You are on page 1of 256

adamianis uflebebi

janmrTelobis dacvis sferoSi


praqtikuli saxelmZRvanelo iuristebisTvis

saqarTvelo
adamianis uflebebi
janmrTelobis dacvis sferoSi
praqtikuli saxelmZRvanelo iuristebisTvis

saqarTvelo

2011 weli
avtorebi:

kaxaber aslaniSvili _ iuristi


mamuka jibuti _ Tbilisis saxelmwifo samedicino universiteti, sazogadoebrivi jandacvis skolis
dekani
aleqsandre imedaSvili _ dasavleT-saqarTvelos saolqo prokurori
givi javaSvili _ saqarTvelos bioeTikis erovnuli sabWos Tavmjdomare, Tbilisis saxelmwifo
samedicino universitetis saojaxo medicinis kaTedris profesori
nino kiknaZe _ fondi Ria sazogadoeba saqarTvelo _ kanonis, mediisa da janmrTelobis proeqtis
direqtori
zaza meiSvili _ saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris moadgile, sisxlis samarTlis
saqmeTa palatis Tavmjdomare
nino mirzikaSvili _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros
aparatis ufrosi

dizaineri _ Tornike lorTqifaniZe


redaqtori _ marina dekanoiZe

ISBN: 978-9941-0-3010-9

avtoris/avtorebis mier winamdebare saxelmZRvaneloSi gamoTqmuli mosazreba ar gamoxatavs fondis


`Ria sazogadoeba-saqarTvelos~ pozicias. Sesabamisad, fondi ar aris pasuxismgebeli masalis Sinaar-
sze.
Sinaarsi

winasityvaoba 4

1 Sesavali 6

2 saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze


janmrTelobis dacvis sferoSi 16

3 pacientze zrunvis adamianis uflebebis dacvis


regionuli sistema 70

4 saerTaSoriso da regionuli procedurebi 118

5 qveynis Sesabamisi SeniSvnebi 136

6 pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi 150

7 provaiderTa erovnuli uflebebi da movaleobebi 206

8 erovnuli procedurebi da damatebebi 238

leqsikoni/terminTa saZiebeli
246

3
winasityvaoba
ufleba janmrTelobaze didi xnis manZilze miCneuli iyo, rogorc `meore Taobis ufleba~,
rac gulisxmobs, rom igi ar sruldeba erovnul doneze da Sedegad, mis ganxorcielebas
arasaTanado yuradreba eTmoba. Tumca es midgoma mniSvnelovnad Seicvala, radgan sxva-
dasxva qveynebma ufleba janmrTelobaze da misi ZiriTadi elementebi, rogorc fundamen-
turi ufleba, Seitanes sakuTar konstituciebSi da Sida kanonmdeblobaSi. erovnuli sasa-
marTloebis mniSvnelovanma gadawyvetilebebma, gansakuTrebiT aziaSi, afrikaSi da laTinur
amerikaSi, kidev ufro Seuwyo xeli janmrTelobaze uflebis realizebas da am mimarTlebiT
sasamarTlo praqtikis Camoyalibebas.

miuxedavad am da sxva pozitiuri cvlilebebis Sedegad miRweuli progresisa fizikuri da


mentaluri janmrTelobis umaRlesi standartebis dakmayofilebis mizniT, ufleba janmr-
Telobaze ar aris srulad realizebuli da xelmisawvdomi yvelasTvis diskriminaciis ga-
reSe, radgan mravali marginaluri da daucveli jgufisaTvis janmrTelobis dacvis maRali
standarti kvlav miuwvdomelia. xSirad, jandacvis provaiderebTan urTierTobas Tan axla-
vs diskriminacia, Seuracxyofa da uflebebis darRveva. gaeros generaluri asambleisadmi
wardgenil angariSSi, romelic informirebul Tanxmobasa da uflebas janmrTelobaze exe-
ba, xSir SemTxvevaSi adgili aqvs piradi cxovrebisa da fizikuri xelSeuxeblobis uflebis
darRvevas. pacientebsac da eqimebsac sWirdebaT daxmareba, rom janmrTelobis dacvis sfe-
roSi Tavidan airidon, gamoavlinon da aRadginon darRveuli uflebebi, gansakuTrebiT iseT
SemTxvevebSi, rodesac pacientsa da eqims Soris urTierTobisas gansxvavebuli ndobis xaris-
xisa da araTanabari codnis da gamocdilebis Sedegad arsebul uTanasworo SesaZleblobebs,
kidev ufro amZafrebs sxvadasxva socialur-ekonomikuri faqtori, rogoricaa klasi, sqesi,
eTnikuri warmomavloba da sxva.

miuxedav imisa, rom adamianis uflebaTa principebis Sesaxeb mravali publikacia arsebobs,
Zalian cota gamocema ukavSirdeba adamianis uflbebis dacvas jandacvis sferoSi, aqedan
gamomdinare, mniSvnelovnad miviCnieT aRniSnuli saxelmZRvanelos Seqmna. saxelmZRvaneloSi
aRwerili konkretuli sakiTxebi dakavSirebulia mxolod aRmosavleT evropis qveynebTan,
Tumca misi gamoyeneba SeiZleba saerTaSoriso donezec. vimedovnebT, momzadebuli masala
xels Seuwyobs jandacvis sferoSi arsebuli darRvevebis winaaRmdeg damcavi meqanizmebisa
da samarTlebrivi saSualebebis danergvas. saxelmZRvanelo daexmareba, rogorc jandacvis
provaiderebs, iuristebs da janmrTelobis dargSi moRvawe pirebs adamianis uflebaTa nor-
mebis praqtikis danergvaSi, aseve xels Seuwyobs sazogadoebis cnobierebis amaRlebas da
sakuTari uflebebis dacvis moTxovnas janmrTelobis dacvis sferoSi.

avtorebma didi da rTuli samuSao Seasrules janmrTelobis uflebis gasamtkiceblad da


gansakuTrebul madlobas imsaxureben. aseve madloba minda gadavuxado Ria sazogadoebis
instituts am mniSvnelovani naSromis dafinansebisa da gamocemisTvis. darwmunebuli var,
praqtikuli saxelmZRvanelo mniSvnelovan rols Seasrulebs jandacvis sferoSi adamianis
uflebebis dasacavad da amasTanave iqneba fasdaudebeli wyaro jandacvis uflebis sakiTxze
momuSave adamianebisTvis.

anand groveri
gaeros specialuri momxsenebeli

4 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


madlobebi
janmrTelobis dacvis sferoSi adaminis uflebebis efeqtuad dacvis gadaudebeli saWiroe-
bidan gamomdinare, saxelmZRvanelo aris im adamianebisa da organizaciebis erToblivi pro-
duqti, romelTa mizanicaa dadebiTi cvlilebebis moxdena adamianis uflebebis da janda-
cvis sferoSi. saxelmZRvanelos mizans warmoadgens daexmaros janmrTelobis dacvis provai-
derebs, pacientebs da gansakuTrebiT iuristebs, moaxdinon uflebebis Tanabari realizeba
da daicvan adamianis Rirseba.

am proeqtis ganxorcielebas mxari dauWira fondma `Ria sazogadoeba saqarTvelom~ (`kano-


nis, mediisa da janmrTelobis iniciativa~), Ria sazogadoebis institutma (`kanonis da janmr-
Telobis iniciativa da `adamianis uflebebisa da mmrTvelobis sagranto programa~). Zalian
dasafasebelia am organizaciebSi momuSave adamianebis wvlili: nino kiknaZe (fondi `Ria sa-
zogadoeba saqarTvelo); Tamar ezeri da jonaTan koeni, romlebic zogadad zedamxedvelo-
bisa da redeqtirebis garda, arian saerTaSoriso da regionuli procdurebis, pacientis
uflebebis da valdebulebebis Tavis da judi overalTan erTad Sesavali nawilis Tanaavto-
rebi; madlobas vuxdiT mariana berbek rostass regionuli procedurebis Tavis ganaxlebis-
Tvis; pol silvas (Ria sazogadoebis institutis komunikacebis oficeri) saxelmZRvanelos
dizainTan dakavSirebiT rCevebisa da koordianciisTvis da jin kriskolas da Tornike lor-
TqifaniZes saxelmZRvanelos dizainisaTvis.

gansakuTrebul madlobas imsaxureben: ian birne, `inerraiTs~-is mTavari iuristi, romelmac


dawera janmrTelobis dacvis sferoSi adamianis uflebebis saerTaSoriso da regionuli
sistemebi da judi overalTan erTad moamzada saxelmZRvanelos terminTa saZiebeli; ester
cernusi erovnuli nawilis redaqtirebisTvis; aseve sara abiola saerTaSoriso da regionu-
li nawilis stilisturi redaqtirebisTvis, ana krukova ratificirebuli dokumntebis cxri-
lis momzadebisTvis. madlobas imsaxureben: Tamar dekanosiZe da mariam RavTaZe saboloo
redaqtirebisaTvis, abreviaturebis nawilis da cxrilebis momzadebisaTvis da marina kvaWaZe
saerTaSoriso samarTlebrivi instrumentbis mimoxilvisTvis.

da bolos, es saxelmZRvanelo ver iarsebebda rom ara Ria sazogadoebis institutis konsul-
tantis, judi overalis enTuziazmi da monawileoba am proeqtSi.

5
Tavi 1: Sesavali

1.1 Sesavali

1.2 saxelmZRvanelos mimoxilva

1.3 abreviaturebi

1.4 ratifikaciebis cxrili

6 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 1.1

1
Sesavali

1.1 Sesavali
saxelmZRvanelo iuristebisaTvis `janmrTelobis dacvis samarTalSi~ warmoadgns erT-erT
mniSvnelovan gamocemas, romelzec muSaobdnen Ria sazogadoebis institutis `kanonis da
janmrTelobis~ da `adamianis uflebebisa da mmarTvelobis sagranto programebi~ da fondi
`Ria sazogadoeba-saqarTvelos~ _ `kanonis, mediis da janmrTelobis~ iniciativa.

saxelmZRvanelo praqtikuli daniSnulebisaa da wamoadgens gzamkvlevs iuristebisaTvis,


raTa maT gauadvildeT samarTlebrivi meqanizmebis/instrumentebis gamoyeneba jandacvis
sferoSi adamianis uflebebis dasacavad.

saxelmZRvanelo mimoixilavs konstituciur debulebebs, konvenciebs, kanonebs, kanonqvem-


debare normatiul aqtebs, romlebic dakavSirebulia pacientebTan da jandacvis momsaxu-
rebis mimwodeblebTan. masSi, kategoriebis mixedviT, ganxilulia samedicino momsaxurebis
gamwevis da pacientis ufleba-movaleobani. garda amisa, ganxilulia realuri magaliTebi da
saqmeebi.

7
Tavi 1: Sesavali

1.2 saxelmZRvanelos mimoxilva


ganmartebiTi saxelmZRvanelo iuristebisaTvis `adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis
sferoSi~ Sedgeba rva Tavisgan. II da III Tavebi mimoixilavs janmrTelobis dacvasTan dakavSi-
rebul adamianis uflebaTa saerTaSoriso da regionul samarTlebriv aqtebs, asev konkre-
tul SemTxvevebsa da magaliTebs.

Tavebi miesadageba rogorc pacientis, aseve jandacvis profesionalebis uflebebs.

es uflebebia: sicocxlis ufleba, Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba, piradi cxovre-


bis xelSeuxeblobis ufleba, informaciis miRebis ufleba, simarTlis codnis ufleba, xa-
risxiani jandacvis momsaxurebis ufleba, jandacvis xelmisawvdomobis ufleba, adekvaturi
samuSao pirobebis ufleba, pacientis ufleba, ar gaxdes wamebis, sastiki, aradamianuri da
damamcirebeli mopyrobis msxverpli, sajaro politikaSi monawileobis ufleba da diskri-
minaciis dauSvebloba;

IV TavSi ganxilulia am uflebebis dacvis saerTaSoriso da regionuli procedurebi.

V, VI, VII da VIII Tavebi mimoixilavs saqarTvelos specifikas sxvadasxva kuTxiT. V TavSi gan-
xilulia Sesabamisi saerTaSoriso da regionuli SeTanxmebebi, romlebic ratificirebulia
saqarTvelos mier, aseve, ama Tu im qveynebis magaliTebi, jandacvis samarTlebrivi sistema.

VI Tavi exeba pacientis uflebebsa da movaleobebs evropis qartiidan gamomdinare. qar-


tia Seiqmna 2002 wels aqtiuri moqalaqeebis qselis mier, romelic aris momxmarebelTa da
pacientTa organizaciebis evropuli samoqalaqo qseli. evropis pacientis uflebaTa qar-
tia iuridiulad savaldebulo dokumenti araa, magram igi miCneulia pacientis ufleba-
Ta yvelaze naTel da yovlismomcvel dokumentad. qartia cdilobs gadaitanos jandacvisa
da adamianis uflebaTa dokumentebi 14 konkretul muxlSi: prevenciuli zomebis miRebis
ufleba, xelmisawvdomoba, informaciis miRebis ufleba, informaciuli Tanxmoba, Tavisu-
fali arCevani, piradi cxovrebis pativiscema da konfidencialoba, pacientis drois pati-
viscema, xarisxobrivi standartebis dacva, usafrTxoeba, novacia, aragardauvali tkivilisa
da tanjvis arideba, individualuri mkurnaloba, saCivris Setana da zianis anazRaureba. es
uflebebi gamoiyeneba, rogorc saxelmZRvanelo evropaSi janmrTelobis dacvis sistemebis
SefasebisTvis da rogorc modeli erovnuli kanonmdeblobisTvis.1 ase rom, me-6 Tavi iyenebs
pacientis uflebaTa evropul qartiaSi mocemul uflebebs, rogorc saxelmZRvanelo prin-
cipebs. amasTanave, TiToeul uflebasTan mimarTebiT gaanalizebulia Sesabamisi erovnuli
kanonmdeblobis muxlebi.

aRniSnuli uflebebi ganmeorebiT miTiTebulia ufro zogadi uflebebis ganxilvisas sa-


erTaSoriso da regionuli meqanizmebis Sesaxeb TavebSi. VII exeba samedicino momsaxurebis
mimwodeblis uflebebsa da movaleobebs, maT Soris gaerTianebis Tavisuflebas, samarTlian
sasamarTlo process, saTanado samuSao pirobebsa da sxva Sesabamis uflebebs, romlebic
qveynebis Taviseburebidan gamomdinareobs.

1 ix. me-3 Tavi damatebiTi informaciisTvis pacientis uflebaTa evropuli qartiis Sesaxeb

8 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 1.2

VIII Tavi ganixilavs procedurul meqanizmebs pacientisa da samedicino momsaxurebis mimwo-


deblis uflebebisa da movaleobebis aRsrulebisTvis. pirveli nawili moicavs saerTaSoriso
da regionul meqnizmebs, xolo meore _ calkeuli qveynisTvis damaxasiaTebel procedurebs.
qveynisTvis damaxasiaTebeli nawili mokled ganixilavs sisxlis, samoqalaqo, administra-
ciul procedurebs da alternatiul meqanizmebs, aseve im dawesebulebebsa da institutebs,
romlebic kavSirSi arian Tavisi saqmianobiT adamianis uflebebTan da jandacvasTan (sa-
xalxo damcvelis ofisi, eTikis komitetebi da sxva).

saxelmZRvanelos bolo nawili moicavs jandacvis sistemaSi adamianis uflebebTan dakavSi-


rebuli terminebis saZiebels.

saxelmZRvanelos gamoyeneba

saxelmZRvanelo Seqmnilia rogorc sasamarTloSi davis warmoebis damxmare masalad, ase-


ve treiningebisaTvis. miuxedavad imisa, rom saxelmZRvanelo ZiriTadad iuristebisTvisaa
Seqmnili, igi SeiZleba saintereso iyos agreTve eqimebisTvis, sazogadoebrivi janmrTelo-
bis specialistebisaTvis, jandacvis menejerebisaTvis da pacientebisaTvis, romelTac surT
ufro axlos gaecnon pacientis da jandacvis mimwodeblis uflebebisa da movaleobebis
iuridiul safuZvels da aRsrulebis meqanizmebs.

vebgverdi

janmrTelobis dacvis sferoSi moqmedi kanonmdebloba da regulaciebi mudmivad icvleba,


viTardeba da amitom, saWiroa saxelmZRvaneloSi cvlilebebis Setana regularulad. saxel-
mZRvanelos eleqtronul versia ganTavsebulia da masSi periodulad Seva cvlilebebi Sem-
deg vebgverdze: http://www.healthrights.ge

avtorebisgan

saxelmZRvaneloSi Sesuli masala warmoadgens samarTlisa da medicinis eqspertTa interdis-


ciplinuri samuSao jgufis Sexedulebas. saxelmZRvanelos mizani ar aris Caanacvlos kva-
lificiuri iuristis samarTlebrivi konsultacia. piriqiT, saxelmZRvanelo aris avtorebis
mcdeloba, asaxon samarTlisa da iuridiuli praqtikis Tanamedrove pozicia, janmrTelobis
dacvis sistemaSi. avtorebi mzad arian miiRon nebismieri SeniSvna Secdomebis, gamotovebu-
li informaciis an saWiro damatebebis Sesaxeb, agreTve SekiTxvebi, Tu rogor aregulirebs
kanoni calkeul faqtobriv garemoebas.

rogorc saxelmZRvanelo gviCvenebs, adamianis uflebebi jandacvis sferoSi jer kidev axa-
li dargia da viTardeba. saxelmZRvaneloSi mocemuli bevri debulebis interpretacia jer
ar momxdara sasamarTloebis mier da kvlav mzadaa gamoyenebisa da interpretaciisTvis.
janmrTelobis dacvis sistemaSi adamianis uflebebis praqtikuli gamoyenebis mxriv vxvdebiT
mniSnelovan xarvezebs. ase rom, es saxelmZRvanelo aris iuridiuli kvlevis dasawyisi da ar
Seicavs saboloo pasuxebs adaminis uflebebTan da jandacvasTan dakavSirebiT.

9
Tavi 1: Sesavali

1.3 abreviaturebi
AC (Advisory Committee) - mrCevelTa komiteti

CAT (Convention Against Torture and Other Forms of Cruel, Inhuman, or Degrading Treatment or Punish-
ment) - konvencia wamebis da sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an
sasjelis winaaRmdeg

CE (ILO Committee of Experts) - Sromis saerTaSoriso organizaciis eqspertTa komiteti

CEDAW (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women) - konvencia
qalTa mimarT diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb

CERD (Committee on the Elimination of Racial Discrimination) - rasobrivi diskriminaciis aRmo-


fxvris komiteti

CES CR (Committee on Economic, Social and Cultural Rights) - ekonomikur, socialur da kultu-
rul uflebaTa komiteti

CHR (Commission on Human Rights) - adamianis uflebaTa komisia

CMW (International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of
their Families) - migranti muSebisa da maTi ojaxis wevrebis uflebebis dacvis saerTaSoriso
konvencia

COE (Council of Europe) - evropis sabWo

CRC (Committee on the Rights of the Child) - bavSvis uflebaTa komiteti

CRPD (Convention on the Rights of Persons with Disabilities) - konvencia SezRuduli SesaZleblobe-
bis mqone pirTa uflebebis Sesaxeb

ECHR (European Convention on Human Rights) - adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa


dacvis evropuli konvencia

ECtHR (European Court of Human Rights) - adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo

ECOSOC (UN Economic and Social Council) - gaeros ekonomikuri da socialuri sabWo

ECSR (European Committee on Social Rights) - socialur uflebaTa evropuli komiteti

EPHA (European Public Health Alliance) - sazogadoebrivi jandacvis evropuli aliansi

ESC (European Social Charter) - evropis socialuri qartia

EU (European Union) - evrokavSiri

FCNM (Framework Convention for the Protection of National Minorities) - CarCo konvencia erovnul

10 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 1.3

umciresobaTa dacvis Sesaxeb

HRC (Human Rights Committee) - adamianis uflebaTa komiteti

IAPO (International Alliance of Patients’ Organizations) - pacientTa organizaciebis saerTaSoriso


aliansi

ICCPR (International Covenant on Civil and Political Rights) - saerTaSoriso paqti samoqalaqo da
politikuri uflebebis Sesaxeb

ICERD (International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination) - saerTaSo-
riso konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb

ICES CR (International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights) - saerTaSoriso paqti eko-
nomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb

ICN (International Council of Nurses) - eqTnebis saerTaSoriso sabWo

ILO (International Labour Organization) - Sromis saerTaSoriso organizacia

OHCHR (Office of the High Commissioner for Human Rights) - adamianis uflebaTa umaRlesi komis-
ris ofisi

SR (Special Rapporteur on the Rights to Health) - specialuri momxsenebeli jandacvis uflebebis


Sesaxeb

UDHR (Universal Declaration of Human Rights) - adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia

UN (United Nations) - gaero

UPR (Universal Periodic Review) - universaluri perioduli gadaxedva

WHO (World Health Organization) - msoflio jandacvis organizacia

WMA (World Medical Association) - msoflios eqimTa asociacia

11
Tavi 1: Sesavali

1.4 ratifikaciis cxrili


dokumenti mierTebis xelmoweris ratificirebis ZalaSi moqmedeba daTqma
TariRi/ TariRi TariRi Sesvla qveynis
Setyobineba kanonmdebl-
obaSi

saerTaSoriso

saerTaSoriso paqti 03.05.94 03.08.94 moqmedebs arcerTi


samoqalaqo da
politikuri uflebebis
Sesaxeb

samoqalaqo da 03.05.94 03.08.94 moqmedebs arcerTi


politikuri uflebebis
Sesaxeb saerTaSoriso
paqtis fakultaturi oqmi

saerTaSoriso paqti 03.05.94 03.08.94 moqmedebs arcerTi


ekonomikuri, socialuri
da kulturuli
uflebebis Sesaxeb

qalTa diskriminaciis 26.10.94 25.11.94 moqmedebs arcerTi


yvela formis aRmofxvris
konvencia

konvencia rasobrivi 26 .10.94 02.07.99 moqmedebs 1


diskriminaciis yvela
formis likvidaciis
Sesaxeb

konvencia wamebisa da sxva 26.10.94 25.11.94 moqmedebs 2


sastiki, araadamianuri
an Rirsebis Semlaxavi
mopyrobis an dasjis
winaaRmdeg

wamebisa da sxva sastiki, 26.10.94 22.06.06 moqmedebs arcerTi


araadamianuri an
damamcirebeli mopyrobis
an dasjis winaaRmdeg
konvenciis fakultaturi
oqmi

bavSvis uflebaTa 02.06.94 02.07.94 moqmedebs arcerTi


konvencia

yvela migranti muSisa 02.06.94 moqmedebs arcerTi


da maTi ojaxis wevrebis
uflebaTa dacvis
saerTaSoriso konvencia

SezRuduli 10.07.09
SesaZleblobis mqone
pirTa uflebaTa
konvencia

evropuli (regionaluri)

biologiasa da medicinaSi 22.11.00 11.05.00 27.09.00 01.03.01 moqmedebs arcerTi


adamianis uflebebis da
Rirsebis dacvis Sesaxeb
konvencia:

konvencia adamianis 22.11.00 11.05.00 27.09.00 01.03.01 moqmedebs arcerTi


uflebebisa da
biomedicinis Sesaxeb, 1997

12 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 1.4

dokumenti mierTebis xelmoweris ratificirebis ZalaSi moqmedeba daTqma


TariRi/ TariRi TariRi Sesvla qveynis
Setyobineba kanonmdebl-
obaSi

biologiasa da medicianSi 18.12.02 25.03. 02 27.09.02 01.05.06 moqmedebs arcerTi


adamianis uflebebis da
Rirsebis

dacvis Sesaxeb konvenciis 11.05. 00 27.09.00 01.03.01 moqmedebs arcerTi


damatebiTi oqmi adamianis 22.11.00
klonirebis akrZalvis
Sesaxeb

adamianis uflebebisa
da biomedicinis 18.12.02 25.03. 02 27.09.02 01.05.06 moqmedebs arcerTi
Sesaxeb konvenciis
damatebiTi oqmi
adamianis organoebisa da
qsovilebis gadanergvis
Sesaxeb

adamianis uflebebisa 21.02. 05 08.04.10 01.08.10 moqmedebs arcerTi


da biomedicinis Sesaxeb
konvenciis damatebiTi
oqmi biosamedicino
kvlevis Sesaxeb

adamianis uflebebisa
da biomedicinis Sesaxeb
konvenciis damatebiTi
oqmi janmrTelobis
dacvis mizniT genetikuri
testirebis Sesaxeb

adamianis uflebaTa da 27.04.99 20.05.99 20.5.1999 moqmedebs arcerTi


ZiriTad TavisuflebaTa
dacvis konvencia
(adamianis uflebaTa
evropuli konvencia)

evropis socialuri
qartia 1961

evropis socialuri 22.08.05 moqmedebs


qartia 1996 30.06.00 01.10.00 1

erovnul umciresobaTa 22.12.05 01.04.06 moqmedebs arcerTi


dacvis Sesaxeb evropuli 21.01.00
CarCo konvencia

evro gaerTianebis
fundamenturi uflebebis
qartia

adamianis uflebaTa 15.09.91 moqmedebs


dacvis deklaracia

1949 wlis 12 agvistos 20.07.93 14.03.94 moqmedebs


Jenevis konvencia moqmed arcerTi
jarSi daWrilTa da
avadmyofTa mdgomareobis
gaumjobesebis Sesaxeb

1949 wlis 12 agvistos 20.07.93 14.03.94 moqmedebs arcerTi


Jenevis konvencia sazRvao
SeiaraRebul ZalebSi
daWrilTa, avadmyofTa
da gemis katastrofis
msxverplTa mdgomareobis
gaumjobesebis Sesaxeb

13
Tavi 1: Sesavali

dokumenti mierTebis xelmoweris ratificirebis ZalaSi moqmedeba daTqma


TariRi/ TariRi TariRi Sesvla qveynis
Setyobineba kanonmdebl-
obaSi

1949 wlis 12 agvistos 20.07.93 14.03.94 moqmedebs arcerTi


Jenevis konvencia omis
tyveebis mopyrobis
Sesaxeb

konvencia socialuri 16.10.96 21.10.98 moqmedebs


politikis ZiriTadi
miznebisa da standartebis
Sesaxeb, 1062

gaeros konvencia 28.05.97 08.04.98 moqmedebs arcerTi


narkotikuli
saSualebebisa da
fsiqotropul
nivTierebaTa ukanono
trafikis Sesaxeb

gaeros konvencia 28.05.97 08.04.98 moqmedebs arcerTi


fsiqotropul
nivTierebaTa Sesaxeb

konvencia bavSvTa 01.08.99 01.08.99 moqmedebs arcerTi


dacvisa da saerTaSoriso
gaSvilebis sferoSi
TanamSromlobis Sesaxeb

gaeros konvencia 23.02.00 26.04.00 moqmedebs arcerTi


narkotikul saSualebaTa
Sesaxeb

adamianis uflebaTa da 23.02.00 13. 04. moqmedebs arcerTi


ZiriTad TavisuflebaTa 00
dacvis evropuli
konvenciis oqmi N4

adamianis uflebaTa da 23.02.00 01. 05. moqmedebs arcerTi


ZiriTad TavisuflebaTa 00
dacvis evropuli
konvenciis oqmi N6

adamianis uflebaTa da 13.04.00 01. 07. moqmedebs arcerTi


ZiriTad TavisuflebaTa 00
dacvis evropuli
konvenciis oqmi N7

wamebisa da araadamianuri 20.06.00 01.10.00 moqmedebs 1


an damamcirebeli
mopyrobis an dasjis
aRkveTis evropuli
konvencia

wamebisa da araadamianuri 20.06.00 01.03.02 moqmedebs arcerTi


an damamcirebeli
mopyrobis an dasjis
evropuli konvenciis
damatebiTi oqmi N 1

wamebisa da araadamianuri 20.06.00 01.03.02 moqmedebs arcerTi


an damamcirebeli
mopyrobis an dasjis
evropuli konvenciis
damatebiTi oqmi N 2

adamianis uflebaTa da 15.06.01 01.04.05 moqmedebs 1


ZiriTad TavisuflebaTa
dacvis evropuli
konvenciis oqmi N 12

14 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 1.4

dokumenti mierTebis xelmoweris ratificirebis ZalaSi moqmedeba daTqma


TariRi/ TariRi TariRi Sesvla qveynis
Setyobineba kanonmdebl-
obaSi

adamianis uflebaTa da 27.12.01 07.06.02 moqmedebs 2


ZiriTad TavisuflebaTa
dacvis evropuli
konvenciis oqmi N 1

konvencia bavSvTa 18.05.02 24.07.03 moqmedebs arcerTi


Sromis ukiduresi
formebis akrZalvisa da
dauyovnebliv aRmofxvris
RonisZiebebis Sesaxeb

bavSvTa uflebebis Sesaxeb 21.06.02 moqmedebs


konvenciis damatebiTi
oqmi SeiaraRebul
konfliqtebSi bavSvTa
monawileobis Sesaxeb

qalTa diskriminaciis 27.09.02 30.09.05 moqmedebs arcerTi


yvela formis aRmofxvris
konvenciis me-20 muxlis I
punqtis Sesworeba

bavSvis uflebebis 27.09.02 28.07.05 moqmedebs arcerTi


konvenciis damatebiTi
oqmi bavSvebiT vaWrobis,
bavSvTa prostituciisa
da bavSvTa pornografiis
Sesaxeb

15
2.1 Sesavali

2.2 ZiriTadi wyaroebi

23 pacientis uflebebi

Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba

piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba

informaciis miRebis ufleba

fizikuri xelSeuxeblobis ufleba

sicocxlis ufleba

ufleba janmrTelobis umaRles xelmisawvdom standartebze

wamebis da sastiki, araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis akrZalva

sajaro politikaSi monawileobis ufleba

diskriminaciis akrZalva da Tanasworobis ufleba

2.4 janmrTelobis dacvis momsaxurebis mimwodebelTa/provaiderTa


uflebebi

saTanado pirobebSi muSaobis ufleba

Sekrebisa da gaerTianebis Tavisufleba

samarTalwarmoebis ufleba da Sesabamisi uflebebi

16 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


2
saerTaSoriso gamocdileba
adamianis
uflebebze janmrTelobis
dacvis sferoSi

2.1 Sesavali

winamdebare TavSi warmodgenilia pacientTa mzrunvelobis sferoSi arsebuli adamianis


uflebebis dacvis saerTaSoriso standartebi da ganmartebebi, Tu rogor aris interpreti-
rebuli es standartebi gaerTianebuli erebis organizaciis xelSekrulebebSi. Tavi dayo-
filia sam nawilad: pirvel nawilSi aRwerilia janmrTelobis dacvis sferoSi arsebuli
adamianis uflebebis ZiriTadi saerTaSoriso wyaroebi; meore Tavi exeba pacientTa uflebe-
bs, xolo mesame provaiderebis uflebebs. yvela nawili moicavs qveTavebs, romlebSic ganxi-
lulia standartebi da mocemulia Sesabamisi uflebis interpretacia (magaliTad, adamianis
Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba), aseve SesaZlo uflebadarRvevis magaliTebi. moce-
muli standartebi moicavs, rogorc savaldebulo Zalis mqone xelSekrulebebs (rogoricaa
magaliTad samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso paqti), aseve gaeros da
arasamTavrobo organizaciebis mier SemuSavebul arasavaldebulo Zalis mqone dokumentebs
(magaliTad msoflio eqimTa asociaciis deklaracia pacientTa uflebebze).

17
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

2.2 ZiriTadi wyaroebi


gaeros dokumentebi

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia 1948

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia ar aris saerTaSoriso xelSekruleba, magram


adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis ganviTarebaSi mis mier Setanili mniSvnelovani
wvlilidan da im faqtidan gamomdinare, rom misi debulebebi efeqturadaa gadmocemuli
saerTaSoriso SeTanxmebebSi, misma mravalma debulebam saerTaSoriso CveulebiTi samarT-
lis xasiaTi SeiZina da amdenad, mas sayovelTaod da udavod miiCneven.

deklaraciis ZiriTadi debulebebi moicavs:

• muxli me-3 (sicocxlis ufleba);

• muxli me-5 (wamebis, sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis akrZalva);

• muxli me-7 (diskriminaciis akrZalva);

• muxli me-12 (piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba);

• muxli me-19 (informaciis moZiebis, miRebisa da gavrcelebis ufleba);

• muxli 25-e (janmrTelobis dacvis ufleba).

saerTaSoriso xelSekrulebebi1

Svidive ZiriTadi saerTaSoriso xelSekruleba adamianis uflebaTa Sesaxeb, moicavs adamianis


uflebebis dacvis saTanado garantiebs pacientebze mzrunvelobis sferoSi. miuxedavad imi-
sa, rom es xelSekrulebebi mxolod im saxelmwifoebisTvisaa savaldebulo, romelTac maTi
ratifikacia ganaxorcieles, maT standartebs aramonawile saxelmwifoebisTvisac mZlavri
moraluri da politikuri Zala aqvs. umetesoba am xelSekrulebaTagan (iseTebi, rogorebi-
caa zemoxsenebuli ori saerTaSoriso konvencia da bavSvTa uflebebis Sesaxeb saerTasori-
so konvencia, gansakuTrebiT am ukanasknelis SemTxvevaSi) ratificerebulia saxelmwifoTa
didi umravlesobis mier.

am xelSekrulebebiT Seqmnili saerTaSoriso organoebis mier gamocemulia mravali `zogadi


komentari~, rac qmnis saerTaSoriso xelSekrulebaTa standartebis ganmartebis kvalifi-
ciur saxelmZRvanelos. magaliTad, ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komi-
tetma gamosca me-14 zogadi komentari konvenciis me-12 muxlze, romelmac ufleba janmr-
Telobaze ganmarta, rogorc adamianis ufleba, akontrolebdes sakuTar janmrTelobasa da
sxeuls.

1 ix. ratificirebuli xelSekrulebebis cxrili: http://www2.ohchr.org/english/bodies/docs/status.pdf

18 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.2

xelSekrulebebiT Seqmnili yvela organo, zedamxedvelobs saxelmwifoTa moqmedebebis Se-


sabamisobas amave saxelmwifoebis perioduli angariSebis meSveobiT da gamoscems Semajame-
bel Sefasebebs. iseTebi ki, rogoricaa adamianis uflebaTa saerTaSoriso komiteti, qalTa
diskriminaciis aRmofxvris komiteti (CEDAW), wamebis sawinaaRmdego komiteti (CAT), raso-
brivi diskriminaciis aRmofxvris komiteti (CERD) da SezRuduli SesaZleblobebis mqone
pirTa uflebebis komiteti (CRPD) individualur saCivrebsac ganixilaven. zemoT aRniSnuli
erTobliobaSi gamoiyeneba saerTaSoriso standartebis interpretaciisTvis.

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb (ICCPR)2

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciasa da ekonomikur, socialur da kulturul


uflebaTa saerTaSoriso paqtTan erTad, qmnis adamianis uflebaTa saerTaSoriso bils
(aqts). samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb paqtis Sesrulebas zedamxedvelobas
uwevs adamianis uflebaTa komiteti.

Sesatyvisi debulebebi moicavs:

• muxli 2(1) (diskriminaciis akrZalva);

• muxli 6 (sicocxlis ufleba);

• muxli 7 (wamebis akrZalva);

• muxli 9 (usafrTxoebisa da Tavisuflebis ufleba);

• muxli 10 (dakavebulTa ufleba Rirseul mopyrobaze);

• muxli 17 (piradi cxovrebis xelSeuxebloba);

• muxli 19(2) (ufleba informaciaze);

• muxli (26) (kanonis winaSe Tanasworoba).

` ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso paqti (ICESCR)3

Sesrulebas zedamxedvelobas uwevs ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komi-


teti.

ZiriTadi debuleba:

• me-12 muxli (ufleba janmrTelobis dacvis umaRles miRwevad standartze), romelic


ganmartebulia zemoxsenebuli me-14 zogadi komentariT.4

2 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/ccpr.htm


3 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/cescr.htm
4 ix. teqsti ing. enaze: http://daccessdds.un.org/doc/UNDOC/GEN/G00/439/34/PDF/G0043934.pdf?OpenElement

19
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

sxva Sesabamisi debulebebia:

• muxli 2(1) (diskriminaciis akrZalva);

• muxli 10(3) (bavSvTa dacva);

• muxli 11 (cxovrebis adekvaturi standarti).

` konvencia qalTa diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb (CEDAW)5

Sesrulebas zedamxedvelobs qalTa diskriminaciis aRmofxvris komiteti (CEDAW).

konvenciis ZiriTadi debulebebia:

• muxli 12 (janmrTelobis dacvis sferoSi qalTa diskriminaciis aRmofxvra);

• muxli 14(2)(b) (soflad mcxovreb qalTa ufleba janmrTelobis dacvis adekvatur saSu-
alebebze)

(ix. aseve, 24-e `zogadi rekomendacia“ konvenciis me-12 muxlze (qali da janmrTeloba) _
qalTa janmrTelobis moTxovnebis safuZvliani analizi da rekomendaciebi samTavrobo mo-
qmedebebisaTvis)

` rasobrivi diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb konvenciis (CERD)6 Sesrule-


bas zedamxedvelobs rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komiteti.

konvenciis ZiriTadi debulebaa:


• muxli 5(1)(e) (rasobrivi diskriminaciis akrZalva sazogadoebriv jandacvasa da samedi-
cino momsaxurebis gawevis procesSi)

` konvenciis wamebisa da sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an


dasjis winaaRmdeg (CAT)7 Sesrulebas zedamxedvelobs wamebis sawinaaRmdego komiteti. komi-
tetma 2006 wels SeimuSava axali damatebiTi oqmi, romelic mimarTulia wamebis prevencia-
ze.

` bavSvis uflebaTa konvenciis (CRC)8 Sesrulebas zedamxedvelobs bavSvis uflebaTa da-


cvis komiteti.

konvencia Seicavs samoqalaqo, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul uflebe-


bisa da garantiebis farTo speqtrs.

konvenciis ZiriTadi debulebaa:

• muxli 24 (ufleba janmrTelobis dacvis umaRles miRwevad standartze)

5 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/cedaw.htm


6 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/cerd.htm
7 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/cat.htm
8 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/crc.htm

20 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.2

` saerTaSoriso konvencia yvela migranti muSa-mosamsaxurisa da maTi ojaxis wevrebis dacvis


Sesaxeb (CMW)9

Sesrulebas zedamxedvelobs migrant muSa-mosamsaxureTa uflebebis dacvis komiteti. kon-


vencia moicavs samoqalaqo, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul uflebebisa
da garantiebis farTo speqtrs.

konvenciis ZiriTadi debulebebia:

• muxli 28 (ufleba samedicino momsaxurebaze);

• muxlebi 43 da 45(1)(g) (Tanaswori mopyroba janmrTelobis dacvaSi).

` konvencia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa uflebebis dacvis Sesaxeb (DRC)10 (Zala-
Sia 2008 wlis 12 maisidan)

konvenciis mizania fizikuri da fsiqikuri problemebis mqone pirebis uflebebis dacva. kon-
vencia moicavs samoqalaqo, politikur, ekonomikur, socialur da kulturul uflebebisa
da garantiebis farTo speqtrs.

konvenciis ZiriTadi debulebebia:

muxli 25 (janmrTeloba)

sxva Sesabamisi debulebebi moicavs:

• mux. 5 (Tanasworoba da diskriminaciis akrZalva);

• mux. 6 da 7 (qalebi da bavSvebi);

• mux. 9 (samedicino obieqtebis da momsaxurebis xelmisawvdomoba);

• mux. 10 (sicocxlis ufleba);

• mux. 14 (Tavisufleba da usafrTxoeba);

• mux. 15 (wamebis akrZalva);

• mux. 16 (eqpluataciis da Zaladobis akrZalva);

• mux. 17 (fizikuri da fsiqikuri xelSeuxebloba);

• mux. 19 (damoukidebeli cxovreba);

• mux. 21 (informaciis xelmisawvdomoba);

9 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/cmw.htm


10 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/disabilities-convention.htm

21
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

• mux. 22 (piradi cxovrebis pativiscema);

• mux. 26 (habilitacia da reabilitacia);

• mux. 29 (sazogadoebrov cxovrebaSi monawilebis ufleba).

specialuri momxsenebeli janmrTelobis uflebis Sesaxeb:11

specialuri momxsenebeli gaeros mandatiT aRWurvili damoukidebeli eqspertia (amJamad


anand groveri, romelmac 2008 wlis agvistoSi prof. pol hanti Secvala), romelic ikvlevs
imas, Tu rogor unda moxdes janmrTelobis dacvis uflebis, rogorc umaRlesi miRwevadi
standartis, efeqturi ganxorcieleba. igi amzadebs yovelwliur angariSs da siRrmiseulad
swavlobs calkeul sakiTxebs. magaliTisaTvis, 2007 wlis seqtemberSi, man Seqmna gzamkvleli
farmacevtuli kompaniebisaTvis medikamentebis xelmisawvdomobis Sesaxeb.12

specialuri momxseneblis erT-erTi amJamindeli prioriteti jandacvis profesionalebTan


muSaobaa:

„zomierni rom viyoT, vityodi, rom janmrTelobis dacvis sferos profesionalebs xSirad
arc smeniaT janmrTelobis dacvis uflebis Sesaxeb. Tu ram smeniaT, maT xSirad warmodgena
ara aqvT, ras niSnavs es konceptualurad an yoveldRiur cxovrebaSi. amasTan, isini xSirad
Relaven da goniaT, rom es ufleba maT problemebs SeuqmniT.~13

sxva saerTaSoriso dokumentebi

` patimarTa mopyrobis gaeros standartuli wesebi14;

` nebismieri formiT dakavebuli yvela piris dacvis gaeros principebis erToblioba15;

` gaeros principebi fsiqikuri problemebis mqone pirTa da fsiqikuri janmrTelobis da-


cvis gaumjobesebis Sesaxeb16

sxva dokumentebi

zemoT CamoTvilis garda, arsebobs sxvadasxva saerTaSoriso dokumentebi, romelTac ar


aqvT iuridiuli Zala, magram warmoSoben Zlier politikur da moralur valdebulebas.

` jandacvis msoflio organizaciis deklaracia 197817

11 http://www2.ohchr.org/english/issues/health/right/
12 ix. teqsti: http://www2.ohchr.org/english/issues/health/right/docs/draftguid.doc
13 specialuri momxseneblis angariSi fizikuri da fsiqikuri janmrTelobis umaRles miRwevad standartze xelmisawvdo-
mobis uflebis Sesaxeb 2007 (A/HRC/4/28) par.43.
14 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/treatmentprisoners.htm
15 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/bodyprinciples.htm
16 ix. teqsti ing. enaze: http://www2.ohchr.org/english/law/principles.htm
17 ix. teqsti ing. enaze: http://www.who.int/hpr/NPH/docs/declaration_almaata.pdf

22 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.2

deklaracia gansazRvravs, janmrTelobis definicias da ambobs, rom janmrTelobaze xelmi-


sawvdomoba adamianis fundamenturi uflebaa (muxli 1). deklaracia mTavar yuradRebas uT-
mobs pirveladi janmrTelobis dacvis mniSvnelobas.

` advokatTa qartia janmrTelobis uflebis Sesaxeb, 2005 weli (advokatTa saerTaSoriso kav-
Siri).18 qartia Seexeba Tanxmobisa da piradi cxovrebis sakiTxebs.

` deklaracia pacientTa uflebebis Sesaxeb, 2005 (msoflio samedicino asociacia) (WMA)19


deklaracia exeba iseT sakiTxebs, rogoricaa: konfidencialoba, informaciis miRebis
ufleba da informirebuli Tanxmoba. deklaracias preambulaSi vkiTxulobT:

bolo drois ganmavlobaSi, eqimebs, pacientebsa da farTo sazogadoebas Soris urTierTo-


bebma mniSvnelovani cvlilebebi ganicada. im dros, rodesac eqimma unda imoqmedos sindisis
karnaxiT da yovelTvis pacientis interesebidan gamomdinare, Tanabari ZalisxmeviT unda
iqnes uzrunvelyofili pacientis avtonomiuroba da samarTlianoba. winamdebare deklara-
cia warmoadgens pacientTa zogierT im uflebebs, romlebic samedicino profesionalTa
mier gaTavisebul da mxardaWeril unda iyos.

eqimebs, sxva pirebsa da organizaciebs, romlebic monawileoben samedicino momsax-


urebis miwodebis procesSi, gaaCniaT erToblivi pasuxismgebloba am uflebaTa aRi-
arebasa da uzrunvelyofaze. im SemTxvevaSi Tu kanonmdebloba, mTavrobis saqmianoba
an sxva romelime administraciuli dawesebuleba ar asrulebs pacientTa am uflebebs,
eqimebma Zalisxmeva unda mimarTon raTa es uflebebi uzrunvelyofil an aRdgenil
iqnes.

` deklaracia pacientze orientirebuli janmrTelobis dacvis Sesaxeb, 2007 (pacientTa or-


ganizaciebis saerTaSoriso aliansi) (IAPO)20
deklaraciis Seqmnis mizani iyo pacientTa interesebis da saWiroebebis warmoCena jan-
dacvis saerTaSoriso, regionul da nacionalur politikaze zegavlenis mosaxdenad.

dokumenti ganamtkicebs xuT princips:

pativiscema: pacientebsa da pacientis kanonier warmomadgenlebs, meurveebsa da mzrunve-


lebs ufleba aqvT moiTxovon pacientze orientirebuli jandacva da pacientisaTvis nebis
Tavisufali gamoxatvis ufleba; arCevani da gaZliereba: pacientebs aseve ufleba aqvT, maTi
SesaZleblobis fargelebSi monawileoba miiRon iseTi gadawyvetilebebis miRebis procesSi,
rac gavlenas axdens maT cxovrebaze. jandacvis momsaxurebam unda uzrunvelyos pacient-
Ta saWiroebebis Sesabamisi mkurnalobisa da menejmentis arCevanis saSualeba, unda moxdes
pacientTa organizaciebis gaZliereba, raTa maT efeqturad SeZlon pacientebis da maTi
ojaxebis daxmareba.

pacientTa monawileoba jandacvis politikaSi: pacientebma da pacientTa organizaciebma


monawileoba unda miiRon jandacvis politikis SemuSavebis yvela safexurze, raTa uzrun-
velyofili iyos, rom politika pacientTa interesebzea orientirebuli. monawileoba ar

18 ix. teqsti ing. enaze: www.uianet.org/documents/qquia/resolutions/Sante4GB.pdf


19 ix. teqsti ing. enaze: www.wma.net/e/policy/l4.htm
20 ix. teqsti ing. enaze: www.patientsorganizations.org/

23
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

unda Semoifarglebodes mxolod jandacvis sferoTi, aramed pacientTa CarTuloba uzrun-


velyofili unda iyos sxva iseT sferoebSic (magaliTad socialuri politika), rac gavlenas
axdens maT cxovrebaze.

xelmisawvdomoba da mxardaWera: jandacvis momsaxureba xelmisawvdomi unda iyos pacientebi-


sTvis, rac gulisxmobs usafrTxo, xarisxian da saTanado momsaxurebas, mkurnalobas da
prevenciul RonisZiebebs. jandacvis xelmisawvdomoba uzrunvelyofili unda iyos yvela
pacientisTvis miuxedavad maTi socialur-ekonomikuri statusisa.

informacia: imisaTvis rom pacientebma da maTma warmomadgenlebma miiRon informirebuli


gadawyvetileba mkurnalobis Sesaxeb, aucilebelia swori, saTanado da detaluri informa-
ciis miwodeba. informaciis miwodeba unda moxdes Sesabamisi formiT pacientis mdgormareo-
bis, enis, asakis, SesaZleblobebis da kulturis gaTvaliswinebiT.

` jakartis deklaracia 21-e saukuneSi janmrTelobis popularizaciis RonisZiebaTa warmar-


Tvis Sesaxeb (1997)21

deklaracia jandacvis me-4 saerTaSoriso konferenciis saboloo Sedegobrivi dokumentia.


man Camoayaliba 21-e saukuneSi jandacvis popularizaciis prioritetebi, socialuri pasu-
xismgeblobis, investiciebis zrdis, usafrTxo infrastruqturisa da individis gaZlierebis
CaTvliT.

` eqTnebi da adamianis uflebebi 1998, eqTanTa saerTaSoriso sabWo (ICN)22

eqTanTa saerTaSoriso sabWo jandacvis uflebas ganixilavs, rogorc TiToeuli individis


uflebas, ganurCevlad finansuri, politikuri, georgrafiuli, rasobrivi Tu religiuri
niSnisa. es ufleba moicavs uflebas, airCio da uari Tqva samedicino momsaxurebaze, mzrun-
velobaze Tanxmobis gacxadebisa da uaris Tqmis CaTvliT; informirebul Tanxmobas, konfi-
dencialobas, Rirsebas, Rirseulad gardacvalebis uflebis CaTvliT. amasTan, igi moicavs
rogorc pacientis, ise samedicino momsaxurebis gamwevis uflebebs.

2.3 pacientTa uflebebi

winamdebere Tavi pacientis cxra ZiriTad uflebas exeba. esenia: pirovnebis Tavisuflebisa
da usafrTxoebis ufleba; piradi cxovrebis xelSeuxebloba; informaciis miRebis ufle-
ba; fizikuri xelSeuxeblobis ufleba; sicocxlis ufleba; ufleba janmrTelobis umaRles
xelmisawvdom standartze; wamebis da sastiki, araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis
akrZalva; sajaro politikaSi monawileobis ufleba; diskriminaciis akrZalva da Tanasworo-
bis ufleba.

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komitetma moaxdina pacientTa


uflebebis mniSvnelovani saerTaSoriso samarTlebrivi ganmarteba. gaeros me-14 zogadi
komentaris SemuSavebis procesSi, romelic exeba janmrTelobis dacvis umaRles xel-

21 ix. teqsti ing. enaze: www.who.int/hpr/NPH/docs/jakarta_declaration_en.pdf


22 ix. teqsti ing. enaze: www.icn.ch/pshumrights.htm

24 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

misawvdom standarts, komitetma gansakuTrebuli roli iTamaSa. man aseve araerTxel


gaakritika saxelmwifoebi pacientebisTvis Seqmnili arasaTanado janmrTelobis dacvis
pirobebis gamo, magram individualuri saCivrebis meqanizmis ar arseboba aferxebs komi-
tets sistemuri xasiaTis darRvevebis garda, rac qveynebis angariSebSi aisaxeba, Seiswa-
vlos konkretuli darRvevebi. aseTi meqnizmis arseboba saSualebas miscemda ekonomi-
kuri, socialuri da kulturuli uflebebis komitets, adamianis uflebaTa komitetis
msgavsad, daemkvidrebia mniSvnelovani sasamarTlo praqtika pacientTa mzrunvelobis
sferoSi adamianis uflebaTa dacvis kuTxiT.

miuxedavad imisa, rom ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komitetma


SeimuSava yvelaze detaluri ganmartebebi janmrTelobis uflebasTan dakavSirebiT,
gaeros sxva uwyebebsac aqvT gakeTebuli mniSvnelovani komentarebi pacientTa ufl-
bebze. adamianis uflebaTa komitetma araerTxel miuTiTa samoqalaqo da politikuri
uflebebis Sesaxeb paqtis me-9 da me-10 muxlebze, rodesac dagmo fsiqikuri janmrTe-
lobis problemebis mqone pacientebis ukanoni Tavisuflebis aRkveTa da dakavebulTa-
Tvis mkurnalobaze uaris Tqma. komitetma aseve gamoiyena samoqalaqo da politikuri
uflebebis Sesaxeb paqtis me-17 muxli samedicino informaciis konfidencialobis da
me-6 muxli (sicocxlis ufleba) winaswari patimrobis dros samedicino momsaxurebis
uflebis dasacavad. garda amisa, gaeros uwyebebi, romlebic rasobrivi da sqesobrivi
niSniT diskriminacias uweven zedamxedvelobas, uzrunvelyofen janmrTelobis dacvis
Tanabar xelmisawvdomobas.

garda savaldebulo Zalis mqone normebisa, sxva saerTaSoriso standartebic, rogoricaa,


magaliTad patimarTa mopyrobis minimaluri standartuli wesebi, axdenen pacientTa ufle-
bebze miTiTebas. miuxedavad imisa, rom am standartebis dacva savaldebulo ar aris sa-
xelmwifoebisTvis, pacientebs da maT damcvelebs SeuZliaT daeyrdnon da moaxdinon maTi
interpretireba.

Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

piri dakavebulia fsiqikuri avadmyofobis safuZvelze eqimis daskvnis gareSe;


instituciebSi moTavsebul pirebs ar atyobineben imis Sesaxeb, rom aranebayo-
flobiT mkurnalobis SemTxvevaSi, maT aqvT sasamarTloSi gasaCivrebis ufleba;
narkotikebis momxmarebel qals, mSobiarobis Semdeg akaveben saavadmyofoSi da
arTmeven dedobis uflebas.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

ƒ samoqalaqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqti (ICCPR), mux. 9 (1):

TiToeul adamians aqvs Tavisuflebisa da piradi xelSeuxeblobis ufleba. aravin ar SeiZ-


leba TviTneburad daapatimron an patimrobaSi aiyvanon. aravis ar SeiZleba Tavisufleba
aRukveTon sxvagvarad, Tu ara iseT safuZvelze da iseTi proceduris Sesabamisad, romle-
bic kanoniT aris dawesebuli.

25
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

adamianis uflebaTa komitetma ganacxada, rom pacientis iZulebiTi mkurnaloba fsiqia-


triul dawasebulebaSi warmoadgens adamianis Tavisuflebis uflebis SezRudvas samoqala-
qo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqtis me-9 muxlis mixedviT.23 am konteqstSi,
komiteti miiCnevs, rom sasamarTlos gadawyvetilebis gareSe ToTxmeti dRiT piris dakaveba
fsiqikuri janmrTelobis problemebis gamo ewinaaRmdegeba me-9 muxls.24

piris fsiqiatriul dawesebulebaSi ukanonod moTavsebis Sesaxeb, rodesac dazaralebuli


qmedunariani iyo da SeeZlo sakuTari saxeliT moqmedeba25,,

komitetma ganacxada Semdegi:

`wevr saxelmwifos gansakuTrebuli valdebuleba akisria misi iurisdiqciis farglebSi


daicvas specialuri saWiroebebis mqone pirebi, maT Soris fsiqikuri problemebis mqone
adamianebi. saxelmwifom mxedvelobaSi unda miiRos Semdegi: Tu piris SezRuduli SesaZle-
blobebi ar aZlevs mas saSualebas efeqturi monawileba miiRos sasamarTlo ganxilvaSi, sa-
samarTlom unda uzrunvelyos piris daxmareba da warmomadgenloba ise, rom misi uflebebi
sakmarisad iyos daculi saqmis ganxilvis periodSi. komiteti aRiarebs iseTi garemoebebis
Seqmnis SesaZleblobas, rodesac piris fsiqikuri janmrTeloba imdenad dazianebulia, rom
TviT am piris, an sxva adamianebisTvis zianis miyenebis Tavidan asacileblad dakavebis brZa-
nebis gacema gardauvali iyos. aRniSnul SemTxvevaSi, araviTari gansakuTrebuli garemoeba
ar arsebobda. aqedan gamomdinare, komiteti askvnis, rom piris dakaveba iyo ukanono da ewi-
naaRmedegeboda paqtis me-9 muxlis 1 punts.26

` bavSvis uflebaTa konvencia (CRC), mux. 25: monawile saxelmwifoebi aRiareben kompeten-
turi organoebis mier movlis mizniT meurveobis qveS myofi bavSvis uflebas, iyos da-
culi da isargeblos fizikuri Tu fsiqikuri mkurnalobiT; aRiareben bavSvis uflebas,
periodulad xdebodes misTvis gaweuli mkurnalobis da mis mimarT aseT meurveobasTan
dakavSirebuli sxva pirobebis Sefaseba.

` konvencia SezRuduli SesaZleblobebis pirTa uflebebis Sesaxeb (DRC) mux. 14:

`1. wevrma saxelmwifoebma unda uzrunvelyon, rom SezRuduli SesaZleblobebis mqone pire-
bma, sxvebTan Tanaswor pirobebSi:

a) isargeblon Tavisuflebisa da usafrTxoebis uflebiT;

b) ar aRekveTo Tavisufleba ukanonod da TviTneburad. Tavisuflebis nebismieri formiT


aRkveTa unda iyos kanonis Sesabamisi da SezRuduli SesaZleblobebis statusi arc erT Se-
mTxvevaSi ar SeiZleba iyos Tavisuflebis aRkveTis gamamarTlebeli safuZveli.

2. wevrma saxelmwifoebma unda uzrunvelyon, rom Tu SezRuduli SesaZleblobebis mqone pi-


rebs aRekveTebaT Tavisufleba nebismieri procesiT, sxvebTan Tanasworad unda isargeblon
garantiebiT adamianis uflebaTa saerTaSoriso samarTlis mixedviT da unda isargeblon
mopyrobiT, am konvenciiT gaTvaliswinebuli miznebisa da principebis Sesabamisad. . .~

23 axali zelandiis winaaRmdeg(A. v. New Zealand), N. 754/1997, da filakovska poloneTis winaaRmdeg (Fijalkovska v. Poland)
(1061/2002), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/60/40 vol. II (26 ivlisi 2005) 103 $ 8.2
24 samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti, daskvniTi Sefasebebi estoneTis Sesaxeb [CCPR/CO/77/EST (HRC, 2003), $ 10
25 samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti, daskvniTi Sefasebebi estoneTis Sesaxeb [CCPR/CO/77/EST (HRC, 2003), $ 10
26 Ibid, $ 8.3

26 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

` gaeros principebi nebismieri saxiT dakavebul yvela pirTa dacvis Sesaxeb

` gaeros principebi fsiqikuri daavadebis mqone pirTa dacvisa da fsiqikuri janmrTelobis


dacvis gaumjobesebis Sesaxeb

` janmrTelobis uflebis qartia, mux. 6: dauSvebelia piris Tavisuflebis aRkveTa TviT am


piris an sxva adamianTa mimarT samedicino safrTxis safuZvelze, Tu es safrTxe ar aris
dadasturebuli kompetenturi da damoukidebeli eqimebis mier da ar arsebobs Sesabami-
si samarTlebrivi procedurebis dacviT miRebuli sasamarTlos gadawyvetileba.

piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqimi amJRavnebs informacias pacientis mier narkotikebis moxmarebis Sesaxeb pa-


cientis Tanxmobis gareSe;
saxelmwifo garkveuli formiT iTxovs aiv/Sidsis infeqciis statusis gamJRav-
nebas;
jandacvis muSakebi iTxoven axalgazrdebisgan mSoblebis Tanxmobas seqsualuri
janmrTelobis servisebis miwodebisTvis;
instituciebSi moTavsebul pirebs ar aqvT calke adgili piradi nivTebis Sesana-
xad.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb (ICCPR), mux. 17: aravin ar
unda ganicados TviTneburi an ukanono Careva Tavis pirad an ojxur cxovrebaSi, misi sa-
cxovreblis Seuvalobis an misi korespondenciis saidumloebis TviTneburi an ukanono
xelyofa, an misi Rirsebis da reputaciis ukanono xelyofa.

` bavSvis uflebaTa konvencia (CRC), mux. 16 (1): arc erTi bavSvi ar SeiZleba iyos piradi da
ojaxuri cxovrebis, sacxovrebeli binis xelSeuxeblobis an korespondenciis saidu-
mloebis uflebaTa mis mier ganxorcielebaSi TviTneburi an ukanono Carevis, an misi
Rirsebisa da reputaciis ukanono xelyofis obieqti;

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti (CESCR) zogadi komentari


(GC) 14 par. 12: informaciis xelmisawvdomobam ar unda SezRudos piradi samedicino mo-
nacemebis konfidencialobis ufleba.

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti (CESCR) zogadi komentari (GC)


14 par. 23: mozardTa janmrTelobis dacvis uflebis realizacia damokidebulia maTze
orientirebuli jandacvis arsebobaze, romelic pativs scems konfidencialobas, pirad
cxovrebas da moicavs seqsualuri da reproduqciul janmrTelobis saTanado servisebs.

` SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa uflebebis konvencia, mux. 22: 1. SezRuduli SesaZ-
leblobebis mqone arc erTi piri, miuxedavad misi sacxovrebeli adgilisa da pirobebisa, ar

27
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

unda ganicdides TviTnebur an ukanono Carevas mis pirad cxovrebaSi, ojaxSi, sacxovrebeli
adgilis arCevaSi, korespondenciasa da sxva saxis komunikaciaSi; dauSvebelia misi Rirse-
bisa da reputaciis ukanono xelyofa. aseTi saxis Carevis SemTxvevaSi, SezRuduli SesaZ-
leblobebis mqone pirebs ufleba aqvT iyvnen daculi kanoniT. 2. monawile saxelmwifoebma
Tanabrad unda daicvan SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa piradi, samedicino da sa-
reabilitacio momsaxurebasTan dakavSirebuli informaciis konfidencialuroba.

` janmrTelobis uflebis qartia, mux. 8: eqimebis valdebulebaa daicvan konfidencialuro-


bis principi pacientebTan mimarTebaSi. konfidencialoba xels uwyobs janmrTelobis
dacvis efeqturobas. kanoniT mkacrad gansazRvruli samedicino konfidencialobis
gamonaklisebi unda emsaxurebodes mxolod janmrTelobis, usafrTxoebis da sajaro
higienis normebis dacvas. pacientebi ar arian valdebulni daicvan samedicino konfi-
dencialoba.

` msoflio eqimTa asociaciis (WMA) deklaracia pacientis uflebebis Sesaxeb, principi 8

konfidencialobis ufleba

a. yvela saxis informacia pacientis janmrTelobis statusis, samedicino mdgomareobis,


diagnozis, prognozis da mkurnalobis Sesaxeb, aseve yvela sxva piradi informacia unda
iyos konfidencialuri piris gardacvalebis Semdegac ki. gamonaklisis saxiT, STamomavlebs
SeiZleba hqondeT ufleba xeli miuwvdebodeT informaciaze, romelic amcnobs maT janmr-
Telobis SesaZlo riskis Sesaxeb.

b. konfidencialuri informaciis gamJRavneba SeiZleba mxolod kanoniT dadgenil SemTxve-


vbSi an pacientis Tanxmobis Semdeg.

g. pacientis yvela saidentifikacio monacemebi unda iyos daculi.

cxadia, rom samedicino informaciis dacvis aucileblobam SeiZleba zegavlena moaxdinos jan-
dacvis sxvadasxva sakiTxebze, Tumca, konfidencialoba gansakuTrebiT mniSvnelovania seqsu-
aluri da reproduqciuli janmrTelobis sakiTxebTan dakavSirebiT. gaeros saxelSekrulebo
organoebis analizis mixedviT, piradi cxovrebis ufleba moicavs (I) samarTlebrivi valdebu-
lebis uaryofas, romlis mixedviTac jandacvis personali valdebulia ganacxados abortis Se-
mTxvevebi, rogorc proceduris zogadi kriminalizaciis nawili gamonaklisis gareSe, ris gamoc
qalebi ferxdebian samedicino dawesebulebis mimarTvisas, rac safrTxes uqmnis maT janmrTe-
lobas.27 (II) gamoZiebis Catarebis saWiroebas imis Sesaxeb, rom ucxour sawarmoebSi dasaqmebis
msurvel qalebs utareben orsulobis testebs da Txoven upasuxon detalur SekiTxvebs pirad
sakiTxebze, rasac moyveba fexmZimobis sawinaaRmdego wamlebis gamowera28 da (III) problemebis ga-
dawyvetas da mozardTa konfidencialobis dacvis saWiroebas seqsualuri da reproduqciuli
janmrTelobis sakiTxebSi, maT Soris im pirebTan dakavSirebiT, romlebic daqorwindnen adreul
asakSi da, amasTanave, daucveli mosaxleobis mimarT. 29

27 adamianis uflebaTa komiteti, daskvniTi Sefasebebi Ciles Sesaxeb, saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri
uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. I (1999) 44 $ 211 da 216; venesuela, saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri ufle-
bebis Sesaxeb, A/56/40 vol. I (2001) 49 $ 77(19)
28 adamianis uflebaTa komiteti, daskvniTi Sefasebebi meqsikis Sesaxeb, saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri
uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. I (1999) 61 $ 329
29 bavSvis uflebaTa komitetis daskvniTi Sefasebebi, jibuti, CRC/C/97 (2000) 96 $ 555

28 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

informaciis miRebis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

mTavroba krZalavs publikaciebs narkotikebis gamoyenebasa da zianis Semcire-


baze, radgan acxadebs, rom amgvari informacia arakanonier saqmianobas uwyobs
xels;
axalgazrdebs ganzrax ar awvdian informacias sqesobrivi gziT gadamdebi daava-
debebis da prezervativis gamoyenebis Sesaxeb;
boSa qalebisTvis ar aris xelmisawvdomi informacia seqsualuri da reproduq-
ciuli janmrTelobis Sesaxeb.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb (ICCPR), mux. 19 (2): Ti-
Toeul adamians aqvs ufleba Tavisuflad gamoTqvas sakuTari azri; es ufleba moicavs
Tavisuflebas, sakuTari arCevaniT, saxelmwifo sazRvrebis miuxedavad moiZios, miiRos
da gaavrcelos yovelgvari informacia zepirad, werilobiT an presisa da gamoxatvis
sxva saSualebebiT;

ƒ adamianis uflebaTa komitetis wevrma, saqmeSi Jeludkovi ukrainis winaaRmdeg30 aRniSna,


rom:

`adamianis ufleba xeli miuwvdebodes Tavis samedicino Canawerze, aris nawili TiToeuli
adamianis uflebis, xeli miuwvdebodes pirad informaciaze sakuTari Tavis Sesaxeb. saxel-
mwifos ar dausaxelebia mizezi, rac gaamarTlebda mis uars informaciis xelmisawvdomo-
baze. ubralod msxverplis moTxovnis uaryofa, gaecnos Tavis samedicino Canawerebs aris
saxelmwifos valdebulebis darRveva pativi sces yoveli adamianis uflebas `moepyron ada-
mianurad adamianuri Rirsebis dacvas~, miuxedavad imisa, amgvari uari msxverplis samedici-
no mkurnalobaze moaxdens Tu ara zegavlenas.~31

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti (CESCR) zogadi komentari 14,


pr. 12 (b)(IV):

jandacvis xelmisawvdomoba `moicavs janmrTelobis Sesaxeb cnobebis moZiebis, miRebisa da


gadacemis uflebas~.

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti (CESCR) zogadi komentari 14,


pr. 23:

wevrma saxelmwifoebma unda Seqmnan usafrTxo da wamaxalisebeli garemo mozardebisTvis,


rac uzrunvelyofs maT monawileobas maT janmrTelobasTan dakavSirebul gadawyvetile-
bis miRebis procesSi, xels Seuwyobs saWiro unarebis gamomuSavebas, rac aucilebelia Sesa-

30 (726/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/58/40 vol. II (29 Ooqtomberi 2002) 12
(CCPR/C/76/D/726/1996
31 individualuri Sefaseba (sesilia medina qiroga)

29
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

bamisi informaciisa da konsultaciis miRebisTvis.

` bavSvis uflebaTa konvencia (CRC), mux. 17:

monawile saxelmwifoebi aRiareben masobrivi informaciis saSualebaTa mniSvnelovan rols


da uzrunvelyofen bavSvisaTvis sxvadasxva erovnuli da saerTaSoriso wyaroebiT gavrce-
lebuli informaciisa da masalebis xelmoisawvdomobas, gansakuTrebiT iseTi informaciisa
da masalebisa, romlebic mimarTulia bavSvis socialuri, sulieri da moraluri keTildRe-
obisaken, agreTve jansaRi fizikuri da fsiqikuri ganviTarebis xelSewyobisaken.

konvencia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa dacvis Sesaxeb (DRC), mux. 21:

monawile saxelmwifoebma unda miiRon yvela Sesabamisi zoma, SezRuduli SesaZleblobebis


mqone pirTa mier azrisa da gamoxatvis Tavisuflebis uzrunvelsayofad, maT Soris infor-
maciisa da ideebis moZiebis, miRebisa da gamoyenebis Tanabari ufleba maT mier arCeuli ne-
bismieri saxis sakomunikacio saSualebebis gamoyenebiT, rogorc es gansazRvrulia winamde-
bare konvenciis me-2 muxliT, rac moicavs:

a) SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis, farTo sazogadoebiTvis gankuTvnili in-


formaciis misawvdomobis uzrunvelyofas sxvadasxva saxis SezRudvis Sesabamisi formati-
Ta da teqnologiebis gamoyenebiT, dayovnebisa da damatebiTi xarjebis gareSe.

msoflio eqimTa asociacia, deklaracia pacientis uflebaTa Sesaxeb, principi 7:

a) pacients ufleba aqvs miiRos mis Sesaxeb samedicino CanawerebSi arsebuli informacia da
sruli informacia misi janmrTelobis statusis Sesaxeb, maT Soris mis mdgomareobaze ar-
sebuli samedicino faqtebis Sesaxeb. Tumca, pacientis CanawerebSi arsebuli konfidencia-
luri informacia mesame pirs ar unda miewodos pacientis Tanxmobis gareSe;

b) gamonaklisis saxiT, infrmacia SeiZleba ar miewodos pacients, rodesac arsebobs dasa-


buTebuli varaudi imisa, rom informaciis miwodeba mniSvnelovan safrTxes Seuqmnis pa-
cientis sicocxles an janmrTelobas;

g) informaciis miwodeba unda moxdes pacientis aRqmis gaTvaliswinebiT da misTvis gasage-


bi formiTa da eniT;

d) pacients ufleba aqvs ar miiRos informacia, garda im SemTxvevisa, rodesac es saWiroa


sxva adamianis sicocxlis dasacavad.

e) pacients ufleba aqvs airCios, vis (Tu arsebobs aseTi piri) unda miewodos informacis
mis Sesaxeb.

` pacientTa organizaciebis saerTaSoriso aliansis (IAPO) deklaracia

pacientze orientirebuli jandacvis Sesaxeb, principi 532:

32 ixileT aseve pacientTa organizaciebis saerTaSoriso aliansi (IAPO) http://www.patientsorganizations.org/showarticle.


pl?id=126&n=962

30 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

swori, Sesabamisi da yovlismomcoveli informaciis floba aucilebelia, raTa pacientebs


da mzrunvelebs mieceT saSualeba miiRon informirebuli gadawyvetilebebi mkurnalobis da
cxovrebis dagegmvis Sesaxeb. informacia warmodgenili unda iyos saTanado formatiT jan-
dacvis cnoberebis Seqmnis principebis Tanaxmad, piris mdgomareobis, asakis, cnobierebis,
erovnebis, SesaZleblobebis da kulturis gaTvaliswinebiT.

