιδιαίτερα νομικών - από τον ιδιωτικό σχετική πρωτοβουλία -
τομέα, σε θέματα προστασίας και αξιοποίησης ΙΠΕ
διανοητικής ιδιοκτησίας,
 δημιουργία πλαισίου κανόνων σε πανεπιστήμια και
ερευνητικούς φορείς

Στήριξη Επιχειρηματικής Καινοτομίας:

 δημιουργία δομής συνεργασίας μεταξύ των ΜμΕ Προτείνονται τα
και παραγωγικών δικτύων πρόγραμματα «Κέντρα
Επιχειρηματικής
3  δημιουργία κτιριακών εγκαταστάσεων, υποδομών
στήριξης επιχειρηματικής καινοτομίας
® ® Καινοτομίας» και –
«Πακέτα
 πακέτα Καινοτομίας για προσέλκυση επενδυτικών Καινοτομίας»- ΥπΕΒΤ
κεφαλαίων σε ΜμΕ, προώθηση καινοτομίας από
και εξασφάλιση πιστοποίησης για προϊόντα

Ενίσχυση δεξιοτήτων σε θέματα επιχειρηματικής

καινοτομίας
Προτείνεται το σχετικό
 δημιουργία νέων ή ένταξη σε νεοσύστατες
4
επιχειρήσεις καινοτομίας ® ® πρόγραμμα «Οικίες
Καινοτομίας» - - ΥπΕΒΤ
 ανάπτυξη πρωτοτύπου
 σύνδεση πανεπιστημίου – επιχειρήσεων.

Ανάπτυξη Ψηφιακού Χάρτη ΕΤΑΚ Κύπρου:

 πλατφόρμα αναζήτησης συνεργατών και διάχυσης Πίν. 12.3α.
ερευνητικών αποτελεσμάτων τόσο σε εγχώριο, και Προτείνεται η ανάπτυξη Πίνακας με τα
διεθνές επίπεδο, Χάρτη αξιοποιώντας Προτεινόμενα
5
 προβολή πανεπιστημίων, ερευνητικών φορέων, ® ® σχετική προεργασία που Μέτρα για τον
καινοτόμων επιχειρήσεων και ερευνητών, έγινε στο πλαίσιο της Πυλώνα ΙΙΙ.
μελέτης S3Cy – ΙΠΕ
 λήψη αποφάσεων που χρήζουν γνώσης για τα
δεδομένα των υφιστάμενων υποδομών και των
-333-

δυνατοτήτων τους.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ «Εκσυγχρονισμός Συστήματος ΕΤΑΚ»

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΔΡΑΣΗΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΓΕΝΙΚΗ
Α/Α ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΡΟ ΑΝΑ ΑΞΟΝΑ ΣΧΟΛΙΑ

ΙΙΙ.3 Χρηματοδότηση

Πρόσβαση σε Πηγές Χρηματοδότησης Υψηλού

Κινδύνου:
Προτείνεται η εκπόνηση
 ανάπτυξη μηχανισμών εντοπισμού επενδυτών και
1 πηγών χρηματοδότησης, ® ® σχετικής μελέτης από
εξωτερικούς συνεργάτες
 ανάπτυξη εγχώριου συστήματος κεφαλαίων - ΙΠΕ
υψηλού κινδύνου (Ταμεία, Business Angels κα)
 αξιοποίηση ευρωπαϊκών και διεθνών εργαλείων

Προτείνεται το
πρόγραμμα
2 Εμπορική Αξιοποίηση Ερευνητικών Αποτελεσμάτων
από δημόσιους ερευνητικούς φορείς ® ® «Εναλλακτικές
Μορφές Χρηματοδό-
τησης»- ΙΠΕ

Φορολογικά Κίνητρα ΕΤΑΚ Προτείνεται η εκπόνηση

3  υιοθέτηση φορολογικών κινήτρων για αύξηση
ιδιωτικών επενδύσεων και μεγαλύτερη συμμετοχή
® ® σχετικής μελέτης από
εξωτερικούς συνεργάτες
επιχειρήσεων σε δραστηριότητες ΕΤΑΚ - ΙΠΕ

Δημόσια (μη ανταγωνιστική) Χρηματοδότησης ΕΤΑΚ:

 διασύνδεση δημόσιας χορηγίας για ΕΤΑΚ στη βάση
απόδοσης, αριστείας, αξιοποίησης. Προτείνεται το
πρόγραμμα
4  Συμπληρωματική Χορηγία (Matching Fund) που
να συνδέεται με επιτυχίες στον ΟΡΙΖΟΝΤΑ 2020.
® ® «Συμπληρωματική
 πολυετής οικονομικός σχεδιασμός δημόσιων Χορηγία» - ΙΠΕ
πανεπιστημίων και ερευνητικών κέντρων.
 πολυετής σχεδιασμός προγραμμάτων ΕΤΑΚ

Θεσμοθέτηση Πλαισίου δημόσιων συμβάσεων

5  προμήθειας καινοτόμων προϊόντων και ®
υπηρεσιών

ΙΙΙ.4 Κουλτούρα ΕΤΑΚ

Καλλιέργεια Κουλτούρας ΕΤΑΚ σε όλα τα επίπεδα

1
του εκπαιδευτικού συστήματος ®
Καινοτομική Κουλτούρα στις Επιχειρήσεις σε σχέση
με σημασία:
 επένδυσης σε ΕΤΑΚ
2  επιχειρηματικής συνεργασίας σε κάθετη και ® Προτείνεται η συνέχεια
οριζόντια βάση, πρωτοβουλιών
 διασύνδεσης με πανεπιστήμια και ερευνητικά (διαγωνισμοί, βραβεία,
κέντρα. εκδηλώσεις κοκ) που
έχουν θεσπιστεί τα
Κουλτούρα Συνεργασίας και Διασύνδεσης: τελευταία χρόνια και ο
3  πανεπιστημίων – ερευνητικών κέντρων –
επιχειρήσεων - φορείς τετραπλού έλικα
® εμπλουτισμός με δράσεις
που να διευρύνουν το
Πίν. 12.3β.  δημόσιου με ιδιωτικό τομέα πλαίσιο αποδεκτών και
Πίνακας με τα στόχων.
Προτεινόμενα Ευαισθητοποίηση Κοινής Γνώμης σε σχέση με
Μέτρα για τον ΕΤΑΚ. Ιδιαίτερη έμφαση σε:
Πυλώνα ΙΙΙ.
4 

τελικούς χρήστες αποτελεσμάτων καινοτομίας
δημόσια υπηρεσία,
®
 πολιτική ηγεσία,
 νεολαία.
-334-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Κατανομή Χρηματοδότησης προϋπολογισμού για έργα ΕΤΑΚ και το 70% ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
του συνολικού προϋπολογισμού. ΕΞΥΠΝΗΣ
Σε ότι αφορά στην κατανομή των πόρων
Στην παρούσα φάση και στο επίπεδο ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
στους τρεις Πυλώνες Πολιτικής, η Ομάδα
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Μελέτης προτείνει όπως τηρηθεί μια αναλογία στρατηγικής κρίνεται ότι οποιαδήποτε

55% - 30% - 15% για τον Πυλώνα Ι, ΙΙ και προσπάθεια περαιτέρω εστίασης σε θεματικά

ΙΙΙ αντίστοιχα. Η αναλογία αυτή εκφράζει την αντικείμενα και αντίστοιχης κατανομής του

πρόθεση για συγκέντρωση πόρων στα μέτρα προϋπολογισμού δεν θα ήταν δόκιμη. Προς

που εκφράζουν με μεγαλύτερη ένταση την τούτο, αναμένεται ότι η περαιτέρω εστίαση θα

ιδέα της κάθετης επιλογής προτεραιοτήτων. πραγματοποιηθεί στο στάδιο λεπτομερούς

Έτσι, οι πλείστοι διαθέσιμοι πόροι προτείνεται
να συγκεντρωθούν σε ένα περιορισμένο
αριθμό τομέων / υποτομέων που από τη
μελέτη διαφάνηκε ότι είναι πολύ σημαντικοί
για την ανάπτυξη και την επιτυχή στόχευση
σε θετική προστιθέμενη αξία.
Κατ’ επέκταση η διαδικασία σχεδιασμού των
Μέτρων που προτείνονται στο Σχέδιο Δράσης
3
της S Cy για την ανάπτυξη της έρευνας και
καινοτομίας επικεντρώνεται στις προτεραιό-
τητες της Στρατηγικής και ιδιαίτερα στις
θεματικές προτεραιότητες.
Έτσι, από τα 116,5 εκ Ευρώ που προορίζονται
για την εκπόνηση έργων έρευνας
καινοτομίας το 65% (75,6 εκ
κατανέμονται στον Πυλώνα Ι, όπου όλα τα
μέτρα και προγράμματα αφορούν μόνο στους
τομείς προτεραιότητας.
Επιπρόσθετα, πρέπει να γίνει σαφές ότι έργα
με θεματικό αντικείμενο στους
προτεραιότητας αναμένεται να απορροφή-
σουν ένα σημαντικό ποσοστό από τα περίπου
40,9 εκ. Ευρώ του Πυλώνα ΙΙ, ο οποίος έχει
πιο οριζόντιο χαρακτήρα και επικεντρώνεται
σε μέτρα προώθησης της αριστείας, των νέων
ερευνητών και των καινοτόμων επιχειρή-
σεων. Προφανώς, νοείται ότι πολλές από τις
δράσεις και μέτρα του Πυλώνα
αφορούν στον εκσυγχρονισμό
συστήματος ΕΤΑΚ, θα αφορούν και πάλι
στους τομείς προτεραιότητας.
Γενικά εκτιμάται ότι τα έργα στους τομείς
προτεραιότητας θα απορροφήσουν περίπου
95 εκ. Ευρώ, που αποτελούν το 80% του
σχεδιασμού των προγραμμάτων. Η εστίαση
αυτή είναι εξαιρετικά σημαντική στα
προγράμματα με μεγαλύτερο προϋπολογισμό
και έργα μεγαλύτερου βεληνεκούς, όπως για
παράδειγμα στα «Ολοκληρωμένα Έργα» και
«Νέες Στρατηγικές Υποδομές», με προϋπο-
λογισμούς που ανέρχονται σε 20 και 11,2 εκ
Ευρώ αντίστοιχα. Για τα προγράμματα του
Άξονα Ι που αφορούν σε έργα με μικρότερο
προϋπολογισμό (≈ 0,25 εκ. Ευρώ),
αναμένεται ότι θα καθορίζονται σε γενικό
πλαίσιο οι τομείς προτεραιότητας της S3Cy.
Βέβαια, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι όλα
τα έργα θα επιλεγούν μέσα από ανταγωνι-
και στική διαδικασία και μετά από επιστημονική
Ευρώ) αξιολόγηση των προτάσεων, που θα διασφα-
λίσει την ποιότητα και την προστιθέμενη αξία
των έργων που θα επιλεγούν για υποστήριξη.
Η ετήσια ενδεικτική κατανομή του
προϋπολογισμού ανά Πρόγραμμα και Μέτρο
τομείς του Σχεδίου Δράσης παρουσιάζεται στον
Πίνακα 12.2 πιο κάτω.
Η S3Cy αναγνωρίζει ότι το κόστος της έρευ-
νας αιχμής και η αξιοποίηση της σύγχρονης
τεχνολογίας είναι συχνά υψηλό. Προς τούτο,
προσβλέπει στην λήψη αποφάσεων που να
οδηγούν σε πιο ουσιώδεις επενδύσεις που να
αφορούν στη διατήρηση και την ενίσχυση της
ΙΙΙ που
ερευνητικής βάσης, όπως επίσης και σε μια
του
διαχρονική πολιτική που να αναγνωρίζει τη
σημασία συνεχούς χρηματοδότησης τόσο
της αριστείας όσο και της πρωτοποριακής
εφαρμοσμένης έρευνας.
-335-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Annual Budget Allocation of the S3Cy Action Plan for the period 2015-2022.
National National
TOTAL 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 ERDF Funds 1* Funds 2**

