3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

3.1 ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΑΣ

1η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν να

βρούμε κάποιους όρους της ακολουθίας ή ποιος όρος
της ισούται με μια τιμή κ.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Όταν μας ζητούν να

βρούμε τον λ όρο μιας 1. Δίνεται η ακολουθία αν = 2ν + 1. Να βρείτε τον 3ο, τον 8ο και
ακολουθίας: τον 10ο όρο της.

Τοποθετούμε στον ΛΥΣΗ

τύπο της αν όπου ν τον
λ και κάνουμε πράξεις. α3 = 23 + 1 = 8 + 1 = 9,
α8 = 28 + 1 = 256 + 1 = 257,
α10 = 210 + 1 = 1024 + 1 = 1025.

2. Δίνεται μια ακολουθία (αν) με γενικό όρο

αν =3ν2 – 1
Να βρείτε:
i) Τους πέντε πρώτους όρους
ii) Τον ν + 1 όρο

ΛΥΣΗ
---
i)
• Ο πρώτος όρος της ακολουθίας είναι ο α1, που προκύπτει αν
θέσουμε στον τύπο αν της ακολουθίας ν = 1. Έτσι βρίσκουμε:
α1 = 3 ⋅ 12 – 1 = 2
Ομοίως:

• Για ν = 2, ο δεύτερος όρος είναι ο α2 = 3 ⋅ 22 – 1 = 11.

• Για ν = 3, ο τρίτος όρος είναι ο α3 = 3 ⋅ 32 – 1 = 26.
• Για ν = 4,ο τέταρτος όρος είναι ο α4 = 3 ⋅ 42 – 1 = 47.
• Για ν = 5, ο πέμπτος όρος είναι ο α5 = 3 ⋅ 52 – 1 = 74.

11
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ii) Για να βρούμε τον όρο αν+1, αντικαθιστούμε στον τύπο

αν =3ν2 – 1 όπου ν τον ν + 1, οπότε έχουμε:

αν+1 = 3(ν + 1)2 – 1 = 3(ν2 + 2ν + 1) – 1 = 3ν2 + 6ν + 3 – 1 ή

αν+1 = 3ν2 + 6ν + 2

3. Δίνεται η ακολουθία: α ν = ν + 1 − ν , ν ∈ Ν * .
Να βρεθεί το άθροισμα των πέντε πρώτων όρων της.

ΛΥΣΗ Παρατήρηση:
Όταν μας ζητούν το
Αντικαθιστώντας διαδοχικά όπου ν τις τιμές 1, 2, 3, 4, 5 έχουμε: άθροισμα των κ όρων
α1 = 2 − 1 ⎫ μιας ακολουθίας βρίσ-
⎪ κουμε μέσω του τύπου
α2 = 3 − 2 ⎪
⎪ αν τον κάθε όρο
α 3 = 4 − 3 ⎬ και προσθέτοντας κατά μέλη παίρνουμε:
ξεχωριστά και μτά
α4 = 5 − 4 ⎪ προσθέτουμε όλους
⎪
α 5 = 6 − 5 ⎪⎭ τους όρους.

α1 + α 2 + α 3 + α 4 + α 5 = 6 − 1 .

ν2 + ν + 5
4. Δίνεται η ακολουθία (α ν ) , με α ν = .
ν +1
Να βρεθούν:
i. οι τρεις πρώτοι όροι,
ii. ποιος όρος της ακολουθίας ισούται με 5,
iii. οι όροι της ακολουθίας που είναι ακέραιοι αριθμοί.

ΛΥΣΗ
ν2 + ν + 5
Είναι: α ν = οπότε:
ν +1
12 + 1 + 5 7
i. α1 = = ,
1+1 2
2 + 2 + 5 11
2
α2 = = ,
2 +1 3
3 + 3 + 5 9 + 8 17
2
α3 = = =
3 +1 4 4

ν2 + ν + 5
ii. Πρέπει: α ν = 5 ⇔ = 5 ⇔ ν 2 + ν + 5 = 5v + 5 ⇔
ν +1

12
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

⇔ ν 2 − 4ν = 0 ⇔ ν(ν − 4 ) = 0 ⇔ ν = 4
διότι ν ∈ Ν * και έτσι ν ≠ 0 . Επομένως ο αριθμός 5 είναι ο τέταρτος
όρος της ακολουθίας.

iii. Έχουμε:
αν =
( )
ν 2 + ν + 5 ν(ν + 1)
= +
5
=ν+
5
ν +1 ν +1 ν +1 ν +1

5
Για να είναι ο α ν ακέραιος, πρέπει και ο να είναι ακέραιος.
ν +1
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Αυτό συμβαίνει μόνο αν ο ν + 1 είναι διαιρέτης του 5. Έτσι:
ν + 1 = 1 ⇔ ν = 0 , απορρίπτεται διότι ν ∈ Ν *
Όταν μας ζητούν να ν + 1 = −1 ⇔ ν = −2 , απορρίπτεται
βρούμε ποιος όρος της ν +1 = 5 ⇔ ν = 4
ακολουθίας ισούται με ν + 1 = −5 ⇔ ν = −6 , απορρίπτεται
κ τότε:
Άρα μόνο ο τέταρτος όρος ακολουθίας (α ν ) είναι ακέραιος.
1. Θέτουμε αν με κ.
3ν + 6
2. Λύνουμε ως προς ν 5. Δίνεται η ακολουθία α ν = . Να βρείτε την τάξη του
4
όρου αυτής που είναι ίσος με 9.

ΛΥΣΗ
3ν + 6
Λύνουμε την αν = 9, δηλαδή =9.
4
Άρα 3ν + 6 =36 ⇔ 3ν = 30 ⇔ ν = 10.
Άρα α10 = 9.

---
η
2 ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν
τον γενικό όρο μιας ακολουθίας όταν ξέρουμε το
άθροισμα τον ν πρώτων όρων

1. Να βρεθεί ο γενικός όρος της ακολουθίας (α ν ) , αν το

άθροισμα Sν των ν πρώτων όρων της είναι:
i. Sν = ν 2 + 5ν
ii. Sν = 2 ν − 1

13
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ΛΥΣΗ

Sν −1 = (ν − 1) + 5(ν − 1) = ν 2 − 2ν + 1 + 5ν − 5 = ν 2 + 3ν − 4 ,
2
i.
άρα:
( ) ( )
α ν = Sν − Sν −1 = ν 2 + 5ν − ν 2 + 3ν − 4 = ν 2 + 5ν − ν 2 − 3ν + 4 = 2ν +

Άρα: α ν = 2ν + 4
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

2ν Όταν μας ζητούν να

ii. Sν −1 = 2 ν −1 − 1 = −1,
2 βρούμε τον γενικό όρο
άρα: μιας ακολουθίας όταν
⎛ 2ν ⎞ 2ν ξέρουμε το άθροισμα
( ) 1 1
α ν = Sν − Sν −1 = 2 ν − 1 − ⎜⎜ − 1⎟⎟ = 2 ν − 1 − + 1 = 2 ν − 2 ν = 2 ν τον ν πρώτων όρων:
⎝ 2 ⎠ 2 2 2
1 1. Βρίσκουμε τα Sν,
Άρα: α ν = 2 ν
2 Sν-1
Sν = α1 + α2 +…+ αν
Sν-1 = α1 + α2 +…+ αν-1
2. Αν αν είναι ακολουθία και Sν το άθροισμα των ν πρώτων
όρων αυτής να βρείτε το νιοστό όρο της ακολουθίας αν είναι
2. αν = Sν - Sν-1
γνωστό ότι Sν = ν3 – 5ν.

ΛΥΣΗ

Sν-1 = α1 + α2 + … + αν-1
Sν = α1 + α2 + … + αν
Άρα: Sν – Sν-1 = αν ⇒ αν = [ν3 – 5ν] – [(ν – 1)3 – 5(ν –1)] =
= ν3 – 5ν – [ν3 – 3ν2 + 3ν – 1 – 5ν + 5]
= ν3 – 5ν – ν3 + 3ν2 – 3ν + 1 + 5ν – 5 = 3ν2 – 3ν – 4.

3η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Γενικές ασκήσεις

1. Δίνονται οι ακολουθίες:
⎡ 2ν + 1 ⎤
αν = εφ ⎢ π ⎥ και βν = (–1)ν+1.
⎣ 4 ⎦
Να βρείτε τη σχέση μεταξύ των όρων τους.

ΛΥΣΗ

14
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

⎛ 3π ⎞
α1 = εφ ⎜ ⎟ = −1 και β1 = (–1)2 = 1
⎝ 4 ⎠
⎛ 5π ⎞
α2 = εφ ⎜ ⎟ = 1 β2 = (–1)3 = –1
⎝ ⎠4
⎛ 7π ⎞
α3 = εφ ⎜ ⎟ = −1 β3 = (–1)4 = 1
⎝ 4 ⎠
Παρατηρούμε ότι αν = (–1)ν και βν = (–1)ν+1
−1 + 1 = 0 ν περιττος
Οπότε αν + βν = (–1)ν + (–1)ν+1 =
1 + ( −1) = 0 ν αρτιος
Άρα αν + βν = 0.

3.2 ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ

1η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν να

βρούμε κάποια στοιχεία (ω, αν..) μιας αριθμητικής
προόδου

1. Αν ο 8ος όρος μιας αριθμητικής προόδου είναι 20 και ο 27ος

είναι 115, να βρείτε:
i. τον 15ο όρο της
ii. το άθροισμα των 20 πρώτων όρων της.
ƒ Τα συστήματα
στις αριθμητικές ΛΥΣΗ
προόδους λύνονται ---
εύκολα με αντίθετους ⎧α 8 = 20 ⎧α1 + 7ω = 20 (1) ⎧− α1 − 7ω = −20
συντελεστές. ⎨ ⇔⎨ ⇔⎨
⎩α 27 = 115 ⎩α1 + 26ω = 115 ⎩α1 + 26ω = 115

Προσθέτοντας κατά μέλη, έχουμε: 19ω = 95 ⇔ ω = 5

Η εξίσωση (1), για ω = 5 , γίνεται:
α1 + 7 ⋅ 5 = 20 ⇔ α1 = 20 − 35 ⇔ α1 = −15
Οπότε: α15 = α1 + 14ω = −15 + 14 ⋅ 5 = −15 + 70 = 55 , άρα α15 = 55
και:
20
S20 = (2 ⋅ (− 15) + 19 ⋅ 5) = 10(− 30 + 95) = 10 ⋅ 65 = 650 ,
2
άρα S20 = 650

15
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2. Σε αριθμητική πρόοδο (α ν ) δίνονται:

α13 = 61 , α112 = 556 και α ν = 4996 .
Να βρεθεί ο 1ος όρος της προόδου και το πλήθος των όρων της.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
ΛΥΣΗ
Να βρεθεί ένα ή
α13 = 61 ⎫ α1 + 12ω = 61 ⎫ περισσότερα από τα
⎪ ⎪
Έχουμε: α112 = 556 ⎬ ⇔ α1 + 111ω = 556 ⎬. στοιχεία α1 , α ν , ν, ω,
α ν = 4996⎭ α1 + (ν − 1)ω = 4996⎪⎭
⎪
Sν μιας αριθμητικής
προόδου.
Αφαιρώντας τις δύο πρώτες σχέσεις παίρνουμε: 99ω = 495 απ’
όπου ω = 5 . Με τις ισότητες:
Τότε: α1 + 12 ⋅ 5 = 61 ⇔ α1 = 61 − 60 ⇔ α1 = 1 . α ν +1 − α ν = ω ,
α ν = α1 + (ν − 1)ω ,
Τέλος αντικαθιστώντας τις γνώστες τιμές στην 3η σχέση έχουμε:
ν
4996 = 1 + (ν − 1)5 ⇔ 4995 = (ν − 1)5 ⇔ 999 = ν − 1 ⇔ ν = 1000 . Sν = (2α1 + (ν − 1)ω) ,
2
και με τα δεδομένα της
3. Να βρεθούν η αριθμητική πρόοδος στην οποία: υπόθεσης δημιουρ-
α 2 + α 6 = 16 (1) και α 4 + α 7 = 22 (2) γούμε την κατάλληλη
εξίσωση ή το κατάλ-
ΛΥΣΗ ληλο σύστημα.