SeniSvna: informacia seqsualuri da reproduqciuli janmrTelobis Sesaxeb

gansakuTrebiT mniSvnelovania saTanado da drouli informaciis miwodeba seqsualuri da


reproduqciuli janmrTelobis Sesaxeb. gaeros saxelSekrulebo organoebma mouwodes sa-
xelmwifoebs gaaumjobeson xelmisawvdomoba, mozardebs Soris abortis SemTxvevebis gazr-
dis sapasuxod da seqsualuri gziT gadamdebi daavadebebis, maT Soris aiv/Sidsis Sesaxeb.
aseTi informacia unda vrceldebodes bavSvebze da adamianebze im teritoriebSi, sadac
xSiria Tambaqos da alkoholis gamoyeneba.

fizikuri xelSeuxeblobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

xSiria SemTxvevbi, roca boSa qalis sterilizacia xdeba misi nebis sawinaaRmde-
god;
eqimi aiZulebs narkotikebis momxmarebel fexmZime qals gaikeTos aborti;
instituciebSi pacientebs mkurnaloben maTin nebarTvis gareSe, radgan miaCniaT,
rom pacientebs ar aqvT unari Tavad miiRon gadawyvetileba mkurnalobis Sesaxeb;
daxurul instituciebSi, pacientebs rTaven samedicino kvlevebSi maTi Tanxmo-
bis gareSe;
pacientebs utardebaT eleqtro-konvulsiuri Terapia (ECT), maT ki eubnebian,
rom es aris `Zilis Terapia~.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

fizikuri xelSeuxeblobis ufleba calke ar aris aRniSnuli samoqalaqo da politikur


uflebaTa, aseve, ekonomikur, socialur da kultirul uflebaTa paqtSi. Tumca, aRniSnuli
ufleba aRiqmeba rogorc Semdegi uflebebis nawili: adamianis usafrTxoebis ufleba (ICCPR
9), wamebis, araadamianuri da Rirsebis Semlaxavi mopyrobis akrZalva (ICCPR 7), piradi cxovre-
bis xelSeuxebloba (ICCPR 17), ufleba janmrTelobis umaRles miRwevad standartze (ICESCR
12).

` bavSvis uflebaTa konvencia (CRC), mux. 12(1) _ monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen


sakuTari Sexedulebis Camoyalibebis unaris mqone bavSvis uflebas, Tavisuflad gamoxa-
tos es Sexedulebebi bavSvTan dakavSirebul yvela sakiTxze, amasTan, bavSvis Sexedule-
bebs saTanado yuradreba eTmoba bavSvis asakisa da mowifulobis Sesabamisad.

` bavSvis uflebaTa konvencia (CRC), mux. 39: monawile saxelmwifoebi yvela zomas iReben,
raTa xeli Seuwyon im bavSvis fizikur da fsiqologiur gajansaRebas da socialur rein-
tegracias, romelic nebismieri saxis ugulebelyofis, eqspluataciis an borotad ga-
moyenebis, wamebis, sastiki, araadamianuri da Rirsebis Semlaxveli mopyrobis, sasjelis

31
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

an SeiaraRebuli konfliqtis msxverplia. aseTi gajansaReba da reintegracia unda xor-


cieldebodes bavSvis janmrTelobis, sakuTari Tavis pativiscemisa da Rirsebis grZnobis
SenarCunebis uzrunvelmyof pirobebSi.

` SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa dacvis konvencia (DRC), mux. 17: SezRuduli Sesa-
Zleblobebis mqone yvela pirs aqvs sakuTari fizikuri da mentaluri xelSeuxenlobis
Tanabari ufleba.

` ekonomikuri, socialuri da kultiruli uflebebis komiteti, zogadi komentari 14, pr. 8:


janmrTelobis ufleba moicavs `aranebayoflobiTi mkurnalobis da eqsperimentebisgan
dacvis uflebas.~

` saerTaSoriso eTikuri gaidlainebi biosamedicino kvlevaSi adamianTa Cabmis Sesaxeb33

` janmrTelobis uflebis qartia, mux. 5: nebismieri samedicino Carevis SemTxvevaSi saWiroa


pacientis Tanxmoba, garda gadaudebeli SemTxvevebisa, romelsac aregulirebs kanoni.

` eqimTa msoflio asociaciis (WMA) deklaracia pacientis uflebaTa Sesaxeb, principi 2-6:

1. Tavisufali arCevanis ufleba

a) miuxedavad samedicino dawesebulebis iuridiuli formisa (kerZo da sajaro), pacients


ufleba aqvs Tavisuflad airCios da Seicvalos eqimi, saavadmyofo an jandacvis dawesebu-
leba.

b) pacients nebismier etapze ufleba aqvs hkiTxos azri sxva eqims.

3. TviTgamorkvevis ufleba

a) pacients aqvs TviTgamorkvevis da sakuTari Tavis Sesaxeb damoukidebeli gadawyvetilebe-


bis miRebis ufleba. eqimi acnobebs pacients misi gadawyvetilebis Sedegebis Sesaxeb.

b) gonebrivad adekvatur, zrdasrul pacients ufleba aqvs ganacxados (an nebismier dros
uari Tqvas) Tanxmoba nebismier diagnostikuri proceduris Tu Terapiis Catarebaze. aseve
ufleba aqvs miiRos informacia rac aucilebelia misTvis gadawyvetilebis misaRebad. pa-
cientma naTlad unda gaacnobieros nebismieri testisa Tu samedicino Carevis mizani, mosa-
lodneli Sedegebi da ra SeiZleba mohyves armkurnalobas da mkurnalobis Sewyvetas.

g) pacients ufleba aqvs ar miiRos monawileoba samedicino kvlevaSi Tu swavlebaSi.

2. ugono mdgomareobaSi myofi pacienti

a) Tu pacienti aris ugono mdgomareobaSi, an sxva mizezebis gamo ar SeuZlia gamoxatos


sakuTari azri, informirebuli Tanxmobis miReba unda moxdes kanonieri warmomadgenlisgan.

b) Tu kanonieri warmomadgeneli ar arsebobs, magram saswrafod aris saWiro samedicino

33 2002 wlis ganxiluli gaidlainebi http://www.cioms.ch/frame_guidelines_nov_2002.htm

32 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

Careva, pacientis Tanxmoba SeiZleba nagulisxmevad iyos miCneuli, garda im SemTxvevisa, ro-
desac arsebobs pacientis mier manamde gacxadebuli mkafio survili, rom ar moxdes amgvari
samedicino Careva, Tuki amis aucilebloba dadgeba. g) Tumca eqimi yovelTvis unda Seecados
gadaarCinos pacientis sicocxle, romlis ugono mdgomareoba gamowveulia TviTmkvlelobis
mcdelobiT.

3. qmeduunaro pacienti

a) qveynebis samarTlebrivi sistemebidan gamomdinare, samedicino momsaxurebs gawevisas xSir


SemTxvevaSi saWiroa mcirewlovani, an qmeduunaro pacientis kanonieri warmomadgenlis Tan-
xmoba. miuxedavad amisa, pacienti misi SesaZleblobis farglebSi maqsimalurad unda iyos
CarTuli gadawyvetilebis miRebis procesSi.

b) Tu qmeduunaro pacients SeuZlia racionaluri gadawyvetilebebis miReba, mis gadawyveti-


lebas pativi unda scen. mas aseve ufleba aqvs akrZalos masTan dakavSirebuli informaciis
gamJRavneba misi kanonieri warmomadgenlisTvis.

g) Tu pacientis kanonieri warmomadgeneli, an pacientis ndobiT aRWurvili piri uars am-


bobs SeTavazebul samedicino momsaxurebaze, romelic eqimis azriT pacientisTvis mniSvne-
lovania, eqmimma unda gaasaCivros es gadawyvetileba Sesabamis samarTlebriv an sxva dawe-
sebulebaSi. gadaudebeli SemTxvevebis dros eqimma unda imoqmedos pacientis interesebis
gaTvaliswinebiT.

4. pacientis nebis sawinaaRmdego procedurebi

pacientis nebis sawinaaRmdego diagnostikuri procedurebi an mkurnaloba SeiZleba Catar-


des mxolod gamonaklis SemTxvevebSi, Tu is nebadarTulia kanoniT da Seesabameba samedi-
cono eTikis principebs.

` saxelSekrulebo organoebma cnes, rom iseTi praqtika, rogoricaa qalis sasqeso orga-
nos mutilacia, arRvevs qalis usafrTxoebis uflebas, mis fizikur da moralur xel-
Seuxeblobas da safrTxes uqmnis mis sicocxlesa da janmrTelobas.34

34 qalTa mimarT diskriminaciis sawinaaRmdego komitetis daskvniTi Sefasebebi burkina-fasos Sesaxeb, A/55/38 nawili I
(2000) 25 $261 da kameruni, A/55/38 nawili II (2000) 53 $ 43

33
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

sicocxlis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqimebi uars amboben umkurnalon pirs narkotikebis gadaWarbebuli dozis Se-


mTxvevaSi, radgan es kanonsawinaaRmdego qmedebaa. ar mkurnalobas ki pacientis
sikvdili moyveba;
narkotikis momxmarebelTa gardacvaleba xdeba daxuruli tipis saavadmyofoSi;
saxelmwifo awesebs gaumarTlebel samarTlebriv SezRudvebs aiv/Sidsis preven-
ciisa da mkurnalobis saSualebebze;
sikvdilianobis maCvenebeli instituciaSi gansakuTrebiT maRalia zamTris Tve-
ebSi Senobis arasaTanado mdgomareobis, araadekvaturi sanitaruli pirobebisa
da gaTbobis da pacientebze aradamakmayofilebeli mzrunvelobis gamo;
fsiqiatriul saavadmyofoSi ar xdeba TviTmkvlelobis riskis qveS myofi pacien-
tebis saTanado meTvalyureoba, ris gamoc xSiria suicidis SemTxvevebi

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb (ICCPR), mux. 6(1): sico-
cxlis ufleba TiToeuli adamianis ganuyofeli uflebaa. am uflebas icavs kanoni. ara-
vis ar SeiZleba TviTneburad waarTvan sicocxle.

` samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso komisia (ICCPR) zogadi komentari 6


pr. 1 da 5: sicocxlis ufleba `ar SeiZleba viwro gagebiT iyos interpretirebuli~ an `Se-
zRudvebi vrceldebodes~, da misi dacvisTvis `aucilebelia, rom saxelmwifoebma miiRon
pozitiuri zomebi . . . sicocxlis saSualo xangrZlivobis gasaumjobeseblad~.

ƒ adamianis uflebaTa komitetma daadgina samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb


saerTaSoriso paqtis me-6 muxlis darRveva (me-10(1) muxlTan erTobliobiT), rodesac
axalgazrda janmrTeli mamakaci daavadda winaswari patimrobis dawesebulebaSi da miu-
xedavad araerTi moTxovnisa, ar miuRia samedicino daxmareba da Sesabamisad gardaicva-
la. komitetma aRniSna:

`patimrobaSi myofi pirebi ki ar unda iTxovdnen dacvas, aramed saxelmwifo valdebulia


uzrunvelyos maTi sicocxlis ufleba... saxelmwifo aseve valdebulia uzrunvelyos Tavi-
suflebis aRkveTis dawesebulebebi Sesabamisi pirobebiT da icodes Tavisufleba aRkveTi-
li pirebis janmrTelobis mdgomareoba. Sesabamisi finansebis nakleboba ver Seamsubuqebs am
pasuxismgeblobas~.35

vinaidan Tavisuflebis aRkveTis dawesebulebas hqonda srulad funqcionirebadi samedicino


servisi da unda scodnodaT dazaralebulis janmrTelobis gauaresebis Sesaxeb, saxelmwifo
valdebuli iyo dauyovnebliv mieRo zomebi me-6 da me-10 muxlebis Sesabamisad. aseTi val-
debuleba arsebobs iseT SemTxvevaSic, rodesac msgavs insituciebs marTavs kerZo kompania.36

35 lancova ruseTis federaciis winaaRmdeg(No 763/1997), gadasinjulia 2002 wlis 26 marts,par 9.2
36 adamianis uflebaTa komiteti zogadi komentari #20 wamebis akrZalvis Sesaxeb saerTaSoriso konvenciis samoqalaqo da
politikuri uflebebis Sesaxeb me-7 muxlis Tanaxmad, par: 1, 13

34 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

ƒ miuxedavad imisa, rom komitets pirdapir ar uRiarebia abortis gakeTebis ufleba, komi-
tetma daadgina, rom saxelmwifoebs ekisrebaT valdebuleba miiRon zomebi, raTa daicvan
im orsuli qalis sicoxlis ufleba, romlis orsulobac sruldeba, rac SeiZleba ganixi-
lebodes, rogorc am proceduris upirobo akrZalvis dasruleba.37

SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa dacvis konvencia (DRC), mux. 10: saxelmwifo mxareebi
kvlavac adastureben, rom yvela adamians gaaCnia sicocxlis ufleba da unda gadadgan yvela
aucilebeli nabiji, raTa uzrunvelyon rom SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebma sxveb-
Tan, Tanabrad efeqturad isargeblon sicocxlis uflebiT.

ufleba janmrTelobis umaRles xelmisawvdom standartebze

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

saxelmwifo ver dgams progresul nabijebs, raTa gaxados xelmisawvdomi anti-


retrovirusuli wamlebi dedidan bavSvze aiv-infeqciis gadacemis Tavidan asa-
cileblad;
ar aris daculi xelmisawvdomobis (geografiuli xelmisawvdomoba) principi.
zogierT Rarib sofelSi samedicino dawesebulebebi ar mdebareobs sasoflo sa-
mezoblos siaxloves;
saxelmwofo ver amzadebs samedicino personals paliatiuri mzrunvelobis sfe-
roSi;
cudi kvebis gamo socialuri mzrunvelobis dawesebulebebSi, bavSvebi sawols
mijaWvulebi arian;
zogierT fsiqiatriul saavadmyofoSi bavSvebi moTavsebuli arian palataSi mo-
zrdilebTan erTad;
fsiqikuri aSlilobis mqone qalebis sqess ar iReben mxedvelobaSi da ar sTavazo-
ben maT reproduqciuli janmrTelobis servisebs.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqti

mux. 12: 1. monawile saxelwifoebi cnoben yvelas uflebas fizikuri da fsiqikuri janmr-
Telobis umaRles xelmisawvdom standartebze. 2. konvenciis wevr-saxelmwifoebis gadasadg-
meli nabijebi am uflebis sruli ganxorcielebisaTvis moicavs Semdegs:... g) epidemiuri,
endemuri, okupaciuri da sxva daavadebebis prevencia, mkurnaloba da kontroli; d) pirobe-
bis Seqmna, romelic uzrunvelyofs yovelgvar samedicino momsaxurebasa da mzrunvelobas
avadmyofobis SemTxvevaSi.

ƒ ekonomikuri, socialuri da kuturuli uflebebis komiteti, zogadi komentari N14, para-


grafi 4, 11 da 12:

janmrTelobis ufleba moicavs uamrav social-ekonomikur faqtors, romlebic xels uwyo-


bs iseTi pirobebis Seqmnas, sadac adamianebs SeuZliaT icxovron jansaRi cxovrebiT. igi

37 adamianis uflebaTa komiteti, daskvniTi Sefasebebi Ciles Sesaxeb A/54/40 vol. 1 (1999)44, par:. 216. ixileT aseve qalTa mi-
marT diskriminaciis winaaRmdeg komiteti, zogadi rekomendaciebi abortis kriminalizaciis winaaRmdeg, par. 19 da 24(m)

35
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

vrceldeba janmrTelobis ZiriTad determinantebze, rogorebicaa: sakvebi da kveba, sacxo-


vrebeli, usafrTxo sasmeli wylis da saTanado sanitariis xelmisawvdomoba, usafrTxo da
jansaRi samuSao pirobebi da jansaRi garemo.

janmrTelobis dacvis servisebi unda iyos xelmisawvdomi, Sesabamisi xarisxis da miRwevadi


(fizikurad da ekonomikurad) yvelasTvis diskriminaciis gareSe.

paragrafi 30-37:

aseTi servisebis miwodebis dros saxelmwifoebi valdebuli arian, progresulad moaxdinon


janmrTelobis uflebis realizacia38 adamianTa arsebuli resursebis pativiscemiT, maTi da-
cviT mesame pirTa uaryofiTi moqmedebebisgan, danaklisis SevsebiT da sakmarisi resursebiT
uzrunvelyofiT, amgvari resursebis ararsebobis SemTxvevaSi.

paragrafi 46-52:

janmrTelobis uflebis darRveva SeiZleba gamoiwvios ganzraxma qmedebam, an saxelmwifos


mxridan umoqmedobam.

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtis me-12 muxlTan


dakavSirebiT komitetma mravaljer dagmo saxelmwifoebi, radgan maT ver uzrunvelyves
saTanado resursebis gamoyofa samedicino momsaxurebisTvis, ramac aSkara mavne efeqti mo-
axdina pacientebze.39

komitetma mosTxova saxelmwifoebs SeimuSaon Sesabamisi kanonmdebloba pacientis uflebe-


bis dasacavad, maT Soris samedicino Secdomebis gamosasworeblad.40

` bavSvis uflebaTa konvencia, muxli 3.3: ,,monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom ba-
vSvze zrunvaze, an mis dacvaze pasuxismgebeli dawesebulebebi, samsaxurebi an organoebi
Seesabamebodnen kompetenturi organoebis mier dawesebul normebs, kerZod, usafrTxoe-
bisa da janmrTelobis dacvis sferoSi maTi personalis ricxobriobisa da vargisianobis,
agreTve kompetenturi zedamxedvelobis TvalsazrisiT.~

` bavSvis uflebaTa konvencia, muxli 24: ,,1. monawile saxelmwifoebi aRiareben bavSvis ufle-
bas, isargeblos janmrTelobis dacvis sistemis yvelaze ufro srulyofili momsaxurebiT,
daavadebaTa mkurnalobisa da janmrTelobis aRdgenis saukeTeso saSualebebiT. monawile
saxelmwifoebi cdiloben uzrunvelyon, rom arc erT bavSvs ar CamoerTvas ufleba, isarge-
blos janmrTelobis dacvis sistemis aseTi momsaxurebiT. 2. monawile saxelmwifoebi cdi-
loben, srulad ganaxorcielon mocemuli ufleba da aucilebel zomebs iReben:

a) Cvil-bavSvTa sikvdilobis donisa da bavSvTa sikvdilianobis SemcirebisaTvis;

b) yvela bavSvisaTvis aucilebeli samedicino daxmarebisa da janmrTelobis dacvis uzrun-

38 zogierTi valdebulebis, rogoricaa diskriminacis akrZalva, realizacia unda moxdes dauyovnebliv, kvalifikaciis gareSe.
39 daskvniTi Sefasebebi urugvais Sesaxeb, E/1998/22 (1997) 67 par. 368 _ ukmayofileba gamoTqmuli saeqTno personalisTvis dabali
anazRaurebis gamo. ixileT aseve Sefasebebi kongos Sesaxeb E/2001/22 (2000) 43 par. 206 _ ukmayofileba gamoTqmuli jandacvis stan-
dartebis ugulvebelyofis Sesaxeb jandacvis sferoSi arsebuli mwiri dafinansebis gamo; monRoleTi, E/2001/22 (2000) 53 par. 271
40 daskvniTi Sefasebebi ruseTis Sesaxeb (E/C.12/1/ADD.94 (CESCR, 2003) par. 32

36 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

velyofisaTvis, imisaTvis, rom upiratesi yuradReba daeTmos pirveladi samedicino sanita-


ruli daxmarebis gawevas;

g) daavadebebTan da SimSilobasTan brZolisaTvis, maT Soris pirveladi samedicino-sanita-


ruli daxmarebis farglebSi, sursaTiTa da sasmeli wyliT momaragebis gziT, garemos dabin-
Zurebis saSiSroebisa da riskis gaTvaliswinebiT;

d) dedebisaTvis mSobiarobamde da mSobiarobis Semdgom periodSi janmrTelobis dacvis sa-


Tanado momsaxurebis gawevisaTvis.~

` SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa uflebebis konvencia

ƒ mux. 25: 1. monawile saxelmwifoebi aRiareben SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa


uflebas, isargeblon janmrTelobis dacvis maqsimalurad misaRwevi standartebiT, Se-
zRuduli SesaZleblobis safuZvelze aRmocenebuli yovelgvari diskriminaciis gareSe.
monawile saxelmwifoebi iReben yvela Sesabamis zomas, SezRuduli SesaZleblobis mqone
pirTaTvis, jandacvis sferos samsaxurebis misawvdomobis uzrunvelsayofad; iTvaliswi-
neben genderul specifikas, maT Soris janmrTelobis mdgomareobis gamo sareabilita-
cio momsaxurebaSi. kerZod, monawile saxelmwifoebi:

ƒ (a) SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebs uzrunvelyofen jandacvis Tanabari stan-


dartebis, xarisxisa da donis ufaso momsxurebiTa da programebiT, maT Soris seqsua-
luri da reproduqciuli janmrTelobis sferosa da zogadad mosaxleobaze gaTvlili
sazogadoebrivi programebis CaTvliT;

ƒ (b) SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebs uzrunvelyofen uSualod SezRuduli Sesa-


Zleblobis gamo aucilebeli jandacvis sferos momsaxurebiT, maT Soris adreuli diag-
nostikiT, Sesabamis SemTxvevebSi _ koreqciiTa da momsaxurebiT, romlis mizania Semdgo-
mi SezRudulobis miniumamde dayvana da prevencia, maT Soris bavSvebsa da moxucebSi;

ƒ (g) samedicino momsaxurebis organizebas axdenen aRniSnuli kategoriis pirTa sacxovre-


bel adgilebTan axlos, maT Soris soflad;

ƒ (d) jandacvis profesionalebs moeTxovebaT Tanabari xarisxis momsaxureba gauwion Se-


zRuduli SesaZleblobis mqone pirebs, maT Soris Tavisufali da informirebuli Tanx-
mobis safuZvelze, adamianis uflebebis, SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa avtono-
miisa da saWiroebaTa Sesaxeb cnobierebis amaRlebiT, treningebis, saxelmwifo da kerZo
jandacvis sistemaSi eTikuri standartebis miRebiT;

ƒ (e) krZalaven SezRuduli SesaZleblobis mqone pirTa diskriminacias samedicino dazRve-


vis gacemisa da sicocxlis dazRvevis dros maSin, rodesac es ukanaskneli nebadarTulia
erovnuli kanondmdeblobiT da iTvaliswineben maT gacemas samarTlian da normalur
pirobebSi;

ƒ (v) ar dauSveben SezRuduli SesaZleblobiT gamowveul diskriminaciul uars, jandacvi-


sa da samedicino momsaxurebaSi, aseve sakvebisa da siTxis miRebaSi.

37
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

wamebis, sastiki, araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis


akrZalva
uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqimi uars ambobs tkivilis Sesamsubuqeblad pacientisTvis morfis gamoweraze,


radgan saxelmwfos mxridan eSinia devnis;
simsivniT daavadebul patimars uars eubnebian mkurnalobaze;
dakavebul narkotikebis momxmarebels uars eubnebian fsiqiatriul daxmarebaze;
instituciebSi moTavsebul pirebs ar aqvT adgili piradi nivTebis Sesanaxad;
instituciebSi myofi pacientebis samedicino Canawerebi xelmisawvdomia mTeli
personalisTvis, maT Soris im pirebisTvis, romlebic pacientis mkurnalobaSi
ar iReben monawileobas;
instituciebSi myof pacientebs ar aqvT ufleba, ataron sakuTari tansacmeli
vinaidan tansacmeli saerTo moxmarebisaa;
instituciebSi myof qal pacientebs moeTxovebaT, miiRon Sxapi mamrobiTi sqesis
personalis meTvalyureobis qveS.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb

mux. 7: aravin unda ganicdides wamebas an sastik, araadamianur an misi Rirsebis damamcirebel
mopyrobasa Tu sasjels. kerZod, aravin SeiZleba iyos samedicino eqsperimentisa Tu kvlevis
subieqti informirebuli Tanxmobis gareSe.

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb

mux. 10(1): yvela TavisuflebaaRkveTil pirs aqvs ufleba, rom humanurad moeqcnen da pativi
scen mas

ƒ adamianis uflebaTa komitetma ganmarta, rom samoqalaqo da politikur uflebaTa sa-


erTaSoriso paqtis mux. 10 (1) moqmedebs nebismier pirTan mimarTebaSi, romelic Tavisu-
fleba aRkveTilia saxelmwifos mier, imyofeba cixeSi, saavadmyofoSi _ gansakuTrebiT
fsiqiatriul saavadmyofoSi _ dakavebis banakSi an gamosasworebel instituciaSi, agre-
Tve nebismier adgilas, sadac wevrma saxelmwifoebma unda uzrunvelyon, rom paqtSi gan-
cxadebuli principebi daicvas yvela instituciam da dawesebulebam Tavisi iurisdiqciis
farglebSi.41

adamianis uflebaTa komitetma sxvadasxva SemTxvevebSi araerTxel daadastura, rom samoqa-


laqo da politikur uflebaTa saerTaSoriso paqtis 10 (1) muxlSi nagulisxmevi valdebule-
bebi pirovnebis Rirsebisa da pativiscemis Sesaxeb, Seicavs dakavebis dros adekvatur samedi-

41 samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti, zogadi komentari 21 (24-e sesia, 1992); muxli 10 anacvlebs zogad
komentars 9. a/47/40 (1992) 195par. 2

38 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

cino daxmarebas42 da xSirad me-7 muxlTa erTobliobaSi vlindeba darRvevebi.43 gansakuTre-


buli darRvevebi aRiniSneba fsiqiatriuli saavadmyofos pacientebSi. adamianis uflebaTa
komitetma moiTxova higienuri mdgomareobis gaumjobeseba, regularuli fizikuri varjiSis
SemoReba da adekvaturi mkurnaloba amgvar dawesebulebebSi.44

warumatebloba fsiqikuri avadmyofobis mkurnalobaSi ufro mwvavdeba `sikvdilis rigis~


fenomeniT, rac agreTve arRvevs mux. 7-s da mux. 10 (1)-s.45 mux. 10(1)-Tan mimarTebiT, ada-
mianis uflebaTa komitetma aRmoaCina darRveva, roca sikvdilis rigSi myof patimars uari
uTxres samedicino daxmarebaze46, roca metismetma gadatvirTvam miusjeli patimrebis mo-
Tavsebis adgilas arajansaRma pirobebma da arahumanurma mopyrobam gamoiwvia dakavebulis
gardacvalebas.47

42 ixileT: qeli iamaikis winaaRmdeg (Kelly v. Jamaica) (253/1987), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb, A/46/40 (8 aprili 1991) 241 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti/C/41/D/253/1987) § 5.7 me-10(1) muxlis
darRveva: patimars qonda janmrTelobis problemebi ZiriTadi samedicino momsaxurebis ar Catarebis gamo da aseve mas
dRis ganmavlobaSi mxolod 30 wuTiT qonda saknis datovebis ufleba; ix. aseve lintoni iamaikis winaaRmdeg (Linton v.
Jamaica) (255/1987), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/48/40 vol. II (22 oqtomberi 1992)
12 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/46/D/255/1987) § 2.7 da 8.5, me-7 da me-10(1) muxlebis darRveva;
beili iamaikis winaaRmdeg (Bailey v. Jamaica) (334/1988), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb,
A/48/40 vol. II (31 marti1993) 72 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/47/D/334/1988) § 9.3; Tomasi iamaikis
winaaRmdeg (Thomas v. Jamaica) (321/1988), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/49/40 vol. II
(19 oqtomberi 1993) 1 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/49/D/321/1988) § 9.2 da 11; mika miha ekvatoruli
gvineis winaaRmdeg (Mika Miha v. Equatorial Guinea) (414/1990), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb, A/49/40 vol. II (8 ivlisi 1994) 96 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti/C/51/D/414/1990) § 6.4; kolin
jonsoni iamaikis winaaRmdeg (Colin Johnson v. Jamaica) (653/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebe-
bis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (20 oqtomberi 1998) 135 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/653/1995) § 8.1
da kalenga zambiis winaaRmdeg (Kalenga v. Zambia) (326/1988), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb, A/48/40 vol. II (27 ivlisi 1993) 68 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/48/D/326/1988) § 6.5.
43 ixileT: uaiTi iamaikis winaaRmdeg (Whyte v. Jamaica) (732/1997), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb, A/53/40 vol. II (27 ivlisi 1998) 195 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/63/D/732/1997) § 9.4; lesli
iamaikis winaaRmdeg (Leslie v. Jamaica) (564/1993), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/53/40
vol. II (31 ivlisi 1998) 21 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/63/D/564/1993) § 3.2-3.5, 3.8 da 9.2; henri ia-
maikis winaaRmdeg (Henry v. Jamaica (610/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40
vol. II (20 oqtomberi 1998) 45 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/610/1995) § 7.3; fenanti iamaikis
winaaRmdeg (Pennant v. Jamaica) (647/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II
(20 oqtomberi 1998) 118 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/647/1995) § 8.3; levi iamaikis winaaRmdeg
(Levy v. Jamaica) (719/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (3 noemberi
1998) 208 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/719/1996) § 7.4; marSali iamaikis winaaRmdeg (Marshall
v. Jamaica) (730/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (3 noemberi 1998)
228 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti/C/64/D/730/1996) § 6.7; morgani da uiliamsi iamaikis winaaRmdeg
(Morgan and Williams v. Jamaica) (720/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (3
noemberi 1998) 216 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/720/1996) § 7.2; morisoni iamaikis winaaRmdeg
(Morrison v. Jamaica) (663/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (3 noembe-
ri 1998) 148 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/64/D/663/1995) § 8.8; brauni iamaikis winaaRmdeg (Brown
v. Jamaica) (775/1997), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (23 marti 1999)
260 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/65/D/775/1997) § 3.2 and 6.5; beneti iamaikis winaaRmdeg (Bennett v.
Jamaica) (590/1994), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/54/40 vol. II (25 marti 1999) 12
(samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/65/D/590/1994) at paras. 10.7 and 10.8; Smith and Stewart v. Jamaica (668/1995),
ICCPR, A/54/40 vol. II (8 aprili 1999) 163 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/65/D/668/1995) § 7.5.; mulezi
kongos demokratiuli respublikis winaaRmdeg (Mulezi v. Democratic Republic of the Congo) (962/2001), saerTaSoriso paqti
samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/59/40 vol. II (6 ivlisi 2004) 159; saidovi tajikeTis winaaRmdeg (Saidov v.
Tajikistan) (964/2001), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, A/59/40 vol. II (8 ivlisi 2004) 164
44 daskvniTi Sefasebebi bosnia da hercegovinas Sesaxeb (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/BIH/CO/1 (ada-
mianis uflebaTa komiteti, 2006), § 19.
45 uiliamsi iamaikis winaaRmdeg (Williams v. Jamaica (609/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb, A/53/40 vol. II (4 noemberi 1997) 63 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/61/D/609/1995) § 6.5
46 levisi iamaikis winaaRmdeg (komunikacia #527/1993, gadasinjuli 1996 wlis 18 ivliss). ixileT aseve pinto trinidadis da
tobagos winaaRmdeg (232/1987), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb a/45/40 . II (20.07.1990)
69 paragrafi 12.7. ix.aseve henri da duglasi iamaikis winaaRmdeg (571/1994), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politi-
kuri uflebebis Sesaxeb a 1/40 . II (25.07 1996) 155 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/57/D/571/1994) § 9.5;
lihongi iamaikis winaaRmdeg (Leehong v. Jamaica) (613/1995), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis
Sesaxeb A/54/40 vol. II (13 ivlisi 1999) 52 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/66/D/613/1995) § 3.11 da 9.2
47 lancova ruseTis federaciis winaaRmdeg (Lantsova v Russian Federation) (komunikacia # 763/1997, 2002 wlis 26 martis Se-
fasebebi)

39
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

sxva magaliTebi, sadac me-7 da me-10(1) muxlebis darRvevas hqonda adgili, moicavs Se-
mTxvevebs, rodesac dakavebuli piri moTavsebuli iyo individualur, miwisqveSa sakanSi.
mas sami Tvis ganmavlobaSi awamebdnen da uars eubnebodnen mkurnalobaze da aucilebel
samedicino momsaxurebaze.48 sxva magaliTebi aCvenebs, rom saknebis zomam, higienurma mdgo-
mareobam, cudma kvebam da stomatologiurma problemebma gamoiwvia me-7 da me-10(1) mux-
lebis darRveva.49

dakavebulisTvis samedicino Canawerebis xelmisawvdomobaze uaris Tqmam, gansakuTrebiT im


SemTxvevaSi, roca aman SeiZleba mkurnalobis procesze moaxdinos zegavlena, SeiZleba ga-
moiwvios me-10(1) muxlis darRveva.50

samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtis mux. 2(3)(a)-s mixedviT,


SeiZeleba moicavdes debulebebs saTanado samedicino da fizikuri mzrunvelobis Sesaxeb.51

` konvencia wamebisa da sxva sastiki, araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis an sasjelis


winaaRmdeg

` muxli 1: (1) am konvenciis miznebisaTvis gansazRvreba `wameba~ niSnavs nebismier moqme-


debas, romliTac romelime pirs ganzrax ayeneben Zlier tkivils an tanjvas, fizikurs
da zneobrivs, raTa misgan an mesame pirisagan miiRon cnobebi an aRiareba, dasajon qme-
debisaTvis, romelic man an mesame pirma Caidina an romlis CadenaSic igi eWvmitanilia,
agreTve daaSinon an aiZulon igi an mesame piri usafuZvlo mizeziT, romelsac safu-
Zvlad udevs nebismieri xasiaTis diskriminacia, roca aseT tkivilsa da tanjvas ayenebs
saxelmwifos Tanamdebobis piri an sxva oficialuri piri, an maTi waqezebiT, nebarTviT
da mdumare TanxmobiT. am gansazRvrebaSi ar igulisxmeba tkivili da tanjva, romlebic
warmoiSveba mxolod kanonier sanqciaTa Sedegad, am sanqciaTa ganuyofeli nawilia an Se-
mTxveviT aris maTgan gamowveuli. (2)es muxli zians ayenebs romelime saerTaSoriso xel-
Sekrulebas an erovnul kanonmdeblobas, romelic Seicavs an SeiZleba Seicavdes ufro
farTod gamoyenebis debulebebs.

` muxli 2: (1) yoveli monawile saxelmwifo iRebs efeqtian sakanonmdeblo, adminitraciul,


sasamarTlo da sxva RonisZiebebs mis iurisdiqciaSi Semaval nebismier teritoriaze wame-
bis aqtebis Tavidan asacileblad. (2) araviTari gansakuTrebuli garemoebebiT, rogoric
unda iyos igi, iqneba es saomari mdgomareoba Tu omis safrTxe, Sida politikuri aras-
tabiluroba an nebismieri sxva sagangebo mdgomareoba, ar SeiZleba wamebis gamarTleba.
(3) zemdgomi ufrosis an saxelmwifo xelisuflebis brZaneba ar SeiZleba iyo wamebis
gamamarTlebeli sabuTi.muxli 4: (1) yoveli monawile saxelmwifo uzrnvelyofs, rom
wamebis yvela aqti, misi sisxlis samarTlis kanonmdeblobis Sesabamisad, ganixilebodes
rogorc danaSauli. igive exeba wamebis mcdelobis da nebismieri piris moqmedebas, ro-
melic Tavisi arsiT aris wamebaSi Tanamonawileoba an monawileoba. (2) yoveli monawile

48 setelihi/sendiki urugvais winaaRmdeg (Setelich / Sendic v. Uruguay) (R.14/63), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri
uflebebis Sesaxeb A/37/40 (28 oqtomberi 1981) 114 § 20
49 houeli iamaikis winaaRmdeg (Howell v. Jamaica) (798/1998), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesa-
xeb A/59/40 vol. II (21 oqtomberi 2003) 21 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/79/D/798/1998)
50 Jeludkovi ukrainis winaaRmdeg (Zheludkov v. Ukraine) (726/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebe-
bis Sesaxeb A/58/40 vol. II (29 oqtomberi 2002) 12 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti /C/76/D/726/1996.
51 sahadaTi trinidadi da tobagos winaaRmdeg (Sahadath v. Trinidad and Tobago) (684/1996), saerTaSoriso paqti samoqalaqo
da politikuri uflebebis Sesaxeb A/57/40 vol. II (2 aprili 2002) 61 (samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti
/C/684/1996) § 9

40 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

saxelmwifo gansazRvravs Sesabamis sasjels aseTi danaSaulisaTvis, maTi mZime xasiaTis


gaTvaliswinebiT.

ƒ muxli 16: (1) yoveli monawile saxelmwifo kisrulobs valdebulebas Tavis iurisdiqciaSi
Semaval nebismier teritoriaze Tavidan aicilos sastiki, araadamianuri da Rirsebis
Semlaxavi mopyrobisa da dasjis sxva aqtebi, romlebsac ar moicavs I muxlSi aRniSnuli
wamebis gansazRvreba, roca aseT aqtebs sCadis saxelmwifo Tanamdebobis piri an sxva
oficialuri piri, an maTi waqezebiT, an maTi nebarTviT an umoqmedobiT. (2) am konvenciis
debulebebi zians ar ayenebs sxva saerTaSoriso xelSekrulebebis an erovnuli kanonm-
deblobis debulebebs, romlebic krZalaven sastik, araadamianur an Rirsebis Semlaxav
mopyrobas da dasjas an exeba damnaSavis gadacemas.

ƒ wamebis sawinaaRmdego komitetma gansazRvra, rom gadatvirTuli/gadaWedili sivrce,


arasaTanado sacxovrebeli pirobebi da piris xangrZlivi gamoketva fsiqiatriul saava-
dmyofoSi aris `araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis tolfasi.~52 man aseve dagmo
msgavsi gadatvirTuloba cixeebSi, sadac sacxovrebelma da higienurma pirobebma SeiZ-
leba safrTxe Seuqmnas patimrebis janmrTelobas da sicocxles53, samedicino meTvalyu-
reobis naklebobasTan erTad.54

komitetma aseve xazgasmiT aRniSna, rom samedicino personali, romelic monawileobs wamebis
procesSi, eqvemdebareba pasuxisgebaSi micemas da dasjas.55

` bavSvis uflebaTa konvencia

muxli 37: monawile saxelmwifoebi uzrunvelyofen, rom: a) arc erTi bavSvi ar SeiZleba ga-
xdes wamebis an sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxveli mopyrobis an dasjis
msxverpli.

muxli 39: monawile saxelmwifoebi yvela zomas mimarTaven, raTa xeli Seuwyon im bavSvis
fizikuri da fsiqologiuri mdgomareobis aRdgenas da socialur reintegracias, ro-
melic aris ugulvebelyofis, eqspluataciis an Zaladobis, wamebis an nebismieri sxva
sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis, dasjis, an SeiaraRebuli kon-
fliqtebis msxverpli; mdgomareobis msgavsi aRdgena da reintegracia unda xorciel-
debodes bavSvis janmrTelobis, misi pirovnebis da Rirsebis pativiscemis uzrunve-
lyofiT.

` konvencia SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa uflebebis dacvis Sesaxeb

mux. 15: 1. aravin SeiZleba gaxdes wamebis, sastiki, araadamianuri an damamcirebeli mopyro-
bisa da dasjis msxverpli. gansakuTrebiT, aravis gamoyeneba ar SeiZleba samedicino Tu

52 daskvniTi Sefasebebi ruseTis Sesaxeb (wamebis sawinaaRmdego komiteti/C/RUS/CO/4 (CAT, 2007), § 18.
53 adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisi (OHCHR). daskvniTi Sefasebebi, kameruni (konvencia wamebis da sxva sastiki,
araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an sasjelis winaaRmdeg CAT /C/CR/31/6)
54 adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisi (OHCHR). daskvniTi Sefasebebi, nepali (konvencia wamebis da sxva sastiki,
araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an sasjelis winaaRmdeg (CAT) /C/NPL/CO/2). ixileT agreTve Sefasebebi
paragvais (CAT /C/SR.418) da braziliis Sesaxeb (CAT /C/SR.471)
55 adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisi (OHCHR). daskvniTi Sefasebebi, argentina (A/48/44)

41
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

samecniero kvlevaSi misi Tavisufali Tanxmobis gareSe. 2. monawile saxelmwifoebma unda


miiRon yvela efeqturi sakanonmdeblo, administraciuli, iuridiuli da sxva zomebi, raTa
uzrunvelyon SezRuduli SesaZleblobebis pirTa dacva wamebis an sastiki, arahumanuri, da-
mamcirebeli mopyrobisa an sasjelisagan, sxvebTan Tanasworobis safuZvelze.

` samarTaldamcavi organoebis TanamSromelTa qcevis kodeqsi

muxli 2: sakuTari movaleobebis Sesrulebisas samarTaldamcavi organoebis warmoamdgenle-


bma pativi unda scen da daicvan adamianis uflebebs da Rirsebas.

muxli 5: samarTaldamcavi organos arcerT TanamSromels ar aqvs ufleba ganaxorcielos,


provocireba moaxdinos an dauSvas wamebis an sxva sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semla-
xavi nebismieri faqti, aseve gamosces aqti an dauSvas gamonaklisi wamebis, an sxva sastiki,
araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis Sesaxeb.

` samedicino eTikis principebi jandacvis personalis, gansakuTrebiT ki eqimebis rolis Se-


saxeb patimarTa da dakavebulTa wamebis da sxva sastiki, araadamianuri da damamcirebeli
mopyrobisa da sasjelisgan dasacavad (1982)56

` gaeros principTa erToblioba nebismieri formiT dakavebuli an patimrobaSi myofi yvela


piris dacvis Sesaxeb:

` principi 1: nebismieri formiT dakavebul an dapatimrebul yvela pirs unda moepyron ada-
mianurad, misi Rirsebisa da pirovnebis pativiscemiT.

principi 6: dakavebuli an patimrobaSi myofi arcerTi piri ar SeiZleba gaxdes wamebis an sxva
sastiki, araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis msxverpli. arcerT gare-
moebaSi ar daiSveba wamebis an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis gamarTleba.

` patimrebTan mopyrobis gaeros minimaluri standartuli wesebi

wesi 22-26 samedicino momsaxurebis Sesaxeb

wesi 22 (1) _ yvela dawesebulebas unda hyavdes erTi iseTi kvalificiuri medicinis muSaki,
romelsac fsiqiatriaSic eqneba umaRlesi ganaTleba. saWiroa samedicino momsaxurebis or-
ganizeba jandacvis adgilobriv an saxelmwifo organoebTan mWidro kontaqtSi. igi unda
moicavdes fsiqiatriul diagnostikur samsaxurebs da, sadac es aucilebelia, daavadebulTa
mkurnalobasac.

wesi 22 (2) _ avadmyofi patimrebi, romlebsac specialistTa yuradReba esaWiroebaT, unda ga-
daiyvanon specialur dawesebulebebSi an samoqalaqo saavadmyofoSi. cixis saavadmyofoebs
unda hqondeT Sesabamisi samedicino momsaxurebisTvis da maTi mkurnalobisaTvis saWiro
danadgarebi, preparatebi da medikamentebi, agreTve sakmarisad kvalificiuri personali.
wesi 22 (3)-is Tanaxmad, TiToeul patimars unda hqondes imis SesaZlebloba, rom isargeblos
kvalificiuri stomatologis momsaxurebiT.

56 www.unhchr.ch/html/menu3/b/h_comp40.htm

42 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

wesi 23 _ qalTa sapatimro dawesebulebebSi unda iyos calke saTavsoebi fexmZime da mSobiare
qalebis mosavlelad. iq, sadac es SesaZlebelia, unda vizrunoT imaze, rom mSobiaroba mox-
des ara cixis, aramed samoqalaqo hospitalSi.

wesi 24 _ TiToeulma patimarma saWiroebis SemTxvevaSi, unda gaiaros samedicino Semowmeba


misi sapatimroSi miyvanisTanave da SemdgomSic, raTa dadgindes, aris Tu ara igi daavadebu-
li fizikurad an gonebrivad; miRebul unda iqnas Sesabamisi zomebi; unda moxdes im patimre-
bis izolireba, romelTa Sesaxeb SeiZleba gaCndes eWvi, rom isini daavadebulni arian raime
infeqciuri an gadamdebi daavadebiT.

wesi 25 _ patimarTa fizikur da fsiqikur janmrTelobaze unda zrunavdes eqimi, romelic


yoveldRiurad moinaxulebs avadmyofebs da yvelas, vinc Tavs SeuZlod grZnobs. rodesac
eqims miaCnia, rom patimris fizikuri an gonebrivi janmrTeloba darRveulia, amis Sesaxeb
unda moaxsenos direqtors.

wesi 26 _ eqimi valdebulia, regularulad ganaxorcielos inspeqtireba da Caabaros angariSi


direqtors Semdegi sakiTxebis Sesaxeb: sakvebi, higiena, sanitaruli mdgomareoba, gaTboba,
ganaTeba da ventilacia dawesebulebaSi; patimrebis tansacmelisa da saZile nivTebis var-
gisianoba da sisufTave. Sesabamisad, direqtori unda iTvaliswinebdes eqimis mier warmod-
genil angariSebs da rCevebs, ris Semdegac dauyovnebliv unda miiRos zomebi aRniSnuli
problemebis aRmosafxvrelad.

¾ eqimTa adamianis uflebaTa principebi wamebis faqtebis efeqturi aRricxvis da dokumenta-


ciis Sesaxeb. stambulis oqmi57

sajaro politikaSi monawileobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

mkvidri mosaxleobis jgufebs uars eubnebian monawileoba miiRon gadawyveti-


lebebis miRebis procesSi, romlebic maT janmrTelobas da keTildReobas exeba,
radgan maT ar miiCneven saTanado kompetenciis mqoned;
lgbt (lesboseli, gei, biseqsuali da transgenderuli) adamianebs ganzrax eub-
nebian uars, monawileoba miiRon aiv/Sidsis sawinaaRmdego strategiis SemuSave-
baSi.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb

mux. 25: TiToeul moqalaqes raime diskriminaciis da dausabuTebel SezRudvaTa gareSe unda
hqondes ufleba da SesaZlebloba:

57 www.physiciansforhumanrights.org/library/istanbul-protocol.html

43
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

a) monawileobdes saxelmwifo saqmeTa warmoebaSi, rogorc uSualod, ise Tavisuflad arCeu-


li warmomadgenlebis saSualebiT.

` konvencia qalTa mimarT diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb

mux. 7: monawile saxelmwifoebi iReben yvela saWiro zomebs qveynis politikur da sazoga-
doebriv cxovrebaSi qalTa mimarT diskriminaciis aRmosafxvrelad, kerZod: ganurCevlad
sqesisa uzrunvelyofen uflebas, rom:

a) adamianebma xma miscen arCevnebSi, monawileoba miiRon sajaro referendumebSi da qalebს,


iseve rogorc mamakacebს, შეეძლოთ ნებისმიერი თანამდებობის დაკავება;

b) miiRon monawileoba arasamTavrobo organizaciebisa da asociaciebis saqmianobaSi, rom-


lebic qveynis sazogadoebrivi da politikuri cxovrebis problemebze muSaoben;

mux. 14 (2) (a): qalebi, msgavsad mamakacebisa, monawileobdnen yvela donis ganviTarebis geg-
mis SemuSavebasa da ganxorcielebaSi.

` msoflio jandacvis organizaciis alma-atas deklaracia:

` mux. IV: xalxs ufleba aqvs, monawileoba miiRos individualurad da koleqtiurad Ta-
vianTi janmrTelobis dacvis dagegmvasa da implementaciaSi.

` pacientTa organizaciebis saerTaSoriso aliansiს (IAPO) deklaracia pacientze orienti-


rebuli jandacvis Sesaxeb: arCevani da Zalauflebis miniWeba
principi N2 pacientsa da misi ojaxis wevrebs (kanonier warmomadgenlebs, meurveebsa da
mzrunvelebs), maTi SesaZleblobebis farglebSi, ufleba aqvT monawileoba miiRon im gada-
wyvetilebebis miRebaSi, romlebic maT cxovrebaze axdens zegavlenas. aRniSnuli moiTxovs
interaqtiuli jandacvis servisebis arsebobas, romelic pacients sTavazobs arCevans mkur-
nalobasa da menejmentSi. amasTanave, biZgs aZleven pacientebs da janmrTelobis damcvelebs,
romlebic marTaven da mimarTulebas aZleven mkurnalobas, miaRwion sicocxlis umaRles
xelmisawvdom xarisxs. pacientTa organizaciebs unda mieniWoT Zalaufleba, raTa iTamaSon
ufro mniSvnelovani lideruli roli pacientebis da maTi ojaxebis mxardasaWerad imisTvis,
rom maT daicvan TavianTi ufleba jandacvis arCevanTan mimarTebaSi.

` pacientTa organizaciebis saerTaSoriso aliansiს (IAPO) deklaracia pacientze orienti-


rebuli jandacvis Sesaxeb: pacientis CarTva jandacvis politikaSi

principi N358:

pacientebma da pacientTa organizaciebma unda gainawilon jandacvis politikis gansazR-


vris pasuxismgebloba yvela doneze/etapze gadawyvetilebaTa miRebaSi gonivruli CabmiT
imis uzrunvelsayofad, rom am yvelafris SemuSaveba pacientis monawileobiT xdeba. es ar
unda moicavdes mxolod jandacvis politikas, aramed unda moicavdes socialur politikas,
rac sabolood pacientis sicocxleze moaxdens zegavlenas.

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti, muxli 12: (1)

58 ix. aseve pacientTa moZraobis politikis gancxadeba http://www.patientsorganizations.org/showarticle.pl?id=590&n=962

44 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.3

winamdebare paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli adamianis uflebas fiziku-


ri da fsiqikuri janmrTelobis umaRles SesaZlo standartebze. (2) zomebi, romlebic wina-
mdebare paqtis monawile saxelmwifoebma unda miiRon am uflebis sruli realizaciisTvis,
unda Seicavdes RonisZiebebs, romlebic aucilebelia: ... (g) epidemiuri, endemuri, profe-
siuli da sxva daavadebebis Tavidan asacileblad, samkurnalod da Sesamowmeblad; (d)iseTi
pirobebis Sesaqmdenlad, romlebic avadmyofobis SemTxvevaSi yvelasTvis uzrunvelyofs sa-
medicino daxmarebas da movlas.

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komitetma mouwoda saxelmwifoebs,


SeimuSaon ,,erovnuli sazogadoebrivi jandacvis strategia da samoqmedo gegma~, rome-
lic ,,periodulad unda gadamowmdes interaqtiuli da gamWvirvale procesis meSveo-
biT.~59 amasTanave, ,,janmrTelobis xelSewyoba unda moicavdes efeqtur sazogadoebriv
moZraobas prioritetebis gansazRvris, gadawyvetilebaTa miRebis, dagegmvis da strate-
giebis danergvisa da Sefasebis kuTxiT, janmrTelobis ukeTesi donis misaRwevad.~60

diskriminaciis akrZalva da Tanasworobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

TavSesafris maZieblebs uars eubnebian mkurnalobaze, garda gadaudebeli same-


dicino daxmarebisa;
saavadmyofoebi boSa qalebs mudmivad aTavseben calke samSobiaro ganyofilebe-
bSi/palatebSi;
narkotikebis momxmareblebi naklebad arian CarTulebi Sidsis samkurnalo pro-
gramebSi, miuxedavad imisa, rom isini warmoadgenen SidsiT daavadebuli mosax-
leobis umetesobas;
qals, romelsac aqvs Sizofreniis diagnozi, eubnebian, rom tkivili, romelsac
igi ganicdis muclis areSi, ubralod eCveneba misi fsiqikuri mdgomareobidan
gamomdinare. Semdeg ki, avadmyofs saSvilosnos kibos diagnozs usvamen.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb

mux. 26: yvela adamiani Tanasworia kanonis winaSe da yovelgvari diskriminaciis gareSe aqvs
kanonis Tanaswori dacvis ufleba. am mxriv yovelgvari diskriminacia unda aikrZalos da
kanoni unda uzrunvelyofdes yvela piris Tanaswor da efeqtian dacvas raime niSnis (ro-
goricaa rasis, kanis feris, sqesis, enis, religiis, politikuri da sxva mrwamsis, erovnuli
Tu socialuri warmoSobis, qonebrivi mdgomareobis, dabadebisa Tu sxva garemoebis) gamo
diskriminaciis winaaRmdeg.

59 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti 14, paragrafi 43.


60 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti 14, par: 54

45
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

` mux. 2(1): am paqtis monawile TiToeuli saxelmwifo kisrulobs valdebulebas pativi sces
da misi teritoriis farglebsa da mis iurisdiqciaSi myofi yvela pirisaTvis uzrunve-
lyos am paqtiT aRiarebuli uflebebi: rasis, kanis feris, sqesis, enis, religiis, poli-
tikuri an sxva mrwamsis, erovnuli Tu socialuri warmoSobis, qonebrivi mdgomareobis,
dabadebisa Tu sxva garemoebis gamo.

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti, zogadi komentari 14, par.


12: jandacvis dawesebulebebi, saSualebebi da momsaxureba unda iyos yvelasaTvis xel-
misawvdomi diskriminaciis gareSe, ,,gansakuTrebiT ki mosaxleobis mowyvladi jgufebi-
saTvis.~ kerZod, amgvari jandacvis dawesebulebebis da momsaxurebis ,,Rirebuleba unda
iyos yvelasTvis xelmiswvdomi~ da ,,Rarib ojaxebs ar unda daawve meti tvirTi mkurna-
lobis Rirebulebis gamo SeZlebul ojaxebTan SedarebiT.~ ekonomikuri, socialuri da
kulturuli uflebebis komitetma gansakuTrebuli yuradReba dauTmo ,,eTnikuri umci-
resobebis, mkvidri mosaxleobis, qalebis, bavSvebis, mozardebis, xanSiSesulebis, SezRu-
duli SesaZleblobebis pirebis da aiv/SidsiT daavadebulTa saWiroebebs.~61

` ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti, zogadi komentari 5, par. 15: gan-
sazRvra SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa diskriminacia, rogorc ,,araTanaswori
mopyroba, gariyva, SezRudva, anda saTanado sacxovrebel pirobebze uaris Tqma SezRudu-
li SesaZleblobebis gamo, rac, Tavis mxriv, iwvevs ekonomikur, socialur da kulturul
uflebaTa gamoyenebis SezRudvas an SeuZleblobas.~62 sabWom agreTve aRniSna, rom saWiroa
`ara mxolod saxelmwifo jandacvis seqtori, aramed kerZoc _ daemorCilos diskriminaciis
akrZalvis princips SezRuduli SesaZleblobebis pirebTan dakavSirebiT.~63

qalis da mamakacis TanasworobasTan mimarTebiT janmrTelobis dacvis dros, ekonomikuri,


socialuri da kulturuli uflebebis komitetma mosTxova saxelmwifoebs, sul mcire, gaeu-
qmebinaT iuridiuli da sxva saxis barierebi, romlebic xels uSlis qalebsa da mamakacebs,
Tanasworad isargeblon jandacvis servisebiT. aRniSnuli gulisxmobs im genderuli stere-
otipebis moSlas, romlebic iwvevs genderul gansxvavebebs sakvebisa da wylis miRebis mxriv,
aseve samarTlebrivi SezRudvebis moxsnas reproduqciuli janmrTelobis xelmisawvdomo-
baSi; qalis sasqeso organos dasaxiCrebis akrZalvas, jandacvis profesionalTa saTanado
momzadebas qalTa janmrTelobis sakiTxebSi.64

¾ konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb

mux.5 (e) (IV): am konvenciis me-2 muxlSi aRniSnuli ZiriTadi movaleobebis Sesabamisad, mo-
nawile saxelmwifoebi valdebulebas iReben, akrZalon da aRmofxvran nebismieri formis
rasobrivi diskriminacia da uzrunvelyon yvela adamianis Tanasworoba kanonis winaSe, miu-
xedavad rasisa, kanis ferisa, erovnuli da eTnikuri kuTvnilebisa, gansakuTrebiT Semdegi
uflebebis ganxorcielebisaTvis: uflebebi ekonomikur, socialur da kulturul sferoe-
bSi, kerZod, janmrTelobis dacvis, samedicino daxmarebis, socialuri uzrunvelyofis da
socialuri momsaxurebis ufleba.

61 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti 14, par: 12.


62 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti 14, par 15
63 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti 14, par 26
64 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari 16 (34-e sesia, 2005): muxli 3: Tanabari
uflebebi qalebisa da kacebisaTvis isargeblon ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebiT, e/2006/22 (2005)
116 par:29.

46 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

ƒ rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komitetma urCia wevr-saxelmwifoebs, TavianTi


gansakuTrebuli garemoebebis gaTvaliswinebiT, uzrunvelyon moqalaqeobis armqone pir-
Ta fizikuri da fsiqikuri janmrTelobis uflebis pativiscema prevenciul, samkurnalo
da paliatiur mzrunvelobaze uaris Tqmisgan Tavis SekavebiT.65

¾ konvencia qalis diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb

ƒ mux. 12

ƒ 1. monawile saxelmwifoebi iReben yvela saWiro zomas janmrTelobis dacvis sferoSi


qalTa mimarT diskriminaciis aRmosafxvrelad, raTa mamakacTa da qalTa Tanasworobis
safuZvelze uzrunvelyon samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba (ojaxis dagegmva
da sxva);

ƒ 2. am muxlis I-li punqtis debulebebTan erTad monawile saxelmwifoebi qalebisTvis


uzrunvelyofen Sesabamis momsaxurebas orsulobis, mSobiarobis da mSorbiarobis Se-
mdgom periodSi. zog SemTxvevaSi, saWiroebidan gamomdinare, uweven ufaso momsaxurebas,
agreTve uzrunvelyofen Sesabamis kvebas orsulobis da meZuZurobis periodSi.

2.4. janmrTelobis dacvis momsaxurebis


mimwodebelTa uflebebi
mravali saerTaSoriso xelSekruleba da konvencia moicavs iseT uflebebs, romlebic icavs
dasaqmebulTa interesebs da uzrunvelyofs maTTvis usafrTxo da jansaR samuSao garemos.
gaeros da mis uwyebebs, maT Soris Sromis saerTaSoriso organizacias, SemuSavebuli aqvs
Sromis saerTaSoriso standartebi da zedamxedveloben maT implementacias. saxelmZRvane-
los am nawilSi warmodgenilia ramdenime standarti, Tu rogor xdeba maTi interpretireba
jandacvis servisis mimwodebelTa sam ZiriTad uflebasTan mimarTebiT. es uflebebia: sa-
Tanado pirobebSi muSaobis ufleba (gonivruli anazRaurebis CaTvliT); Sekrebisa da gaer-
Tianebis Tavisufleba (maT Soris profkavSirebSi gaerTianeba da gaficvis ufleba); samar-
Talwarmoebis ufleba da Sesabamisi uflebebi, maT Soris samarTliani sasamarTlo ganxilvis
ufleba, ufleba dacvis efeqtur saSualebaze, piradi cxovrebis da reputaciis dacva, gamo-
xatvis da informaciis Tavisufleba.

am seqciis pirveli nawili exeba saTanado pirobebSi muSaobis uflebas. meore TavSi warmod-
genilia Sekrebisa da gaerTianebis ufleba, xolo mesame TavSi ganxilulia samarTalwarmoe-
bis ufleba. yoveli seqcia moicavs: ganmartebas, Tu ra mniSvneloba aqvs konkretul ufle-
bas jandacvis momsaxurebis mimwodebelTaTvis, uflebis SesaZlo darRvevaTa magaliTebs,
gaeros xelSekrulebebSi asaxul Sesabamis SromiT standartebs da sxvadasxva oficialur
dokumentebSi arsebul interpretaciebs.

65 rasobrivi diskriminaciis akrZalvis Sesaxeb komiteti, zogadi rekomendacia XXX (65-e sesia, 2004): a/59/18 (2004) 93

47
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

saTanado pirobebSi muSaobis ufleba

gaeros organoebis ganmartebiT ar arsebobs ufleba, rom piri uzrunvelyofili iyos misi
arCevanis Sesabamisi samsaxuriTa da TanamdebobiT. Tumca saxelmwifom ar unda SeuSalos
xeli pirovnebis karierul winsvlas. saxelmwifo aseve valdebulia uzrunvleyos migrant
muSaTa mimarT samarTliani mopyroba. es ZiriTadad exeba jandacvis im muSakebs, romlebic
dasaqmebulni arian sxva qveynebis saavadmyofoebsa da klinikebSi. gaeros saxelSekrulebo
uwyebebma araerTi kvelva Caatares dasaqmebulTa anazRaurebis da samuSao pirobebis Seswa-
vlis mizniT. Sedegad, gamoCnda, rom jandacvis muSakebi ZiriTadad ukmayofiloni arian zog
qveyanaSi arsebuli dabali anazRaurebiT.

muSaobis ufleba
uflebebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

yvela migranti mosamsaxure, maT Soris eqimis da meddis poziciaze dasaqmebul-


ni, romlebic X qveynidan iyvnen, gaaZeves maT qveyanasTan diplomatiuri urTier-
Tobebis daZabvis gamo;
dasaqmebul qalTa mimarT mudmivad xorcieldeba seqsualuri Seuracxyofa sxva
TanamSromlebis mxridan da aRniSnulis aRmosafxvrelad ar aris miRebuli sa-
Tanado zomebi;
ar xdeba jandacvis muSakTa samuSao drois regulireba da xSirad maT uxdebaT
gadaWarbebiT kviraSi 80 saaTi muSaoba.

adamianis uflebebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, muxli 23(1):

yvelas aqvs Sromis, samuSaos Tavisufali arCevis, samarTliani da xelsayreli samuSao pi-
robebisa da umuSevrobisgan dacvis ufleba.

ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari #18 (muSaobis


ufleba):

1: muSaobis ufleba mniSvnelovania sxva adamians uflebebis realizebisTvis da warmoadgens


adamianis Rirsebis ganuyofel nawils. yvela adamians aqvs ufleba, hqondes muSaobis SesaZle-
bloba, rac Rirseul cxovrebas uwyobs xels. muSaobis ufleba amavdroulad xels uwyobs piro-
vnebis da misi ojaxis gadarCenas, ganviTarebas da sazogadoebaSi aRiarebis mopovebas.

4: ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa saerTaSoriso paqtiT garantirebuli


Sromis ufleba saxelmwifos akisrebs valdebulebas, uzrunvelyofili iyos pirovnebis
mier samuSaos sakuTari survilisamebr arCevis ufleba, maT Soris ar moxdes pirisTvis
muSaobis uflebis ukanonod warTmeva. es gansazRvreba xazs usvams, rom pirovnebis da misi
Rirsebis pativiscema gamoixateba samuSaos Tavisuflad arCevis uflebaSic, rac xels uwyo-
bs pirovnebis ganviTarebasa da mis socialur da ekonomikur damkvidrebas.

48 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

ƒ ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari #18, 6, 23 da


25: muSaobis ufleba ar gulisxmobs samsaxuris mopovebis absolutur da upirobo ufle-
bas, aramed niSnavs, rom arc saxelmwfom da arc sxvebma (magaliTad, kerZo kompaniebma) ar
unda ganaxorcielon ukanono da diskriminaciuli qmedeba, rac xels SeuSlis pirovnebis
mier anazRaurebis miRebas da profesiul saqmianobas.

ƒ ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari #16, 23: paqtis me-3
muxlis ganxorcieleba, me-6 muxlTan mimarTebiT, inter alia gulisxmobs, rom rogorc kanonmde-
blobiT, ise praqtikaSi, mamakacebs da qalebs hqondeT muSaobis Tanaswori ufleba yvela done-
ze da nebismier Tanamdebobaze; aseve, sajaro da kerZo seqtoris satreningo da saxelmZRvanelo
programebma uzrunvelyon mamakacebis da qalebis aRWurva saWiro unarebiT, informaciiT da
codniT, rac aucieleblia muSobis uflebis Tanasoruflebiani realizebisaTvis.

ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, umuSevrobis maRali maCveneblis


gamo saxelmwifoebis mimarT gamoTqmuli araerTi kritikis garda, gmobs aseve a) aiv-SidsiT
inficirebuli ucxo qveynis muSebis samsaxuridan gaTavisuflebas, romlebsac aqvT muSaobis
moqnedi ufleba;66 b) dabalanazRaurebad, naxevar ganakveTian samuSaoze qalTa araproporciul
raodenobas67 da g) sajaro seqtorSi Statebis Semcirebas mniSvnelovani socialuri SedegebiT68.

` saerTaSoriso konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb

ƒ rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komitetma araerTxel gamoTqva ukmayofileba


imis Taobaze, rom saxelmwifoebi ar uzrunvelyofen eTnikur umciresobaTa da migrant
muSaTa dasaqmebas.69

ƒ rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komitetma daadgina, rom eqimebis gamocdebis da


kvotirebis sistema, romlebsac sxva qveynebSi aqvT miRebuli ganaTleba, ar arRvevs migrant
muSa-mosamsaxureTa rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb konvenciis
me-5 muxliT miniWebul uflebas. me-5 muxliT garantirebulia muSaobis da samuSaos arCevis
ufleba ganurCevlad rasis, kanis feris an erovnuli Tu eTnikuri warmomavlobis.70

gaeros deklaracia pirTa, jgufebis da sazogadoebrivi uwyebebis uflebebisa da movaleobe-


biis Sesaxeb uzrunvelyon da daicvan sayovelTaod aRiarebuli adamianis uflebebi da Ziri-
Tadi Tavisuflebebi, 1998, muxli 1171: yvelas aqvs ufleba hqondes sakuTari samuSao da pro-
fesia individualurad an sxvebTan erTad. yvelam unda daicvas dasaqmebulTa uflebebi da
pativi sces maT Rirsebas.

66 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa saerTaSoriso komiteti. daskvniTi Sefasebebi: did britaneTis da Crd.
irlandiis gaerTianebuli samefo, 1997 (E/1998/22), ix. aseve daskvniTi Sefasebebi: ukraina, 1995 (E/1996/22)
67 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa saerTaSoriso komiteti. solomonis kunZuli, 1999
(E/2000/22)
68 rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komiteti. daskvniTi Sefasebebi: poloneTi, 1997 (A/52/18)
69 rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komiteti. daskvniTi Sefasebebi: poloneTi, 1997 (A/52/18).
ix. aseve: norvegia, 1994 (A/49/18); did britaneTis da Crd. irlandiis gaerTianebuli samefo, 1991
(A/46/18); israeli, 1998 (A/53/18); niderlandebi, 1998 (A/53/18); libani, 1998 (A/53/18); azerbaijani,
1999 (A/54/18) (A/60/18) dania, 2000 (A/55/18); latvia, 2003 (A/58/18); islandia, 2005 (A/60/18) da Turq-
meneTi, 2005 (A/60/18)
70 rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komiteti. mosazreba, gamoTqmuli saqmeSi b.m.s. avstraliis
winaaRmdeg, 1996 (C/54/ D/8/1996); gadawyvetileba, 1999 (A/54/18)
71 gaeros generaluri asambleis rezolucia 53/144. 09.12.1998

49
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

qalebTan dakavSirebuli standartebi

konvencia qalTa mimarT diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb, muxli 11 (1):

monawile saxelmwifoebi iReben yvela saWiro zomas dasaqmebis sferoSi qalTa mimarT
diskriminaciis aRmosafxvrelad, raTa mamakacTa da qalTa Tanasworobis safuZvelze
uzrunvelyon Tanabari uflebebi, kerZod:

a) Sromis ufleba, rogorc yvela adamianis ganuyofeli ufleba;

g) profesiis an samuSaos saxeobis Tavisufali arCevis, Tanamdebobrivi dawinaurebis da da-


saqmebis garantiis, agreTve samuSaos yvela SeRavaTis da pirobebis gamoyenebis, profesiu-
li momzadebis da gadamzadebis, maT Soris mowafeobis, gazrdili donis profesiuli momza-
debis da regularuli gadamzadebis ufleba;

migrant muSebTan dakavSirebuli standartebi

` saerTaSoriso konvencia yvela migranti muSakisa da maTi ojaxis wevrebis dacvis Sesaxeb,
muxli 51:

migranti muSebi, romlebsac dasaqmebis saxelmwifoSi ar eZlevaT ufleba Tavisuflad air-


Cion anazRaurebadi saqmianoba, ar unda CaiTvalon rogorc uCveulo mdgomareobaSi myofni
da ar unda dakargon cxovrebis ufleba im faqtis gamo, rom SeuwydaT anazRaurebadi samu-
Sao, rodesac maT aqvT moqmedi muSaobis nebarTva, garda im SemTxvevisa, rodesac maTi saxel-
mwifoSi cxovrebis ufleba pirdapir ukavSirdeba maT mier iseTi anazRaurebadi saqmianobis
ganxorcielebas, romlis gamoc isini miiRes. aRniSnul migrant muSebs unda hqondes ufleba
moiZion alternatiuli samuSao, monawileoba miiRon sajaro samuSao sqemebSi da SeinarCu-
non darCenili periodis ganmavlobaSi muSaobis ufleba, muSaobis nebarTvaSi miTiTebuli
pirobebisa da SezRudvebis farglebSi.

samarTliani anazRaurebisa da usafrTxo samuSao pirobebis


ufleba

uflebebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

meddebs da damxmare personals uxdian dawesebul minimalur SromiT anazRaure-


baze naklebs;
personalisTvis gankuTvlili sasadilo agrZelebs funqcionirebas, miuxedavad
ZiriTadi higienuri normebis ararsebobisa;
rentgenoloogis ganyofilebaSi momuSave personali mudmivad aris radiaciis
maRali donis safrTxis qveS gaumarTavi aRWurvilobis gamo, romlis Semowmeba
an gamocvla ar xdeba;
medda dainficirda aiv-SidsiT arasaTanadod gasterilebuli samedicino aRWur-
vilobis gamo.

50 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

adamianis uflebebaTa standartebi da interpretacia

` saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb

muxli 7: winamdebare paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli adamianis ufle-


bas, hqondes Sromis samarTliani da xelsayreli pirobebi, rac, gulisxmobs:

a) anazRaurebas, romelic yvela mSromels uzrunvelyofs sul mcire: (i) samarTliani xelfa-
siTa da tolfasovani SromisaTvis Tanabari anazRaurebiT raime niSniT gansxvavebis gareSe,
kerZod, qalebisaTvis qmnis Sromis iseTi pirobebis garantias, romelic mamakacis Sromis pi-
robebze uaresi ar iqneba, da Tanabari SromisaTvis Tanabari anazRaurebis SesaZleblobas;
(ii) masa da mis ojaxs Rirseuli arsebobis SesaZleblobiT, winamdebare paqtis debulebaTa
Sesabamisad. b) usafrTxo da jansaR Sromis pirobebs; c) TiToeulisaTvis ufro maRal sa-
msaxurebriv safexurze dawinaurebis Tanabar SesaZleblobas mxolod da mxolod SromiT
staJisa da kompetenciis Sesabamisad; d) dasvenebis, Tavisufali drois qonis da samuSao sa-
aTebis gonivruli SezRudvis, agreTve perioduli anazRaurebadi Svebulebis SesaZleblo-
bas iseve, rogorc anazRaurebas sazogadoebrivi uqme dReebisaTvis.

muxli 12: 1. winamdebare paqtis monawile saxelmwifoebi, aRiareben TiToeuli adamianis


uflebas fizikuri da fsiqikuri janmrTelobis umaRles SesaZlo stndartebze. 2. zomebi,
romlebic winamdebare paqtis monawile saxelmwifoebma unda miiRon am uflebis sruli rea-
lizaciisaTvis, unda Sicavdes RonisZiebebs, romlebic aucilebelia: b) garemos higienisa da
mrewvelobaSi Sromis higienis yvela aspeqtis gasaumjobeseblad...

ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komitetma gamoxata ukmayofileba samuSao


pirobebTan dakavSirebul rig sakiTxebze, maT Soris: erovnuli Sromis kodeqsis harmoniza-
cia saerTaSoriso standartebTan, gansakuTrebiT dekretul SvebulebasTan,72 uTanasworo
anazRaurebasTan da kerZo da sajaro seqtors Soris gansxvavebebTan dakavSirebiT;73 samsa-
xurSi diskriminacia politikuri Sexedulebebis gamo;74 saxelmwifos mier dadgenili mini-
maluri xelfasis odenobis ararseboba sajaro seqtoris TanamSromlebisTvis da zogierTi
maTganis (gansakuTrebiT pedagogebis) anazRaurebis mniSvnelovani kleba; pedagogebsa da
saxelmwifos Soris konfliqturi urTierTobebis arseboba da aRniSnuli situaciis gasau-
mjobeseblad gadadgmuli nabijebis ara efeqturoba;75 araefeqturi kampania higienuri da
usafrTxoebis zomebis Sesaxeb cnobierebis amaRlebis mizniT, im dawesebulebebSi, sadac es
aRiarebul standartebze dabalia;76 muSaTa samuSao saaTebis xangrZlivobis da dasvenebis
drois standartebis dacva yovelTvis ar xdeba kerZo seqtorSi momuSave adamianebisTvis;
Sesabamisi sakanonmdeblo normebis ararseboba im dasaqmebulTa dasacavad, romelebic da-
qiravebulni arian koleqtiuri xelSekrulebis safuZvelze minimalur xelfasTan, janmrTe-
lobisa da dekretul benefitebTan da usafrTxo samuSao garemosTan mimarTebiT;77 saxifaTo
samuSao pirobebi da kompensaaciT ar dakmayofileba samuSaos Sesrulebisas miRebuli dazia-

72 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: ekvadori, 1990 (E/1991/23)
73 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: espaneTi, 1991 (E/1992/23); kolumbia,
1991 (E/1992/23)
74 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: germania, 1993 (E/1994/23)
75 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: urugvai, 1994 (E/1995/22); fineTi,
1996 (E/1997/22)
76 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: argentina, 1994 (E/1995/22)
77 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: avstria, 1994 (E/1995/22)

51
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

nebebisTvis;78 dasaqmebis inspeqciebisa da kontrolis sistemebis privatizacia;79 samuSo usa-


frTxoebasTan dakavSirebiT sakanonmdeblo normebis miRebis saWiroeba80 da rogorc sajaro
ise kerZo seqtorSi zeganakveTuri samuSao saaTebis anazRaureba.81

` saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb

ƒ gaeros adamianis uflebaTa sabWom dagmo samsaxurSi seqsualuri Seviwroveba82 da ka-


nonmdeblobis arasaTanado implementacia samuSao standartebTan dakavSirebiT. samuSao
standartebTan dakavSirebuli kanonmdebloba moicavs standartebs, romelic uzrunve-
lyofs samuSao pirobebze saTanado zedamxedvelobas da samuSao adgilebis sainspeqcio
uwyebebis sakmaris dafinansebas.83

Sromis saerTaSoriso organizacia, samuSaos usafrTxoebisa da janmrTelobis konvencia (#155,


1981)84, muxli 4: saxelmwifo valdebulia moaxdinos sawarmoo usafrTxoebis, sawarmoo janmr-
Telobis da samuSao garemos erovnuli politikis formulireba, implementacia da perio-
duli gadaxedva im mizniT, rom moxdes samuSaosTan dakavSirebuli ubeduri SemTxvevebis da
janmrTelobis dazianebis Tavidan acileba, samuSao garemoSi safTxis gamomwvwevi mizezebis
minimalizaciis gziT.

Sromis saerTaSoriso organizacia, samsaxureobrivi jandacvis servisebis Sesaxeb konvencia


(#161, 1985)85, muxli 3(1): saxelmwifoebi iReben valdebulebas ganaviTaron progresulad sa-
warmoo jandacvis servisebi yvela dasaqmebulisTvis, maT Soris sajaro seqtorSi dasaqme-
bulTaTvis.

Sromis saerTaSoriso organizacia, Sromis usafrTxoebis da janmrTelobis Sesaxeb konvenciis


ganxorcielebis gegma, (#187, 2006)86, muxli 2(1): saxelmwifoebma, yvelaze warmomadgenlobiT
damsaqmebelTa da dasaqmebulTa organizaciebTan konsultaciiT, unda SeimuSavon erovnuli
politika, sistema da programa raTa mudmivad xdebodes Sromis usafrTxoebisa da janmrTe-
lobis dacvis mdgomareobis gaumjobeseba samuSao dazianebebis, daavadebebis da gardacva-
lebis faqtebis Tavidan acilebis mizniT.

pacientis movlaze pasuxismgebel personalTan (saeqTno personalTan) dakavSirebuli stan-


dartebi

` Sromis saerTaSoriso organizacia, saeqTno personalis Sesaxeb konvencia # 149, 197787

muxli 1(2): winamdebare konvencia vrceldeba mTel saeqTno personalze miuxedavad maTi sa-
muSaos adgilmdebareobisa.

78 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: surinami, 1995 (E/1996/22)
79 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: argentina, 1999 (E/2000/22)
80 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: fineTi, 2000 (E/2001/22)
81 ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti. Semajamebeli daskvnebi: iaponia, 2001 (E/2002/22)
82 samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti. Cile, 1999 (A/54/40)
83 samoqalaqo da politikuri uflebebis komiteti. dominikis respublika, 1993
84 Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO). htt p://www.ilocarib.org.tt / projects/ cariblex/conventi ons_19.shtml
85 Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO). htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convde.pl?C161
86 Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO). htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/convde.pl?C187
87 Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO). htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/rati fce.pl?C149

52 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

muxli 2(1): yvela wevrma saxelmwifom, romelic moaxdens am konvenciis ratifikacias, zoga-
di jandacvis programis farglebSi unda miiRos da ganaxorcielos saeqTno momsaxurebisa
da saeqTno personalis Sesaxeb qveynis Sesabamisi politika, raTa uzrunvelyon xarisxiani
saeqTno mzrunveloba mosaxleobisTvis SesaZlo umaRlesi janmrTelobis dacvis xarisxis
misaRwevad. (2) kerZod, maT unda miiRon aucilebeli zomebi, rom uzrunvelyon saeqTno
personalisTvis Semdegi pirobebi.. (a) maTi funqciebis gansaxorcieleblad saWiro ganaTle-
bisa da treningis miwodeba, da (b) dasaqmebisa da samuSao probebi karieruli winsvlisa da
anazRaurebis CaTvliT, rac aucilebelia personalis mosazidad da SesanarCuneblad. (3) am
muxlis pirvel paragrafSi aRniSnuli politikis formulireba unda moxdes Sesabamis damsa-
qmebelTa da muSakTa organizaciebTan (sadac arsebobs aseTi organizaciebi) konsultaciiT.
(4) aRniSnuli politika unda Seesabamebodes jandacvis sxva aspeqtebTan dakavSirebul po-
litikas Sesabamis damsaqmebelTa da muSakTa organizaciebTan konsultaciis safuZvelze.

muxli 6: saeqTno personali unda sargeblobdes minimum igive pirobebiT, riTic sargeblo-
ben sxva muSakebi, maT Soris: (a) samuSao saaTebis xangrZlivoba zeganakveTuri samuSaos,
araxelsayreli samuSao drois da cvlaSi muSabis regulirebisa da kompensaciis CaTvliT;
(b) yovelkvireuli dasvenebis dReebi; (g) anazRaurebadi wliuri Svebuleba; (d) ganaTlebis
done; (e) dekretuli Svebuleba; (v) avadmyofobis Svebuleba; (z) socialuri dacva.

muxli 7: TiToeulma wevrma saxelmwifom, saWiroebis SemTxvevaSi, unda gaaumjobesos sawar-


moo janmrTelobasTan da usafrTxoebasTan dakavSirebuli kanonmdebloba da regulaciebi
maTi saeqTno saqmianobasTan da pirobebTan SesabamisobaSi moyvaniT.

qalebTan dakavSirebuli standartebi

saerTaSoriso paqti ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb:

muxli 10(2): gansakuTrebuli dacva unda hqondeT qalebs orsulobis dros da mSobiarobis
Semdeg gonivruli periodis manZilze. am periodis manZilze, momuSave dedebs unda eZleo-
deT anazRaurebadi Svebuleba an Svebuleba, romlis drosac miscemen sakmaris socialur
daxmarebas.

muxli 7: 1. am paqtis monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeulis uflebas hqondes Sromis


samarTliani da xelSemwyobi pirobebi, maT Soris, kerZod: a) anazRaureba, romelic yvela
mSromelisaTvis, rogorc minimums, uzrunvelyofs; I) samarTlian xelfass da Tanabar ana-
zRaurebas tolfasovani SromisaTvis raime gansxvavebis gareSe, amasTan, kerZod, qalebisa-
Tvis garantirebuli unda iyos Sromis iseTi pirobebi, romlebic mamakacTa Sromis pirobe-
bze uaresi ar iqneba da Tanabari anazRaureba Tanabari SromisaTvis; II) maTi da maTi ojaxebis
damakmayofilebel arsebobas am paqtis debulebaTa Sesabamisad; b) usafrTxoebisa da higie-
nis moTxovnebis Sesabamisi Sromis pirobebi; g) yvelasaTvis erTnairi SesaZlebloba samu-
Saoze dawinaurdes Sesabamis ufro maRal safexurze mxolod da mxolod SromiTi staJisa
da kvalifikaciis safuZvelze; d) dasveneba, Tavisufali dro da samuSao drois gonivruli
SezRudva da perioduli anazRaurebuli Svebuleba, iseve rogorc anazRaureba uqme dRee-
bisaTvis.

ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa komiteti, zogadi komentari 16, 24: paqtis me-
7(a) muxlis Tanaxmad, monawile saxelmwifoebi aRiareben TiToeuli adamianis uflebas, hqon-

53
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

des Sromis samarTliani da xelsayreli pirobebi, maT Soris samarTliani xelfasi da tol-
fasovani SromisTvis Tanabari anazRaureba. me-3 muxli me-7 muxlTan mimarTebiT gulisxmo-
bs, rom monawile saxelmwifoebi kisrulloben valdebulebas moaxdinon reagireba Sromis
araTanabar anazRaurebaze, raTa qalebma da mamakacebma isargeblon Tanaswori uflebebiT.
saxelmwifom sakanonmdeblo doneze unda uzrunvelyos samuSao adgilebSi Tanabari pirobe-
bis Seqmna dawinaurebasTan, kompensaciasTan da sxva sakiTxebTan dakavSirebiT.

konvencia qalTa diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb, muxli 11(1): monawile sa-
xelmwifoebi iReben yvela saWiro zomas dasaqmebis sferoSi qalTa mimarT diskriminaciis
aRmosafxvrelad, raTa mamakacTa da qalTa Tanasworobis safuZvelze uzrunvelyon Tana-
bari uflebebi, kerZod: a) Sromis ufleba, rogorc yvela adamianis ganuyofeli ufleba; g)
profesiis an samuSaos saxeobis Tavisufali arCevis, Tanamdebobrivi dawinaurebis da dasa-
qmebis garantiis, agreTve samuSaos yvela SeRavaTis da pirobebis gamoyenebis, profesiuli
momzadebis da gadamzadebis, maT Soris mowafeobis, gazrdili donis profesiuli momzade-
bis da regularuli gadamzadebis ufleba.

qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komiteti xSirad gamoTqvams kritikas im qalebis


uTanasworo ricxvTan dakavSirebiT, romlebic dasaqmebuli arian dabal Tanamdebobze, da-
balanazRaurebad, naxevarganakveTian samuSaoebze, maT Soris jandacvis seqtorSic.88 komi-
tetma aseve xazi gausva, rom qalebi naklebad arian warmodgenilni maRal gadawyvetilebis
mimReb da administraciul Tanamdebobebze, rogorc sajaro ise kerZo seqtorSi.89

qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetma dagmo: pasuxismgeblobis da dacvis sa-


Sualebebis ar arseboba kerZo seqtorSi seqsualuri Seviwrovebis faqtebze;90 cudi samu-
Sao pirobebi qalebistvis rogorc sajaro ise kerZo seqtorSi, gansakuTrebiT minimaluri
xelfasis dawesebasTan da socialur da janmrTelobis SeRavaTebTan dakavSirebiT;91 qalTa
mimarT diskriminacia orsulobis da dekretuli periodis gamo;92 bavSvis movlis xelmisa-
wvdomobis nakleboba;93 sabavSvo baRebis raodenobis gazrdis aucilebloba, romlebic xel-
misawvdomi iqneba momuSave dedebisTvis.94

rasobriv sakiTxebTan, ucxo qveynis moqalaqeebTan da migrant muSebTan


dakavSirebuli standartebi

konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb, muxli 5(e)(I): am kon-
venciis me-2 muxlSi aRniSnuli ZiriTadi movaleobebis Sesabamisad, monawile saxelmwifoebi
valdebulebas iReben akrZalon da aRmofxvran nebismieri formis rasobrivi diskriminacia
da uzrunvelyon yvela adamianis Tanasworoba kanonis winaSe, miuxedavad rasisa, kanis feri-
sa, erovnuli da eTnikuri kuTvnilebisa, gansakuTrebiT Semdegi uflebebis ganxorcielebi-
saTvis: Sromis, Tanabari anazRaurebis, samuSaos Tavisufali arCevis, Sromis samarTliani da

88 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, belarusia, 2004. (A/59/38 [nawili I])
89 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, fineTi, 1995. (A/50/38); eTiopia, 1996 (A/51/38); albaneTi,
2003 (A/58/38 [nawili I])
90 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, argentina, 1997. (A/52/38); kuba, 2000 (A/55/38);
91 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, CineTi, 1999. (A/54/38)
92 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, bangladeSi, 1997. (A/52/38)
93 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, gvinea, 2001 (A/56/38)
94 qalTa mimarT diskriminaciis aRmofxvris komitetis angariSi, irlandia, 2005 (A/60/38)

54 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

xelSemwyobi pirobebis, umuSevrobidan dacvis, Tanabari SromisaTvis Tanabari anazRaurebis,


samarTliani da damakmayofilebeli anazRaurebis ufleba.

rasobrivi diskriminaciis sawinaaRmdego komiteti, zogadi komentari 30, 33-35: komiteti reko-
mendacias uwevs wevr saxelmwifoebs miiRon Semdegi saxis zomebi: (33) gaataron RonisZiebebi
samuSao pirobebsa da moTxovnebTan   dakavSirebuli diskriminaciis aRmosafxvrelad (maT
Soris dasaqmebis im wesebisa da praqtikis aRmosafxvrelad, romlebsac diskriminaciuli
miznebi an Sedegebi aqvT) im pirebTan mimarTebiT, romlebic ar arian maTi moqalaqeebi; (34)
gadadgan efeqturi nabijebi ucxo qveynis moqalaqeTa dasaqmebasTan dakavSirebuli proble-
mebis aRmosafxvrelad da maTi uflebebis aRsadgenad, gansakuTrebiT iseT sakiTxebTan daka-
vSirebiT, rogoricaa: pasportis CamorTmeva an ukanono dakaveba, gaupatiureba da fizikuri
Seuracxyofa; (35) miuxedavad imisa, rom saxelmwifos SeuZlia uari uTxras moqalaqeobis
armqone pirs, romelsac ar aqvs muSaobis ufleba, samuSaos SeTavazebaze, yvela pirs aqvs
muSaobasTan dakavSirebuli uflebebiT sargeblobis ufleba, maT Soris Sekrebis da gaer-
Tianebis ufleba, SromiTi urTierTobebis dawyebis Semdeg da maT dasrulebamde.

saerTaSoriso konvencia yvela migranti muSakisa da maTi ojaxis wevrebis dacvis Sesaxeb, muxli
25: 1. migranti muSakebi unda sargeblobdnen aranakleb sargebliani reJimiT damsaqmebeli
saxelmwifos moqalaqeebTan SedarebiT anazRaurebis nawilSi da Sromis sxva pirobebis na-
wilSi, rogorebicaa, zeganakveTuri Sroma, samuSao saaTebis raodenoba, yovekvireuli das-
veneba, fasiani Svebuleba, usafrTxoebis normebi, janmrTeloba, samuSao kontraqtis Sewyve-
ta da Sromis sxva nebismieri piroba, romelic erovnuli kanoniTa da praqtikiT, igulisxmeba
pirobebSi; dasaqmebis sxva pirobebis nawilSi, maT Soris dasaqmebis minimaluri asaki, saxlSi
muSaobis SezRudva da sxva sakiTxebi, romlebic erovnuli kanonmdeblobiTa da praqtiT iTv-
leba dasaqmebis pirobebad. 2. ukanonod unda iqnas cnobili kerZo SromiT xelSekrulebebSi
Tanaswori mopyrobis principidan gadaxveva, rogorc aris mocemuli muxlis 1 paragrafSi.
3. saxelmwifo organoebma unda miiRon yvela saWiro zoma, rom migrant muSakebs, qveyanaSi
maTi binadrobisa da dasaqmebis sakiTxebSi dadgenili wesebidan gadaxvevis gamo, ar waerTvaT
am principidan gamomdinare uflebebi. kerZod, damsaqmeblebma ar unda aaridon Tavi samar-
Tlebrivi an xelSekrulebiT nakisri valdebulebebis Sesrulebas, arc Tavad valdebulebebi
unda SeizRudos raime formiT amgvari gadaxvevebis arsebobis sababiT.

muxli 70: monawile saxelmwifoebi mimarTaven zomebs, aranakleb xelsayrels vidre is zome-
bi, romlebic vrceldeba am saxelmwifos moqalaqeebze, raTa regularul situaciaSi myofi
migrant muSakTa da maTi ojaxis wevrTa samuSao da sacxovrebeli pirobebi Seesabamebodes
usafrTxoebis, janmrTelobisa da adamianuri Rirsebis principebs.

Sekrebis da gaerTianebis ufleba

uflebebis efeqturad dacvisa da jandacvis muSakTa mier Tanabari uflebebebiT sarge-


blobis mizniT, Zalian mniSvnelovania, muSakebs uknaono Carevis gareSe, hqondeT kavSire-
bis Camoyalibebis, gawevrianebis da marTvis saSualeba. gamomdinare iqidan, rom jandacvis
seqtori uzrunvelyofs mniSvnelovan momsaxurebas, mis warmomadgenlebs garkveul gamo-
naklis situaciaSi SeiZleba SeezRudoT koleqtiur RonisZiebebSi monawileoba. Sekrebisa
da gaerTianebis TavisuflebasTan dakavSirebuli gaeros iurisprudencia fokusirebulia
arasamTavrobo organizaciebsa da politikur partiebze, Tumca misi ZiriTadi aspeqtebis in-
terpretaciiT aRniSnuli ufleba SeiZleba gavrceldes profesiul kavSirebzec, romelsac
aseve exeba Sromis saerTaSoriso organizaciis standartebic.

55
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

adamianis uflebaTa damcvelebis Sesaxeb gaeros deklaraciis garkveul muxlebSi xazgasmu-


lia jandacvis momsaxurebis mimwodebelTa, rogorc adamianis uflebaTa damcvelebis roli,
romlebic uzrunvelyofen da icaven socialur da ZiriTad samoqalaqo uflebebs, rogore-
bicaa sicocxlis ufleba da wamebis da araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobisgan
dacva.

Sekrebis da gaerTianebis Tavisufleba


uflebebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

jandacvis saministrom ar daamtkica profesiuli samedicino asociacia, radgan


misi prezidenti erT-erTi opoziciuri politikuri partiis wamyvani wevria;
Tanamdebobis pirebi, samarTlebrivi safuZvlis gareSe, xels uSlian jandacvis
muSakebis mier anazRaurebis momatebisa da pirobebis gaumjobesebis mizniT aq-
ciis Catarebas.

adamianis uflebebaTa standartebi da interpretacia

zogadi standartebi

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia, muxli 20: (1) yvelas aqvs ufleba mSvidobiani
Sekrebisa da gaerTianebis Tavisuflebisa; (2) aravin SeiZleba aiZulon Sevides raime gaer-
TianebaSi.

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, muxli 21: aRiarebulia mS-
vidobiani krebebis ufleba. am uflebiT sargeblobas SeiZleba dauwesdes mxolod iseTi Se-
zRudvebi, romlebic Seesabameba kanons da saWiroa demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo
Tu sazogadoebrivi uSiSroebis, sazogadoebrivi wesrigis, mosaxleobis janmrTelobisa da
zneobis dacvisa Tu sxva pirTa uflebebisa da Tavisuflebebis dacvis interesebisaTvis.

miuxedavad imisa, rom Sekrebis Tavisufleba ar aris absoluturi ufleba, adamianebis mSvi-
dobiani protestis nebismieri SezRudva SeiZleba moxdes mxolod paqtis 22-e muxlSi Camo-
Tvlili pirobebiT.

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, muxli 22: 1. TiToeul ada-
mians aqvs sxvebTan asociaciis Tavisuflebis ufleba, maT Soris ufleba Seqmnas profkavSi-
rebi da Sevides profkavSirebSi Tavisi interesebis dasacavad. 2. am uflebiT sargeblobas
SeiZleba dauwesdes mxolod iseTi SezRudvebi, romlebsac kanoni iTvaliswinebs da romle-
bic saWiroa demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo an sazogadoebrivi uSiSroebis, sazo-
gadoebrivi wesrigis, mosaxleobis janmrTelobisa da zneobis dacvis Tu sxva pirTa uflebe-
bisa da Tavisuflebebis dacvis interesebisaTvis. es muxli xels ar uSlis, rom am uflebiT
sargeblobis kanonieri SezRudvebi SemoiRon im pirTaTvis, romlebic Sedian SeiaraRebli
Zalebisa da policiis SemadgenlobaSi. 3. am muxlSi araferi ar aZlevs uflebas saxelmwi-
foebs, romlebic monawileoben Sromis saerTaSoriso organizaciis 1948 wlis konvenciaSi
asociaciaTa Tavisuflebisa da organizaciis uflebis dacvis Sesaxeb, miiRon sakanonmdeblo
aqtebi aRniSnuli konvenciiT gaTvaliswinebuli garantiebis sazianod, an kanoni gamoiyenon
iseTnairad, rom es saziano iyos am garantiebisaTvis.

56 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

ƒ gaurkvevelia samoqalaqo da politikuri uflebebis paqtis 22-e muxli moicavs Tu ara


Tavisuflebas, piri ar SeuerTdes romelime gaerTianebas. aseT SemTxvevaSi profesiuli
kavSiris iseTi praqtika, romelic iTvaliswinebs mxolod im pirTa dasaqmebas, romlebic
konkretuli kavSiris wevrebvi arian, CaiTvleboda konvenciis darRvevad. Tumca, sava-
raudod, aRniSnuli muxli moicavs am Tavisuflebasac.

ƒ asociaciis dasafuZneblad saWiro formaluri procedurebi ar unda iyos imdenad gar-


Tulebuli, rom winaaRmdegobaSi modiodes samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesa-
xeb paqtis 22-e muxlTan.

ƒ SesaZloa kanonmdebloba, romelic gansazRvravs gaerTianebis statuss, SesabamisobaSi


iyos paqtis 22-e muxlTan, Tumca praqtikaSi saxelmwifo zRudavdes Sekrebisa da gaer-
Tianebis Tavisuflebas.95

Sromis saerTaSoriso organizaciis konvencia #87 Sekrebisa da organizebis Tavisuflebis Se-


saxeb, muxli 2: yvela muSaks da damsaqmebels ufleba aqvs winaswari nebarTvis gareSe sakuTa-
ri arCevaniT Seqmnan organizacia, agreTve Sevidnen aseT organizaciaSi mxolod ukanasknel-
Ta wesdebis gaTvaliswinebiT.

ƒ aRniSnuli ufleba _ yvela muSaks qondes ufleba winaswari nebarTvis gareSe Seqmnas
an gawevriandes organizaciaSi, warmoadgens Sromis saerTaSoriso organizaciis konven-
ciis me-2 muxliT gaTvaliswinebul fundamentur uflebas, romliTac yvela dasaqmebuli
unda sargeblobdes yovelgvari gamonaklisis gareSe; saavadmyofos personals sruli
ufleba aqvs isargeblos aRniSnuli uflebiT.

ƒ kanoni, romelis Tanaxmad gaerTianebis Tavisufleba moiTxovs saxelmwifos nebarTvas,


ewinaaRmdegeba Sromis saerTaSoriso organizaciis #87 konvenciiT gaTvaliswinebul ga-
erTianebis Tavisuflebis princips.

gaeros deklaracia sazogadoebrivi organizaciebis, jgufebis an individebis uflebebze da


pasuxismgeblobaze, raTa daculiyo iyos adamianis sayovelTaod aRiarebuli uflebebi da
ZiriTadi Tavisuflebebi (adamianis uflebaTa damcvelTa deklaracia) 1998

muxli 1: yvelas, individualurad an sxvebTan erTad, aqvs ufleba moaxdinos sakuTari ufle-
bebis da ZiriTadi Tavisuflebebis realizacia da moiTxovos maTi dacva rogorc erovnul
aseve saerTaSoriso doneze.

muxli 5: adamianis uflebebisa da ZiriTadi Tavisuflebebis dacvis mizniT, individualurad


an sxvebTan erTad, rogorc erovnul aseve saerTaSoriso doneze yvelas aqvs ufleba: (a) mS-
vidobiani Sekrebis; (b) Seqmnas an gaerTiandes arasamTavrobo organizaciebSi, asociaciebSi
da jgufebSi; (g) hqondes komunikacia arasamTavrobo da saxelmwifoTaSoris organizacieb-
Tan.

95 adamianis uflebaTa komiteti. daskvniTi. Semajamebeli daskvnebi: libani, 1997 (A/52/40)

57
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

qalebTan dakavSirebuli standartebi

konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesaxeb, muxli 5(d)(9):

am konvenciis me-2 muxlSi aRniSnuli ZiriTadi movaleobebis Sesabamisad, monawile saxelmwi-


foebi valdebulebas iReben akrZalon da aRmofxvran nebismieri formis rasobrivi diskrimi-
nacia da uzrunvelyon yvela adamianis Tanasworoba kanonis winaSe, miuxedavad rasisa, kanis
ferisa, erovnuli da eTnikuri kuTvnilebisa, gansakuTrebiT Semdegi uflebebis ganxorcie-
lebisaTvis: ...mSvidobiani Sekrebebisa da asociaciebis ufleba.

profkavSirebi da gaficvis ufleba

uflebebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

jandacvis muSakTa profkavSirebi da profesiuli gaerTianebebi ar iqnen damtki-


cebulni jandacvis saministors mier, raTa maT warmoedginaT TavianTi wevrebi;
meddas ar SeuZlia imuSaos gansazRvrul saavadmyofoSi, vidre igi ar gawevrian-
deba erTaderT profkavSirSi, romelic aRiarebulia menejmentis mier;
zogierTi eqimi da eqTani daiTxoves samsaxuridan mas Semdeg, rac maT erToblivi
zomebi miiRes dabali anazRaurebisa da cudi samuSao pirobebis gamo.

adamianis uflebebaTa standartebi da interpretacia

muxli 22 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb: 1. TiToeul


adamians aqvs sxvebTan asociaciis Tavisuflebis ufleba, maT Soris ufleba Seqmnas pro-
fkavSirebi da Sevides profkavSirebSi Tavisi interesebis dasacavad. 2. am uflebiT sarge-
blobas SeiZleba dauwesdes mxolod iseTi SezRudvebi, romlebsac kanoni iTvaliswinebs da
romlebic saWiroa demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo an sazogadoebrivi uSiSroebis,
sazogadoebrivi wesrigis, mosaxleobis janmrTelobisa da zneobis dacvis Tu sxva pirTa
uflebebisa da Tavisuflebebis dacvis interesebisaTvis. es muxli xels ar uSlis, rom
am uflebiT sargeblobis kanonieri SezRudvebi SemoiRon im pirTaTvis, romlebic Sedian
SeiaraRebli Zalebisa da policiis SemadgenlobaSi. 3. am muxlSi araferi ar aZlevs ufle-
bas saxelmwifoebs, romlebic monawileoben Sromis saerTaSoriso organizaciis 1948 wlis
konvenciaSi asociaciaTa Tavisuflebisa da organizaciis uflebis dacvis Sesaxeb, miiRon
sakanonmdeblo aqtebi aRniSnuli konvenciiT gaTvaliswinebuli garantiebis sazianod, an
kanoni gamoiyenon iseTnairad, rom es saziano iyos am garantiebisaTvis.

• saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb muxli 22(1) uzrun-


velyofs profkavSirebis specialur dacvas;96 amave paqtis muxli 22(3) xazs usvams ukve
arsebul valdebulebas Sromis saerTaSoriso organizaciis 87-e konvenciis Sesabamisad.

96 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb 22(1) muxli: TiToeul adamians aqvs sxvebTan aso-
ciaciis Tavisuflebis ufleba, maT Soris ufleba Seqmnas profkavSirebi da Sevides profkavSirebSi Tavisi interesebis
dasacavad.

58 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

• kanoniT garantirebuli mravali profkavSirebis arsebobis saWiroebas xazs usvams ro-


gorc adamianis uflebaTa komiteti, ise ekomomikur, socialur da kulturul uflebaTa
komiteti97, da dagmobilia Sesabamisi kanonmdeblobis ar arseboba.98;

• muSakTa uflebebis dacvis aucileblobas (maT Soris koleqtiuri molaparakebebi, Tavi-


sufali gaerTianebis uflebis SezRudvisgan da Tavisufleba profkavSirebis saqmianoba-
Si aramarTlzomieri Carevisagan dacva) mravaljer gausva xazi adamianis uflebaTa99 da
ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis sakiTxTa komitetma.100

• adamianis uflebebis komitetma daadgina 22 da 19 (gamoxatvis Tavisufleba) muxlebis


darRvevebi, romelic gamoixateboda pirovnebebis ukanono dakavebaSi maTi prokavSireb-
Si saqmianobis gamo.101

• profkavSirebis dacva moicavs Semdegis uzrunveloyofas: ucxoeli muSakebisaTvis ar


aris akrZaluli oficialuri Tanamdebobis dakaveba da kavSirebi ar uqmdeba aRmasrule-
blebis mier102

• muxli 22(3) erTmniSvnelovnad ar iZleva gaficvis uflebis garantias;103

• saxelmwifo moxelisaTvis uaris Tqma uflebis miniWebaze _ Seqmnas asociacia da awar-


moos molaparakebebi, koleqtiurad ganixileba rogorc saerTaSoriso paqtis samoqala-
qo da politikuri uflebebis Sesaxeb 22-e muxlis darRveva.;104

• im saxelmwifo moxeleTa gaficvis absoluturma akrZalvam, romlebic ar moqmedeben sa-


xelmwifos saxeliT da ar arian CarTulni `mniSvnelovan samsaxurebSi~, rac gansazRvru-
lia Sromis saerTaSoriso organizaciis mier, SeiZleba gamoiwvios saerTaSoriso paqtis
samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb 22-e muxlis darRveva105

97 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. brazilia, 1996. (A/51/40 [vol. I]); ICES CR. ruanda, 1989.
(E/1989/22).
98 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. saqarTvelo, 1997. (A/52/40 [vol. I]).
99 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. kosta rika, 1999. (A/54/40 [vol. I]). `kavSirebis Seqmnis
ufleba, maT Soris koleqtiuri molaparakebebis warmoebis ufleba unda hqones yvela adamians. Sormis kanonmdebloba
unda gadaixedos da saWiroebis SemTxvevaSi clilebebi Sevides raTa warmodgenil iqnas adcvis saSualebebi represalie-
bis winaaRmdeg asociaciebisa da profkavSirebis SeqmnisaTvis da aseve uzrunvelyofil iqnas, rom muSakebs eqnebaT efe-
qtiani samarTlebrivi dacvis saSualebebis swrafi wvdoma. aseve ix. domenikis respublika , 2001. (A/56/40 [vol. I]; argentina,
1995. (A/50/40 [vol. I]); gvatemala, 1996. (A/51/40 [vol. I]); nigeria, 1996. (A/51/40 [vol. I]); bolivia, 1997. (A/52/40 [vol. I]); venesuela,
2001. (A/56/40 [vol. I]).
100 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. iamaika, 1990. (E/1990/23).
101 Burgos v. Uruguay. (R.12/52); saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. A/36/40. 29 ivlisi, 1981;
Pietraroia v. Uruguay. (R.10/44); saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. A/36/40. marti 27, 1981;
Weinberger v. Uruguay. (R.7/28); saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. A/36/40. 29 oqtomberi,
1980; Sohn v. Republic of Korea. (518/1992); saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. (A/50/40 [vol. II
]). 19 ivlisi, 1995. (CCPR/C/54/D/518/1992).
102 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. adamianis uflebaTa dacvis komitetis daskvniTi dakvirvebebi: senegali, 1997.
(CCPR/C/79/Add.)
103 umravlesobis Sexeduleba J. B. and Ors v. Canada. (118/82). komitetis sagrZnobi umciresoba ar eTanxmeboda.
104 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. daskvniTi dakvirvebebi: libani 1997. (A/52/40 [vol. I]); saerTaSoriso paqti samo-
qalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. Cile, 1999. (A/54/40 [vol. I]).
105 saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb. germania, 1997. (A/52/40 [vol. I]).

59
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

adamianis uflebaTa sayovelTao deklaracia. muxli 23(4)

yovel adamians aqvs ufleba Seqmnas profesiuli kavSirebi da Sevides profesiul kavSirebSi
Tavisi interesebis dasacavad.

¾ ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti, muxli 8

1. winamdebare paqtis monawile saxelmwifoebi kisruloben valdebulebas uzrunvelyon:

a) TiToeuli adamianis ufleba Tavisi ekonomikuri da socialuri interesebis gansavi-


Tareblad da dasacavad, Seqmnas profesiuli kavSirebi da Sevides aseT kavSirebSi Tavisi
arCevaniT da organizaciis Sesabamisi wesebis Tanaxmad. aRniSnuli uflebis gamoyeneba
ar eqvemdebareba araviTar SezRudvas im SezRudvebis garda, romlebic gaTvaliswinebu-
lia kanoniT da aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi saxelmwifo uSiSroebisa da
sazogadoebrivi wesrigis interesebisaTvis an sxvaTa uflebebisa da Tavisuflebebis da-
sacavad;

b) profesiuli kavSirebis ufleba Seqmnan erovnuli federaciebi da konfederaciebi da am


ukanasknelTa ufleba Seqmnan saerTaSoriso profesiuli organizaciebi an SeuerTdnen maT;

g) profesiuli kavSirebis ufleba imoqmedon Tavisuflad, raime SezRudvis gareSe, im Se-


zRudvebis garda, romlebic gaTvaliswinebulia kanoniT da aucilebelia demokratiul
sazogadoebaSi saxelmwifo uSiSroebisa da sazogadoebrivi wesrigis interesebisaTvis an
sxvaTa uflebebisa da Tvisuflebebis dasacavad;

d) gaficvebis ufleba im pirobiT, rom es ukanaskneli ganxorcieldeba konkretuli qveynis


kanonmdeblobis Sesabamisad.

2. es muxli ar ewinaaRmdegeba kanonis Sesabamisad am uflebis gamoyenebis SezRudvas im pir-


TaTvis, romlebic imyofebian SeiaraRebuli Zalebis, policiis an saxelmwifo administra-
ciis SemadgenlobaSi.

3. am muxlSi araferi aZlevs uflebas asociaciaTa Tavisuflebisa da organizaciis uflebis


dacvis Sesaxeb Sromis saerTaSoriso organizaciis 1948 wlis konvenciis monawile saxelmwi-
foebs, miiRon sakanonmdeblo zomebi aRniSnuli konvenciiT gaTvaliswinebuli garantiebis
sazianod an kanoni gamoiyenon ise, rom ziani miadges am garantiebs.

¾ Sromis saerTaSoriso organizaciis konvencia 87 `gaerTianebis Tavisuflebisa da gaerTia-


nebis uflebis dacvis Sesaxeb~106:

muxli 2:

mSromelebsa da mewarmeebs, ganurCevlad, ufleba aqvT winaswari nebarTvis gareSe sakuTari


arCevaniT Seqmnan organizacia, agreTve ufleba aqvT Sevidnen aseT organizaciaSi mxolod
erTi pirobiT _ daemorCilon am ukanasknelTa wesdebebs

106 ratifikaciebis cxrili htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/rati fce.pl?C087

60 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

muxli 3

1. mSromelTa da mewarmeTa organizaciebs ufleba aqvT SeimuSavon sakuTari wesdebebi da


reglamentebi, Tavisuflad airCion Tavisi warmomadgenlebi, Camoayalibon aparati, warmar-
Ton TavianTi saqmianoba, dasaxon samoqmedo programa.

2. saxelmwifo xelisufleba Tavs ikavebs yovelgvari Carevisagan, romelic SezRudavs am


uflebas an win aRudgeba mis kanonier ganxorcielebas.

muxli 4: mSromelTa da mewarmeTa organizaciebi ar SeiZleba daTxovnil iqnen an droebiT


administraciuli wesiT akrZalul iqnen.

muxli 5: mSromelTa da mewarmeTa organizaciebs ufleba aqvT Seqmnan federaciebi da konfe-


deraciebi da gaerTiandnen maTTan. yovel aseTi organizacias, federacias Tu konfedera-
cias ufleba aqvs Sevides mSromelTa da mewarmeTa saerTaSoriso organizaciebSi.

¾ Sromis saerTaSoriso organizaciis konvencia 98 `gaerTianebisa da koleqtiuri molapa-


rakebis uflebis Sesaxeb~ 107:

muxli 1: mSromelebi sargebloben saTanado dacviT nebismieri im diskriminaciuli moqme-


debis sawinaaRmdegod, romlebic mimarTulia Sromis sferoSi gaerTianebis Tavisuflebis
Selaxvisaken. 2. aseTi dacva gamoiyeneba gansakuTrebiT im moqmedebaTa mimarT, romlebic
miznad isaxaven:

a) samuSaoze mSromelis miRebas an misTvis samuSaos SenarCunebas im pirobiT, Tu is ar Seva


profkavSirSi an gamova profkavSirebidan;

b) mSromelis gaTavisuflebas an sxva nebismieri meTodiT zianis miyenebas im safuZvelze,


rom igi profkavSiris wevria an monawileobas iRebs profkavSirul saqmianobaSi arasamuSao
an samuSao dros mewarmesTan SeTanxmebiT.

muxli 2 (1). mSromelTa da mewarmeTa organizaciebi sargebloben saTanado dacviT erTmane-


Tis an maTi agentebis, an wevrTa mxridan Carevis nebismieri aqtis sawinaaRmdego organiza-
ciebis Seqmnis, saqmianobisa da marTvisas.

muxli 6: am konvenciis moqmedeba ar vrceldeba saxelmwifo moxeleebze. igi aranairad ar


iqneba ganmartebuli, rogorc maTi uflebisa da debulebis Semlaxavi.

ƒ miuxedavad imisa, rom arc erT Sromis saerTaSoriso organizaciis konvenciasa Tu reko-
mendaciaSi ar aris calke aRiarebuli gaficvis ufleba, Sromis saerTaSoriso organiza-
ciis Sekrebisa da gaerTianebis Tavisuflebis komiteti xSirad aRniSnavs, rom gaficvis
ufleba aris mSromelebis da maTi organizaciebis fundamenturi ufleba da adgens sa-
zRvrebs, romlis farglebSic is SeiZleba gamoyenebul iqnas. amasTan erTad, Sromis sa-
erTaSoriso organizaciis konferenciis ori rezolucia, romlebic warmoadgenen Sso-s

107 ratifikaciebis cxrili: htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/rati fce.pl?C098

61
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

politikis gaidlains, minimum or rezoluciaSi usvams xazs gaficvis uflebis aRiarebis


aucileblobas wevri saxelmwifoebis mier.108

ƒ saxelmwifo saavadmyofoebSi momuSave pirebi unda sargeblobdnen koleqtiuri molapa-


rakebis uflebiT, rac garantirebulia Sromis saerTaSoriso organizaciis 98-e konven-
ciiT.109

ƒ sajaro moxelis SemTxvevaSi, gaerTianebis Tavisuflebis principis aRiareba imavdrou-


lad ar gulisxmobs gaficvis uflebas.110

ƒ Sso-s Sekrebisa da gaerTianebis Tavisuflebis komitets gaTviTcnobierebuli aqvs, rom


gaficvis ufleba SeiZleba SezRuduli iqnas an Tundac akrZaluli saxelmwifo samsaxur-
Si an garkveul mniSvnelovan samsaxurebSi maSin, rodesac gaficvam SeiZleba seriouzuli
ziani miayenos sazogadoebas, Tu uzrunvelyofilia rom SezRudvebs Tan erTvis konkre-
tuli kompensaciis garantiebi.111

ƒ Sromis saerTaSoriso organizaciis komitetma naTlad aRniSna, rom saavadmyofos se-


qtori aRiarebulia mniSvnelovani momsaxurebis mimwodeblad da Sesabamisad ar SeiZleba
misi muSaobis SeCereba.112 ufro konkretulad ki, imisaTvis rom ganisazRvros situaciebi,
rodesac gaficva SeiZleba aikrZalos mniSvnelovan samsaxurebSi, unda arsebobdes aSkara
da gardauvali safrTxe sicocxlis, pirovnebis usafrTxoebis, an zogadad sazogadoebis
an misi nawilis janmrTelobisTvis. TumcaRa iseT samsaxurebSic ki, romelic miCneulia
mniSvnelovnad, muSakTa garkveul kategorias, rogorebicaa magaliTad laborantebi da
mebaReebi, ar unda waerTvaT gaficvis ufleba.

samarTalwarmoebis ufleba da masTan dakavSirebuli uflebebi

es nawili mimoixilavs samarTalwarmoebis standartebs, romlebiTac sargebloben jandacvis


momsaxurebis momwodebeli pirebi, rodesac isini mimarTaven sasamarTlos an Tavad war-
moadgenen samoqalqo sasamarTlo procesis mxares, maT Soris disciplinaruli sakiTxebis
ganxilvisas. es nawili moicavs samarTlebrivi dacvis efeqtian saSualebebs, magram ar exeba
sisxlis samarTlis saqmeSi braldebulTa uflebebs.113 ganmarteba Tu ra aris nagulisxmevi
samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtis 14(1) muxlSi mocemul
terminSi `samoqalaqo procesi~ kvlavac viTardeba, Tumca profesiuli organizaciis saqmia-
nobebis regulireba da am regulirebis sasamarTlos mier Seswavla SesaZloa masSi moiazre-
bodes.

1998 wlis gaerTianebuli erebis adamianis uflebaTa damcvelTa deklaraciaSi mocemul Se-
sabamis standartebSi xazgasmulia, rom jandacvis momsaxurebis momwodebeli pirebi arian
uflebebis damcvelebi maT yoveldRiur saqmianobaSi da aseve sargebloben igive ZiriTadi
uflebebiT, rogorc pacientebi. es nawili aseve detalurad warmoadgens im standartebs,

108 ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti. ruseTis federacia, 1997. (E/1998/22
109 ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti. urugvai, 1994. (E/1995/22).
110 ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti. belgia, 1994. (E/1995/22).
111 Sromis saerTaSoriso organizacia. Ratifikaciebis cxrili htt p://www.ilo.org/ilolex/cgi-lex/rati fce.pl?C087
112 Sromis saerTaSoriso organizacia.daijesti, 2005
113 gaerTianebuli erebis adamianis uflebaTa dacvis tarqtatebi. sisxlis samarTlis braldebulTa uflebebi.

62 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

romlebSic daculia jandacvis momsaxurebis momwodebelTa piradi cxovrebis xelSeuxeblo-


bis ufleba, rogorc samuSao adgilas, aseve mis gareT. aseve maTi Rirsebisa da reputaciis
dacvis uflebebi.

amas garda, mocemulia standartebis mokle ganxilva, romlebic exeba gamoxatvis Tavisu-
flebasa da informaciis miRebis uflebas. aRniSnuli gansakuTrebiT mniSvnelovania, rad-
ganac isini uzrunvelyofen aqtiuri moqalaqeebis dacvas, romlebsac surT garkveuli in-
formaciis sajarod gamoqveyneba. aRniSnuli dacva mniSvnelovania, radgan sajaro seqtoris
muSakebs, xSirad ar surT informaciis gavrceleba arasasurveli Sedegebis SiSiT.

samarTliani sasamarTlo procesis ufleba

potenciuri darRvevebis magaliTebi

eqims, romlis saqmezec imarTeba aris disciplinaruli sxdoma, ar eZleva saSu-


aleba miiRos mis winaaRmdeg warmodgenili yvela mtkicebuleba sxdomis dawye-
bamde;
meddas, romlis winaaRmdeg ganixileba samedicino daudevrobasTan dakavSirebu-
li saqme, ar ecnoba sxdomis daniSvnis TariRi

adamianis uflebebaTa standartebi da interpretacia

muxli 14 (1) saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb: samarTliani


sasamarTlo procesi

1. yvela piri Tanasworia sasamarTloebisa da tribunalebis winaSe. TiToeuls aqvs ufleba


misTvis wayenebuli yoveli sisxlis samarTlis braldebis ganxilvisas, an romelime samo-
qalaqo procesSi misi ufleba-movaleobis gansazRvrisas, moiTxovos, rom misi saqme samar-
Tlianad da sajarod ganixilos kanonis safuZvelze Seqmnilma kompetenturma, damoukide-
belma da miukerZoebelma sasamarTlom. SeiZleba, rom presa da sazogadoeba ar iqnas daSve-
buli mTeli sasamarTlo procesis ganmavlobaSi, sazogadoebrivi wesrigis dacvis, saxel-
mwifo uSiSroebis mosazrebiT an, mxareTa piradi cxovrebis interesebis gaTvaliswinebiT,
an rodesac sasamarTlos azriT sajarooba Selaxavs marTlmsajulebis interesebs; yoveli
sasamarTlo dadgenileba sisxlis samarTlisa Tu samoqalaqo saqmis gamo sajaro unda iyos,
im SemTxvevebis garda, roca arasrulwlovanTa interesebi sxvas moiTxoven an, roca saqme
exeba matrimonialur davas an bavSvTa meurveobas.

ƒ samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtis 14(1) muxlis konte-


qstSi mocemuli `samoqalaqo procesis~ cneba efuZneba konkretuli uflebis xasiaTs da
ara procesis erT-erTi mxaris statuss (iqneba saxelmwifo Tu ara samTavrobo). gansaku-
Trebuli forumi, romelsac samarTaldacvis sistemebi iyeneben individualuri sarCe-
lebis gansaxilvelad ar gansazRvravs uflebis xasiaTs (gansakuTrebiT mniSvnelovani
pirobaa saerTo samarTlis sistemebis SemTxvevaSi).114

114 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. #32 zogadi komentari; Y. L. v. kanada. (112/81). unarSezRudulobis pensiis mo-
Txovna uTanabrdeba samarTlebrivi davis cnebas. aseve ix. Casanovas v. safrangeTi. (441/90). ganixilavs samusaxuridan
daTxovnis proceduras; Jansen-Gielsen v. niderlandebi. (846/99). sasamarTlo procesi samuSaos SesrulebisaTvis piro-
vnebebis fsiqiatriuli unaris dadgenaze uTanabrdeboda samarTlebrivi davis cnebas.

63
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

ƒ profesiuli organizaciis saqmianobebis regulirebam da sasamarTlos mier amgvari re-


gulirebis Seswavlam SesaZloa warmoSvas me-14 muxliT gansazRvruli sakiTxebi;115

ƒ wminda administraciuli saqmeebi ar ganixileba am muxliT, radganac ar gulisxmobs sa-


moqalaqo uflebebisa da movaleobebis gansazRvras;116

ƒ 14(1) muxlSi mocemuli `tribunalis~ cneba Seexeba organos _ miuxedavad misi denomi-
naciisa, rac gulisxmobs a) kanonis mier dawesebuli; b) xelisuflebis aRmasrulebeli
da sakanonmdeblo Stoebisgan damoukidebeli da g) garkveul SemTxvevebSi sargeblobs
samarTlebrivi damoukideblobiT samarTlebrivi xasiaTis sakiTxebis gadawyvetisas;117

ƒ sajaro samarTlis uflebebis gansazRvra Seesabameba me-14(1) muxls, Tu Sesabamis muni-


cipalur samarTlebriv sistemaSi am uflebebis gansazRvra xdeba kanoniT dadgenili da
saerTo samarTlis normebiT moqmedi sasamarTlos mier an Tu administraciuli ganxilva
eqvemdebareba samarTlebriv gadaxedvas;

ƒ muxli 14 ar iZleva sajaro samarTlis saqmis administraciuli sasamarTloebis mier


administraciuli wesiT ganxilvis uflebis garantias da aseve ar uzrunvelyofs, rom
amgvar gadaxedvas mohyveba saqmis arsis Sefaseba.

ƒ samoqalaqo saqmeSi samarTliani sasamarTlo procesis ufleba moicavs:

Ö Tanasworoba sasamarTlos winaSe118: es cneba ufro viwro gagebas moicavs, vidre kanonis
winaSe Tanasworoba, romelic mocemulia samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb
saerTaSoriso paqtis 26 muxlSi, radganac es ukanaskneli exeba samarTlebriv adminis-
trirebSi CarTul yvela organos da ara mxolod sasamarTlo xelisuflebas119.

Ö sasamarTlos xelmisawvdomoba120: xelmisawvdomoba moicavs samarTlebrivi daxmarebis ga-


wevas121. samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso paqtis me-14 muxli
moiTxovs, rom `garkveuli garemoebebis~ arsebobisas saxelmwifoebma uzrunvelyon qme-
debis garkveuli mizezebi da uflebamosilma sasamarTloebma gansazRvron am qmedebis
mizezebi, Tumca ar aris mocemuli Tu ra garemoebebzea saubari122.

ƒ saproceso Tanasworobis uzrunvelyofaSi, muxli 14 ver ganixileba, rogorc Sedegebis


Tanasworobis an Secdomis ar arsebobis garanti uflebamosili tribunalis mxridan123;

ƒ samarTliani sasamarTlo procesis elementebi samoqalaqo saqmis ganxilvisas moicavs


mxareTa Tanasworobis princips124, dapirispirebul mxareTa procedurebis pativiscemas,

115 J. L. v. avstralia. (491/92).


116 kolanovski poloneTis winaaRmdeg (837/98).
117 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32, par: 18,19
118 Ibid., par:. 3 da 7
119 I bid., par:. 65
120 I bid., par:. 8, 9 da 12.
121 bahamonde ekvatoruli gvineis winaaRmdeg (Bahamonde v. Equatorial Guinea) (468/91); avelaneli perus winaaRmdeg (Avellanal v.
Peru) (202/86); da adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32, par: 10
122 mahuika axali zelandiis winaaRmdeg (547/93).
123 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32, par:. 26; b.d. holandia (273/88).
124 uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32 par. 13.

64 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

wina verdiqtis damZimebis aRkveTasa da daCqarebul proceduras125;

ƒ samoqalaqo saqmeTa sajaro mosmena aRiarebulia adamianis uflebaTa dacvis komitetis


mier. gamonakliss warmoadgens mxolod sajaro interesebis Semcveli sakiTxebi126;

ƒ samoqalaqo saqmeTa ganxilvisas dasaSvebia mopasuxeebs daekisros mtkicebis tvirTi127;

ƒ me-14 muxlis darRvevis magaliTebi moicavs Semdegs: mosarCele mxares ar mieces neba da-
eswros sasamarTlo sxdomas da hqondes SesaZlebloba Sesabamisi informacia miawodos mis
kanonier warmomadgenlebs128. mxareTaTvis sasamarTlo procesis TariRis ar Setyobineba129,
administraciuli sasamarTlos uari mniSvnelovani mtkicebulebebis warmodgenaze130, da
uari erTi mxarisTvis meore mxaris mier wardgenil dokumentaciaze komentaris gakeTeba-
ze131.

muxli 26, saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb: yvela adamiani Tanasworia
kanonis winaSe da yovelgvari diskriminaciis gareSe aqvs kanonis Tanaswori dacvis ufleba.

muxli 5(a) saerTaSoriso konvencia rasobrivi diskriminaciis yvela formis likvidaciis Sesa-
xeb

am konvenciis me-2 muxlSi formulirebul ZiriTad valdebulebaTa Sesabamisad, mxare-sa-


xelmwifoebi valdebulebas kisruloben, akrZalon da aRmofxvran yvela formis rasobrivi
diskriminacia da uzrunvelyon yvela ufleba, ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, an erov-
nuli Tu eTnikuri warmomavlobisa, Tanasworuflebianobaze kanonis winaSe, gansakuTrebiT
Semdegi uflebebiT: sasamarTloebisa da marTlmsajulebis aRmasrulebeli yvela sxva or-
ganoebis winaSe Tanasworobis ufleba;

muxli 15(1) konvencia qalTa yvela formis diskriminaciis aRkveTis Sesaxeb: monawile saxel-
mwifoebi aRiareben kanonis winaSe qalTa Tanasworobas mamakacebTan.

samarTlebrivi dacvis efeqtiani saSualebis ufleba132

potenciuri darRvevebis magaliTebi

eqims ar eZleva Sesabamisi kompensacia mas Semdeg, rac mis reputacias miadga zia-
ni samedicino daudevrobis usafuZvlo da yalbi braldebebis niadagze, romle-
bic gaCnda presaSi;
meddas ar eZleva SesaZlebloba dasaqmebis tribunalis gadawyvetileba gaasaCi-
vros sasamarTloSi.

125 moraeli safrangeTis winaaRmdeg (207/86). ix. aseve fei kolumbiis winaaRmdeg (514/92); adamianis uflebaTa dacvis ko-
miteti. zogadi komentari 32, par:. 27
126 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32, par:. 28 da 29. ix. niderlandebi. (215/1986).
127 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32, para. 9.4
128 volf v. panama (289/88).
129 Tomas v. iamaika (272/88).
130 jansen-gielen v. niderlandebi (846/99). sasamarTlo procesi samuSaos SesrulebisaTvis pirovnebebis fsiqiatriuli
unaris dadgenaze
131 Aaarela da anor v. fineTi (779/97).
132 gaero. adamianis uflebaTa damcvelis deklaracia, muxli 9.

65
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

adamianis uflebaTa standartebi da Sesabamisi ganmartebebi

muxli 2.3. saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb:

am paqtis monawile TiToeuli saxelmwifo kisrulobs valdebulebas:

a) yvela piri, romlis, am paqtiT aRiarebuli uflebani da Tavisuflebani Selaxulia, uzrun-


velyos samarTlebrivi dacvis efeqtiani saSualebiT, im SemTxvevaSic ki, Tu es darRveva
dauSves oficialurma pirebma;

b) uzrunvelyos, rom TiToeuli piris samarTlebrivi dacvis ufleba, vinc ki aseT dacvas
moiTxovs, daadginos kompetenturma sasamarTlom da ganaviTaros sasamarTlo dacvis Sesa-
Zleblobani;

g) uzrunvelyos kompetentur xelisuflebaTa mier maTTvis mocemuli samarTlebrivi da-


cvis saSualebaTa gamoyeneba.

• aSkara kavSiri arsebobs samarTlebrivi dacvis efeqtian saSualebasa da samarTlian sa-


samarTlos da/an samarTalwarmoebis uflebas Soris. zogadad unda moxdes am debulebis
pativiscema, rodesac adgili eqneba me-14 muxlis darRvevas133;

• samarTlebrivi dacvis saSualeba unda iyos xelmisawvdomi da efeqturi. miuxedavad imi-


sa, rom samarTlebrivi dacvis saSualeba zogadad gulisxmobs Sesabamis kompensacias,
zogierT SemTxvevebSi anazRaureba SeiZleba gulisxmobdes restitucias, reabilitacias
da dakmayofilebis zomebis gatarebas, rogoricaa sajarod bodiSis moxda, sajaro memo-
randumi, garantia, rom SemdgomSi igive qmedebis ar ganmeordeba da Sesabamis kanonebsa
da praqtiqaSi cvlilebebis Setana da qmedebebis gatareba, rom adamianis uflebaTa da-
mrRvevni warsdgnen sasamarTlos winaSe134.

• samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqtis 2(3)(a) muxlis Tanaxmad


saxelmwifoebs moeTxovebaT uzrunvelyon kompetentur samarTlebrivi, administraciu-
li an sakanonmdeblo xelisuflebis mier samarTlebrivi dacvis efeqtian saSualebaTa
gamoyeneba135. im SemTxvevebSi Tu samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso pa-
qtis debulebebis darRvevas adgili ar aqvs, mocemul garantias samarTlebrivi Zala da-
ekargeba. saxelmwifo ar aris valdebuli xelmisawvdomi gaxados amgvari procedurebi136.

• ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti muxli 2(1)

• winamdebare paqtis TiToeuli monawile saxelmwifo kisrulobs valdebulebas, damouki-


deblad da saerTaSoriso daxmarebisa da TanamSromlobis gziT, gansakuTrebiT ekonomi-
kur da teqnikur sferoSi, (maTTvis xelmisawvdomi resursebis maqsimaluri gamoyenebiT)
miiRos zomebi am paqtiT aRiarebuli uflebebis progresulad sruli realizaciisaTvis,
yvela saTanado saSualebiT, sakanonmdeblo zomebis miRebis CaTvliT.

133 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 32 par. 58.


134 adamianis uflebaTa dacvis komiteti. zogadi komentari 31 par. 15 da 16.
135 I bid., par. 15.

66 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

• xSir SemTxvevaSi administraciuli samarTlebrivi dacvis efeqtiani saSualebebi adekva-


turia. nebismieri samarTlebrivi dacvis saSualebebi unda iyos xelmisawvdomi, finansu-
rad xelmiswvdomi, drouli da efeqturi. arsebobs garkveuli valdebulebebi, romlebic
Seexeba ara-diskriminacias (da ara mxolod), romlis mimarTac garkveuli formis samar-
Tlebrivi dacvis effeqtiani saSualebis gamoyeneba savaldebuloa137.

` gaeros deklaracia pirTa, jgufebis da sazogadoebrivi uwyebebis uflebebisa da movale-


obebiis Sesaxeb uzrunvelyon da daicvan sayovelTaod aRiarebuli adamianis uflebebi da
ZiriTadi Tavisuflebebi, (adamianis uflebaTa damcvelTa deklaracia) 1998, muxli 9138.

adamianis uflebaTa yvela damcvels, maTi uflebebis darRvevis SemTxvevaSi aqvT samarTle-
brivi dacvis efeqtiani saSualebebis gamoyenebis ufleba. es ufleba gulisxmobs samTavro-
bo organoebisa da oficialuri pirebis qmedebebsa da politikaze ukmayofilebis gamoTqmas.
Tavis mxriv saxelmwifom unda Caataros dauyovnebeli da miukerZoebeli gamoZieba an uzrun-
velyos rom gamoZieba Catardeba yovelTvis, rodesac gonivruli safuZveli iqneba, maszed
rom moxda darRveva mis iurisdiqcias daqvemdebarebul teritoriaze.

piradi da ojaxuri cxovrebis da reputaciis pativiscemis ufleba

potenciuri darRvevebis magaliTebi

saavadmyofos direqtoris telefoni ismineba winaswari kanonieri sanqcirebis


gareSe;
eqimi, romelic dasaqmebulTa usamarTlo gaTavisuflebisaTvis CarTulia sa-
moqalaqo saqmeSi saavadmyofos winaaRmdeg, aRmoaCens, rom misi korespondencia
yoveldRiurad mowmdeba da ikiTxeba misi Tanxmobis gareSe.

adamianis uflebaTa standartebi da Sesabamisi ganmartebebi

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, muxli 17:

1. aravin ar unda ganicados TviTneburi an ukanono Careva Tavis pirad da ojaxur cxovre-
baSi, misi sacxovreblis Seuvalobis an misi korespondenciis saidumloebis TviTneburi an
ukanono xelyofa, an misi Rirsebisa da reputaciis ukanono xelyofa.

2. TiToeul adamians aqvs ufleba, rom kanonma daicvas aseTi Carevisa Tu xelyofisagan.

adamianis uflebaTa komitetis zogadi komentari #16: piradi cxovrebis xelSeuxebloba

ƒ …termini `sacxovrebeli~ (“home~ inglisurad, `manzel~ arabulad, `zhuzhai~ Cinurad, `do-


micile~ frangulad, `жилище~ rusulad da `domicilio~ espanurad) romelic naxsenebia paqtis
me-17 muxlSi, gagebuli unda iyos, rogorc adgili, sadac pirovneba cxovrobs an axor-
cielebs misi yoveldRiur saqmianobas...

136 kazantzis kviprosis winaaRmdeg. (972/01).


137 ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso paqti, zogadi komentari 9. (E/C.12/1998/24,
CES CR). dekemberi 3, 1998
138 gaeros generaluri asambleis rezolucia 53/144. dekemberi 9, 1998

67
Tavi 2: saerTaSoriso gamocdileba adamianis uflebebze janmrTelobis dacvis sferoSi

• iseTi Carevebis SemTxvevaSic ki, romlebic SesabamisobaSia paqtis debulebebTan, Sesabamisi


kanonmdebloba unda iZleodes detalur ganamrtebas, Tu romeli garemoebebis dros aris
dasaSvebi amgvari Careva. gadawyvetileba amgvari sanqcirebuli Carevis gamoyenebaze miRe-
buli unda iyos mxolod kanoniT uflebamosili organos mier calkeuli saqmeebis safu-
Zvelze. me-17 muxli moiTxovs mimoweris mTlianobisa da konfidencialurobis dacvis, ro-
gorc de iure, aseve de faqto uzrunvelyofas. korespondencia mitanili unda iyos daniS-
nul misamarTze Seferxebisa da gaxsnis an misi sxvagvarad wakiTxvis gareSe. akrZaluli unda
iyos rogorc eleqtronuli, aseve satelefono, telegrafiuli da komunikaciis sxva for-
mebis meTvalyureoba, aseve satelefono saubrebis Cawera. pirovnebis saxlis Cxreka unda
Semoifarglebodes saWiro mtkicebulebebis moZiebiT da ar unda hqondes Seuracxmyofeli
xasiaTi. Tu adgili eqneba pirad (sxeulis) Cxrekas, miRebuli unda iyos efeqturi zomebi,
raTa uzrunvelyofil iqnas Cxrekisas pirovnebis Rirsebis dacva. saxelmwifo oficialu-
ri Tanamdebobis pirebis an saxelmwifos moTxovnis safuZvelze moqmedi samedicino perso-
nalis mier ganxorcielebuli pirovnebis Cxreka unda ganxorcieldes igive sqesis pirebis
mier, romel sqessac miekuTvneba Cxrekas daqvemdebarebuli pirovneba.

• sajaro moxeleebisa Tu kerZo pirebis mier piradi informaciis mogroveba da misi kompiu-
terSi, monacemTa bazebSi Tu sxva mowyobilobebSi Senaxva kanoniT unda regulirdebodes.
saxelmwifom unda gaataros efeqturi zomebi, raTa uzrunvelyos, rom adamianis piradi
cxovrebis Sesaxeb informacia ar CauvardebaT xelSi iseT pirebs, romlebic kanoniT ufle-
bamosilni ar arian mis miRebaze, damuSavebasa da gamoyenebaze; aseve uzrunvelyos, rom in-
formacia ar iqneba paqtis debulebebTan Seusabamo miznebisTvis gamoyenebuli.

• imisaTvis, rom yvela adamianma efeqturad daicvas misi piradi cxovreba, mas unda hqon-
des ufleba icodes inaxeba Tu ara da ra piradi monacemebi inaxeba avtomatur monacemTa
arqivSi da ra mizniT. yvela pirovnebas unda SeeZlos daadginos Tu romeli sajaro moxe-
leebi Tu kerZo pirebi akontroleben an SeuZliaT akontrolon mis Sesaxeb informacia.
Tu arqivi Seicavs araswor pirad monacemebs an Segrovebul Tu damuSavebul iqna kano-
niT gaTvaliswinebuli normebis darRveviT, yvela pirs unda hqondes ufleba moiTxovos
koreqtireba an informaciis waSla;

• muxli 17 uzrunvelyofs piradi Rirsebisa da reputaciis dacvas da saxelmwifoebi valde-


bulni arian am mizniT uzrunvelyon Sesabamisi sakanonmdeblo garantiebi. kanoniT gaTva-
liswinebuli normebi saSualebas unda aZlevdes yvela pirovnebas efeqturad daicvas Tavi
ukanono Setevebisagan da isargeblos efeqturi samarTlebrivi dacviT. xelmomwerma qvey-
nebma maT angariSebSi unda aCvenon Tu ramdenad icavs kanoni adamianis Rirsebasa Tu reputa-
cias da Tu rogor xdeba Sesabamisi dacvis miRweva maTi samarTlebrivi sistemis saSualebiT.

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, muxli 19 (3) gamoxatvis Ta-
visuflebis SezRdva sxvaTa uflebebisa da Rirsebis dasacavad

am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli uflebebiT sargebloba gansakuTrebul movaleo-


bas da pasuxismgeblobas akisrebs mxareebs. maSasadame, igi SeiZleba dakavSirebuli iyos zo-
gierT SezRudvasTan, romlebic unda iyos kanoni dadgenili da aucilebeli:

a) sxva pirTa uflebebisa da reputaciis pativiscemisaTvis;


b) saxelmwifo usafrTxoebis sazogadoebrivi wesrigis, mosaxleobis janmrTelobisa Tu
zneobis dasacavad.

68 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 2.4

gamoxatvis da informaciis Tavisufleba139


potenciuri darRvevebis magaliTebi

sajaro moxeleebi winaaRmdegobas uweven TanamSromlebisTvis informaciis


miwodebas maT saavadmyofoSi radiaciis maRali donis arsebobis Sesaxeb.

adamianis uflebaTa standartebi da Sesabamisi ganmartebebi

saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikuri uflebebis Sesaxeb, muxli 19 (2) informaciis


ufleba

TiToeul adamians ufleba aqvs Tavisuflad gamoTqvas sakuTari azri; es ufleba Seicavs
Tavisuflebas, rom saxelmwifo sazRvrebis miuxedavad eZios, miiRos da gaavrcelos yovel-
gvari informacia zepirad, werilobiT Tu presisa da gamoxatvis mxatvruli formebis saSu-
alebiT an sxva saSualebiT sakuTari arCevaniT.

muxli 5(d)(viii) Sexedulebebisa da gamoxatvis Tavisuflebis ufleba;

am konvenciis me-2 muxlSi formulirebul ZiriTad valdebulebaTa Sesabamisad, mxare-sa-


xelmwifoebi valdebulebas kisruloben, akrZalon da aRmofxvran yvela formis rasobrivi
diskriminacia da uzrunvelyon yvela ufleba, ganurCevlad rasisa, kanis ferisa, an erov-
nuli Tu eTnikuri warmomavlobisa, Tanasworuflebianobaze kanonis winaSe, gansakuTrebiT
Semdegi uflebebiT: Sexedulebebisa da gamoxatvis Tavisuflebis ufleba

gaeros deklaracia pirTa, jgufebis da sazogadoebrivi uwyebebis uflebebisa da movaleobe-


biis Sesaxeb uzrunvelyon da daicvan sayovelTaod aRiarebuli adamianis uflebebi da ZiriTa-
di Tavisuflebebi, (adamianis uflebaTa damcvelTa deklaracia) 1998140

muxli 6: individualurad an sxvebTan erTad yvelas aqvs ufleba:

(a) icodes, moiZios, miiRos da Seinaxos informacia adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa


Sesaxeb, maT Soris informacia Tu rogor aisaxeba es uflebebi da Tavisuflebebi qveynis ka-
nonmdeblobaSi, samarTlebriv Tu administraciul sistemebSi;

(b) gamoaqveynos, miiRos an gaavrcelos informacia da codna adamianis uflebaTa da funda-


mentalur TavisuflebaTa Sesaxeb, rogorc es mocemulia adamianis uflebebis dacvisa da
sxva saerTaSoriso instrumentebSi;

(g) iswavlos, ganixilos, Camoayalibos da iqonios Sexedulebebi yvela adamianis uflebaTa


da fundamentalur TavisuflebaTa dacvaze rogorc kanonSi aseve praqtikaSi da am da sxva
Sesabamisi saSualebebiT miapyros sazogadoebis yuradReba am sakiTxebisaken.

139 laptseviCi belorusiis winaaRmdeg (780/97).


140 gaeros generaluri asambleis rezolucia 53/144; 9 dekemberi 1998

69
3.1 Sesavali

3.2 ZiriTadi wyaroebi

3.3 pacientis uflebebi

Tavisuflebis da usafrTxoebis ufleba

piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba

informaciis miRebis ufleba

fizikuri xelSeuxeblobis ufleba

sicocxlis ufleba

ufleba janmrTelobis umaRles xelmisawvdom standartebze

wamebis da sastiki, araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis akrZalva

sajaro politikaSi monawileobis ufleba

diskriminaciis akrZalva da Tanasworobis ufleba

3.4 janmrTelobis dacvis momsaxurebis mimwodebelTa uflebebi

normalur samuSao pirobebSi muSaobis ufleba

gaerTianebis Tavisufleba

samarTalwarmoebis ufleba da Sesabamisi uflebebi

70 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


3
pacientze zrunvisas
adamianis uflebebis dacvis
evropuli gamocdileba

3.1 Sesavali
es Tavi ganixilavs ZiriTad standartebs, romlebic gamoiyeneba adamianis uflebaTa da-
sacavad jandacvis sistemaSi evropul kontinentze (evropis sabWos wevr-saxelmwifoebis
geografiul arealSi) da ikvlevs, Tu rogor axdenen am standartebis interpretacias sa-
erTaSoriso organizaciebi, gansakuTrebiT adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo da
socialuri uflebebis evropuli komiteti. TiToeuli Tavis qveseqcia ganixilavs Sesabamis
standartebs, romlebic ukavSirdeba calkeul uflebas (mag. Tavisuflebisa da usafrTxo-
ebis ufleba) da mohyavs uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi. winamdebare TavSi
Sesuli standartebi moicavs rogorc samarTlebrivad savaldebulo Zalis mqone xelSekru-
lebebs, rogorebicaa adamianis uflebaTa da ZiriTad TavisuflebaTa dacvis evropuli kon-
vencia da evropis socialuri qartia, agreTve evropis sabWosa da samoqalaqo sazogadoebis
mier SemuSavebul standartebs, maT Soris gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone dokuments
pacientis uflebaTa evropuli qartias.