Ι. PILLAR ''SMART GROWTH'' 74.100.000 145.000 13.137.500 11.571.500 15.688.500 15.110.500 11.765.000 5.352.000 1.330.000 51.935.000 9.165.000 13.000.000

Research and Innovation Partnerships 23.000.000 0 4.900.000 2.100.000 6.400.000 5.000.000 3.400.000 1.200.000 0 19.550.000 3.450.000 0
I.1 Intagrated Projects 20.000.000 0 4.900.000 2.100.000 4.900.000 3.500.000 3.400.000 1.200.000 0 17.000.000 3.000.000
I.2 Establishment of Clusters 3.000.000 0 0 0 1.500.000 1.500.000 0 0 0 2.550.000 450.000
Infrastructures 11.200.000 0 0 2.625.000 1.295.000 2.625.000 2.045.000 1.870.000 740.000 9.520.000 1.680.000 0
I.3 New Strategic Infrastructure Units 11.200.000 0 0 2.625.000 1.295.000 2.625.000 2.045.000 1.870.000 740.000 9.520.000 1.680.000
Participation of Enterprises 26.760.000 130.000 6.707.500 5.526.500 4.773.500 4.585.500 3.795.000 932.000 310.000 22.746.000 4.014.000 0
1.4 Research and Innovation in Enterprises 9.300.000 0 1.627.500 976.500 2.743.500 2.185.500 1.395.000 372.000 0 7.905.000 1.395.000
1.5 Enhancing Entrepreneurial Innovation – A 13.960.000 0 4.770.000 4.040.000 1.470.000 1.840.000 1.840.000 0 0 11.866.000 2.094.000
1.6 Exploitation... in Cloud Computing by SMEs 1.200.000 0 0 200.000 250.000 250.000 250.000 250.000 0 1.020.000 180.000
1.7 RTDI Cooperation in Agriculture 2.300.000 130.000 310.000 310.000 310.000 310.000 310.000 310.000 310.000 1.955.000 345.000
Extroversion – Open Horizons 13.140.000 15.000 1.530.000 1.320.000 3.220.000 2.900.000 2.525.000 1.350.000 280.000 119.000 21.000 13.000.000
I.8 Bilateral Collaboration 1.600.000 0 175.000 105.000 400.000 340.000 285.000 235.000 60.000 1.600.000
I.9 International Cooperation – Dual Targeting 1.200.000 0 140.000 0 320.000 80.000 320.000 260.000 80.000 1.200.000
I.10 EUREKA Cyprus 1.200.000 0 140.000 140.000 180.000 400.000 80.000 180.000 80.000 1.200.000
I.11 European Initiatives – Regional Development 9.000.000 0 1.050.000 1.050.000 2.295.000 2.055.000 1.815.000 675.000 60.000 9.000.000
I.12 Participation in International Conferences 140.000 15.000 25.000 25.000 25.000 25.000 25.000 0 0 119.000 21.000

II. PILLAR “SUNSTAINABLE RTDI SYSTEM” 40.940.000 0 7.295.000 4.085.000 9.610.000 9.490.000 4.810.000 4.025.000 1.625.000 12.274.000 2.166.000 26.500.000

Excellence 20.000.000 0 3.500.000 2.100.000 4.850.000 5.750.000 1.650.000 1.550.000 600.000 0 0 20.000.000
II.1 Excellence Hubs 17.000.000 0 2.800.000 2.100.000 3.600.000 5.350.000 1.200.000 1.350.000 600.000 17.000.000
II.2 Social Innovation 3.000.000 0 700.000 0 1.250.000 400.000 450.000 200.000 0 3.000.000
New Researchers–New Ideas–New opportunities 13.400.000 0 1.890.000 350.000 3.830.000 2.580.000 2.000.000 2.150.000 600.000 7.990.000 1.410.000 4.000.000
II.3 DIDAKTOR 9.400.000 0 1.540.000 0 3.030.000 1.580.000 1.350.000 1.500.000 400.000 7.990.000 1.410.000
II.4 New Researchers – 2nd Chance 4.000.000 0 350.000 350.000 800.000 1.000.000 650.000 650.000 200.000 4.000.000
Entrepreneurial Excellence 7.540.000 0 1.905.000 1.635.000 930.000 1.160.000 1.160.000 325.000 425.000 4.284.000 756.000 2.500.000
II.5 EUROSTARS Cyprus 2.500.000 0 175.000 175.000 400.000 500.000 500.000 325.000 425.000 2.500.000
II.6 Enhancing Entrepreneurial Innovation - B 5.040.000 0 1.730.000 1.460.000 530.000 660.000 660.000 0 0 4.284.000 756.000

III. PILLAR “MODERNISING THE RTDI SYSTEM” 24.410.000 470.000 2.010.000 2.980.000 5.860.000 5.970.000 3.870.000 1.950.000 1.300.000 18.037.000 3.183.000 3.190.000

Support Mechanisms 20.670.000 340.000 1.260.000 2.180.000 5.180.000 5.280.000 3.180.000 1.950.000 1.300.000 17.561.000 3.099.000 10.000
III.1 Technology Transfer System 1.500.000 50.000 250.000 300.000 300.000 300.000 300.000 0 0 1.275.000 225.000
III.2 Innovation Vouchers 260.000 10.000 50.000 50.000 50.000 50.000 50.000 0 0 221.000 39.000
III.3 Patenting 400.000 20.000 60.000 80.000 80.000 80.000 80.000 0 0 340.000 60.000
III.4 Entrepreneurial Innovation Centre 5.300.000 0 0 0 2.500.000 2.500.000 300.000 0 0 4.505.000 795.000
III.5 Innovation Packages 4.000.000 0 0 500.000 1.000.000 1.000.000 1.000.000 500.000 0 3.400.000 600.000
III.6 Innovation Habitats 1.200.000 0 0 250.000 250.000 250.000 250.000 200.000 0 1.020.000 180.000
III.7 Digital Mapping of the Cypriot RTDI Network 10.000 10.000 0 0 0 0 0 0 0 10.000
III.8 Liaison Offices*** 8.000.000 250.000 900.000 1.000.000 1.000.000 1.100.000 1.200.000 1.250.000 1.300.000 6.800.000 1.200.000

Πίν. 12.2
Alternative Forms of Funding 3.240.000 50.000 670.000 720.000 600.000 600.000 600.000 0 0 476.000 84.000 2.680.000

Πίνακας με την III.9 Commercial Exploitation of Research Results 560.000 0 70.000 190.000 100.000 100.000 100.000 0 0 476.000 84.000
ενδεικτική ετήσια III.10 Matching Funds 2.500.000 0 500.000 500.000 500.000 500.000 500.000 0 0 2.500.000
κατανομή του III.11 Studies for RTDI Modernisation 180.000 50.000 100.000 30.000 0 0 0 0 0 180.000
προϋπολογισμού RTDI Culture 500.000 80.000 80.000 80.000 80.000 90.000 90.000 0 0 0 0 500.000
ανά Πρόγραμμα
III.12 Nurturing an RTDI Culture 500.000 80.000 80.000 80.000 80.000 90.000 90.000 0 0 500.000
και Μέτρο του
Σχεδίου Δράσης ACTION PLAN TOTAL 139.450.000 615.000 22.442.500 18.636.500 31.158.500 30.570.500 20.445.000 11.327.000 4.255.000 82.246.000 14.514.000 42.690.000

* National contribution for Programmes/Actions funded by the European Regional Development Fund
-336-