Αρκεί να βρούμε τον πρώτο όρο της α1 και τη διαφορά της ω.

Λόγω του τύπου α ν = α1 + (ν − 1)ω οι σχέσεις (1) και (2)
γράφονται:
α1 + (2 −1)ω+ α1 + (6 −1)ω = 16⎫ α1 + ω + α1 + 5ω = 16 ⎫ 2α1 + 6ω = 16⎫
⎬⇔ ⎬⇔ ⎬
α1 + (4 −1)ω+ α1 + (7 −1)ω = 22⎭ α1 + 3ω+ α1 + 6ω = 22⎭ 2α1 + 9ω = 22⎭

και αφαιρώντας κατά μέλη έχουμε: 3ω = 6 ⇔ ω = 2

οπότε 2α1 + 6 ⋅ 2 = 16 ⇔ 2α1 = 16 − 12 ⇔ α1 = 2 .
Άρα η αριθμητική πρόοδος είναι: 2, 4, 6, 8 …

4. Να βρεθεί το άθροισμα: S = 1 + 2 + 3 + ... + v .

ΛΥΣΗ

Έχουμε αριθμητική πρόοδο με α1 = 1 , ω = 1 και πλήθος ν.

(α + α ν ) ν παίρνουμε: S = (1 + v )v .
Άρα από τον τύπο S = 1
2 2

16
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

5. Αν σε μια αριθμητική πρόοδο είναι α9 = 15 και S12 = 165, να

βρείτε:
i) τον 7ο όρο της προόδου,
ii) το άθροισμα των 25 πρώτων όρων της.
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

Να βρεθεί το α ν ή το ΛΥΣΗ
Sν , αν δίνονται οι
αρχικοί όροι (δύο με Αρκεί να βρούμε τον πρώτο όρο α1 και τη διαφορά ω της προόδου.
τρεις τουλάχιστον) i) Είναι α9 = 15, οπότε α1 + 8ω = 15 (1).
μιας αριθμητικής ν
Επίσης S12 = 165, συνεπώς από τον τύπο Sν = ⎡ 2α1 + (ν − 1) ω ⎤⎦
προόδου. 2⎣
12 ⎡⎣ 2α1 + (12 − 1) ω ⎤⎦
Αρκεί να γνωρίζουμε έχουμε: = 165 ή
2
τους α1 , ω.
6 (2α1 + 11ω) = 165 ή 12α1 + 66ω = 165 (2)
Ο πρώτος όρος είναι ο Από το σύστημα των σχέσεων (1) και (2) προκύπτει ότι
α1 και το ω = α 2 − α1 1
ή ω = α3 − α 2 . α1 = 11 και ω =
2
Με τους τύπους: Συνεπώς ο 7ος όρος της ακολουθίας είναι ο
α ν = α1 + (ν − 1)ω , 1
α7 = α1 + (7 – 1)ω = 11 + 6 i = 11 + 3 = 14
ν 2
Sν = (2α1 + (ν − 1)ω)
2
⎛ ν ⎞ ii) Για να βρούμε το άθροισμα των 25 πρώτων όρων της προόδου,
⎜ ή Sν = (α1 + α ν )⎟ ν
⎝ 2 ⎠ δηλαδή το S25, αντικαθιστούμε στον τύπο Sν = ⎡ 2α1 + (ν − 1) ω ⎤⎦
2⎣
υπολογίζουμε ό,τι μας
1
ζητούν. τους α1 = 11, ω = και ν = 25, οπότε βρίσκουμε:
2
⎡ 1⎤
25 ⎢ 2 ⋅11 + ( 25 − 1) ⎥
2 ⎦ 25 ( 22 + 12 )
S 25 = ⎣ = = 25 ⋅17 = 425
2 2
---
6. Ποιος όρος της αριθμητικής προόδου με α1 = −4 και ω = 6
ισούται με 116;

ΛΥΣΗ

Αρκεί να προσδιορίσουμε το ν ώστε να ισχύει α ν = 116 .

α ν = 116 ⇔ α1 + (ν − 1)ω = 116 ⇔ −4 + (ν − 1) ⋅ 6 = 116 ⇔
⇔ −4 + 6ν − 6 = 116 ⇔ 6ν = 126 ⇔ ν = 21 , άρα α 21 = 116

17
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

7. Σε αριθμητική πρόοδο ισχύει: α 2 = −9 , α μ = 31 και

Sμ = 108 . Να βρεθούν οι α1 , ω, μ.

ΛΥΣΗ

α 2 = −9 ⇔ α1 + ω = −9 ⇔ α1 = −9 − ω (1) ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
α μ = 31 ⇔ α1 + (μ − 1)ω = 31 (2)

Για να λύσουμε το σύστημα υπολογίζουμε τα α1 , ω, συναρτήσει Πώς θα υπολογίσουμε

το άθροισμα S των μ
του μ, από τα α 2 , α μ και τα αντικαθιστούμε στο Sμ .
τελευταίων όρων μιας
αριθμητικής προόδου
μ
Sμ = 108 ⇔ (2α1 + (μ − 1)ω) = 108 (3) με ν όρους, όπου
2 ν>μ;
(1)
40
(2)⇒− 9 − ω + μω − ω = 31 ⇔ (μ − 2)ω = 40 ⇔ ω = (4)
μ−2

( 4)
40 − 9μ + 18 − 40 − 9μ − 22 Η πιο απλή λύση στο
(1)⇒ α1 = −9 − ⇔ α1 = ⇔ α1 = (5) ερώτημα αυτό είναι να
μ−2 μ−2 μ−2
παρατηρήσουμε ότι
S = S v − Sμ−1
μ ⎛ − 9μ − 22
(4)
40 ⎞ μ −18μ − 44+ 40μ − 40
(3)⇒
(5) ⎜
⎜2 + (μ −1) ⎟⎟ =108⇔ ⋅ =108⇔
2⎝ μ−2 μ−2⎠ 2 μ−2 Έτσι το άθροισμα S
προκύπτει αν από το
μ 22μ − 84 22μ2 − 84μ άθροισμα S v των ν
⇔ ⋅ = 108 ⇔ = 108 ⇔ 22μ2 − 84μ = 216μ − 432 ⇔
2 μ−2 2μ − 4 όρων αφαιρέσουμε το
άθροισμα Sμ−1 των
18 πρώτων μ − 1 όρων
⇔ 22μ 2 − 300μ + 432 = 0 ⇔ μ = 12 ∈ Ν * , δεκτή, ή μ = ∉ Ν* ,
11 της προόδου.
που απορρίπτεται, άρα: μ = 12

Από τις (4), (5) έχουμε:

40 40 − 9 ⋅12 − 22 − 130
ω= = = 4 , άρα ω = 4 και α1 = = = −13 ,
12 − 2 10 12 − 2 10
άρα: α1 = −13 .

8. Να βρείτε το νιοστό όρο της αριθμητικής προόδου: 5, 3, 1, –

1, …

ΛΥΣΗ

18
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

α1 = 5 και ω = 3 − 5 = −2 ,
άρα α ν = α1 + (ν − 1)ω = 5 + (ν − 1)(− 2 ) = 5 − 2ν + 2 = −2ν + 7 ,
δηλαδή: α ν = −2ν + 7 .
Άλλος τρόπος
Έστω (α ν ) η πρόοδος. 9. Να βρείτε τον 8ο όρο και το άθροισμα των 12 πρώτων όρων
Οι τελευταίοι μ όροι της αριθμητικής προόδου: 1, 4, 7, 10, …
είναι οι:
α ν −μ+1 , α ν −μ+2 , …, α ν
ΛΥΣΗ

Επομένως: α1 = 1 και ω = 4 − 1 = 3 ,
μ
S = [2αν−μ+1 + (μ −1)ω] άρα α 8 = α1 + 7ω = 1 + 7 ⋅ 3 = 22
2
12
ή ακόμα: και S12 = (2 ⋅ 1 + 11 ⋅ 3) = 6(2 + 33) = 210
S=
μ
[2α ν + (μ − 1)(− ω)] = μ [2α ν − (μ − 1)ω] 2
2 2

10. Να βρείτε το άθροισμα των πολλαπλασίων του 3 μεταξύ

διότι οι αριθμοί α v , των αριθμών 20 και 200.
α ν −1 , …, α ν −μ+1 είναι
μ διαδοχικοί όροι ΛΥΣΗ
αριθμητικής προόδου
με πρώτο όρο α v και Τα πολλαπλάσια του 3, τα οποία είναι μεγαλύτερα από το 20, είναι
διαφορά –ω. μια ακολουθία με α1 = 21 και ω = 3. Ο τελευταίος όρος που μας
ενδιαφέρει είναι το 198.
Για να βρούμε την τάξη του όρου αυτού, λύνουμε την εξίσωση αν =
198, δηλαδή
21 + (ν – 1) ⋅ 3 = 198 ⇔ 3ν – 3 = 177 ⇔ 3ν = 180 ⇔ ν = 60.
60
Άρα ζητάμε το S60 = (α1 + α60) = 30(21 + 198).
2
ƒ Γενικά στα Άρα S60 = 6570.
προβλήματα με αρι-
θμητικές προόδους, ---
11. Σε αριθμητική πρόοδο αν α 73 = 7α 9 να δειχθεί ότι:
πρώτα βρίσκουμε τα
α, ω και μετά ότι α17 = 4α 3 .
ζητάει η άσκηση.
ΛΥΣΗ

Από την α 73 = 7α 9 έχουμε: α1 + 72ω = 7(α1 + 8ω ) ⇔

8
⇔ α1 + 72ω = 7α1 + 56ω ⇔ α1 = ω (1).
3
8
ω + 16ω
α17 α1 + 16ω (1) 3 8ω + 48ω 56ω
Επομένως: = = 8 = = =4
α3 α1 + 2ω ω + 2ω 8ω + 6ω 14ω
3

19
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

α17
Άρα = 4 ⇔ α17 = 4α 3
α3

12. Σε αριθμητική πρόοδο το άθροισμα των ν πρώτων όρων

της ισούται με S v = 2 v 2 + 5v για κάθε v ∈ N * . Να βρεθεί ο 31ος 2ος τρόπος:
όρος της (α 31 ) .
Αφού η σχέση
S v = 2 v 2 + 5v ισχύει
ΛΥΣΗ
για κάθε v ∈ N * :
Έστω α1 ο πρώτος όρος της προόδου και ω η διαφορά της.
για v = 1 :
Τότε: S v =
[2α1 + (ν − 1)ω]ν οπότε θάναι: S1 = 2 ⋅12 + 5 ⋅1 ⇔ S1 = 7
2 Όμως S1 = α1 άρα
[2α1 + (ν − 1)ω]ν = 2ν 2 + 5ν ⇔
α1 = 7 .
2
για v = 2 :
⇔ 2α1ν + (ν − 1)ων = 4ν 2 + 10ν ⇔ 2α1ν + ν 2 ω − ων = 4ν 2 + 10ν ⇔
S2 = 2 ⋅ 22 + 5 ⋅ 2 ⇔ S2 = 18
⇔ ων 2 + (2α1 − ω)ν = 4ν 2 + 10ν , για κάθε v ∈ N * .
Όμως S2 = α1 + α 2
άρα
Τα πολυώνυμα αυτά είναι του ίδιου βαθμού, άρα αφού είναι ίσα
έχουν και τους συντελεστές των ομοβάθμιων όρων ίσους. 18 = 7 + α 2 ⇔ α 2 = 11
Συνεπώς:
ω=4 ⎫ ω=4 ⎫
Συνεπώς: ⎬⇔ ⎬ ω = α 2 − α1 = 11 − 7 = 4
2α1 − ω = 10⎭ α1 = 7 ⎭

Άρα: α 31 = α1 + (31 − 1)ω = 7 + 30 ⋅ 4 = 127 .