71
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

3.2 ZiriTadi wyaroebi

evropis sabWo

` biologiasa da medicinaSi adamianis uflebebis dacvis Sesaxeb konvencia: konvencia ada-


mianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb (1997)1 asaxavs pacientis uflebaTa calkeul
principebs, romlebic efuZneba winapirobas, rom arsebobs `adamianis, rogorc individis
pativiscemis da misi adamianuri Rirsebis dacvis aucilebloba.~ konvencia iuridiulad
savaldebuloa wevri saxelmwifoebisTvis.

ZiriTadi debulebebi moicavs Semdegs:

• saTanado da xelmisawvdomi janmrTelobis dacva (mux.3);


• Tanxmobis uflebis dacva (Tavi II, mux. 5-9);
• piradi cxovrebis da informaciis miRebis ufleba (Tavi III, mux. 10).

` adamianis uflebaTa evropuli konvencia2 (ECHR)


adaminis uflebaTa evropuli konvencia aris mTavari instrumenti uflebaTa dasacavad,
romelic ratificirebulia evropis sabWos yvela wevr-saxelmwifos mier. misi aRsruleba
xdeba adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos mier, romlis iuridiulad savaldebu-
lo Zalis mqone gadawyvetilebebi xSirad moicavs fulad kompensacias dazaralebulis-
Tvis.

Sesabamisi muxlebi moicavs:

• mux. 2 (sicოcxlis ufleba);


• mux. 3 (wamebis, araadamianuri da Rirsebis Semlaxavi mopyrobis akrZalva);
• mux. 5 (Tavisuflebisa da xelSeuxeblobis ufleba);
• mux. 6 (samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba);
• mux. 8 (piradi cxovrebis pativiscemis ufleba);
• mux: 13 (efeqturi samarTlebrivi dacvis ufleba);
• mux. 14 (diskriminaciis akrZalva);

` wamebis da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis an dasjis aRkveTis evropuli konven-


cia
muxli 1: afuZnebs wamebisa da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis an dasjis aRkve-
Tis evropul komitets, romelic vizitebis saSualebiT monitorings uwevs Tavisufle-
bis aRkveTis adgilebSi arsebuli pirobebisa da mopyrobis Sesabamisobas konvenciasTan.

` evropuli socialuri qartia 1961 w. da 1996 w.


evropuli socialuri qartia aris wamyvani regionuli ekonomikuri da socialuri ufle-
bebis dacvis instrumenti da masze zedamxedvelobas axdens socialuri uflebebis evro-
puli komiteti, perioduli saxelmwifo angariSebis ganxilviTa da koleqtiuri saCi-

1 teqsti ixileT http://conventions.coe.int/Treaty/EN/Treaties/Html/164.htm.


2 teqsti ixileT http://www.hri.org/docs/ECHR50.html

72 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.2

vrebiT. qartia Tavdapirvelad SemuSavda 1961 wels da Zireulad gadaisinja 1996 wels,
Tumca, zogierT saxelmwofos ar mouxdenia qartiis bolo variantis ratificireba da
aqvT ufleba airCion maTTvis misaRebi muxlebi.

Tu mxedvelobaSi miviRebT bevri debulebis zogad xasiaTs, agreTve socialuri ufle-


bebis evropuli komitetis progresul/liberalur midgomas, pacientis uflebaTa dacva
SeiZleba rigi debulebebis WrilSi im SemTxvevaSic ki, rodesac saxelmwifos ar uRiare-
bia specialuri janmrTelobis dacvis garantiebi.

Sesabamisi muxlebi moicavs:

• mux. 11 (janmrTelobis dacvis ufleba);


• mux. 13 (socialuri da samedicino daxmarebis miRebis ufleba);
• mux. 14 (socialuri dacvis samsaxuriT sargeblobis ufleba);
• mux.15 (SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa damoukideblobis, socialuri in-
tegraciisa da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis ufleba);
• mux. 16 (ojaxis socialuri, samarTlebrivi da ekonomikuri dacvis ufleba);
• mux. 17 (bavSvebis da axalgazrdebis socialuri, samarTlebrivi da ekonomikuri da-
cvis ufleba);
• mux. 19 (migranti muSebis da maTi ojaxis dacva da daxmareba);
• mux. 23 (xandazmulTa socialuri dacvis ufleba).

socialuri uflebebis evropulma komitetma ganacxada, rom janmrTelobis dacvasTan


dakavSirebuli uflebebi ganuyoflad ukavSirdeba maT Sesabamis garantiebs adamianis
uflebaTa evropul konvenciaSi, radgan ,,adamianis Rirseba aris fundamenturi Rirebu-
leba da evropuli adamanis uflebaTa pozitiuri samarTlis arsi. janmrTelobis dacva
ki adamianis Rirsebis pativiscemis winapirobaa.~3

CarCo konvencia erovnul umciresobaTa dacvis Sesaxeb 19954

es iuridiulad savaldebulo Zalis mqone xelSekruleba uzrunvelyofs yvela eTnikuri da


sxva saxis umciresobaTa Tanaswor mopyrobas.

Sesabamisi debulebebi moicavs:


• mux. 4(2) (saTanado zomebis miReba erovnul umciresobaTa ekonomikuri, socialuri,
politikuri da kulturuli cxovrebis yvela sferoSi sruli da efeqturi Tanaswo-
robis xelis Sesawyobad, maTi specifiuri mdgomareobis gaTvaliswinebiT).

` ministrTa komitetis rekomendacia #R (2000) 5 wevr saxelmwifoebs: struqturebis Camoya-


libeba moqalaqeebis da pacientebis monawileobisTvis maT janmrTelobasTan dakavSire-
bul gadawyvetilebaTa miRebis procesSi. 5

miuxedavad maTi arasavaldebulo xasiaTisa, rekomendaciebs aqvT Zlieri politikuri da


moraluri mniSvneloba. rekomendaciebi xazs usvams yvela adamianis efeqturi monawile-

3 adamianis uflebaTa saerTaSoriso federacia safrangeTis winaaRmdeg (FIDH - Fédération Internationale des Droits de l’Homme) v
France (14/2003) § 31
4 teqsti ixileT http://conventions.coe.int/treaty/en/Treaties/Html/157.htm
5 https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?id=1062769&BackColorInternet=9999CC&BackColorIntranet

73
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

obis saWiroebas, gansakuTrebiT ki mravalferovan da multikulturul sazogadoebebSi,


sadac xSirad xdeba eTnikuri umciresobebis marginalizeba.

evrokavSiri

` evrokavSiris fundamentur uflebaTa qartia6, romelsac xeli moewera safrangeTis qa-


laq nicaSi 2000 wlis 7 noembers, evrokavSiris istoriis manZilze pirvelad, erT te-
qstSi moicavs evrokavSiris moqalaqeTa da mis teritoriaze mcxovreb pirTa mTel rig
samoqalaqo, politikur, ekonomikur da socialur uflebebs. igi Sevida evropis 2004
wlis 18 ivnisis konstituciis proeqtis meore nawilSi. evrokavSiris konstituciis pro-
eqtis uaryofis Semdeg moxda qartiis adaptireba da gamocxadda 2007 wlis 12 dekembers
strasburgSi lisabonis xelSekrulebis xelmoweris win, romelic qartias aniWebs iuri-
diulad savaldebulo Zalas.

qartiis sruli moqmedeba evrokavSiris wevri saxelmwifoebisTvis kvlav gaurkvevelia,


Tumca, evrokavSiris arawevri saxelmwifoebisTvisac igi aris mniSvnelovani saxelmZR-
vanelo dokumenti, gansakuTrebiT ki im qveynebisTvis, romlebic kavSirSi Sesvlis pro-
cesSi arian.

mTavari debuleba:
• mux. 35 (janmrTelobis dacvis ufleba, rogorc ,,prevenciuli janmrTelobis dacvis
xelmisawvdomobis ufleba da samedicino mkurnalobiT sargeblobis ufleba erov-
nuli kanonmdeblobisa da praqtikis Sesabamisad~. muxli azustebs, rom evrokavSirma
,,adamianis janmrTelobis dacvis maRali xarisxi~ unda uzrunvelyos~)

sxva Sesabamisi debulebebi moicavs:

• mux. 1 (adamianis Rirsebis xelSeuxebloba);


• mux. 2 (sicocxlis ufleba);
• mux. 3 (adaminis fizikuri xelSeuxeblobis ufleba);
• mux. 6 (usafrTxoebis ufleba);
• mux. 8 (piradi monacemebis dacvis ufleba);
• mux. 21 (diskriminaciis akrZalva);
• mux. 24 (bavSvis uflebebi);
• mux. 25 (xandazmulTa uflebebi);
• mux. 34 (socialuri dacvisa da socialuri daxmarebis ufleba);
• mux. 37 (dacul garemoSi cxovrebis ufleba);
• mux. 38 (momxmareblis uflebaTa dacva)

` evrokavSiris mier SeTavazebuli direqtiva pacientis uflebebis Sesaxeb janmrTelobis


saerTaSoriso dacvaSi7

did xniani dayovnebis Semdeg, direqtivis es proeqti, wevr-saxelmwifoebs Soris janmr-


Telobis dacvis mxriv TanamSromlobis gaumjobesebis winadadebasTan erTad, evropu-

6 teqsti ixileT http://www.europarl.europa.eu/charter/default_en.htm


7 ec.europa.eu/health/ph_overview/co_operation/health care/cross-border_health care_en.htm

74 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.2

li kavSiris komisiam 2008 wlis 2 ivliss miiRo. misi mizania moaxdinos samarTlebrivi
ganmarteba am sakiTxis Sesaxeb da Tavidan aicilos potenciuri sasamarTlo procesebi,
radganac evrokavSiris xelSekruleba uflebas aZlevs kerZo pirebs isargeblon janmr-
Telobis dacviT sxva wevr-saxelmwifoebSi (es principi damtkicda evropuli marTlmsa-
julebis sasamarTlos ramdenime gadawyvetilebiT).

xelSekrulebis ZiriTadi debulebebi moicavs Semdegs:

• pacientebs aqvT ufleba, mkurnalobisTvis mimarTon sxva wevr-saxelmwifos gadaxdis ima-


ve pirobebSi, rac maT eqnebodaT sakuTar qveyanaSi. direqtiva ganmartavs, Tu rogor
unda moxdes am uflebebis realizacia, maT Soris miuTiTebs im SezRudvebis Sesaxeb,
romlebic wevr-saxelmwifoebma SeiZleba daaweson sakuTari sazRvrebis gareT janmrTe-
lobis dacvasTan da Sesabamis materialur anazRaurebasTan dakavSirebiT.

• wevri saxelmwifoebi pasuxs ageben maT teritoriaze janmrTelobis dacvaze. pacientebs


unda hqondeT imis garantia, rom sxva wevr-saxelmwifoSi miRebuli mkurnalobis xarisxi
da usafrTxoeba regularulad mowmdeba da efuZneba jansaR samedicino praqtikas.

pres-relizSi komisiam ganacxada, rom direqtiva `uzrunvelyofs myar safuZvels imis-


Tvis, rom moxdes evropuli TanamSromlobis uzarmazari potencialis stimulireba da
gaumjobesdes evrokavSiris jandacvis sistemis efeqturoba da qmediToba.~

sazogadoebrivi janmrTelobis evropulma aliansma (EPHA) direqtivis proeqtis ramde-


nime sakiTxze gamoTqva ukmayofileba, maT Soris pacientis uflebebTan dakavSirebiT.
komisia SiSobs, rom direqtivam SeiZleba finansebis dazogvis saSualeba misces mxolod
garkveul mcire jgufs, romelTac ukve aqvT sakmarisi saxsrebi `jandacvis turizmis-
Tvis~ da ver uzrunvelyos jandacvis xelmisawvdomoba yvela adamianisTvis.

arasaxelSekrulebo instrumentebi

` pacientis uflebaTa evropuli qartia8


,,Cven, evropis moqalaqeebi, ar davuSvebT, rom uflebebi ganmtkicdes Teoriulad, ma-
gram dairRves praqtikaSi arasakmarisi finansebis gamo. finansuri SezRudva, raoden
gamarTlebulic ar unda iyos igi, ver moaxdens pacientis uflebaTa uaryofis, an am
mxriv daTmobebze wasvlis legitimacias. Cven ver SevurigdebiT imas, rom es uflebebi
daawesos kanonebma, magram Semdeg ar moxdes maTi dacva, Caidos saarCevno programebSi,
magram daviwyebas mieces axali xelisuflebis mosvlis Semdeg.~9

2002 wels evropuli samoqalaqo, samomxmareblo da pacientTa organizaciebis qselis _


aqtiuri moqalaqeobis qseli _ mier SemuSavebuli es qartia aris pacientis uflebaTa
yovlismomcveli gancxadeba. es gancxadeba iyo nawili evropaSi pacientTa moZraobis,
raTa maT eTamaSaT ufro aqtiuri roli jandacvis servisebis formirebasa da uzrunve-
lyofaSi. agreTve iyo mcdeloba, rom regionaluri dokumentebi janmrTelobis dacvis
Sesaxeb gamoxatuliyo specifikuri debulebebis saxiT.10

8 teqsti ixileT http://www.activecitizenship.net/health/european_charter.pdf.


9 preambula
10 mniSvnelovania aRiniSnos, rom farmacevtuli kompania Merck & Co. agreTve afinansebda moZraobas.

75
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

qartia gansazRvravs 14 riskis qveS arsebul uflebas: prevenciuli RonisZiebebis gata-


rebis ufleba, xelmisawvdomoba, informaciis miRebis ufleba, pacientis Tanxmoba, Tavi-
sufali arCevani, piradi cxovrebis xelSeuxebloba, konfidencialoba, pacientis drois
pativiscema, xarisxis standartebis dacva, usafrTxoeba, ganaTleba, tanjvis da tkivilis
acileba, personaluri mkurnaloba, saCivrebis Setana da kompensacia.

miuxedavad imisa, rom qartia iuridiulad savaldebulo ar aris, pacientis uflebaTa


damcveli jgufebis Zlieri qseli evropis masStabiT warmatebiT lobirebda xelisufle-
basTan, raTa ecno da mieRo qartiaSi CamTvlili uflebebi.
qartia agreTve gamoiyeneba, rogorc saxelmZRvanelo evropaSi jandacvis sistemis moni-
toringisa da SefasebisTvis.

` jandacvis msoflio organizaciis deklaracia evropaSi pacientTa uflebebis xelSewyobis


Sesaxeb: evropuli konsultaciebi pacientis uflebaTa Sesaxeb, amsterdami11

`Tavisi kompetenciiTa da regulirebis sferoTi, es dokumenti miznad isaxavs gamoxatos


adamianTa miswrafeba ara mxolod janmrTelobis dacvis gaumjobesebis kuTxiT, aramed
maTi, rogorc pacientebis, uflebaTa ufro meti pativiscemiT. amisaTvis, dokumenti
mxedvelobaSi iRebs ara mxolod jandacvis dawesebulebaTa TvalTaxedvas, aramed pa-
cientebisasac. es gulisxmobs uflebaTa da movaleobaTa erTmaneTis Semavsebel xasiaTs:
pacientebs aqvT sakuTar Tavze mzrunvelobis valdebuleba da valdebuleba jandacvis
dawesebulebis mimarT. jandacvis momwodeblebic, Tavis mxriv, sargebloben imave ufle-
bebiT, riTac yvela adamiani. teqstis Tanaxmad, pacientis uflebaTa xelSewyoba ubiZgebs
pirebs, ufro meti pasuxismgeblobiT moekidon TavianT valdebulebebs, rodesac iReben
an gascemen samedicino servisebs. es xels Seuwyobs pacientebsa da samedicino dawesebu-
lebebs Soris urTierTpativiscemasa da mxardaWeras.~

deklaracia SeimuSava jandacvis msoflio organizaciis evropis regionalurma ofisma


1994 wels. igi ar aris iuridiulad savaldebulo dokumenti, magram imis gaTvaliswine-
biT, rom jandacvis msoflio organizaciis mier aris SemuSavebuli, deklaracia warmo-
adgens mniSvnelovan saxelmZRvanelo dokuments.

deklaraciis ideologiuri safuZvelia adamianis uflebaTa saerTaSoriso bili, adamia-


nis uflebaTa evropuli konvencia da evropuli socialuri qartia. amitom, deklaracia
gansakuTrebul yuradRebas uTmobs informaciis miRebis uflebas, informirebul Tanx-
mobas, konfidencialurobas, piradi cxovrebis uflebas, mzrunvelobisa da mkurnalobis
miRebis uflebebs.

` 1996 wlis jandacvis msoflio organizaciis liublianas qartia 12


es qartia aregulirebs mTel rig fundamentur principebs, raTa uzrunvelyos, rom
,,jandacvis sistema, upirveles yovlisa, mimarTul iqnas adamianebis janmrTelobisa
da sicocxlis xarisxis gaumjobesebisken.~13 konkretulad, iZleva rekomendacias, rom

11 teqsti ixileT www.who.int/genomics/public/eu_declaration1994.pdf


12 teqsti ixileT: http://www.bmj.com/cgi/content/full/312/7047/1664
13 paragrafi 2

76 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

janmrTelobis dacvis sistema iyos adamianis saWiroebebze mimarTuli da mouwodebs pa-


cientebs, TavianTi wvlili Seitanon pozitiuri cvlilebebis danergvaSi (paragrafi 5.3)

3.3 pacientis uflebebi


iseve rogorc wina TavSi, romelic saerTaSoriso gamocdilebas exeba, winamdebere Tavic
pacientis cxra ZiriTad uflebas exeba. esenia: pirovnebis Tavisuflebisa da usafrTxoebis
ufleba; piradi cxovrebis xelSeuxebloba; informaciis miRebis ufleba; fizikuri xelSeu-
xeblobis ufleba; sicocxlis ufleba; ufleba janmrTelobis umaRles xelmisawvdom stan-
dartze; wamebis da sastiki, araadamianuri da damamcirebeli mopyrobis akrZalva; sajaro
politikaSi monawileobis ufleba; diskriminaciis akrZalva da Tanasworobis ufleba.

adamianis uflebaTa evropul konvenciaSi pacientis janmrTelobis uflebis damcavi specia-


luri normis ararseboba, xels ar uSlis adamianis uflebaTa evropul sasamarTlos pacien-
tis uflebaTa saqmeebis ganxilvis dros. fsiqikuri aSlilobis gamo Tavisufleba SezRudu-
li pirebis uflebaTa dasacavad adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo iyenebs konven-
ciis me-5 muxls, romliTac garantirebulia Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba. me-3
muxli krZalavs dakavebulebis wamebas da sastik, araadamianur da damamcirebel mopyrobas,
maT Soris fsiqikuri aSlilobis niadagze dakavebul pirTa mimarT. me-8 muxli, romelic
piradi cxovrebas icavs, sasamarTlom warmatebiT gamoiyena piradi samedicino monacemebis
gamoaSkaravebis SemTxvevebSi.

am magaliTebis miuxedavad, unda aRiniSnos, rom sasamarTlo Tavs aridebs arapirdapir cnos
janmrTelobis pozitiuri ufleba, Tumca, es uflebis darRveva aris sicicxlis uflebis xe-
lyofis winapiroba. am uflebisTvis Tavis arideba sasamarTlos mier gamowveulia evropuli
sasamarTlos zogadi tendenciiT, ar miiRos gadawyvetilebebi, romlebic moaxdenen mniSvne-
lovan ekonomikur an/da socialur zegavlenas politikasa da resursebze.

socialuri uflebebis evropulma komitetma ganmarta evropis socialuri qartiis me-11


muxli (janmrTelobis dacvis ufleba) Tanmdevi garantiebiT, rogoricaa me-13 muxli (socia-
luri da samedicino daxmarebis ufleba).

Tumca, radgan evropuli socialuri qartiis gamoyeneba ar SeuZliaT kerZo pirebs, komite-
tis analizi eyrdnoba saxelmwifoTa moxsenebebs an koleqtiur saCivrebs, da amitom, aris
zogadi xasiaTis (mag. jandacvis sistema yvelasTvis xelmisawvdomi unda iyos kvalificiuri
samedicino personaliT da unda arsebobdes saTanado pirobebi). dResdReobiT, koleqtiuri
saCivrebis meqanizmiT, komitetma ganixila mxolod erTi, janmrTelobis dacvis uflebasTan
dakavSirebuli saqme _ Raribi ukanono imigrantebisTvis samedicino daxmarebaze uaris Tqma.
ase rom, precedentuli samarTali am mimarTulebiT ganviTarebis procesSia.

kidev erTi mniSvnelovani standarti, romelic am TavSi ganixileba, aris pacientis ufle-
baTa evropuli qartia, romelic moicavs saTanado specialur garantiebs, Tumca, ar arse-
bobs am standartebis ganxorcielebaze sameTvalyureo organo. amitom, maTi ganxorciele-
ba ar SeuZliaT uSualod dazaralebulebs sakuTar uflebaTa dasacavad. miuxedavad amisa,
maTze miTiTeba SeiZleba savaldebulo Zalis mqone xelSekrulebebis gamoyenebis dros,
rogoricaa magaliTad adamianis uflebaTa evropuli konvencia. socialuri uflebebis
evropuli komitetis analizis gamoyeneba SeiZleba adamianis uflebaTa evropuli kon-

77
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

venciis debulebebis ukeTesi ganmartebisTvis. arasavaldebulo dokumentebze dayrdnoba


(rogoricaa pacientTa uflebebis evropuli qartia), am dokuments aniWebs met Zalasa da
avtoritets da xels uwyobs misi debulebebisTvis saerTaSoriso CveulebiTi samarTlis
normebis statusis miniWebas.

Tavisuflebisa da usafrTxoebis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

piris TviTneburi dakaveba fsiqikuri avadmyofobis safuZvelze eqimis diagno-


zis gareSe;
instituciebSi pacientebs ar acnobeben sakuTar uflebebs, rom mimarTon sasa-
marTlos;
narkotikebis momxmarebeli qali, mSobiarobis Semdeg dakavebulia samSobiaroSi
da ar aZleven bavSvze mzrunvelobis uflebas.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa evropuli konvencia, mux. 5(1) (e):

yvelas aqvs Tavisuflebis da piradi xelSeuxeblobis ufleba. aravis SeiZleba aRekve-


Tos Tavisufleba, garda Semdegi SemTxvevebisa da kanoniT gansazRvruli proceduris
Sesabamisad: ... pirTa kanonierad dapatimreba infeqciur daavadebaTa gavrcelebis Tavi-
dan asacileblad, an suliT avadmyofebis, alkoholikebis, narkomanebis an mawanwalebis
kanonieri dakaveba.

• adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo ar ganmartavs ,,suliT avadmyofobis~


cnebas, radgan misi mniSvneloba ganviTarebis procesSia.14 Tumca: dadgenilia, rom
unda arsebobdes obieqturi samedicino Cveneba, rom piri gansazRvrul dros avlens
suliT avadmyofobas (sagangebo mdgomareobebis garda).15 aqedan gamomdinare, proku-
roris brZanebiT eqimis diagnozis gareSe piris dakaveba arRvevs me-5(1)(e) muxls,
maSinac ki, roca dakavebis mizania eqimisgan diagnozis miReba.16

• adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daawesa proceduruli garantiebi me-


5(1)(e) muxlis gamoyenebasTan dakavSirebiT: piris izolireba SesaZlebelia mxolod
saTanado samarTlebrivi proceduris gamoyenebiT da ar SeiZleba iyos TviTneburi.
,,suliT avadmyofobasTan~ dakavSirebiT sasamarTlom ganmarta, rom adamians unda
hqondes damtkicebuli fsiqikuri aSliloba da unda saWiroebdes izolirebas mkur-
nalobis mizniT.17

14 ixileT litva poloneTis winaaRmdeg (2001) 33, evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 53alkoholizmis ganmarTe-
bisaTvis, muxli 5(1)(e).
15 Herci germaniis winaaRmdeg (No. 44672/98, 12/06/03) da rakeviCi ruseTis winaaRmdeg (No 58973/00, 28/10/03).
16 varbanovi bulgareTis winaaRmdeg (No 31365/96, 5/10/00)
17 vinterverpi niderlandebis winaaRmdeg, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo (ser. A) (1979). ixileT aseve HL v UK
(No 45508/99, 5/10/04)

78 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

• unda xdebodes nebismieri moqmedebis perioduli Semowmeba, rac unda moicavdes sa-
marTliani ganxilvis ZiriTad elementebs.18 im SemTxvevebSi, rodesac ar xdeba am ga-
rantiebis dacva, sasamarTlo saxelmwifos akisrebs zianis anazRaurebis valdebule-
bas adamianis Tavisuflebis darRvevisTvis me-5(1)(e) muxlidan gamomdinare.

• me-5 (1)(e) muxlis mixedviT dakaveba SeiZleba gamarTlebuli iyos, rogorc individu-
aluri ise sajaro interesebis dacvis safuZvelze. dakavebis kanonierebis gansazR-
vrisTvis mniSvneloba eniWeba agreTve imas, dakaveba moxda saavadmyofoSi, klinikaSi
Tu sxva saTanado instituciaSi. Tumca, faqti, rom dakaveba moxda Sesabamis institu-
ciaSi, ar aris garantia imisa, rom pacients saTanadod epyrobian da uzrunvelyofen
normaluri pirobebiT. me-5(1)(e) muxlis darRveva dafiqsirda, rodesac daakaves aiv
infeqciis matarebeli piri mas Semdeg, rac man gadasca virusi sxva pirovnebas seqsu-
aluri kontaqtis Sedegad.19

piradi cxovrebis xelSeuxeblobis ufleba

uflebis potenciuri darRvevis magaliTebi

eqimi sajarod aaSkaravebs pacientis narkotikebis moxmarebis istorias pacien-


tis Tanxmobis gareSe;
mTavroba moiTxovs konkretul SemTxvevebSi SidsiT daavadebulTa statusis in-
formaciis gamJRavnebas;
jandacvis muSakebi moiTxoven axalgazrdebisgan, moipovon mSoblebis Tanxmoba
sqesobrivad gadamdebi daavadebebis mkurnalobasTan dakavSirebuli momsaxure-
bis gawevaze;
dawesebulebaSi ganTavsebul pirebs ar aaqvT piradi nivTebis Sesanaxad gamoyo-
fili adgili.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa evropuli konvencia

mux. 8(1): yvelas aqvs ufleba pativi scen mis pirad da ojaxur cxovrebas, sacxovrebels
da mimoweras.

adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom: `piradi informaciis dacva, maT
Soris samedicino informaciis, aris fundamenturi mniSvnelobis piradi da ojaxuri cxo-
vrebis uflebis dasacavd. samedicino monacemebis konfidencialoba aris wevr-saxelmwi-
foebis samarTlebrivi sistemebis mniSvnelovani principi.. umniSvnelovanesia ara mxolod
piradi cxovrebis pativiscema, aramed pacientis ndobis SenarCuneba samedicino profesiis
da, zogadad, jandacvis servisebis mimarT.~20

18 X gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (X v. United Kingdom), 46, adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo (ser. A) (1981)
19 enhorni SvedeTis winaaRmdeg 25.01 2005, no. 56529/00 (meore seqcia).
20 m.s. SvedeTis winaaRmdeg (27/08/1997/ da z. fineTis winaaRmdeg (1998) 25 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 371

79
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

amgvari dacvis meqanizmis arseboba aucilebelia. sxvagvarad pirebi, romelTac samedicino


daxmareba sWirdebaT, ar gascemdnen piradi da intimuri xasiaTis iseT informacias, ro-
melic saWiroa maTi saTanado mkurnalobisTvis. agreTve, aris SemTxvevebi, roca piri ar
mimarTavs samedicino dawesebulebebs da safrTxes uqmnis sakuTar Tavs, xolo gadamdebi
daavadebebis SemTxvevaSi sazogadoebis janmrTelobasac.21

adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom janmrTelobasTan dakavSirebuli


monacemebis gamJRavnebam `SeiZleba uaryofiTi zegavlena moaxdinos adamianis pirad da oja-
xur cxovrebaze, aseve mis socialur da samuSao garemoze, radgan aman SeiZleba gamoiwvios
pacientSi sircxvilis grZnoba da sazogadoebisgan gandevna~22

adamianis sxeuli aris piradi cxovrebis yvelaze intimuri aspeqti23. amgavarad, piradi cxo-
vrebis xelSeuxeblobasa da fizikur xelSeuxeblobis uflebas Soris arsebobs aSkara kavSi-
ri.

` adamianis uflebebisa da biomedicinis evropuli konvencia

mux. 10(1): yvelas aqvs piradi cxovrebis pativiscemis ufleba mis janmrTelobasTan daka-
vSirebuli informaciis miRebis TvalsazrisiT.

` evropis sabWos rekomendacia (COE REC(2004)10)

mux. 13: yovelgvari informacia, romelic pirovnebis fsiqikur problemebs ukavSirdeba,


unda iyos konfidencialuri. aseTi informaciis Segroveba, damuSaveba da gadacema unda
moxdes mxolod profesiuli saidumloebis da piradi monacemebis Segrovebis wesebis
safZvelze.

pacientis uflebaTa evropuli qartia

` mux. 6: yvela adamians aqvs piradi informaciis saidumloebis ufleba. maT Soris informa-
ciis, romelic ukavSirdeba mis janmrTelobas, potenciur diagnozs an nebismier samedi-
cino proceduras, agreTve diagnostikur Semowmebas, specialistTan vizits da, zoga-
dad, samedicino da qirurgiul mkurnalobas.

` evropaSi pacientis uflebaTa xelSewyobis deklaracia:

mux. 4(1) da (8): yovelgvari informacia pacientis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb


unda iyos konfidencialuri, pacientis gardacvalebis Semdegac ki janmrTelobis da-
cvis dawesebulebebSi moTavsebul pacientebs aqvT ufleba, hqondeT piradi sivrce.

` evropuli konvencia `personaluri monacemebis avtomaturi gziT damuSavebisas fizikuri


pirebis dacvis Sesaxeb~ awesebs damatebiT garantiebs adamianis personaluri monacemebis
avtomaturi damuSavebisas piradi cxovrebis pativiscemis uflebis dacvisaTvis:

21 z. fineTis winaaRmdeg (1998) 25 EHRR 371, par: 95


22 Ibid.
23 YF TurqeTis winaaRmdeg (YF v Turkey) (# 24209/94, 22/07/03) § 33 _ iZulebiTi ginekologiuri Semowmeba policiaSi dakave-
bis dros ramac gamoiwvia adamianis uflebaTa evropuli konvenvenciis me-8 muxlis darRveva

80 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

muxli 5. monacemTa xarisxi: personaluri monacemebi, romlebic eqvemdebareba avtoma-


tizirebul damuSavebas: miRebuli da damuSavebuli unda iyos pirdapiri da kanonieri
gziT; Senaxuli unda iqnas zustad gansazRvruli kanonieri miznebisaTvis da ar unda
iyos gamoyenebuli maTTan SeuTavsebeli gziT; unda iyos adekvaturi da ar unda aRe-
matebodes im miznebs, romlebisTvisac isini inaxeba; unda iyos zusti da saWiroebisamebr
ganaxlebadi; daculi unda iyos im formiT, romelic iZleva monacemTa subieqtis identi-
fikaciis saSualebas mxolod im droSi, rac saWiroa im miznebisaTvis, risTvisac inaxeba
es monacemebi.

muxli 6. monacemTa specialuri kategoriebi: personaluri monacemebi, romlebic Seexeba


rasobriv warmomavlobas, politikur, religiur an sxva mrwamss, iseve rogorc janmr-
Telobis mdgomareobasa Tu seqsualur cxovrebasTan dakavSirebul personalur mona-
cemebs, ar eqvemdebareba avtomatizirebul damuSavebas garda im SemTxvevisa, roca ad-
gilobrivi kanonmdebloba uzrunvelyofs maTi dacvis Sesabamis garantiebs. igive exeba
sisxlis samarTlebriv pasuxismgeblobasTan dakavSirebul monacemebsac.

muxli 7. monacemTa dacva: avtomatizirebul failebSi Senaxuli monacemebis dacvis


mizniT, miRebul unda iqnas usafrTxoebis Sesabamisi zomebi maTi SemTxveviTi Tu arasan-
qcirebuli darRvevis, SemTxveviTi dakargvis, aseve maTTan arasanqcirebuli SeRwevis,
Secvlis an gavrcelebis winaaRmdeg.

muxli 8. damatebiTi garantiebi monacemTa subieqtebisaTvis: nebismier pirs unda SeeZlos:


a) monacemTa avtomatizirebuli failis arsebobis faqtis dadgena, romelic Seicavs in-
formacias failis, misi ZiriTadi miznebis, aseve mocemuli failis administratoris
pirovnebis, mudmivi sacxovrebeli adgilis an ZiriTadi samuSao adgilis Sesaxeb; b)
saWiroebis SemTxvevaSi, garkveuli periodulobiTa da gadaWarbebuli dagvianebisa Tu
danaxarjebis gareSe, monacemTa avtomatizirebul failSi masTan dakavSirebuli person-
aluri monacemebis arsebobis faqtis dadastureba, aseT monacemTa miwodeba misaRebi
formiT; g) saWiroebis SemTxvevaSi, SeeZlos moiTxovos am monacemTa gasworeba an waSla
Tu maTi damuSaveba moxda qveyanaSi moqmedi kanonmdeblobis darRvevis gziT, da romelic
eTanadeba aRniSnuli konvenciis me-5 da me-6 muxlebSi gadmocmul ZiriTad principebs;
d) Tavisi uflebebis realizaciis mizniT, miiRos zomebi sakuTar ganacxadze pasuxis
miuReblobis SemTxvevaSi, romelic avtomatizirebul failSi personaluri monacemebis
arsebobis faqtis dadasturebas Seexeba, Tu monacemTa miwodeba, Secvla an waSla ganx-
orcielda mocemuli muxlis „b“ da „g“ punqtebis moTxovnaTa darRveviT.

81
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

informaciis miRebis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

mTavroba krZalavs publikaciebs narkotikebis gamoyenebasa da zianis Semcire-


baze, radgan acxadebs, rom amgvari informacia arakanonier saqmianobas uwyobs
xels;
axalgazrdebs ganzrax ar awvdian informacias sqesobrivi gziT gadamdebi daava-
debebis da prezervativis gamoyenebis Sesaxeb;
boSa qalebs ar aqvT sakmarisi informacia seqsualuri da reproduqciuli janmr-
Telobis Sesaxeb.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa konvencia, muxli 8(1) _ yvelas aqvs ufleba pativi scen mis pirad da
ojaxur cxovrebas, mis sacxovrebelsa da mimoweras.

adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daadgina, rom saxelmwifos akisria pozitiuri


valdebuleba, miawodos informacia maT, visi ojaxis da piradi cxovrebis uflebas, kon-
venciis me-8 muxlis Sesabamisad, SeiZleba safrTxe Seeqmnas garemos dabinZurebis gamo24.
sasamarTlom agreTve aRniSna, rom nebismeir sarCels jandacvasTan dakavSirebiT informa-
ciis miRebis uflebaze warmatebis meti Sansi eqneba, Tu ganixileba me-8 da ara me-10 muxlis
WrilSi.

` adamianis uflebaTa konvencia, muxli 10(1) _yvelas aqvs ufleba gamoxatvis Tavisuflebi-
sa. es ufleba moicavs piris Tavisuflebas, hqondes Sexedulebebi, miiRos an gaavrcelos
informacia Tu mosazrebebi sajaro xelisuflebis Caurevlad da saxelmwifo sazRvrebis
miuxedavad. es muxli xels ar uSlis saxelmwifoebs, ganaxorcielon radiomauwyeblobis,
satelevizio an kinematografiul sawarmoTa licenzireba.

adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom viwrod ganmarta konvenciis me-10 muxli da


aRniSna, rom igi krZalavs xelisuflebis mier pirovnebis SezRudvas miiRos informacia,
romlis gavrcelebac sxvebs surT da ar gulisxmobs saxelmwifos pozitiuri valdebuleba
sakuTari iniciativiT Seagrovos da gaavrcelos informacia.25

` pacientis uflebaTa qartia, muxli 3: yvela pirs aqvs ufleba, miiRos yvela saxis infor-
macia misi janmrTelobis mdgomareobis, jandacvis servisebis da maTi gamoyenebis Sesa-
xeb da yvela saxis informacia, xelmisawvdomi samecniero da teqnologiuri novaciebis
meSveobiT.
` evropis sabWos ministrTa komitetis rekomendacia (2000)5 wevri saxelmwifoebisTvis ins-
tituciebis ganviTarebis Sesaxeb moqalaqis da pacientTa monawileobisaTvis im gadawyve-
tilebaTa miRebaSi, romlebic maT janmrTelobaze axdens zegavlenas.

24 ix. mak jinli da egani didi britaneTis winaaRmdeg(27 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 1)
25 guerra italiis winaaRmdeg (26 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 357)

82 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

informacia

9 informacia jandacvisa da gadawyvetilebaTa miRebis procesis meqanizmebis Sesaxeb far-


Tod unda gavrceldes moqalaqeTa monawileobis xelSesawyobad. informacia unda iyos
advilad xelmisawvdomi, drouli, advilad gasagebi da saTanado;

9 mTavrobebma unda gaaumjobeson da gaaZlieron komunikacia, xolo sainformacio stra-


tegia unda iyos samizne jgufebze gaTvlili;

9 regularuli sainformacio kampaniebi da sxva meTodebi (rogoricaa informaciis miwo-


deba satelefono cxeli xazebiT) unda iqnes gamoyenebuli pacientis uflebebis Sesaxeb
sazogadoebis informirebulobis asamaRleblad. adekvaturi miTiTebis sistema unda
SemuSavdes im pacientebisTvis, romelTac surT damatebiTi infomaciis miReba TavianTi
uflebebisa da aRsrulebis meqanizmebis Sesaxeb.

` adamianis uflebaTa da biomedicinis Sesaxeb evropuli konvencia

mux. 10 (2): yvelas aqvs ufleba, gaecnos misi janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb Segro-
vebul informacias.

` evropaSi pacientTa uflebebis xelSewyobis deklaracia

mux. 2 (2) da (6): pacientebs aqvT ufleba, hqondeT sruli informacia sakuTari janmrTe-
lobis statusis Sesaxeb arsebuli samedicino faqtebis CaTvliT, SemoTavazebuli same-
dicino procedurebis Sesaxeb TiToeuli proceduris riskisa da sargeblis CaTvliT,
alternatiuli procedurebis Sesaxeb, maT Soris mkurnalobis ar CatarebiT gamowveuli
efeqtebis Sesaxeb; diagnozis, prognozis da mkurnalobaSi miRweuli progresis Sesaxeb.
ufro metic, `pacientebs aqvT ufleba airCion, Tu vis unda miewodos informacia maTi
janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb~.

fizikuri xelSeuxeblobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

boSa qalis sterilizacia xSirad xdeba misi nebis sawinaaRmdegod;


eqimi aiZulebs narkotikebis momxmarebel fexmZime qals, gaikeTos aborti;
instituciebSi myof pacientebs mkurnaloben maTgan nebarTvis miRebis gareSe,
radgan miaCniaT, rom aseT pacientebs ar aqvT unari, Tavad miiRon gadawyvetile-
ba mkurnalobis Sesaxeb;
fsiqiatriuli saavadmyofoebis pacientebs rTaven samedicino kvlevaSi maTi
Tanxmobis gareSe;
pacientebs utardebaT eleqtro-konvulsiuri Terapia (ECT), maT ki eubnebian,
rom es aris `Zilis Terapia~.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

83
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

` adamianis uflebaTa da biomedicinis evropuli konvencia

mux. 5: janmrTelobis sferoSi intervencia SesaZlebelia mxolod da mxolod piris Tavi-


sufali, informirebuli Tanxmobis Semdeg.

` evropis sabWos gzamkvlevi fsiqikuri aSlilobis mqone adamianebis uflebebisa da Rirsebis


pativiscemis Sesaxeb

mux. 18, rekomendacia # (2004) 10: aranebayoflobiTi mkurnaloba dasaSvebia mxolod im


SemTxvevaSi, Tu:L a) pirs aqvs fsiqikuri aSliloba, romelic `warmoadgens mniSvnelovan
risks da seriozul safrTxes misi da sxva adamianebis janmrTelobisaTvis;~ b) naklebi
Carevis saSualebebi ar arsebobs saTando mkurnalobisTvis; g) `moxda pasuxismgebeli
piris Sexedulebis gaTvaliswineba.~

pacientis uflebaTa evropuli qartia

mux. 4 da 5: pacients aqvs ufleba uari Tqvas mkurnalobasa da samedicino Carevaze, Secva-
los gadawyvetileba mkurnalobis procesSi, uari Tqvas mis gagrZelebaze, Tavisuflad
airCios mkurnalobis sxva procedurebi da dawesebulebebi adekvaturi informaciis sa-
fuZvelze.

` deklaracia evropaSi pacientis uflebaTa xelSewyobis Sesaxeb

mux. 3(1) da (2): nebismieri samedicino Carevis safuZvelia pacientis informaciuli Tanx-
moba. pacients ufleba aqvs mkurnalobis nebismier etapze uari Tqvas samedicino momsa-
xurebis gawevaze.

` evrokavSiris uflebaTa qartia


mux. 3: 1. yvelas aqvs fizikuri da fsiqikuri xelSeuxeblobis ufleba. 2. medicinisa da
biologiis dargSi, daculi unda iyos Semdegi uflebebi: a) piris nebayoflobiTi da
informirebuli Tanxmoba kanonis Sesabamisad; b) eugenuri praqtikis akrZalva, gansaku-
TrebiT iseTis, romlebic miznad isaxavs adamianebis seleqcias; g) adamianis sxeulis da
sxeulis nawilebis finansuri gamorCenisTvis gamoyeneba; d) adamianebis reproduqciuli
klonirebis akrZalva.

` adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo:

fizikuri xelSeuxeblobis/erTianobis uflebas ar cnobs adamianis uflebaTa evropuli


konvencia, magram interpretaciiT igi aris adamianis usafrTxoebis damcveli muxlis
nawili (mux. 5). agreTve, wamebis, sastiki, arahumanuri da madegradirebeli mopyrobis
akrZalvis (mux. 3), piradi cxovrebis uflebis (mux. 8) da uflebis janmrTelobis umaR-
les miRwevad standartebze (evropuli socialuri qartia, mux.11) nawili.

ƒ adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom adamianis uflebaTa evropuli konven-


ciis me-8 muxlTan mimarTebiT aRniSna, rom adamianis sxeuli warmoadgens piradi
cxovrebis yvelaze intimur aspeqts26 da ganmarta, rom fizikuri da fsiqikuri xel-

26 if TurqeTis winaaRmdeg (No 24209/94, 22/07/03) par: 33

84 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

Seuxeblobis uflebis darRveva aRiniSna, maSin, rodesac dedis Tanxmobis gareSe mis
vaJiSvils gaukeTes morfini (dimorphine), ris Semdegac pacientis pirad CanawerebSi,
misi dedis informirebis gareSe, Caido brZaneba pacients ar Cautardes reanimacia
(DNR).27

ƒ inglisis sasamarTloebma ganixiles, arRvevs Tu ara evropuli konvenciis me-8 da


me-3 muxlebs qmedunariani pacientisTvis savaldebulo mkurnalobis Catareba (maSi-
nac ki, rodesac mkurnaloba xdeba kanonis moTxovnebis Sesabamisad). gansaxilveli
faqtorebia is Sedegebi, romlebic gamoiwvia mkurnalobis ar Catarebam, mkurnalobis
SesaZlebeli ukuCvenebebi da Tu iyo sxva, uflebebis ufro nakleb xelmyofi, arCe-
vani.28

` wamebis, arahumanuri da damamcirebeli mopyrobis an sasjelis prevenciis evropulma ko-


mitetma ganacxada, rom yvela kompetentur pacients unda mieces mkurnalobaze da sxva
samedicino Carevaze uaris Tqmis saSualeba. am fundamenturi pronciidan yovelgvari
gadaxveva unda efuZnebodes kanons da gamoiyenebodes mxolod mkacrad gansazRvrul
gamonaklis SemTxvevebSi.

sicocxlis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

aravin iZaxebs saswrafo samedicino daxmarebas piris mier gadaWarbebuli doziT


narkotikuli saSualebis moxmarebis dros, radgan eSiniaT dapatimrebis (Sede-
gad pirovneba gardaicvala);
narkotikebis momxmareblebi kvdebian saavadmyofos Caketil palataSi;
mTavroba awesebs gaumarTlebel samarTlebriv SezRudvebs sicocxlis Semanar-
Cunebel aiv-prevenciis da mkurnalobis saSualebebze;
zamTris periodSi izrdeba sikvdilianobis maCvenebeli daxurul institucie-
bSi Senobis cudi pirobebis, arasaTanado sanitariis, gaTbobis da arasaTanado
mzrunvelobis gamo;
TviTmkvlelobis aSkara zRvarze myofi fsiqiatriuli saavdmyofos pacientis sa-
Tanado meTvalyureoba ar xdeba (Sedegad, igi Tavs iklavs).

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa evropuli konvencia

mux. 2(1): TiToeuli adamianis sicocxlis ufleba daculia kanoniT. aravis SeiZleba waer-
Tvas sicocxle ganzrax, garda kanoniT gaTvaliswinebuli danaSaulisTvis, piris msjavr-
debis Semdgom sasamarTlos ganaCenis aRsrulebisas.

27 if TurqeTis winaaRmdeg (No 24209/94, 22/07/03) par 33


28 R on the application of PS and others [2003] EWHC 2335 (Admin)

85
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

ƒ vinaidan adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo Tavs ikavebs daawesos sanqciebi,


romlebic qveynebis ekonomikur gadawyvetilebebze imoqmedebs, me-2 muxlis darRve-
vis cnoba mxolod gamonaklis SemTxvevebSi xdeba.29

`ar SeiZleba imis uaryofa, rom xelisuflebis moqmedeba da umoqmedoba janmr-


Telobis dacvis politikis sferoSi, calkeul SemTxvevebSi, warmoSobs pozitiur
valdebulebas me-2 muxlTan dakavSirebiT. Tumca, xelSekrulebaze xelis momwerma
saxelmwofoebma miiRes saTanado zomebi, raTa mieRwiaT maRali standartebisTvis
da moemzadebinaT profesionalebi. jandacvis profesionalTa mosamzadeblad da pa-
cientis sicocxlis dasacavad, jandacvis profesionalis araswori gadawyvetileba
an profesionalTa araefeqturi koordinacia gansazRvruli pacientis mkurnalobis
dros, ar aris sakmarisi safuZveli, rom saxelmwifos daekisros pasuxismgebloba me-2
muxliT garantirebuli sicocxlis uflebis darRvevisTvis.~30

Tumca:

adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daadgina, rom meore muxlis gamoyenebis


pirobebi SeiZleba dadges, roca `dasturdeba, rom xelisuflebam piris sicocxle
safrTxis qveS daayena mkurnalobaze uaris TqmiT, romliTac danarCen mosaxleobas
SeuZlia isargeblos.~31

ƒ adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daadgina, rom sicocxlis uflebam SeiZ-


leba warmoSos dakavebul pirTa dacvis valdebuleba, gansakuTrebiT roca dakavebu-
lis mier TviT-dazianebis riski arsebobs. sasamarTlo ganixilavs, icodnen, an evale-
bodaT Tu ara scodnodaT xelisuflebis warmomadgenlebs, rom piri iyo `TviTmkv-
lelobis realuri riskis qveS da, Tu asea, miiRes Tu ara yvela SesaZlebeli zoma
riskis Tavidan asacileblad.~32

ƒ samedicino CareviT gamowveul sikvdilTan mimarTebiT, saxelmwifoebs me-2 muxli


uwesebT valdebulebas, SeimuSaon regulaciebi sajaro da kerZo saavadmyofoebis-
Tvis: 1) miiRon zomebi pacientis uflebaTa dasacavad da 2) uzrunvelyon, rom si-
kvdilis mizezis gansazRvra SeiZleba `efeqturi da damoukidebeli sasamarTlo sis-
temiT,~ raTa yvela damnaSavem agos pasuxi. samedicino daudevrobis dros mxolod
samoqalaqo warmoeba SeiZleba sakmarisi iyos, magram mxolod im SemTxvevaSi, rodesac
am gziT SesaZlebelia pasuxismgeblobis gansazRvrac da zianis saTanado anazRaure-
bac.33

ƒ dResdReobiT ar arsebobs myari pozicia evTanaziis Sesaxeb, garda evropuli sasa-


marTlos ganmartebisa, rom sicocxlis ufleba Tavis TavSi ar gulisxmobs sikvdilis
uflebasac.34

29 niteki poloneTis winaaRmdeg (Nitecki v Poland) (# 65653/01 (21/03/02)


30 oveli didi britaneTis winaaRmdeg (No 45305/99) (4/05/00)par: 1
31 kviprosi TurqeTis winaaRmdeg (2002) 35 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 731 par 219
32 kenani didi britaneTis winaaRmdeg [2001] 33 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 913
33 kalveli da siglio italiis winaaRmdeg (No 32967/96) (71/1/02) par 51
34 preti didi britaneTis winaaRmdeg (2002) 35 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR) 1

86 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

ƒ sasamarTlom Riad datova me-2 muxlis gamoyenebis SesaZlebloba iseT SemTxvevebSi,


sadac terminaluri mdgomareobis avadmyofis samSobloSi dabrunebam SeiZleba Sea-
moklos misi sicocxlis xangrZlivoba. agreTve, roca es qmedeba SeiZleba dakvalifi-
cirdes, rogorc sastiki da araadamianuri mopyroba samSobloSi pacientis arasaTa-
nado samedicino dawesebulebaSi moxvedris SesaZleblobis gamo.35

ufleba janmrTelobis umaRles xelmisawvdom standartebze

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

saxelmwifo ver dgams progresul nabijebs, raTa gaxados xelmisawvdomi anti-


retroviruli wamlebi dedidan bavSvze aiv-infeqciis gadacemis Tavidan asaci-
leblad;
eqimebi da samedicino momsaxurebis centrebi geografiulad xelmiuwvdomelia
zogierT soflebSi;
saxelmwofo ver amzadebs samedicino personals paliatiuri mzrunvelobis sfe-
roSi;
bavSvebi socialuri mzrunvelobis saxlSi ejaWvebian sawolebs cudi kvebis gamo;
zogierT fsiqiatriul saavadmyofoSi bavSvebi moTavsebuli arian palataSi mo-
zrdilebTan erTad;
fsiqikuri daavadebis mqone qalebs ar sTavazoben reproduqciuli janmrTelo-
bis servisebs.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` evropis socialuri qartia, mux. 11: janmrTelobis dacvis ufleba

janmrTelobis dacvis uflebis efeqturi realizaciisTvis monawile saxelmwifoebi


valdebulebas iReben, uSualod an sxvadasxva sajaro Tu kerZo organizaciasTan Tana-
mSromlobiT, miiRon Sesabamisi zomebi, raTa: (1) ramdenadac SesaZlebelia aRmofxvran
janmrTelobis darRvevis gamomwvevi mizezebi; (2) uzrunvelyon sakonsultacio da sagan-
manaTleblo obieqtebis arseboba janmrTelobis xelSewyobis da masTan dakavSirebuli
individualuri pasuxismgeblobis wasaxaliseblad; (3) Tavidan aicilon, ramdenadac SesaZ-
lebelia, epidemiuri, endemuri da sxva daavadebebi, aseve ubeduri SemTxvevebi.

ƒ evropis socialuri uflebebis komitetma ganacxada, rom mux. 11 moicavs fizikur da


fsiqikur keTildReobas jandacvis msoflio organizaciis (W) konstituciis gansazR-
vrebis Tanaxmad.36

ƒ saxelmwifoebma unda uzrunvelyon mosaxleobis janmrTelobis saukeTeso SesaZlebeli


mdgomareoba arsebuli codnis Sesabamisad. aseve, jandacvis sistemebma Sesabamisi rea-

35 d. didi britaneTis winaaRmdeg (1997) 24 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR)


36 gadawyvetileba XVII-2 da gadawyvetileba 2005

87
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

gireba unda moaxdinon Tvidan acilebad riskebze. mag. iseT riskebze, romalTa gakon-
troleba adamianis moqmedebiT SeiZleba.37

ƒ jandacvis sistema yvelasTvis xelmisawvdomi unda iyos. xelmisawvdomoba unda efuZne-


bodes gamWvirvale kriteriumebs, romelTa SeTanxmebac xdeba erovnul doneze, klini-
kuri mdgomareobis an sicocxlis xarisxis gauaresebis riskis mxedvelobaSi miRebiT;38
ƒ unda arsebobdes Sesabamisi personali da saTanado pirobebi (saavadmyofos palatebSi
unda iyos naklebi simWidrove da unda Semcirdes rigebi), raTa aRmoifxvras xelmisa-
wvdomobis potenciuri barieri bevri adamianisTvis;39
ƒ sakonsultacio da saganmanaTleblo dawesebulebebTan dakavSirebiT, ESCR-m gansazRvra
ori ZiriTadi valdebuleba: 1) individualuri pasuxismgeblobis Segnebis ganviTareba
cnobierebis amaRlebis kampaniebis meSveobiT da 2) ufaso da regularuli skriningis
uzrunvelyofa gansakuTrebiT seriozuli avadmyofebisTvis;40

` pacientis uflebaTa evropuli qartia, mux. 8-10: exeba `xarisxobrivi standartebis dacvis~
uflebas, `usafrTxoebas~ da `novaciebs.~

` jandacvis msoflio organizaciis deklaracia evropaSi pacientis uflebaTa xelSewyobis


Sesaxeb, mux. 5 (3): pacientebs aqvT xaisxiani mzrunvelobis miRebis ufleba, rac unda aRi-
niSnos maRali teqnikuri standartebis dacviT da adamianuri damokidebulebiT pacient-
sa da eqims Soris.

` evrokavSiris qartia fundamenturi uflebebis Sesaxeb, mux. 36: yvelas aqvs ufleba miiRos
prevenciuli jandacva da isargeblos erovnuli samarTliTa da praqtikiT garantire-
buli sargebliT. adamianis janmrTelobis dacvis maRali done garantirebuli unda iyos
kavSiris politikis da aqtovobebis dasaxvisa da ganxorcielebis dros.

ƒ pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT, 35-e muxliT garantirebuli janmr-


Telobis ufleba aRiqmeba, rogorc individualuri, aseve socialuri sikeTe da miznad
isaxavs daawesos saxelmZRvanelo standarti erovnuli mTavrobebisTvis, rogoricaa _
ar dajerde `minimalur garantirebul standartebs~.

` adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom aRniSna, rom saxelmwifoebs aqvT pasuxis-


mgebloba izrunon dakavebulTa janmrTelobis mdgomareobaze, xolo ar mkurnalobam
SeiZleba gamoiwvios me-3 muxlis darRveva.41

37 gadawyvetileba XV-2, dania, gv:126-129


38 gadawyvetileba XV-2, gaerTianebuli samefo, gv: 559
39 gadawyvetileba XV-2, dania,gv:128
40 ixileT http://www.coe.int/t/e/human_rights/esc/7_resources/Digest_en.pdf , gv: 93
41 hurtado Sveicariis winaaRmdeg (seria a N 280-a, 28/01/94); ilhani TurqeTis winaaRmdeg (2002) 34 EHRR 36

88 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

wamebis da sastiki, araadamianuri da Rirsebis Semlaxavi mopyobis


da sasjelis akrZalva
uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqimi uars ambobs tkivilis Sesamsubuqeblad pacientisTvis opioidebis gamowe-


raze, radgan saxelmwfos mxridan eSinia devnis;
kiboTi daavadebul patimars uars eubnebian mkurnalobaze;
dakavebul narkotikebis momxmarebels uars eubnebian fsiqiatriul daxmarebaze;
instituciebSi moTavsebul pirebs ar aqvT adgili piradi nivTebis Sesanaxad;
instituciebSi moTavsebul pacientebs ar aqvT ufleba ataron sakuTari tansac-
meli. tansacmeli saerTo moxmarebisaa;
daxurul instituciebSi myof qal pacientebs moeTxovebaT erTad miiRon Sxapi
mamrobiTi sqesis personalis meTvalyureobis qveS.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

adamianis uflebaTa evropuli konvencia, mux. 3: aravin SeiZleba daeqvemdebaros wamebas,


araadamianur an Rirsebis Semlaxvel mopyrobas an dasjas.
ƒ adamianis uflebaTa evropulma komisiam aRniSna, rom ar gamoricxavs, mkurnalobis
ar Catareba pirisTvis, romelsac aqvs seriozuli daavadeba, SeiZleba CaiTvalos
konvenciis me-3 muxlis darRvevad.42
ƒ samedicino saqmeebi, romlebic adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom konven-
ciis me-3 muxlis WrilSi ganixila, ZiriTadad ukavSirdeba sisxlis samarTlis saqme-
ebs an fsiqikur janmrTelobas. orive formiT Tavisufleba SezRuduli pirebisTvis
adekvaturi mkurnalobis ar Catareba SeiZleba ganxiluli iyos me-3 muxlis darRve-
vad, romelic ZiriTadad Seesabameba araadamianur an Rirsebis Semlaxav mopyrobas
vidre wamebas.
ƒ me-3 muxli yvela SemTxvevaSi ar warmoSobs valdebulebas, gaaTavisuflos piri jan-
mrTelobis mdgomareobis gamo. Tumca, Tavisufleba aRkveTil pirebTan mimarTebaSi,
konvenciis me-3 muxli saxelmwifos avaldebulebs, rom uzrunvelyos yvela dakave-
buli piri sasjels ixdides iseT pirobebSi, sadac pativs cemen adamianis Rirsebas,
xolo sasjeli aRsrulebis meTodi ar unda iwvevdes piris tanjvas da wamebas.43
ƒ patimarTa janmrTelobisa da keTildReobisaTvis aucieleblia saTanado samedici-
no daxmareba.44 im SemTxvevaSi, Tu amgvari daxmarebis argaweva iwvevs janmrTelobis
gauaresebas an xels uwyobs dazaralebulis mZime da xangrZliv tkivils, darRveva
SeiZleba dakvalificirdes me-3 muxliT gaTvaliswinebul araadamianur mopyrobad.45
im SemTxvevaSic, rodesac aseTi Sedegi ar dgeba, samedicino daxmarebis ar arsebo-
biT gamowveuli stresi SeiZleba ganixilos, rogorc Rirsebis Semlaxavi mopyroba.46
magaliTad, patimrisTvis mkurnalobis ar Catarebam, romelsac hqonda sxvadasxva
daavadeba, maT Soris cixeSi yofnis periodSi SeZenili tuberkuliozi, miayena mas

42 tanko fineTis winaaRmdeg Tanko v. Finland (23634/94)


43 mouiseli safrangeTis winaaRmdeg (38 evropis adamianis uflebaTa angariSi (EHRR))
44 kudla poloneTis winaaRmdeg (Kudla v. Poland) (30210/96)
45 mak glinCi gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Mc Glinchey v. UK) (37 EHRR 821)
46 sarbani moldoveTis winaaRmdeg (Sarban v. Moldova) (3456/05)

89
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

mniSvnelovani fsiqikuri tanjva, Sesabamisad Seilaxa aRniSnuli patimris Rirseba.47


ƒ im SemTxvevaSi, Tu patimars esaWiroeba adekvaturi samedicino daxmareba, romlis
aRmoCenac SeuZlebelia cixis pirobebSi, patimari SeiZleba gaTavisufldes sazoga-
doebrivi interesis gaTvaliswinebiT misTvis Sesabamisi SezRudvebis dawesebiT.48
ƒ Tu dakavebul pirs ukve hqonda daavadebaTa garkveuli simptomebi, Znelia imis gan-
sazRvra, Tu ramdenad iyo aRniSnuli simtomebi dakavebis pirobebiT gamowveuli.
Tumca aRniSnuli ar aris ganmsazRvreli imis Sesafaseblad, Tu ramdenad Sesru-
la saxelmwifom me-3 muxliT gaTvaliswinebuli valdebulebebi. aqedan gamodinare,
mtkiceba imisa, rom Sedegi gamowveulia patmrobis pirobebiT ar aris mniSvnelovani
faqtori.49
ƒ me-3 muxlis darRvevaTa magaliTebi moicavs: simsivniT daavadebuli piris dakavebis
periodis gagrZeleba, rodesac igi ganicdis gansakuTrebiT mZime tanjvas;50 fsiqi-
kuri problemebis mqone piris, romelic aris TviTmkvlelobis riskis qveS, mkurna-
loba mniSvnelovani xarvezebiT;51 cixeSi heroinze damokidebuli piris gardacvaleba
sistematurad arasaTanado mkurnalobis gamo.52
ƒ ukrainis winaaRmdeg saqmeSi adamianis uflebaTa evropulma sasamarTlom daadgina
konvenciis me-3 muxlis darRveva ori mizezis gamo: winaswari dakavebis sakanSi ar iyo
patimrobis saTanado pirobebi (gadatvirTuloba, ZilisTvis pirobebis ararseboba
da arasakmarisi bunebrivi sinaTle da haeri); ganmcaxdebels, romelsac hqonda aiv-
infeqcia da tuberkuliozi, ar Cautarda drouli da saTanado mkurnaloba.53
ƒ Tu patimrobaSi myof pirs aqvs ramdenime daavadeba, am SemTxvevaSi romelime daa-
vadebasTan asocirebuli riski da masTan dakavSirebuli SiSi SeiZleba gaizardos.
aseT pirobebSi kvalificiuri da drouli samedicino daxmarebis ar arsebobas, rasac
Tan axlavs saxelwifos mxridan uari, pirs Cautardes damoukidebeli samedicino
Semowmeba, fizikur tanjvasTan erTad iwvevs patimarSi daucvelobis SegrZnebas da
utoldeba Rirsebis Semlaxav mopyrobas.54
ƒ zogadad, savaldebulo samedicino Careva, rac piris janmrTelobis interesebSi Se-
dis, ar arRvevs konvenciis me-3 muxls.55 magram, Carevis aucilebloba unda iyos da-
sabuTebuli, gonviruli da unda iyos warmodgenili Sesabamisi proceduruli garan-
tiebi, radgan gadaWarbebulma qmedebam SeiZleba gamoiwvio me-3 muxlis darRveva.56
ƒ patimrobis pirobebiT da arasaTanado mkurnalobiT damdgarma Sedegma SeiZleba ga-
mowvios me-3 muxlis darRveva.57
ƒ faqti, rom eqimma moinaxula patimari da daudgina mkurnalobis garkveuli forma, ar
gulisxmobs avtomaturad, rom samedicino daxmareba iyo adekvaturi.58

47 humatovi azerbaijanis winaaRmdeg (Hummatov v. Azerbaijan) (9852/03) da (13413/04)


48 vadleri poloneTis winaaRmdeg (Wadler v. Poland) (44115/98). ix. aseve: musie safrangeTis winaaRmdeg (Mousiel v. France_ (38
EHRR 34)
49 qineni gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Keenan v. UK) (33 EHRR 48)
50 musie safrangeTis winaaRmdeg (Mouisel v. France) (38 EHRR 34)
51 qineni gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Keenan v. UK) (33 EHRR 34)
52 mak glinCi gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Mc Glinchey and Ors v. UK) (37 EHRR 821)
53 iakovenko ukrainis winaaRmdeg (Yakovenko v. Ukraine) (15825/06)
54 xudobini ruseTis winaaRmdeg (Khudobin v. Russia) (59696/00)
55 ialo germaniis winaaRmdeg (Jalloh v. Germany) (44 EHRR 667)
56 ialo germaniis winaaRmdeg Jalloh v. Germany (44 EHRR 667)
57 popovi ruseTis winaaRmdeg (Popov v. Russia) (26853/04); lindi ruseTis winaaRmdeg (Lind v. Russia) (25664/05); kalaSnikovi
ruseTis winaaRmdeg (Kalashnikov v. Russia) (47095/99) da (adamianis uflebaTa evropuli konvencia 2002-VI)
58 humatovi azerbaijanis winaaRmdeg (Hummatov v. Azerbaijan )(9852/03) da (13413/04); malenko ukrainis winaaRmdeg (Malenko v.
Ukraine) (18660/03)

90 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

ƒ saxelmwifom unda uzrunvelyos patimris janmrTelobis mdgomareobasa da Catare-


bul mkurnalobasTan dakavSirebuli detaluri samedicino Canawerebis arseboba59,
aseve diagnozis da mkurnalobis adekvaturoba.60 Canawerebi unda moicavdes Semdegi
saxis informacias: ra saxis mkurnaloba daeniSna pacients da rogor ganxorcielda
igi, vin, rogor da rodis uwevda mkurnalobas zedamxedvelobas da a.S. amgvari in-
formaciis ar arsebobis SemTxvevaSi, sasamarTlom SeiZleba Sesabamisi daskvna gamo-
itanos.61 samedicino CanawerebTan dakavSirebuli xarvezebi SeiZleba CaiTvalos me-3
muxlis darRvevad.62
ƒ winaswari Tanxmobis gareSe Catarebuli samedicino eqsperimenti SeiZleba CaiTvalos
araadamianur mopyrobad.63 konvenciis SemuSavebis procesSi savaldebulo sterili-
zacia iTvleboda darRvevad.
ƒ samedicino daudevroba, romelic ar iwvevs tanjvas, stress, tkivils, adamianis
uflebaTa evropuli sasamarTlos ganmartebiT, ar CaiTvleba konvenciis me-3 muxlis
darRvevad.

` evropuli konvencia wamebis da araadamianuri an Rirsebis Semlaxavi mopyrobis an dasjis


winaaRmdeg. konvenciis monitoringis meqanizmi _ wamebis prevenciis komiteti (CPT) monito-
rings uwevs adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me-3 muxlTan Sesabamisobas Tavi-
suflebis aRkveTis adgilebSi regularuli vizitebis meSveobiT. misi mandati moicavs:
cixeebs, arasrulwlovanTa dakavebis adgilebs, fsiqiatriul saavadmyofoebs, policiis
da saimigracio dakavebis adgilebs. wamebis prevenciis komitets SemuSavebuli aqvs ci-
xeebSi adamianis uflebebze dafuZnebuli politikis implementaciis da monitoringis
meqanizmis Sesaxeb detaluri standartebi. wamebis prevenciis komiteti xazgasmiT aRniS-
navs, rom cixeebSi arsebuli gadatvirTuloba, aseve bunebrivi ganaTebisa da Jangbadis
ar arseboba, gavlenas axdens patimarTa janmrTelobaze.

` pacientis uflebaTa evropuli qartia, mux. 11: yvela pirs aqvs ufleba Tavidan aicilos
tkivili da tanjva, ramdenadac es SesaZlebelia, avadmyofobis TiToeul etapze. jan-
dacvis momsaxurebis gamwevebma unda miiRon yvela zoma, rac saWiroa am miznis misaRwe-
vad, magaliTad paliatiuri mzrunvelobis miwodeba da mkurnalobis xelmisawvdomobis
gamartiveba.

` deklaracia evropaSi pacientis uflebaTa xelSewyobis Sesaxeb, mux. 5(10) da (11): pacientebs
ufleba aqvT Seimsubuqon tanjva arsebuli codnis Sesabamisad. maTi uflebaa termina-
lur stadiaze isargebon paliatiuri mzrunvelobis servisebiT.

` evropis socialuri uflebebi komitetma, ganacxada, rom saavadmyofebis, maT Soris


fsiqiatriuli saavadmyofoebis pirobebi unda iyos damakmayofilebeli da adamianis
Rirsebis Sesabamisi.64

59 xudobini ruseTis winaaRmdeg (Khudobin v. Russia) (59696/00)


60 aleqsaniani ruseTis winaaRmdeg (Aleksanyan v. Russia) (46468/06)
61 humatovi azerbaijanis winaaRmdeg (Hummatov v. Azerbaijan) (9852/03) da (13413/04); melniki ukrainis winaaRmdeg (Melnik v.
Ukraine) (72286/01). ix. aseve: holomiovi moldoveTis winaaRmdeg (Holomiov v. Moldova) (30649/05)
62 radu rumineTis winaaRmdeg (Radu v. Romania) (34022/05)
63 X daniis winaaRmdeg (X v. Denmark) (32 DR 282)
64 daskvnebi XVII-2 da 2005, me-11 muxlis interpretacia; daskvnebi, 2005, rumineTi, pp 600-601

91
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

sajaro politikaSi monawileobis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

ZirZvel mosaxleobas saSualebas ar aZleven gamoTqvan azri TavianTi janmrTe-


lobis da keTildReobis Sesaxeb;
lgbt (lesboseli, gei, biseqsuali da transgenderuli) pirebs ganzrax ar aZle-
ven SesaZleblobas monawileoba miiRon maTi aiv infeqcia/Sidsis winaaRmdeg br-
Zolis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis procesSi;
samoqalaqo sazogadoebis organizacebs ar eZlevaT saSualeba monawileoba mii-
Ron saxelwifos mier warmoebul globaluri fondisTvis warsadgeni ganacxadis
ganxilvis procesSi, romelic ukavSirdeba Sidsis, tuberkuliozis da malariis
winaaRmdeg brZolosTvis dafinansebis mopovebas.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` jandacvis reformirebis Sesaxeb liublianas qartiis ZiriTadi principebi, mux. 5.3: janda-
cvis reformam unda daakmayofilos mosaxleobis saWiroebebi maTi janmrTelobis da
jandacvis Sesaxeb molodinis gaTvaliswinebiT. reformam unda uzrunvelyos moqalaqeTa
Sexedulebebis mniSvnelovnad gaTvaliswineba jandacvis servisebis Seqmnasa da muSaoba-
Si. moqalaqeebma aseve unda gainawilon pasuxismgebloba TavianTi janmrTelobis Sesaxeb.

` nawili III, pacientis uflebaTa evropuli qartia: Tavi aqtiuri moqalaqeobis uflebebis
Sesaxeb _ moqalaqeTa ufleba monawileoba miiRon, TavianTi jandacvis uflebis dasaca-
vad sajaro politikis gansazRvraSi, implementaciasa da SefasebaSi.

` wevr-saxelmwifoTa ministrTa komitetis rekomendacia Rec (2000)5 da axsna-ganmartebis me-


morandumi struqturebis ganviTarebis Sesaxeb moqalaqeTa da pacientTa monawileobisTvis
maT jandacvasTan dakavSirebuli gadawyvetilebebis miRebaSi:

wevr-saxelmwifoTa mTavrobebs urCevs Semdegs:

ƒ uzrunvelyfili iyos moqalaqeTa monawileoba jandacvis sistemis yvela aspeqtSi


erovnul, regionul da adgilobriv doneze janmrTelobis dacvis sistemis yvela
monawilis, maT Soris eqimebis, damzRvevebis da xelisuflebis mier;

ƒ gadaidgas nabijebi rekomendaciiT gaTvaliswinebuli gaidlainebis erovnul kanonm-


deblobaSi asaxvis mizniT; Seiqmnas samarTlebrivi struqturebi da gaataros poli-
tika, rac xels Seuwyobs moqalaqeTa CarTulobas da pacientis uflebaTa dacvas;

ƒ SemuSavdes iseTi politika, rac xels Seuwyobs jandacvis sferoSi momuSave arasa-
mTavrobo organizaciebis wevrTa da maTi saqmianobis zrdas; saxelmwifoebma xeli
Seuwyon rekomendaciebis da misi ganmartebiTi baraTis farTo gavrcelebas; gan-
sakuTrebuli yuradReba dauTmon yvela im adamians da organizacias, romlebsac
surT gadawyvtilebis procesSi CarTvas.