** Programmes/Actions exclusively funded by national funds

*** Funded by the European Social Fund (ESF)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΣΧΕΔΙΟ ΔΡΑΣΗΣ

1
-337-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 13. ΣΧΕΔΙΟ
ΔΡΑΣΗΣ
-338-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Ο βασικός μηχανισμός λειτουργίας της Μια συχνή πρακτική είναι η παροχή
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ελεύθερης αγοράς προβλέπει ότι η ζήτηση και φορολογικών κινήτρων για την ανάπτυξη
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
η προσφορά καθορίζουν την επιθυμητή τιμή δραστηριοτήτων σε μια σειρά θεμάτων
προϊόντων και υπηρεσιών και οποιαδήποτε (έρευνα & ανάπτυξη, αξιοποίηση νέων
κρατική παρέμβαση δεν κρίνεται απαραίτητη. τεχνολογιών, ανάπτυξη νέων προϊόντων) που
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις οπού ο αφορούν γενικά στην καινοτομία. Η πρακτική
μηχανισμός αυτός δεν λειτουργεί ικανοποιητι- αυτή θεωρείται αναγκαία ιδιαίτερα όσον
κά. Συγκεκριμένα η αγορά συχνά παρουσιά- αφορά νέες τεχνολογίες και επιχειρηματικές
ζεται αδύναμη να εκτιμήσει σωστά την δραστηριότητες, ούτως ώστε να δοθεί χρόνος
οικονομική αξία νέων τεχνολογιών, καινοτο- σε αυτές να αποδείξουν την αξία τους και να
μιών, πόρων, επιχειρήσεων και επιχειρηματι- πείσουν την αγορά.
κών δραστηριοτήτων.
Βέβαια η φορολογία μπορεί να χρησιμο-
Αυτό έγκειται στην αβεβαιότητα η οποία ποιηθεί και προς την αντίθετη κατεύθυνση.
πάντα συνοδεύει αλλαγές σε υφιστάμενες και Είναι κατανοητό ότι μία επιχείρηση αποφεύγει
αποδεδειγμένες πρακτικές. Η διεξαγωγή τη χρήση διαδικασιών ή τεχνολογιών οι
έρευνας σε επίπεδο επιχείρησης με στόχο την οποίες πιθανόν να αυξάνουν τα κόστη της
ανάπτυξη νέων προϊόντων, τεχνολογιών, παρά το γεγονός ότι οι διαδικασίες / τεχνο-
διαδικασιών συνεπάγεται τη χρήση πόρων λογίες αυτές είναι πιο φιλικές προς το
από την επιχείρηση, αλλά μπορεί να μην περιβάλλον.
οδηγήσει στα επιθυμητά αποτελέσματα. Νέες
Πολλές φορές το ύψος των επενδύσεων για
επιχειρηματικές δραστηριότητες μπορεί επί-
να μπορέσει η επιχείρηση να προχωρήσει
σης να μην βρουν την αναμενόμενη αντα-
προς αυτή την κατεύθυνση είναι αποτρεπτικό.
πόκριση στην αγορά.
Παρεμβάσεις σε αυτές τις περιπτώσεις
Οι κίνδυνοι αυτοί συχνά περιορίζουν ή γίνονται με στόχο να ανατραπεί η υφιστάμενη
αποτρέπουν πρωτοβουλίες και σχέση μεταξύ κόστους - ωφέλειας, όπως
δραστηριότητες οι οποίες θα μπορούσαν να βέβαια αυτό εκτιμάται από τον επιχειρηματία.
οδηγήσουν σε θετικά αποτελέσματα για την Δηλαδή, η αύξηση του κόστους λειτουργίας
επιχείρηση, αλλά και για την οικονομία και με την υφιστάμενη τεχνολογία μέσω συγκε-
κοινωνία γενικότερα. Για παράδειγμα, πολλές κριμένης φορολογίας (ρύπανσης του περι-
φορές το κόστος υιοθέτησης πρακτικών βάλλοντος) ή τη μερική χρηματοδότηση νέων
φιλικών προς το περιβάλλον είναι απαγο- πιο φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών.
ρευτικό ή δεν επιφέρει τα ανάλογα οικονο-
Η παροχή χορηγιών χρησιμοποιείται ευρέως
μικά αποτελέσματα που να δικαιολογούν και
σε ένα μεγάλο φάσμα από δραστηριότητες,
να επιτρέπουν στην επιχείρηση την απόσβεση
όπως για σκοπούς έρευνας και ανάπτυξης,
της αρχικής δαπάνης.
εκπαίδευσης υφιστάμενου προσωπικού ή
Με βάση τις πιο πάνω αδυναμίες κρίνεται πρόσληψης προσοντούχου επιστημονικού
σκόπιμη η παρέμβαση του κράτους με στόχο προσωπικού, αγορά εξοπλισμού, ανάπτυξης
την ανάληψη πρωτοβουλιών προς την επαφών και συνεργασιών με άλλους φορείς.
επιθυμητή κατεύθυνση. Παραδοσιακά οι Ο στόχος όπως έχει ήδη αναφερθεί είναι να
κυβερνήσεις αξιοποιούν εργαλεία όπως αυξηθούν οι διαθέσιμοι πόροι και να δοθεί η
φορολογικές απαλλαγές και χορηγίες τα ευκαιρία ιδιαίτερα σε μικρές επιχειρήσεις να
οποία λειτουργούν αυξητικά όσον αφορά αναπτύξουν δραστηριότητες που προωθούν
στους οικονομικούς πόρους που οι την καινοτομία και την περαιτέρω οικονομική
-339-

επιχειρήσεις έχουν στην διάθεση τους. ανάπτυξη. Βέβαια, από μόνες τους οι

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 «οικονομικές» παρεμβάσεις (χορηγίες, φορο- στο πλαίσιο των στόχων, επιδιώξεων και
λογικά κίνητρα) δεν επιλύουν το πρόβλημα. προτεραιοτήτων της S3Cy και κατανέμονται
Η παρέμβαση θα πρέπει επίσης να στοχεύσει στους τρείς Πυλώνες.
στη δημιουργία καινοτομικής παιδείας και
Στους Πίνακες 13.1-13.3 φαίνονται τα μέτρα,
στην ανάπτυξη ευρύτερου καινοτομικού
ο ενδεικτικός προϋπολογισμός και η πηγή
περιβάλλοντος στο οποίο θα λειτουργούν οι
προέλευσής του.
επιχειρήσεις, αλλά και τα πανεπιστήμια και
ερευνητικά κέντρα. Νοείται βέβαια, ότι τα αναλυτικά κείμενα των
Προκηρύξεων και Προσκλήσεων Συμμετοχής
Οι «παραδοσιακές» παρεμβάσεις οι οποίες
για τα επί μέρους μέτρα και προγράμματα του
αποτελούν ουσιαστικά επιβολή της προσέγ-
Σχεδίου Δράσης όπως επίσης και τα κείμενα,
γισης «από πάνω προς τα κάτω» παρουσιά-
έντυπα, νομικά έγγραφα, ηλεκτρονικά
ζουν σημαντικότατες αδυναμίες ιδιαίτερα
εργαλεία, μηχανισμοί κοκ που απαιτούνται
στην εφαρμογή τους σε επίπεδο επιχειρή-
για την ανακοίνωση προκλήσεων υποβολής
σεων. Κάτι που συνήθως παραβλέπεται μέσα
προτάσεων και την υλοποίηση όλων των
από τα παραδοσιακά εργαλεία είναι η
σχετικών διαδικασιών από την παραλαβή
δυνατότητα απορρόφησης αυτών των πόρων
προτάσεων μέχρι την υπογραφή συμβολαίων
από πλευράς των επιχειρήσεων. Η απλή
και την υλοποίηση των έργων θα είναι
παροχή πληροφοριών και η απλή διαχείριση
ευθύνη των φορέων στους οποίους θα
των παρεμβατικών μέτρων δεν οδηγεί
ανατεθεί η υλοποίηση.
πάντοτε στα βέλτιστα αποτελέσματα.
Είναι προφανές ότι αυτά δεν εξαντλούν το
Παράλληλα, οι παρεμβάσεις αυτές προϋπο-
σύνολο των πιθανών μέτρων που μπορούν να
θέτουν πλήρη επίγνωση, από πλευράς
ενταχθούν στην S3Cy. Στην παρούσα φάση
των κρατικών μηχανισμών, της κατά-
προκρίθηκαν αυτά που κρίθηκαν πιο ώριμα
στασης στην αγορά (αδυναμίες, ανάγκες
προς υλοποίηση.
επιχειρήσεων) ούτως ώστε οι παρεμβάσεις
αυτές να γίνονται την κατάλληλη στιγμή και Τέλος, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι στο

στον απαιτούμενο βαθμό. Η απουσία πλαίσιο της S3Cy επιχειρήθηκε μια ωφέλιμη

αμφίδρομης σχέσης και πληροφόρησης ανατροπή του «παραδοσιακού» τρόπου

περιορίζει πολλές φορές την αξιοποίηση και παρέμβασης, αξιοποιώντας στο μέγιστο δυνα-

αποδοτικότητα αυτών των μέτρων. τό βαθμό τη διαδικασία του Συμμετοχικού

Σχεδιασμού και την εμπλοκή σε όλα τα
Το Σχέδιο Δράσης είναι ένα μέσο λεπτομε-
επίπεδα των εκπροσώπων του τετραπλού
ρούς καταγραφής και οργάνωσης των κανό-
έλικα. Παρά ταύτα κρίνεται σημαντικό όπως
νων και εργαλείων που χρειάζονται προκειμέ-
για την εφαρμογή των προτεινόμενων
νου να επιτευχθούν οι στόχοι προτεραιότητας
μέτρων αναπτυχθεί περαιτέρω διάλογος πριν
που έχουν τεθεί. Το Σχέδιο θα πρέπει να
τη φάση εφαρμογής μεταξύ των φορέων που
παρέχει πλήρεις και αξιόπιστες πληροφορίες
θα έχουν την εύθυνη προκήρυξης και
σχετικά με τους στρατηγικούς στόχους, τα
διαχείρισης των μέτρων και όλων των
χρονοδιαγράμματα υλοποίησης, τον προσδιο-
εμπλεκόμενων φορέων (κρατικοί φορείς,
ρισμό των πηγών χρηματοδότησης και την
επιχειρήσεις, ερευνητικά ιδρύματα,
ενδεικτική κατανομή του προϋπολογισμού.
ενδιάμεσοι φορείς κοκ).
Τα προτεινόμενα από την Ομάδα Μελέτης
μέτρα έχουν σχεδιαστεί με βάση τα
αποτελέσματα της μελέτης και εντάσσονται
-340-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ Ι «Έξυπνη Ανάπτυξη» ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Aντιμετώπιση αναπτυξιακών προκλήσεων στους τομείς προτεραιότητας. ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ

ΧΟΡΗΓΙΩΝ

ΕΝΤΟΣ ΔΤ
ΣΧΕΔΙΟ
ΥΨΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
ΤΙΤΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ
Α/Α ΠΡΟΫΠΟΛΟ-
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ – ΔΡΑΣΗΣ - ΜΕΤΡΟΥ ΦΟΡΕΑΣ
ΓΙΣΜΟΥ

Συμπράξεις ‘Ερευνας και Καινοτομίας

ΜΕΤΡΟ Ι.1. Ολοκληρωμένα Έργα 20,000,000 ® ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ Ι.2. Δημιουργία Συστάδων 3,000,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΣΥΝΟΛΟ 23,000,000

Υποδομές

Νέες Στρατηγικές Μονάδες

ΜΕΤΡΟ Ι.3.
Υποδομής
11,200,000 ® ® ΙΠΕ

ΣΥΝΟΛΟ 11,200,000

Συμμετοχή Επιχειρήσεων

Έρευνα και Καινοτομία στις

ΜΕΤΡΟ Ι.4.
Επιχειρήσεις
9,300,000 ® ® ΙΠΕ

Ενίσχυση Επιχειρηματικής
ΜΕΤΡΟ Ι.5.
Καινοτομίας - Α
13,960,000 ® ® ΥπΕΒΤ

Χρήση Εφαρμογών λογισμικού σε

ΜΕΤΡΟ Ι.6.
υπολογιστικό σύννεφο από ΜμΕ
1,200,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΜΕΤΡΟ Ι.7. Συνεργασία ΕΤΑΚ στη Γεωργία 2,300,000 ® ® ΥπΓΦΠΠ

ΣΥΝΟΛΟ 26,760,000

Εξωστρέφεια – Ανοικτοί Ορίζοντες

ΜΕΤΡΟ Ι.8. Διακρατικές Συνεργασίες 1,600,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ Ι.9. Διεθνής Συνεργασία- Διττή Στόχευση 1,200,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ Ι.10. EUREKA Κύπρου 1,200,000 ® ΙΠΕ

Ευρωπαϊκές Πρωτοβουλίες – Τοπική

ΜΕΤΡΟ Ι.11.
Ανάπτυξη
9,000,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ Ι.12. Συμμετοχή σε διεθνές Συνέδριο 140,000 ® ΙΠΕ

ΣΥΝΟΛΟ 13,140,000

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΠΥΛΩΝΑ Ι 74,100,000

Πίν. 13.1
Πίνακας Μέτρων
Σχεδίου Δράσης –
Πυλώνας Ι.
-341-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ «Αειφόρο Σύστημα ΕΤΑΚ»
Διασφάλιση λειτουργίας ενός διαχρονικού και δυναμικού συστήματος ΕΤΑΚ.

ΧΟΡΗΓΙΩΝ

ΕΝΤΟΣ ΔΤ
ΣΧΕΔΙΟ
ΥΨΟΣ
ΤΙΤΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ
Α/Α ΠΡΟΫΠΟΛΟ-
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ – ΔΡΑΣΗΣ - ΜΕΤΡΟΥ ΦΟΡΕΑΣ
ΓΙΣΜΟΥ

Αριστεία

ΜΕΤΡΟ ΙΙ.1. Νησίδες Αριστείας 17,000,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙ.2. Κοινωνική Καινοτομία 3,000,000 ® ΙΠΕ

ΣΥΝΟΛΟ 20,000,000

Νέοι Ερευνητές, Νέες Ιδέες, Νέες Ευκαιρίες

ΜΕΤΡΟ ΙΙ.3. ΔΙΔΑΚΤΩΡ 9,400,000 ® ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙ.4. Νέοι – 2η Ευκαιρία 4,000,000 ® ® ΙΠΕ

ΣΥΝΟΛΟ 13,400,000

Επιχειρηματική Αριστεία
Πίν. 13.2
Πίνακας Μέτρων
ΜΕΤΡΟ ΙΙ.5. EUROSTARS Κύπρου 2,500,000 ® ΙΠΕ
Σχεδίου Δράσης –
Πυλώνας ΙΙ. Ενίσχυση Επιχειρηματικής
ΜΕΤΡΟ ΙΙ.6.
Καινοτομίας - Β
5,040,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΣΥΝΟΛΟ 7,540,000

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΠΥΛΩΝΑ ΙΙ 40,940,000

-342-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ

ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ «Εκσυγχρονισμός Συστήματος ΕΤΑΚ» ΕΞΥΠΝΗΣ

ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ενίσχυση του πλαισίου, των μηχανισμών και των δομών του συστήματος ΕΤΑΚ.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΧΟΡΗΓΙΩΝ

ΕΝΤΟΣ ΔΤ
ΣΧΕΔΙΟ
ΥΨΟΣ
ΤΙΤΛΟΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ
Α/Α ΠΡΟΫΠΟΛΟ-
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ – ΔΡΑΣΗΣ - ΜΕΤΡΟΥ ΦΟΡΕΑΣ
ΓΙΣΜΟΥ

Μηχανισμοί Υποστήριξης

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.1. Σύστημα Μεταφοράς Τεχνολογίας 1,500,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.2. Κουπόνια Καινοτομίας 260,000 ® ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.3. ΕΥΡΕΣΥΤΕΧΝΙΑ 400,000 ® ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.4. Κέντρο Επιχειρηματικής Καινοτομίας 5,300,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.5. Πακέτα Καινοτομίας 4,000,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.6. Οικίες Καινοτομίας 1,200,000 ® ® ΥπΕΒΤ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.7. Ψηφιακός Χάρτης Κυπριακού Ιστού

10,000 ΙΠΕ
ΕΤΑΚ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.8. Κέντρα Διασύνδεσης 8,000,000 ® ΠΚ

ΣΥΝΟΛΟ 20,670,000

Εναλλακτικές Μορφές Χρηματοδότησης

Εμπορική Αξιοποίηση 560,000

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.9.
Αποτελεσμάτων Έρευνας ® ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.10. Συμπληρωματική Χορηγία 2,500,000 ® ΙΠΕ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.11. Μελέτες Εκσυγχρονισμού Συστήματος 180,000

ΙΠΕ
ΕΤΑΚ

ΣΥΝΟΛΟ 3,240,000

Κουλτούρα ΕΤΑΚ

ΜΕΤΡΟ ΙΙΙ.12. Καλλιέργεια Κουλτούρας ΕΤΑΚ 500,000 ΙΠΕ

Πίν. 13.3
ΣΥΝΟΛΟ 500,000 Πίνακας Μέτρων
Σχεδίου Δράσης –
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΠΥΛΩΝΑ ΙΙΙ 24,410,000 Πυλώνας ΙΙΙ.

ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΡΑΣΗΣ 139,450,000

-343-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-344-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ -345-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 14. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ
-346-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
14.1. Γενικό Πλαίσιο η αξιολογούμενη περιφέρεια. Επιτρέπει, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
επίσης, την εγκαθίδρυση άμεσης επικοινωνίας ΕΞΥΠΝΗΣ
Οι μηχανισμοί παρακολούθησης και με δυνητικούς εταίρους για συνεργασία. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
αξιολόγησης θα πρέπει να ενταχθούν εξ’ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
Η διαμόρφωση πλαισίου παρακολούθησης και
αρχής στο πλαίσιο της στρατηγικής και στα
αξιολόγησης της υλοποίησης της S3Cy
διάφορα στοιχεία που τη συνθέτουν. Ο
αποτελεί την τελευταία φάση του
μηχανισμός παρακολούθησης αφορά στην
σχεδιασμού. Ταυτόχρονα όμως είναι και η
ανάγκη επίβλεψης της προόδου
απαρχή για την ανατροφοδότηση του όλου
υλοποίησης. Ο μηχανισμός αξιολόγησης
συστήματος, με τελικό στόχο την καλύτερη
αναφέρεται στην εκτίμηση του κατά πόσον
γνώση της αποτελεσματικότητας των
και με ποιο τρόπο έχουν επιτευχθεί οι
παρεμβάσεων και όπου είναι εφικτό τη λήψη
στρατηγικοί στόχοι.
διορθωτικών μέτρων στην πορεία
Προκειμένου να πραγματοποιηθεί η υλοποίησης.
αξιολόγηση, είναι απαραίτητο να οριστούν
Μια σημαντική δυσκολία είναι να συσχετίσει
καθαρά οι στόχοι της στρατηγικής για κάθε
κανείς επιστημονικές αρχές με τεχνολογικούς
επίπεδο υλοποίησης και να μπορούν να
τομείς και κλάδους της παραγωγής
μετρηθούν. Μια κεντρική αποστολή του
δεδομένου ότι πολλές αρχές και τεχνολογίες
σχεδιασμού RIS3 είναι να προσδιορίσει μια
είναι γενικού χαρακτήρα και βρίσκουν
απλή και κατανοητή, αλλά ταυτόχρονα
εφαρμογές σε πολλούς και διαφορετικούς
ολοκληρωμένη ομάδα εκροών και
τομείς. Η ταξινόμηση κατά τομέα είναι επίσης
δεικτών αποτελεσμάτων, καθορίζοντας
ένας σημαντικός περιορισμός δεδομένου ότι
έτσι τις κατευθυντήριες γραμμές για τους
βασίζεται σε μάλλον ξεπερασμένους ορισμούς
δείκτες αποτελεσμάτων και τις ενδεικτικές
των προϊόντων που δεν ταιριάζουν με τα
αξίες σε όλα τα επίπεδα.
τρέχουσα μίγματα προϊόντων (π.χ. η
Η προσπάθεια σχεδιασμού μιας RIS3 δεν δυσκολία να ορίσει κανείς το περιβαλλοντικό
τερματίζεται όταν η στρατηγική κινείται προς προϊόν ή τους «τομείς» υπηρεσιών). Είναι πιο
τη φάση υλοποίησης. Μια στρατηγική για ενδιαφέρον να υπολογίσει κανείς τις αλλαγές
την έξυπνη εξειδίκευση θα πρέπει να των δεικτών διαχρονικά υποδεικνύοντας τις
εξελίσσεται και να προσαρμόζεται στις τάσεις εξειδίκευσης οι οποίες δίνουν μια
μεταβολές των οικονομικών συνθηκών και προοπτική για την εξέλιξη της εξειδίκευσης
του πλαισίου, καθώς και στην ανάδυση νέων μιας περιφέρειας σε ΕΤΑΚ.
αποδεικτικών στοιχείων κατά τη διάρκεια της
Τι κερδίζουμε από την ανάδειξη των
εφαρμογής της, μέσω της αξιολόγησης και
προτεινόμενων τομέων.
παρακολούθησης των δραστηριοτήτων.
Η ανάδειξη των παραγωγικών τομέων που
Μια ιδιαίτερα σημαντική πηγή πληροφοριών
επιλέγηκαν μέσω της μεθοδολογίας της
και ενδείξεων για το πώς μπορεί να
έξυπνης εξειδίκευσης, έχουν πολλαπλά
επαναξιολογηθεί η RIS3 είναι το peer review
κοινωνικά και οικονομικά οφέλη, στο σύνολο
(αξιολόγηση από ομότιμους), η οποία αφορά
της κοινωνικής και παραγωγικής βάσης της
σε μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση της
Κύπρου. Ειδικότερα, επιτυγχάνεται η
στρατηγικής που διεξάγεται από «ομότιμες»
ενίσχυση των πολλαπλασιαστικών
περιοχές. Η συμμετοχή σε αυτό το είδος των
φαινομένων της οικονομίας ιδιαίτερα στο
ασκήσεων, επιτρέπει την άντληση
εισόδημα, την απασχόληση και τις
διδαγμάτων από τις περιφέρειες, που μπορεί
επενδύσεις, δημιουργούνται προϋποθέσεις
να έχουν αντιμετωπίσει ήδη ορισμένα από τα
ισχυρών πλεγμάτων συνεργασιών μεταξύ
προβλήματα που ενδεχομένως θα συναντήσει
-347-