2η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν να

αποδείξουμε ότι μια ακολουθία είναι αριθμητική
πρόοδος

1. Δείξτε ότι η ακολουθία (α ν ) με α ν = 5ν + 7 είναι αριθμητική

πρόοδος και να βρεθούν οι α1 , ω.

ΛΥΣΗ

α ν +1 − α ν = [5(ν + 1) + 7] − [5ν + 7] = 5ν + 5 + 7 − 5ν − 7 = 5 ,
άρα (α ν ) αριθμητική πρόοδος με ω = 5 και α1 = 5 ⋅ 1 + 7 = 12 .

20
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

2. Ο νιοστός όρος μιας ακολουθίας είναι ο αν = 4ν + 3.

i) Να προσδιορίσετε τον προηγούμενο και τον επόμενο όρο του
αν.
ii) Να αποδείξετε ότι η ακολουθία αυτή είναι αριθμητική
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
πρόοδος.
Δείξτε ότι η iii) Να υπολογίσετε το άθροισμα των 25 πρώτων όρων της.
iv) Να βρείτε την τάξη εκείνου του όρου της προόδου που είναι
ακολουθία (α ν ) είναι
ίσος με 159.
αριθμητική πρόοδος
αν είναι γνωστός ο
νιοστός όρος. ΛΥΣΗ

Αρκεί η διαφορά δύο i) Ο προηγούμενος όρος του αν είναι ο αν-1 και ο επόμενος είναι ο
τυχαίων διαδοχικών αν+1. Είναι λοιπόν
όρων να είναι αν-1 = 4(ν – 1) + 3 = 4ν – 1 και αν+1 = 4(ν + 1) + 3 = 4ν + 7
σταθερή, δηλαδή
ii) Για να αποδείξουμε ότι η ακολουθία είναι αριθμητική πρόοδος,
α ν +1 − α ν να είναι
αρκεί να αποδείξουμε ότι η διαφορά αν+1 – αν είναι, για κάθε ν
σταθερός αριθμός για θετικό ακέραιο, ο ίδιος σταθερός αριθμός.
κάθε v ∈ N * . Έχουμε λοιπόν:
Αυτή η σταθερή αν+1 – αν = (4ν + 7) – (4ν + 3) = 4
διαφορά είναι το ω. Άρα η ακολουθία με νιοστό όρο αν = 4ν + 3 είναι η αριθμητική
πρόοδος με πρώτο όρο τον α1 = 4 i 1 + 3 = 7 και διαφορά ω = 4.
Αν α ν +1 − α ν = ω ,
τότε για ν = 1, 2, ... iii) Θέλουμε ν υπολογίσουμε το S25. Έχουμε:
έχουμε: 25 ⎡ 2α1 + ( 25 − 1) ω ⎤⎦ 25 ( 2 ⋅ 7 + 24 ⋅ 4 )
S 25 = ⎣ = =
α 2 − α1 = ω, 2 2
α 3 − α 2 = ω, = 25 (7 + 24 i 2) = 25 i 55 = 1375

α 4 − α 3 = ω, iv) Αφού αν = 159, έχουμε διαδοχικά ότι

4ν + 3 = 159 ⇔ 4ν = 156 ⇔ ν = 39
δηλαδή όλοι οι
διαδοχικοί όροι έχουν ---
την ίδια διαφορά.
3η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις στον αριθμητικό
μέσο

1. Να βρείτε για ποια τιμή του x ο αριθμητικός μέσος των 5x +

1 και 11 είναι ο 3x – 2 .

ΛΥΣΗ

21
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Ο αριθμός 3x – 2 είναι ο αριθμητικός μέσος των 5x + 1 και 11, αν

και μόνο αν ισχύει
5 x + 1 + 11 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
3x – 2= ή 2(3x – 2) = 5x + 12 ή 6x – 4 = 5x + 12
2
ή 6x – 5x = 12 + 4 ή x = 16 Για να αποδείξουμε
ότι τρεις αριθμοί
2. Να αποδείξετε ότι για κάθε α, β και γ ∈ οι αριθμοί αποτελούν διαδοχι-
(α + β)2, α2 + β2 και (α – β)2 κούς όρους αριθμητι-
είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου. κής προόδου εργαζό-
μαστε με έναν από
τους εξής τρόπους:
ΛΥΣΗ

Έχουμε ότι • Με τον ορισμό,

(α + β)2 + (α – β)2 = α2 + β2 + 2αβ + α2 + β2 – 2αβ = δείχνοντας ότι οι
= 2α2 + 2β2 = 2(α2 + β2) διαφορές τους (δεύτε-
Συνεπώς οι αριθμοί (α + β)2, α2 + β2 και (α – β)2 αποτελούν ρος – πρώτος και
διαδοχικούς όρους αριθμητικής προόδου. τρίτος – δεύτερος)
είναι ο ίδιος αριθμός.
3. Να βρείτε για ποια τιμή του λ οι αριθμοί λ − 3 , λ + 5 , 2λ − 1
είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου.
• Με την ιδιότητα που
αναφέρει ότι <<ο
ΛΥΣΗ διπλάσιος του μεσαίου
όρου είναι ίσος με το
Αρκεί: 2(λ + 5) = λ − 3 + 2λ − 1 ⇔ 2λ + 10 = 3λ − 4 ⇔ άθροισμα των δύο
⇔ 2λ − 3λ = −4 − 10 ⇔ −λ = −14 ⇔ λ = 14 άλλων>>.

4. Να δειχθεί ότι αν οι αριθμοί α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι

αριθμητικής προόδου τότε και οι αριθμοί x = β + γ , ψ = γ + α
και z = α + β είναι επίσης διαδοχικοί όροι αριθμητικής
προόδου.
Να βρεθεί η σχέση μεταξύ των διαφορών των δύο προόδων.

ΛΥΣΗ

Αφού οι α, β, γ είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου ισχύει:

2β = α + γ (1).
Για να είναι οι x, ψ, z διαδοχικοί όροι προόδου πρέπει και αρκεί
2ψ = x + z δηλαδή:
2(γ + α ) = β + γ + α + β ⇔ 2γ + 2α = 2β + α + γ ⇔
⇔ γ + α = 2β σχέση που ισχύει λόγω της (1).
Άρα και οι x, ψ, z είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου,

22
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Η 1η πρόοδος έχει: ω = γ − β = β − α (2)

ενώ η 2η έχει: ω2 = z − ψ = ψ − x ή ω2 = β − γ = α − β (3).
Από τις (2) και (3) γίνεται φανερό ότι οι διαφορές ω1 , ω2 των δύο
προόδων είναι αντίθετες.

5. Δίνεται η ακολουθία με γενικό όρο αν = –11 + 2ν, με πρώτο

όρο α1 καθώς και το πολυώνυμο P(x) = x3 – 3x2 – x + 3.

i) Να αποδείξετε ότι η ακολουθία αν είναι αριθμητική πρόοδος

και έχει πρώτο όρο
α1 = 1 – 9 και διαφορά ω = 2.
ii) Να βρείτε το άθροισμα S = α12 + α13 + … + α21, όπου οι α12 ,
α13, …, α21 είναι διαδοχικοί όροι της προόδου αν.
iii) Να αποδείξετε ότι οι ρίζες της εξίσωσης P(x) = 0 είναι
διαδοχικοί όροι της παραπάνω προόδου αν.

ΛΥΣΗ

i) Αρκεί να αποδείξουμε ότι η διαφορά ω = αν+1 – αν είναι σταθερός

αριθμός.
Έτσι έχουμε:
αν+1 = –11 + 2(ν + 1) = (–11 + 2ν) + 2 = αν + 2 ή αν+1 – αν = 2
(1)
Από την ισότητα (1) προκύπτει ότι η ακολουθία με γενικό όρο αν =
ii) β΄ τρόπος –11 + 2ν είναι αριθμητική πρόοδος με ω = 2 και πρώτο όρο α1 = –
Έχουμε ότι 11 + 2 ⋅ 1 = –11 + 2 = –9.
S21 = α1 + α2 + α3 + …
+ α11 + α12 + α13 + … ii) Στο άθροισμα α12 + α13 + … + α21 το πλήθος των όρων είναι ν =
+ α21 ή 10. Αν θεωρήσουμε τον α12 ως πρώτο όρο και τον α21 ως τον
S21 = S11 + S, τελευταίο, θα έχουμε ότι το άθροισμα αυτό είναι ίσο με
άρα 10 (α12 + α 21 )
S= --- = 5 (α12 + α 21 ) (2)
2
21⎡2α1 +( 21−1) ω⎤⎦ Όμως είναι:
S=S21 −S11 = ⎣ • α12 = α1 + (12 – 1)ω = –9 + 11 ⋅ 2 = 13 και
2
• α21 = α1 + (21 – 1)ω = –9 + 20 ⋅ 2 = 31
11 ⎡ 2α1 + (11 − 1) ω ⎤⎦
− ⎣ = Άρα ο τύπος (2) δίνει S = 5 (13 + 31) = 220.
2
iii) Με τη βοήθεια της παραγοντοποίησης η εξίσωση γράφεται:
x3 – 3x2 – x + 3 = 0 ⇔ (x3 – 3x2) – (x – 3) = 0 ⇔
21( −18 + 40 ) ⇔ x2 (x – 3) – (x – 3) = 0 ⇔ (x – 3) (x2 – 1) = 0 ⇔
= − ⇔ (x – 3) (x + 1) (x – 1) = 0 ⇔ x –3 = 0 ή x +1 = 0 ή x –1 = 0
2
Άρα η εξίσωση έχει ρίζες τις x = –1, x = 1 και x = 3.
11( −18 + 20 ) Παρατηρούμε ότι οι αριθμοί –1, 1 και 3 είναι οι τιμές των όρων
= 231 − 11 α5 = –11 + 2 ⋅ 5 = –1, α6 = –11 + 2 ⋅ 6 = 1 και α7 = –11 + 2 ⋅ 7 = 3
2
23
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