92 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

aRniSnuli rekomendaciis gaidlainebi moicavs: moqalaqeTa da pacientTa monawileobas, ro-


gorc demokratiuli procesis nawils; aqtiur monawileobaze orientirebul mxardamWer
politikas da saTanado meqanizmebs.

` ministrTa komitetis rekomendacia Rec(2006)18 wevri saxelmwifoebis mimarT multikul-


turul sazogadoebaSi janmrTelobis servisebis Sesaxeb

5.1. unda Seiqmnas da dainergos pacientTa treningebis programebi, romlis mizani iqneba
mkurnalobasTan dakavSirebuli gadawyvetilebis miRebis procesSi maTi monawileobis
gazrda da multikulturul mosaxleobaSi janmrTelobis dacvis kuTxiT Sedegebis gau-
mjobeseba;

5.2. unda SemuSavdes da dainergos kulturul TaviseburebebTan Sesabamisi jandacvis


da daavadebaTa prevenciis iseTi programebi, rac aucilebelia eTnikur umciresobaTa
jgufebis informirebulobistvis jandacvis sakiTxebze.

5.3. eTnikur umciresobaTa warmomadgenlebi unda CaerTon jandacvis servisebis dageg-


mvaSi, implementaciasa da SefasebaSi.

diskriminaciis akrZalva da Tanasworobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

TavSesafris maZieblebs uars eubnebian mkurnalobaze, garda gadaudebeli same-


dicino daxmarebisa;
saavadmyofoebi isev da isev aTavseben boSa qalebs qalTa calke gamoyofil pala-
tebSi;
narkotikebis momxmareblebi naklebad arian warmodgenili Sidsis samkurnalo
programebSi, miuxedavad imisa, rom isini warmoadgenen SidsiT daavadebuli mo-
saxleobis umetesobas.
qals, romelsac aqvs Sizofreniis diagnozi, eubnebian, rom tkivili, romelsac
igi ganicdis muclis areSi, ubralod eCveneba misi fsiqikuri mdgomareobidan
gamomdinare. Semdeg ki, avadmyofs saSvilosnos kibos diagnozs usvamen.mamrobi-
Ti sqesis personalis meTvalyureobis qveS.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

` adamianis uflebaTa evropuli konvencia: muxli 14: diskriminaciis akrZalva: am konvenciiT


gaTvaliswinebuli uflebebiTa da TavisuflebebiT sargebloba uzrunvelyofilia yo-
velgvari diskriminaciis gareSe, ganurCevlad sqesis, rasis, kanis feris, enis, religiis,
politikuri Tu sxva Sexedulebebis, erovnuli Tu socialuri warmoSobis, erovnuli um-
ciresobisadmi kuTvnilebis, qonebrivi mdgomareobis, dabadebisa Tu sxva niSnisa.

konvenciis me-14 muxli ar aris gancalkevebuli, damoukidebeli norma _ misi darRvevis


mtkiceba unda moxdes konvenciis sxva ZiriTad muxlTan erTobliobiT. aqedan gamomdi-
nare, sasamarTlo yovelTvis ar ganixilavs me-14 muxlis moTxovnebs, rodesac igi da-
adgens sxva ZiriTadi muxlis darRvevas. dReisaTvis sasamarTlos ar aqvs miRebuli me-

93
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

14 muxlidan gamomdinare raime mniSvnelovani, janmrTelobis dacvasTan dakavSirebuli


gadawyvetileba. gamomdinare iqidan, rom bolo wlebis ganmavlobaSi gaumjobesda me-14
muxlTan dakavSirebuli sasamarTlo praqtika rasobrivi diskriminaciis da seqsualuri
orientaciis sferoSi, savaraudod, momavalSi janmrTelobis dacvis kuTxiTac moxdeba
cvlileba. me-14 muxliT saCivris ganxilvis mTavari principia: mtkicebuleba, rom ad-
gili qonda gansxvavebul mopyrobas romelime dauSvebeli niSniT da aseT SemTxvevaSi
amgvari gansxvavebis obieqturi da gonivruli dasabuTebis arseboba. bolo periodSi sa-
samarTlom daiwyo statistikis gamoyeneba arapirdapiri gziT diskriminaciis dasadgenad
_ praqtika, romelic SeiZleba uSualod ar moicavdes diskriminacias, Tumca arapirdapi-
ri gziT axdendes uaryofiT zegavlenas konkretuli jgufebis wevrebze.

` ეvropis socialuri qartiis me-11 muxli: janmrTelobis dacvis uflebis efeqturad ganxor-
cielebis mizniT, mxareebi valdebulebas iReben uSualod an saxelmwifo an kerZo organiza-
ciebTan TanamSromlobiT, miiRon zomebi, romlebic, inter alia, miznad isaxavs: 1. avadmyo-
fobis gamomwvevi mizezebis maqsimalurad aRmofxvras; 2. sakonsultacio da saganmanaTle-
blo saSualebebis uzrunvelyofas janmrTelobis ganmtkicebisa da jandacvis sakiTxebSi
individualuri pasuxismgeblobis dadgenis mizniT; 3. maqsimalurad SesaZlo doneze epide-
miur, endemur da sxva daavadebaTa, iseve rogorc ubedur SemTxvevaSi aRkveTs.

` evropis socialuri qartia, mux. 15:

asakisa da unarSezRudulobis miuxedavad, Sromisuunaro pirTa damoukideblobis, socia-


luri integraciisa da sazogadoebriv cxovrebaSi monawileobis uflebis efeqturad gan-
xorcielebis mizniT, mxareebi valdebulebas iReben:

1. miiRon aucilebeli zomebi Sromisuunaro an naxevrad Sromis uunaro pirTa swavlebisa da


profesiuli momzadebisaTvis;

2. miiRon yvela saWiro zoma aseT pirTa dasaqmebis mizniT; uzrunvelyon damsaqmebelTa mier
fizikuri SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa daqiravebisaTvis da maTTvis samuSao
pirobebis SeqmnisaTvis. calkeul SemTxvevebSi, SesaZlebelia saWiro gaxdes SezRuduli Se-
saZleblobebis mqone pirTaTvis arsebuli specialuri samsaxurebis gamoyeneba;

3. xeli Seuwyon maT srul socialur integraciasa da monawileobas sazogadoebriv cxovre-


baSi, teqnikuri daxmarebis gawevis gziT, romelic moicavs komunikaciisa da gadaadgile-
bis sferoSi arsebuli barierebis aRmofxvras, transportiTa da sacxovrebeli adgilebiT
uzrunvelyofas, kulturuli saqmianobaSi monawileobis miRebasa da dasvenebas.

ƒ evropis socialur uflebaTa komitetma daadgina, rom jandacvis sitema xelmisawvdo-


mi unda iyos yvelasaTvis da rom socialuri qartiis me-11 muxliT gaTvaliswinebuli
SezRudvebi ar unda iyos interpretirebuli imgvarad, rom daucvel jgufebs uSlides
xels janrTelobis uflebiT sargeblobaSi.

ƒ janmrTelobis dacvis xelmisawvdomobis uflebis realizaciisaTvis aucilebelia mom-


saxureba iyos xelmisawvdomi da unda gadaidgas nabijebi, rom SeRavaTebi dawesdes gan-
sakuTrebulad daucveli jgufebisTvis.

ƒ evropis socialuri uflebebis komitetSi saCivari Sevida safrangeTis winaaRmdeg imis


Taobaze, rom 2002 wlis sakanonmdeblo reformebis Sedagad safrangeTma daarRvia Ra-

94 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.3

rib aralegalur imigrantTa ufleba samedicino daxmarebaze Sesworebuli evropuli


socialuri qartiis me-13 muxlis sawinaaRmdegod, kerZod: ar gaaTavisufla isini gada-
saxadebisgan. aseve, daarRvia imigrantTa Svilebis ufleba, rac daculia me-17 muxliT.
komitetma daakmayofila mxolod bavSvTa sakiTxi. me-13 muxlis Sesaxeb, komitetma
aRniSna, rom samedicino daxmarebasTan dakavSirebuli garantiebi unda gavrceldes
arakanonier, iseve rogorc kanonier migrantebze. es gancxadeba gansakuTrebiT mniSv-
nelovania evropaSi mcxovrebi marginaluri jgufebis uflebaTa dasacavad. miuxedavad
amisa, kometitma ar gamoavlina me-13 muxlis darRveva, radgan aralegalur imigrantebs
SeeZloT mieRoT garkveuli saxis samedicino daxmareba qveyanaSi cxovrebidan 3 Tvis
gasvlis Semdeg. yveka ucxo qveynis moqalaqes ki ufleba qonda gaevlo mkurnaloba `ga-
daudebel da sicocxlisTvis safrTxis Semqmnel~ SemTxvevebSi. amis sapirispirod, komi-
tetma gamoavlina me-17 muxlis darRveva miuxedavad imisa, rom bavSvebisTvis jandacvis
xelmisawvdomoba igive iyo, rac mozrdilTaTvis. gadawyvetilebis miRebis mizezi iyo
is, rom me-17 muxli miiCneva ufro mravlismomcvelad, vidre mxolod samedicino dax-
marebis miRebis ufleba. komitetis gadawyvetilebis sapasuxod safrengeTis mTavrobam
Secvala politika migrant bavSvebTan mimarTebiT.

` evropuli konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb, mux. 3: (janmrTelobis


dacvis sistemis Tanabari xelmisawvdomoba): mxareebma, Tavisi iurisdiqciis farglebSi,
janmrTelobis dacvaze moTxovnilebebisa da arsebuli resursebis gaTvaliswinebiT,
unda gaataron saTanado RonisZiebebi Sesaferisi xarisxis janmrTelobis dacvis Tana-
bari xelmisawvdomobis uzrunvelsayofad.

` konvencia moqalaqeobis armqone pirTa statusis Sesaxeb mux. 23: xelmomweri saxelmwifo-
ebi valdebulni arian iseve moepyron moqalaqeobis armqone, maT teritoriaze kanonie-
rad mcxovreb pirebs, rogorc sakuTar moqalaqeebs.

` erovnul umciresobaTa dacvis CarCo konvencia; mux. 4: 1.mxareebi iReben valdebulebas


uzrunvelyon erovnuli umciresobebisadmi kuTvnili pirebis kanonis winaSe Tanaswo-
roba da kanonis mier Tanabari dacva. am mimarTebiT akrZalulia erovnuli umciresobi-
sadmi kuTvnilebaze dafuZnebuli nebismieri diskriminacia. 2. aucileblobis SemTxve-
vaSi, mxareebi iReben valdebulebas miiRon adekvaturi zomebi imisaTvis, rom ekonomi-
kuri, socialuri, politikuri da kulturuli cxovrebis yvela sferoSi xeli Seuwyon
mTliani da efeqturi Tanasworobis damkvidrebas im pirebs Soris, romlebic miekuTv-
nebian erovnul umciresobas da imaT Soris, romlebic miekuTvnebian umravlesobas. am
mxriv, isini saTanadod gaiTvaliswineben im pirebis specifikur mdgomareobas, romle-
bic miekTvnebian erovnul umciresobebs. 3. me-2 punqtis Sesabamisad miRebuli zomebi ar
iqnebian ganxilulni, rogorc diskriminaciis aqti.

` ministrTa komitetis rekomendacia Rec(2006)18 wevri saxelmwifoebis mimarT mravalkul-


turul sazogadoebaSi janmrTelobis servisebis Sesaxeb

es rekomendacia moicavs multikultur mosaxleobaSi janmrTleobis da jandacvis xel-


Sewyobis strategiebs. maT Soris: diskriminaciis akrZalva da pacientis uflebaTa pati-
viscema; jandacvis Tanabari xelmisawvdomoba; enobrivi barierebis gadalaxva; erovnul
umciresobaTa janmrTelobis da socialur-ekonomikur saWiroebaTa mimarT mgrZnobelo-
ba; uflebebis gazrda; ufro meti monawileoba da saTanado sainformacio bazis ganviTa-
reba mravalkulturuli mosaxleobis janmrTelobis sakiTxebze.

95
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

` evropis sabWo, saparlamento asamblea 1626 (2003) evropaSi jandacvis sistemis reformis
ASesaxeb: samarTlianobis, Tanasworobis da efeqtianobis aRdgena

wevrma saxelmwifoebma jandacvis sistemis reformis warmatebis Sesafaseblad unda


ixelmZRvanelon iseTi kriteriumebiT, rogoricaa jandacvis xelmisawvdomoba yvelas-
Tvis, diskriminaciis gareSe da jandacvis miCneva adamianis ZiriTad uflebad.

` pacientis uflebaTa QAqartia, mux. 2 _ xelmisawvdomobis ufleba


yvela pirs aqvs jandacvis xelmisawvdomobis ufleba misi janmrTelobis saWiroebis ga-
TvaliswinebiT. jandacvis servisebma unda uzrunvelyon yvelasaTvis Tanabari xelmisa-
wvdomoba, materialuri resursebis safuZvelze diskriminaciis, sacxovrebeli adgilis,
avadmyofobis tipis Tu xelmisawvdomobis drois mixedviT.

3.4 janmrTelobis dacvis momsaxurebis mimwodebelTa uflebebi


winamdebare nawili warmoadgens evropis Sesabamis regionalur standartebs, rogorc es
mocemulia evropis adamianis uflebebaTa dacvis konvenciasa da evropis socialur qar-
tiaSi. igi aseve ganmartavs, Tu rogor aris interpretirebuli es standartebi jandacvis
momsaxurebis momwodebelTa sam ZiriTad uflebasTan mimarTebiT: (i) muSaobasTan dakavSi-
rebuli uflebebi, maT Soris muSaobisa da Tanaswori SesaZleblobebis ufleba genderuli
diskriminaciis gareSe; (ii) Sekrebisa da gaerTianebis ufleba, maT Soris ufleba Camoaya-
libon profesiuli kavSirebi da moawyon gaficvebi; da (iii) samarTalwarmoebis ufleba
da masTan dakavSirebuli uflebebi, rogoricaa samarTliani sasamarTlo procesi, dacvis
efeqturi saSualebebi, piradi cxovrebisa da reputaciis dacva da gamoxatvisa da infor-
maciis Tavisufleba.

Tavi dayofilia sam ZiriTad nawilad. pirveli nawili ganixilavs saTanado pirobebSi muSao-
bis uflebas; meore nawili ganixilavs Sekrebisa da gaerTianebis Tavisuflebas; xolo mesame
nawili _ samarTalwarmoebis uflebas da masTan dakavSirebul uflebebs.

TiToeuli nawili mokled mimoixilavs jandacvis momsaxurebis momwodebelTa uflebebis


mniSvnelobas da iZleva potenciuri darRvevebis magaliTebs. warmodgenilia Sesabamisi stan-
dartebi evrosabWos konvenciebidan. sabolood Sejamebulia sakvanZo ganmartebiTi saxel-
mZRvanelo principebi precendentuli samarTalze dayrdnobiT da monitoringis ganmaxor-
cielebeli organoebis mier gamocemuli daskvniTi dakvirvebebi saxelmwifo angariSebidan.

saTanado pirobebSi muSaobis ufleba


muSaobis ufleba da muSaobasTan dakavSirebuli uflebebi garantirebulia evropis socia-
luri qartiiT (ES C). miuxedavad imisa, rom am nawilSi yuradReba ar maxvildeba xsenebulze,
evropis adamianis uflebebis konvenciis Sesabamisi standartebi SeiZleba moicavdes 2 (si-
coxlis ufleba) da 3 muxlebs (wamebis, araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis an dasjis
akrZalva), radganac isini uzrunvelyofen dacvas samuSao adgilas arasaTanado mopyrobis
winaaRmdeg.

96 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

evropis socialuri uflebebis komisiam farTo ganmarteba mogvca sakadris pirobebSi muSa-
obis uflebis Sesaxeb evropis socialur qartiaSi, kerZod ki Semdeg oTx sferoSi: muSaobis
ufleba (muxli 1[2]) da Tanaswori SesaZleblobebi genderuli diskriminaciis gareSe (muxli
20); keTilgonivruli yoveldRiuri da yovelkvireuli samuSao saaTebis ufleba (muxli 2[1]);
usafrTxo da jansaRi samuSao pirobebSi muSaobis ufleba (muxli 3); da samarTliani ana-
zRaurebis qonis ufleba.65 TiToeuli maTgani ganxilulia am nawilSi. miuxedavad imisa, rom
ar aris jandacvis seqtoris personalze pirdapiri miTiTeba, isini igive uflebebiT sarge-
bloben rogorc sxva momuSave pirebi.

muSaobisa da Tanaswori SesaZleblobebis ufleba genderuli


diskriminaciis gareSe

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

miuxedavad mamakac kolegebTan SedarebiT qali eqimis ukeTesi Sesabamisi gamo-


cdilebisa da kvalifikaciisa, mas ar awinaureben;
zogierTi qveynis moqalaqeebs ekrZalebaT jandacvis seqtorSi dasaqmeba teri-
toriuli dapirispirebis safuZvelze, rac Sedegad gansaxilvelad gadaecema
marTlmsajulebis saerTaSoriso sasamarTlos;
mdedrobiTi sqesis TanamSromlebi xSirad diskriminebuli arian mamrobiTi
sqesis TanamSromlebis mier da Sesabamisi zomebi ar miiReba amis aRmosafxvre-
lad.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

• muxli 5.3 1(2) evropis socialuri qartia: muSaobis ufleba _ muSaobis uflebis efeqtu-
ri gamoyenebis uzrunvelsayofad mxareebi kisruloben valdebulebas efeqturad dai-
cvan momuSave piris nebayoflobiT arCeuli samuSaos Sesrulebis gziT sacxovrebeli
saxsrebis gamomuSavebis SesaZlebloba.

• muxli 1(2) evropis socialuri qartia, muSaobis uflebis efeqturi gamoyenebis uzrun-
velsayofad igi dayofilia sam calkeul sakiTxad:

a) yovelgvari saxis diskriminaciis akrZalva samsaxurSi (rac moicavs genderze dafuZne-


buli Tanaswori SesaZleblobebis qonis uflebas);

b) nebismieri saxis qmedebis akrZalva, romelic ewinaaRmdegeba dasaqmebuli piris ne-


bayoflobiT arCeuli samuSaos Sesrulebis gziT sacxovrebeli saxsrebis gamomuSavebis
SesaZleblobas;66

g) iZulebiT an ZaldatanebiT muSaobis akrZalva.

65 evropis socialuri uflebebis komisiis precendentuli samarTlis daijesti mudmivad ganaxlebadia da mocemulia Sem-
deg misamarTze: http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/socialcharter/Digest/DigestIndex_en.asp.
66 evrosabWo. socialuri uflebebis evropis komisiis daskvnebi. daskvnebi (II da XVI-1). muxli§2 ganmartebebi.

97
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

pirveli ori sakiTxi ganxilulia qvemoT, sadac xazgasmulia diskriminaciis gansazRvre-


ba da moqmedebis sferoebi. aseve mokled mimoxilulia misaRebi saxelmwifo politika,
mimarTuli iseTi diskriminaciuli saqmianobis winaaRmdeg, romelic zRudavs muSaobis
uflebas, rogorc es mocemulia muxlSi 1.

dasaqmebisas yvela formis diskriminaciis akrZalva

• evropis socialuri qartia gansazRvravs diskriminacias, rogorc pirovnebis gansxvave-


bul mopyrobas iseT situaciebSi, sadac amgvari mopyroba ar isaxavs legitimur miznebs,
ar efuZneba obieqtur da keTilgonivrul miznebs an dasaxuli miznis ara proporciu-
lia.67 Sefaseba imisa, Tu ramdenad eqvemdebareba gansxvavebuli mopyroba legitimur
mizans da misi proporciulia, mocemulia evropis socialuri qartiis G muxlSi (SezRud-
vebi).

• 1(2) muxlis Tanaxmad kanonmdebloba unda krZalavdes dasaqmebisas nebismieri saxis


diskriminacias, maT Soris sqesis, rasis, eTnikuri warmomavlobis, religiis, unarSe-
zRudulobis, asakis, seqsualuri orientaciisa da politikuri Sexedulebebis niadagze
diskriminacias.68 es debuleba Tavisi arsiT dakavSirebulia evropis socialuri qartiis
sxva debulebebTan, kerZod ki muxli 20 (dasaqmebisa da profesiuli saqmianobis sferoSi
Tanabari SesaZleblobebiTa da Tanaswori mopyrobiT sargeblobiT ufleba, sqesobrivi
diskriminaciis gareSe) da muxli 15(2) (Sromis uunaro pirebis dasaqmebis ufleba).

• kanonmdebloba unda krZalavdes rogorc pirdapir aseve irib diskriminacias.69

• irib diskriminacias adgili aqvs, rodesac qmedeba an praqtika, romelic identuria yve-
lasTvis, legitimuri miznebis gareSe ara proporciulad moqmedebs gansxvavebuli re-
ligiis an rwmenis, unarSezRudulobis, asakis, seqsualuri orientaciis, politikuri
Sexedulebis, an eTnikuri warmomavlobis mqone pirebze.70

• diskriminacias SesaZloa adgili hqondes, Tu ver xerxdeba yvela Sesabamisi gansxvavebe-


bis gaTvaliswineba an Sesabamisi zomebis miReba, raTa uzrunvelyofil iqnas, rom ufle-
bebi da saerTo upiratesobebi, romlebic yvelasTvis Riaa, namdvilad xelmisawvdomia
yvelasaTvis da yvelas mier.71

• diskriminaciul qmedebebs da am debulebiT akrZalul qmedebebs SesaZloa adgili hqon-


des zogadad samsaxurSi ayvanis an dasaqmebis pirobebTan dakavSirebiT. gansakuTrebiT
mniSvnelovania anazRaureba, treningi, dawinaureba, gadayvana da gaTavisufleba an sxva
saziano qmedebebi.72

67 turzmis profesionalTa profkavSiri safrangeTis winaaRmdeg (Syndicat national des Professions du Tourisme v. France). (6/1999).
2000 wlis 10 noembris gadawyvetileba.
68 evrosabWo. daskvnebi: islandia. (XVIII -1); daskvnebi 2006 (albaneTi).
69 evrosabWo. daskvnebi: avstria. (XVIII -1).
70 devid harisi da sxvabi. evropis adamianis uflebebis konvenciis kanoni (oqsfordi: oqsfordis universitetis presa,
2009), 607
71 autizmis saerTaSoriso asociacia-evropa (AIAE ) safrangeTis winaaRmdeg (13/2002). 2003 wlis 4 noembris gadawyvetileba.
72 evrosabWo. daskvnebi: avstria. (XVI-1).

98 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

• diskriminaciis akrZalvis efeqturobisaTvis, qveynis kanonmdebloba sul mcire unda


moicavdes:

 nebismieri debulebis gadadebis, gauqmebis, an cvlilebebis Setanis Zala, romelic


ewinaaRmdegeba Tanaswori mopyrobis principebs, romlebic asaxulia saerTo samuSao
xelSekrulebebSi, dasaqmebis kontraqtebsa Tu kompaniis sakuTar normebSi;73

 daqiravebuli piris dacva, damqiraveblis mier gaTavisuflebis an sxva represiuli


qmedebisagan, romelmac sarCeli Seitana an sxva kanonieri qmedeba miiRo;

 dacvis Sesabamisi da efeqturi saSualebebi, romlebic Seefereba da proporciuli da


xelmisawvdomia dazaralebulTaTvis diskriminaciis Sesaxeb gancxadebisas. kompensa-
ciis winaswar gansazRvruli zeda zRvaris daweseba ewinaaRmdegeba muxls 1(2).74

 Sida kanonmdebloba aseve unda unda uzrunvelyofdes mosarCeleze dakisrebuli mtki-


cebis tvirTis Semsubuqeba.

Semdegi zomebi aseve mimarTulia diskriminaciasTan brZolisaken evropis socialuri qar-


tiis 1(2) muxlis Sesabamisad:

 aRiarebs profesiuli kavSirebis uflebas imoqmedon dasaqmebis dros diskriminaciis


SemTxvevebSi, maT Soris kerZo pirebis saxeliT;75

 gaasaCivron diskriminaciuli praqtika, romelic saerTo qmedebis ganxorcielebis


uflebas arRvevs;

 Camoayalibon, gansakuTrebuli, damoukidebeli organo, romelic xels Seuwyobs Ta-


naswor mopyrobas, kerZod diskriminaciis msxverpl pirebs gauwevs saWiro mxardaWeras
sasamarTlo saqmis warmoebisas;

 evropis socialuri qartiis xelmomwer saxelmwifoebs SeuZliaT sxva qveynis moqala-


qeebs maT teritoriaze muSaobis ufleba miscen. miuxedavad amisa, maT ufleba ar aqvT
sxva qveynebis moqalaqeebs aukrZalon muSaoba garda G muxlSi mocemuli mizezebisa.
sxva qveynis moqalaqeebs SeiZleba aekrZaloT mxolod iseTi Tanamdebobebis dakaveba,
romlebic dakavSirebulia sazogadoebrivi interesebis dacvasTan an erovnuli usafr-
Txoebis sakiTxebTan da romlebic sajaro moxelis saqmianobas gulisxmobs;76

 dauSvebelia piris samsaxurSi ar miReba an Tanamdebobidan gaTavisufleba misi warsuli


politikuri saqmianobis gamo, garda im SemTxvevebisa Tu Tanamdeboba dakavSirebulia
samarTalwesrigis dacvasTan da erovnul usafrTxoebasTan an amgvari pasuxismgeblo-
bebis Semcvel saqmianobasTan.77

73 evrosabWo. daskvnebi: islandia. (XVI-1).


74 evrosabWo. daskvnebi 2006: albaneTi
75 evrosabWo. daskvnebi: islandia. (XVI-1).
76 evrosabWo. daskvnebi: 2006: albaneTi
77 evrosabWo. daskvnebi: 2006: litva

99
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

 socialuri uflebebis evropis komisia mcire ganmartebas iZleva Semdeg standartze:


`dauSvebelia nebismieri praqtikis akrZalva, ramac SeiZleba SezRudos piris muSaobis
ufleba.~

qmedebebi, romlebmac SesaZloa daarRvios es standarti moicavs:

- naxevar ganakveTze muSaobasTan mimarTebiT adekvaturi samarTlebrivi dacvis nakleboba.


kerZod, unda arsebobdes wesebi, raTa Tavidan iqnas acilebul ara deklarilebuli dama-
tebiTi samuSao saaTebis arseboba da Tanabari anazRaureba rogorc srul aseve naxevar
ganakveTze momuSave TanamSromlebisTvis.78

- ukanono Careva dasaqmebulis pirad cxovrebaSi, romelic dakavSirebuli an momdinareobs


maTi saqmianobidan, kerZod ki eleqtronuli komunikaciisa da monacemebis Segrovebis teq-
nikis saSualebiT.79

¾ veropis socialuri qartia _ muxli 20: Tanabari SesaZleblobebi sqesobrivi diskrimina-


ciis gareSe

dasaqmebisa da saqmianobis sakiTxebSi yvela momuSave pirs aqvs Tanabari SesaZleblobebisa


da Tanswori mopyrobis ufleba yovelgvari sqesobrivi diskriminaciis gareSe. dasaqmebisa
da profesiuli saqmianobis sferoSi sqesobrivi diskriminaciis gareSe, Tanabari SesaZle-
blobebisa da Tanaswori mopyrobiT sargeblobis uflebis efeqturad ganxorcielebis mi-
zniT, mxareebi valdebulebas iReben aRiaron es ufleba da miiRon saTanado zomebi Semdeg
sferoebSi:

a) dasaqmebis xelmisawvdomoba, samsaxuridan daTxovnisagan dacva da profesiuli reinte-


gracia; b) profesiuli orientaciis gansazRvra, profesiuli momzadeba, gadamzadeba da re-
abilitacia; g)dasaqmebis vadebi da samuSao pirobebi, anazRaurebis CaTvliT; d) samsaxure-
brivi winsvla, dawinaurebis CaTvliT.

yoveldRiuri da yovelkvireuli samuSao saaTebi da adamianis


uflebebi

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqimi regularulad muSaobs kviraSi 100 saaTs, dro da dro 18 saaTian cvlebs;
medda iZulebulia imuSaos damatebiTi saaTebi winaswari SeTanxmebis gareSe.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis socialuri qartia, muxli 2(1): Sromis samarTliani pirobebiT sargeblobis ufleba

78 evrosabWo. daskvnebi: avstria (XVI-1).


79 evrosabWo. daskvnebi: norvegia (XIV-2).

100 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

Sromis samarTliani pirobebiT uzrunvelyofis uflebis efeqturad ganxorcielebis mi-


zniT, mxareebi valdebulebas iReben daadginon yoveldRiuri da yovelkvireuli samuSao
saaTebis gonivruli raodenoba da uzrunvelyon samuSao kviris Tanmimdevruli Semcireba,
ramdenadac amis SesaZleblobas iZleva Sromis produqtiulobis zrdisa da sxva Sesabamisi
faqtorebi;

• evropis socialuri qartiis muxli 2(1) uzrunvelyofs momuSave piris uflebas dawese-
bul iqnas gonivruli yoveldRiur da yovelkvireul samuSao saaTebi, damatebiTi samu-
Sao saaTebis CaTvliT. kanonmdebloba, debulebebi, saerTo xelSekrulebebi an nebismie-
ri sxva savaldebulo Zalis mqone saSualebebi unda uzrunvelyofdes am uflebas. raTa
uzrunvelyofil iqnas, rom limitebi praqtikaSic moqmedebs, Sesabamisi uflebamosile-
bis mqone Tanmdebobis piri zedamxedvelobas unda uwevdes samuSao saaTebis dacvas.

• evropis socialuri qartia konkretulad ar gansazRvravs Tu raSi mdgomareobs goni-


vruli samuSao saaTebi da afasebs situaciebs TiToeuli SemTxvevis safuZvelze: gan-
sakuTrebiT xangrZlivi samuSao saaTebi (dReSi 16 saaTze meti an kviraSi 60 saaTze met
xans) iTvleba aragonivrulad da Sesabamisad ewinaaRmdegeba evropis socialuri qartiis
moTxovnebs.

• damatebiTi samuSo saaTebi ar unda ganixilebodes rogorc mxolod damqiraveblis an


daqiravebulis gadawyvetilebis sagani. damatebiTi samuSo saaTebis mizezebi da maTi
xangrZlivoba unda eqvemdebarebodes dadgenil wesebs.80

• muxli 2(1) aseve ganixilavs kviris samuSao saaTebis Tanmimdevrul Semcirebas, ramdena-
dac amis SesaZleblobas iZleva Sromis produqtiulobis zrdisa da sxva Sesabamisi fa-
qtorebi. es `Sesabamisi faqtorebi~ SesaZloa moicavdes Sesasrulebeli samuSaos xasiaTs
da usafrTxoebisa da janmrTelobis riskebs, romelTac momuSave piri eqvemdebareba.81

• gamoZaxebiT muSaobis periodebi, rodesac TanamSromels ar moeTxoveba damsaqmeblisa-


Tvis samuSaos Sesruleba, iTvleba samuSao drod da igi ver ganixileba rogorc das-
venebis periodi, rogorc es mocemulia evropis socialur qartiis me-2 muxlSi, garda
gansakuTrebuli saqmianobebis SemTxvevisa an konkretuli garemoebebis dros da saTa-
nado procedurebis dacviT. ara-efeqturi muSaoba ver ganixileba rogorc Sesabamisi
kriteriumi amgvari periodis dasvenebis periodad miCnevisaTvis.82

80 evrosabWo. daskvnebi: niderlandebi. (XIV-2).


81 I bid.
82 Confйdйrati on Franзaise de l’Encadrement CFE-CGC v. France. (16/2003). 2004 wlis 12 oqtombris gadawyvetileba.

101
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

usafrTxo da higienuri samuSao pirobebiT sargeblobis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

rendgenologiis ganyofilebaSi momuSave samedicino personali xSirad unda ga-


diodes samedicino Semowmebas, vinaian muSaobs safrTxis Semcvel, maRali donis
radiacias matarebel aparaturasTan, romlis Semowmeba an gamocvla ar momxda-
ra;
medda inficirebulia aiv virusiT mas Semdeg rac ar moxda samedicino aRWurvi-
lobis standartebis Sesabamisad sterilizeba;
personalis sasadilo, kvlav funqcionirebs higienur standartebTan Seusaba-
mobis miuxedavad.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis socialuri qartia, muxli 3: usafrTxo da higienuri samuSao pirobebiT sargeblo-


bis ufleba _ usafrTxo da higienuri samuSao pirobebi sargeblobis uflebis efeqturi
ganxorcielebis mizniT, muSakTa da damsaqmebelTa organizaciebTan konsultaciebis
gziT, mxareebi valdebulebas iReben: uzrunvelyon Sromis usafrTxoebis, samuSao hi-
gienisa da SromiTi garemos Sesaxeb Sesabamisi erovnuli pilitikis formulireba, gan-
xorcieleba da perioduli gadaxedva, am politikis ZiriTadi mizania Sromis usafr-
Txoebisa da higienis gaumjobeseba da avariebisa da janmrTelobis dazianebis Tavidan
acileba, SromiT garemoSi arsebuli safrTxis minimizaciis gziT;1.miiRon usafrTxo-
ebisa da higienis dacvasTan dakavSirebuli normebi; 2.daaweson zedamxedveloba aseTi
normebis Sesrulebaze; 3. xeli Seuwyon prevenciuli da sakonsultacio funqciebis
mqone SromiTi higienis samsaxurebis ganviTarebas.

• yoveli piris ufleba imuSaos usafrTxo da jansaR samuSao garemoSi `farTod aRiare-
buli principia, romelic pirdapir momdinareobs piradi xelSeuxeblobis uflebidan,
romelic adamianis uflebebis erT-erTi fundamentaluri principia~.83

• amgvarad evropis socialuri qartiis me-3 muxlis mizani pirdapir kavSirSia evropis
adamianis uflebebis konvenciis me-2 muxlTan, romelic aRiarebs sicocxlis uflebas.84

• evropis socialuri qartiis me-3 muxli exeba rogorc sajaro aseve kerZo seqtors.85

• sawarmoo riskis prevencia prioritetuli sakiTxi unda iyos. igi yvela doneze sajaro
moxeleebis saqmianobis nawili unda gaxdes da iyos saxelmwifo politikis nawili (dasaq-
mebaze, unarSezRudul pirebze, Tanabar SesaZleblobebze da sxva)86. miRebuli politika
da strategiebi regularulad Sefasebul da gadaxedil unda iqnas, kerZod cvalebad
riskebTan mimarTebiT.

83 evrosabWo. daskvnebi I. muxli 3 ganmartebebi


84 evrosabWo. daskvnebi (XIV-2). muxli 3 ganmartebebi
85 evrosabWo. daskvnebi II . muxli 3 ganmartebebi
86 evrosabWo. daskvnebi 2005: litva

102 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

• damcav wesebTan SesabamisobasTan erTad adgili unda hqondes samuSaosTan dakavSirebu-


li riskebis regularul Sefasebas da riskebis xasiaTidan gamomdinare prevenciuli zo-
mebi miRebas, momuSave personalisTvis informaciis miwodebasa da treningebTan erTad.
damqiraveblebs aseve moeTxovebaT Sesabamisi informaciiT, treningiTa da samedicino
meTvalyureobiT uzrunvelyon droebiT momuSave personali da grZelvadiani kontra-
qtis safuZvelze momuSave TanamSromlebi (mag.mTliani periodis aRricxva, rodesacdaqi-
ravebuli piri muSaobs sxvadasxva damqiraveblebTan da adgili aqvs saSiSi nivTierebebis
zegavlenas).87

• veropis socialuri qartia ar gansazRvravs regulirebas daqvemdebarebul riskebs. ze-


damxedveloba xdeba arapirdapiri formiT saerTaSoriso sawarmoo usafrToebis stan-
dartebis Sesabamisad (rogoricaa saerTaSoriso Sromis organizaciis (ILO) konvenciebi
da evropis Temis direqtivebi jansaRi da usafrTxo muSaobis pirobebis Sesaxeb);

• qveynis Sida kanonmdebloba unda moicavdes sakanonmdeblo struqturas (xSirad SromiT


kodeqss) romelic ayalibebs damsaqmeblis pasuxismgeblobebs, daqiravebulis uflebebsa
da valdebulebebs da konkretul debulebebs. riskebi romelzec socialuri uflebebis
evropis komisia (ECSR) yuradRebas amaxvilebs moicavs:

_ samuSao adgilebis (aRWurvilobis, higienis) Camoyalibeba, Secvla da momsaxureba;

_ saSiSi nivTierebebi;

_ konkretul seqtorebTan dakavSirebuli riskebi (jandacvis seqtori ar aris konkre-


tulad naxsenebi).

• umetesoba zemoxsenebuli riskebisa unda regulirdebodes specialuri debulebebiT _


isini unda ayalibebdnen wesebs, romlebic sakmarisad detalurad iqneba mocemuli maTi
sworad da efeqturad gamoyenebisaTvis.88 Sesabamisad, socialuri uflebebis evropis ko-
misia miiCnevs, imisaTvis rom iyos 3(2) muxlTan Sesabamisoba, saxelmwifoebs ar moeTxo-
vebaT warmoadginon dazRveva okupaciuri daavadebebisa da ubeduri SemTxvevebisaTvis;89

• okupaciuri jandacvisa da usafrTxoebis debulebebi unda moicavdes yvela dasawmebul


pirs, samuSao adgils da saqmianobis seqtors;90

• saWiroa regularuli Semowmeba da darRvevebze efeturi jarimebis daweseba.

87 evrosabWo. daskvnebi 2003: bulgareTi.


88 evrosabWo. daskvnebi norvegia. (XIV-2).
89 arangopoulos adamianis uflebebis fondi (MFHR) v. saberZneTi. (30/2005). 2006 wlis 6 dekembris gadawyvetileba.
90 evrosabWo. daskvnebi 2005: estoneTi.

103
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

samarTliani anazRaurebis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

zogierTi jandacvis TanamSromlebis anazRaureba, mis qveyanaSi arsebuli saSu-


alo anazRaurebis 40% warmoadgens, xolo damxmare personals saSualo minimu-
mze naklebi xelfasi aqvs;
damatebiT saaTebze momuSave medda igive anazRaurebas iRebs, rasac Cveuli samu-
Sao saaTebis sazRaurad miiRebda.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis socialuri qartia, muxli 4-Sromis samarTliani anazRaurebis miRebis ufleba

Sromis samarTliani anazRaurebis miRebis uflebis efeqturi ganxorcielebis mizniT, mxa-


reebi valdebulebas iReben:

(1) aRiaron muSakTa mier iseTi anazRaurebis miRebis ufleba, romelic uzrunvelyofs maTi
cxovrebis Rirseul dones; (2)aRiaron muSakTa mier zeganakveTuri samuSaos Sesrulebi-
saTvis damatebiTi anazRaurebis miRebis ufleba, calkeuli gamonaklisebis gaTvaliswi-
nebiT; (3)aRiaron qalTa da mamakacTa mier Tanabari Rirebulebis samuSaosaTvis Tanabari
anazRaurebis miRebis ufleba; (4) aRiaron TiToeuli muSakis mier dasaqmebis Sewyvetis Se-
saxeb Setyobinebis winaswari miRebis ufleba; (5) dauSvan xelfasebidan daqviTvebi mxolod
erovnuli kanonmdeblobiT an sakanonmdeblo aqtebiT, aseve koleqtiur xelSekrulebaSi an
saarbitraJo gadawyvetilebaSi gaTvaliswinebul SemTxvevebSi. zemoaRniSnuli uflebebi
ganxorcieldeba koleqtiuri xelSekrulebebis, xelfasis dadgenis kanoniT gaTvaliswine-
buli meqanizmis an sxva saSualebebiT.

• imisaTvis rom, veropis socialuri qartiis 4(1) muxlis Tanaxmad xelfasi samarTlianad
CaiTvalos igi unda aRematebodes siRaribis zRvars mocemul qveyanaSi _ anu qveyanaSi
saSualo anazRaurebis 50%. amas garda xelfasi zedmetad ar unda gansxvavdebodes qvey-
naSi saSualo anazRaurebisagan. evropis socialuri uflebebis komisiis mier dadgenili
zRvaria 60%.91

• TanamSromlebs, romlebic damatebiT saaTebs muSaoben, unda mieceT anazRaureba damate-


biTi saaTebisaTvis.92 4(2) muxli uflebas iZleva TanamSromels mieces Svebulebis aRebis
saSualeba damatebiTi samuSao saaTebis kompensaciis saxiT. im pirobiT, rom Svebulebis
xangrZlivoba aRemateba namuSevari saaTebis xangrZlivobas. amgvarad ar aris sakmarisi
TanamSromels SevTavazoT damatebiTi samuSao saaTebis toli Svebuleba.93 4(2) muxlis
gamonaklisi SemTxvevebi SesaZloa avtorizebul iqnas konkretul SemTxvevebSi. es `gan-
sakuTrebuli SemTxvevebi~ gansazRvrulia evropis socialuri uflebebis komisiis mier

91 evrosabWo. daskvnebi (XIV-2). muxli 4§1 ganmarteba. komisiis gamoTvleba emyareba neto odenobebs (gadasaxadebisa da
sociluri Senatanebis gamoklebis Semdeg). socialuri gadaricxvebi (mag. socialuri daxmareba an benefiti) mxedvelo-
baSi miiReba mxolod im SemTxvevaSi Tu maT pirdapiri kavSiri aqvT xelfasTan.
92 evrosabWo. daskvnebi I 4§2 muxlis ganmarteba.
93 evrosabWro. daskvnebi. belgia. (XIV-2).

104 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

rogorc `sajaro moxeleebi, aRmasrulebeli menejerebi da sxva~.94 sajaro moxeleebTan


mimarTebiT gamonaklisebi Seesabameba 4(2) muxls.95 damatebiTi samuSaosaTvis ufro ma-
Rali anazRaurebis miRebis gamonaklisi ar gamoiyeneba saxelmwifo TanamSromlebsa Tu
sajaro moexeleebze, miuxedavad maTi pasuxismgeblobis xarisxisa.96 gamonaklisi SeiZ-
leba daSvebul iqnas umaRlesi menejerebis SemTxvevaSi. evropis socialuri uflebebis
komisiam daadgina ara anazRaurebadi damatebiT namuSaveri saaTebis limiti, romelzec
ar xdeba ufro maRali tarifiT anazRaureba.97

• qalebi da kacebi Tanabar anazRaurebas unda iRebdnen erTsa da imave samuSaosTvis da es


ufleba gansakuTrebiT xazgasmuli unda iyos kanonmdeblobaSi.98 Tanabari anazRaurebis prin-
cipi unda moqmedebdes qalisa da kacis mier Sesrulebuli yvela samuSaosTvis. Tanasworobis
principi unda vrceldebodes anazRaurebis yvela aspeqtze, maT Soris minimalur xelfasze da
yvela im sargebelze, romelic pirdapir Tu ara pirdapir anazRaurdeba damqiraveblis mier.99
igi aseve unda exebodes srul da naxevar ganakveTze momuSave TanamSromlebs, moicavdes saa-
Tobrivi anazRaurebis gamoTvlas, xelfasis matebas da gadaxdis komponentebs.100

• diskriminaciuli anazRaurebis SemTxvevaSi qveynis Sida kanonmdebloba unda uzrunve-


lyofdes saTanado da efeqtur dacvas.101 TanamSromlebs, romelTac ganicades diskrimi-
nacia, unda SeeZloT sasamarTlosTvis mimarTva.

• qveynis Sida kanonmdebloba aseve unda uzrunvelyofdes mosarCeleze mtkicebis tvir-


Tis Semsubuqebas, diskriminaciis sakiTxebTan dakavSirebul saqmeebSi. nebismierma pirma,
romelic ganicdis saxelfaso diskriminacias genderul niadagze, unda miiRos sakmarisi
kompensacia, rac aanazRaurebs miyenebul zarals.102 araTanabari anazRaurebis SemTxveva-
Si kompensacia sul mcire unda faravdes anazRaurebaSi arsebul sxvaobas.103

Sekrebis da gaerTianebis Tavisufleba

profesiuli kavSirebis Seqmnis Tavisufleba aRiarebulia evropis adamianis uflebaTa kon-


venciis 11-e muxliT. miuxedavad imisa, rom evropis adamianis uflebaTa dacvis sasamar-
Tlos, aRniSnuli muxliT mcire raodenobis saqmeebi aqvs ganxiluli, man gansazRvra, rom es
ufleba gulisxmobs adamianis uflebas Tavi Seikavos raime kavSirSi gawevrianebisagan. amas
garda, evropis adamianis uflebaTa dacvis sasamarTlom gansazRvra, rom maregulirebeli
organoebis wevrebs ar exebaT es debuleba. es gansakuTrebiT mniSvnelovania samedicino
sferoSi momuSave pirebisaTvis, radgan es uwyebebi kanonis Sesabamisadaa dafuZnebuli da
gaaCnia uflebamosileba gaataros disciplinaruli zomebi misi wevrebis mimarT.104

94 evrosabWro. daskvnebi: irlandia. (IX-2).


95 evrosabWro. daskvnebi: irlandia. (X-2).
96 evrosabWro. daskvnebi: poloneTi. (XV-2).
97 Confйdйrati on Franзaise de l’Encadrement CFE-CGC v. France. (9/2000). 2001 wlis 16 noembris gadawyvetileb
98 evrosabWo: daskvnebi, slovaketis respublika (XV-2, damateba).
99 evrosabWo: daskvnebi, I. 4§3 ganmartebiTi nawili.
100 evrosabWo: daskvnebi: portugalia. (XVI-2).
101 evrosabWo: daskvnebi: I. 4§3 ganmartebiTi nawili.
102 evrosabWo daskvnebi. (XIII -5). damatebiTi protokolis muxli 1 ganmartebiTi nawili
103 evrosabWo; daskvnebi: malta. (XVI-2).
104 aseve ix. samarTlebrivi uflebebis dacvis saerTaSoriso centre. saerT. uflebebi saxelmZRvanelo iuristebisaTvis.
evropis adamianis uflebebis konvenciis 11 muxli: Tavyrilobisa da kavSirebis Seqmnis Tavisufleba. htt p://www.interi-
ghts.org/view-document/index. htm?id=520. iZleva informacias Tu rogor ganmartavs evropis adamianis uflebebis konven-
ciis 11 muxls veopis adamianis uflebebis saerTaSoriso sasamarTlo.

105
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

evropis socialuri qartia iZleva gaficvis uflebis yvelaze srulyofil analizs. evro-
pis adamianis uflebebis sasamarTlo ufro SezRudulad iyo CarTuli profesiul kav-
Sirebis saqmianobis SeswavlaSi, romelic aseve gulisxmobs dasaqmebulTa uflebas gafi-
cvaze.

es nawili moicavs gaerTianebis Tavisuflebis or aspeqts: Sekrebisa da gaerTianebis Tavi-


suflebas, romelic mocemulia evropis adamianis uflebaTa dacvis konvenciis 11 mulxSi
da profesiuli kavSirebis Camoyalibebisa da gaficvis uflebas, romelic daculia evropis
socialuri qartiis 5, 6, 21 da 22 muxlebiT.

Sekrebisa da gaerTianebis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

profesiuli samedicino kavSiri ar aris jandacvis saministros mier damtki-


cebuli, radgan misi prezidenti opoziciuri politikuri partiis wamyvani
wevria;
yovelgvari gamarTlebis gareSe, uflebamosili pirebi xels uSlian anazRaure-
bis gazrdis da pirobebis gaumjobesebis mizniT Sekrebis Catarebas.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ adamianis uflebeaTa dacvis evropuli konvencia, muxli 11 _ (1)yvelas aqvs ufleba mS-
vidobiani Sekrebis Tavisuflebisa, agreTve sxvebTan gaerTianebis Tavisuflebisa,
maT Soris, ufleba profesiuli kavSirebis Seqmnisa da masSi gaerTianebisa sakuTari
interesebis dasacavad. (2) dauSvebelia raime SezRudvis daweseba am uflebaTa gan-
xorcielebaze, garda iseTi SemTxvevisa, romelic gaTvaliswinebulia kanoniT da
aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi erovnuli uSiSroebis an sazogadoebrivi
usafrTxoebis interesebisaTvis, uwesrigobis an danaSaulis aRsakveTad, janmrTe-
lobisa Tu zneobis an sxvaTa uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad. es muxli xels
ar uSlis saxelmwifos, daawesos kanonieri SezRudvebi am uflebaTa ganxorciele-
baze SeiaraRebuli Zalebis, policiis an saxelmwifo administraciis warmomadgen-
lebis mimarT.

• me-11 muxlis Tanaxmad, `Sekreba~ avtonomiuri koncefciaa, romelic ar aris damokidebu-


li saxelmwifos Sida kanonmdeblobaSi miRebul klasifikaciaze. aRniSnuli aris Sesaba-
misi, magram ara gadamwyveti faqtori.105

• me-11 muxliT gaTvaliswinebuli Sekrebis Tavisufleba mxolod kerZo samarTlis pi-


rebs exeba. sajaro samarTlis pirebi (kanonis safuZvelze dafuZnebuli) ar ganixileba
rogorc `kavSirebi~ im gagebiT, romelsac 11 muxli gulisxmobs. es SezRudva SesaZloa

105 kasangou da ors safrangeTis winaaRmdeg (29 EHRR 615). monadireTa gaerTianeba safrangeTSi iTvleba `kavSirad~ ro-
melsac muxli 11 gulisxmobs, Tumca mTavrobaSi iyo diskusiebi, rom igi sajaro samarTlis institutia.

106 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

dakavSrebuli iyos jandacvis profesionalebTan da erovnul profesiul organoebSi


maT iZulebiT wevrobasTan.106

• ufleba aseve moicavs Tavisufal arCevans gaerTianebebsa Tu profesiul kavSirSi gawe-


vrianebasTan dakavSirebiT.107

• muxli 11 (2) saSualebas iZleba `kanonieri SezRudvebi~ dawesdes konkretul sajaro


moxeleebze (magaliTad SeiaraRebul Zalebsa da policiaze) da aseve `saxelmwifo ad-
ministraciis~ wevrebze.108 am ukanasknel termins viwro interpretacia gaaCnia. evropis
adamianis uflebaTa dacvis sasamarTlom Riad datova sakiTxi exeba Tu ara igi maswav-
leblebs.109

profesiuli kavSirebi da gaficvis mowyobis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

meddas uari uTxres dawinaurebaze im mizeziT, rom igi xelmZRvanelobas pro-


blemebs uqmnida profesiul kavSirSi misi saqmianobebiT;
SeTanxmeba profesiul kavSirsa da jandacvis uwyebis mmarTvelobas Soris
uzrunvelyofs, rom vakanturi adgilebis 30% Senaxuli iqneba kavSiris wevre-
bisaTvis.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis socialuri qartia: muxli 5-organizebis ufleba

TavianTi ekonomikuri da socialuri interesebis dasacavad muSakTa da damsaqmebelTa


mier adgilobrivi, erovnuli an saerTaSoriso organizaciebis Seqmnis da am organiza-
ciebSi gaerTianebis Tavisuflebis uzrunvelyofis mizniT, mxareebi valdebulebas iRe-
ben, rom isini TavianT qveynebSi moqmed Sesabamis kanomdeblobaSi ar Seitanen iseT nor-
mebs, da aseve ar gamoiyeneben sakanonmdeblo normebs iseTi formiT, romelic SezRuda-
vs zemoaRniSnuli TavisuflebiT sargeblobas. SeiaraRebuli Zalebis wevrTa mimarT am
garantiebis gamoyenebis wesi da farglebi ganisazRvreba erovnuli kanonmdeblobiT an
kanonqvemdebare aqtebiT.

106 le kompti belgiis winaaRmdeg (Le Compte v. Belgium). (4 EHRR 1). maTi profesiis gamo maregulirebeli orgnos mier
Sewyvetis Semdeg, eqimebi warumateblad asaCivrebdnen iZulebiTi wevrobasa da maTi disciplinaruli organoebis iu-
risdiqciaze daqvemdebarebas. radganac maregulirebel organos sajaro samarTlis statusi hqonda miniWebuli _ igi
integrirebuli iyo saxelmwifo struqturaSi da mis umetes organoebSi mosamarTleebi iniSneboda saxelmwifos mier
- samedicino praqtikis maregulireblis funqcia da eqimebis registraciis warmoeba, misi administraciuli, da disci-
plinaruli uflebamosilebebi, sasamarTlom daaskvna, rom ar unda yofiliyo SezRudvebi, rom eqimebs Camoeyalibebi-
naT da gawevrianebuliyvnen maT sakuTar profesiul kavSirebSi. aseve ix. Sesabamisi saqmeebi Albert and Le Compte belgiis
winaaRdeg (7299/75, etc.) eqimebTan dakavSirebiT; Revert and Legallais safrangeTis winaaRmdeg (14331/88 and 14332/88) arqite-
qtorebi; A. da sxvebi espaneTis winaaRmdeg (13750/88) advokatTa kolegia; da bartoldi germaniis winaaRdeg (8734/79)
veterinar qirurgebTan dakavSirebiT. aseve ix. O. VR. ruseTis winaaRmdeg (44139/98) da A espaneTis winaaRmdeg (6 DR 188).
107 iangi da ors. didi britaneTis winaaRmdeg (4 EHRR 38). `daketili maRazia,~ rkinigzis profesiuli kavSiris iZulebiTi
wevroba, sadac darRveul iqna muxli 11. aseve ix. Sigurjonsson v. islandia. (A264).
108 es midgoma mowonebuli iyo evropis socialuri uflebebis komisiis mier, Tumca saerTaSoriso Sromis organizaciis
kavSirebis Seqmnis Tavisuflebis komisias ar daumtkicebulia igi. miuxedavad amisa, saerTaSoriso Sromis organiza-
ciis 87 konvenciis muxli 9(1) romelic zRudavs sajaro moxeleebi uflebas ar Seexeba `saxelmwifo administracias~.
109 vogti germaniis winaaRmdeg (Vogt v. Germany). (21 EHRR 205). sasamarTlom Riad datova is sakiTxi arian Tu ara msawavle-
blebi `saxelmwifo administraciis~ wevrebi.

107
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

• evropis socialuri qartiis me-5 muxli exeba rogorc sajaro, aseve kerZo seqtors. 110
saxelmwifos Sida kanonmdebloba unda uzrunvelyofdes dasaqmebulTaTvis profesiul
kavSirebSi gaerTianebis uflebas da moicavdes efeqtur sanqciebs da samarTalebrivi
daccvis meqanizmebs uflebis darRvevis SemTxvevaSi;

• me-5 muxlis Tanaxmad, dasaqmebul pirs unda hqondes Tavisufali arCevanis ufleba ga-
wevriandes Tu ara profesiul kavSirSi. nebismieri saxis iZulebiTi wevroba profesiul
kavSirSi ewinaaRmdegeba me-5 muxls.111

• saxelmwifos Sida kanonmdebloba naTlad unda krZalavdes profesiul kavSirebSi yvela


saxis sawevro da wevrobis Semdgom Senatanebs da avtomatur daqviTvebs xelfasidan112.
Sesabamisad, xelSekrulebaSi an sxva iuriduli Zalis mqone dokumentSi gaTvaliswinebu-
li nebismieri norma, romelic samuSao adgilebs akavebs konkretuli profesiuli kavSi-
risaTvis, arRvevs me-5 muxls.113

• profesiuli kavSirebis wevrebi daculni unda iyvnen nebismieri saziano zegavlenisagan,


rac SeiZleba axldes maT muSaobas, gansakuTrebiT samsaxurSi ayvanis, gaTavisuflebis an
dawinaurebis dros diskriminaciisagan. Tu msgavs diskriminacias adgili eqneba, qveynis
kanonmdebloba unda uzrunvelyofdes kompensacias, romelic miyenebuli zianis Sesaba-
misi da proporciulia.114

• profesiuli kavSirebi da damsaqmebeli organizaciebi daculni unda iyvnen saxelmwi-


fos mxridan aramarTlzomieri Carevisagan maT infrastruqturasa da efeqtur funq-
cionirebasTan dakavSirebiT.115 magaliTad, profesiuli kavSirebi uflebamosilni arian
Tavad airCion maTi wevrebi da warmomadgenlebi. ar unda arsebobdes gaumarTlebeli
SezRudvebi im mizezebze, romlis gamoc profkavSirs SeuZlia gaataros disciplinaruli
qmedebebi wevris mimarT.116 profesiuli kavSirebis uflebamosil pirebs unda hqondeT
samuSao adgili da kavSiris wevrebs, damsaqmeblis moTxovnebidan gamomdinare117 SeeZloT
samsaxurSi Sexvedrebis mowyoba,

• profesiul kavSirebsa da damsaqmebel organizaciebs unda SeeZloT nebismieri Sexve-


dris martivad organizeba, winaswari nebarTvisa da formalobebis gareSe, rogoricaa
deklaracia da registracia. Tu dawesebulia gadasaxadi organizaciis registraciasa Tu
Camoyalibebaze, igi unda iyos gonivruli da emsaxurebodes mxolod wminda administra-
ciuli xarjebis dafarvas.118

• registraciis moTxovnebi, rogoricaa wevrebis minimaluri raodenoba, Seesabameba me-5


muxlis moTxovnebs, Tu raodenoba gonivrulia da xels ar uSlis organizaciis Camoya-
libebas.119

110 evrosabWo. daskvnebi I. muxli 5 ganmarteba.


111 evrosabWo. daskvnebi III . muxli 5 ganmarteba.
112 evrosabWo. daskvnebi. VIII . 5 muxlis ganmartebebi
113 evrosabWo. daskvnebi: dania. (XV-1).
114 evrosabWo. daskvnebi. 2004: bulgareTi.
115 evrosabWo. daskvnebi. germania. (XII -2).
116 evrosabWo. daskvnebi. didi britaneTi. (XVII ).
117 evrosabWo. daskvnebi: safrangeTi. (XV-1).
118 evrosabWo. daskvnebi: didi britaneTi (XV-1).
119 evrosabWo. daskvnebi: portugalia. (XIII -5).

108 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

• saxelmwifs Sida kanonmdeblobam SesaZloa SezRudos sxvadasxva konsultaciebsa da ko-


leqtiur molaparakebebSi monawileoba calkeuli profesiuli kavSirebisTvis, im Se-
mTxvevaSi Tu akmayofilebs konkretul kriteriumebs.120

• SesaZloa SezRudul iqnas gaficvis ufleba, im SemTxvevaSi Tu SezRudva akmayofilebs


G muxlSi mocemul pirobebs, romelSic warmodgenilia qartiis mier uzrunvelyofili
uflebebis SezRudvis kanonieri garemoebebi. nebismieri SezRudva unda emsaxurebodes
legitimur mizans da warmoadgendes saWiroebas demokratiul sazogadoebaSi adamianis
uflebebisa da Tavisuflebebis an sazogado interesebis, erovnuli usafrTxoebis, sazo-
gado janmrTelobis an moralis dasacavad.121

• gaficvis akrZalva iseT seqtorebSi, romlebsac arsebiTi mniSvneloba aqvT TemisaTvis,


unda emsaxurebodes legitimur mizans, radganac am seqtorebSi gaficva SesaZloa safr-
Txes uqmnides sazogadoebriv interesebs, erovnul usafrTxoebas da/an janmrTelobas.
ubralod gaficvebis akrZalva, Tundac sasicocxlod mniSvnelovan seqtorebSi _ magali-
Tad „energetika“ an „jandacva“ _ TiToeuli seqtoris konkretuli moTxovnebis arapro-
porciulia. ukidures SemTxvevebSi, minimaluri momsaxurebis moTxovnebis warmodgena am
seqtorebSi SesaZloa Seesabamebodes 6(4) muxls.122

¾ evropis socialuri qartia, muxli 19 (4) _ migrant muSakTa da maTi ojaxebis ufleba dacva-
sa da daxmarebaze

dacvasa da daxmarebaze migrat muSakTa da maTi ojaxebis uflebis efeqturad ganxorcie-


lebis mizniT, mxareebi valdebulebas iReben: (4)kanoniT regulirebul an administraciu-
li organoebis kontrols daqvemdebarebul sferoebSi, TavianT teritoriaze kanonierad
myofi aseTi muSakebis mimarT gamoiyenon iseTi xelsayreli reJimi, rogoric sakuTari mo-
qalaqeebis mimarT, Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT: b)profesiuli kavSirebis wevroba da
koleqtiur xelSekrulebebTan dakavSirebuli upiratesobebiT sargebloba;

¾ evropis socialuri qartia, muxli 6 _ koleqtiuri molaparakebebis warmoebis ufleba

koleqtiuri molaparakebebis warmoebis uflebis efeqturi ganxorcielebis mizniT, mxareebi


valdebulebas iReben: (1) xeli Seuwyon muSakebsa da damsaqmeblebs Soris erToblivi kon-
sultaciebis Catarebas; (2) aucileblobis da mizanSewonilobis SemTxvevaSi, xeli Seuwyon
damsaqmebelTa an muSakTa organizaciebs Soris nebayofilobiT konsultaciebis Catarebis
meqanizmis amoqmedebas, koleqtiuri xelSekrulebebis dadebis gziT, dasaqmebis vadebisa da
pirobebis gansazRvris mizniT; (3) xeli Seuwyon morigebisa da nebayoflobiTi saarbitra-
Jo meqanizmis gamoyenebas SromiTi davebis gadawyvetis mizniT; da aRiareben: (4) muSakTa
da damsaqmebelTa uflebas miiRon koleqtiuri zomebi interesTa konfliqtis SemTxvevaSi
gaficvis uflebis CaTvliT, im valdebulebebis gaTvaliswinebiT, romlebic SesaZlebelia
gamomdinareobdes adre dadebuli koleqtiuri xelSekrulebebidan.

120 evrosabWo. daskvnebi: belgia. (XV-1); daskvnebi: safrangeTi. (XV-1).


121 evrosabWo. daskvnebi: norvegia. (X-1). qartiis 31 muxlTan dakavSirebiT.
122 evrosabWo. daskvnebi I. 6§4 muxlis ganmarteba; bulgareTis damoukidebeli profesiuli kavSirebis konfederacia,
Sromis konfederacia`Podkrepa~ da veropis profesiuli kavSirebis konfederacia v. bulgareTi (32/2005). 2006 wlis 16
oqtombris gadawyvetileba.

109
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

• 6(4) muxlis Tanaxmad sajaro moxelebi sargebloben uflebiT moawyon gaficva. dauSve-
belia am uflebiT sargeblobis akrZalva. miuxedavad amisa SesaZloa SezRudul iqnas
garkveuli kategoriis sajaro moxeleebis gaficva. G muxlis Tanaxmad, es SezRudvebi
unda Semofarglul iqnas im sajaro moxeleebiT, romelTa valdebulebebi da funqciebi,
maTi pasuxismgeblobis xasiaTisa da xarisxidan gamomdinare, pirdapir dakavSirebulia
erovnul usafrTxoebsaTan an zogad sazogadoebriv interesebTan.

• gaficva ar unda ganixilebodes rogorc gaficuli TanamSromlebis mier xelSekrulebiT


gansazRvruli valdebulebebis darRveva, rac gulisxmobs maTi dasaqmebis xelSekrule-
bis darRvevas; monawileobas unda Tan erTvodes gaTavisuflebis akrZalva. Tu gaficvis
dasrulebis Semdeg gaficulebs srulad SeunarCundebaT manamde arsebuli mdgomare-
oba (mag. pensiebi, Svebulebebi), am SemTxvevaSi dasaqmebis xelSekrulebis oficialuri
Sewyveta ar arRvevs 6(4) muxls.123 nebismieri daqviTva gaficulebis xelfasebidan ar
unda aRematebodes maTi gaficvaSi monawileobis xangrZlivobis periodSi misaReb xel-
fass.124 is TanamSromlebi, romlebic ar arian gaficuli profesiuli kavSiris wevrebi,
magram monawileobdnen gaficvaSi, unda sargeblobdnen igive dacviT rogorc profesiu-
li kavSiris wevrebi.

¾ evropis socialuri qartia, muxli 21 _ informaciiTa da konsultaciebiT sargeblis


ufleba

SromiT dawesebulebaSi momuSave pirTa mier informaciaTa da konsultaciebiT sargeblo-


bis uflebis efeqturad ganxorcielebis mizniT, mxareebi valdebulebas iReben miiRon an
mxari dauWiron iseT zomebs, romlebic saSualebas miscems muSakebs an maT warmomadgenle-
bs, erovnuli kanonmdeblobisa da praqtikis Sesabamisad: a) regularulad an saTanado dros
da amomwuravad iyvnen informirebuli maTi damsaqmebeli SromiTi dawesebulebis ekonomi-
kuri da finansuri mdgomareobis Sesaxeb, imis gaTvaliswinebiT, rom garkveuli informacia,
romlis gamJRavnebac zians moutans SromiT dawesebulebas, SeiZleba gamocxaddes konfi-
decialurad; da b) saTanado dros gaewioT konsultacia iseT gadawyvetilebebTan dakavSi-
rebiT, romlebmac SeiZleba mniSvnelovani zegavlena iqonios muSakTa interesebze, kerZod
SromiT dawesebulebaSi maTi dasaqmebis mdgomareobaze.

¾ evropis socialuri qartia, muxli 22 _ samuSao pirobebisa da samuSao garemos Seqmnasa da


gaumjobesebaSi monawileobis miRebis ufleba

samuSao pirobebisa da samuSao garemos Seqmnasa da gaumjobesebaSi muSakTa mier monawileo-


bis miRebis uflebis efeqturad ganxorcielebis mizniT, mxareebi valdebulebas iReben ga-
ataron iseTi zomebi, romlebic saSualebas miscems muSakebsa da maT warmomadgenlebs, ero-
vnuli kanonmdeblobisa da praqtikis Sesabamisad, monawileoba miiRon: (a) samuSao pirobe-
bis, muSaobis organizaciisa da samuSao garemos gansazRvrasa da gaumjobesebaSi; (b)SromiT
dawesebulebaSi higienisa da usafrTxoebis dacvaSi; (g) SromiT dawesebulebaSi socialuri
da social-ekonomikuri samsaxurebis organizebaSi; (d) am sakiTxebze miRebuli aqtebis Ses-
rulebis zedamxedvelobaSi;

123 evrosabWo. daskvnebi: I. 6§4 muxlis ganmarteba


124 evrosabWo. daskvnebi: safrangeTi. (XIII -1); Confйdйrati on Franзaise de l’Encadrement (CFE CGC) v. France. (16/2003). gadawyveti-
leba 12.11.2004

110 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

¾ adamianis uflebaTa dacvis konvencia, muxli 11 _ Sekrebisa da gaerTianebis Tavisufleba

(1) yvelas aqvs ufleba mSvidobiani Sekrebis Tavisuflebisa, agreTve sxvebTan gaerTianebis
Tavisuflebisa, maT Soris, ufleba profesiuli kavSirebis Seqmnisa da masSi gaerTianebisa
sakuTari interesebis dasacavad.

• profesiuli kavSirebis Camoyalibebisa da maTSi gawevrianebis ufleba gaerTinanebis Ta-


visuflebis Semadgeneli nawilia da ar gancalkevebul da damoukidebel uflebas.125

• me-11 muxli calke ar uzrunvelyofs profesiuli kavSirebis raime konkretul uflebas,


rogoricaa magaliTad gaficvis an mTavrobasTan konsultaciebis warmoebis ufleba.126
profesiuli kavSirebis azri gaTvaliswinebul unda iqnas da maT unda hqondeT ufleba
miiRon zomebi raTa daicvan maTi wevrebis samuSao interesebi.127

• es dacva SeiZleba moicavdes gaficvis uflebas, romlis SezRudva mxolod garkveuli


garemoebebis gaTvaliswinebiT SeiZleba.128

samarTalwarmoebis ufleba da masTan dakavSirebuli uflebebi

jandacvis provaiderebs aqvT samarTalwarmoebis ufleba, rodesac maT winaaRmdeg (mxare sa-
medicino dawesebuleba da ara fizikuri piri) Setanilia sarCeli. adamianis uflebaTa evro-
puli sasamarTlo, samarTliani sasamarTlo procesis farTo ganmartebas iZleva, romelic
garantirebulia evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciiT. naTelia, rom es ufleba
moicavs iseT sakiTxebs, rogoricaa saavadmyofos winaaRmdeg licenzirebasa da samedicino
daudevrobasTan dakavSirebuli saqmeebi.

ar aris aucilebeli, rom administraciuli procedurebi akmayofilebdes me-6 muxls, rad-


ganac garkveulwilad arsebobs SesaZlebloba apelireba moxdes samarTlebriv procesebze,
romlebic ar ukavSirdeba me_6 muxlis standarts. msgavsad ar aris aucilebeli rom samar-
Talwarmoeba eTanxmebodes samarTliani sasamarTlos standartebs procesis TiToeul eta-
pze. sasamarTlo Seafasebs aris Tu ara mTlianobaSi samarTalwarmoeba samarTliani.

es nawili ganixilavs samarTalwarmoebisa da masTan dakavSirebuli uflebebis oTx aspeqts:


samarTliani sasamarTlos uflebis ganmarteba evropis adamianis uflebaTa dacvis konven-
ciis 6(1) muxlSi; samarTlebrivi dacvis efeqtiani saSualeba romelic formulirebulia
evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis 13 muxlSi; piradi cxovrebisa da reputaciis
dacvis ufleba _ evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis 8 muxli; da gamoxatvisa
da informaciis Tavisufleba _ evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis 10 muxli.

125 belgiis policiis erovnuli kavSiri belgiis winaaRmdeg (National Union of Belgian Police v. Belgium). (1 EHRR 578).
126 Smidti da dalStromi SvedeTis winaaRmdeg (Schmidt and Dahlstrom v. Sweden). (1 EHRR 632).
127 belgiis policiis erovnuli kavSiri belgiis winaaRmdeg (National Union of Belgian Police v. Belgium). (1 EHRR 578).
128 vilsoni da orsi didi britaneTis winaaRmdeg (35 EHRR 20). sasamarTlom daadgina 11 muxlis darRveva sadac kanoni nebas
aZlevda damsaqmebels uareyo profesiuli kabSirebis aRiareba saerTo molaparakebebis mizniT da SeeTavazebina wama-
xalisebeli faqtorebi TanamSromlebisaTvis raTa maT daeTmoT profesiuli kavSiriT miniWebuli garkveuli uflebebi.