των επιχειρήσεων, δίνεται η δυνατότητα

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 αξιοποίησης και επέκτασης των υποδομών Η Ομάδα Μελέτης έχει επεξεργαστεί ένα
στον αγροκτηνοτροφικό τομέα, με σκοπό να πλαίσιο δεικτών που παρουσιάζονται
διευρυνθεί η παραγωγή και να καλυφθούν οι αναλυτικά στην επόμενη ενότητα.
εθνικές ανάγκες, με παράλληλο περιορισμό
Ο Μηχανισμός θα ετοιμάζει και
των εισαγωγών.
παρουσιάζει ετήσια έκθεση προόδου της
Σημαντική είναι επίσης η δυνατότητα που υλοποίησης των μέτρων και της
δίνεται στις επιχειρήσεις να αναπτύξουν επίτευξης των στόχων της Στρατηγικής
συμπλέγματα συνεργασιών δημιουργώντας και θα παρέχει τη σύνδεση μεταξύ της
ένα νέο αναπτυξιακό πρότυπο βασισμένο στη έξυπνης εξειδίκευσης και του στόχου της
συλλογικότητα και τη συνεργασία. Η ανάδειξη ενίσχυσης του προσανατολισμού των
των τομέων της ενέργειας, του τουρισμού, αποτελεσμάτων των Διαρθρωτικών Ταμείων.
των μεταφορών, των κατασκευών, των
Σε ενδιάμεση φάση (2017-2018) θα
τροφίμων και της υγείας, ως βασικά
πραγματοποιηθεί μια συνολική αποτίμηση
αναπτυξιακά εργαλεία, εντείνουν την
της προόδου της Στρατηγικής με τη
αναγκαιότητα ενός κοινού – εθνικού
μέθοδο peer review και τη συμμετοχή
στρατηγικού σχεδιασμού δράσης, ενώ
εμπειρογνωμόνων από το εξωτερικό.
παράλληλα ενισχύουν τη στοχευμένη
προώθηση προϊόντων και υπηρεσιών στις
κατάλληλες εξωτερικές και εσωτερικές αγορές
Η Ομάδα Μελέτης προτείνει όπως την
εφαρμογή του Μηχανισμού Παρακολού-
14.2. Μηχανισμός θησης αναλάβει η ΓΔ ΕΠΣΑ ή στην
περίπτωση ριζικών αλλαγών στο σύ-
Ο Μηχανισμός Παρακολούθησης και στημα ΕΤΑΚ ο διάδοχος φορέας ή
Αξιολόγησης θα ακολουθεί τη μεθοδολογία υπηρεσία.
της S3Cy και θα αναφέρεται στην Επιτροπή
Διακυβέρνησης ή όποιο άλλο σώμα συσταθεί
με την ευθύνη λήψης αποφάσεων για την
εθνική στρατηγική. 14.3. Δείκτες
Σε πρώτη φάση ο Μηχανισμός θα Παρακολούθησης
καταγράψει συγκριμένους ποσοτικούς
Η καινοτομία στη στρατηγική της έξυπνης
και ποιοτικούς δείκτες αξιολόγησης σε
εξειδίκευσης έγκειται στην αξιοποίηση των
συνεργασία με τις υπηρεσίες διαχείρισης των
συγκριτικών πλεονεκτημάτων των
μέτρων. Η ανάγκη για την συλλογή και
παραγωγικών τομέων των περιφερειών, μέσω
επεξεργασία δεδομένων, προκειμένου να
της καινοτομίας και της επιχειρηματικής
εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για την
ανακάλυψης. Ωστόσο, οι παρεμβάσεις και η
στρατηγική της έξυπνης εξειδίκευσης, είναι
επίτευξη αποτελεσμάτων προαπαιτούν ένα
κρίσιμη. Χωρίς τις απαραίτητες μετρήσεις και
πλαίσιο παρακολούθησης, το οποίο ακόμη δεν
τους κατάλληλους δείκτες, καθώς και την
έχει καθοριστεί μεθοδολογικά, δημιουρ-
τακτική συλλογή και επεξεργασία δεδομένων,
γώντας ένα λειτουργικό κενό.
τα πρότυπα των στρατηγικών έξυπνων
εξειδίκευσης δεν θα είναι ευδιάκριτα και οι Το κενό αυτό καλούνται να καλύψουν οι
εμπλεκόμενοι φορείς, δεν θα είναι σε θέση να περιφέρειες, προσαρμόζοντας συγκεκρι-
παρακολουθούν την πρόοδο των μένους δείκτες στη λειτουργική τους
διαρθρωτικών αλλαγών και να κρίνουν τις υλοποίηση, προκειμένου να ελεγχθεί και να
στρατηγικές. αξιολογηθεί με ποσοτικά κριτήρια, η
-348-

αποτελεσματικότητα των δράσεων. Σε γενικές

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
γραμμές, τα ζητήματα των δεικτών δυνατότητα ευελιξίας και αλλαγής των ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
παρουσιάζουν αφενός ιδιαίτερη πολυπλο- εφαρμοζόμενων δράσεων. ΕΞΥΠΝΗΣ
κότητα, απαιτούν ακρίβεια και έχουν υψηλές ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Για το λόγο αυτό, προτείνεται ένα μικτό
απαιτήσεις, που αντανακλώνται στις ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
σχήμα δεικτών ποσοτικής και κοινωνικής
απαιτήσεις των τεχνικών οδηγιών, αφετέρου,
υφής, προκειμένου να διασφαλιστεί αφενός η
είναι απαραίτητο να εμπεριέχουν στοιχεία
ποσοτική πιστοποίηση του ελέγχου και
κοινωνικής υφής, προκειμένου να ελεγχθεί
αφετέρου ο κοινωνικός αντίκτυπός τους στην
ο κοινωνικός αντίκτυπος των δράσεων
καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
που πραγματοποιούνται.
Οι διάκριση των δεικτών γίνεται σε τρία
Εμβαθύνοντας στο εννοιολογικό πλαίσιο της επίπεδα:
έξυπνης εξειδίκευσης το τελικό αποτέλεσμα
Στο επίπεδο 1, οι δείκτες είναι καθαρά
της στρατηγικής είναι η ενίσχυση της
τεχνικοί, οικονομετρικοί και ακολουθούν την
ανταγωνιστικότητας με παράλληλη επίτευξη
μεθοδολογία της τήρησης κάρτας ισοζυγίου
της ευημερίας του πληθυσμού. Η
(balance scorecard). Η άντληση τους γίνεται
ποσοτικοποίηση των επιλεγμένων δεικτών
από την έκθεση των τελικών δικαιούχων σε
επισημαίνεται βιβλιογραφικά ως κρίσιμη
τακτική (πχ. εξαμηνιαία) βάση.
(Forey 2014) διότι απαντούν στην διαδικασία
της παρακολούθησης των επιδράσεων Στο επίπεδο 2, οι δείκτες είναι επίσης
(εκροές) στην ενίσχυση της παραγωγικής τεχνικοί, οικονομετρικοί και ακολουθούν τη
διαδικασίας και τη βελτίωση της καθημερινής μεθοδολογία της τήρησης κάρτας ισοζυγίου
ζωής των ανθρώπων. (balance scorecard). H άντλησή τους γίνεται
από την έκθεση δέσμης ενεργειών του
Ως εκ τούτου, οι εκροές, ως αποτέλεσμα
προγράμματος και από στοιχεία των
ελέγχου, είναι τα άμεσα προϊόντα των
στατιστικών υπηρεσιών.
δράσεων των αποτιμώντας το προϊόν που
ευθέως παράγεται από μια πράξη και Στο επίπεδο 3, χρησιμοποιείται ένα μικτό
σχετίζεται άμεσα με τις δράσεις που κράμα δεικτών, τεχνικών και κοινωνικών. Στο
χρηματοδοτούνται. Συνεπώς, η διαμόρφωση επίπεδο αυτό, εντοπίζονται οι οικονομικές και
σαφούς λογικής παρέμβασης (intervention οι κοινωνικές ωφέλειες της δέσμης των
logic) στοχεύει στην ενίσχυση της προγραμμάτων ως είναι απαραίτητο να
αποδοτικότητας και στην έμφαση στα χρησιμοποιηθούν μαζί με τους τεχνικούς
αποτελέσματα, με τη δημιουργία λογικών οικονομετρικούς δείκτες, και δείκτες
συνδέσεων ανάμεσα στις αναπτυξιακές κοινωνικής υφής, προκειμένου να επιτευχθεί
ανάγκες και στην επιλογή των στόχων και ο κοινωνικός αντίκτυπος των ενεργειών -
αποτελεσμάτων. δράσεων.