6. Σε ένα οξυγώνιο τρίγωνο ΑΒΓ οι αριθμοί εφΑ , εφΒ και εφΓ

είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου. Να αποδειχθεί ότι:
α. συνΒ = 2συνΑ ⋅ συνΓ
β. εφΑ ⋅ εφΓ = 3

ΛΥΣΗ ƒ Όταν οι αριθ-

μοί Α, Β και Γ είναι
α. Α + Β + Γ = π ⇔ Α + Γ = π − Β (1) γωνίες τριγώνου τότε
Όμως οι αριθμοί εφΑ , εφΒ και εφΓ είναι διαδοχικοί όροι ισχύει:
αριθμητικής προόδου, οπότε:
ημΒ ημΑ ημΓ Α+Β+Γ=π⇔Α+Γ=π−Β
2εφΒ = εφΑ + εφΓ ⇔ 2 ⋅ = + ⇔
συνΒ συνΑ συνΓ

ημΒ ημΑ ⋅ συνΓ + συνΑ ⋅ ημΓ

⇔ 2⋅ = ⇔
συνΒ συνΑ ⋅ συνΓ

ημΒ ημ(Α + Γ ) (1) ημΒ ημ(π − Β )

⇔ 2⋅ = ⇔2⋅ = ⇔
συνΒ συνΑ ⋅ συνΓ συνΒ συνΑ ⋅ συνΓ

ημΒ ημΒ 2 1
⇔ 2⋅ = ⇔ = ⇔
συνΒ συνΑ ⋅ συνΓ συνΒ συνΑ ⋅ συνΓ

⇔ συνΒ = 2συνΑ ⋅ συνΓ

Επισημαίνουμε ότι επειδή 0 < Β < π , θα είναι ημΒ ≠ 0 .

β) Είναι Β = π − (Α + Γ ) , οπότε:
συνΒ = 2συνΑ ⋅ συνΓ ⇔ συν(π − (Α + Γ )) = 2συνΑ ⋅ συνΓ ⇔
⇔ −συν(Α + Γ ) = 2συνΑ ⋅ συνΓ ⇔
⇔ −συνΑ ⋅ συνΓ + ημΑ ⋅ ημΓ = 2συνΑ ⋅ συνΓ ⇔
ημΑ ⋅ ημΓ
⇔ ημΑ ⋅ ημΓ = 3συνΑ ⋅ συνΓ ⇔ = 3 ⇔ εφΑ ⋅ εφΓ = 3
συνΑ ⋅ συνΓ

4η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις στην αριθμητική

παρεμβολή

24
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

1 Δίνονται οι αριθμοί 4 και 34.

1.
α) Πόσους αριθμούς πρέπει να παρεμβάλλομε μεταξύ αυτών
των αριθμών, ώστε να δημιουργηθεί αριθμητική πρόοδος με 11
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
όρους;
β) Να βρείτε την πρόοδο αυτή.
Δίνονται οι αριθμοί α ii) Δίνονται οι αριθμοί 2 και 35. Πόσους αριθμούς πρέπει να
παρεμβάλλουμε μεταξύ αυτών των αριθμών, ώστε να
και β με α ≠ β . Πώς
δημιουργηθεί αριθμητική πρόοδος με διαφορά ω = 3;
θα τοποθετήσουμε
ανάμεσα στους α και β
τους ν αριθμούς α1 , ΛΥΣΗ
α 2 , … α ν έτσι, ώστε
όλοι οι αριθμοί α, α1 , i)
α) Έστω ότι παρεμβάλλουμε μεταξύ των αριθμών αυτών άλλους ν
α 2 , … α ν , β να
αριθμούς, δηλαδή
αποτελούν διαδοχι- 4, ... , 34
κούς όρους αριθμη-
τικής προόδου; ναριθμοι
(ν + 2)αριθμοι

Τότε το συνολικό πλήθος των αριθμών θα είναι ν + 2, οπότε θα

ισχύει
Έστω ω η διαφορά της
ν + 2 = 11 ή ν = 9
σχηματιζόμενης
Συνεπώς πρέπει να παρεμβάλλουμε 9 αριθμούς μεταξύ του 4 και
προόδου, α, α1 , α 2 , του 34.
… α ν , β με πρώτο β) Ο 11ος όρος της προόδου είναι ο 34 και ο 1ος είναι ο 4, οπότε,
όρο τον α. Το πλήθος αν ω είναι η διαφορά της προόδου, θα έχουμε:
των αριθμών αυτών α11 = 34 ή α1 + (11 – 1)ω = 34 ή 4 + 10ω = 34 ή
είναι ν + 2 , οπότε ο β 10ω = 30, άρα ω = 3
είναι ο όρος με τάξη Επομένως η πρόοδος θα είναι η
ν + 2 . Άρα: 4, 7, 10, 13, 16, …, 31, 34
β−α
β=α+(ν+2−1)ω⇔ω= ii) Έχουμε:
ν+1 ---
Γνωρίζοντας τώρα τη 2, ... , 35
διαφορά ω, μπορούμε
να προσδιορίσουμε ναριθμοι
(ν + 2)αριθμοι
εύκολα τους όρους ,
α1 , α 2 , … α ν , αφού: Αν λοιπόν, όπως και στο ερώτημα (i) (α), παρεμβάλλουμε ν
αριθμούς, το συνολικό πλήθος των όρων της αριθμητικής προόδου
α1 = α + ω , που θα προκύψει θα είναι ν + 2.
α 2 = α + 2ω , …, Συνεπώς
α ν = α + νω αν+2 = 35 ή α1 + (ν + 2 – 1)ω = 35 ή 2 + (ν + 1) i 3 = 35 ή
(ν + 1) i 3 = 33 ή ν + 1 = 11 ή ν = 10

Άρα πρέπει να παρεμβάλλουμε 10 αριθμούς μεταξύ του 2 και του

35.

25
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

5η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Να βρεθεί πεπερασμένο

πλήθος διαδοχικών όρων αριθμητικής προόδου, αν
γνωρίζουμε το άθροισμά τους και κάποια άλλη σχέση.

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ

1. Να βρεθούν πέντε θετικοί αριθμοί αν είναι διαδοχικοί όροι

αριθμητικής προόδου με διαφορά ω = 2 και το άθροισμα των Για να έχουμε μόνο
τετραγώνων τους ισούται με 220. δύο αγνώστους,
συμβολίζουμε τους
διαδοχικούς όρους ως
ΛΥΣΗ εξής:
Εφόσον το πλήθος των όρων είναι περιττό μας εξυπηρετεί η εξής i. Αν το πλήθος
παράσταση των όρων: των όρων είναι
x − 4 , x − 2 , x, x + 2 , x + 4 , x > 4 (1) περιττό, συμβολίζουμε
Τότε: με x το μεσαίο όρο και
(x − 4)2 + (x − 2)2 + x 2 + (x + 2)2 + (x + 4)2 = 220 ⇔ τη διαφορά ω με k,
⇔ x 2 − 8x + 16 + x 2 − 4x + 4 + x 2 + x 2 + 4x + 4 + x 2 + 8x + 16 = 220 ⇔ δηλαδή ω = k .
⇔ 5x 2 + 40 = 220 ⇔ x 2 = 36 Έτσι, έχουμε:
άρα: x = 6 ή x = −6 (απορρίπτεται).
Για x = 6 από την (1) παίρνουμε: 2, 4, 6, 8, 10 Για 3 όρους: x − k , x,
x+k.

2. Να βρεθούν 4 αριθμοί, διαδοχικοί όροι αριθμητικής Για 5 όρους: x − 2k ,

προόδου, των οποίων το άθροισμα να ισούται με 26 και το x−k , x, x+k,
άθροισμα των τετραγώνων τους να ισούται με 214. x + 2k .

ΛΥΣΗ

Το άθροισμα: (x – 3λ) + (x – λ) + (x + λ) + (x + 3λ) = 26 ⇔

13
⇔ 4x = 26 ⇔ x = . Το άθροισμα των τετραγώνων:
2
(x – 3λ)2 + ( x – λ)2 + (x + λ)2 + (x + 3λ)2 = 214 ⇔
⇔ 4x2 + 20λ2 = 214 ⇔ 2x2 + 10λ2 = 107.
2
⎛ 13 ⎞ 9 3 −3
Άρα 2 ⋅ ⎜ ⎟ + 10λ 2 = 107 ⇔ λ 2 = . Άρα λ = ή λ = .
⎝2⎠ 4 2 2
3
• Για λ = , οι αριθμοί είναι 2, 5, 8, 11.
2
3
• Για λ = − , οι αριθμοί είναι 11, 8, 5, 2.
2

26
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

1
3. Να βρείτε πέντε ακεραίους αριθμούς που αποτελούν
διαδοχικούς όρους αριθμητικής προόδου, αν έχουν άθροισμα 15
και γινόμενο –105.

ii. Αν το πλήθος ΛΥΣΗ

των όρων είναι άρτιο,
συμβολίζουμε τη Έστω α, β, γ, δ, ε οι πέντε αριθμοί.
διαφορά ω με 2k, Συμβολίζουμε το γ = x και τη διαφορά ω = k .
δηλαδή ω = 2k , και Η υπόθεση γράφεται:
τους δύο μεσαίους ⎧α + β + γ + δ + ε = 15 ⎧x − 2k + x − k + x + x + k + x + 2k = 15
x−k , ⎨ ⇔⎨ ⇔
⎩(x − 2k )(x − k )x (x + k )(x + 2k ) = −105
όρους με
⎩αβγδε = −105
x+k.
Έτσι, έχουμε:
⎧⎪5x = 15 ⎧⎪x = 3
⇔⎨ ⇔⎨ ⇔ ... ⇔
Για 4 όρους: x − 3k ,
x − k , x + k , x + 3k .
( )( ) ( )( )
⎪⎩ x 2 − 4k 2 x 2 − k 2 x = −105 ⎪⎩ 9 − 4k 2 9 − k 2 3 = −105

Για 6 όρους: x − 5k , ⎧
x − 3k , x − k , x + k , ⎧⎪x = 3 ⎪x = 3
⎪
⇔⎨ ⇔⎨
x + 3k , x + 5k . ⎪⎩4k 4 + 45k 2 + 116 = 0 ⎪ 29
⎪⎩k = ±2 ή k = ± 4

Θέτουμε k 2 = φ και λύνουμε την 4φ 2 − 45φ + 81 = 0 .

Επειδή το k ∈ Z , δεκτές οι τιμές k = −2 ή k = 2 .

Για x = 3 και k = −2 , έχουμε: α = 7 , β = 5 , γ = 3 , δ = 1 , ε = −1 .
Για x = 3 και k = 2 , έχουμε: α = −1 , β = 1 , γ = 3 , δ = 5 , ε = 7 .