111
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

aRsaniSnavia, rom evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciaSi ar arsebobs informa-


ciis TavisuflebasTan dakavSirebuli calke ufleba da muxli 10 (gamoxatvis Tavisufleba)
mxolod SezRudul dacvas uzrunvelyofs informaciasTan dakavSirebiT. ar aris mocemuli
informaciis gavrcelebis ufleba, xolo misi miRebis ufleba Zalzed viwrod aris ganmar-
tebuli.

gamoxatvis Tavisufleba SesaZloa legitimurad SezRudul iqnas, muxli 8 gamoyenebiT, rac


gulisxmobs sxvaTa uflebebisa da reputaciis dacvas. magaliTad, medias ar aqvs sruli
ufleba gamoaqveynos usafuZvlo Setevebi sajaro moxeleebis mimarT.

samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba

uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqims, romelis winaaRmdegac mimdinareobs disciplinaruli saqmis ganxilva, sa-


Sualeba ar mieca edava mis winaaRmdeg wayenebul braldebebze;
yovelgvari ganmartebebis gareSe disciplinarulma organom gadawyvita, rom
misi sxdomebi unda iyos daxuruli;
meddis disciplinarul gadacdomaze, ganxilva sam welze met xans grZeldeba,
romlis ganmavlobaSi igi droebiT CamoSorebulia saqmianobas.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis 6(1) muxli _ samarTliani sasamarTlo gan-
xilvis ufleba

samoqalaqo uflebaTa da movaleobaTa gansazRvrisas an wardgenili sisxlis samarTlebri-


vi nebismieri braldebis safuZvlianobis gamorkvevisas yvelas aqvs gonivrul vadaSi misi
saqmis samarTliani da saqveyno ganxilvis ufleba kanonis safuZvelze Seqmnili damoukide-
beli da miukerZoebeli sasamarTlos mier. sasamarTlo gadawyvetileba cxaddeba saqveynod,
Tumca mTel sasamarTlo procesze an mis nawilze presa da sazogadoeba SeiZleba ar dauSvan,
demokratiul sazogadoebaSi zneobis, sazogadoebrivi wesrigis an erovnuli uSiSroebis in-
teresebidan gamomdinare, agreTve, rodesac amas moiTxovs arasrulwlovanTa interesebi an
mxareTa piradi cxovrebis dacva, an ramdenadac, sasamarTlos azriT, es mkacrad aucile-
belia gansakuTrebuli garemoebebis arsebobis gamo, vinaidan saqveynooba zians miayenebda
marTlmsajulebis interesebs.

• evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis 6(1) muxli vrceldeba samoqalaqo an


sisxlis samarTlis saqmeebze. igi aseve moicavs saxelmwifosa da kerZo pirebs an mxaree-
bs Soris yvela proceduras, romlis Sedegic „gadamwyvetia“ samoqalaqo uflebebisa da
movaleobebis dacvisaTvis.129

129 ringeiseni avstriis winaaRmdeg (1 EHRR 466).

112 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

• saqmeSi konigi germaniis federaciuli respublikis winaaRmdeg, sasamarTlom daadgina:


„miuxedavad imisa unda miekuTvnos Tu ara ufleba samoqalaqo uflebebs... es unda ga-
nisazRvrebodes konkretuli saqmis SinaarsiTa da ara Sesabamisi saxelmwifos kanonmde-
blobaSi misi klasifikaciis mixedviT“.130

• ubralo sagamomZieblo procedura ar ukavSirdeba 6(1) muxls.131

• evropis adamianis uflebebis dacvis sasamarTlom daadastura, rom samoqalaqo ufle-


bebi da movaleobebi nagulisxmebia disciplinarul samarTalwarmoebaSi, romelic gan-
sazRvravs profesiuli saqmianobis uflebas. evropis adamianis uflebebis dacvis sa-
samarTlo xelmZRvanelobda samedicino sferos warmomadgenelTa sarCelebiT.132 aseve
mocemulia licenzirebis Sesaxeb gadawyvetilebebi.133

• 6(1) muxli Cveulebriv gamoiyeneba rodesac kerZo piri kompensacias iTxovs sajaro moxe-
lisagan ukanono qmedebisaTvis. samedicino daudevrobis gamo saavadmyofos winaaRmdeg
samarTlebrivi procedurebi aseve eqvemdebareba aRniSnul muxls.134

• kerZo samarTlebriv urTierTobebTan dakavSirebuli davebi kerZo damqiraveblebsa da


daqiravebul muSakebs Soris 6(1) muxliT regulirdeba.135 miuxedavad amisa, rogorc zo-
gadi wesi, mocemuli muxli ar vrceldeba sajaro moxeleebis dasaqmebasTan dakavSire-
bul davebze.136

samoqalaqo procesSi mxares ufleba aqvs:

1. hqondes realuri da efeqturi xelmisawvdomoba sasamarTloze;

2. miiRos Setyobineba procesis drosa da adgilis Sesaxeb;137

3. hqondes realuri SesaZlebloba warmoadginos sakuTari saqme;

• samoqalaqo saqmeebSi ar arsebobs samarTlebrivi daxmarebis gansakuTrebuli saWiroeba.


Tumca, imisaTvis, rom uzrunvelyofili iyos xelmisawvdomobis ufleba da samarTliano-
ba, konkretul SemTxvevebSi SesaZloa saWiro gaxdes garkveuli daxmareba.138

• saqmis wardgena ar warmoCindeba ise efeqturad samoqalaqo konteqstSi, rogorc es xde-


ba sisxlis samarTlis konteqstSi. sasamarTloze daswrebasa da zepir ganxilvaze ar ar-
sebobs avtomaturi moTxovna. am SemTxvevaSi moqmedebs „mxareTa Tanasworuflebianobis“
principi.139

130 koning v. germaniis federaluri respublikis winaaRmdeg (2 EHRR 170).


131 faiedi didi britaneTis winaaRmdeg (18 EHRR 393).
132 konigi germaniis winaaRmdeg (Konig v. Germany). (2 EHRR 170). disciplinuri RonisZiebebis Sedegad ganmcxadebels SeuCerda
samedicino klinikis muSaobis ufleba
133 konigi germaniis winaaRmdeg (Konig v. Germany). (2 EHRR 170); uikramsingi gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Wickramsinghe
v. UK). (31503/96).
134 H safrangeTis winaaRmdeg (H v. France). (12 EHRR 74).
135 obermaieri avstriis winaaRmdeg (Obermeier v. Austria). (13 EHRR 290).
136 lombardo italiis winaaRmdeg (Lombardo v. Italy). (21 EHRR 188).
137 de la pradeli safrangeTis winaaRmdeg (De La Pradelle v. France). (A 253-B).
138 aieri irlandiis winaaRmdeg (A irey v. Ireland). (2 EHRR 305); P da Ors gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (P and Ors v. UK). (35 EHRR 31).
139 ruis-marti espaneTis winaaRmdeg (Ruiz-Marti n v. Spain). (16 EHRR 505).

113
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

• orive mxares ufleba aqvs informirebuli iyos meore mxaris mier warmodgenili ganacxa-
disa da sxva werilobiTi masalebis Taobaze da aqvs ufleba gasces pasuxi.140

• miuxedavad imisa, rom sasamarTlo ar aris valdebuli miiRos eqspertis daskvna mxolod
imitom, rom erTi mxare amas iTxovs,141 im SemTxvevebSi rodesac iniSneba eqsperti, dacu-
li unda iqnas „mxareTa Tanasworuflebianobis“ principi.142

• imisaTvis, rom gamotanili iyos gonivruli gadawyvetilebis, sasamarTlo ar aris val-


debuli detaluri pasuxi gasces TiToeul arguments, igi unda Seexos saqmis arsebiT
sakiTxebs.143

• disciplinaruli an administraciuli wesiT saqmis ganxilvis SemTxvevaSi ar aris auci-


lebeli procesi yvela etapze akmayofilebdes me_6 muxls.144

• msgavsad, im SemTxvevaSic Tu sasamarTlo organo ar aris miukerZoebeli da damoukide-


beli igi ar daarRvevs 6(1) muxls Tu ganxilva eqvemdebareba kontrols im organos mier,
romelsac gaaCnia uflebamosileba gaauqmos misi gadawyvetileba.145

• sajaro sasamarTlo sxdomis ufleba moicavs eqimTa disciplinarul sxdomebs.146

• gansazRvra procesi ramdenad gonivrul vadebSi Catarda, damokidebulia Sesabamis gare-


moebebze, maT Soris saqmis sirTuleze, momCivanis qcevaze da aseve gansaxilveli saqmis
mniSvnelobaze.147 drois periodi iwyeba sarCelis Setanidan148 da ar sruldeba manam sanam
yvela sakiTxi _ maT Soris apelacia da xarjebis gansazRvra _ ar dasruldeba.149

140 dombo beeri b. v. niderlandebis winaaRmdeg (Dombo Beheer B. V. v. The Netherlands). (18 EHRR 213).
141 H safrangeTis winaaRmdeg (H v. France). (12 EHRR 74).
142 m antuaneli safrangeTis winaaRmdeg (M antovanelli v. France). (24 EHRR 370). mosarCeles samedicino daudevrobis braldebis
saqmeze ar mieca saSualeba instruqcia mieca sasamarTlos mier daniSnuli eqspertisaTvis.
143 heli fineTis winaaRmdeg (Helle v. Finland). (26 EHRR 159).
144 le kompti belgiis winaaRmdeg (Le Compte v. Belgium). (5 EHRR 533). samedicino disciplinaruli organos warmodgenili
kasaciis ganxilva arasakmarisi iyo 6(1) muxlisaTvis radganac sasamarTlom ar ganixila saqmis garemoebebi radganac
isini misi iurisdiqciis gareT imyofebodnen.
145 kingsli gaerTianebuli samefos winaaRdeg (Kingsley v. UK). (35 EHRR 10).
146 dineti safrangeTis winaaRmdeg (Diennet v. France). (21 EHRR 554). daskvnil iqnas rom eqimis Seusabamo qcevis gansaxilveli
sxdoma unda Catarebuliyo sajarod, garda im SemTxvevis Tu konfidencialuri, piradi an profesiuli sakiTxebi war-
moiSveboda saqmis warmoebisas.
147 gasti da popi germaniis winaaRdeg (Gast and Popp v. Germany). (33 EHRR 37).
148 skopeliti italiis winaaRmdeg (Scopelliti v. Italy). (17 EHRR 493); darneli gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Darnell v. UK)
(18 EHRR 205). mTeli cxra wlis ganmavlobaSi _ mosarCelis samsaxuridan gaTavisuflebis Sesaxeb dava, romelsac mohyva
ramdenime samarTlebrivi gadaxedvebi, samewarmeo tribunalis sxdoma da dasaqmebis saapelacio tribunalis sxdoma _
CaiTvala ara keTilgonivrulad.
149 somie gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Somjee v. UK). (36 EHRR 16).

114 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

efeqturi samarTlebrivi dacvis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

eqims ar eZleva Sesabamisi kompensacia mas Semdeg, rac mis reputacias miadga zia-
ni samedicino daudevrobis usafuZvlo da yalbi braldebebis niadagze, romle-
bic gaCnda presaSi;
meddas ar SeuZlia dasaqmebis tribunalis gadawyvetileba gaasaCivros sasamar-
TloSi.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ evropis adamianTa uflebebis dacvis konvenciis muxli 13 _ samarTlebrivi dacvis efe-


qtiani saSualebis ufleba

yvelas, visac daerRva am konvenciiT gaTvaliswinebuli uflebebi da Tavisuflebebi, unda


hqondes samarTlebrivi dacvis efeqtiani saSualeba erovnuli xelisuflebisagan, Tundac
es darRveva Caidinos pirma, romelic samsaxurebriv uflebamosilebas axorcielebda.

• me_13 muxlSi mocemuli gansazRvrebebis Tanaxmad, samarTladacvis xelmisawvdomoba


unda moicavdes sarCelis gansazRvras da misi dakmayofilebis SesaZleblobas. Seswavlil
unda iqnas yvela procedura, maT Soris samarTlebrivi da ara samarTlebrivi.150

• samarTlebrivi dacvis oficialuri saSualebebi, romlebic unda akmayofilebdnen me_13


muxlis moTxovnebs,151 damokidebulia savaraudo darRvevis xasiaTze. umetesoba SemTxve-
vebSi, kompensacia sakmarisi iqneba. yvela SemTxvevaSi samarTlebrivi dacvis saSualeba
unda iyos efeqturi rogorc praqtikulad aseve samarTlebrivad, rac gulisxmobs, rom
ar unda hqondes adgili Seusabamo Carevas saxelmwifo moxeleebis mxridan.152

• uflebamosili piri, romelsac SeuZlia uzrunvelyos samarTlebrivi dacva, damoukide-


beli unda iyos darRvevis Camdeni organosagan.153

150 silveri gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Silver v. UK). (5 EHRR 347).


151 peki gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Peck v. UK). (36 EHRR 41).
152 aqsoi TurqeTis winaaRmdeg (Aksoy v. Turkey). (23 EHRR 553).
153 qhani gaerTianebuli samefos winaaRmdeg (Khan v. UK). (31 EHRR 45); teilor-sabori gaerTianebuli samefos winaaRmdeg
(Taylor-Sabori v. UK). (36 EHRR 17).

115
Tavi 3: pacientze zrunvisas adamianis uflebebis dacvis evropuli gamocdileba

piradi cxovrebis da reputaciis pativiscemis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

saavadmyofos direqtoris telefoni ismineba winaswari kanonieri sanqciis arse-


bobis gareSe;

eqimi, romelic monawileobs samoqalaqo saqmeSi saavadmyofos winaaRmdeg (vinai-


dan samsaxuridan gaTavisuflebuli iqna usamarTlod) aRmoaCens, rom misi ko-
respondencia yoveldRiurad mowmdeba da ikiTxeba misi Tanxmobis gareSe.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ adamianis uflebaTa dacvis konvencia, muxli 8 _ piradi da ojaxuri cxovrebis pativisce-


mis ufleba

(1) yvelas aqvs ufleba, pativi scen mis pirad da ojaxur cxovrebas, mis sacxovrebelsa da
mimoweras. (2) dauSvebelia am uflebis ganxorcielebaSi sajaro xelisuflebis Careva, gar-
da iseTi SemTxvevisa, rodesac aseTi Careva xorcieldeba kanonis Sesabamisad da aucilebe-
lia demokratiul sazogadoebaSi erovnuli uSiSroebis, sazogadoebrivi usafrTxoebis an
qveynis ekonomikuri keTildReobis interesebisaTvis, uwesrigobis an danaSaulis Tavidan
asacileblad, janmrTelobis an zneobisa Tu sxvaTa uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad.

adamianis uflebaTa dacvis konvenciis, me_8 muxlis konteqstSi, termini `piradi cxovreba~
SeiZleba moicavdes pirovnebis ofiss, mag. uzrunvelyofdes dacvas telefonis ukanono
mosmenisagan.154 dacva SeiZleba exebodes konkretul qcevasa da saqmianobasas, romelsac Se-
saZloa sazogadoebaSi hqondes adgili, rac damokidebulia pirovnebas ramdenad aqvs piradi
cxovrebis xelSeuxeblobis molodini~ da iyo Tu ara es molodini nebayoflobiT daTmobi-
li.155

¾ adamianis uflebaTa dacvis konvencia, muxli 10 (2) gamoxatvis Tavisuflebis SezRudva


sxvaTa uflebebisa da reputaciis dasacavad

am TavisuflebaTa ganxorcieleba, ramdenadac is ganuyofelia Sesabamisi valdebulebisa da


pasuxismgeblobisagan, SeiZleba daeqvemdebaros iseT wesebs, pirobebs, SezRudvebs an sanq-
ciebs, romlebic gaTvaliswinebulia kanoniT da aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi
erovnuli uSiSroebis, teritoriuli mTlianobis an sazogadoebrivi usafrTxoebis inte-
resebisaTvis, uwesrigobisa Tu danaSaulis aRsakveTad, janmrTelobis an zneobis dacvis
mizniT, sxvaTa reputaciis an uflebaTa dasacavad, saidumlod miRebuli informaciis ga-
mJRavnebis Tavidan asacileblad an sasamarTlo xelisuflebis avtoritetisa da miukerZo-
eblobis uzrunvelsayofad.

154 halfordi didi britaneTis winaaRmdeg (20605/92). ofisis telefoni mosmena arRvevs 8 muxls.
155 von hanoveri germaniis winaaRmdeg (43 EHRR 7).

116 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 3.4

informaciisa da gamoxatvis Tavisuflebis ufleba


uflebis potenciur darRvevaTa magaliTebi

Tanamdebobis pirebi ar awvdian TanamSromlebs informacias, rom maT saavadmyo-


foSi radiaciis saSiSad maRali donea.

adamianis uflebaTa standartebi da interpretacia

¾ adamianis uflebebis dacvis konvencia, muxli 10 _ Tavisufali gamoxatvis ufleba maT So-
ris informaciis ufleba

yvelas aqvs ufleba gamoxatvis Tavisuflebisa. es ufleba moicavs piris Tavisuflebas,


hqondes Sexedulebebi, miiRos an gaavrcelos informacia Tu mosazrebebi sajaro xelisu-
flebis Caurevlad da saxelmwifo sazRvrebis miuxedavad. es muxli xels ar uSlis saxel-
mwifoebs, ganaxorcielon radiomauwyeblobis, satelevizio an kinematografiul sawarmoTa
licenzireba.

• adamianis uflebaTa dacvis konvenciis me_10 muxlSi ar aris mocemuli informaciis ga-
vrcelebis ufleba. informaciis miRebis ufleba viwrod ganmartebulia, rogorc ufle-
bamosili pirebisaTvis akrZalva, SezRudon pirovneba im informaciis miRebaSi, romlis
gavrcelebac sxvebs surT. saxelmwifos ar aqvs pozitiuri valdebuleba informaciis
mogrovebasa da gavrcelebaze.156

• vinaidan sajaro moxeleebi unda sargeblobnen sazogadoebis ndobiT, isini SeiZleba da-
culni iqnan `Seuracxmyofeli sityvieri Setevebisagan~. amgvar SemTxvevaSic ki sajaro
moxeleebi valdebulni arian maTTvis miniWebuli Zalaufleba gamoiyenon mxolod samsa-
xureobrivi daniSnulebiT da ara piradi miznebisaTvis.157

156 guera da ors italiis winaaRmdeg (26 EHRR 357).


157 iankovi bulgareTis winaaRmdeg (39084/97).

117
4.1 Sesavali

4.2 saerTaSoriso sistema

4.3 evropuli sistema

4.4 gasaCivrebis procedura: adamianis uflebaTa evropuli konvencia

118 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


4
saerTaSoriso da
regionuli procedurebi

4.1 Sesavali
adamianis uflebaTa saerTaSoriso da regionaluri meqanizmebi mniSvnelovan rols asrulebs
uflebaTa realizaciis saqmeSi. es meqanizmebi saxelmwifoebma SeimuSaves maT mier ratifi-
cirebuli adamianis uflebaTa saerTaSoriso da regionaluri xelSekrulebebis Sesrulebis
uzrunvelsayofad. aRniSnuli xelSekrulebebi qmnis adamianis uflebaTa saerTaSoriso e.w.
„myar samarTals“, xolo saxelSekrulebo meqanizmebis ganmartebebi qmnis e.w. „rbil samar-
Tals“, romelsac xelisuflebis mimarT pirdapiri samarTlebrivad mboWavi Zala ar gaaCnia.
arsebobs aRsrulebis meqanizmebis ori ZiriTadi saxe:

• sasamarTloebi, romlebic moqmedeben sasamarTlo uflebamosilebis farglebSi da iRe-


ben gadawyvetilebas, romlebic xelisuflebisaTvis tradiciuli gagebiT savaldebulo
dokuments warmoadgens; da

• komitetebi, romlebic ganixilaven mTavrobaTa mier wardgenil angariSebs maT mier ada-
mianis uflebaTa xelSekrulebebis Sesrulebis Sesaxeb da, zogierT SemTxvevaSi, ganixi-
laven adamianis uflebebis darRvevasTan dakavSirebul individualur saCivrebs.

119
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

4.2 saerTaSoriso sistema


adamianis uflebaTa komiteti (HRC)

mandati

adamianis uflebaTa komiteti (HRC) zedamxedvelobas uwevs mTavrobis mier samoqalaqo da


politikur uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso paqtis (ICCPR) Sesrulebas. komitets gaaCnia ori
mandati: monitoringi gauwios saxelmwifos mier paqtis Sesrulebas mTavrobis mier wardge-
nili perioduli angariSis ganxilvis saxiT da Seiswavlos adamianis uflebebis darRvevasTan
dakavSirebuli individualuri saCivrebi paqtis fakultaturi oqmis Sesabamisad.

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT adamianis uflebaTa komitets warudginon „Crdi-


lovani angariSebi“ mTavrobis mier paqtis Sesrulebis nebismier aspeqtTan dakavSirebiT.
Crdilovani angariSebis wardgena unda moxdes komitetis samdivnos meSveobiT, romelic
JenevaSi adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisTan arsebobs da awarmoebs ganrigs, Tu
rodis unda wardgnen mTavrobebi komitetis winaSe. komiteti ikribeba weliwadSi samjer.
fizikur pirebsa da arasamTavrobo organizaciebs aseve SeuZliaT warudginon komitets sa-
Civrebi paqtis fakultaturi oqmis Sesabamisad.

sakontaqto informacia
patris Jiliberi
komitetis mdivani, UN OG-OHCHR
CH 1211 Jeneva 10, Sveicaria
tel: +41 22 917 9249; Fax: +41 22 917 9006
el-fosta: pgillibert@ohchr.org
veb gverdi: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/hrc/index.htm

Patrice Gillibert
HRC Secretary, UN OG-OHCHR
CH 1211 Geneva 10, Switzerland
Tel: +41 22 917 9249; Fax: +41 22 917 9006
Email: pgillibert@ohchr.org
Web: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/hrc/index.htm

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti

mandati

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti zedamxedvelobas uwevs mTa-


vrobis mier ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis Sesaxeb saerTaSoriso pa-
qtis Sesrulebas. komiteti monitorings uwevs saxelmwifos mier am sferoSi ganxorciele-
bul progress mTavrobebis mier wardgenili perioduli angariSebis ganxilvis gziT.

120 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.2

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis


komitets warudginon „Crdilovani angariSebi“ mTavrobis mier paqtis Sesrulebis nebismier
aspeqtTan dakavSirebiT. Crdilovani angariSebis wardgena unda moxdes komitetis samdivnos
meSveobiT, romelic JenevaSi adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisTan arsebobs da
awarmoebs ganrigs, Tu rodis unda wardgnen mTavrobebi komitetis winaSe. komiteti ikribeba
weliwadSi orjer.

sakontaqto informacia
van-hi li
komitetis mdivani
oTaxi 1-025, vilsonis sasaxle, erTa sasaxle
8-14 mSvidobis gamziri
CH 1211 Jeneva 10, Sveicaria
tel: +41 22 917 9321; Fax: +41 22 917 9046
el-fosta: wlee@ohchr.org
veb gverdi: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/index.htm

Wan-Hea Lee
CES CR Secretary
Offi ce 1-025, Palais Wilson, Palais des Nati ons
8_14 Avenue de la Paix
CH 1211 Geneva 10, Switzerland
Tel: +41 22 917 9321; Fax: +41 22 917 9046
Email: wlee@ohchr.org
Web: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/cescr/index.htm

rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komiteti

mandati

rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komiteti (CERD) warmoadgens damoukidebeli eqsper-


tebisagan dakompleqtebul organos, romelic axorcielebs saxelmwfoTa mier rasobrivi
diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb saerTaSoriso konvenciis Sesrulebis mo-
nitorings. is zedamxedvelobas uwevs am kuTxiT saxelmwifoTa mier ganxorcielebul pro-
gress mTavrobaTa mier wardgenili perioduli angariSebis ganxilvis gziT. komiteti Se-
mdgomSi SeniSvnebsa da rekomendaciebs warudgens saxelmwifos „daskvniTi mosazrebebis“
formiT. garda saxelmwifoTa mier wardgenili angariSebis komentirebisa, komiteti moni-
torings axorcielebs aseve adreuli gafrTxilebis procedurisa da saxelmwifoTSorisi da
individualuri saCivrebis ganxilvis meSveobiT.

121
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT komitets warudginon „Crdilovani angariSebi“


mTavrobis mier konvenciis Sesrulebis nebismier aspeqtTan dakavSirebiT. Crdilovani an-
gariSebis wardgena unda moxdes komitetis samdivnos meSveobiT, romelic JenevaSi adamia-
nis uflebaTa umaRlesi komisris ofisTan arsebobs da awarmoebs ganrigs, Tu rodis unda
wardgnen mTavrobebi komitetis winaSe. komiteti ikribeba weliwadSi orjer.

sakontaqto informacia
natali pruve
rasobrivi diskriminaciis aRmofxvris komitetis mdivani
xelSekrulebebisa da komisiis ganyofileba
adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisi, vilsonis sasaxle
52 pbkis quCa CH 1201 Jeneva 10, Sveicaria, safosto misamarTi: UN OG-OHCHR,
CH 1211 Jeneva 10, Sveicaria
tel: +41.22.917.93.09; Fax: +41.22.917.90.22
el-fosta: nprouvez@ohchr.org
veb gverdi: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/cerd/

International Labour Organization


Nathalie Prouvez
Secretary of the Committ ee on the Eliminati on of Racial Discriminati on
Treati es and Commission Branch
Offi ce of the High Commissioner for Human Rights, Palais Wilson
52 rue des Pвquis CH 1201 Geneva 10, Switzerland ,Mailing address: UN OG-OHCHR, CH 1211 Geneva
10, Switzerland
Tel: +41.22.917.93.09; Fax: +41.22.917.90.22
Email: nprouvez@ohchr.org
htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/cerd/

Sromis saerTaSoriso organizacia

mandati

Sromis saerTaSoriso organizacia (ILO), romelic gaeroSi mdebareobs, ZiriTadad daintere-


sebulia adamianis uflebaTa dacvis kuTxiT SromiT sferoSi. 1989 wels maT miiRes konven-
cia damoukidebel qveynebSi mkvidri mosaxleobisa da tomebis Sesaxeb. saxelmwifoebma unda
warudginon konvenciis SesrulebasTan dakavSirebuli perioduli angariSebi Sromis saer-
TaSoriso organizacias, aseve dasaqmebulTa da muSaTa Sidasaxelmwifoebriv asociaciebs.
dasaqmebulTa da muSaTa erovnul gaerTianebebs SeuZliaT waradginon Sromis saerTaSoriso
organizaciaSi komentarebi aRniSnuli angariSebis Sesaxeb. Sromis saerTaSoriso organiza-
ciis eqspertTa komiteti afasebs angariSebs da SeuZlia gaugzavnos mTavrobebs „pirdapiri
moTxovnebi“ damatebiTi informaciis miRebis mizniT. eqspertTa komiteti SemdgomSi aqvey-
nebs „daskvnebs“ angariSSi, romlis wardgena xdeba Sromis saerTaSoriso konferenciaze. am
angariSis safuZvelze, konferenciis standartebis gamoyenebis komitets SeuZlia miiRos
gadawyvetileba calkeuli individualuri saqmeebis ufro detalurad Seswavlis Sesaxeb

122 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.2

da gamoaqveynos Sesabamisi daskvnebi. garda amisa muSaTa da dasaqmebulTa asociacebs Seu-


ZliaT waradginon Sromis saerTaSoriso organizaciaSi gancxadeba imis Taobaze, rom wevrma
saxelmwifom ver SeZlo konvenciasTan Sesabamisobis uzrunvelyofa, aseve wevr saxelmwifos
SeuZlia Seitanos organizaciaSi saCivari sxva wevri saxelmwifos winaaRmdeg.

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

konvencia mouwodebs mTavrobebs konsultacia gawion mkvidr mosaxleobasTan angariSebis


momzadebis procesSi. mkvidr mosaxleobas SeuZlia aseve SeuerTdes muSaTa gaerTianebas
an Camoayalibos sakuTari muSaTa gaerTianeba imisaTvis, rom pirdapir daamyaros kontaqti
Sromis saerTaSoriso organizaciasTan. eqspertTa komiteti xvdeba yoveli wlis noembersa
da dekemberSi, Sromis saerTaSoriso konferencia tardeba ivnisSi.

sakontaqto informacia
ofisTan urTierTobis ganyofileba
4 moRilonis quCa
CH 1211 Jeneva 22, Sveicaria
tel. +41.22.799.7732; faqsi: +41.22.799.8944
el-fosta: RELOFF@ilo.org
veb gverdi: www.ilo.org/public/english/index.htm

Contact
Office Relations Branch
4 ruedes Morilons
CH 1211 Geneva 22, Switzerland
Tel. +41.22.799.7732; Fax: +41.22.799.8944
Email: RELOFF@ilo.org
Web: www.ilo.org/public/english/index.htm

qalTa winaaRmdeg diskriminaciis yvela formis aRmofxvris komiteti

mandati

qalTa winaaRmdeg diskriminaciis yvela formis aRmofxvris komiteti zedamxedvelobas uwevs


mTavrobis mier qalTa winaaRmdeg diskriminaciis yvela formis aRmofxvris Sesaxeb konven-
ciis (CEDAW) Sesrulebas. komitets aqvs sami mandati: saxelmwifos mier CEDAW-s Sesrulebis
progresis monitoringi mTavrobaTa mier wardgenili perioduli angariSebis ganxilvis meS-
veobiT, qalTa uflebebis darRvevebis Sesaxeb individualuri saCivrebis Seswavla CEDAW-s
fakultaturi oqmis Sesabamisad, da saxelmwifoebSi misiebis ganxorcieleba im problemebi-
dan gamomdinare, romlebic ukavSirdeba konvenciiT gaTvaliswinebuli uflebebis sistemur
an mZime darRvevebs.

123
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT warudginon komitets „Crdilovani angariSebi“ sa-


xelmwifos mier CEDAW-s Sesrulebis nebismier aspeqtTan dakavSirebiT. Crdilovani angari-
Sebis wardgena unda moxdes qalTa gaZlierebis ganyofilebis meSveobiT, romelic niu_iork-
Si mdebareobs da awarmoebs ganrigs, Tu rodis unda wardgnen mTavrobebi komitetis winaSe.
komiteti ikribeba weliwadSi orjer. fizikur pirebsa da arasamTavrobo organizaciebs Seu-
ZliaT aseve waradginon komitetSi saCivrebi fakultaturi oqmis Sesabamisad, an SeuZliaT
SesTavazon komitets, ganaxorcielos misia konkretul saxelmwifoSi, rogorc mis mier war-
moebuli gamoZiebis proceduris nawili.

sakontaqto informacia
cu-vei Cangi
koordinaciisa da sazogadoebasTan urTierTobis departamenti, qalTa gaZlierebis
ganyofileba
ekonomikuri da socialuri sakiTxebis departamenti
ori gaeros plaza
oTaxi DC2, 12 sarTuli
niu iorki, NY 10017
tel: +1 (212) 963-8070; faqsi: +1 (212) 963-3463
el-fosta: changt@un.org
vebgverdi: htt p://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw38/NG Onote.pdf

Contact
Tsu-Wei Chang
Coordinati on and Outreach Unit, Division for the Advancement of Women Department of Economic
and Social Aff airs
Two UN Plaza
Room DC2, 12th Floor
New York, NY 10017
Tel: +1 (212) 963-8070; Fax: +1 (212) 963-3463
Email: changt@un.org
Web: htt p://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/cedaw38/NG Onote.pdf

bavSvis ulebaTa komiteti

mandati

bavSvis ulebaTa komiteti zedamxedvelobas uwevs saxelmwifos mier bavSvis uflebaTa kon-
venciis Sesrulebas. is axorcielebs saxelwifos mier konvenciis Sesrulebis progresis
monitorings mTavrobaTa mier wardgenili perioduli angariSebis ganxilvis meSveobiT.

124 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.2

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT warudginon komitets „Crdilovani angariSebi“ sa-


xelmwifos mier konvenciis Sesrulebis nebismier aspeqtTan dakavSirebiT. Crdilovani anga-
riSebis wardgena unda moxdes bavSvis uflebaTa konvenciis samdivnos meSveobiT, romelic
JenevaSi adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisTan mdebareobs da awarmoebs ganrigs,
Tu rodis unda wardgnen mTavrobebi komitetis winaSe.

sakontaqto informacia
maia andiaeviC-boko
komitetis mdivani,
8-14 mSvidobis gamziri, CH 1211 Jeneva 10, Sveicaria
tel: +41 22 917 9000; faqsi: +41 22 917 9022
el-fosta: mandrijasevic@ohchr.org
www2.ohchr.org/english/bodies/crc/index.htm

Maja Andrijasevic-Boko
CRC Secretary, 8_14 Avenue de la Paix, CH 1211 Geneva 10, Switzerland Tel: +41 22 917 9000; Fax: +41
22 917 9022
Email: mandrijasevic@ohchr.org
www2.ohchr.org/english/bodies/crc/index.htm

gaeros qartiis Sesabamisad dafuZnebuli organoebi

zemoT CamoTvlil saxelSekrulebo organoebTan erTad, arsebobs aseve rigi organoebi,


romlebic Seqmnilia adamianis uflebaTa dacvisa da popularizaciis mizniT gaeros qar-
tiis Sesabamisad. qartiis Sesabamisad Seqmnili ZiriTadi organoa adamianis uflebaTa sabWo
(HRC), romelmac Secvala adamianis uflebaTa komisia (CHR) 2006 wels. sabWo gaeros gene-
raluri asambleis damxmare organoa, romlis mandati iTvaliswinebs „adamianis uflebaTa
darRvevebTan, maT Soris mniSvnelovan da sistemur darRvevebTan dakavSirebuli situaciis
daregulirebas“. sabWos movaleobebi moicavs: universalur periodul gadaxedvas (UPR), spe-
cialur procedurebs, adamianis uflebaTa sabWos mrCevelTa komitets (adamianis uflebaTa
popularizaciisa da dacvis yofil qve-komisias) da saCivrebis proceduras. es funqciebi
Sejamebulia Semdeg veb gverdze: htt p://www2.ohchr.org/english/bodies/hrcouncil/.

universaluri perioduli gadaxedva UPR

2008 wlidan adamianis uflebaTa sabWo periodulad ganaxorcielebs saxelmwifoTa mier


adamianis uflebebTan dakavSirebuli movaleobebisa da valdebulebebis gadaxedvas. gae-
ros wevri yvela saxelmwifo gaivlis am kontrols oTxi weliwadSi erTxel. gadaxedvis
gansaxorcieleblad samuSao jgufi Seikribeba weliwadSi samjer ori kviriT. gadaxedvisas
mxedvelobaSi iqneba miRebuli Sesabamisi saxelmwifos mier wardgenili angariSi, specialuri
procedurebisa da saxelSekrulebo organoebis rekomendaciebi da arasamTavrobo organiza-
ciebisa da adamianis uflebaTa erovnuli institutebis mier wardgenili informacia.

125
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

specialuri procedurebi

„specialuri procedurebi“ aris zogadi termini, romliTac moixsenieben im fizikur pirebs


(specialur momxseneblebs, specialur warmomadgenlebs, an damoukidebel eqspertebs) an
jgufebs (samuSao jgufebi), romlebsac adamianis uflebaTa sabWos mier miniWebuli aqvT
mandati Seiswavlon konkretul qveynebSi arsebuli specifiuri situaciebi an Tematuri
sakiTxebi mTeli msoflios masStabiT. sabWoSi amJamad gaTvaliswinebulia 28 Tematuri da
10 saxelmwifoebrivi specialuri procedura. specialuri procedurebis saqmianoba moicavs
individualur saCivrebze reagirebas, kvlevebis ganxorcielebas, saxelmwifoebriv doneze
teqnikur TanamSromlobasTan dakavSirebiT rCevebis gawevas da uflebaTa ganmtkicebisaken
mimarTul zogad saqmianobaSi monawileobas. specialuri procedurebi ganixileba rogorc
„yvelaze efeqturi, moqnili da qmediTi meqanizmebi gaeros sistemaSi“.

specialuri procedurebi, romlebic winamdebare praqtikosTa saxelmZRvaneloSia moxsenie-


buli moicavs:

• samuSao jgufi TviTneburi dakavebis sakiTxebze;

• specialuri momxsenebeli eqstrasasamarTlo, gamartivebuli an TviTneburi aRsrulebis


sakiTxebis Sesaxeb

• specialuri momxsenebeli yvelas uflebaze isargeblos fizikuri da fsiqikuri janmrTe-


lobis yvelaze maRali standartiT

• specialuri momxsenebeli qalTa winaaRmdeg Zaladobis, misi mizezebisa da Sedegebis


sakiTxebze

• detaluri informaciisaTvis specialuri procedurebis Sesaxeb ixileT htt p://www.ohchr.


org/english/bodies/chr/special/index.htm.

adamianis uflebaTa sabWos mrCevelTa komiteti

adamianis uflebaTa sabWos mrCevelTa komiteti funqcionirebs rogorc think tank, uzrun-
velyofs sabWosaTvis eqspertizisa da rCevebis miwodebas, axorcielebs aseve Temtur kv-
levebs sabWosaTvis saintereso sakiTxebze, misive moTxovniT. komiteti 18 eqspertisagan
Sedgeba, romelTa uflebamosilebis vada 3 welia.

saCivrebis procedura

saCivrebis konfidencialuri procedura fizikur pirebsa da organizaciebs aZlevs SesaZle-


blobas adamianis uflebaTa sabWos warudginon saCivrebi „adamianis uflebaTa mniSvnelovan
da sarwmunod dadasturebul darRvevebze“. proceduris mizania iyos „msxverplze orine-
tirebuli“ da ivaraudeba, rom gamoZiebebi Catardeba droulad. saCivrebs ganixilavs ori
samuSao jgufi, romelic ikribeba weliwadSi sul cota orjer, xuTi dRiT.

126 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.3

ekonomikuri da socialuri sabWo

gaeros ekonomikuri da socialuri sabWo (ECOSOC) koordinacias uqevs gaeros im 14 speciali-


zirebuli saagentos, funqcionaluri komisiebis da regionuli komisiebis saqmianobas, romle-
bic sxvadasxva saerTaSoriso ekonomikur, socialur, kulturul, saganmanaTlebo da jandacvis
sakiTxebze muSaoben. sabWo weliwadSi atarebs ramdenime mokle sxdomas da ZiriTad yovelwliur
sxdomas ivlissSi, romelic oTxi kvira grZeldeba. sabWo regularulad axorcielebs konsulta-
cias samoqalaqo sazogadoebasTan, daaxloebiT 3 000 arasamTavrobo organizacias miniWebuli aqvs
sakonsultacio statusi. sabWos mier akreditirebul arasamTavrobo organizaciebs ufleba aqvT
monawileoba miiRon, waradginon werilobiTi mosazrebebi da gancxadebebiT wardgnen sabWosa da
misi damxmare organoebis winaSe. informacia arasamTavrobo organizaciebze, romlebsac sakon-
sultacio statusi aqvT miniWebuli, ixileT veb gverdze htt p://www.un.org/esa/coordinati on/ngo/.

sabWos saagentoebi da komisiebi, romlebic SeiZleba moxseniebulni iyvnen an ukavSirdebod-


nen winamdebare praqtikosTa saxelmZRvanelos:

• komisia qalTa statusis Sesaxeb

• komisia narkotikul saSualebebze

• komisia danaSaulis prevenciasa da sisxlis samarTalze

• ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis komiteti

• narkotikebis kontrolis saerTaSoriso sabWo

4.3 evropuli sistema


adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlomandati

mandati

adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo (ECtHR), evropis sabWos organoa, romelic uzrun-
velyofs adamianis uflebaTa evropuli konvenciis (ECHR) debulebebis Sesrulebas. sasamar-
Tlo ganixilavs davebs saxelmwifoTa Soris da saCivrebs adamianis uflebaTa individualur
darRvevebze. evropis sabWos ministrTa komiteti pasuxismgebelia sasamarTlos mier gamo-
tanili ganCinebebis aRsrulebis monitoringze (ixileT ministrTa komitetTan dakavSirebu-
li, qvemoT mocemuli informacia).

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

nebismier fizikuri pirs an saxelmwifos SeuZlia Seitanos saCivari uSualod sasamarTloSi


konvenciiT gaTvaliswinebuli romelime uflebis darRvevis Sesaxeb im SemTxvevaSi, Tu man
amowura samarTlebrivi dacvis yvela Sidasaxelmwifoebrivi saSualeba. ganacxadis formis
mopoveba SesaZlebelia sasamarTlos veb gverdze (www.echr.coe.int/echr/).

127
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

evropis sabWom Seqmna samarTlebrivi daxmarebis sistema ganmcxadebelTaTvis, romle-


bsac ar aqvT SesaZlebloba isargeblon iuridiuli warmomadgenlobiT. arasamTavrobo
organizaciebs SeuZliaT waradginon informacia konkretul saqmeebTan dakavSirebiT sa-
samarTlos prezidentis miwvevis safuZvelze an amici curiae (`sasamarTlos megobrebi~)
formiT, Tu maT SeuZliaT daamtkicon, rom aqvT interesi saqmeSi an floben specialur
codnas ganxilvis sakiTxTan dakavSirebiT da SeuZliaT aseve uCvenon, rom maTi CarTva
ganxilvaSi xels Seuwyobs marTlmsajulebis ganxorcielebas. sasamarTlo mosmena, ro-
gorc wesi, Riaa.

sakontaqto informacia
adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlo
evropis sabWo
F-67075 strasburgi-Cedex, safrangeTi
tel: +33 3 88 41 20 18; faqsi: + 33 3 88 41 27 30
veb gverdi: www.echr.coe.int

socialuri uflebebis evropuli komiteti

mandati

socialuri uflebebis evropuli komiteti (ECSR), aseve evropis sabWos organoa, romelic
axorcielebs mTavrobaTa mier evropis socialuri qartiis (ES C) debulebaTa Sesrulebis
regularul samarTlebriv Sefasebas. es Sefasebebi efuZneba angariSebs, romelTa wardgena
xdeba mTavrobaTa mier periodulad oridan oTx wlamde intervalebiT, rasac zedamxedve-
lobis ciklebi ewodeba. samTavrobo komiteti da evropis sabWos ministrTa komiteti aseve
afaseben mTavrobis mier wardgenil angariSebs (ixileT ministrTa komitetTan dakavSirebu-
li qvemoT mocemuli informacia).

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

mTavrobaTa mier qartiis farglebSi wardgenili angariSebi sajaroa da maTze komentaris


gakeTeba SeuZliaT fizikur pirebs an arasamTavrobo organizaciebs. saerTaSoriso arasa-
mTavrobo organizaciebs, romlebic evropis sabWoSi sakonsultacio statusiT sargebloben
da Sidasaxelmwifoebriv arasamTavrobo organizaciebs, romlebsac amis ufleba miniWebuli
aqvT mTavrobis mier, aseve SeuZliaT evropis sabWoSi waradginon koleqtiuri saCivrebi qar-
tiis darRvevasTan dakavSirebiT.

sakontaqto informacia
veb gverdi: www.humanrights.coe.int/cseweb/GB /index.htm

ministrTa komiteti

ministrTa komiteti (www.coe.int/cm) evropis sabWos gadawyvetilebis mimRebi organoa. is


Sedegeba evropis sabWos yvela wevri saxelmwifos sagareo saqmeTa ministrebisagan (an am

128 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.3

saxelmwifoTa mudmivi warmomadgenlebisagan). sasamarTlos gadawyvetilebebis Sesrulebis


zedamxedvelobisa da socialuri uflebebis evropuli komitetis farglebSi wardgenili
angariSebis Sefasebis garda, ministrTa komiteti aseve amzadebs calke rekomendaciebs wevri
saxelmwifoebisaTvis im sakiTxebze, romlebzec komiteti SeTanxmda „saerTo politikaze“ _
maT Soris iseT sakiTxebze, romlebic janmrTelobasa da adamianis uflebebs ukavSirdeba.
aRniSnuli rekomendaciebis nawilis wardgena xdeba evropis sabWos saparlamento asambleis
(www.assembly.coe.int) mier, romelic wevri saxelmwifoebis parlamentebis warmomadgenlebi-
sagan Semdgari sakonsultacio organoa.

mrCevelTa komiteti

mandati

mrCevelTa komiteti (AC) exmareba ministrTa komitets erovnul umciresobaTa dacvis


CarCo konvenciis (FCNM) Sesrulebis monitoringSi. is monitorings uwevs saxelmwifos
mier konvenciis Sesrulebas mTavrobaTa mier wardgenili perioduli angariSebis gan-
xilvis meSveobiT. aRniSnuli angariSebis ganxilvis garda, komitets SeuZlia Caataros
Sexvedrebi mTavrobebTan da moiTxovos damatebiTi informacia sxva wyaroebisagan. ko-
miteti Semdeg amzadebs moxsenebas, romelic waredgineba ministrTa komitets. aRniSnu-
li moxsenebis safuZvelze, ministrTa komiteti gamoscems daskvnebs TiToeuli wevri
saxelmwifos mier gatarebuli zomebis adekvaturobis Sesaxeb. ministrTa komitets Seu-
Zlia mrCevelTa komitetis CarTva daskvnebisa da rekomendaciebis Semdgomi Sesrulebis
monitoringSi.

sakontaqto informacia
adamianis uflebaTa generaluri direqtorati
erovnul umciresobaTa dacvis CarCo konvenciis samdivno
F-67075 strasburgi _ Cedex, safrangeTi
tel: +33/(0)3 90 21 44 33; Fax: +33/(0)3 90 21 49 18
el-fosta: minorities.fcnm@coe.int
veg gverdi: www.coe.int/minorities

samoqalaqo sazogadoebis monawileoba

arasamTavrobo organizaciebs SeuZliaT warudginon mrCevelTa komitets „Crdilovani anga-


riSebi“ mTavrobis mier konvenciis Sesrulebis nebismier aspeqtTan dakavSirebiT. Crdilova-
ni angariSebis wardgena unda moxdes konvenciis samdivnos meSveobiT (htt p://www.coe.int/t/dghl/
monitoring/minoriti es/2_Monitoring/NG O_Intro_en.asp).

129
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

4.4 gasaCivrebis procedura:


adamianis uflebaTa evropuli konvencia
winamdebare seqcia Seicavs amonaridebsa da ganaxlebul informacias publikaciidan gacxadebu-
li mkvlelobebi, rogorc adamianis uflebaTa darRvevebi keit tompsonisa da kamil gifardis
avtorobiT (gamoqveynebulia adamianis uflebaTa centris mier, esseqsis universiteti).

cxrili: ZiriTadi faqtebi adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos Sesaxeb


istoria:

rogor Seiqmna? 1950 wels adamianis uflebaTa evropuli


konvencia, romlis gadaxedvac moxda 11
oqmis meSveobiT, 1994

rodis daiwyo ganaxlebuli sistemis mixedviT 1998


funqcionireba? wels

Semadgenloba:

ramdeni pirisgan Sedgeba imdeni mosamarTlea, ramdeni wevri


igi? saxelmwifoc hyavs konvencias

es pirebi damoukidebeli damoukidebeli eqspertebi


eqspertebi arian
Tu saxelmwifos
warmomadgenlebi?

istoria:

ZiriTadi amocana adamianis uflebaTa evropuli


konvenciis darRvevaTa Sesaxeb
saCivrebis ganxilva

funqcia saxelmwifoTSorisi saCivrebi


(savaldebulo) (adamianis uflebaTa
evropuli konvencia, muxli 33)

individualuri saCivrebi (savaldebulo)


(adamianis uflebaTa evropuli konvencia,
muxli 34)

faqtebis dadgena (mxolod individualuri


saCivrebis konteqstSi da rogorc fakulta-
turi proceduruli nabiji)

130 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.4

ra aris dasaSvebobis moTxovnebi?

ganacxadi gamocxaddeba dauSveblad Tu:

• ganacxadi aris anonimuri;

• ganacxadis wardgena ar momxdara saqmeze Sidasaxelmwifoebrivi saboloo gadawyvetile-


bis gamotanis TariRidan eqvis Tvis ganmavlobaSi;

• ganacxadi aSkarad dausabuTebelia, an warmoadgens sasamarTlosaTvis mimarTvis ufle-


bis borotad gamoyenebas;

• ganacxadi ar Sesabameba konvenciis debulebebs;

• ganacxadi arsebiTad igivea rac sakiTxi, romelic ukve ganxiluli iyo sasamarTlos mier
an gadaeca saerTaSoriso gamoZiebis sxva instancias da ar Seicavs Sesatyvis axal infor-
macias;

• ar aris amowuruli samarTlebrivi dacvis Sidasaxelmwifoebrivi saSualebebi, garda im


SemTxvevebisa, rodesac es saSualebebi araefeqturi an umizezod gaWianurebulia.

2010 wlis 1 ivnisis mdgomareobiT, konvenciis me_14 oqmiT (evropis sabWos xelSekrulebaTa se-
riebi No. 194), dadgenili dasaSvebobis axali moTxovna SesaZleblobas aZlevs sasamarTlos, rom
dauSveblad cnos ganacxadi, Tu ganmcxadebels ar midgomia mniSvnelovani ziani, garda im Se-
mTxvevisa, rodesac adamianis uflebaTa dacva moiTxovs ganacxadis arsebiTad ganxilvas da imis
gaTvaliswinebiT, rom dauSvebelia iseTi saqmis ukugdeba, romelic saTanadod ar ganxilula
Sidasaxelmwifoebrivi sasamarTlos mier (me_14 oqmis me_ 12 muxli, romelic cvlis konvenciis
35 muxls). imisaTvis, rom Tavidan iqnas acilebuli iseTi saqmeebis ukugdeba, romlebic arse-
biT ganxilvas saWiroebs, erT mosamarTlesa da komitetebs ar SeuZliaT am axali kriteriumis
gamoyeneba me_14 oqmis ZalaSi Sesvlidan pirvli ori wlis ganmavlobaSi (oqmis me_20 muxli).

ras unda moicavdes Tqveni ganacxadi/sarCeli?

Tqveni Tavdapirveli ganacxadi/sarCeli unda moicavdes:

• Tqveni saCivrebis mokle Sejamebas;

• miTiTebas, konvenciis romeli muxli dairRva Tqveni azriT;

• miTiTebas, samarTlebrivi dacvis saSualebebze, romlebic Tqven gamoiyeneT;

• Tqvens saqmesTan dakavSirebuli oficialuri gadawyvetilebebis CamonaTvals, informa-


cias vis mier iqna miRebuli es gadawyvetilebebi da rogoria maTi Sinaarsi (Tan daurTeT
TiToeuli gadawyvetilebis asli).

Tu mogvianebiT Tqvn miiRebT ganacxadis formas, unda miyveT im instruqciebs, romlebic


miTiTebulia formasa da TandarTul werilSi.

131
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

cxrili: konvenciiT gaTvaliswinebuli individualuri saCivris Setanis proce-


duris ZiriTadi qronologia

Tqveni Tavdapirveli ganacxadi, romelic moicavs informaciis mokle reziumes, igzavneba sa-
samarTloSi.

z
Tqven SeiZleba mogTxovon damatebiTi informaciis wardgena; Tu dadgindeba, rom SesaZlebe-
lia, saqme sasamarTlos ganxilvas daeqvemdebaros, Tqven gamogegzavnebaT ganacxadis forma.

z
Tqvens mier Sevsebuli forma, miRebisTanave daregistrirdeba da waredgineba sasamarTlos.

z
darRvevis Sesaxeb gancxadebebi waredgineba mTavrobas, romelsac sTxoven warmoadginos Sua-
mdgomlobebi ganacxadis dasaSvebobasTan dakavSirebiT.

z
Tqven pasuxobT mTavrobis Suamdgomlobebs.

z
sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas ganacxadis dasaSvebobasTan dakavSirebiT (zogierT SemTx-
vevaSi, sasamarTlom SeiZleba gamarTos mosmena dasaSvebobis sakiTxis gadasawyvetad).

z
morigebis SesaZlebloba

z
mxareebs sTxoven nebismieri Semdgomi Suamdgomlobis wardgenas saqmis arsebiT mxaresTan an
damatebiT mtkicebulebebTan dakavSirebiT.

z
sasamarTlo ganixilavs saqmis arsebiT mxares da iRebs ganCinebas, SesaZlebelia Ria sasamarT-
lo mosmenis gamarTvis Semdeg.

z
rogorc wesi, ganCinebis gamotanisas, sasamarTlo iRebs gadawyvetilebas samarTliani dakmayo-
filebis Sesaxeb, Tumca, SeuZlia gadados am gadawyvetilebis miReba Semdgomi etapisaTvis.

z
wevrma saxelmwifom unda aRasrulos ganCineba evropis sabWos ministrTa komitetis zedamxed-
velobiT.

132 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.4

cxrili: ZiriTadi faqtebi adamianis uflebaTa evropuli sasamarTlos Sesaxeb


vis SeuZlia am proceduriT fizikur pirebs, arasamTavrobo organizaciebs
gaTvaliswinebuli ganacxadis Setana? da fizikur pirTa jgufebs, romlebic acxade-
ben, rom arian adamianis uflebaTa darRvevis
msxverplni; ganacxadi SesaZlebelia Seitanos
msxverplis axlo naTesavma, rodesac uSualod
msxverpls ar SeuZlia amis gakeTeba, magaliTad,
Tu is daikarga an gardaicvala.

arsebobs raime SezRudva ganacxadis SetanasTan ganacxadi Setanil unda iqnas saqmeze Sidasa-
dakavSirebiT? xelmwifoebrivi saboloo gadawyvetilebis ga-
motanis TariRidan eqvsi Tvis vadaSi.

SeiZleba Tu ara am proceduriT ara


gaTvaliswinebuli ganacxadis Setana, Tu Tqvens
mier ukve Setanilia ganacxadi sxva proceduris
farglebSi imave faqtebTan dakavSirebiT?

gWirdebaT Tu ara iuridiuli warmomadgenloba? iuridiuli warmomadgenloba ar aris saWiro ganacxa-


dis Setanis dros, Tumca saWiroa procedurebisaT-
vis, romelic mosdevs saqmis dasaSvebad cnobas, garda
im SemTxvevisa, rodesac sasamarTlos prezidenti
iZleva gamonaklisis saxiT nebarTvas, rom ganmcxade-
beli Tavad iyos warmomadgeneli sakuTari saqmeSi.

aris Tu ara finansuri daxmarebis miReba diax, mxolod im SemTxvevaSi, Tu ganacxadis Ses-
SesaZlebeli? axeb ecnoba mTavrobas; ganmcxadebelma unda Seav-
sos deklaracia misi saarsebo wyaroebis Sesaxeb,
romelsac xels moawers Sidasaxelmwifoebrivi iu-
ridiuli daxmarebis sabWo, radgan iuridiuli dax-
marebis gaweva xdeba mxolod im SemTxvevaSi, rodesac
arsebobs amis saWiroeba finansuri TvalsazrisiT.

miiReba Tu ara informacia amicus curia formiT? diax, Sesabamisi nebarTvis arsebobisas (sasamarT-
los procedurebi, wesi 61)

visTvis aris xelmisawvdomi informacia rogorc wesi, samarTalwarmoeba Riaa, garda


ganacxadis Sesaxeb? im SemTxvevisa, Tu palatis Tavmjdomarem sxva
ram ar gadawyvita. gamonaklis SemTxvevebSi,
rodesac ganmcxadebels ar surs, rom misi
vinaoba sajarod iyos cnobili da is waradgens
gancxadebas, romliTac axsnis amis mizezebs,
prezidentma SesaZlebelia dauSvas anonimuroba.

ramden xans grZeldeba procedura? ramdenime wlis ganmavlobaSi.

ra zomebis miRebaa SesaZlebeli faqtis damdgeni mosmenebi, mowmeTa Cvenebebi,


sasamarTlosaTvis gadawyvetilebis miRebaSi werilobiTi Sesageblebi da zepiri mosmenebi.
daxmarebis gawevis mizniT, Tu aseTi ram
saerTod dasaSvebia?

aris Tu ara droebiTi an saswrafo diax, Tumca es aris praqtika, romelic sasamarTlom
zomebis miReba SesaZlebeli? ganaviTara da romelsac ar gaaCnia raime safuZveli
konvenciaSi. es praqtika gamoiyeneba mxolod Zalian
specifiur SemTxvevebSi, ZiriTadad imigraciis/de-
portaciis dros, rodesac piri dgas „realuri ris-
kis“ winaSe (sasamarTlos procedurebi, wesi 39).

133
Tavi 4: saerTaSoriso da regionuli procedurebi

sasargeblo saxelmZRvanelo principebi

• Tavdapirveli proceduris Sesabamisad, romelic 1998 wels Seicvala, saqmis ganxilva


sawyis etapebs adamianis uflebaTa evropul komisiaSi gadioda. Tu Tqven gsurT moiZioT
romelime konkretul sakiTxi konvenciasTan dakavSirebul precedentul samarTalSi,
daimaxsovreT, rom unda moZebnoT komisiis angariSebi da aseve sasamarTlos ganCinebebi.

• Tu eqvs Tviani vada, romlis ganmavlobaSic ganacxadi unda iyos wardgenili ukve gadis,
da aRar rCeba dro sruli ganacxadis mosamzadeblad, unda gaagzavnoT e.w. „SeaCereT
dro“ ganacxadi, romelic aRwers Tqveni saCivris mokle Sinaarss. amgvari ganacxadis
gagzavnas rac SeiZleba swrafad unda moyves sruli ganacxadis wardgena.

• sasamarTlos mier dadgenili bolo vadis dacvis mizniT, gaiTvaliswineT, rom sasamar-
Tlo ganacxadis Setanis TariRad miiCnevs ara miRebis TariRs, aramed gagzavnis TariRs.
Tumca, sasurvelia bolo vadis gasvlamde el_fostiT, telefoniT an ganacxadis Ta-
vfurcelis saxiT darTuli werilis aslis faqsiT gagazavnis meSveobiT moxdes sasamar-
Tlos gafrTxileba imis Sesaxeb, rom ganacxadi ukve gaigzavna.

• sasamarTlos SeuZlia, sakuTari iniciativiT an romelime mxaris moTxovniT, miiRos ne-


bismieri mtkicebuleba, romelsac is saqmisaTvis sasargeblod miiCnevs, maT Soris Seu-
Zlia faqtebis dasadgenad Caataros sasamarTlo mosmena. Tu amgvari zomebis miRebas
moiTxovs romelime mxare, rogorc wesi, es mxare anazRaurebs Sesabamis xarjebs, Tumca
palatas SeuZlia sxvagvari gadawyvetilebis miRebac. Tu am xarjebis gaReba ar gsurT,
sasurvelia Tqveni werilis formulireba frTxilad moaxdinoT _ magaliTad, SesTava-
zoT sasamarTlos, rom SesaZloa mas surdes ganaxorcielos diskrecia im mizniT, rom
miiRos zomebi mtkicebulebaTa mosapoveblad.

• sasamarTlo Tavisi saqmianobis umetes nawils axorcielebs Svidi mosamarTlisagan Semd-


gari palatebis meSveobiT. rodesac saqme ukavSirdeba mniSvnelovan sakiTxs, an SesaZloa
exebodes konkretul sakiTxTan mimarTebiT sasamarTlos SexedulebaTa cvlilebas, is
SeiZleba gadaeces 17 mosamarTlisagan Semdgar did palatas. mas Semdeg, rac palata
saqmes ganixilavs da gamoitans gadawyvetilebas, gamonaklis SemTxvevebSi, gadawyvetile-
bis miRebidan sami Tvis vadaSi SesaZlebelia moTxovnil iqnas saqmis didi palatisaTvis
gadacema gadasinjvisaTvis (sasamarTlos procedura, wesi 73).

• 2010 wlis 1 ivnisis mdgomareobiT, adamianis uflebaTa evropuli konvenciis me_14 da-
matebiTi oqmis Sesabamisad (muxli 6), sasamarTlo ganaxorcielebs saqmianobas Semdegi
struqturis mixedviT: (1) saqmis erTpirovnulad ganmxilveli mosamarTle, romelsac
daexmareba momxsenebeli samdivnodan, SeZlebs dauSveblad cnos an amoricxos sasa-
marTlos gansaxilveli saqmeebis nusxidan individualuri ganacxadi zustad gansazR-
vrul SemTxvevebSi, rodesac ganacxadis dauSvebloba aSkaraa dasawyisSive. (adamianis
uflebaTa evropuli konvenciis me_14 oqmis me_7 muxli, romelic gaxdeba 27 muxli);
(2) sami mosamarTlisagan Semdgari komitetebi miiReben gadawvetilebas gamartivebuli
proceduriT, rogorc ganacxadis dasaSvebobasTan, ise saqmis arsebiTad ganxilvasTan
dakavSirebiT, Tu saqmis ZiriTadi sakiTxi ukve gadawyvetilia sasamarTlos mier myarad
dadgenili precedentuli samarTliT, anu saqmeebze, romlebsac palata erTgvarovnad
wyvets (me_14 oqmis me_8 muxli, romelic gaxdeba konvenciis 28 muxli); (3) Svidi mosa-
marTlisagan Semdgari palata gamoitans erTobliv gadawyvetilebas im individualuri

134 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 4.4

ganacxadebis rogorc dasaSvebobaze ise arsebiTad ganxilvaze, romelTa ganxilvac ar


momxdara 27 an 28 muxlebis Sesabamisad (14 damatebiTi oqmis me_9 muxli, romelic cvlis
konvenciis moqmed 29 muxls). (4) Cvidmeti mosamarTlisagan Semdgari didi palata gamoi-
tans gadawyvetilebs im saqmeebTan dakavSirebiT, romlebic mas gadaeca palatis mier da
exeba konvenciis an misi oqmebis ganmartebasTan dakavSirebul seriozul sakiTxs, an Tu
palatis mier sakiTxis gadawyvetas SeiZleba mohyves sasamarTlos mier manamde miRebul
gadawyvetilebasTan SeuTavsebeli Sedegi (konvenciis 30 da 31 muxlebi).

• konvenciis me_14 oqmis Sesabamisad, evropis sabWos adamianis uflebaTa komisars SeuZlia
werilobiTi komentarebis wardgena da saqmis mosmenaSi monawileobis miReba palatisa da
didi palatis winaSe wardgenil yvela saqmesTan dakavSirebiT. (me_13 muxli, romelic
cvlis konvenciis 31 muxls). es faqtori mniSvnelovania im saqmeebTan mimarTebiT, sa-
dac komisris gamocdileba SesaZloa daexmaros sasamarTlos respodenti an sxva maRali
xelSemkvreli mxaris struqturuli an sistemuri problemebis gamovlenaSi. (oqmis me_13
muxli).

• SesaZlebelia ganCinebis ganmartebis moTxovna misi gamotanidan erTi wlis ganmavlobaSi


(sasamarTlos procedura, wesi 79). aseve SesaZlebelia ganCinebis gadasinjvis moTxovna,
Tu arsebobs mniSvnelovani axlad aRmoCenili garemoebebi, romlebsac SeeZloT gavlena
moexdinaT sasamarTlos gadawyvetilebaze, moTxovna SesaZlebelia amgvari garemoebebis
aRmoCenidan eqvis Tvis ganmavlobaSi (sasamarTlos procedura, wesi 80).

135
5.1 saerTaSoriso da regionuli kanonmdeblobis statusi

5.2 precendentis statusi

5.3 samarTlebrivi da jandacvis sistema

136 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


5
qveynis Sesabamisi
SeniSvnebi

5.1 saerTaSoriso da regionuli kanonmdeblobis statusi


saqarTveloSi pacientis uflebaTa kanonmdeblobis ganviTarebaze didi gavlena moaxdina
moZraobam jandacvis reformirebisTvis evropaSi. Sedegad, Zalian miniSvnelovani mTavroba-
TaSorisi instrumentebi ganaviTares iseTma avtoritetulma saerTaSoriso organizaciebma,
rogorebicaa: gaero (UN), jandacvis msoflio organizacia (WHO), iunesko (UNESCO), evropis
sabWo, eqimTa msoflio asociacia da a.S. ufro metic, pacientis uflebaTa damcavi specia-
luri aqtebi evropis zogierT qveyanaSic1 miiRes.

janmrTelobis da adamianis uflebaTa principebisa da savaldebuli Zalis mqone debulebe-


bis, aseve rbili samarTlis normebis inkorporacia moxda erovnul samarTalSi. zemoTaRniS-
nuli organizaciebis mier ganviTarebulma strategiebma mniSvnelovani zegavlena moaxdines
saqarTveloSi pacientis uflebaTa kanonmdeblobis ganviTarebaze. mxedvelobaSi misaRebia
aseve saerTaSoriso kvlevebi, daskvnebi da im qveynebis gamocdileba, romelTac aqvT pacien-
tis uflebaTa specialuri kanonmdebloba. dokumentebi, romlebmac mTavari roli iTamaSes
saqarTveloSi pacientis uflebaTa kanonmdeblobis SeqmnaSi aris evropaSi pacientis ufle-
bebis xelSewyobis Sesaxeb deklaracia da konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis
Sesaxeb. mogvianebiT saqarTvelom aseve moaxdina konvenciis da misi sami oqmis ratifikacia.

1 pirveli aseTi qveyana iyo fineTi

137
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

ixileT mTavari dokumentebis (savaldebulo da arasavaldebulo Zalis) CamonaTvali, ro-


melic warmoadgens saqarTveloSi pacientis uflebaTa kanonmdeblobis ideologiur safu-
Zvels:

• adamianis uflebaTa sayovelTao dekleracia (1948);

• adamianis uflebaTa da fundamentur TavisuflebaTa dacvis konvencia (1950);

• evropuli socialuri qartia (1961);

• saerTaSoriso paqti samoqalaqo da politikur uflebaTa Sesaxeb (1966);

• saerTaSoriso paqti ekonomikur, socialur da kulturul uflebaTa Sesaxeb (1966);

• bavSvis uflebaTa konvencia (1989);

• konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb (CHRB);

• adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmi adamianis klo-


nirebis akrZalvis Sesaxeb (1998);

• adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmi adamianuri


warmoSobis organoebis da qsovilebis gadanergvis Sesaxeb (2001);

• adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb konvenciis damatebiTi oqmi biosamedicino


kvlevis Sesaxeb (2005);

• adamianis genomis da adamianis uflebebis sayovelTao deklaracia; iunesko (1997);

• helsinkis deklaracia: rekomendaciebi eqimebisTvis adamianuri subieqtebis biosamedici-


no kvlevaSi CarTvis dros; eqimTa msoflio asociacia;

• samedicino eTikis principebi; gaero (1982);

• saerTaSoriso eTikuri gaidlainebi adamianebis biosamedicino kvlevaSi CarTvis Sesaxeb


(1982, 1992) da saerTaSoriso gaidlainebi epidemiologiuri kvlevis eTikuri gadasinjvis
Sesaxeb (CIOMS; 1991, 2002);

• evropaSi pacientis uflebaTa xelSewyobis Sesaxeb deklaracia (WHO; 1994).

• konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb (CHRB; evropis sabWo; 1997);

• evropis sabWos saparlamento asambleis da ministrTa kabinetis sxvadasxva rezoluciebi


da rekomendaciebi;

o saparlamento asambleis rekomendacia #1418 (1999) adamianis uflebebis da Rirsebis


dacvis Sesaxeb terminalur mdgomareobaSi da sikvdilis piras myofi pacientebis-
Tvis;

138 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

o ministrTa kabinetis rekomendacia N. rek: (2003)24 paliatiuri mzrunvelobis orani-


zebis Sesaxeb;

o ministrTa kabinetis rekomendacia N. rek: (2004)10 fsiqikuri aSlilobis mqone pirTa


adamianis uflebebis da Rirsebis dacvis Sesaxeb;

saqarTvelom xeli moawera da ratifikacia moaxdina janmrTelobasTan, biomedicinasTan da


adamianis uflebebTan dakavSirebul saerTaSoriso da regionuli (evropuli) instrumen-
tebs. am instrumentTa CamonaTvali da maTi ratifikaciis TariRi mocemulia ratifikaciis
cxrilSi.2

5.2 precedentis statusi


saerTo samarTlis qveynebisgan gansxvavebiT, saqarTveloSi precedents ar aqvs savaldebu-
lo Zala _ mas ufro didi mniSvneloba eniWeba arsebuli praqtikis interpretaciis dros.

mimdinare sasamarTlo reformis erT-erTi mTavari mizania erTgvarovani sasamarTlo pra-


qtikis ganviTareba, rac xels Seuwyobs normaTa mimarT umeteswilad erTgvarovan midgomas
da swraf marTlmsajulebas.

a) sasamarTlo sistema da reforma3

2005 wlis dasawyisidan saqarTveloSi mimdinare sasamarTlo reforma masStaburia da moi-


cavs sasamarTlo sistemis mowyobasa da gamarTul funqcionirebasTan dakavSirebul yvela
sakiTxs. reformis yvela metad Tu naklebad mniSvnelovani nabiji arsebiTad aris dakavSire-
buli erTmaneTTan da maTi kompleqsuri, etapobrivi ganxorcieleba aucilebelia dasaxuli
miznis _ damoukidebeli sasamarTlo sistemis misaRwevad.

reformis ZiriTadi mimarTulebebia:

• sasamarTlo sistemaSi korufciis winaaRmdeg brZolis meqanizmebis srulyofa da maTi


saqmianobis efeqturobis uzrunvelyofa;

• sasamarTlo sistemis instituciuri reorganizacia, mwyobri, funqciurad gamarTuli


sistemis Seqmna da, Sesabamisad, Tanmimdevruli instanciurobis principis uzrunvelyo-
fa;

• mosamarTleTa specializacia yvela instanciis sasamarTloSi;

2 ix. Tavi I _ Sesavali


3 informacia am seqciaSi gadmotanilia saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos oficialuri vebgverdi-
dan www.supremecourt.ge

139
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

• mosamarTleTa raodenobis gazrda aranakleb 400-mde;

• mosamarTleTa anazRaurebis gazrda, socialuri da samarTlebrivi dacvis garantiebis


gaZliereba da ganmtkiceba;

• mosamarTleTa kadrebis SerCevis kriteriumebis daxvewa da maTi Tanamdebobaze gamwese-


bis sistemis srulyofa;

• mosamarTleobis kandidatTa momzadebisa da moqmedi mosamarTleebis mudmivi gadamzade-


bis sistemis Seqmna, Sesabamisi grZelvadiani programebisa da saswavlo kursis SemuSaveba
da amoqmedeba;

• karieris principiT mosamarTleTa samsaxurebrivi winsvlis uzrunvelyofa;

• sasamarTloebis materialur-teqnikuri da finansuri uzrunvelyofa;

• sasamarTloTa organizaciuli muSaobis gaumjobeseba, sasamarTloTa menejmentis siste-


mis daxvewa sasamarTlo aparatis moxeleTa kvalifikaciis amaRleba da maTi saqmianobis
gaumjobeseba;

• sasamarTlo sistemis erTiani kompiteruli qselis Seqmna, Sesabamisad, saqmiswarmoebis


xarisxis amaRleba da srulyofa, sasamarTloTa saqmianobis gamWvirvalobisa da saja-
roobis uzrunvelyofa sajaro informaciis qselSi ganTavsebiT;

• gaWianurebuli sasamarTlo ganxilvebis problemis gadawyveta, saqmeTa wreze brunvis


SemTxvevis minimumamde dayvana;

• iusticiis umaRlesi sabWosa da sadisciplino samarTalwarmoebis meqanizmis daxvewa,


maTSi mosamarTleTa raodenobis sul mcire naxevramde gazrda da maTi saqmianobis efe-
qturobis uzrunvelyofa;

• sasamarTlosa da mediis urTierTobis gafarToeba da gaumjobeseba, sasamarTlo xelisu-


flebis saqmianobaze sazogadoebrivi kontrolis gaZliereba.

raionuli (saqalaqo) sasamarTlo rogorc aRiniSna, reformis erT-erTi ZiriTadi mimarTu-


lebaa sasamarTlo sistemis instituciuri reorganizacia, mwyobri, funqciurad gamarTuli
sistemis Seqmna da, Sesabamisad, Tanmimdevruli instanciurobis principis uzrunvelyofa. am
mizniT gaTvaliswinebulia raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis modernizacia, rac gamoi-
xateba rogorc maT gansjadobas mikuTvnebul sakiTxebTan mimarTebaSi, ise mosamarTleTa
specializaciaSi.

saqarTvelos prezidentis 2005 wlis 12 aprilis brZanebulebiT, 2005 wlis 5 maiss, likvi-
direbul iqna gldani-naZaladevis, isani-samgoris, didube-CuRureTis, krwanisi-mTawmindis
da vake-saburTalos raionuli sasamarTloebi da Seiqmna Tbilisis saqalaqo sasamarTlo,
romlis samoqmedo teritoria ganisazRvra q. Tbilisis administraciul-teritoriuli sa-
zRvrebiT.

magistrati mosamarTle _ marTlmsajulebis erT-erTi ZiriTadi principis _ xelmisawvdo-


mobis uzrulvelsayofad iqmneba magistrati mosamarTlis instituti. igi Sedis raionuli

140 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

(saqalaqo) sasamarTlos SemadgenlobaSi da samosamarTlo uflebamosilebas axorcielebs


im administraciul-teritoriul erTeulSi, sadac ar moqmedebs gamsxvilebuli raionuli
(saqalaqo) sasamarTlo. magaliTad, gamsxvilebuli raionuli sasamarTlo Seiqmneba zesta-
fonSi, romlis iurisdiqciac gavrceldeba saCxeris, WiaTuris, xaragaulis, Terjolisa da
tyibulis raionebze, xolo TiToeul am raionSi imoqmedebs TiTo magistrati mosamarTle.

magistrati mosamarTle saqmes ganixilavs erTpirovnulad.

aucileblobis SemTxvevaSi, marTlmsajulebis Seferxebis Tavidan asacileblad, raionuli


(saqalaqo) sasamarTlos Tavmjdomarem magistrat mosamarTles SeiZleba daavalos saqmis
ganxilva misi samoqmedo teritoriis farglebs gareT _ raionuli (saqalaqo) sasamarTlos
sxva administraciul-teritoriul erTeulSi.

magistrati mosamarTleebis gansjadobas ganekuTvneba naklebad rTuli saqmeebi. konkretu-


lad, magistrati mosamarTleebi saqarTvelos samoqalaqo saproceso kodeqsis me-14 muxlis
Sesabamisad, pirveli instanciiT ganixilaven Semdeg samoqalaqo saqmeebs:

1. qonebriv davebs, Tu sarCelis fasi ar aRemateba 2000 lars;

2. udavo da gamartivebuli warmoebis saqmeebs, garda Svilad ayvanis, agreTve gamartivebuli


wesiT gadaxdis da qonebis upatronod cnobis saqmeebisa, Tu moTxovnis an qonebis Rirebu-
leba aRemateba 2000 lars;

3. saojaxo-samarTlebrivi urTierTobidan gamomdinare davebs, garda Svilad ayvanis, mSo-


blis uflebis CamorTmevis, mamobis dadgenisa da ganqorwinebis saqmeebisa, Tu meuRleebs
Soris arsebobs dava bavSvis mikuTvnebis Taobaze;

4. Sromis-samarTlebrivi urTierTobidan warmoSobil davebs.

magistrati mosamarTleebi, saqarTvelos administraciuli saproceso kodeqsis me-6 muxlis


Tanaxmad, pirveli instanciiT ganixilaven Semdeg administraciul saqmeebs:

1. soflis, Temis, dabisa da qalaqis, romelic Sedis raionis SemadgenlobaSi, warmomadgen-


lobiTi da aRmasrulebeli organoebis administraciul-samarTlebrivi aqtebis kanoniere-
bis Taobaze;

2. administraciuli samarTaldarRvevebis Taobaze gamotanili. individualuri administra-


ciul-samarTlebrivi aqtebis kanonierebis Sesaxeb (winamdebare norma amoqmeddeba 2006 wlis
1 ianvridan);

3. saxelmwifo socialuri dacvis sakiTxis Taobaze;

4. sasamarTlos kanonier ZalaSi Sesulia gadawyvetilebis aRsrulebasTan dakavSirebiT war-


moSobili davis Taobaze;

5. sajaro samsaxurSi SromiTi urTierTobidan warmoSobil davasTan dakavSirebiT;

6.mewarmis saqmianobis Semowmebis Sesaxeb makontrolebeli organos Suamdgomlobis safu-


Zvelze brZanebis gamocemis Taobaze.

141
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

magistrati mosamarTleebi, saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 46-e mu-


xlis Sesabamisad, pirveli instanciiT ganixilaven Suamdgomlobebs saproceso-samarTlebri-
vi iZulebis RonisZiebaTa gamoyenebisa da maTi Secvlis Taobaze.

sarCelebi (gancxadebebi) da Suamdgomlobebi magistrat mosamarTleTa gansjad samoqalaqo


da administraciul saqmeebze, aseve Suamdgomlobebi piris mimarT saproceso-samarTlebrivi
iZulebis RonisZiebis gamoyenebis da Secvlis Taobaze, Seitaneba sasamarTloSi magistrati
mosamarTlis adgilsamyofelis mixedviT.

saapelacio sasamarTlo institucionaluri cvlilebebis TvalsazrisiT reforma iTvaliswinebs


saqarTveloSi wmida saapelacio sasamarTlos institutis Seqmnas. 2005 wlis pirvel naxevarSi
ganxorcielebuli sakanonmdeblo cvlilebebis Sesabamisad, 1 noembridan amoqmedda saapelacio
sasamarTlo instancia, riTac Zireulad Seicvala arsebuli saolqo sasamarTloebis modeli sa-
erTo sasamarTloebis erTian sistemaSi. aqamde moqmedi sistemis Sesabamisad e. w. meore instan-
ciis, anu saolqo sasamarTlo ar warmoadgenda wminda saapelacio tipis sasamarTlos imdenad,
ramdenadac, am sasamarTloSi arsebobdnen Sesabamisi kolegiebi, romelnic pirveli instanciiT
ganixilavdnen maT gansjadobas mikuTvnebul saqmeebs. ganxorcielebuli cvlilebiT erTmaneTi-
sagan mkveTrad gaimijna sasamarTlo instanciebis principi, riTac zustad aris daculi dasav-
leTSi gabatonebuli Instanzenzug-is, anu Tanamimdevruli instanciurobis principi. saapelacio
sasamarTloSi aRar arsebobs saqmeTa pirveli instanciis wesiT ganmxilveli kolegiebi da yvela
saqmes sasamarTlo ganixilavs mxolod apelaciis wesiT. ufro konkretulad, saapelacio saCi-
vrebs pirveli instanciis, anu raionuli (saqalaqo) sasamarTloebis (maT Soris magistrati mo-
samarTleebis) mier gamotanil Semajamebel gadawyvetilebebze, ganixilavs mxolod saapelacio
sasamarTlo. swrafi da efeqturi marTlmsajulebis ganxorcielebis mizniT saapelacio wesiT
ar saCivrdeba im kategoriis saqmeebi, romelTa davis sagnis Rirebuleba samoqalaqo davebis
dros ar aRemateba 1000 lars. sisxlis samarTlis saqmeebze sapelacio wesiT ar saCivrdeba
sasamarTlos ganaCeni iseTi kategoriis danaSaulze, romlis sanqciac Tavisuflebis aRkveTas
ar iTvaliswinebs. magram, aqac gaTvaliswinebulia gamonaklisi adamianis ZiriTadi uflebebis
dacvis TvalsazrisiT, kerZod pirs ufleba aqvs waradginos saapelacio saCivari da moiTxovos
wardgenil braldebaSi gamarTleba.

sakasacio sasamarTlo saqarTvelos uzenaesi sasamarTlo Camoyalibda wminda sakasacio ins-


tanciis sasamarTlod. uzenaes sasamarTloSi gauqmda sisxlis samarTlis saqmeTa kolegia,
romelic pirveli instanciiT wesiT ganixilavda gansakuTrebiT mZime kategoriis saqmeebs.
amJamad uzenaesi sasamarTlo ganixilavs mxolod sakasacio saCivrebs, rac niSnavs, rom am
instanciaSi ar xdeba saqmis faqtobrivi garemoebebis gamokvleva-Sefaseba. marTalia, sa-
qarTvelo ar ganekuTvneba anglo-saqsonuri samarTlis ojaxis qveyanaTa kategorias, sadac
sasamarTlo gadawyvetilebebs preiudiciuli da savaldebulo Zala gaaCniaT, magram erTgva-
rovani sasamarTlo praqtikis dadgenasa da mis ganzogadebas Zalian didi mniSvneloba eniWe-
ba evropis kontinenturi samarTlis qveynebSic samarTlis normaTa Sefardebisa da ganmar-
tebis TvalsazrisiT. zemoaRniSnuli cvlileba swored am mizans emsaxureba. SemoRebulia
sakasacio saCivris dasaSvebobis kriteriumebi. ZiriTadad isini identuria samarTlis samive
(sisxlis, administraciuli da samoqalaqo) sferosaTvis da mdgomareobs imaSi, rom uzenaesi
sasamarTlo saqmes dasaSvebad miiCnevs da gansaxilvelad miiRebs mxolod im SemTxvevaSi,
Tu saqme mniSvnelovania samarTlis ganviTarebisa da erTgvarovani sasamarTlos praqtikis
CamoyalibebisTvis, an Tu saapelacio sasamarTlos gadawyvetileba arsebiTad gansxvavde-
ba am kategoriis saqmeebze uzenaes sasamarTloSi manamde arsebuli praqtikisagan. garda
amisa, mimdinare reformam gaiTvaliswina demokratiul qveynebSi damkvidrebuli reviziis
safuZvlebi da daadgina, rom saCivars sakasacio sasamarTlo aucileblad ganixilavs, Tuki

142 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

saapelacio sasamarTlos mier saqme ganxilulia mniSvnelovani saproceso darRveviT da am


darRvevas SeeZlo arsebiTad emoqmeda saqmis Sedegze. aRsaniSnavia, rom samoqalaqo samar-
TalSi sakasacio saCivari qonebriv davebSi upirobod daiSveba, Tu davis sagnis Rirebuleba
aRemateba 50 000 lars, xolo araqonebriv davebSi ki _ sityvisa da gamoxatvis Tavisufle-
basTan dakavSirebul davebze.

aRniSnuli cvlilebebiT uzenaesi sasamarTlo xdeba marTlac doqtrinaluri sasamarTlo, ro-


melsac samarTlis normaTa dasabuTebuli ganmartebisa da Sefardebis Sedegad ufro efeqtu-
rad SeuZlia samarTlis ganviTareba da erTgvarovani sasamarTlo praqtikis Camoyalibeba, rac,
Tavis mxriv, saerTod sasamarTlo sistemis swraf da gamarTul funqcionirebas uzrunvelyofs.
meore mxriv, am cvlilebebis Sedegad Seqmnil sasamarTlo sistemaSi mniSvnelovnad aRmoifxvre-
ba saqmeTa gaWianurebis umwvavesi problema, radgan uzenaes sasamarTloSi gansaxilvelad aRar
iqneba daSvebuli dRes gansaxilvel saqmeTa sul cota 35-40% mainc, Sesabamisad, igive raodeno-
bis saqmeebze ZalaSi darCeba saapelacio sasamarTloTa gadawyvetilebebi.

da bolos, reformirebul sasamarTlo sistemaSi gansakuTrebiT efeqturad iqneba uzrunve-


lyofili e.w. Tanmimdevruli instanciurobis principi, romelic sasamarTlo xelisuflebis
Sida kontrolis mniSvnelovani meqanizmia. am principis mixedviT, pirveli instanciis sasa-
marTloTa gadawyvetilebebze dadgenili saproceso formebiT _ jer apelaciiT da Semdeg
ukve kasaciiT, saapelacio da sakasacio (uzenaesi) sasamarTlos mier xorcieldeba saproce-
so zedamxedveloba, anu xdeba gadawyvetilebaTa Semowmeba, rac sasamarTlo sistemaSi mosa-
marTleTa mier kanonis darRvevaTa gamovlenis, maT Soris korufciasTan brZolis umniSv-
nelovanesi meqanizmia. es meqanizmi kidev ufro qmediTi gaxdeba droTa ganmavlobaSi, roca
TandaTanobiT Camoyalibdeba da mkveTr konturebs SeiZens uzenaesi sasamarTlos erTgva-
rovani praqtika samarTlis yvela normasTan dakavSirebiT. marTalia uzenaesi sasamarTlos
gadawyvetilebebs ar eqneba precedentuli, savaldebulo Zala, magram uzenaesi sasamarTlos
praqtikisagan gansxvavebuli gadawyvetileba qveda instanciis sasamarTlom Zalian myarad
unda daasabuTos, raTa es gadawyvetileba gaxdes uzenaesi sasamarTlos msjelobis sagani da
Tavidanve ar dadges gauqmebis safrTxis winaSe.

saqarTvelos iusticiis umaRlesi sabWo

reformis erT-erTi umniSvnelovanesi prioritetia iusticiis umaRlesi sabWos reformireba


masSi mosamarTleTa raodenobis gazrdisa da, saerTod, mosamarTleTa `xmis~ gaZlierebis mi-
zniT. sasamarTlo xelisuflebaSi udidesi uflebamosilebebis mqone am organoSi, romlis
kompetenciaSi Sedis sasamarTlo biujetis Sedgena, materialur-teqnikuri uzrunvelyofa
da misi kontroli, mosamarTlis Tanamdebobaze dasaniSnad kandidatis. SerCeva wardgena
prezidentisaTvis, prezidentTan winadadebebis Setana mosamarTlis Tanamdebobidan gaTavi-
suflebis Tu dawinaurebis Sesaxeb, disciplinuri samarTalwarmoebis ganxorcieleba mosa-
marTleebis mimarT, sasamarTlos moxeleTa samsaxurSi miReba da a.S., iusticiis umaRlesi
sabWoSi dRemde mosamarTleebi yovelTvis umciresobaSi iyvnen. mimdinare wlis Semodgomaze
sakanonmdeblo aqtebSi Setanili cvlilebebiT ki 2006 wlis 1 martidan iusticiis umaR-
lesi sabWos Semadgenloba gaizrdeba da ganisazRvreba 18 wevriT, romelTagan 9 iqneba mo-
samarTle. sabWos SemadgenlobaSi eqs-oficio Sedian saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos
Tavmjdomare, saqarTvelos parlamentis iuridiul sakiTxTa komitetis Tavmjdomare, saqar-
Tvelos iusticiis ministri da saqarTvelos generaluri prokurori. sabWos or wevrs niS-
navs saqarTvelos prezidenti, xolo oTx wevrs, romelTagan sami saqarTvelos parlamentis
deputatia, irCevs saqarTvelos parlamenti. iusticiis umaRlesi sabWos 8 wevrs, saerTo sa-

143
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

samarTloebis mosamarTleTagan, saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomaris wardgi-


nebiT airCevs saqarTvelos mosamarTleTa konferencia. am cvlilebebis Sedegad iusticiis
umaRlesi sabWos yvela zemoaRniSnuli umniSvnelovanesi uflebamosilebis ganxorcielebi-
sas mosamarTleebs eqnebaT xmaTa sakmarisi raodenoba. aseve aRsaniSnavia, rom cvlilebebis
mixedviT, amieridan mosamarTleTa mimarT disciplinuri samarTalwarmoebis sakiTxebze sa-
qarTvelos iusticiis umaRlesi sabWos sxdomebs Tavmjdomareobs TviT sasamarTlo xeli-
suflebis meTauri saqarTvelos uzenaesi sasamarTlos Tavmjdomare. iusticiis umaRlesi
sabWos formirebisa da saqmianobis wesi Seesabameba saqarTvelos sisxlis samarTlis kanonm-
deblobis reformis strategiis ZiriTad mimarTulebebs, romelic damtkicebulia saqarTve-
los prezidentis 2004 wlis 19 oqtombris ¹914 gankargulebiT.

disciplinuri samarTalwarmoeba

reformis kidev erTi, gansakuTrebiT mniSvnelovani mimarTuleba disciplinuri samarTalwar-


moebis arsebuli modelia. `saqarTvelos saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa disciplinuri
pasuxismgeblobisa da disciplinuri samarTalwarmoebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gansazR-
vruli meqanizmi, faqtobrivad, sasamarTlos sistemis Sida monitoringis erTaderTi meqanizmia.
aqamde arsebuli modeli ramdenjerme Seicvala, Tumca miRebuli Sedegi mainc ar Seesabameboda
evropis ministrTa komitetis mier 1994 wlis 13 oqtombers miRebul rekomendacias `mosamar-
TleTa damoukidebloba, efeqtianoba da roli~, romlis mixedviT mosamarTleTa mier Cadenili
disciplinuri darRvevebi unda Semowmdes Sesabamisi damoukidebeli da kompetenturi organos
mier, imavdroulad, es Semowmeba unda ganxorcieldes gonivrul vadaSi da ara gaWianurebuli
proceduris Sesabamisad. swored am midgomas iziarebs mimdinare reformis farglebSi ganxor-
cielebuli cvlilebebi, romliTac mniSvnelovnad Seicvala disciplinuri samarTalwarmoebis
arsebuli modeli, rac am meqanizmis swraf da efeqtur moqmedebas uzrunvelyofs. amasTan
erTad, ganmtkicda disciplinur samarTalwarmoebaze sasamarTlo zedamxedvelobis principi _
sadisciplino kolegiis gadawyvetileba saCivrdeba uzenaes sasamarTloSi da saqmeze saboloo
gadawyvetilebas iRebs uzenaesi sasamarTlos sadisciplino palata, romelic sami mosamarTli-
sagan Sedgeba. aRsaniSnavia, rom arsebuli modelisagan gansxvavebiT, axal sistemaSi sadiscipli-
no palatas saqmis arsebiTi gamokvleva-Sefasebis uflebamosilebac aqvs.

cvlilebebis Sedegad, dgindeba mosamarTleTa mimarT disciplinuri samarTalwarmoebis da-


wyebisa da winaswari Semowmebis procedura. uqmdeba disciplinuri devnis aRZvris stadia
da disciplinuri samarTalwarmoebis dawyebis safuZvlebis arsebobisas iwyeba discipli-
nuri saqmis gamokvleva. winaswari Semowmebis Sedegad saapelacio an uzenaesi sasamarTlos
Tavmjdomare an iusticiis umaRlesi sabWos mdivani iRebs gadawyvetilebas disciplinuri
samarTalwarmoebis Sewyvetis an mosamarTlisaTvis axsna-ganmartebis CamorTmevis Taobaze.
saqmis ganxilvis Sedegad iusticiis umaRlesi sabWo

wyvets saqmis sadisciplino kolegiisaTvis gadacemis, anu mosamarTlis disciplinur pasu-


xisgebaSi micemis sakiTxs.

Tavis mxriv, aseve icvleba saerTo sasamarTloebis mosamarTleTa sadisciplino samar-


Talwarmoebis struqtura. sadisciplino sabWo uqmdeba da mis nacvlad iusticiis umaRles
sabWoSi iqmneba sadisciplino kolegia. igi Sedgeba eqvsi wevrisagan, romelTagan sami mosa-
marTlea. kolegiis wevrebs Tavisi Semadgenlobidan ori wlis vadiT irCevs iusticiis umaR-
lesi sabWo. disciplinur sakiTxze gamarTul sxdomaSi da gadawyvetilebis miRebaSi ar mo-
nawileobs iusticiis umaRlesi sabWos is wevri, romelic aris sadisciplino kolegiis wevri.

144 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

rogorc aRiniSna, sadisciplino kolegiis gadawyvetilebis gasaCivreba SeiZleba saqarTve-


los uzenaesi sasamarTlos sadisciplino palataSi. sadisciplino palatas (igi Sedgeba sami
mosamarTlisagan), romelic, Tavis mxriv, warmoadgens mosamarTleTa discilinuri sakiTxe-
bis ganmxilvel sakasacio sasamarTlos, irCevs uzenaesi sasamarTlos plenumi uzenaesi sa-
samarTlos Tavmjdomaris wardginebiT. aq kidev erTxel unda aRiniSnos is mniSvnelovani
siaxle, rom sadisciplino palata kolegiis gadawyvetilebas Seamowmebs ara mxolod samar-
Tlebrivi procedurebis darRvevis safuZvelze (rogorc aqamde arsebul modelSia), aramed
mTlianad  saCivris farglebSi, rogorc faqtobrivi, ise samarTlebrivi safuZvlebiT, aseve
dakisrebuli saxdelis samarTlianobis TvalsazrisiTac.

saqarTveloSi moqmedi kanonmdebloba janmrTelobis dacvis sferoSi

saqarTvelos kanonmdebloba janmrTelobis dacvis sferoSi Sedgeba saqarTvelos konsti-


tuciis, saerTaSoriso xelSekrulebebis da SeTanxmebebis, saqarTvelos sakanonmdeblo da
kanonqvemdebare normatiuli aqtebisagan.

saqarTveloSi moqmedi samarTliT, sasamarTlo precedents ara aqvs savaldebulo Zala, rac
damaxasiaTebelia saerTo samarTlis iurisdiqciebisTvis.Aamdenad, sasamarTlos gadawyveti-
lebebi mxolod samarTlebrivi normebis Sinaarsis gagebis arsebuli praqtikis Sesaswavlad
gamoiyeneba.

kanonmdebloba janmrTelobis dacvis sferoSi

- saqarTvelos konstitucia

• kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

• kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb /10.12.1997/;

• kanoni narkotikuli saSualebebis, fsiqotropuli nivTierebebis, prekursorebisa da


narkologiuri daxmarebis Sesaxeb /12.05.2002 _ 23.03.2003/;

• kanoni adamianis imunodeficitis virusiT infeqciiT /Sidsis/ profilaqtikis Sesaxeb


/08.11.2000 _ 01.01.2001/;

• kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb /05.05.2000/;

• kanoni sisxlisa da misi komponentebis donorobis Sesaxeb /30.04.1997/;

• kanoni adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb;

• kanoni samedicino socialuri eqspertizis Sesaxeb /07.12.2001 _ 07.03.2002/;

• kanoni samedicino dazRvevis Sesaxeb /18.04.1997/;

• kanoni bavSvTa bunebrivi kvebis dacvis da xelSewyobis, xelovnuri sakvebis moxmarebis


Sesaxeb /09.09.1999/;

145
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

konvenciebi ratificirebis TariRi

adamianis uflebaTa dacvis deklaracia 15.09.1991

samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso paqti 25.01.1994


((ICCPR)

samoqalaqo da politikuri uflebebis saerTaSoriso paqtis 25.01.1994


fakultaturi oqmi

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis 25.01.1994


saerTaSoriso paqti

bavSvTa uflebebis dacvis konvencia 21.04.1994/

wamebisa da sxva sastiki, araadaminauri Rirsebis Semlaxavi 22.09.1994


mopyrobis da dasjis winaaRmdeg saerTaSoriso konvencia

narkotikuli saSualebebisa da fsiqotropuli nivTierebebis 28.05.1997


ukanono brunvis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb gaerTianebuli
erebis organizaciis konvencia

fsiqotropuli nivTierebaTa Taobaze gaerTianebuli erebis 28.05.1997


organizaciis konvencia

adamianis uflebaTa da ZiriTadi TavisuflebaTa dacvis 12.05.1999


evropis konvencia

1961 wlis narkotikul saSualebaTa Sesaxeb erTiani konvencia 23.02.2000

1971 wlis 21 Tebervali konvencia fsiqotropul nivTierebaTa


Taobaze;

adamianis uflebaTa da ZiriTadi TavisuflebaTa evropis 23.02.2000


konvenciis me-4 oqmi

bavSvTa uflebebis dacvis Sesaxeb gaeros generaluri 23.02.2000


asambleis mier miRebuli #50/155 rezolucia

wamebis da araadamianuri an damamcirebeli mopyrobis an 23.02.2000


dasjis aRkveTis evropuli konvencia

bavSvTa Sromis ukiduresi formebis akrZalvisa da 18.05.2002


dauyovnebliv aRmofxvris RonisZiebebis Sesaxeb konvenciis
ratificirebis Taobaze

“bavSvebiT vaWrobis, bavSvTa prostituciisa da bavSvTa 27.09.2002


pornografiis Sesaxeb~ bavSvis uflebebis konvenciis
damatebiT oqmTan SeerTebis Taobaze

konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb; ratificirebulia 2000 wels da


konvencia saqarTveloSi ZalaSia
2001 wlis 1 martidan.

adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb konvenciis 27.09.2002


`adamianis organoebisa da qsovilebis gadanergvis~ Sesaxeb
damatebiTi oqmis ratificirebis Sesaxeb

`biologiasa da medicinaSi adamianis uflebebisa da Rirsebis


dacvis Sesaxeb~;

qalTa politikuri uflebebis Sesaxeb 16.06.2005

jandacvis msoflio organizaciis CarCo konvencia Tambaqos


kontrolis Sesaxeb

146 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

saqarTvelos konstitucia

muxli 15
1. sicocxle adamianis xelSeuvali uflebaa da mas icavs kanoni.

muxli 37
yvelas aqvs ufleba isargeblos janmrTelobis dazRveviT, rogorc xelmisawvdomi samedici-
no daxmarebis saSualebiT. kanoniT dadgenili wesiT gansazRvrul pirobebSi uzrunvelyo-
filia ufaso samedicino daxmareba.

mniSvnelovani yuradReba unda daeTmos konvencias `adamianis uflebebisa da biomedicines


Sesaxeb~, rac Tavidan agvacilebs adamianis uflebebis darRvevis im faqtebs, romlebic me-
dicinis da biomedicinis sferoSi warmoebul kvlevebs ukavSirdeba.

`adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb~ konvenciisa da misi oqmebis mTavari mizania,


uzrunvelyos evropis sabWos wevr qveynebSi, romlebic konvencias miurTdebian, adamianis
uflebebis, Rirsebisa da individualobis dacva biologiisa da medicinis konteqstSi.

konvenciis sruli saxelwodebaa `konvencia biologiasa da medicinaSi adamianis uflebebisa da


Rirsebis dacvis Sesaxeb~. konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb jerjerobiT
erTaderTi savaldebulo saerTaSoriso dokumentia, romlis mizania adamianis uflebebisa da
Rirsebis dacva biologiisa da medicinis sferoSi. konvenciaSi mocemuli debulebebis reali-
zacia savaldebuloa im qveynebisaTvis romlebmac misi ratificireba moaxdines. masSi miTiTe-
bulia, rom qveynebi, romlebic am dokuments miuerTdnen, movaleni arian daicvan `TiToeuli
adamianis Rirseba da individualoba, yovelgvari diskriminaciis gareSe uzrunvelyon maTi xel-
Seuxebloba da sxva uflebebi da ZiriTadi Tavisuflebebi biologiisa da medicinis sferoSi~.

konvencia exeba adamianis uflebebs samedicino momsaxurebis (daavadebaTa profilaqtikis,


maTi gamovlena-diagnostirebis da mkurnalobis) sferoSi da aregulirebs biosamedicino
kvlevebs (eqsperimentebis).

konvencia aRiarebs da xazs usvams iseT mniSvnelovan uflebebs jandacvisa da biomedicinis


sferoSi, rogoricaa:

ƒ Tanxmobis gacxadebis ufleba nebismieri Carevis win medicinisa da biosamedicino kvle-


vebis sferoSi;
ƒ informaciis miRebis ufleba sakuTari janmrTelobis Sesaxeb;
ƒ pirad cxovrebaSi Caurevlobis ufleba.

amasTan, konvencia gansakuTrebiT miuTiTebs mowyvladi, daucveli pirebebis uflebebis dacvis au-
cielblobaze da qmnis damatebiT meqanizmebs aseTi prebis uflebebis dacvis garantiebis gasamyare-
blad. upirveles yovlisa, es exeba arasrulwlovnebs da fsiqikuri daavadebis mqone pirebs.

erTi mxriv, konvencia exeba yvela dargs biologiis da medicinis sferoSi. meore mxriv, is
specifikurad exeba iseT dagebs, rogorebicaa:

ƒ adamianis genomi;
ƒ adamianis organoTa gadanergva;
ƒ adamianze Catarebuli biosamedicino kvleva.

147
Tavi 5: qveynis Sesabamisi SeniSvnebi

konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb saqarTvelos mier xelmowerili da


ratificirebulia 2000 wels da konvencia saqarTveloSi ZalaSia 2001 wlis 1 martidan. sa-
qarTvelo meSvide qveyanaa, sadac am konvencias kanonis Zala aqvs.

konvenciasTan erTad saqarTvelom xeli moawera damatebiT oqms `adamianis klonirebis akr-
Zalvis Sesaxeb~. aseve erTad moxda saqarTvelos parlamentSi konvenciisa da misi damatebiTi
oqmis ratificireba.

sainteresoa is faqti, rom konvenciis damatebiTi oqmis amoqmedeba evropaSi SesaZlebeli gaxda mxo-
lod masTan saqarTvelos mierTebis Semdeg; aRniSnuli oqmi saqarTvelos mier mis ratifikaciamde
arc erT qveyanaSi ar iyos ZalaSi Sesuli. misi amoqmedebisaTvis saWiro iyo ratifikacia kidev erTi
qveynis mier. ase, rom saqarTvelos mier konvenciis damatebiTi oqmis ratifikaciis Sedegad evropis
5 qveyanaSi, maT Soris saqarTveloSi, 2001 wlis martidan aikrZala nebismieri Careva, romlis mizania
sxva adamianis, cocxalis an gardacvlilis, ganetikurad identuri adamianis Seqmna.

amasTan, aRsaniSnavia, rom konvenciis da misi oqmebis ZalaSi SesvlisaTvis aucilebelia, rom
is xelmowerili da ratificirebuli iyos, sul mcire, 5 qveynis mier, romelTagan 4 qveyana
evropis sabWos wevri iqneba.

sadReisod konvencia `adamianis uflebebisa da biomedicines Sesaxeb~ ZalaSia evropis 21


qveyanaSi (xelmowerisa da ratifikaciis monacemebi ix. cxrilSi 1).

Tavidan gansazRvruli iyo damatebiTi oqmebis momzadeba or konkretul sakiTxze _ trans-


plantaciasa da biosamedicino kvlevebis Sesaxeb. dRes ukve dasrulebulia da xelmosawerad
`gaxsnilia~ Semdegi oqmebi:

1. oqmi `adamianis klonirebis akrZalvis Sesaxeb~ (1998);

2. oqmi `adamianis organoebisa da qsovilebis gadanergvis Sesaxeb~ (2001);

3. oqmi `biosamedicino kvlevis Sesaxeb~ (2005);

2008 wlis 7 maiss evropis sabWos ministrTa komitetma daamtkica kidev erTi oqmi _ `oqmi
genetikuri testirebis Sesaxeb janmrTelobis miznebisaTvis~. adamianis uflebebisa da bio-
medicinis Sesaxeb konvenciisa~ da misi damatebiTi oqmebis ratifikaciis ricxobrivi maCvene-
blebi cxrilis saxiT mocemulia qvemoT:

cxrili #1
xelmowera
ratifi-
konvencia/oqrmi ratifikaciis sul
kacia
gareSe

`konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb~ 13 21 34

oqmi `adamianis klonirebis akrZalvis Sesaxeb~ 15 16 31

oqmi `adamianis qsovilebisa da organoebis gadanergvis Sesaxeb~ 12 8 20

oqmi `biosamedicino kvlevebis Sesaxeb~ 16 5 21

148 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 5.2

amrigad, dRes ZalaSi Sesulia konvenciis samive damatebiTi oqmi, romlebic xelmosawerad
aris gaxsnili.

saqarTvelos mier xelmowerilia yvela aRniSnuli oqmi, magram ratificirebulia mxolod


ori _ oqmi `adamianis klonirebis akrZalvis Sesaxeb~ da oqmi `adamianis qsovilebisa da or-
ganoebis gadanergvis Sesaxeb~.

amasTan, aRsaniSnavia isic, rom oqmi `adamianis klonirebis akrZalvis Sesaxeb~ evropaSi Za-
laSi Sevida saqarTvelos ratifikaciis Sedegad, radgan maSin saqarTvelo aRmoCnda me-5
qveyana, romelmac evropis sabWos aRniSnuli instrumentis ratifikacia moaxdina.

cxrilSi #2 mocemulia saqarTvelos mier konvenciisa da misi oqmebis xelmoweris, ratifi-


cirebisa da maTi ZalaSi Sesvlis TariRebi.

cxrili #2
TariRi
konvencia/oqrmi xelmo- ratifi-
ZalaSi Sesvlis
weris kaciis
`konvencia adamianis uflebebisa da biomedicinis
11.05.2000 22.11.2000 01.03.2001
Sesaxeb~
oqmi `adamianis klonirebis akrZalvis Sesaxeb~ 11.05.2000 22.11.2000 01.03.2001
oqmi `adamianis qsovilebisa da organoebis
25.03.2002 18.12.2002 01.05.2006
gadanergvis Sesaxeb~
oqmi `biosamedicino kvlevebis Sesaxeb~ 21.02.2005 - -

konvencia gansazRvravs biomedicinis sferoSi adamianis uflebebis mxolod ZiriTad, umniS-


vnelovanes principebs. SedarebiT dawvrilebiTi da konkretul SemTxvevebTan misadagebuli
standartebi aRwerilia konvenciis damatebiT oqmebSi.

konvenciis umniSvnelovanesi principebia:


ƒ adamianis interesebis uzenaesoba (sazogadoebisa da mecnierebis interesebTan SedarebiT);
ƒ informirebuli Tanxmobis gacxadebis aucilebloba nebismieri Carevis win;
ƒ konfidencialurobis dacvis moTxovnis ufleba da pirad coxvrebaSi Caurevloba;
ƒ sakuTar janmrTelobasTan dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb informaciis miRebis ufleba;
ƒ profesiuli standartebis dacvis garantiebis Seqmnis aucilebloba biomedicinis sfe-
roSi;
ƒ momsaxurebis Tanabari xelmisawvdomobis uzrunvelyofis aucilebloba jandacvis sfe-
roSi;
ƒ dacvis damatebiTi garantiebis Seqmna mowyvladi jgufebisaTvis, gansakuTrebiT pirebisa-
Tvis, romlebsac ar SeuZliaT Tanxmobis gacxadeba (bavSvebi, janmrTelobis mdgomareobis
gamo Tanxmobis gacxadebis unaris armqone pirebi, maT Soris, fisqikurad daavadebulni);
ƒ diskriminaciis akrZalva genetikuri memkvidreobis safuZvelze;
ƒ adamianis organizmis da misi nawilebis finansuri sargeblobis wyarod gaxdomis akrZalva;
ƒ samarTliani kompensaciis miRebis ufleba Carevis Sedegad miRebuli zaralisaTvis;
ƒ konvenciisadmi mierTebuli qveynebis mier sanqciebis dawesebis aucilebloba konvencia-
Si asaxuli debulebebis darRvevisaTvis;
ƒ konvenciisadmi mierTebuli qveynebis mier adamianis uflebebis dacvis ufro maRali ga-
rantiebis SemoRebis SesaZleblobis SeuzRudaoba.

149
6.1 pacientis uflebebi

ufleba prevenciul RonisZiebebze


samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba
informaciis miRebis ufleba
informirebuli Tanxmoba
Tavisufali arCevanis ufleba
piradi cxovrebis xelSeuxebloba da konfidencialuroba
pacientis ufleba gaufrTxildnen mis dros
xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis ufleba
usafrTxoebis ufleba
Tanamedrove medicinis miRwevebiT sargeblobis ufleba
tanjvisa da tkivilis Semsubuqebis ufleba
saCivris Setanis ufleba
kompensaciis miRebis ufleba
nebis winaswar gamoxatvis ufleba
Tavisufleba aRkveTil pirTa uflebebi
genetikasTan dakavSirebuli uflebebi

6.2 pacientis valdebulebebi

samedicino Carevaze Tanxmobis valdebuleba


informaciis miwodebis valdebuleba
informaciis miRebis valdebuleba

150 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


6
pacientis uflebebi da
movaleobebi saqarTveloSi

6.1 pacientis uflebebi


saqarTvelos kanonSi pacientis uflebebis Sesaxeb ganmartebulia, rom pacienti SeiZleba
iyos `nebismieri piri, romelic miuxedavad misi janmrTelobis mdgomareobisa, sargeblobs,
saWiroebs an apirebs isargeblos janmrTelobis dacvis sistemis momsaxurebiT~.

pacientad igulisxmeba nebismieri moqalaqe dabadebidan sicocxlis bolomde, anu, pirovne-


ba, romelic elodeba, iRebs, an ukve miiRo momsaxureba jandacvis sferoSi.

2000 wels saqarTvelos parlamentma miiRo kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~, romelsac
saqarTvelos janmrTelobis dacvis sferos kanonmdeblobaSi erT-erTi mTavari adgili uka-
via.

kanonis `pacientis uflebebis Sesaxeb~ me-9 muxlis Tanaxmad:

saqarTvelos moqalaqes, romelic imyofeba sxva saxelmwifoSi, agreTve ucxo qveynis mo-
qalaqesa da moqalaqeobis armqone pirs, romlebic imyofebian saqarTveloSi, janmrTelo-
bis dacvis ufleba garantirebuli aqvT saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebisa da
SeTanxmebebis Sesabamisad, xolo maTi ararsebobisas moqmedebs im qveynis kanonmdebloba,
sadac piri imyofeba.

151
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

adamianis uflba, cxovrobdes janmrTelobisaTvis uvnebel garemoSi da saxelmwifos auci-


lebeli Carevis an Caurevlobis Sedegad daculi iyos misi janmrTeloba (saqarTvelos kons-
titucia 37-e muxli), ar SeiZleba SeizRudos an gamoiricxos pirTa garkveuli wris mimarT
moqalaqeobis niSniT. moqalaqeoba Sinaarsobrivad samarTlebriv _ politikuri institutia da
igi gavlenas ar unda axdendes samarTliT daculi sikeTis _ janmrTelobis dacvis xarisxze.
adamians janmrTelobis dacvis ufleba garantirebuli aqvs adamianis da ara moqalaqis sta-
tusiT. winaaRmdeg SemTxvevaSi adgili eqneba saerTaSoriso xelSekrulebebis (saerTaSoriso
sajaro samarTlis) darRvevas, romelTac saqarTvelos konstituciasTan mimarTebiT upirate-
si Zala aqvT, Tuki isini ar ewinaaRmdegeba saqarTvelos konstitucias. mocemul SemTxvevaSi
saqme gvaqvs ara winaaRmdegobasTan, aramed sruliad erTgvarovan regulirebasTan, radgan
saerTaSoriso SeTanxmebebis Sidasaxelmwifoebriv samarTalSi implementacia xdeba konstitu-
ciasa da mimdinare kanonmdeblobaSi aRniSnuli normebis gadmotanis gziT. aRsaniSnavia, rom
saqarTvelos konstituciis meore Tavi dasaTaurebulia, rogorc `adamianis ZiriTadi ufle-
bani da Tavisuflebani~ da ara moqalaqis ZiriTadi uflebani. winamdebare muxli ganavrcobs
janmrTelobis dacvis uflebis garantirebulobis moqmedebis farglebs da ganmartavs, rom
sxva saxelmwifoSi myofi saqarTvelos moqalaqis janmrTelobis dacvis ufleba, aseve da-
culia saqarTvelos saerTaSoriso xelSekrulebebiT (ormxrivi an mravalmxrivi), xolo maTi
ararsebobis SemTxvevaSi, moqmedebs adgilsamyofeli qveynis kanonmdebloba.

pacientis qmedunarianoba da uflebaunarianoba

pacientis qmedunarianobis sakiTxi regulirdeba saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis Sesaba-


misad, kerZod:

me-12 muxlis Tanaxmad qmedunarianoba aris fizikuri piris unari, თavisi nebiTa da moqme-
debiT sruli moculobiT SeiZinos da ganaxorcielos samoqalaqo uflebebi da movaleobebi.
qmedunaruanoba warmoiSoba srulwlovanebis miRwevisTanave. srulwlovania piri, romelmac
miaRwia 18 wlis asaks. amave dros qmedunarianad iTvleba piri, romelic iqorwinebs 18 wlis
asakis miRwevamde.

7 wlamde asakis arasrulwlovani (mcirewlovani) aris qmeduunaro. qmeduunarod miiCneva


aseve piri, romelic Wkuasustobis an suliTavadmyofobis gamo sasamarTlos mier aseTad
iqneba aRiarebuli. am piris uflebebs axorcielebs misi kanonieri warmomadgeneli (meurve).

qmeduunarod aRiarebuli piris gankurnebis an janmrTelobis mniSvnelovnad gaumjobesebis


SemTxvevaSi sasamarTlo aRiarebs mas qmedunarianad.

amave kodeqsis me-14 muxlis Tanaxmad, arasrulwlovani 7-18 wlamde SezRuduli qmedunaria-
nobis mqoned iTvleba.

SezRuduli qmedunarianobis mqoned iTvleba aseve srulwlovani, romelsac sasamarTlom


dauwesa mzrunveloba. aseTi piri Tavis qmedunarianobaSi uTanabrdeba arasrulwlovans.

pacientis uflebebis Sesaxeb kanonis VIII Tavi eZRvneba swored arasrulwlovanis uflebebs.
/muxlebi: 39, 40, 41, 42, 43/

sayuradReboa, rom am kanonis 40-e muxlis Tanaxmad `mSobels an kanonier warmomadgenels


ufleba aqvs mkurnali eqimisagan miiRon sruli, obieqturi, drouli da gasagebi informa-

152 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

cia arasrulwlovanis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb~, Tumca arsebobs gamonaklisic,


romlis Tanaxmadac

`mSobels an kanonier warmomadgenels am muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli infor-


macia ar miewodeba, Tu informaciis miwodebis winaaRmdegia:

a) arasrulwlovani pacienti, romelic saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT qme-


dunarianad iTvleba;

b) 14-dan 18 wlamde asakis arasrulwlovani pacienti, romelic samedicino momsaxurebis


gamwevis SexedulebiT sworad afasebs sakuTari janmrTelobis mdgomareobas da romelmac
eqims mimarTa sqesobrivad gadamdebi daavadebis an narkomaniis mkurnalobis, kontracefciis
araqirurgiuli meTodebis Sesaxeb konsultaciis miRebis an orsulobis xelovnurad Sewyve-
tis mizniT~. (muxli 40, punqti 2.) aseT dros pacients ufleba aqvs ganacxados informire-
buli Tanxmoba samedicino momsaxurebaze.

pacientis uflebebi iyofa socialur da individualur uflebebad.

socialuri uflebebi:
samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba

amonaridi `adamianis uflebaTa sayovelTao deklaraciidan~ (gaeros generaluri asamblea,


1948 weli)

`yvela adamianis aqvs ufleba cxovrebis iseT doneze, romelic adekvaturi iqneba misi da
misi ojaxis janmrTelobisa da keTidReobisaTvis, sakvebis, tansacmlis, sacxovrebeli ad-
gilis, samedicino daxmarebis da aucilebeli socialuri samsaxurebis CaTvliT~

socialur uflebebs miekuTvneba samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba, romelic iyofa


Semdeg qvekategoriebad:

ƒ samedicino momsaxurebis finansuri xelmisawvdomoba;

ƒ samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba momsaxurebis saxeebis mixedviT;

ƒ samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba geografiuli (teritoriuli) TvalsazrisiT;

ƒ samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba raime niSniT diskriminaciis gareSe (asaki, sqesi,


eTnikuri warmomavloba, rasa da a.S.)

ƒ samedicino momsaxurebis xarisxi;

cneba `samedicino daxmarebis xelmisawvdomoba~ qveynis SesaZleblobebiT, resursebiT da


mravali faqtoris balansiT aris warmodgenili. es faqtorebia: kadrebi, dafinanseba, sa-
transporto saSualebebi, arCevanis Tavisufleba, sazogadoebis informirebuloba, teqniku-
ri resursebis xarisxi da ganawileba. es elementebi gansazRvraven mosaxleobis mier realu-
rad miRebuli daxmarebis moculobas da xarisxs, xolo maTi balansi _ daxmarebis xelmisa-
wvdomobis xasiaTsa da xarisxs.

153
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

termini `janmrTelobis dacvis Tanabari xelmisawvdomoba~ naxsenebia konvenciaSi `adamianis


uflebebisa da biomedicines Sesaxeb~, rac aq gagebuli ar unda iyos, rogorc absolutu-
rad Tanabari momsaxurebis (saprofilaqtiko, sadiagnozo, samkurnalo da sarebilitacio
Carevebis) xelmisawvdomobis uzrunvelyofa yvelasaTvis. upirveles yovlisa, is gulisxmobs
gaumarTlebeli diskriminaciis gamoricxvas.

pacientis uflebebis Sesaxeb kanonis me-6 muxlis Tanaxmad:

`1. pacientis diskriminacia rasis, kanis feris, enis, sqesis, genetikuri memkvidreobis, rw-
menisa da aRmsareblobis, politikuri da sxva Sexedulebebis, erovnuli, eTnikuri da so-
cialuri kuTvnilebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobis, sacxovrebeli
adgilis, daavadebis, seqsualuri orientaciis an piraduli uaryofiTi ganwyobis gamo akr-
Zalulia.

2. ama Tu im daavadebasTan dakavSirebiT pacientis uflebebis SezRudvis pirobebs gansazR-


vravs saqarTvelos kanonmdebloba~.

saxelmwifo aRiarebs yvela pacientis Tanasworobis princips da arc erTs ar aniWebs upi-
rates uflebas. ufro metic, am kanonis me-6 muxlis pirveli nawilis mixedviT, akrZalulia
pacientis diskriminacia rasis, kanis feris, enis, sqesis, genetikuri memkvidreobis, rwmenisa
da aRmsareblobis, politikuri da sxva Sexedulebis, erovnuli, eTnikuri da socialuri
kuTvnilebis, warmoSobis, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobis, sacxovrebeli adgilis, da-
avadebis, seqsualuri orientaciis an piraduli uaryofiTi ganwyobis gamo. amasTan, `pacien-
tis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Tanaxmad, daculia zogadad pacientis uflebe-
bi, anu rogorc saqarTvelos moqalaqis, ise sxva saxelmwifos moqalaqisa Tu moqalaqeobis
armqone piris.

niSandoblivia isic, rom es principi fundamenturi principia da misma darRvevam SesaZlebe-


lia garkveuli saxis, maT Soris, sisxlissamarTlebrivi pasuxismgebloba gamoiwvios. ase ma-
galiTad: saqarTvelos sisxlis samarTlis kodeqsis 142-e muxlis Sesabamisad, adamianis Ta-
nasworuflebianobis darRveva danaSauls warmoadgens, anu adamianis Tanasworuflebianobis
darRveva rasis, kanis feris, enis, sqesis, religiisadmi damokidebulebis, aRmsareblobis,
politikuri an sxva Sexedulebis, erovnuli, eTnikuri, socialuri, romelime wodebisadmi
an sazogadoebrivi gaerTianebisadmi kuTvnilebis, warmoSobis, sacxovrebeli adgilis an qo-
nebrivi mdgomareobis gamo isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT erT wlamde
anda Tavisuflebis aRkveTiT vadiT or wlamde, xolo am muxlis me-2 nawilis Tanaxmad, igive
qmedeba, Cadenili samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT an dasrulebuli mZime SedegiT,
isjeba jarimiT an Tavisuflebis aRkveTiT vadiT sam wlamde, Tanamdebobis dakavebis an saq-
mianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde an uamisod.

Tumca calsaxad aRsaniSnavia isic, rom sisxlis samarTlis kodeqsis 142-e muxlis Sesabamisad,
adamianTa Tanasworuflebianobis darRveva mxolod im SemTxvevaSi warmoadgens danaSauls,
rodesac am qmedebam arsebiTad xelyo adamianis ufleba, anu am dros gadamwyveti mniSvneloba
eniWeba im faqtis dadgenas, adamianTa Tanasworuflebianobis darRveviT arsebiTad xelyofi-
li iqna Tu ara adamianis ufleba. mxolod aRniSnuli garemoebis dadasturebis SemTxvevaSi
SesaZlebelia dadges konkretuli piris sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobis sakiTxi.

aseve mniSvnelovania sisxlis samarTlis kodeqsis 1421 muxli, romlis mixedviT, danaSauls
warmoadgens aseve rasobrivi diskriminacia, ese igi qmedeba, Cadenili erovnuli an rasobri-

154 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

vi mtrobis an ganxeTqilebis Camogdebis, erovnuli pativisa da Rirsebis damcirebis mizniT,


agreTve rasis, kanis feris, socialuri kuTvnilebis, erovnuli an eTnikuri warmomavlobis
niSniT adamianis uflebebis pirdapiri an arapirdapiri SezRudva, anda imave niSniT adamiani-
saTvis upiratesobis miniWeba da igi isjeba sasjeliT _ Tavisuflebis aRkveTis saxiT.

gansakuTrebiT aRsaniSnavia sisxlis samarTlis kodeqsis 1422 muxli, romlis mixedviTac,


sisxlissamarTlebrivi wesiT dasjad qmedebas warmoadgens SezRuduli SesaZleblobis mqone
piris uflebebis SezRudva, anu invalidobis motiviT SezRuduli SesaZleblobis mqone pi-
risaTvis kanoniT an/da saerTaSoriso xelSekrulebiT miniWebuli uflebis ganxorcilebaze
uaris Tqma, Tumca mxolod maSin, rodesac am qmedebam arsebiTad xelyo am piris ufleba.
aRniSnulisaTvis kanonmdeblobiT dadgenilia sasjeli _ jarima an Tavisuflebis SezRud-
va vadiT sam wlamde anda Tavisuflebis aRkveTa sam wlamde vadiT. am muxlis me-2 nawilis
Tanaxmad ki, igive qmedeba, Cadenili araerTgzis, samsaxurebrivi mdgomareobis gamoyenebiT
da a.S., isjeba jarimiT an Tavisuflebis SezRudviT vadiT xuT wlamde anda Tavisuflebis
aRkveTiT oridan xuT wlamde vadiT.

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-6 muxlis me-2 punqtis mixedviT, Se-
saZlebelia saqarTvelos kanonmdeblobiT ganisazRvros ama Tu im daavadebasTan dakavSire-
biT pacientis uflebebis SezRudvis pirobebi. ase magaliTad: `adamianis imunodeficitis
virusiT infeqciis (Sidsis) profilaqtikis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-8 muxlis me-10
punqtis Tanaxmad, aiv inficirebul/SidsiT daavadebul pirebs ara aqvT SromiTi mowyobis
ufleba im specialobebze, sadac arsebobs TviT misi an masTan kontaqtSi myofi piris kani-
sa da lorwovani garsis mTlianobis darRvevis SesaZlebloba da meore piris inficirebis
safrTxe, magram dResReobiT saminitros mier gamocemul arc erT brZanebaSi ar weria rom
dainficirebuli adamiani SezRudulia imuSaos nebismieri profesiiT. dainficirebul ada-
mians SeuZlia imuSaos nebismier profesiaSi Tuki daculi iqneba usafrTxoebis zomebi. ase-
Tia midgomaa Tanamedove msoflioSi Sidsian pacientebTan mimarTebaSi.

`kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb~ _ muxli 5 ganmartavs, rom:

`saqarTvelos TiToeul moqalaqes ufleba aqvs samedicino momsaxurebis yvela gamwevisagan


miiRos qveyanaSi aRiarebuli da danergili profesiuli da samomsaxureo standartebis Se-
sabamisi samedicino momsaxureba~.

aRniSnuli muxli iTvaliswinebs imas, rom saqarTvelos TiToeul moqalaqes ufleba aqvs
samedicino momsaxurebis yvela gamwevisagan (anu nebismieri pirisagan, romelic saqarTvelos
kanonmdeblobiT dadgenili wesiT axorcielebs samedicino momsaxurebas _ diagnostikis,
mkurnalobis, profilaqtikis an samedicino reabilitaciis mizniT pacientisaTvis Catare-
bul nebismier manipulacias da proceduras) miiRos qveyanaSi aRiarebuli da danergili
profesiuli da samomsaxureo standartebis Sesabamisi samedicino momsaxureba. `pacientis
uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni adgens garantiebs saqarTvelos moqalaqeebisaTvis,
raTa maT aranairi samarTlebrivi problemebi ar hqondeT imisaTvis, rom saxelmwifoSi mii-
Ron samedicino momsaxureba.

moqalaqeebi samedicino momsaxurebis sferoSi kanoniT gaTvaliswinebuli garkveuli ufle-


bebiT sargebloben. es uflebebi, raTqmaunda, samedicino momsaxurebis finansur xelmisa-
wvdomobasac exeba. kerZod, moqalaqe yovelTvis ar ixdis momsaxurebis srul Rirebule-
bas; zogjer moqalaqe momsaxurebis safasuris mxolod nawils faravs, ar saerTod arafers
ixdis.

155
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

saqarTveloSi samedicino momsaxurebis Tanabrad xelmisawvdomoba xorcieldeba saxelmwifo


samedicino programebis saSualebiT.

rogorc avRniSneT janmrTelobis dacvis sistemis ZiriTadi mizania mosaxloebis janmrTe-


lobis mdgomareobis donis amaRleba. efeqturad momuSave jandacvis sistemam yovelmxriv
unda uzrunvelyos mosaxleoba xarisxiani samedicino momsaxurebiT. saxelmwifo samedicino
programebi emsaxureba xelmisawvdomobis princips.

saxelmwifo samedicino programis farglebSi saxelmwifo afinasebs beneficiarebs, raTa maT


miiRon bazisuri samedicino momsaxureoba. zog SemTxvevaSi es aris sruli dafinaseba, zo-
gjer Tanagadaxda.

pacientis individualuri uflebebi

adaminis uflebebis sayovelTao deklaraciis I muxlis mixedviT `yvela adamiani dabadebiT


Tavisufalia da Tanabari Rirsebisa da uflebebis mqonea~

pacientis individualuri uflebebia:

ƒ informaciis miRebis ufleba;

ƒ informirebuli Tanxmoba;

ƒ konfidencialuroba;

ƒ piradi cxovrebis xelSeuxebloba;

ƒ meore azris moZiebis ufleba;

ƒ samedicino personalisa da samedicino dawesebulebis arCevis ufleba;

ufleba prevenciul zomebze

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvela adamians aqvs ufleba miiRos saTanado momsaxureba daavadebis Tavidan asaci-
leblad.

saqarTvelos kanonmdebloba uSualod ar iTvaliswinebs „uflebas prevencieul zomebze“.


Tumca, zogierTi debulebis interpretaciis meSveobiT SeiZleba davaskvnaT, rom es ufle-
ba aRiarebulia (mag: jansaR garemoSi cxovrebis ufleba, samedicino momsaxurebis miRebis
ufleba).

156 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia

konstituciis arc erTi debuleba pirdapir ar iTavliswonebs uflebas prevenciul zomebze,


iseve rogorc ar iTvaliswinebs janmrTelobis uflebas. Tumca, konstituciis 37.3 muxls,
romlis Tanaxmad, `yvelas aqvs jansaR garemoSi cxovrebis ufleba..(...)~, aqvs kavSiri pre-
venciis erT specifikur aspeqtTan _ daavadebis Tavidan acileba jansaRi garemos SeqmniT/
SenarCunebiT (mag. Tambaqos kvamlisgan, parazitebisgan, daavadebuli cxovelebisgan da a.S.
Tavisufali garemo).

aRniSnul uflebasTan kavSirSia aseve konstituciis zogadi debuleba jandacvis xelmisa-


wvdlmobis Sesaxeb (ix. seqcia xelmisawvdomobis uflebis Sesaxeb).

kanonebi

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

kanoni ZiriTadad exeba saxelmwifos pasuxismgeblobas uzrunvelyos gansazRvruli serv-


siebi da ara pacientis uflebas miiRos es servisebi. kanonis mixedviT, janmrTelobisaTvis
usafrTxo garemos uzrunvelyofa saxelmwifos movaleobaa (mux. 70)

kanoni aseve aRniSnavs, rom `saqarTvelos janmrTelobis dacvis saministro gansazRvravs


gadamdebi da gansakuTrebiT gavrcelebuli aragadamdebi daavadebebis nusxas, SeimuSavebs
maTi epidemiologiuri Seswavlis, mkurnalobisa da profilaqtikis farTomasStabian pro-
gramebs, xelmZRvanelobs maT ganxorcielebas.~ (mux. 74)

prevenciuli servisebis uzrunvelyofis valdebuleba aRniSnulia aseve vaqcianaciis Sesaxeb


muxlSi (mux. 78).

`saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro SeimuSavebs da


amtkicebs profilaqtikuri acrebis erovnul kalendars da misi ganxorcielebisaTvis saWi-
ro saxelmwifo samedicino programas.~

kanoni aseve aregulirebs Ciyvis prevencias maRalmTian raionebSi:

`maRalmTian regionebSi saxelmwifo pirdapir afinansebs QCiyvis da sxva endokrinuli daa-


vadebebis prevencias da mkurnalobas.~

kanonis aseTi speciqika gamowveulia saqarTvelos zogierT mTian regionSi daavadebis far-
To gavrcelebiT.

kanoni agreTve aRiarebs mosaxleobis uflebas `radiaciul usafrTxoebaze~. (mux. 71)

dabolos, kanonis Tanaxmad, saxelmwifom unda `mosaxleobisaTvis samedicino daxmarebis


sayovelTao da Tanabari xelmisawvdomoba saxelmwifos nakisri saxelmwifo samedicino pro-
gramebiT gaTvaliswinebuli valdebulebis farglebSi~. (mux. 4)

157
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

mniSvnelovania is faqti, rom momsaxurebis xelmisawvdomobis ufleba SemosazRvrulia mxo-


lod saxelmwifos mier dafinansebuli programebiT, romlebic mowonebulia parlamentis
mier, rogorc qveynis biujetis nawili. ase rom, mosaxleoba damokidebulia samedicino pro-
gramebis arsebobaze, rac yovelwliurad icvleba.

kanonis 16.4 muxlis mixedviT, saxelmwifo mier jandacvis menejmentis erT-erTi meqanizmia
`wamlis, farmaciis da farmakologiuri industriis kontroli.~

saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb

kanoni gansazRvravs samedicino Carevas Semdegnairad: `nebismieri manipulacia, procedu-


ra, romelsac atarebs eqimi an sxva samedicino personali diagnostikis, mkurnalobis, pro-
filaqtikis, reabilitaciisa da paliatiuri mzrunvelobis mizniT.~ me-5 muxlis mixedviT,
saqarTvelos moqalaqeebs ufleba aqvT `isargeblon dadgenili wesiT damtkicebuli janmr-
Telobis dacvis saxelmwifo programebiT gaTvaliswinebuli samedicino daxmarebiT. rasac
ganxorcielebs saTanado samedicino saqmianobis samarTalsubieqti,ganurCevlad sakuTre-
bisa da organizaciul-samarTlebrivi formisa.~ aqdan gamomdinare, es muxli iTvaliswinebs
profilaqtikis RoniZiebebs, rac unda iyos Sesabamisi xarosxis.

janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanonis msgavsad, kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb exeba mxo-
lod saxelmwifos mier dafinansebul samedicino programebs. kanonis me-11 muxlis Tanaxmad,
`samedicino momsaxurebis Tanabrad xelmisawvdomoba xorcieldeba saxelmwifo samedicino
programebis saSualebiT.~1

saqarTvelos kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb


ra aris aiv da rogor iSifreba is? es aris virusi, romelic iwvevs daavadeba Sidss.
a _ adamianis
i- imunodeficitis
v- virusi

ra aris Sidsi da rogor iSifreba is? Sidsi aris daavadeba, romelic gamowveulia aiv -iT. daa-
vadeba gamoxatulia garkveuli simptomebiT da saWiroebs
eqimis droul meTvalyureobas.
Sidsi aris daavadeba, romelic gamowveulia aiv -iT. daa-
vadeba gamoxatulia garkveuli simptomebiT da saWiroebs
eqimis droul meTvalyureobas.
S- SeZenili
i _ imuno
d- deficitis
s- sindromi

ra gansxvavebaa aiv inficirebulTa da adamianis organizmSi adamianis imunodeficitis virusis


SidsiT daavadebulTa Soris? SeWris dRidan, es piri aiv inficirebulia. Tumca garkveuli
wlebis manZilze infeqcias ar gaaCnia rame klinikuri gamov-
lineba, rac niSnavs, rom infeqcia mimdinareobs usimptomod.
mxolod mas Semdeg, rodesac xdeba garkveuli simptomebis
gamovlena, inficirebuli pirs SeiZleba vuwodoT SidsiT
daavadebuli. aiv infeqciidan Sidsis stadiaze gadasvla
dasturdeba specifikuri laboratoriuli gamokvlevebiT.

1 saxelmwifo programebi SegiZliaT ixiloT www.moh.gov.ge

158 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

saxelmwifo valdebulia SeimuSavos da gaataros zomebi aiv/Sidsis prevenciisTvis. kanonis


mixedviT, yvelas aqvs ufleba `gaiaron nebayoflobiTi konsultireba da testireba aiv in-
feqciaze, maT Soris, anonimurad da konfidencialurad.~ (mux. 6.1)

kanoni gansazRvravs saxelmwifos politikis principebs aiv/Sidsis sferoSi (mux. 5), rac
moicavs aiv/Sidsis prevenciasac:

• aiv infeqcia/Sidsis prevenciisa da mkurnalobis saxelmwifo programebis SemuSaveba da


ganxorcieleba;

• fizikur pirTa informireba aiv infeqciaze nebayoflobiTi testirebis Sesaxeb, agreTve


saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebuli im gamonaklisebis Taobaze, roca sa-
valdebulo testireba kanonmdeblobiTaa daSvebuli;

• fizikur pirTa informireba masobrivi informaciis saSualebebiT an/da individualu-


rad, moTxovnisamebr, aiv infeqcia/Sidsis prevenciis, diagnostikis, mkurnalobis, pro-
filaqtikis, mxardaWeris/xelSewyobisa da movlis, maT Soris, saxelmwifo programebiT
gaTvaliswinebuli daxmarebis formebisa da misi miRebis SesaZleblobis Sesaxeb;

• aiv infeqciaze nebayoflobiTi konsultirebisa da testirebis servisebis, aiv infeqcia/


Sidsis prevenciis, diagnostikis, mkurnalobis, profilaqtikis, mxardaWeris/xelSewyobi-
sa da movlis universaluri xelmisawvdomobis xelSewyoba;

• aiv infeqcia/Sidsis prevenciis, diagnostikis, mkurnalobis, profilaqtikis, mxardaWe-


ris/xelSewyobisa da movlis, agreTve zianis Semcirebis xelSewyoba sasjelaRsrulebis
dawesebulebebSi;

• aiv infeqciaze eqspoziciis Semdgomi profilaqtikis RonisZiebebis danergva.

momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba valdebulia SesTavazos pirs da, misi informire-


buli Tanxmobis SemTxvevaSi, uzrunvelyos aiv infeqciaze testis wina da Semdgomi konsul-
tireba (mux. 8.4)

meore mxriv, momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba valdebulia diagnozTan erTad pirs


miawodos informacia aiv infeqcia/Sidsis gavrcelebis prevenciis uzrunvelyofis RonisZie-
bebis Sesaxeb, romlebic savaldebuloa sxvaTa usafrTxoebisaTvis da romelTa darRvevis-
Tvisac saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenilia Sesabamisi pasuxismgebloba (mux. 8.3).

saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb

am kanonis mizania jansaRi cxovrebis wesis xelSewyoba da mosaxleobis janmrTelobis dacva,


adamianis janmrTelobisaTvis usafrTxo garemos uzrunvelyofa; ojaxis reproduqciuli
janmrTelobis dacvis xelSewyoba; gadamdebi da aragadamdebi daavadebebis gavrcelebis Ta-
vidan acileba.

kanoni specialurad aRniSnavs saxelmwifos da Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis

159
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

saministros pasuxismgeblobas organizeba gaukeTos da Caataros vaqcinacia, profilaqtiku-


ri acrebi, gamoavlinos gadamdebi daavadebebi da a.S (mux. 6 da 7).

me-5 muxlis me-2 punqtis mixedviT, saqarTveloSi myof yvela adamians aqvs ufleba:

a) samedicino momsaxurebis mimwodebel dawesebulebaSi daculi iyos gadamdebi daavadebe-


bisagan;

b) uari Tqvas profilaqtikuri RonisZiebebis Catarebaze, Tu saqme ar exeba epidemias an


pandemias. profilaqtikuri RonisZiebebis Catarebaze uaris Tqmis ufleba ar aqvs im pirs,
romlis saqmianobac dakavSirebulia gadamdebi daavadebebis gavrcelebis maRal riskTan;

g) cxovrobdes janmrTelobisaTvis uvnebel garemoSi;

d) droulad miiRos amomwuravi informacia profilaqtikuri acris arsisa da aucileblo-


bis, mosalodneli klinikuri gamosavlis, acrasTan dakavSirebuli riskisa da acraze uaris
Tqmis SemTxvevaSi SesaZlo Sedegebis Sesaxeb.

kanoni aRniSnavs, rom moasaxleobas unda hqondes ufaso vaqcinaciis ufleba acrebis erov-
nuli kalendris mixedviT.

sxva kanonebi
saxelmwifo biujetis Sesaxeb kanonis Tanaxnmad, mosaxleobisTvis xelmisawvdomi ubda iyos
ufaso vaqcina acrebis erovnuli kalendris mixedviT. es ar vrceldeba im vaqcinebze, rom-
lebic saxelmwifos mier ar aris mowodebuli. jandacvis dawesebuleba pasuxismgebelia pirs
pirvel rigSi SesaTavazos ufaso vaqcina.

g) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba, 4 ivnisi, 2003 N122 vaq-
cinaciis erovnuli prevenciuli kalendris miRebis Sesaxeb gansazRvravs detalur gegmas,
vaqcinaciis usafrTxoebis zomebs saqarTvelos mosaxleobisTvis.

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba #215/n, 11.07.2007. brZane-


bis mixedviT, saWiroa TanamSromelTa regularuli Semowmeba daavadebis Tavidan asacile-
blad, rac, Tavis mxriv, prevenciis rogorc pirdapiri, ise arapirdapiri formaa.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eqimTa eTikis kodeqsi ar Seicavs specialur debulebebs prevenciis Sesaxeb. Tumca, kodeqsis
mixedviT, eqimma unda miiRos yvela zoma, raTa mosaxleobas miawodos informacia im gare-
moebaTa Sesaxeb, ramac garkveuli jgufis adamianebis janmrTelobis gauareseba SeiZleba
gamoiwvios. eqimi Tavad unda iRebdes monawilebas aseTi garemoebebis SecvlaSi.

160 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

e) sxva wyaroebi

evropis sabWos konvenciis `adamianis uflebebi da biomedicine~ Sesaxeb, saxelmwifom, saWi-


roebebisa da arsebuli resursebis gaTvaliswinebiT, unda uzrunvelyos saTanado xarisxis
jandacvis uzrunvelyofa (mux. 3). amaSi unda igulisxmebodes prevenciuli servisebic.

informaciis miRebis ufleba

saqarTvelos kanonis `pacientis uflebebis Sesaxeb~, me-16 muxlis Tanaxmad:

`1. saqarTvelos TiToeul moqalaqes ufleba aqvs miiRos sruli, obieqturi, drouli da
gasagebi informacia im faqtorebis Sesaxeb, romlebic xels uwyobs misi janmrTelobis Se-
narCunebas an uaryofiTad moqmedebs masze.

2. saxelmwifo valdebulia masobrivi informaciis saSualebebiT an individualurad, moTxo-


vnisamebr, saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT, miawodos moqalaqes am muxlis
pirvel punqtSi miTiTebuli informacia.

aRniSnuli muxlis I da II nawilebiT gaTvaliswinebuli pacientis uflebebis darRvevam SesaZ-


lebelia gamoiwvios saqarTvelos ssk-is 247-e muxliT gaTvaliswinebuli sisxlis samarTle-
brivi pasuxismgebloba.

kerZod, saqarTvelos ssk-is 247-e muxli iTvaliswinebs pasuxismgeblobas sicocxlisaTvis an


janmrTelobisaTvis safrTxis Semqmnel garemoebis Sesaxeb informaciis damalvis an gayal-
bebisaTvis. aRniSnuli muxlis pirveli nawiliT im garemoebis, faqtis an movlenis Sesaxeb
informaciis damalva an gayalbeba, romelic safrTxes uqmnis sicocxles, janmrTelobas an
garemos, Cadenili imis mier, vinc valdebuli iyo miewodebina es informacia mosaxleobis-
Tvis _ isjeba jarimiT an Tavisuflebis aRkveTiT vadiT or wlamde, Tanamdebobis dakavebis
an saqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde an uamisod.

aRsaniSnavia, rom kanoniT gaTvaliswinebuli informaciis sazogadoebisTvis miwodeba Ziri-


Tadad evaleba Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros, romelic valde-
bulia uzrunvelyos adamianis janmrTelobisaTvis usafrTxo garemos Seqmna.

sicocxlisaTvis an janmrTelobisaTvis safrTxis Semqmneli garemoebis Sesaxeb informacia


SeiZleba Seicavdes monacemebs garkveuli teritoriis sanitarul-epidemiologiuri mdgoma-
reobis, kvebis produqtebisa da sasmeli wylis xarisxis gauaresebis Sesaxeb, aseve monacemebs
radiaciuli, qimiuri, biologiuri da ekologiuri usafrTxoebis, mosalodneli miwisZvrebi-
sa da sxva stiqiuri ubedurebebis Sesaxeb, Senoba-nagebobebis avariuli mdgomareobis Sesaxeb
da sxva.

kanonmdeblobis mixedviT danaSaulis Cadena SeiZleba gamoixatebodes ori saxis qmedebis


ganxorcielebaSi, kerZod informaciis damalvaSi an informaciis gayalbebaSi.

informaciis damalva niSnavs, rom mosalodneli safrTxis Sesaxeb mosaxleobisTvis ar iqna


miwodebuli araviTari informacia.