Μεθοδολογικά, σε ό,τι αφορά στην επιλογή Η άντλησή τους μπορεί να γίνει σε ετήσια
των δεικτών τα κρίσιμα μεγέθη είναι βάση, κυρίως μέσω στατιστικών μεγεθών που
διαθέσιμα κυρίως από την ευρωπαϊκή συλλέγονται από τις αρμόδιες στατιστικές
στατιστική υπηρεσία (eurostat). Το ισχυρό αρχές, είτε μέσω πρωτογενούς έρευνας και
όμως μειονέκτημα που εντοπίζεται σχετίζεται έρευνας πεδίου.
με τη σημαντική καθυστέρηση ανακοίνωσης Το βασικό προτεινόμενο πλέγμα των δεικτών
τον αποτελεσμάτων, που ως ένα σημείο θέτει παρουσιάζεται αναλυτικά στους Πίνακες 14.1-
σε κίνδυνο την εγκυρότητα του ελέγχου της 14.3. που ακολουθούν.
παρακολούθησης, ενώ αφαιρεί την
-349-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΕΠΙΠΕΔΟ 1 - Γενικοί Δείκτες

Δείκτης Μονάδα Είδος Ενδεικτική Πηγή Δείκτη Συχνότητα

Μέτρησης Δείκτη Αναφοράς

Δευτερογενή
Πρωτογενή
IMF, OECD
Στατιστική
Υπηρεσία,

στοιχεία*
Eurostat,
Εκθέσεις
Τεχνικές

έρευνα
Αριθμός
Εκροών/ Μελέτη τελικών
επιχειρήσεων που Επιχειρήσεις
επίπεδο 1 δικαιούχων ® Εξαμηνιαία
ενισχύονται

Αριθμός νέων
Εκροών/ Μελέτη τελικών
επιχειρήσεων που Επιχειρήσεις
επίπεδο 1 δικαιούχων ® Εξαμηνιαία
ενισχύονται

Έκθεση δέσμης
Ιδιωτικές Εκροών/
επενδύσεις
Ευρώ
επίπεδο 1&2
ενεργειών/ ® Εξαμηνιαία
προγράμματος

Μελέτη τελικών
Αύξηση
δικαιούχων/
απασχόλησης σε Εκροών/
επιχειρήσεις που
Ανθρωποέτη
επίπεδο 1&2
Έκθεση δέσμης ® Εξαμηνιαία
ενεργειών/
ενισχύονται
προγράμματος

Αύξηση
απασχόλησης σε
Εκροών/
επιχειρήσεις που Ανθρωποέτη
επίπεδο 1& 2
ομοίως ® Εξαμηνιαία
ενισχύονται,
ευπαθών ομάδων

Αριθμός
επιχειρήσεων και
Πιστοποίηση
παραγωγικών Εκροών/
γραμμών που
ανα γραμμή
επίπεδο 1
ομοίως ® Εξαμηνιαία
παραγωγής
πιστοποιούνται
(ISO, HACCP)

Αριθμός νέων
επιστημόνων που
συμμετέχουν στις Εκροών/
δράσεις Ανθρωποέτη
επίπεδο 1&2
ομοίως ® Εξαμηνιαία

Πίνακας 14.1.
Γενικοί Δείκτες Εξαγωγές
ενισχυόμενων Ισοδύναμα
Εκροών/
Παρακολούθησης –
Επίπεδο 1
επιχειρήσεων σε βάρος
επίπεδο 1&2
ομοίως ® ® Εξαμηνιαία
(tn)

*(επεξεργασία πρωτογενών δεδομένων)

-350-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΕΠΙΠΕΔΟ 2 - Δράσεις ETAK ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Ονομασία Δείκτη Μονάδα Είδος Ενδεικτική Πηγή Δείκτη Συχνότητα ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Μέτρησης Δείκτη Αναφοράς
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Δευτερογενή
Πρωτογενή
IMF, OECD
Στατιστική
Υπηρεσία,

στοιχεία*
Eurostat,
Εκθέσεις
Τεχνικές

έρευνα
Ποσοστό επιχειρήσεων που Ποσοστό σε
εισάγουν προϊόν ή σύνολο ® ®
υπηρεσία καινοτομίας επιχειρήσεων
Ποσοστό επιχειρήσεων που Ποσοστό σε
εισάγουν καινοτομία στο σύνολο ® ®
μαρκετινγκ επιχειρήσεων

Δαπάνες ΕΤΑΚ σε ευρώ Ευρώ ® ®

Ποσοστό δαπανών ΕΤΑΚ σε Ποσοστιαίος
συσχετισμό με το ΑΕΠ αριθμός ® ®
Απόλυτος
Αριθμός πατεντών
αριθμός/ ® ®
Ποσόστωση πατεντών σε
Ποσοστιαίος
αντιστοιχία συνολικού
αριθμός/ ® ®
πληθυσμού

Απόλυτος Εκροών/ Έκθεση

Αριθμός πατεντών
αριθμός επίπεδο 1 Δικαιούχων ® ® Εξαμηνιαία

Χρήση νέων προϊόντων και Έκθεση

Απόλυτος Εκροών/
διαδικασιών κατά την
αριθμός επίπεδο 1&2
Δικαιούχων/ ® ® Εξαμηνιαία
παραγωγική διαδικασία Αναφορά ΕΦ
Έκθεση
Συμμετοχή σε δράσεις Αριθμός Εκροών/
δικτύωσης δράσεων επίπεδο 1&2
Δικαιούχων/ ® Εξαμηνιαία
Αναφορά ΕΦ
Εκπαίδευση/ κατάρτιση Αριθμός Έκθεση
Εκροών/
προσωπικού. Πολιτικές δια εκπαιδεύσεων/
επίπεδο 1&2
Δικαιούχων/ ® Εξαμηνιαία
βίου μάθησης δράσεων Αναφορά ΕΦ

Ενεργός εργασιακά Απόλυτος Εκροών/

πληθυσμός αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία

Ενεργός εργασιακός
Απόλυτος Εκροών/
πληθυσμός (55-64) –
αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία
Άνδρες – Γυναίκες
Ενεργός εργασιακός
πληθυσμός με επίπεδο Απόλυτος Εκροών/
εκπαίδευσης 3-4 / Άνδρες αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία
– Γυναίκες
Ενεργός εργασιακός
πληθυσμός με επίπεδο Απόλυτος Εκροών/
εκπαίδευσης 5-6 / Άνδρες αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία
– Γυναίκες
Ποσοστό εργαζομένων που
Ποσοστιαία Εκροών/
επιμορφώνονται στις νέες
αναλογία επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία
τεχνολογίες
Μακροχρόνια άνεργοι Απόλυτος Εκροών/
Άνδρες – Γυναίκες αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® Εξαμηνιαία

Κρατικές δαπάνες για

Απόλυτος Εκροών/
έρευνα και ανάπτυξη σε
αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® ®
αναλογία ΑΕΠ
Αριθμός εργαζομένων που
Απόλυτος Εκροών/
προσλήφθηκαν με τη
αριθμός επίπεδο 1&2 ® ® ®
μέθοδο του Outsourcing. Πίνακας 14.2.
Ποσοστό εργαζομένων Ποσοστό σε Δείκτες
άλλης εθνικότητας που σχέση με Εκροών/ Παρακολούθησης
κλήθηκαν να προσφέρουν ενεργό επίπεδο 1&2 ® ® ® ΕΤΑΚ – Επίπεδο 2
υπηρεσίες ΕΤΑΚ. πληθυσμό

Αναλογία εισαγωγών και Ποσοστιαία Εκροών/

εξαγωγών αναλογία επίπεδο 1&2 ® ® ®
-351-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΕΠΙΠΕΔΟ 3 - Κοινωνικές δείκτες

Ονομασία Δείκτη Μονάδα Είδος Ενδεικτική Πηγή Δείκτη Συχνότητα

Μέτρησης Δείκτη αναφοράς

Eurostat, Στατ.
Υπ. IMF, OECD

Δευτερογενή
Πρωτογενή

στοιχεία*
Εκθέσεις
Τεχνικές

έρευνα
Απόλυτος
Έκθεση
Αριθμός φοιτητών στα πανεπιστήμια σε
αναλογία πληθυσμού
αριθμός σε
αναλογία
Εκροών/
επίπεδο 3
Δικαιούχων/ ® Ετήσια
Αναφορά ΕΦ
πληθυσμού
Ποσοστό απασχολουμένων σε τομείς
υψηλής τεχνολογίας σε αναλογία
Ποσοστιαία
αναλογία
Εκροών/
επίπεδο 3
® Ετήσια
ενεργού εργασιακά πληθυσμού
Ποσοστό ανθρώπων που δεν έχουν
χρησιμοποιήσει ποτέ Η/Υ
Ποσοστιαία
αναλογία
Εκροών/
επίπεδο 3
® Ετήσια

Ποσοστό πληθυσμού στα όρια της Απόλυτος

αριθμός σε Εκροών/
φτώχειας
αναλογία επίπεδο 3 ® Ετήσια
πληθυσμού

Κοινωνική ένταξη κοινωνικά ευαίσθητων Απόλυτος

Έκθεση
ομάδων αριθμός σε Εκροών/
Δικαιούχων/ Ετήσια
αναλογία επίπεδο 3
Αναφορά ΕΦ
πληθυσμού
Αμοιβή σε € Έκθεση
Μέσος όρος αμοιβής και χρονική διάρκεια Εκροών/
ανα Δικαιούχων/ Ετήσια
απασχόλησης νέων επιστημόνων επίπεδο 3
ανθρωποώρα Αναφορά ΕΦ
Έκθεση
Μέσος όρος ηλικίας εγκατάλειψης Μέσος όρος Εκροών/
Δικαιούχων/ Ετήσια
υποχρεωτικής εκπαίδευσης ηλικίας επίπεδο 3
Αναφορά ΕΦ
Χρήση νέων
Έκθεση
Πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες. τεχνολογιών Εκροών/
Δικαιούχων/ Ετήσια
(νοικοκυριά) ανα επίπεδο 3
Αναφορά ΕΦ
νοικοκυριό