4. Η εξίσωση x 2 − βx + γ = 0 έχει ρίζες τους αριθμούς k,

λ ∈ R * . Να βρεθούν
--- οι β, γ ∈ R ώστε οι αριθμοί k, λ, β, γ να
είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου.

ΛΥΣΗ
β γ
Ως γνωστό x 1 + x 2 = − και x 1 x 2 = , άρα: k + λ = β και
α α
kλ = γ .
Εξάλλου λόγω της προόδου: 2λ = k + β και 2β = γ + λ .
Συνεπώς:
k+λ =β ⎫ β=k+λ ⎫ β = k + λ ⎫ β = 3k ⎫
⎬⇔ ⎬⇔ ⎬⇔ ⎬ (1)
2λ = k + β⎭ 2λ = k + k + λ ⎭ λ = 2k ⎭ λ = 2k ⎭
και

27
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

kλ = γ ⎫ (1) kλ = γ ⎫ kλ = γ ⎫ kλ = 4k ⎫
⎬⇔ ⎬⇔ ⎬⇔ ⎬ απ’ όπου
2β = γ + λ ⎭ 2 ⋅ 3k = γ + 2k ⎭ 4k = γ ⎭ γ = 4k ⎭
λ = 4.

Τότε: k = 2 , β = 6 και γ = 8 .

Τότε η εξίσωση γράφεται: x 2 − 6x + 8 = 0 που πράγματι έχει ρίζες

2 και 4 οι δε αριθμοί 2, 4, 6, 8 προφανώς είναι διαδοχικοί όροι
αριθμητικής προόδου.

5. Σε αριθμητική πρόοδο της οποίας το πλήθος είναι περιττός

αριθμός το άθροισμα των όρων περιττής τάξης είναι 102, το δε
άθροισμα των όρων άρτιας τάξης είναι 68.
Να βρεθεί το πλήθος των όρων της προόδου.

ΛΥΣΗ

Έστω α1 , α1 + ω , α1 + 2ω , α1 + 3ω , … η πρόοδος και 2 v + 1 το

πλήθος των όρων της.
Οι όροι της περιττής τάξης είναι v + 1 και σχηματίζουν την πρόοδο
α1 , α1 + 2ω , α1 + 4ω , … με διαφορά 2ω (1).
Οι όροι της άρτιας τάξης είναι ν και σχηματίζουν την πρόοδο
α1 + ω , α1 + 3ω , α1 + 5ω , … με διαφορά 2ω (2).
Στην πρόοδο (1) είναι: α ν = α1 + ν ⋅ 2ω = α1 + 2 νω .

Άρα: S1 =
(2α1 + 2 νω)(ν + 1) ⇔ 102 = (α + νω)(ν + 1) (3).
2

Στην πρόοδο (2) είναι: α ν = (α1 + ω) + (ν − 1)2ω = α1 − ω + 2 νω .

[(α + ω) + (α1 − ω + 2 νω)]ν ⇔ 68 = (α + ων )ν (4).
Άρα: S2 = 1 1
2

Από τις (3) και (4):

102 (α1 + νω)(ν + 1) 102 ν + 1
= ⇔ = ⇔ 102 ν = 68 ν + 68 ⇔
68 (α1 + νω)ν 68 ν

102 ν − 68 ν = 68 ⇔ 34 ν = 68 ⇔ ν = 2 .
Άρα το πλήθος των όρων της προόδου είναι:
2ν + 1 = 2 ⋅ 2 + 1 = 4 + 1 = 5 .

28
3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

1 Να βρεθεί αριθμητική πρόοδος με 12 όρους αν ξέρουμε ότι

6.
το άθροισμα των τεσσάρων μεσαίων όρων της είναι 74 και το
γινόμενο των άκρων όρων της 70.

ΛΥΣΗ

Έστω α1 , α1 + ω , α1 + 2ω , α1 + 3ω , α1 + 4ω , …, α1 + 11ω η
πρόοδος.
Τότε : (α1 + 4ω) + (α1 + 5ω) + (α1 + 6ω) + (α1 + 7ω) = 74⎫ 4α1 + 22ω = 74 ⎫
και α1(α1 +11ω) = 70 ⎬⇔ 2 ⎬⇔
⎭ α1 +11α1ω = 70⎭

37 − 2α1 ⎫
ω= ⎪
11 ⎪ 37 − 2α1
⇔ ⎬ οπότε: α1 + 11α1 ⋅
2
= 70 ⇔
⎪ 11
α1 + 11α1ω = 70
2
⎪
⎭

⎧α1 = 2
⎪
⇔ α + α1 (37 − 2α1 ) = 70 ⇔ α − 37α1 + 70 = 0 με: ⎨ή
2
1
2
1
⎪⎩α1 = 35

Για α1 = 2 είναι ω = 3 άρα: 2, 5, 8, 11, … η πρόοδος ενώ αν:

α1 = 35 είναι ω = −3 και 35, 32, 29, 26, … η πρόοδος.

7. Αν για μια αριθμητική πρόοδο με πρώτο όρο α1 και διαφορά

ω ισχύει ότι 3α1 + 9ω = 13, να αποδείξετε ότι α1 + α4 + α7 = 13.

ΛΥΣΗ
---
Επειδή είναι α4 = α1 + 3ω και α7 = α1 + 6ω, σχέση 3α1 + 9ω = 13
γράφεται: 3α1 + 9ω = 13 ή α1 + α1 + α1 + 3ω + 6ω = 13 ή
α1 + (α1 + 3ω) + (α1 + 6ω) = 13, οπότε α1 + α4 + α7 = 13

6η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Γενικές - προβλήματα

29
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

1. Σε μια αριθμητική πρόοδο είναι γνωστό το άθροισμα των

πρώτων μ όρων Sμ = μ2 και το άθροισμα των πρώτων ν όρων Sν
= ν2. Να δειχθεί ότι Sλ = λ2.

ΛΥΣΗ

⎡ 2α1 + (ν − 1) ω ⎦⎤ν
Έχουμε Sν = ⎣ . Σύμφωνα με τις δοθείσες σχέσεις
2
⎧⎪2α1 + ( μ − 1) ω = 2 μ
έχουμε ⎨ με αφαίρεση των εξισώσεων κατά
⎪⎩ 2α1 + (ν − 1) ω = 2ν
μέλη βρίσκουμε ω = 2 και, αντικαθιστώντας στη μία εκ των δύο
εξισώσεων, βρίσκουμε α1 = 1.
⎡ 2α1 + ( λ − 1) ω ⎤⎦ λ ⎡⎣ 2 + ( λ − 1) 2 ⎤⎦ λ
Έχουμε: Sλ = ⎣ = = λ2 .
2 2

Sμ μ2
2. Σε αριθμητική πρόοδο είναι: = .
Sν ν2
αμ 2μ − 1
Να δειχθεί ότι: = .
αν 2ν −1

ΛΥΣΗ

Είναι:
α1 + α μ
μ
Sμ 2 μ2 α1 + α μ μ α + α1 + (μ − 1)ω μ
= = 2 ⇐ = ⇔ 1 = ⇔
S ν α1 + α ν ν α1 + α ν ν α1 + α1 + (ν − 1)ω ν
ν
2

2α1 + (μ − 1)ω μ
⇔ = ⇔ 2α1 ν + (μ − 1)ων = 2α1μ + (ν − 1)ωμ ⇔
2α1 + (ν − 1)ω ν
⇔ 2α1 (ν − μ ) + [(μ − 1)ν − (ν − 1)μ ]ω = 0 ⇔
ω
⇔ 2α1 (ν − μ ) + (μν − ν − μν + μ )ω = 0 ⇔ α1 = .
2
ω 2μ − 1
Οπότε: α μ = α1 + (μ − 1)ω = + (μ − 1)ω = ω.
2 2
2ν −1
Ομοίως: α ν = ω.
2
α μ 2μ − 1
Άρα: = .
α ν 2ν − 1

30
3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

1
3. Ένα κολιέ αξίας 7600 ευρώ αποτελείται από 33
μαργαριτάρια. Το μεσαίο μαργαριτάρι είναι και το ακριβότερο.
Τα υπόλοιπα μαργαριτάρια είναι τοποθετημένα κατά σειρά
έτσι, ώστε κάθε μαργαριτάρι μέχρι το μεσαίο να αξίζει 3 ευρώ
λιγότερο από το επόμενό του και στη συνέχεια, από το μεσαίο
και πέρα, κάθε μαργαριτάρι να αξίζει 5 ευρώ λιγότερο από το
προηγούμενό του.
i) α) Ποια είναι η θέση του μεσαίου μαργαριταριού στο κολιέ;
β) Πόσα ευρώ φθηνότερο είναι το πρώτο μαργαριτάρι από το
μεσαίο;
γ) Πόσα ευρώ φθηνότερο είναι το τελευταίο μαργαριτάρι από
το μεσαίο;
ii) Να βρείτε την αξία του μεσαίου μαργαριταριού.

ΛΥΣΗ

i) α) Το μεσαίο μαργαριτάρι κατέχει τη 17η θέση στη σειρά των 33

μαργαριταριών, αφού η 17η θέση χωρίζει τα μαργαριτάρια σε δύο
ίσες ομάδες μαργαριταριών.
Από τα δεδομένα του προβλήματος, το μεσαίο μαργαριτάρι χωρίζει
τα μαργαριτάρια ανάλογα με την αξία τους σε δύο αριθμητικές
προόδους, την (αν), με ν = 1, 2, 3, …, 17, και τη (βκ), με κ = 1, 2, 3,
…, 17.
Ειδικά για την αριθμητική πρόοδο (βκ) παρατηρούμε ότι ο β1
εκφράζει την αξία του 17ου μαργαριταριού, ο β2 την αξία του 18ου
μαργαριταριού, ο β3 την αξία του
19ου κ.ο.κ.
Ακόμα να σημειώσουμε ότι είναι β1 = α17. Επομένως οι γενικοί
όροι των δύο αριθμητικών προόδων είναι
αν = α1 + (ν – 1) ⋅ 3 και βκ = β1 + (κ – 1) (– 5)

β) Αν α1 είναι η αξία του πρώτου μαργαριταριού και α17 η αξία του

17ου, θα έχουμε:---
α17 – α1 = α1 + (17 – 1) ⋅ 3 – α1 = 16 ⋅ 3 = 48
Δηλαδή το 1ο μαργαριτάρι είναι κατά 48 ευρώ φθηνότερο από το
μεσαίο.

γ) Αν β1 είναι η αξία του 17ου μαργαριταριού και β17 η αξία του

τελευταίου (δηλαδή του 33ου), θα έχουμε ότι
β1 – β17 = β1 – [β1 + (17 – 1) (–5)] = 16 ⋅ 5 = 80
Επομένως το τελευταίο μαργαριτάρι είναι κατά 80 ευρώ φθηνότερο
του μεσαίου.

ii) Η αξία του κολιέ προκύπτει από το άθροισμα της αξίας όλων
των μαργαριταριών, δηλαδή θα είναι

31
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

16 17
7600 = S16 + S17 = ⎡⎣ 2α1 + (16 − 1) ⋅ 3⎤⎦ + ⎡⎣ 2β1 + (17 − 1)( −5 ) ⎤⎦
2 2
Μετά από τις πράξεις προκύπτει ότι
16α1 + 17β1 – 320 = 7600 ⇔ 16α1 + 17β1 = 7920 (1)

Επειδή είναι β1 = α17 και α17 = α1 + 48, η σχέση (1) γράφεται:

16α1 + 17 (α1 + 48) = 7920 ή 16α1 + 17α1 = 7920 – 816 ή
33α1 = 7104 ή α1 = 215 ευρώ περίπου

Επομένως η αξία του μεσαίου μαργαριταριού είναι

α17 = α1 + 48 = 215 + 48 = 263 ευρώ

3.3 ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ

1η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν να

βρούμε κάποια στοιχεία (λ, αν..) μιας γεωμετρικής
προόδου

1
1. Αν σε μια γεωμετρική πρόοδο είναι α1 = –2 και λ = , να
2
βρείτε τον όρο της α6.