Απασχόληση στον πρωτογενή τομέα, τις Απόλυτος

Έκθεση
υπηρεσίες και τη μεταποίηση αριθμός σε Εκροών/
Δικαιούχων/ Ετήσια
αναλογία επίπεδο 3
Αναφορά ΕΦ
πληθυσμού

Ανάπτυξη κοινωνικής Έκθεση

Αριθμός Εκροών/
επιχειρηματικότητας. Δικαιούχων/ Ετήσια
επιχειρήσεων επίπεδο 3
Αναφορά ΕΦ

Αναλογία ιατρών ανά 100.000 κατοίκους

Ποσοστιαία
αναλογία
Εκροών/
επίπεδο 3
® ® Ετήσια

Αναλογία νοσοκόμων ανα 100 χιλιάδες

κατοίκους
Ποσοστιαία
αναλογία
Εκροών/
επίπεδο 3
® ® Ετήσια

Αναλογία φαρμακείων ανα 100.000 Ποσοστιαία Εκροών/

κατοίκους αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια

Ποιότητα διακυβέρνησης σύμφωνα με τη Ποσοστιαία Εκροών/

μελέτη DG REGIO (EUQOG) αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια

Εμπιστοσύνη πολιτών προς το θεσμό του Ποσοστιαία Εκροών/

κοινοβουλίου αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια

Εμπιστοσύνη πολιτών προς την Ποσοστιαία Εκροών/

αστυνομία αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια

Εμπιστοσύνη πολιτών προς το θεσμό του Ποσοστιαία Εκροών/

Πίνακας 14.3. της δικαιοσύνης αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια
Κοινωνικοί Δείκτες
Εμπιστοσύνη των πολιτών προς τα Ποσοστιαία Εκροών/
Παρακολούθησης –
πολιτικά κόμματα αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια
Επίπεδο 3
Ποσοστό εγκλημάτων ανα 100.000 Ποσοστιαία Εκροών/
κατοίκους αναλογία επίπεδο 3 ® ® Ετήσια
-352-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

-353-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΕΠΙΛΟΓΟΣ
-354-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Αντί άλλου Επιλόγου η Ομάδα Μελέτης η πρόοδος των εργασιών της Σλοβενίας και ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
αποφάσισε να δώσει ενημέρωση για τη Ρουμανίας. ΕΞΥΠΝΗΣ
3
διαδικασία αξιολόγησης της S Cy από την Σύμφωνα με την προβλεπόμενη διαδικασία η ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ευρωπαϊκή Πλατφόρμα S3 και να κλείσει το 3 ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
κυπριακή αντιπροσωπεία παρουσίασε τη S Cy
κείμενο με τις ευχαριστίες της προς πρόσωπα (μεθοδολογία, ανάλυση, αποτελέσματα,
και φορείς που είχαν συνεισφορά στην πρόταση κοκ) και στη συνέχεια απάντησε στις
εκπόνηση της S3Cy. ερωτήσεις των συμμετεχόντων (περίπου 90
άτομα). Ακολούθως διαμορφώθηκαν οκτώ
ομάδες εργασίας όπου συζητήθηκαν σε βάθος
Αξιολόγηση Ομοτίμων
κάποιες από τις βασικές πτυχές της S3Cy. Οι

Η ευρωπαϊκή Πλατφόρμα S3 έχει προχωρήσει εκπρόσωποι της Κύπρου συμμετείχαν σε όλες

στη δημιουργία ενός υποστηρικτικού μηχα- τις Ομάδες δίνοντας απαντήσεις και

νισμού για την αξιολόγηση της προόδου των συζητώντας τα διάφορα ερωτήματα.

περιφερειών στο πλαίσιο ετοιμασία της Στη συνέχεια η κάθε ομάδα παρουσίασε
Στρατηγικής Έξυπνης Εξειδίκευσης. ενώπιον όλων τα σχόλια και εισηγήσεις της

Ο μηχανισμός αυτός περιλαμβάνει την προς την κυπριακή αντιπροσωπεία.

πραγματοποίηση ειδικών εργαστηρίων στα Τέλος η διαδικασία έκλεισε με τη συμπλή-
οποία αξιολογείται η μεθοδολογία και τα ρωση ενός Δελτίου Αξιολόγησης που ετοίμασε
αποτελέσματα της μελέτης για τις η Πλατφόρμα S3, τόσο από την κυπριακή
συμμετέχουσες περιφέρειες. Η διαδικασία ομάδα (ως αυτοαξιολόγηση), όσο και από
αυτή συστείνεται από την Επιτροπή καθώς τους τρεις ειδικούς εμπειρογνώμονες που
προσφέρει πολλαπλά και κυρίως: είχαν κληθεί να αξιολογήσουν τη S3Cy.

 ανατροφοδότηση που μπορεί να Ακολούθως η Πλατφόρμα της S3 σε

οδηγήσει σε εμπλουτισμό της συνεργασία με τους τρεις εμπειρογνώμονες
μεθόδου εργασίας και βελτιώσεις της συνάταξαν το σχετικό τελικό Δελτίο Αξιολό-
Στρατηγικής μιας περιφέρειας, γησης το οποίο στάλθηκε στο Συντονιστή της
 δυνατότητα σύγκριτικής αξιολόγησης Ομάδας Μελέτης. Το βασικό συμπέρασμα και
με άλλες περιφέρειες, σχόλιο των κριτών είναι:
 άντληση καλών πρακτικών που
«An extremely impressive level of work
εφαρμόσζονται αλλού, και
 επιβεβαίωση της ποιότητας της forms the basis for the strategy.

εκπονηθείσας εργασίας που συχνά RIS3 analytical part is extensive and

λειτουργεί θετικά στην εγχώρια sound in terms of methodology and data
αναγνώριση. used. Specifically, triangulation and

Στη διαδικασία αξιολόγησης λαμβάνουν μέρος quadruangulation of data have been

στελέχη της ΕΕ, ειδικοί εμπειρογνώμονες και performed in order to ensure

εκπρόσωποι άλλων περιφερειών που trustworthiness and validity of the

συμμετέχουν στο εργαστήριο. study.

Τρία μέλη της Ομάδας Μελέτης της S3Cy (Λ. The study laid down basis for a SWOT

Αντωνίου, Α. Θεοχάρους και Σπ. Αβδημιώτης) analysis and at the same time provided for

συμμετείχαν εκπροσωπόντας την Κύπρο σε evidence to support entrepreneurial process

ειδικό εργαστήριο που πραγματοποιήθηκε το of discovery.»

διήμερο 15-16 Μαίου 2014 στο Πορτορόζ της Τα πιο πάνω δημιουργούν υψηλό βαθμό
-355-

Σλοβενίας. Σο ίδιο εργαστήριο αξιολογήθηκε ικανοποίησης στην Ομάδα Μελέτης.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Ευχαριστίες

Στο χρονικό διάστημα των 16 μηνών που

διήρκησε η προσπάθεια εκπόνησης της S3Cy,
η Ομάδα Μελέτης συνεργάστηκε με μεγάλο
αριθμό φορέων και προσώπων, που
συμμετείχαν στην υλοποίησή της και
ειδικότερα στην ποσοτική και ποιοτική έρευνα
πεδίου και στις συζητήσεις δημόσιου
διαλόγου κατά τη φάση της ανάλυσης και
καταγραφής της υφιστάμενης κατάστασης.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι έλαβαν μέρος

πέραν των 800 επιχειρηματιών που συναντή-
θηκαν με στελέχη της Ομάδας Μελέτης κατά
τη διαδικασία απαντήσεων στο
ερωτηματολόγιο – τεχνοδιάγνωση, πέραν των
50 γνωμηγητόρων στις προσωπικές
συνεντεύξεις και περίπου 300 άτομα από
πανεπιστήμια, ερευνητικούς και άλλους
φορείς και επιχειρήσεις στα ειδικά εργαστήρια
και στην ανοικτή εκδήλωση δημόσιου
διαλόγου.

Όπως είναι κατανοητό, λόγω του εξαιρετικά

μεγάλου αριθμού συμμετεχόντων, δεν είναι
δυνατή η ονομαστή αναφορά τους στην
ενότητα αυτή. Τα ονόματα των
Γνωμηγητόρων αναφέρονται στο κεφάλαιο 8,
ενώ στην ενότητα των Παραρτημάτων
καταγράφονται τα ονόματα και ιδιότητες
όσων συμμετείχαν στις Ομάδες Εστίασης.

Η πολυεπίπεδη συμβολή τους ξεκινά από την

απλή παροχή στοιχείων και πληροφοριών και
φθάνει στη διατύπωση απόψεων, κρίσεων και
πολλές φορές σύνθετων εισηγήσεων.

Η εμπλοκή όλων αυτών των ατόμων υπήρξε

συνειδητή επιλογή από μεθοδολογικής
πλευράς και στην πράξη αποδείχθηκε
υπερπολύτιμη.

Γι’ αυτό η Ομάδα Μελέτης επιθυμεί να

τους ευχαριστήσει θερμά.
-356-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

-357-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Aghion, P., David, P.A. and Foray, D. (2008) “Science, Technology and Innovation for Economic
Growth: Linking Policy Research and Practice in STIG Systems” Research Policy, Vol.38, Issue
4.
Anex, R. (2000), “Stimulating Innovation in Green Technology – Policy Alternatives and
Opportunities”, American Behavioral Scientist.
Arnkil R., et al. (2010), “Exploring Quadruple Helix. Outlining User-Oriented Innovation
Models”, University of Tampere, Work Research Center, Working Paper No. 85 (Final Report on
Quadruple Helix Research for the CLIQ project, INTERREG IVC Programme).
Asheim B., Isaksen A., Nauwelaers C. and Tötdling F. (2003), “Regional Innovation Policy for
Small-Medium Enterprises”, Edward Elgar, Cheltenham, UK and Lyme, US.

Barca, F., McCann, P. et. al. (2011), “Outcome Indicators and Targets – Towards a New System
of Monitoring and Evaluation in EU Cohesion”, Διαθέσιμο στη διεύθυνση:
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/evaluation/doc/performance/outcome_in
dicators_en.pdf.
Bell, M. and Pavitt, K. (1993), “Technological Accumulation and Industrial Growth: Contrasts
between Developed and Developing Countries”, Industrial and Corporate Change, Vol. 2, No. 2,
str.157–210.
Benneworth P. and Dassen A. (2011), “Strengthening Global-Regional Connectivity in Regional
Innovation Strategies”, Report for the OECD.
Bresnahan, T. and Trajtenberg, M. (1995), “General Purpose Technologies: Engines of Growth”,
Journal of Econometrics, 65, 1995.

Cassingena Harper, J., Crehan, P.(2005), “European Innovation Trend Chart: Annual Innovation
Policy Trends and Appraisal”, Report for Malta.
Cooke P., Asheim B., et al. (2006), “Constructing Regional Advantage: Principles, Perspectives,
Policies”, Report to the European Commission.

David, P.A. (1999), “Krugman’s Economic Geography of Development: NEGs, POGs and Naked
Models in Space”, International Regional Science Review, 22, 1999.
David, P.A. and Metcalfe, S. (2007), “Universities and Public Research Organisations in the
ERA”, Draft Report (v.3) Eτοιμάστηκε για το Knowledge for Growth (K4G) Expert Group, EC
(DG-Research), June 8, 2007.
Doloreux, D. and Parto, S. (2004), “Regional Innovation Systems: A Critical Synthesis”, August,
Discussion Paper Series #2004-17, p.38, INTECH – United Nations University, Institute for New
Technologies.

Etzkowitz, H. (2002), “MIT and the Rise of Entrepreneurial Science”, Routledge, London.
European Commission (2009), “The Role of Community Research Policy in the Knowledge-
based Economy”, EUR 24202 EN, Expert Group Report, European Commission.
European Economic and Social Committee of the Regions (2010), “Regional Policy Contributing
to Smart Growth in Europe 2020”, Communication from the Commission to the European
Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee of the Regions, SEC,
2010, 1183.
European Economic and Social Committee of the Regions, (2010), “Europe 2020, Flagship
Initiative Innovation Union: Transforming Europe for a Post-crisis World”, Communication for
the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social
-358-

Committee of the Regions, European Commission, COM (2010)

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
Fagerberg, J. (1988), “Why Growth Rates Differ?”, in Dosi, G. et al. (Eds.) (1998) Technical ΕΞΥΠΝΗΣ
Change and Economic Theory, pp.432–458, Pinter Publisher Limited, London.
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Fish Peter (2014) “A first look at monetary (re-)distribution effects of Framework Programme 7”. ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Foray, D. et Hilaire Perez, L. (2005), “The Economics of Open Technology: Collective

Organization and Individual Claims in the ‘Fabrique Lyonnaise’ during the Old Regime”, in C.
Antonelli, D. Foray, B. Hall and W.E. Steinmueller [eds.] (2005), “Frontiers in Economics of
Innovation: Essays in Honour of Paul A. David”, Cheltenham, Eng.: Edward Elgar.
Foray, D. and Van Ark, B. (2007), “Smart Specialisation in a Truly Integrated Research Area is
the Key to Attracting More R&D to Europe”, Knowledge Economists Policy Brief, October 2007,
No. 1
Foray, D. (2009), “Structuring a Policy Response to a Grand Challenge”, Knowledge for Growth:
Prospects for Science, technology and innovation, European Commission, EUR24047.
Foray, D., David, P.A. and Hall, B.H. (2009), “Smart Specialisation: The Concept”, Ch.3 in
“Knowledge for Growth: Prospects for Science, Technology and Innovation Report”, EUR 24047,
European Union (2009). Επίσης διαθέσιμο ως K4G Policy Brief No 9, EC [DG-Research].
[Διαθέσιμο στην ιστοσελίδα: http://ec.europa.eu/invest-in-
research/monitoring/knowledge_en.htm].
Foray, D., David, P.A. and Hall, B.H. (2009), “Smart Specialisation – The Concept”, Knowledge
Economists Policy Brief, June, No. 9, διαθέσιμο στο http://ec.europa.eu/invest-
inresearch/pdf/download_en/kfg_policy_briefs_no_5_9.pdf.

Giannitsis, T. (2009), “Technology and Specialisation: Strategies, Options and Risks”,

Knowledge Economists Policy Brief, May, No. 8, διαθέσιμο στο http://ec.europa.eu/invest-
inresearch/monitoring/knowledge_en.htm.
Giannitsis, T. and Kager, M. (2009), “Technology and Specialisation: Dilemmas, Options and
Risks?”, Expert Group ‘Knowledge for Growth’.

Hausmann, R. and Rodrik, D. (2003), “Economic Development as Self-Discovery”, Journal of

Development Economics, Vol. 72, pp.603–633.
Henning M., Moodysson J. and Nilsson M. (2010), “Innovation and Regional Transformation:
From Clusters to new Combinations, Region Skane”.
http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/legal-proposals/com627/627_en.pdf
http://ec.europa.eu/europe2020/index_en.htm
http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/
http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/scoreboard/index_en.htm
http://ec.europa.eu/invest-in-research/monitoring/knowledge_en.htm
http://ec.europa.eu/invest-in-research/monitoring/knowledge_en.htm.
http://ec.europa.eu/regional_policy/information/evaluations/index_en.cfm#2
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/evaluation/performance_en.htm
http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docoffic/official/communic/comm_en.htm
http://ec.europa.eu/research/horizon2020/index_en.cfm?pg=h2020-documents
http://s3platform.jrc.ec.europa.eu/home

Innovative Regions in Europe Network (2005), “RIS Methodological Guide, Stage 0”.
Innovative Regions in Europe Network (2006), “RIS Methodological Guide, Stage 1”, www.rim-
europa.eu.
-359-

Innovative Regions in Europe Network (2007), “RIS Methodological Guide, Stage 2”.

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
 Kahin, B. (2009), “Beyond the Box: Innovation Policy in an Innovation-Driven Economy”,
Posted at www.scienceprogress.org/200907/beyond-the-box/.
Klinger, B. and Lederman, D. (2004), “Discovery and Development: An Empirical Exploration of
“New” Products”, World Bank Report, August 2004.

Lorenz P. and Lundvall B.A. (2006), “How Europe’s Economies Learn. Coordinating Competing
Models: Different Modes of Innovation”.

MANUFUTURE (2004), “High Level Group Report – A Vision for Malta 2020” Green European
Foundation.
Neffke F. and Svensson Henning M. (2009), “Skill-Relatedness and Firm Diversification”, Papers
on Economics and Evolution 0906, Jena Evolutionary Economics Group, Max Plank Institute of
Economics.
Nelson, R.R. (1990), “Capitalism as an Engine of Progress”, Research Policy, Vol. 19, pp.193–
214.
Nikulaien, T. (2008), “Open Innovation and Nanotechnology – An Opportunity for Traditional
Industries”, Vision ERA.NET, 11 April 2008.

OECD (2008), “Economic Aspects of Adaptation to Climate Change”, OECD Publishing, Paris.
OECD (2011), “Regions and Innovation Policy,” OECD Publishing, Paris.
OECD (2011), Comparative Advantage Through “Smart” Knowledge-based Specialization:
Implications for Science, Technology and Industry Policies, TIP project, STI,

Phelps, E.S. (2010) ,“The Economy Needs a Bit of Ingenuity”, Opinion Page, New York Times,
August 7, 2010.
Phelps, E.S. (2003), “Economic Underperformance in Continental Europe: A Prospering
Economy Runs on the Dynamism from its Economic Institutions”, Lecture at the Royal Institute
for International Affairs, London.
Phelps, E.S. and Tilman L.M. (2010), “Wanted: A First National Bank for Innovation”, Harvard
Business Review, Jan-Feb 2010.
Posner, M.V. (1961), “International Trade and Technical Change”, Oxford Economic Papers, Vol.
13, Νο.3.

Shen, L.Y. Zeng, S.X. (2009), “The Driven for Contractors – Green Innovation: An Industry
Perspective”
Stiglitz, J. et Wallsten, S. (1999), “Public-Private Technology Partnerships”, American
Behavioral Scientist, vol.43, 1, 1999.

Technopolis (2011), “Review of Innovation Promotion Instruments at Regional Level”,

Unpublished Report for OECD.

Van Ark, B. (2009), “Whose Lessons to be Learned? Reflections on New Orientations of US and
European Policies”, Knowledge for Growth: Prospects for science, Technology and Innovation,
European Commission, EUR24047.
------------------------------------------------------------------------------------
-360-

Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013), «Το πλαίσιο της νέας ευρωπαϊκής πολιτικής για τις υποδομές στον
τομέα των μεταφορών».

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2011) «Roadmap to a Single European Transport Area - Towards a
competitive and resource efficient transport system». ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ
ΕΞΥΠΝΗΣ
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2013), «Ευρώπη 2020»
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ
Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2012), «Ευρωπαϊκή στρατηγική για βασικές τεχνολογίες γενικής
ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ
εφαρμογής – γέφυρα για ανάπτυξη και απασχόληση».

Πατσαλής Φ., Ονουφρίου Τ., Καδής Κ., Μαυρομμάτης Μ., Νικολάου Ν. (2014) «Πρόταση για
Δημιουργία ενός Νέου Ενιαίου Εθνικού Πλαισίου για Έρευνα, Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα
στην Κύπρο»

Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (2006), «Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Αειφόρο
Ανάπτυξη»

Τμήμα Περιβάλλοντος (2010), «Αναθεωρημένη Εθνική Στρατηγική για την αειφόρο ανάπτυξη».
Τμήμα Δημοσιών Έργων (2013),«Στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης».
Τμήμα Εμπορικής Ναυτιλίας Κύπρου (2011), «Η Ναυτιλία μετά την Κυπριακή Ανεξαρτησία»

-361-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
-362-

ΤΕΛΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ
ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΞΥΠΝΗΣ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