ΛΥΣΗ

Στη γεωμετρική πρόοδο που μας δίνεται γνωρίζουμε τα α1 = –2, λ ƒ Τα συστήματα

1 στις γεωμετρικές προ-
= , και ν = 6. όδους λύνονται με
2 αντικατάσταση.
Εφαρμόζοντας λοιπόν τον τύπο αν = α1λν-1 έχουμε ότι
6 −1 5
⎛1⎞ ⎛1⎞ 1 2 1
α 6 = ( −2 ) ⎜ ⎟ = ( −2 ) ⎜ ⎟ = ( −2 ) ⋅ 5 = − = −
⎝2⎠ ⎝2⎠ 2 32 16
1
Άρα α 6 = − .
16

2. Αν μια γεωμετρική πρόοδος έχει α1 = 9 και α5 = 144, να

βρείτε τον λόγο της λ.

ΛΥΣΗ

32
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

Στην περίπτωση αυτή μας είναι γνωστά τα εξής:

α1 = 9, α5 = 144 και ν = 5
Με αντικατάσταση στον τύπο αν = α1λν-1 έχουμε:

144
144 = 9λ 5−1 ⇔ λ 4 = ⇔
9
⇔ λ 4 = 16 ⇔ ( λ 2 ) − 42 = 0 ⇔ ( λ 2 + 4 )( λ 2 − 4 ) = 0 ⇔
2

ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ⎧λ 2 + 4 = 0, που ειναι αδυνατη στο

⎪
⇔⎨ η
Να βρεθεί ένα ή ⎪ λ 2 − 4 = 0 ⇔ ( λ + 2 )( λ − 2 ) = 0 ⇔ λ = ±2
περισσότερα από τα ⎩
στοιχεία α1 , α ν , ν, λ, Συνεπώς ο λόγος της γεωμετρικής προόδου είναι λ = 2 ή λ = –2.
Sν μιας αριθμητικής
προόδου. 3. Σε γεωμετρική πρόοδο δίνονται ότι α1 = 2 , α ν = 128 και
S v = 254 . Να βρεθεί ο λόγος της προόδου και το πλήθος ν των
Με τις ισότητες:
όρων της.
aν +1
=λ,
αν
αν = α1λν-1 ΛΥΣΗ
λν − 1
S v = α1
λν − 1
, Από τους τύπους: α ν = α1λν −1 και S v = α1 (λ ≠ 1) έχουμε:
λ −1 λ −1
και με τα δεδομένα ⎫ λν ⎫
ν −1 ⎪ 64 = ⎪ λν = 64λ ⎫ λν = 64λ ⎫
της υπόθεσης δημι- 128 = 2 ⋅ λ λ
⎪ ⎪ ⎪ ⎪
ουργούμε την κατάλ- ⎬⇔ ⎬⇔ ⎬⇔ ⎬
ληλη εξίσωση ή το λ −1
ν ⎪ λ −1
ν ⎪ 127(λ − 1) = 64λ − 1⎭ 63λ = 126⎪⎭
⎪
κατάλληλο σύστημα. 254 = 2 ⎪ 127 = ⎪
λ −1 ⎭ λ −1 ⎭

άρα λ = 2 και 2---

v
= 128 ⇔ 2 v = 2 7 οπότε: v = 7 .

4. Να βρείτε το άθροισμα των 10 πρώτων όρων των

γεωμετρικών προόδων.
1 1
i) –4, 8, –16, … ii) 1, , ,…
4 16

ΛΥΣΗ
8
i) α1 = –4 και λ = = –2.
−4
( −2 ) − 1 = −4 ⋅ 1023 = 1364 .
10

S10 = (–4)
−2 − 1 −3

33
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

1
1
ii) α1 = 1 και λ = 4 = .
1 4
10
⎛1⎞ 1 1
⎜ ⎟ −1 − 1 1 − 20 ( 220 − 1) ⋅ 4
4
S10 = 1 ⋅ ⎝ ⎠
20
=2 = 2 = =
1 1 1 2 20
⋅ 3
−1 −1 1−
4 4 4
4 1048 575
= ⋅ ≅ 1,33 .
3 1048 576

5. Ι. Έστω η γεωμετρική πρόοδος 15, 30, 60, …

i) Να βρείτε το πλήθος των όρων μέχρι του όρου που ισούται με
960.
ii) Να βρεθεί ο πρώτος όρος που υπερβαίνει το 3000.
ΙΙ. Για τη γεωμετρική πρόοδο 1458, 486, 162, … να βρεθεί ο
πρώτος όρος που είναι μικρότερος του 2.

ΛΥΣΗ

Ι. i) Εδώ έχουμε α1 = 15, λ = 2 και αν =960. Ψάχνουμε τον ν:

960
αν = α1 ⋅ λν-1 ⇒ 960 = 15 ⋅ 2ν-1 ⇔ = 2ν-1 ⇔
15
ν-1 6 ν-1
⇔ 64 = 2 ⇔ 2 = 2 ⇔ 6 = ν – 1 ⇔ ν = 7.
Άρα ο α7 = 960.

ii) αν = α1 ⋅ λν-1 ⇔ αν = 15 ⋅ 2ν-1. Πρέπει: 15 ⋅ 2ν-1 > 3000,

2ν-1 > 200.
Όμως 27 = 128 και 28 = 256. Άρα ν – 1 > 7 ⇔ ν > 8.
Άρα ο πρώτος όρος που υπερβαίνει το 3000 είναι ο 9ος όρος.

486 1
ΙΙ. λ = = .
1458 3
ν −1 ν −1
⎛1⎞ ⎛1⎞
Αν = 1458 ⎜ ⎟ . Πρέπει: 1458 ⎜ ⎟ < 2 ⇔
⎝3⎠ ⎝3⎠
ν −1
⎛1⎞ 1
⇔⎜ ⎟ < ⇔ 3ν-1 > 729.
⎝3⎠ 729
Όμως 3 = 243 και 36 = 729.
5

Άρα ν – 1 > 6 ⇔ ν > 7. Άρα ο πρώτος όρος που είναι μικρότερος

του 2 είναι ο α8.

34
3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

6. Να βρεθεί η γεωμετρική πρόοδος για την οποία:

α1 + α 4 = 112 και α 2 ⋅ α 3 = 432 .

ΛΥΣΗ
Από τον τύπο α ν = α1λν −1 έχουμε:
( )
α1 + α 4 = 112 ⇔ α1 + α1λ3 = 112 ⇔ α1 1 + λ3 = 112 (1)
α 2 ⋅ α 3 = 432 ⇔ α1λ ⋅ α1λ2 = 432 ⇔ α12 λ3 = 432 (2)
432
Από την (2) έχουμε: λ3 = 2 οπότε η (1) γράφεται:
α1
⎛ 432 ⎞ 432
α1 ⎜⎜1 + 2 ⎟⎟ = 112 ⇔ α1 + = 112 ⇔ α12 − 112α1 + 432 = 0
⎝ α1 ⎠ α1
με ρίζες: α1 = 4 ή α1 = 108
Αν α1 = 4 τότε από την (1) έχουμε:
( )
4 1 + λ3 = 112 ⇔ 1 + λ3 = 28 ⇔ λ3 = 27 άρα: λ = 3 .

Αν α1 = 108 τότε από την (1) έχουμε:

( )
108 1 + λ3 = 112 ⇔ 108 + 108λ3 = 112 ⇔ 108λ3 = 4 ⇔ λ3 =
1
27
άρα:
1
λ=
3

7. Για μια γεωμετρική πρόοδο με λόγο λ δίνονται οι όροι της α4

2
= –6 και α8 = − .
27
i) Να αποδείξετε ότι α8 = α4λ4.
ii) Να υπολογίσετε τον λόγο λ της γεωμετρικής προόδου.
iii) Να βρείτε τον όρο α12.
---
iv) Να βρείτε τη γεωμετρική πρόοδο.

ΛΥΣΗ

i) Προκειμένου να αποδείξουμε την ισότητα αυτή,

μετασχηματίζουμε κατάλληλα την ισότητα
α8 = α1λ7
Έχουμε διαδοχικά:
α8 = α1λ7 ή α8 = α1 λ3λ4 = (α1λ3) = α4λ4

ii) Αντικαθιστούμε στην ισότητα α8 = α4λ4 τις τιμές των α8 και α4,
οπότε γίνεται:

35
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

2
−
2
α 8 = α 4λ 4 ⇔ − = ( −6 ) λ 4 ⇔ λ 4 = 27 ⇔
27 −6

4 4
2 1 ⎛1⎞ ⎛1⎞
⇔λ = 4
⇔ λ4 = ⇔ λ4 = ⎜ ⎟ ⇔ λ4 − ⎜ ⎟ = 0 ⇔
6 ⋅ 27 81 ⎝3⎠ ⎝3⎠

⎡ 2 ⎛ 1 ⎞2 ⎤ ⎡ 2 ⎛ 1 ⎞2 ⎤
⇔ ⎢λ + ⎜ ⎟ ⎥ ⎢λ − ⎜ ⎟ ⎥ = 0 ⇔
⎣⎢ ⎝ 3 ⎠ ⎦⎥ ⎣⎢ ⎝ 3 ⎠ ⎦⎥
⎧ 2 ⎛ 1 ⎞2
⎪λ + ⎜ ⎟ = 0, που ειναι αδυνατη στο
⎪ ⎝3⎠
⎪
⇔⎨ η
⎪ 2
⎪ λ 2 − ⎛ 1 ⎞ = 0 ⇔ ⎛ λ + 1 ⎞⎛ λ − 1 ⎞ = 0 ⇔ λ = ± 1
⎪⎩ ⎜ ⎟ ⎜ ⎟⎜ ⎟
⎝3⎠ ⎝ 3 ⎠⎝ 3⎠ 3

1 1
Συνεπώς ο λόγος της γεωμετρικής προόδου είναι λ = ή λ=− .
3 3
iii) Ισχύει
α12 = α1λ 11 = α1λ 3+8 = (α1λ 3 ) λ 8 = (α1λ 3 )( λ 4 ) =
2

2 2
⎛1⎞ ⎛1⎞ 1 6
= α 4 ( λ ) = ( −6 ) ⎜ ⎟ = ( −6 ) ⎜ 2 ⎟ = ( −6 ) ⋅ 4 = − 4
4 2

⎝ 81 ⎠ ⎝9 ⎠ 9 9
6
Δηλαδή α12 = − 4 .
9

iv) Επειδή έχουμε δύο δυνατές τιμές για τον λόγο της γεωμετρικής
προόδου, διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις:
1
• Αν λ = , από τη σχέση α4 = α1λ3 προκύπτει ότι
3
3
⎛1⎞ −6
−6 = α1 ⎜ ⎟ ή α1 = = −162
⎝3⎠ 1
27
Συνεπώς η γεωμετρική πρόοδος είναι η
–162, –54, –18, –6, …
1
• Αν λ = − , πάλι από τον τύπο α4 = α1λ3, με αντικατάσταση,
3
προκύπτει ότι είναι α1 = 162.
Συνεπώς η γεωμετρική πρόοδος είναι η
162, –54, 18, –6, …

36
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

2η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις που μας ζητούν να

αποδείξουμε ότι μια ακολουθία είναι γεωμετρική
πρόοδος

ƒ Για να
εξετάσουμε αν μια 1. Δίνεται το άθροισμα
ακολουθία (α ν ) είναι 3 3 3
γεωμετρική πρόοδος, 1− + − + ...
3 9 27
θεωρούμε τον λόγο i) Να βρείτε αν οι όροι του αθροίσματος αυτού αποτελούν
α ν +1 διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου:
. Αν ο λόγος
αν α) με πρώτο όρο τον 1,
αυτός είναι σταθερός β) αν παραλείψουμε τον αριθμό 1 και θεωρήσουμε ως πρώτο
αριθμός, τότε η (α ν ) 3
όρο τον − .
είναι γεωμετρική 3
πρόοδος. Διαφορετικά ii) Να διαμορφώσετε το παραπάνω άθροισμα έτσι, ώστε να
δεν είναι γεωμετρική αποτελείται από 10 όρους και στη συνέχεια να το υπολογίσετε.
πρόοδος.
ΛΥΣΗ
3 3 3
i) Οι όροι του αθροίσματος αυτού είναι οι 1, − , ,− ,...
3 9 27
α) Αν α1 = 1, τότε, επειδή είναι
3 3
−
α2 3 α3 1
= 3 =− και = 9 =−=
α1 1 3 α2 3 3
−
3
α 2 α3
δηλαδή ≠ , συμπεραίνουμε ότι οι όροι του αθροίσματος
α1 α 2
αυτού με α1 = 1 ---
δεν αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής
προόδου.
3
β) Αν θεωρήσουμε ως πρώτο όρο της προόδου τον α = − , τότε
3
3 3 3
έχουμε τους όρους − , ,− ,..., οπότε είναι
3 9 27
3 3
−
α2 1 α3 1
= 9 =− και = 27 = −
α1 3 3 α2 3 3
−
3 9
Συνεπώς οι όροι αυτοί αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής
προόδου.

37
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

ii) Το άθροισμα των 10 πρώτων όρων θα είναι

3 3 3 3 ⎛ 3 3 3 3⎞
S = 1− + − + ... − 9 = 1 − ⎜⎜ − + − ... + 9 ⎟⎟ =
3 9 27 3 ⎝ 3 9 27 3 ⎠
⎛1 1 1 1⎞
= 1 − 3 ⎜ − 2 + 3 − ... + 9 ⎟
⎝3 3 3 3 ⎠
Το πλήθος των όρων που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση είναι 9
1
και αποτελούν άθροισμα γεωμετρικής προόδου με α1 = και
3
1 λ 9 −1
λ = − , οπότε το άθροισμα αυτό είναι ίσο με S9 = α1 ⋅ .
3 λ −1
9
⎛ 1⎞
− −1
1 ⎜⎝ 3 ⎟⎠ 1 ⎡⎛ 1 ⎞ ⎤
9

Άρα S9 = ⋅ = ⎢⎜ ⎟ + 1⎥
3 − 1 −1 4 ⎣⎢⎝ 3 ⎠ ⎦⎥
3
Επομένως το ζητούμενο άθροισμα είναι ίσο με
3 ⎡⎛ 1 ⎞ ⎤
9

S = 1− ⎢⎜ ⎟ + 1⎥
4 ⎣⎢⎝ 3 ⎠ ⎦⎥

2. Δίνεται η ακολουθία με γενικό όρο αν = 2 ⋅ 3ν.

i) Να βρείτε τους όρους αν-1 και αν+1.
ii) Να αποδείξετε ότι η παραπάνω ακολουθία είναι γεωμετρική
πρόοδος και να βρείτε τον λόγο της λ και τον πρώτο όρο της α1.

ΛΥΣΗ

i) Θέτουμε στον τύπο της ακολουθίας όπου ν το ν – 1 και

αντίστοιχα όπου ν το ν + 1 και έχουμε:
αν-1 = 2 ⋅ 3ν-1 και αν+1 = 2 ⋅ 3ν+1

ii) Για να αποδείξουμε ότι η ακολουθία είναι γεωμετρική πρόοδος,

αν +1
αρκεί να αποδείξουμε ότι ο λόγος είναι σταθερός αριθμός,
αν
ανεξάρτητος από τον θετικό ακέραιο ν.
Έχουμε λοιπόν:
αν +1 2 ⋅ 3ν +1 2 ⋅ 3ν ⋅ 3
= = =3
αν 2 ⋅ 3ν 2 ⋅ 3ν
Επομένως η ακολουθία αυτή είναι μια γεωμετρική πρόοδος με λόγο
λ = 3 και πρώτο όρο α1 = 2 ⋅ 31 = 6.

38
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

3η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις στον γεωμετρικό

μέσο.

1. Αν α, β, γ, δ διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου να δείξετε

ότι:
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ (α – γ)2 + (β – γ)2 + (β – δ)2 = (α – δ)2 (1).

Για να αποδείξουμε
ότι τρεις αριθμοί ΛΥΣΗ
αποτελούν διαδοχι-
κούς όρους γεωμετρι- Αν λ ο λόγος της γεωμετρικής προόδου, τότε
κής προόδου εργαζό- β = λα, γ = λ2α, δ = λ3α.
μαστε με έναν από Η δοθείσα σχέση (1) γράφεται ισοδύναμα:
τους εξής τρόπους: (α – λ2α)2 + (αλ – αλ2)2 + (αλ – αλ3)2 = (α – αλ3)2 ⇔
⇔ α2(1 – λ2)2 + α2λ2(1 – λ)2 + α2λ2(1 – λ2)2 = α2(1 – λ3)2 ⇔
⇔ 1 – 2λ2 + λ4 + λ2 – 2λ3 + λ4 + λ2 – 2λ4 + λ6 = 1 – 2λ3 + λ6 ⇔
• Με τον ορισμό, ⇔ 1 – 2λ3 + λ6 = 1 – 2λ3 + λ6, το οποίο ισχύει.
δείχνοντας ότι οι
διαιρέσεις τους (δεύτε- 2. Αν οι αριθμοί x, y και ω είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής
ρος – πρώτος και προόδου και οι αριθμοί x + y, y + ω, ω + x είναι διαδοχικοί όροι
τρίτος – δεύτερος) της αριθμητικής προόδου, να αποδειχθεί ότι:
είναι ο ίδιος αριθμός. α) οι αριθμοί y, x και ω είναι διαδοχικοί όροι της αριθμητικής
προόδου,
β) ο λόγος της γεωμετρικής προόδου, της οποίας διαδοχικοί
• Με την ιδιότητα που όροι είναι οι x, y και ω, ισούται με 1 ή – 2.
αναφέρει ότι <<το
τετράγωνο του με-
σαίου όρου είναι ίσος ΛΥΣΗ
με το γινόμενο των
δύο άλλων>>. α) Επειδή οι x---+ y, y + ω και ω + x είναι διαδοχικοί όροι
αριθμητικής προόδου, θα ισχύει ότι:
2 (y + ω) = (x + y) + ( ω + x) ⇔ 2y + 2ω = 2x + y + ω ⇔
⇔ y + ω = 2x ⇔ 2x = y + ω (1)
Επομένως οι αριθμοί y, x και ω είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής
προόδου,

β) Επειδή οι x, y και ω είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου,

ισχύει ότι: y2 = xω (2)
Η σχέση (1) δίνει ω = 2x – y και έτσι η (2) γράφεται:
y2 = xω ⇔ y2 = x (2x – y) ⇔ y2 + xy – 2x2 = 0 (3)
Αν δούμε τη σχέση (3) ως εξίσωση β’ βαθμού με άγνωστο τον y,
θα είναι:

39
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

− x ± 9 x2 − x ± 3x
◊ Δ = x2 + 8x2 = 9x2 ◊ y= =
2 2
Επομένως:
− x + 3x − x − 3x
◊ y= ⇔ y=x ή ◊ y= ⇔ y = −2 x ƒ Από την
2 2
y διπλανή διαδικασία
Αν y = x, τότε ο λόγος της λ της προόδου είναι λ = = 1 . προκύπτει ότι οι
x αριθμοί x, y και ω
y −2 x έχουν τη μορφή:
Αν y = –2x, τότε ο λόγος λ της προόδου είναι λ = = = −2 .
x x (x, x, x) ή (x, –2x,
4x), με x ∈ ∗
3. Να βρείτε τον αριθμό κ ώστε οι αριθμοί κ, κ + 2, 2κ + 1 να
αφού σε κάθε
είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου.
γεωμετρική πρόοδο
όλοι οι όροι είναι
ΛΥΣΗ διαφορετικοί από το
μηδέν
Απαιτούμε: (κ + 2)2 = κ(2κ + 1) ή κ2 + 4κ + 4 = 2κ2 + κ ⇔
⇔ κ2 – 3κ – 4 = 0 ⇔ (κ – 4) (κ + 1) = 0 ⇔ κ = 4 ή κ = –1.

4. Να βρείτε τρεις ακέραιους αριθμούς για τους οποίους

ισχύουν τα εξής:
• είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου,
• έχουν το άθροισμα 15,
• αν στον δεύτερο και τον τρίτο αριθμό προσθέσουμε τους
αριθμούς 4 και 20 αντίστοιχα, οι τρεις αριθμοί θα γίνουν
διαδοχικοί όροι γεωμετρικής προόδου.

ΛΥΣΗ

Έστω α, β και γ οι αριθμοί που ζητάμε. Τότε, με βάση τις

υποθέσεις, θα ισχύουν:
2β = α + γ (1)
α + β + γ = 15 (2)
2
(β + 4) = α (γ + 20) (3)
Η σχέση (2) γράφεται:
(1)
(α + γ) + β = 15 ⇔ 2β + β = 15 ⇔ 3β = 15 ⇔ β = 5
και αντικαθιστώντας το β στις σχέσεις (1) και (3), παίρνουμε
αντίστοιχα:
α + γ = 10 (4) και 81 = α (γ + 20) (5)

Η σχέση (4) μας δίνει γ = 10 – α, οπότε αντικαθιστώντας στην (5)

προκύπτει: α (10 – α + 20) = 81 ή α2 – 30α + 81 = 0
Η διακρίνουσα του τριωνύμου είναι Δ = (–30)2 – 4 ⋅ 81 = 576, άρα
οι ρίζες της εξίσωσης είναι

40
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

30 ± 24
α= , δηλαδή (α = 27 ή α = 3)
2
Επομένως έχουμε:
ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ • αν α = 27 και β = 5, τότε γ = –17, που είναι δεκτές τιμές,
• αν α = 3 και β = 5, τότε γ = 7, που και πάλι είναι δεκτές τιμές.
Δίνονται οι μη
μηδενικοί αριθμοί α
και β με α ≠ β. Πώς
θα τοποθετήσουμε 4η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Ασκήσεις στην γεωμετρική
ανάμεσα στους α και β παρεμβολή
τους αριθμούς α1, α2,
…, αν έτσι ώστε όλοι
οι αριθμοί:
1. Δίνονται οι αριθμοί 3 και 192. Μεταξύ των αριθμών αυτών
α, α1, α2, …, αν, β να παρεμβάλλετε πέντε αριθμούς, ώστε μαζί με τους αρχικούς
να αποτελούν διαδο- να αποτελούν διαδοχικούς όρους γεωμετρικής προόδου.
χικούς όρους γεωμε-
τρικής προόδου;
ΛΥΣΗ
Έστω λ ο λόγος της
σχηματιζόμενης Παρεμβάλλοντας μεταξύ των αριθμών3 και 192 άλλους πέντε
προόδου α, α1, α2, …, αριθμούς, θα έχουμε συνολικά 5 + 2 = 7 όρους. Αν λ είναι ο λόγος
αν, β με πρώτο όρο α. της προόδου, α1 = 3 ο πρώτος όρος της και α7 = 192 ο έβδομος
Το πλήθος των όρος της, θα έχουμε:
αριθμών αυτών είναι ν α7 = α1λ7-1 ή 192 = 3λ6 ή λ6 = 64
+ 2, οπότε ο β είναι ο Επομένως λ6 = 26 ή λ6 = (–2)6, δηλαδή λ = 2 ή λ = –2.
όρος με τάξη ν + 2. Οι αριθμοί λοιπόν που ζητάμε είναι οι:
Άρα: 6, 12, 24, 48, 96, ή
–6, 12, –24, 48, –96
β =αλν+2−1 ⇔β =αλν +1 ⇔
⎧ β
⎪ λ =ν+1 ,αν ν αρτιος ---
⎪ α 5η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Να βρεθεί πεπερασμένο
⎨
⎪λ =±ν+1 β ,αν ν περιττος πλήθος διαδοχικών όρων γεωμετρικής προόδου
⎪⎩ α

Γνωρίζοντας τώρα τον

λόγο λ, μπορούμε να
1. Να βρεθούν τέσσερις πραγματικοί αριθμοί, διαδοχικοί όροι
προσδιορίσουμε
γεωμετρικής προόδου, αν το γινόμενό τους είναι 64 και το
εύκολα τους όρους:
άθροισμα των μεσαίων 2.
α1, α2, …, αν
ΛΥΣΗ

41
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Έστω: x, xλ, xλ2 , xλ3 οι όροι της προόδου. Τότε:

x ⋅ xλ ⋅ xλ2 ⋅ xλ3 = 64⎫ x 4 λ6 = 64 ⎫ x 2 λ3 = ±8 ⎫ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
⎬ ⇔ ⎬ ⇔ ⎬
xλ + xλ2 = 2 ⎭ xλ(λ + 1) = 2⎭ xλ(λ + 1) = 2⎭
Έστω μια γεωμετρική
πρόοδος (α ν ) . Τους
x 2 λ3 = 8 ⎫ x 2 λ3 = 8 ⎫
Επομένως (Α): ⎬ άρα 2 2 ⎬ και πρώτους ν όρους της
xλ (λ + 1) = 2⎭ x λ (λ + 1) = 4⎭
2
προόδου μπορούμε να
διαιρώντας κατά μέλη τους παραστήσουμε
γενικά με:
έχουμε: α, αλ, αλ2 , αλ3 , …,
x 2 λ3 8 λ 2 αλν−1 ,
= ⇔ 2 = ⇔ 2λ2 + 4λ + 2 = λ ⇔
x λ (λ + 2λ + 1) 4
2 2 2
λ + 2λ + 1 1 όπου α είναι ο πρώτος
όρος και λ ο λόγος.
⇔ 2λ2 + 3λ + 2 = 0 (αδύνατη στο R αφού Δ < 0). Εκτός όμως από αυτή
τη γενική παρουσίαση,
x 2 λ3 = −8 ⎫
Ομοίως (Β): ⎬ ... 2λ + 5λ + 2 = 0
2
με λ = −2 ή έχουμε ακόμα δύο
xλ (λ + 1) = 2⎭ δυνατότητες.
1
λ=− .
2 α) Αν το πλήθος ν
των όρων της προόδου
⎛ 1⎞ είναι περιττός, τότε
Οπότε: (x = 1, λ = −2 ) ή ⎜ x = −8, λ = − ⎟ . συμβολίζουμε με x τον
⎝ 2⎠
μεσαίο, με λ τον λόγο
Επομένως οι αριθμοί είναι οι: 1, –2, 4, –8 και η πρόοδος
γράφεται:
2. Να βρεθούν 7 ακέραιοι αριθμοί, διαδοχικοί όροι x x
…, , , x, xλ,
γεωμετρικής προόδου, αν το άθροισμα των τριών πρώτων είναι λ2
λ
13, το δε άθροισμα των τριών τελευταίων είναι 1053. xλ2 , …

ΛΥΣΗ Είναι προφανές ότι το

Έστω α, αλ, αλ2 , αλ3 , αλ4 , αλ5 , αλ6 οι όροι της προόδου. Τότε γινόμενο των ν αυτών
απ’ την υπόθεση όρων ισούται με x v ,
(1) α + αλ + αλ2 = 13
⇔
( )
⎫ α 1 + λ + λ2 = 13 ⎫ οπότε αν το γινόμενο
είναι γνωστό,
⎬ ⎬ και
( )
(2) αλ4 + αλ5 + αλ6 = 1053⎭ αλ4 1 + λ + λ2 = 1053⎭ προκύπτει αμέσως ο
διαιρώντας κατά μέλη έχουμε: μεσαίος όρος x.
(
α 1 + λ + λ2 ) =
13 1 1
⇔ 4 = ⇔ λ4 = 81 ⇔ λ = ± 4 81 ⇔ λ = ±3 .
4
(
αλ 1 + λ + λ 2
)
1053 λ 81

Για λ = 3 η (1) δίνει: α + 3α + 9α = 13 ⇔ 13α = 13 ⇔ α = 1 .

Άρα οι αριθμοί είναι οι: 1, 3, 9, 27, 81, 243, 729.
13
Ομοίως δε για λ = −3 έχουμε: α = που απορρίπτεται αφού
7
α∈Ζ .
42
 3 ΠΡΟΟΔΟΙ – ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΑΣΚΗΣΕΩΝ

3. Τρεις αριθμοί σχηματίζουν γεωμετρική πρόοδο. Αν

αυξήσουμε τον δεύτερο όρο κατά 2, οι αριθμοί σχηματίζουν
αριθμητική πρόοδο. Αν στην αριθμητική πρόοδο αυξήσουμε
β) Αν το πλήθος ν τον τελευταίο όρο κατά 16, προκύπτει ξανά γεωμετρική
των όρων είναι άρτιος, πρόοδος. Να προσδιοριστούν οι τρεις αυτοί αριθμοί.
τότε διακρίνουμε δύο
περιπτώσεις: ΛΥΣΗ
Ονομάζουμε λ2 τον Έστω α, αλ και αλ2 οι τρεις διαδοχικοί όροι της δοσμένης
λόγο και συμβολίζου- γεωμετρικής προόδου (με α, λ ≠ 0. Τότε:
x ◊ Οι α, αλ + 2 και αλ2 είναι διαδοχικοί όροι αριθμητικής προόδου,
με με , xλ τους δύο
λ οπότε:
μεσαίους, οπότε η 2(αλ + 2) = α + αλ2 (1)
πρόοδος γράφεται: ◊ Οι αλ + 2 και αλ2 + 16 είναι διαδοχικοί όροι γεωμετρικής
x x x προόδου, οπότε:
…, 5 , 3 , , xλ,
λ λ λ (αλ + 2)2 = α(αλ2 + 16) ⇔ α2λ2 + 2αλ + 4 = α2λ2 + 16α ⇔ λ =
xλ3 , xλ5 , … ( β1 ) 4a − 1
(2)
a
Ονομάζουμε − λ2 τον Λόγω της σχέσης (2) η σχέση (1) δίνει:
λόγο και συμβολίζου- 4a − 1 16a 2 − 8a + 1
2a ⋅ + 4 = a + a⋅ ⇔ 9a 2 − 10a + 1 = 0 ⇔ a = 1 ή
x a a2
με με , –xλ τους δύο
λ 1
a=
μεσαίους, οπότε η 9
πρόοδος γράφεται: Για α = 1 παίρνουμε λ = 3 και οι αριθμοί είναι οι: 1, 3, 9.
x x x 1 1 5 25
…, 5 , − 3 , , –xλ, Για a = παίρνουμε λ = –5 και έτσι οι αριθμοί είναι οι: , − ,
λ λ λ 9 9 9 9
xλ , − xλ , … ( β 2 )
3 5

Τονίζουμε ότι σε κάθε

πρόβλημα πρέπει να
εξετάζουμε και τις δύο 6η ΜΟΡΦΗ ΑΣΚΗΣΕΩΝ: Γενικές
---
περιπτώσεις, διότι
διαφορετικά υπάρχει ο
κίνδυνος να χάσουμε
τη μία πρόοδο.
1. Δίνεται το πολυώνυμο:
P(x) = x2004 – x2003 – x2002 – … – x – 2
Να αποδειχθεί ότι το πολυώνυμο Q(x) = P4(x) + 20043P(x) έχει
παράγοντα το πολυώνυμο R(x) = x2 – 3x + 2

ΛΥΣΗ

Παρατηρούμε ότι:
x2 – 3x + 2 = (x – 1)(x – 2)

43
 3 ΑΛΓΕΒΡΑ Β’ ΛΥΚΕΙΟΥ

Για να είναι το R(x) παράγοντας του Q(x), αρκεί να αποδείξουμε

ότι το Q(x) έχει παράγοντες τους x – 1 και x – 2. Αρκεί να
αποδείξουμε ότι:
Q(1) = 0 και Q(2) = 0
Όμως:
◊ P (1) = 1 − 1 − 1 − ... − 1 − 2 = −2004
2005 −οροι

Οπότε:
Q(1) = P4(1) + 20043P(1) = (–2004)4 + 20043 (–2004) = 20044
– 20044 = 0
◊ P(2) = 22004 – 22003 – 22002 – … – 2 – 2 = 22004 – 2 – (22003 + 22002
+ … + 2) =
22003 − 1
= 22004 – 2 – 2 ⋅ = 22004 – 2 – 22004 + 2 = 0
2 −1
αφού το άθροισμα 22003 + 22002 + … + 2 είναι το άθροισμα των
2003 πρώτων όρων γεωμετρικής προόδου (αν) με α1 = 2 και λόγο λ
= 2. Επομένως είναι:
Q(2) = P4(2) + 20043P(2) = 0 + 0 = 0
Άρα το (x – 1) (x – 2) = x2 – 3x + 2 είναι παράγοντας του
πολυωνύμου Q(x).

44