161
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

informaciis gayalbebaSi ki igulisxmeba araswori an arasruli monacemebis miwodeba faqtis


an movlenis Sesaxeb, romelic safrTxes uqmnis adamianis sicocxlesa da janmrTelobas.

aqve unda ganimartos, rom arasruli informacia niSnavs medicinaSi (an sxva dargSi) specia-
luri codnis ar mqone pirisaTvis sruli warmodgenis Seuqmnelobas garemoebis, faqtis an
movlenis Sesaxeb, romelic safrTxes uqmnis mis janmrTelobas.

danaSauli damTavrebulad CaiTvleba informaciis damalvis an gayalbebis momentidan.

saqarTvelos ssk-is 247-e muxlis meore nawilisTvis makvalificirebelia igive qmedebis Ca-
dena moxelis mier, ramac gamoiwvia janmTelobis dazianeba an sxva mZime Sedegi.

aRniSnuli qmedeba isjeba jarimiT an Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan Svid wlamde,
Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde.

TvalnaTliv Cans, rom kanoniT ufro mkacri pasuxismgebloba ekisreba moxeles, romelmac
damala an gaayalba informacia.

gasaTvaliswinebelia, rom kanoniT ar aris dakonkretebuli piris mier miRebuli dazianebis


xarisxi, gamomdinare aqedan janmrTelobisTvis miyenebuli ziani nebismieri simZimis SeiZle-
ba iyos.

rac Seexeba kanoniT gaTvaliswinebul sxva mZime Sedegs, igi SefasebiTia da yovel konkre-
tul SemTxvevaSi garemoebebis gaTvaliswinebiT unda ganisazRvros. magaliTad sxva mZime
SedegSi SeiZleba igulisxmebodes daavadebebis masobrivad gavrceleba, sacxovrebeli da
samuSao adgilidan dauyovneblivi evakuacia da sxv.

am SemTxvevebSi aucilebelia informaciis damalvas an gayalbebas da damdgar Sedegs Soris


iyos mizezobrivi kavSiri.

kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~ me-18 muxli ganmartavs, rom pacients ufleba aqvs
icodes yvelaferi sakuTari janmrTelobis da misTvis samedicino momsaxurebis gawevasTan
dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb, kerZod:

• ra saxis sadiagnozo Tu samkurnalo meTodebs iyenebs, anu ra resursebs flobs samedi-


cino dawesebuleba;

• ra Rirs samedicino momsaxureba da rogoria gadaxdis wesi;

• ra uflebebi da movaleobebi aqvs pacients dawesebulebis Sinaganawesis mixedviT (gasa-


Tvaliswinebelia, rom Sinaganawesi ver SezRudavs pacientis kanoniT gansazRvrul ufle-
bebs);

• vin aris pacientis mkurnali eqimi da aqvs Tu ara mas sakmarisi gamocdileba;

• ra mizniT igegmeba esa Tu is samedicino Careva, ra Sedegia mosalodneli, ramdenad


riskis matarebelia Careva pacientis janmrTelobisa da sicocxlisaTvis;

162 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

• arsebobs Tu ara mkurnalobis sxva, alternatiuli meTodi, rogoria am meTodis mosa-


lodneli Sedegi da ra riski axlavs mas;

• ra Sedegebi iqna miRebuli samedicino gamokvlevebiT;

• rogoria diagnozi da ras niSnavs es pacientisaTvis (rogoria avadmyofobis gamosavali).

zemoaRniSnuli muxli ganmartavs, rom: pacients ufleba aqvs icodes yvelaferi sakuTari
janmrTelobisa da misTvis samedicino momsaxureobis gawevasTan dakavSirebuli sakiTxebis
Sesaxeb.

pacientma unda icodes Tu ra resursebs flobs samedicino dawesebuleba, da ra saxis sa-


mkurnalo da sadiagnozo meTodebs iyenebs. pacients aqvs ufleba winaswar icodes ra Rirs
esa Tu is samedicino momsaxureba da rogoria gadaxdis wesi. saqarTvelos kanonmdeblobiT
dadgenlia pacientis uflebebi da movaloebani, magram aseve arsebobs samedicino dawesebu-
lebis Sinaganawesi, romelic damatebiT gansazRvravs pacientis uflebebsa da movaleobebs,
romlis gacnobis uflebac aqvs pacients.

pacients aqvs ufleba icodes ra mizniT igegmeba samedicino Careva da mosalodneli Sedege-
bi ramdenad sariskoa misi janmrTelobisaTvis. aseve mkurnalobaze uaris Tqmis SemTxvevaSi
ra mosalodeneli Sedegi SeiZleba dadges.

profilaqtikuri momsaxureba gulisxmobs yvela im RonisZiebas, romlebic mimarTulia ne-


bismieri daavadebis Tu mdgomareobis prevenciisaken. saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi
janmrTelobis Sesaxeb profilaqtikur mkurnalobas ganmartavs rogorc samedicino inter-
venciebis ganxorcielebas (vaqcinacia, specifikuri medikamentebis miReba) gadamdebi daava-
debebis gavrcelebis prevenciis mizniT risk-jgufis pacientebSi. am kanonis mixedviT (Tavi
II, muxli 5, punqti 1), saqarTvelos teritoriaze myofi yvela adamiani valdebulia gadamdebi
daavadebebis aRmocenebisa da gavrcelebis saSiSroebis SemTxvevaSi, kompetenturi organo-
ebis moTxovniT, Caitaros yvela samedicino procedura, romelic aucilebelia sxva piris
janmrTelobasTan dakavSirebuli safrTxis Tavidan asacileblad, da samedicino ukuCve-
nebebis ararsebobis SemTxvevaSi Caitaros vaqcinacia gadamdebi daavadebebis afeTqebis an
farTod gavrcelebis, anda epidemiis dawyebis saSiSroebisas. amave kanonis mixedviT (Tavi II,
muxli 5, punqti 2), saqarTvelos teritoriaze myofi yvela adamianis uflebaa uari Tqvas
profilaqtikuri RonisZiebebis Catarebaze, Tu saqme ar exeba epidemias an pandemias.

mraval qveyanaSi, maT Soris saqarTveloSi, daSvebulia pacientisaTvis informaciis an misi


nawilis armiwodeba (kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~, muxli 18). amasTan, saqarTvelos
kanonmdeblobiT aucilebelia, rom informaciis armiwodebis gadawyvetileba eqims daudas-
turos eTikis komisiam an sxva eqimma.

eTikis komisia aris damoukidebeli erTeuli, romelic funqcionirebs samedicino dawesebu-


lebaSi. misi wevrebi SeiZleba iyvnen: eqimebi, eqTnebi, iuristi, socialuri muSaki, fsiqolo-
gebi, sazogadoebasTan urTierTobis menejeri da sxva. eTikis komisias SeuZlia gadawyvitos
yvela adgilobrivi sakiTxi samedicino dawesebulebaSi, romelic eqim-pacientis urTierTo-
bas exeba.

saqarTvelos kanonmdebloba agreTve iTvaliswinebs informaciis miwodebis aucileblobas


yvela SemTxvevaSi, roca pacienti amas daJinebiT moiTxovs (kanoni `pacientis uflebebis

163
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

Sesaxeb~, muxli 18).

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ kanonis Tanaxmad pacientisTvis miwodebuli informacia unda


iyos sruli, obieqturi, drouli da gasagebi. amave dros, eqimis valdebulebaa gaiTvali-
siwnos pacientis aRqmis unari da Tavi aaridos specialuri terminebis gamoyenebas, raTa
pacientma naTlad aRiqvas yvela is detali, rac mis janmrTelobasTan aris dakavSirebuli.

amave kanonSi gacxadebulia pacientis ufleba uari Tqvas informaciis miRebaze. aRniSnul
wess aqvs gamonaklisebic. kerZod, Tu informacia exeba maRal riskTan dakavSirebul same-
dicino Carevas, risTvisac aucilebelia pacientis Tanxmoba, pacientisaTvis informaciis
miwodeba gardauvalia.

eqimi valdebulia pacients miawodos amomwuravi informacia misi janmrTelobis Sesaxeb, ma-
gram aris iseTi SemTxvevebic, roca informaciis miwodebam SeiZleba uaryofiTad imoqmedos
pacientis janmrTelobis mdgomareobaze.

kanonis Tanaxmad, pacientisaTvis informaciis miwodebisas gaTvaliswinebuli unda iyos misi


mdgomareoba. Tu es informacia zians moutans mas, igi unda miewodeos SezRuduli mocu-
lobiT. am gadawyvetilebas iRebs eTikis komisia an misia ar arsebobis SemTxvevSaSi unda
moZiebul iqnas sxva eqimi, romelic daadasturebs inforamciis miwodebis formas da mocu-
lobas. es yvelaferi asaxuli unda iyos pacientis samedicino dokumentaciaSi. aRniSnuli
ZiriTadad mZime daavadebebs exeba.

sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb kanonis mixedviT (Tavi II, muxli 5, punqti 1), saqar-
Tvelos teritoriaze myofi yvela adamiani valdebulia ar ganaxorcielos iseTi saqmiano-
ba, romelic qmnis gadamdebi da aragadamdebi daavadebebis gavrcelebis safrTxes, iwvevs
janmrTelobasTan dakavSirebuli riskebis warmoqmnas. aqedan gamomdinare, pacients ufleba
ar aqvs uari ganacxados im informaciis miRebaze, romelic dakavSirebuli iqneba gadamdebi
daavadebebis afeTqebis an farTod gavrcelebis, anda epidemiis dawyebis saSiSroebasTan.

pacientis Tanxmoba da informirebuli Tanxmoba

kanonSi pacientis uflebebis Sesaxeb aris specialuri Tavi `Tanxmoba~, romelSic detalu-
rad aris gansazRvruli eqimisa da pacientis urTierTobis iseTi mniSvnelovani momenti,
rogoricaa samedicino momsaxurebis gawevisas pacientis Tanxmobis miRebis pirobebi.

informirebuli Tanxmoba samedicino eTikis `uaxlesi~ principis _ `pacientis avtonomiis~


pativiscemis realizaciis mTavari instrumentia.

cneba `pacientis avtonomia~ qarTul jandacvis sferos kanonmdeblobaSi Semdegnairad aris


ganmartebuli: `avtonomia pacientis _ pacientis ufleba damoukideblad gansazRvros misTvis
samedicino daxmarebis aRmoCenis yvela sakiTxi~ (kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~,muxli
3. `a~).

aucilebelia, rom informirebuli Tanxmoba:

ƒ win uswrebdes nebismier Carevas samedicino momsaxurebis gawevisas da biosamedicino


kvlevis warmoebisas;

164 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

ƒ iyos Tavisufali, nebayoflobiTi (gamoricxuli unda iyos nebismieri saxis zewola);

ƒ iyos gaazrebuli, risTvisac pacients an kvlevis subieqts winaswar unda miewodos in-
formacia Carevis Sesaxeb;

Tanxmobis win misawodebeli informacia unda iyos pacientisaTvis (Tu saubaria samedicino
kvlevaze, maSin kvlevis subieqtisaTvis) da/an misi kanonieri warmomadgenlisaTvis gasagebi,
advilad aRsaqmeli; informaciis miwodebisas gamoyenebuli unda iqnes naTeli, martivi ena,
xolo TviT informacia unda Seicavdes monacemebs:

ƒ Carevis miznis Sesaxeb (ratom aris Careva saWiro; magaliTad, diagnozisTvis, mkurnalo-
bis meTodis SerCevisaTvis an mkurnalobis Sedegebis SefasebisTvis, uSualod mkurnalo-
bisTvis, daavadebis prognozis gansazRvrisaTvis, reabilitaciisaTvis da a.S.).

ƒ mosalodneli Sedegebis Sesaxeb;

ƒ safrTxis Sesaxeb: ra diskomforti SeiZleba axdes Carevas (mag. tkivili, uxerxuloba,


didi xangrZlivoba da a.S.), ramdenad mosalodnelia garTulebebi (garTulebebis xasiaTi
da sixSire), xom ar aris saSiSi sicocxlisaTvis (sikvdilis riski);

ƒ SesaZlo alternativebis Sesaxeb (pacientma da/an kvlevis subieqtma unda icodes SeTa-
vazebuli Carevis garda kidev ra saxis Careva aris xelmisawvdomi da ra sargeblobis
motana SeuZlia mas, agreTve ra safrTxe SeiZleba Seuqmnas man adamians).

Tanxmobis Tavisuflebas xazs usvams is moTxovnac, rom adamians SeuZlia nebismier dros
gaauqmos mis mier adre gacxadebuli Tanxmoba. amasTan, aucilebelia, rom am adamians da-
wvrilebiT ganemartos Tanxmobis gauqmebis mosalodneli Sedegebi. zogierT SemTxvevaSi
Tanxmobis gauqmebis gacxadebas miuxedavad samedicino personali valdebulia ixelmZRvane-
los profesiuli standartebiT (magaliTad, eqimi ver SeZlebs ukve dawyebuli qirurgiuli
operaciis Sewyvetas, Tu es pacientis janmrTelobasa da sicocxles safrTxes Seuqmnis).

kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~ aRniSnul cnebas ufro srulyofilad ganmartavs (mu-
xli 4, punqti `b~):

`b) informirebuli Tanxmoba _ pacientis, xolo misi qmeduunarobis SemTxvevaSi, naTesavis


an kanonieri warmomadgenlis Tanxmoba ama Tu im samedicino momsaxurebaze, mas Semdeg, rac
maT miewodaT informacia:

ƒ b.a) samedicino momsaxurebis arsisa da saWiroebis Sesaxeb;

ƒ b.b) samedicino momsaxurebis mosalodneli Sedegebis Sesaxeb;

ƒ b.g) pacientis janmrTelobisa da sicocxlisaTvis am momsaxurebasTan dakavSirebuli


riskis Sesaxeb;

ƒ b.d) ganzraxuli samedicino momsaxurebis sxva, alternatiuli variantebisa da am uka-


nasknelTa Tanmxlebi riskisa da SesaZlo efeqtianobis Sesaxeb;

ƒ b.e) samedicino momsaxurebaze uaris Tqmis mosalodneli Sedegebis Sesaxeb;

165
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

ƒ b.v) `b.a~-`be~ qvepunqtebSi CamoTvlilTan dakavSirebuli finansuri da socialuri saki-


Txebis Sesaxeb~.

saqarTvelos kanonis `pacientis uflebebis Sesaxeb~, muxli 22-is Tanaxmad:

1. samedicino momsaxurebis gawevis aucilebeli pirobaa pacientis, xolo misi qmeduunarobis


an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis uunarobis SemTxvevaSi, naTesavis an kanonieri
warmomadgenlis informirebuli Tanxmoba. informirebuli Tanxmoba win uZRvis samedicino
momsaxurebas.

2. werilobiTi informirebuli Tanxmoba aucilebelia Semdegi samedicino momsaxurebis ga-


wevisas:

a) nebismieri qirurgiuli operacia, garda mcire qirurgiuli manipulaciebisa;

b) aborti;

g) qirurgiuli kontracefcia _ sterilizacia;

d) magistraluri sisxlZarRvebis kaTeterizacia;

e) hemodializi da peritoneuli dializi;

v) eqstrakorporuli ganayofiereba;

z) genetikuri testireba;

T) genuri Terapia;

i) sxivuri Terapia;

k) avTvisebiani simsivneebis qimioTerapia;

l) yvela sxva SemTxvevaSi, Tu samedicino momsaxurebis gamwevi saWirod Tvlis werilobiT


informirebul Tanxmobas.

3. samedicino momsaxurebis gawevisas werilobiTi informirebuli Tanxmoba aucilebelia


qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacientisaTvis.

xazi unda gaesvas im garemoebas, rom informirebuli Tanxmoba aucieleblia yvela zemoT Ca-
moTvlil SemTxvevaSi, mixedavad imisa Tu ra SedegiT SeiZleba dasruldes samedicino mani-
pulacia. anu, im SemTxveaSic ki, rodesac manipulaciis Sedegad adgili aqvs karg gamosavals,
pacientis uflebis darRvevad iTvleba is faqti, Tu werilobiTi informirebuli Tanxmoba
ar aris miRebuli winaswar. am SemTxvevaSi mTavaria rom pacienti an misi kanonieri warmomad-
geneli flobdes srul informacias yvela SesaZlo (rogorc saxarbielo ise arasaxarbielo)
gamosavlis Sesaxeb, romlebic dakavSirebulia am konkretul manipulaciasTan, imisaTis rom
pacientma an misma kanonierma warmomadgenelma miiRos informirebuli gadawyvetileba.

166 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

mocemuli muxlis darRvevam, mkurnalobis /manipulaciis Sedegis/ gamosavlis gaTvaliswine-


biT SeiZleba daayenos sisxlissamarTlebrivii pasuxismgebloba.

Tu pacienti arasrulwlovania an raime sxva mizezis (mag. daavadebis) gamo ar aqvs gadawyve-
tilebis miRebis unari, maSin informirebul Tanxmobas acxadebs pacientis naTesavi an e.w.
kanonieri warmomadgeneli.

saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili SemTxvevebi, rodesac pacients ufleba ar aqvs


uari ganacxados samedicino momsaxurebis miRebaze iTvaliswinebs samedicino intervencie-
bis ganxorcielebas (vaqcinacia, specifikuri medikamentebis miReba) gadamdebi daavadebebis
gavrcelebis prevenciis mizniT risk-jgufis pacientebSi. sazogadoebrivi janmrTelobis
Sesaxeb kanonis mixedviT (Tavi II, muxli 5, punqti 1), saqarTvelos teritoriaze myofi yve-
la adamiani valdebulia gadamdebi daavadebebis aRmocenebisa da gavrcelebis saSiSroebis
SemTxvevaSi, kompetenturi organoebis moTxovniT, Caitaros yvela samedicino procedura,
romelic aucilebelia sxva piris janmrTelobasTan dakavSirebuli safrTxis Tavidan asaci-
leblad (igulisxmeba epid afeTqeba, epidemia, pandemia)..

kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~ iTvaliswinebs adamianis uflebas, uari ganacxados sa-
medicino momsaxurebaze an Sewyvitos ukve dawyebuli momsaxureba. amasTan, `samedicino mom-
saxurebaze uaris Tqmis an misi Sewyvetis mosalodneli Sedegebis Sesaxeb pacienti amomwu-
ravad unda iyos informirebuli~ (kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~, muxli 23, punqti 1)

saqarTvelos kanonSi `adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb~ me-2 Tavi eTmoba organo-
Ta gacemis nebayoflobiTobas, kerZod me-4 muxlis Tanaxmad: `qmedunarian pirs ufleba aqvs
nebayoflobiT ganacxados Tanxmoba an uari sicocxleSive an sikvdilis Semdeg misi organos
aRebaze~.

am muxlSi Tanxmobis an uaris nabayoflobiToba gulisxmobs piris Tavisuflebas gadawyve-


tilebis miRebisas. nebismieri samedicino Carevis Catarebaze, maT Soris organos gacemaze,
Tanxmoba nebayoflobiTad SeiZleba CaiTvalos im SemTxvevaSi, Tu piri gadawyvetilebis mi-
Rebisas Tavisufalia yovelgvari zewolisagan. Tu adamiani Tanaxmaa gasces organo sxvisTvis
gadasanergad garkveuli safasuris miRebis pirobiT (materaluri daintereseba) an raime sxva
garemoebis gamo (fsiqologiuri zewola, samsaxurebrivis interesebi, msjavrdebulisaTvis
sasjelis Semsubuqebis dapireba da a.S.) aseT gadawyvetileba ar SeiZleba CaiTvalos Tavi-
suflad, xolo Tanxmoba nebayoflobiTad. aqedan gamomdinare `nebayoflobiTi Tanxmoba~
SeiZleba miCenul iqnes `Tavisufali Tanxmobis~ sinonimad.

am SemTxvevaSic aucilebeli pirobaa pacientis qmedunarianoba, gacnobierebuli gadawyveti-


lebis miRebis unari, agreTve is garemoeba, Tu ramdenad gaiTvaliswina samedicino perso-
nalma pacientis inteleqtualuri done da miawoda Tu ara informacia misTvis gasagebi eniT,
srulad da amomwuravad.

amrigad, samedicino Carevaze, maT Soris organos aRebaze, Tanxmobis an uaris nebayoflobi-
Tobis/Tavisuflebis aucilebeli pirobebia:

ƒ pacientis qmedunarianoba da gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unari;

ƒ samedicino personalis mier pacientisaTvis sruli informaciis miwodeba misTvis gasa-


gebi eniTa da terminologiiT, ise, rom pacientma aRiqvas miwodebuli informacia;

167
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

ƒ ararseboba garemoebebisa, romelTac SeiZleba zegavlena moaxdinon pacientis mier ga-


dawyvetilebis miRebaze (mag., materialuri daintereseba da a.S.).

aRsaniSnavia is garemoebac, rom transplantaciis nebayoflobiTobis aucileblobaze miTi-


Teba aris saqarTvelos kanonSic janmrTelobis dacvis Sesaxeb (Tavi 20. adamianis organoe-
bis, organoTa nawilebis, qsovilebis aReba da gamoyeneba~, muxli 114); saxeldobr, kanoni ad-
gens, rom: adamianis mier organoebis, organoTa nawilebis, qsovilebis (Semdgom _ `organo~)
gacema sicocxleSi an sikvdilis Semdeg, maTi sxva adamianisaTvis gadanergvis, mkurnalobis,
mecnieruli kvlevisa da swavlebis mizniT, nebayoflobiTi aqtia.~ igive prinacipi (nebayo-
flobiToba) asaxulia imave kanonis 115-e muxlSi, romelSic miTiTebulia, rom `saqarTvelos
yvela moqalaqes aqvs organos sicocxleSi an sikvdilis Semdeg gacemaze Tanxmobis an uaris
werilobiT gacxadebis ufleba. Tanxmobis damadasturebeli gancxadeba miiReba mxolod im
SemTxvevaSi, Tu ganmcxadebeli qmedunariania. dauSvebelia pirovnebaze raime formiT zemo-
qmedeba zemoT aRniSnulis Sesaxeb gadawyvetilebis misaRebad~.

Tanxmoba an uari sikvdilis Semdeg adamianis organos aRebaze

sisxlis samarTlis kodeqsis 134 muxlis Tanaxmad danaSauls warmoadgens adamianis orga-
nos, organos nawilis an qsovilis aRebis iZuleba. amasTan aRniSnuli qmedeba mxolod maSin
aris danaSauli Tu adamianis organos, organos nawilis an qsovilis aRebis motivi aris misi
samkurnalod, gadasanergad, eqsperimentisaTvis an samkurnalo preparatis dasamzadeblad
aReba. aRniSnuli qmedeba isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT oridan oTx wlamde, Tanam-
debobis dakavebis an saqminobis uflebis CamorTmeviT sam wlamde an uamisod.

kanonmdebeli damamZimebel garemoebad miiCnevs adamianis organos, organos nawilis an qso-


vilis aRebis iZulebas, Cadenils damnaSavisaTvis winaswari SecnobiT orsuli qalis, aras-
rulwlovnis, umweo mdgomareobaSi myofis anda damnaSaveze materialurad an sxvagvarad
damokidebulis mimarT, rac isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT samidan xuT wlamde, Tana-
mdebobis dakavebis an saqminobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam wlamde.

sisxlis samarTlis kodeqsis 135¹ muxlis Tanaxmad adaminis organoebiT vaWroba danaSauls
warmoadgens da isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT eqvsidan cxra wlamde, xolo igive
qmedeba Cadenili araerTgzis _ Tavisuflebis aRkveTiT rvidan Tormet wlamde. Adamia-
nis organoebiT vaWroba organizebuli jgufis mier isjeba Tavisuflebis aRkveTiT vadiT
TerTmetidan TxuTmet wlamde.

aRsaniSnavia isic, rom SesaZlebelia adamianiT vaWrobis (trefikingis) miznebisaTvis eqsplu-


ataciad miCneuli iqnes adamianis iZuleba sxeulis organos, organos nawilis an qsovilis
gadanergvis anda sxvagvarad gamoyenebis mizniT. (sisxlis samartlis kodeqsis 143¹ da 143²
muxlebiT).

gardacvlili adamianis organoebis gamoyeneba, cxadia, SesaZlebelia mxolod im SemTxveveb-


Si, roca gadasanergad gamiznuli organo dazianebuli ar aris.

eWvs ar iwvevs is garemoeba, rom organoTa gadanergvis sistemaSi gvamuri organoebis gamoye-
neba mniSvnelovania, vinaidan:

168 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

a) cocxali donorisaTvis ama Tu im organos aReba yovelTvis aris dakavSirebuli garkveul


riskTan donoris sicocxlisa da janmrTelobisaTvis; aRwerilia SemTxvevebi, rodesac do-
nori daiRupa saoperacio magidaze an operaciis dasrulebidan cota xnis Semdeg;

b) mxolod cocxlai donorebisagan miRebuli organoebi arasodes iqneba sakmarisi organo-


ebze moTxovnis dasakmayofileblad. amitomac qveynebi, romlebSic mkurnalobis es meTodi
SedarebiT farTod aris danergili, mniSvnelovan resursebs iyeneben gvamuri organoebis
moZiebis SesaZleblobis gasazrdelad. miuxedavad amisa, jerjerobiT arc erT qveyanaSi ar
aris damakmayofilebeli gadasanerg organoebze arsebuli moTxovna, TumcaRa gvamuri orga-
noebis gamoyenebam mniSvnelovnad gazarda gadanergvebis raodenoba mTel msoflioSi.

potenciuri gvamuri donorebis didi nawilis sikvdili ubeduri SemTxveviT an tvinis sisxl-
ZarRvTa daavadebebiT aris ganpirobebuli. am pacientebs aReniSnebaT tvinis sikvdili da,
amave dros, ugrZeldebaT gulis cema da sunTqva xelovnuri ventilaciis wyalobiT, rac
imas niSnavs, rom Sinagani organoebis sisxliT momarageba grZeldeba. amdenad, organo fun-
qciurad vargisia da SeiZleba misi gamoyeneba gadanergvisaTvis.

sayuradReboa, rom 1997 wlidan moyolebuli saqarTvelos jandacvis knonmdeblobaSi asa-


xulia samedicino momsaxurebis Sesaxeb nebis winaswar gacxadebis SesaZlebloba da am nebis
gaTvaliswinebis aucilebloba (kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~, muxlebi 10, 11, 149).
mogvianebiT, igive ufleba aisaxa kanonebSi `pacientis uflebebis Sesaxeb~ da `saeqimo saq-
mianobis Sesaxeb~.

xazi unda gaesvas imasac, rom saqarTvelos kanonmdeblobis mixedviT, samedicino momsa-
xurebis Sesaxeb nebis winaswari gacxadeba SeiZleba Seexos mxolod iseT situaciebs, roca
pacienti ukurnebeli daavadebis terminalur (sikvdilis wina) stadiaze aRmoCndeba an, ga-
nuviTardeba daavadeba, romelmac SeiZleba gamoiwvios mZime invalidoba (kanoni `pacientis
uflebebis Sesaxeb~, muxli 24, punqti 1).

amasTan, aRsaniSnavia isic, rom saqarTvelos jandacvis kanonmdeblobis mixedviT moqalaqes


SeuZlia daasaxelos piri, romelic miiRebs gadawyvetilebas aRniSnuli moqalaqis samedi-
cino momsaxurebis Sesaxeb, roca am ukanasknels ar eqneba gadawyvetilebis miRebis unari.

zogadad winaswar (adre) gamoxatuli neba exeba konvencias `adamianis uflebebisa da biome-
dicinis Sesaxeb~ me-8 muxlSi aRweril SemTxvevebsac, roca pacients ar aqvs Tanxmobis ga-
cxadebis unari da saqme exeba samedicino momsaxurebis gadaudeblad gawevis aucileblobas.

meore mxriv nebis winaswari gamoxatva SeiZleba Seexos iseT mdgomareobebs, roca qronikuli
daavadebis gamo, janmrTelobis progresuli gauaresebis Sedegad, adamiani TandaTanobiT
samudamod kargavs gadawyvetilebis miRebis unars (mag., alcheimeris daavadeba, seniluri
demencia).

zemoxsenebuli winaswar gacxadebuli nebis erTgvari formaa da inglisurenovan qveynebSi


aRniSnuli instituti cnobilia, rogorc `gaxangrZlivebuli uflebamosileba~ (Durable Power
of Attorney, ingl.).

terminologiuri sizustisaTvis aRvniSnavT, rom inglisurenovan literaturaSi zogadad


nebis winaswar gamoxatvas uwodeben `winaswar miTiTebas~ an `winaswar direqtivas~ _ Advanced
Directive. es ukanaskneli gulisxmobs:

169
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

9 werilobiT gaformebul miTiTebas, Tu ra saxis samedicino momsaxurebas isurvebda an ar


isurvebda piri, romelsac uwodeben `sicocxleSi gacxadebul nebas~ _ Living Will;

9 sxva pirisaTvis gadawyvetilebis miRebis mindobas, romelsac uwodeben `ganxagrZlive-


bul uflebamosilebas~ an `jandacvis uflebamosilebas~ _ Durable Power of Attorney or Health
Care Power of Attorney.

yovelive zemoaRniSnuls kavSiri aqvs gardacvlili adamianisagan organos aRebis procedu-


rasTanac.

saqarTveloSi moqmedebs gacxadebuli Tanxmobis sistema (kanoni adamianis organoTa gada-


nergvis Sesaxeb. muxli 8).

kanonis `adamianis organoTa gadanervis Sesaxeb~ me-5 muxlis Tanaxmad: Tanxmoba an uari SeiZ-
leba exebodes erT an met organos. gadawyvetileba formdeba werilobiT da mas adasturebs
samkurnalo dawesebulebis xelmZRvaneli~.

rac Seexeba werilobiTi Tanxmobas, amis Taobaze miTiTeba aris kanonSi janmrTelobis da-
cvis Sesaxeb, romlis 155-e muxlis Tanaxmad `saqarTvelos yvela moqalaqes aqvs organos
sicocxleSi an sikvdilis Semdeg gacemaze Tanxmobis an uaris werilobiT gacxadebis ufleba.
Tanxmobis damadasturebeli gancxadeba miReba mxolod im SemTxvevaSi, Tu ganmcxadebeli
qmedunariania~.

zemoT moyvanil amonaridSi gancxadebis werilobiTi formis gamoyeneba uflebis saxiT aris
mocemuli. `adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb~ kanonis me-5 muxlis Tanaxmad gadawyve-
tileba formdeba werilobiT.

werilobiTi gancxadebis samedicino dawesebulebis xelmZRvanelis da ara notarialurad


damowmeba miznad isaxavs proceduris gamartivebas.

konvencia `adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb~, muxli 6, adgens im pirTa dacvis


meqanizmebs, romelTac ar SeuZliaT Tanxmobis gacxadeba.

1. pirs, romelsac ara aqvs Tanxmobis gacxadebis unari, Careva SeiZleba Cautardes, Tu es
mas pirdapir sargeblobas moutans; (aRniSnuli sakiTxi, agreTve, regulirdeba konvencia
`adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb~, me-17 da me-20 muxlebiT);

2. im SemTxvevaSi, roca mcirewlovans, kanonis Sesabamisad, ara aqvs Tanxmobis gacxadebis


unari, Careva SeiZleba Catardes misi warmomadgenlis an kanoniT gansazRvruli xelisufle-
bis an piris an dawesebulebis nebarTviT;

asakis matebisa da momwifebis Sesabamisad gadawyvetilebis miRebisas mcirewlovanis azrs


ufro meti mniSvneloba eniWeba.

3. im SemTxvevaSi, roca mozrdils, kanonis Sesabamisad, ara aqvs Tanxmobis gacxadebis unari
fsiqikuri moSlilobis, daavadebis an sxva msgavsi mizezis gamo, Careva SeiZleba ganxor-
cieldes misi warmomadgenlis an kanoniTT gansazRvruli xelisuflebis an piris an dawese-
bulebis nebarTviT;

170 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

pirma SeZlebisdagvarad unda miiRos monawileoba gadawyvetilebis miRebaSi.

4. me-2 da me-3 punqtebSi moxseniebul warmomadgenls, xelisuflebas, pirs an dawesebulebas


unda miewodos, imave pirobebis dacviT, me-5 muxliT gaTvaliswinebuli informacia;

5. me-2 da me-3 punqtebSi aRniSnuli nebarTva SeiZleba gauqmdes nebismier dros, piris
janmrTelobis interesebis gaTvaliswinebiT.

zogierT pirs asakis (arasrulwlovanebi) an janmrTelobis mdgomareobis gamo (mag., fsiqi-


kuri daavadebis gamo) SeiZleba ar hqondes Tanxmobis gacxadebis unari. aseT SemTxvevaSi
kanonma unda gansazRvros pirobebi, romelTa dakmayofileba aucilebelia Carevis ganxor-
cielebisaTvis samedicino momsaxurebis an biosamedicino kvlevebis farglebSi.

konvenciis me-6 muxlis pirveli punqti mniSvnelovan damcav debulebas Seicavs zemoaRniS-
nuli pirebisaTvis. am debulebis mixedviT, Tanxmobis gacxadebis unaris armqone adamianisa-
Tvis raime Carevis ganxorcieleba mxolod maSin aris dasaSvebi, roca es Careva maTTvis pir-
dapiri sargeblobis momtania. Tumca, aqve miTiTebulia muxlebi, romlebic gamonaklisebs
uSvebs (muxlebi 17 da 20). me-17 muxli exeba gamonaklis SemTxvevebSi biosamedicino kvlevis
Catarebas Tanxmobis gacxadebis unaris armqone adamianebze, xolo me-20 muxlSi saubaria
aseve gamonaklisis saxiT regeneraciis unaris mqone qsovilebis aRebaze Tanxmobis gacxade-
bis unaris armqone pirebisagan.

rogorc arasrulwlovnebis, aseve Tanxmobis gacxadebis unaris armqone pirebisaTvis Carevis


ganxorcielebaze Tanxmobas iZlevian maTi warmomadgenlebi, an kanoniT gansazRvreuli saxe-
lisuflebo struqturebi an pirebi, an dawesebulebebi. qarTul kanonmdeblobaSi pacientis
an kvlevis subieqtis qmeduunarobis an gacnobierebuli gadawyvetilebis arqonis SemTxveva-
Si Tanxmobas iZleva naTesavi an kanonieri warmomadgeneli.

Tanxmobis gacxadebaSi arasrulwlovanTa rolis gansazRvrisas konvecniaSi ar aris miTiTe-


buli asaki, radgan qmedunarianobis da gadawyvetilebis miRebaSi CarTvis asakobrivi krite-
riumebi erovnuli kanonmdeblobebiT ganisazRvreba. saqarTvelos kanonmdeblobiT 16 wlis
da meti asakis arasrulwlovans (18 wlamde asakis pirs) SeuZlia damoukideblad `ufleba
aqvs informirebuli Tanxmoba an uari ganacxados samedicino momsaxurebaze, Tu igi samedi-
cino momsaxurebis gamwevis SexedulebiT sworad afasebs sakuTari janmrTelobis mdgomare-
obas. pacientis gadawyvetilebis Sesaxeb ecnobeba mis naTesavs an kanonier warmomadgenels~
(kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~, muxli 41, punqti 3).

mozrdil pirs Tanxmobis gacxadebis uanri SeiZleba ar hqondes fsiqikuri daavadebis gamo,
an travmis gamo, an raime daavadebiT ganpirobebuli komis gamo. aseT SemTxvevebSi adamiani
an saerTod ver afasebs an srulyofilad ver afasebs sakuTar mdgomarebas da/an ar Seswevs
Tavisi survilis Camoyalibebis unari.

yvela SemTxvevaSi gadawyvetilebis miRebaSi SeZlebisdagvarad unda iyvnen CarTulni pirebi,


romlebsac ar aqvT Tanxmobis gacxadebis unari.

konvencia `adamianis uflebebisa da biomedicinis Sesaxeb, `muxli 7. adgens fsiqikurad daa-


vadebul pirTa dacvis meqanizmebs.

171
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

muxli 7

`kanoniT gansazRvruli damcavi meqanizmebis, zedamxedvelobisa da gasaCivrebis procedu-


rebis CaTvliT, mkurnalobis qveS myofi mZime xasiaTis fsiqikuri daavadebis mqone pirs mxo-
lod im SemTxvevaSi SeiZleba Cautardes am daavadebis mkurnalobasTan dakavSirebuli Care-
va misi Tanxmobis gareSe, rodesac am Carevis gareSe mis janmrTelobas seriozuli safrTxe
emuqreba.~

am muxlis mizania Seqmnas damatebiTi dacvis meqanizmebi fsiqikuri daavadebis mqone pirebi-
saTvis, roca saubaria fsiqikuri daavadebis mkurnalobasTan dakavSirebul Carevebze.

am muxlis moTxovnebis Sesabamisad dauSvebelia piris Tanxmobis gareSe fsiqikuri daava-


debis mkurnalobasTan dakavSirebuli Carevis ganxorcieleba, Tu am Carevis mizani ar aris
janmrTelobisaTvis seriozuli safrTxis Tavidan acileba.

amrigad, fsiqikuri daavadebis mkurnalobisaken mimarTuli Careva rom ganxorcieldes piris


Tanxmobis gareSe aucilebelia Semdegi pirobebis dakmayofileba:

a) fsiqikuri SesaZleblobebis daqveiTebis faqti unda iyos dadgenili;

b) gamoyenebuli unda iqnes kanoniT gansazRvruli yvela sxva damcavi meqanzimi (mag., pacien-
tis CarTvis mcdeloba gadawyvetilebis miRebaSi da kanonieri warmomadgenlis Tanxmobis
moZieba);

g) pacientis uari mxolod maSin SeiZleba iyos ugulebelyofili, roca Carevis ganuxorcie-
lebloba safrTxes Seuqmnis mis janmrTelobas.

sayuradReboa, rom fsiqikuri daavadebis mqone pirebisaTvis fsiqikuri daavadebis iZulebi-


Ti mkuranlobis sakiTxebze evropis sabWos ministrTa komitetma 2004 wels moamzada specia-
luri rekomendacia romelic winamdebare konvencias efuZneba.

konfidencialuroba da pacientis piradi cxovrebis pativiscema

konfidencialuroba aris yvelaze mniSvnelovani aspeqti eqimisa da pacientis urTierToba-


Si. janmrTelobasTan dakavSirebuli informacia sakmaod specifikuria da gansakuTrebul
dacvas saWiroebs. bevr qveyanas aqvs kanonmdebloba piradi monacemebis dacvis Sesaxeb, sa-
dac janmrTelobasTan dakavSirebuli informaciis mopoveba, damuSaveba, Senaxva da gadacema
detalurad regulirdeba.

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoni eqims avalebs saidumlo Seinxos pacien-
tis Sesaxeb mis xelT arsebuli informacia. es piroba eqimma pacientis gardacvalebis Sem-
degac ki ar unda daarRvios.

amave kanonis 26-e da 30-e muxlebiT daculia samedicino momsaxurebis gamwevisaTvis profe-
siuli saqmianobis ganxorcielebisas gamJRavnebuli an xelmisawvdomi da mis xelT arsebuli
informaciis konfidencialoba (saidumloeba). Aadamianis piradi cxovrebis xelSeuxeblobis
konstituciuri ufleba (konstituciis me-20 muxli) gansakuTrebuli riskis qveS dgeba jan-
dacvis sferoSi, radgan arakeTilsindisieri miznebiTa da ganzraxviT momsaxurebis gamwevis

172 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

mier informaciis gamoyenebam, SesaZlebelia gamousworebeli ziani miayenos uSualod pa-


cients an mesame pirs. amdenad, pacientis Tanxmoba warmoadgens erT-erT aucilebel piro-
bas konfidencialuri informaciis gasamJRavneblad, xolo pacientis swavlebis obieqtad
gamoyenebisaTvis, aucilebelia misi `informirebuli Tanxmobis~ miReba (26-e da 27-e muxle-
bi). gamonaklisia SemTxveva, rodesac informaciis gaumJRavnebloba safrTxes uqmnis mesame
piris sicocxles an janmrTelobas. aseT SemTxvevaSi informaciis gamJRavnebaze pacientis
Tanxmobis miReba aucilebeli ar aris, oRond cnobili unda iyos im piris vinaoba (saxeli da
gvari), visTvisac safrTxis acilebac warmoadgenda informaciis gamJRavnebis mizans.

zemoaRniSnuli kanonis 28-e muxli miuTiTebs garkveul pirobebze, romlis SemTxvevaSic


SesaZlebelia konfidencialurobis darRveva.

1. samedicino momsaxurebis gamwevis mier konfidencialuri informaciis gamJRavneba dasaS-


vebia, Tu:

a) miRebulia pacientis Tanxmoba;

b) informaciis gaumJRavnebloba safrTxes uqmnis mesame piris (romlis vinaobac cnobilia)


sicocxles an/da janmrTelobas;

g) saswavlo an samecniero mizniT pacientis Sesaxeb informaciis gamoyenebisas monacemebi


isea warmodgenili, rom SeuZlebelia pirovnebis identifikacia;

d) amas iTvaliswinebs saqarTvelos kanonmdebloba.

2. samedicino momsaxurebis gamwevis mier samedicino momsaxurebaSi monawile sxva pirebisa-


Tvis pacientis janmrTelobis mdgomareobasTan dakavSirebuli konfidencialuri informa-
ciis gamJRavnebaze pacientis Tanxmoba nagulisxmevad SeiZleba CaiTvalos.

kanonis Tanaxmad, pacientis Sesaxeb informaciis gacema nebadarTulia, roca pacienti Ta-
naxmaa an moiTxovs ecnobos mesame pirs an pirebs mis Sesaxeb mopovebuli faqtebis Taobaze.

igive kanonis mixedviT informaciis gacema eqims SeuZlia maSinac, roca am informaciis da-
malva sxva adamianis sicocxles an janmrTelobas uqmnis safrTxes.

eqimi valdebulia gasces informacia pacientis Sesaxeb Tu amas moiTxovs sasamarTlo. eqimma
aseve informacia unda miawodos sxva kolegebs, romlebic avadmyofis mkurnalobaSi monawi-
leoben.

aRsaniSnavia is garemoebac, rom samedicino momsaxurebis gawevisas dasaSvebia mxolod masSi


uSualod monawile pirTa daswreba, garda im SemTxvevebisa, roca pacienti Tanaxmaa an moi-
Txovs sxva pirTa daswrebas.

specifikuri jgufebis warmomadgenelTa uflebebi

kanonSi `pacientis uflebebis dacvis Sesaxeb~ ori Tavi eTmoba orsuli da meZuZuri qale-
bis uflebebs.

173
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

muxli 35

orsuls da meZuZur dedas ufleba aqvT samedicino momsaxurebis gamwevisagan miiRon sruli,
obieqturi, drouli da gasagebi informacia orsulobis, mSobiarobis an loginobis perio-
dSi dagegmili nebismieri samedicino Carevis SemTxvevaSi nayofze an axalSobilze SesaZlo
pirdapiri an iribi mavne zemoqmedebis Sesaxeb.

winamdebare muxliT orsul da mSobiare qals, meZuZur dedas ufleba aqvs Tavad gadawyvi-
tos, Cautardes Tu ara mas esa Tu is samedicino momsaxureba. misi Tanxmoba am SemTxvevaSic
aucilebelia. amasTan, Tanxmoba miRebul unda iqnas mas Semdeg, rac mas miewodeba srul in-
formacia dagegmili Carevis nayofze an axalSobilze SesaZlo mavne zemoqmedebis Sesaxeb. sa-
medicino momsaxurebaze uaris gacxadeba qalis uflebaa. kanonSi 36 muxlis saxiT aris erTi
gamonaklisic, romelic qals ar aZlevs uflebas uari ganacxados samedicino momsaxurebaze.

muxli 36

1. mSobiares ufleba aqvs miiRos gadawyvetileba misTvis da nayofisTvis samedicino momsa-


xurebis gawevis Sesaxeb, garda am muxlis me-2 punqtiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa.

2. mSobiares ara aqvs ufleba uari Tqvas iseT samedicino momsaxurebaze, romelic uzrun-
velyofs cocxali nayofis dabadebas da romelic mSobiaris janmrTelobisa da sicocxlisa-
Tvis minimaluri riskis matarebelia.

zemoaRniSnuli muxlis Tanaxmad mSobiares ar aqvs ufleba uari Tqvas sakeisro kveTaze misi
absolituri Cvenebis SemTxvevaSi, anu iseT SemTxvevaSi rodeasac sakeisro kveTa uzrunve-
lyofs cocxali nayofis dabadebas da mSobiaris janmrTelobisa da sicocxlisaTvis minima-
luri riskis matarebelia.

magaliTisTvis ganvixiloT situacia, rodesac mSobiare qals aucileblad sWirdeba sisxlis


gadasxma imisTvis, rom nayofi cocxlad daibados, is ki uars acxadebs gadasxmaze. cxa-
dia, nayofi aseT SemTxvevaSi daiRupeba. zemoaRniSnuli muxli icavs aradabadebuli nayofis
uflebas sicocxleze.

rogorc avRniSneT sicocxlis ufleba ZiriTadia uflebaTa Soris. adamianis uflebaTa ko-
miteti moixseniebs mas, rogorc `uzenaes uflebas~, romlis gauqmebac dauSvebelia saxel-
mwifoSi gansakuTrebuli mdgomareobis arsebobis SemTxvevaSic ki.

samoqalaqo da politikur uflebaTa paqti arapirdapir moixseniebs daubadebeli bavSvis


uflebas, ramdenadac me-6(5) muxlis Tanaxmad sasikvdilo ganaCenis gamotana ar SeiZleba
orsuli qalisaTvis. raTqmaunda amas aqvs humanitaruli dasabuTeba (sxva saerTaSoriso
dokumentebi adasturebs gansakuTrebul yuradRebas, romelic unda mieces orsul qalebs).
Tumca, aseve SeiZleba gagrZelebuli iqnes, rogorc daubadebeli bavSvis sikvdilis Tavidan
acileba.

mxolod amerikuli konvencia acxadebs sicocxlis uflebas yvelasTvis `zogadad, Casaxvis


momentidan~ (muxli 4).

174 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

bavSvebi

arasrulwlovanad saqarTvelos kanonmdeblobiT iTvleba 18 wlamde asakis piri.

1994 wels saqarTvelo gaxda gaeros bavSvTa uflebebis dacvis 1989 wlis konvenciis wevri
saxelmwifo. aRniSnuli konvenciis safuZvelze saqarTvelom ikisra valdebuleba, yovel 5
weliwadSi erTxel gaeros bavSvTa uflebebis dacvis komitets warudginos angariSi bavSvTa
uflebaTa dacvis sferoSi arsebuli viTarebisa da gatarebuli RonisZiebebis Sesaxeb.

am sferoSi arsebuli kanonmdebloba:

1980 wlis 25 oqtombris haagis konvencia. „bavSvTa saerTaSoriso gatacebis samoqalaqo as-
peqtebis Sesaxeb~;

ganmartebiTi moxseneba haagis „bavSvTa saerTaSoriso gatacebis samoqalaqo aspeqtebis Sesa-


xeb~. konvenciasTan dakavSirebiT;

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis is normebi, romlebic bavSvebisa da mSoblebis samarTle-


briv urTierTobas da meurveobisa da mzrunvvelobis organoebis rols exeba;

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ kanonis mixedviT, arasrulwlovanisaTvis samedicino daxmare-


bis aRmoCenisas `mSobels an kanonier warmomadgenels ufleba aqvs miiRos sruli, obieqtu-
ri, drouli da gasagebi informacia arasrulwlovanis janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb.
16 wlamde arasrulwlovan pacients samedicino momsaxureba utardeba mxolod mSoblis an
kanonieri warmomadgenlis TanxmobiT.

kanoni pacientis ufelebebis Sesaxeb, kanonis me-18 muxlis Tanaxmad:

1. 14-dan 18 wlamde asakis arasrulwlovan pacients, romelic samedicino momsaxurebis ga-


mwevis SexedulebiT sworad afasebs sakuTari janmrTelobis mdgomareobas, ufleba aqvs
ganacxados informirebuli Tanxmoba samedicino momsaxurebaze, Tu man samedicino momsaxu-
rebis gamwevs mimarTa am kanonis me-40 muxlis me-2 punqtis „b~ qvepunqtiT gaTvaliswinebul
mizezTa gamo.

16 wlamde asakis arasrulwlovan pacients samedicino momsaxureba utardeba mxolod mSo-


blis an kanonieri warmomadgenlis TanxmobiT, garda am kanonis me-40 muxlis me-2 punqtis „b~
qvepunqtiT gaTvaliswinebuli SemTxvevebisa. amasTan, samedicino momsaxurebis gawevis Se-
saxeb gadawyvetilebis miRebisas aucilebelia pacientis monawileobac asakisa da gonebrivi
ganviTarebis gaTvaliswinebiT. aRniSnuli muxlis Tanaxmad, mSobels an kanonier warmomadge-
nels arasrulwlovnis janmrTelobis Sesaxeb informacia ar miewodeba Tu amis winaaRmdegia
Tavad qmedunariani pacienti an eqimisaTvis sqesobrivad gadamdebi daavadebisa, narkomaniis,
kontracefciisa da orsulobis xelovnurad SewyvetisaTvis mimarTvis SemTxvevebSi.

winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi piris uflebebi

kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb moicavs muxlebs, romlebic exeba winaswar patimrobaSi
an sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi piris uflebebs.

175
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

zemoaRniSnuli kanonis 45 muxlis Tanaxmad:

1. samedicino momsaxurebis xelmisawvdomoba winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis


dawesebulebaSi myofi pirisaTvis xorcieldeba saxelmwifo samedicino programebis saSua-
lebiT.

2. sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi moTavsebisTanave pirs ufleba aqvs moiTxovos saTana-


do samedicino gamokvleva, damoukidebeli samedicino eqspertizis Catareba da saWiroebisas
_ samedicino momsaxureba.

amave kanonis 46 da 47 muxlebis Tanaxmad

winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi piri sargeblobs am kano-


niT gaTvaliswinebuli yvela uflebiT.

winaswari patimrobis an sasjelaRsrulebis dawesebulebis administracias SeuZlia SezRu-


dos dakavebuli, winaswar patimrobaSi an patimrobaSi myofi piris ufleba _ airCios samedi-
cino momsaxurebis gamwevi. es gadawyvetileba SeiZleba gasaCivrdes sasamarTloSi.

zemoaRniSnuli muxlebiT kanoni icavs winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis dawesebule-


baSi myofi piris uflebebs, kerZod: winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi
myofi piri sargeblobs `pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanoniT gaTvaliswinebuli
yvela uflebiT, Tumca winaswari patimrobis an sasjelaRsrulebis dawesebulebis administra-
cias SeuZlia SezRudos dakavebuli, winaswar patimrobasa Tu patimrobaSi myofi piris ufleba _
airCios samedicino momsaxurebis gamwevi, magram Tavad igive kanoni adgens imis SesaZleblobas,
rom aRniSnuli gadawyvetileba gasaCivrdes sasamarTloSi, anu winaswar patimrobasa Tu pati-
mrobaSi myofi piris ufleba mainc daculia, rameTu mas SeuZlia am uflebis usafuZvlod da
ukanonod SezRudvis SemTxvevaSi, sasamarTlos meSveobiT aRidginos es ufleba.

sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi moTavsebisTanave pirs ufleba aqvs moiTxovos saTanado


samedicino gamokvleva, aseve damoukidebeli samedicino eqspertizis Catareba, xolo saWi-
roebis SemTxvevaSi _ samedicino momsaxureba.

amasTan, `pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 45-e muxliT dadgenilia, rom
winaswar patimrobaSi an sasjelaRsrulebis dawesebulebaSi myofi pirisaTvis samedicino
momsaxurebis xelmiswvdomoba unda ganxorcieldes saxelmwifo samedicino programebis sa-
SualebiT, riTac calsaxad aris xazgasmuli saxelmwifos Sesabamisi valdebulebis Taobaze.

pacientis ufleba gaufrTxildnen mis dros

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvela adamians aqvs ufleba miiRos saWiro mkurnaloba swrafad da winaswar gansazR-
vrul droSi. es ufleba moqmedebs mkurnalobis yvela fazaSi.

es ufleba ar aris gaxiluli saqarTvelos kanonmdeblobaSi. ar arsebobs debulebebi pacientTa rigis


Sesaxeb. Zalian SezRudulia saxelmwifos pasuxismgebloba, daafinansos samedicino momsaxureba.

176 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

miuxedavad amisa, saqarTvelos kanonmdebloba iTvaliswinebs imas, rom kritikul SemTxve-


vebSi samedicino Careva unda moxdes gadaudeblad, pacientis Tanxmobis gareSec ki (mag.
rodesac pacienti komaSia). aseve, pacientis kanonieri wermomadgenlis Tanxmobis miuReblad
(roca warmomadgeneli miuwvdomelia).

jandacvis samarTali aseve iTvaliswinebs pacientis informirebis valdebulebas mkurnalo-


bis sxvadasxva aspeqtebis Sesaxeb. informaciis gadacema da axsna saWiroebs dros.

dabolos, pacientis drois pativiscema SeiZleba imgvarad, rom pacienti ar idgens rigSi
didi xnis ganmavlobaSi.

ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia

konstituciis me-17 muxli acxadebs: `adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia.~

pacientis drois pativiscema SeiZleba ganixilebodes, rogorc TviT pacientis, rogorc


adamianis, pativiscema.

kanonmdebloba:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb

qmeduunaro da gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacientisaTvis


gadaudebeli daxmarebis aucileblobis an sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareobis dros same-
dicino Carevis Sesaxeb gadawyvetileba miiReba mxolod pacientis interesebis gaTvaliswi-
nebiT (mux. 12).

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb (mux. 12) gansakuTrebviT aRniSnavs uflebas gadaudebel
samedicino momsaxurebaze (“saxelmwifo icavs pacientis uflebas samedicino momsaxurebaze,
romlis gadaudeblad ganxorcielebis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, dainvali-
deba an janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba~). Tumca, es ufleba kanonSi
damatebiT ar aris ganxiluli.

meore mxriv, imave kanonis mixedviT, jandacvis momwodebelma SeiZleba moiTxovos gadaude-
beli samedicino momsaxureba qmeduunaro pacientisTvis pacientis kanonieri warmomadgen-
lis Tanxmobis gareSe Semdeg 2 SemTxvevaSi:

• Tu qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacienti ga-


daudeblad saWiroebs samedicino momsaxurebas, romlis ganxorcielebis gareSe gardauvalia
pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba,
xolo misi naTesavis an kanonieri warmomadgenlis moZieba ver xerxdeba, samedicino momsa-
xurebis gamwevi iRebs gadawyvetilebas pacientis janmrTelobis interesebis Sesabamisad.

177
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

• Tu qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacienti


gadaudeblad saWiroebs samedicino momsaxurebas, romlis gawevis gareSe gardauvalia
pacientis sikvdili, xolo misi naTesavi an kanonieri warmomadgeneli samedicino momsa-
xurebis winaaRmdegia, samedicino momsaxurebis gamwevi iRebs gadawyvetilebas pacientis
janmrTelobis interesebis Sesabamisad.

g) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi am uflebaTan dakavSirebiT.

d) eqimis eTikis kodeqsi

saqarTvelos eqimis eTikis kodeqsis mixedviT, rodesac pacienti gadaudeblad saWiroebs


samedicino daxmarebas, eqimi unda daexlaros `nebismier pirs Tavisi SesaZleblobebis far-
glebSi arasamuSao garemoSic ki~ (Tavi `eqimi da pacienti~, paragrafi 5)

e) sxva wyaroebi

aRniSnul sakiTxze ar arsebobs sxva damatebiTi wyaro.

xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvelas aqvs ufleba xeli miuwvdebodes marali xarisxis janmrTelobis servisebze spe-
cialuri da zusti standartebis dacviT.

es ufleba garkveulwilad ganvixileT xelmisawvdomobis uflebasTan erTad, radgan mom-


saxurebis xelmisawvdomoba gulisxmobs pacientis uflebas miiRos xarisxiani momsaxureba.

saqarTvelos kanonmdebloba xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis uflebas ZiriTa-


dad aRwers Sesabamisi valdebulebebis mixedviT (am valdebulebebs Seicavs kanoni janmrTe-
lobis dacvis Sesaxeb da kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb).

b) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

saqarTvelos konstitucia

konstituciis 37-e muxlis 2 punqtis mixedviT:

`saxelmwifo akontrolebs janmrTelobis dacvis yvela dawesebulebas, samkurnalo saSua-


lebaTa warmoebas da am saSualebebiT vaWrobas.~

es punqti gulisxmobs saTanado xarisxis uzrunvelyofas jandacvis dawesebulebebSi.

178 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

kanonebi

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb

kanoni gansazRvravs saxelmwifos pasuxismgeblobas janmrTelobis dacvis xarisxTan mimar-


TebiT (mux. 4 da 16). Sromis, jandacvis da socialuri uzrunvelyofis saministro awarmoe-
bs `yvela samedicino dawesebulebis samedicino saqmianobis xarisxis kontrols dadgenili
wesiT~. (mux. 63)

meore mxriv, samedicino dawesebulebebi valdebuli arian daicvan samedicino da farma-


cevtuli saqmianobis maregulirebeli kanonmdeblobiT dadgenili standartebi, wesebi da
normebi. (mux. 53)

saTanado xarisxis uzrunvelyofis instrumentebia eqimTa sertificireba, samedicino saq-


mianobis licenzireba, samedicino dawesebulebaze nebarTvis gacema da samedicino saqmiano-
bis Sesaxeb gaidlainebis da protokolebis SemuSaveba. (mux. 16, 23-33, 53-63)

dauSvebelia samedicino saqminoba licenzirebis gareSe (mux.56). kanoni licenziebisa da ne-


barTvebis Sesaxeb gansazRvravs saqmianobaTa sias, romlebic eqvemdebareba licenzirebas.
(mux. 6, punqti 42-84).

gaidlainebi da protokolebi mniSvnelovani saSulebaa imis dasadgenad, aris Tu ara momsa-


xureba xarisxiani da damakmayofilebeli. erovnuli gaidlainebis SemuSaveba xdeba janmr-
Telobis dacvis saministros mier (mux. 16). saministrom unda Seqmnas specialuri sabWo,
romelic gaidlainTa SemuSavebas da miRebas adevnebs Tvalyurs. dResdReobiT, ministries
individualuri aqtiT miRebulia 80-ze meti gaidlaini.

kanoni gansazRvravs jandacvis dawesebulebebSi eTikis komitetebis arsebobas pacientis


uflebebis da samedicino eTikis dasacavad (mux. 62).

saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb

kanonis me-5 muxlis mixedviT, saqarTvelos yvela moqalaqes `ufleba aqvs samedicino momsa-
xurebis yvela gamwevisagan miiRos qveyanaSi aRiarebuli da danergili profesiuli da samom-
saxureo standartebis Sesabamisi samedicino momsaxureba.~ `profesiuli da samomsaxureo
standartebi~ aRniSnavs Sesabamisi xarisxis momsaxurebis miRebas samedicino momsaxurebis
nebismieri gamwevisgan.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

kanoni eqimebs akisrebs samarTlebriv valdebulebas uzrunvelyon jandacvis saTanado xa-


risxi.2

2 damatebiTi informaciisTvis ixileT Tavi VII, xarisxiani momsaxurebis gawevis valdebuleba

179
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

saqarTvelos kanoni adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb

xarisxiani momsaxureba gansakuTrebiT mniSvnelovania organoTa gadanergvis sferoSi, raTa


es procesi did risks uqmnis rogorc donors, ise recipients. 27-e muxlis mixedviT, saqar-
Tvelos janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro:

• SeimuSavebs organoTa moZiebis, aRebis, Senaxvisa da gadanergvis standartebs;

• gansazRvravs organoebis xarisxis kontrolis standartebs, awarmoebs organoebis aRe-


bis, transportirebisa da Senaxvis wesebis dacvis, organoebis vargisobis da histoSeTa-
vsebis dadgenis kontrols;

• periodulad amowmebs saTanado licenziis mqone dawesebulebebis, transplantaciis


bankebis saqmianobis standartebTan Sesabamisobas da transplantaciis sferoSi maT mier
ganxorcielebuli samedicino daxmarebis xarisxis kontrols, Tu saWiroa aCerebs licen-
ziis moqmedebas an auqmebs mas;

• uzrunvelyofs donorebisa da recipientebis Sesaxeb informaciis gacvlas saTanado li-


cenziis mqone dawesebulebebsa da transplantaciis bankebs Soris, agreTve zemoaRniSnu-
li dawesebulebebisaTvis saavadmyofoebidan informaciis miwodebas;

g) damxmare aqtebi

adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb kanonis safuZvelze, Sromis, janmrTelobis da so-


cialuri dacvis ministris brZaneba N419/n, 29.11.2001 gamoica, romlis mixedviTac organoTa
gadanergvis dros xarisxis kontroli unda moxdes Semdegi gzebiT:

• adamianis organoTa mopovebis, aRebis, Senaxvis da gadanergvis standartebis daweseba;


• organoTa xarisxis gakontroleba;
• organoTa ganadgurebis wesebis dacva.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

xarisxis dacvas uzrunvelyofs eqimis eTikis kodeqsis Semdegi debulebebi:

• eqimi cdilobs iseTi samuSao garemos Seqmnas, romelic aucilebelia pacientisaTvis


adekvaturi samedicino daxmarebis gasawevad. ( `eqimi da pacienti~, mux. 8).

• saeqimo saqmianobis aRsrulebisas eqimis gzamkvlevia mxolod profesiuli standartebi


da sayovelTaod aRiarebuli eTikuri normebi. (“zogadi debulebebi~, mux. 2)

• profesiuli codnis ganaxleba da srulyofa, Sesabamisi unar-Cvevebis daxvewa eqimis yovel-


dRiuri sazrunavia mTeli misi profesiuli saqmianobis manZilze. (“zogadi debulebebi~, mux. 8)

• eqimi Tavisi SesaZleblobis farglebSi yovel Rones xmarobs, raTa daexmaros sxva eqims
profesiuli movaleobis aRsrulebaSi. (“eqimi da kolega~, mux. 2)

180 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

• eqims gacnobierebuli aqvs sakuTari profesiuli SesaZleblobebi. Tu mas aklia saTana-


do codna da gamocdileba, is dasaxmareblad sxva eqims uxmobs. (“eqimi da kolega~, mux. 3)

• eqimi pacients kolegasTan gzavnis mxolod im SemTxvevaSi, Tu darwmunebulia am ukanask-


nelis kompetenciaSi. amasTan, konsultaciis win igi kolegas awvdis pacientis saTanado
samedicino daxmarebisaTvis saWiro yvela informacias. (“eqimi da kolega~, mux. 4)

• pacientis uari swavlebis procesSi monawileobaze aranair gavlenas ar axdens samedi-


cino daxmarebis xarisxsa da eqimis damokidebulebaze pacientis mimarT. (“eqimi _ maswa-
vlebeli,~ mux. 2)

e) sxva wyaroebi

aRniSnul uflebas exeba evropis sabWos konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Se-
saxeb (mux. 3, 4) da misi damatebiTi oqmebi adamianis organosa da qsovilis gadanergvis (mux.
3, 4) da biosamedicino kvlevis Sesaxeb (mux. 23, 14).

evropis sabWos instrumenti Sesabamisi muxlebi

konvencia adamianis uflebebis da mux. 3, 4: xarisxis da profesiuli valdebulebebis


biomedicinis Sesaxeb dacvis moTxovna

damatebiTi oqmi adamianis organosa da mux. 3, 4: xarisxis da profesiuli valdebulebebis


qsovilis gadanergvis Sesaxeb dacvis moTxovna

mux. 23, 24: Caurevlobis moTxovna


damatebiTi oqmi biosamedicino kvlevis
profilaqtikur, sadiagnostiko da Terapevtul
Sesaxeb
procedurebSi biosamedicino kvlevis dros

usafrTxoebis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvelas aqvs ufleba daculi iyos zianisgan, romelic gamowveulia jandacvis servise-
bis arasaTanado funqcionirebis da samedicino Secdomebisgab, afreTve, yvelas aqvs
ufleba xeli miuwvdebodes servisebsa da mkurnalobaze, romelic akmayofilebs usa-
frTxoebis maRal standartebs.

erTi mxriv, pacientis usafrTxoeba miiRweva momsaxurebis saTanado xarisxis dacviT. meore
mxriv, usafrTxoeba SeiZleba ganixilebodes rogorc mkurnalobis minimaluri savaldebuli
standarti. aqedan gamomdinare, es ufleba kavSirSia Tanamedrove samedicino eTikis oTxi
principidan erT-erTTan _ nonmaleficence (`ar avno~).

saqarTvelos kanonmdebloba specialurad aregulirebs samedicino usafrTxoebis sakiTxs.


miuxedavad imisa, rom es ar aris jandacvis kanonmdeblobiT gansazRvruli, pacientis usa-

181
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

frTxoebis ufleba SeiZleba ganixilebodes rogorc fizikuri Seuracxyofgisgan/Tavdasx-


misgan Tavisufleba samedicino dawesebulebaSi yofnis dros. cxadia, rom am uflebis Wril-
Si daculi unda iyves sicocxlisa da fizikuri xelSeuxeblobis uflebebic.

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

konstitucia ar Seicavs specilur debulebebs jandacvis momsaxurebis usafrTxoebis Sesa-


xeb. Tumca, konstitucia zogadad icavs piris usafrTxoebas (mux. 15.1):

`sicocxle adamianis xelSeuvali uflebaa da mas icavs kanoni.~

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

muxlebi, romlebic xarisxian momsaxurebas exeba, pirdapir kavSirSia usafrTxoebasTan. agre-


Tve, kanoni specilurad exeba saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis
saministros da Sesabamisi saxelmwifo organoebis mier samedicino teqnikuri nakeTobebis
da samedicino teqnologiebis xarisxisa da usafrTxoebis standartebis SemuSavebasa da da-
nergvas. (mux. 67)

igive kanoni specilurad usvams xazs saxelmwifos zogad pasuxismgeblobas uzrunveloyos


usafrTxo garemo, awarmoos saxelmwifo sanitariuli zedamxedveloba, higienuri normireba
da epidemiologiuri kontroli. (mux. 70-79)

kanoni agreTve icavs kvlebis subieqtebis usafrTxoebis uflebas (Tavi XIX).

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb:

ix. seqcia xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis uflebis Sesaxeb.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts ufleba aqvs Caerios pacientis ojaxur da


pirad cxovrebaSi, Tu Caurevloba seriozul safrTxes uqmnis pacientis ojaxis wevrebis
janmrTelobas an/da sicocxles.(mux.49)

aRniSnuli kanonis debulebebi xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis uflebis Sesaxeb


aseve Seesabameba pacientis usafrTxoebas.

182 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

saqarTvelos kanoni adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb

ix. seqcia xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis uflebis Sesaxeb.

saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb

kanoni exeba usafrTxo garemos (Tavi 6), biousafrTxoebas (Tavi 5), vaqcinis usafrTxoebas
(mux. 7). samedicino momsaxurebis mimwodeblis valdebulebebs gadamdebi daavadebebis pro-
filaqtikis sferoSi (mux. 8) da gansakuTrebiT aRniSnavs saqarTvelos teritoriaze yvela
piris uflebas daculi iyves infeqciuri daavadebebisgan samedicino dawesebulebaSi (mux.
5.2). kanoni aseve awesebs saxelmwifos pasuxismgeblobas sisxlis da sisxlis komponentebis
usafrTxoebasTan dakavSirebiT (mux. 15.2).

saqarTvelos kanoni wamlisa da farmacevtuli saqmianobis Sesaxeb

kanonis mTavari mizania wamlis usafrTxoebis uzrunvelyofa. igi aregulirebs wamlis miwo-
debasa da gamoyenebaSi Cabmuli pirebis da dawesebulebebis saqmianobasa da axali wamlebis
klinikur gamocdas.

saqarTvelos kanoni fsiqiatriuli daxmarebis Sesaxeb

kanoni awesebs eqimisTvis usafrTxo garemos uzrunvelyofas pacientis gasinjvis dros (mux.
13). kanoni aseve gansazRvravs garemoebebs, rodesac fsiqikuri daavadebis mqone pacientis
uflebebi SeiZleba SeizRudos sxva pirTa usafrTxoebisTvis (mux. 16, 18, 19).

kanoni sisxlisa da misi komponentebis donorobis Sesaxeb

kanoni Seicavs debulebebs sisxlisa da sisxlis komponentebis xarisxis Sesaxeb.

g) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba 215/n, 11.07.2007, romelic


exeba TanamSromelTa savaldebulo samedicino Semowmebis dafinansebas damqiraveblis mier.

ix. agreTve qveseqcia xarisxiani samedicino momsaxurebis miRebis uflebis Sesaxeb.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsi ar seicavs aRniSnul uflebasTan dakavSirebul debulebebs.

183
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

e) sxva wyaroebi

ar arsebobs damatebiTi wyaroebi aRniSnuli uflebis Sesaxeb.

Tanamedrove medicinis miRwevebiT sargeblobis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvela pirs aqvs ufleba xeli miuwvdebodes novaciur procedurebze, maT Soris sa-
diagnostiko procedurebze, saerTaSoriso standartebis mixedviT da ekonomikuri
faqtorebisgan damoukideblad.

miuxedavad imisa, rom saqarTvelos konstitucia ar axsenebs Tanamedrove medicinis miRwe-


vebiT sargeblobis uflebas, kanoni uzrunvelyofs msgavs uflebas iSviaTi, uCveulo daava-
debis mqone pacientebisTvis (kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb). kanoni aseve aregulirebs
adamianis biosamedicino kvlevas ( kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb, kanoni wamlisa da
farmacevtuli saqmianobis Sesaxeb). dabolos, Tanamedrove medicinis miRwevebiT sargeblo-
bis ufleba arapirdapir kavSirSia uwyvet samedicino ganaTlebasTan da personalis pro-
fesiul ganviTarebasTan, rac maT saSualebas miscemT umkurnalon pacients Tanamedrove
standartebiT.

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

konstitucia ar Seicavs debulebebs aRniSnul sakiTxze.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

kanoni ar cnobs konkretulad aRniSnul uflebas.

kanonis me-19 Tavi aregulirebs miosamedicino kvlevas, maT Soris adamianis kvlevas (mux.
10-15)

saxelmwifo qmnis pirobebs samedicino personalis profesiuli codnis gaRrmavebisa da, Se-
sabamisad, profesiuli statusis amaRlebis uzrunvelsayofad. (mux. 48)

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

pacientis uflebaTa Sesax kanonis mixedviT, `saxelmwifo uzrunvelyofs iSviaTi daavade-


bebis mqone pacientebs qveyanaSi aRiarebuli da danergili profesiuli da samomsaxureo

184 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

standartebis Sesabamisi samedicino momsaxurebiT. iSviaTi daavadebebis CamonaTvals gansa-


zRvravs saqarTvelos janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro.~ (mux. 13).

amgvari daavadebebis sia gansazRvrulia Sromis, janmrTelobis da socialuri uzrunvelyo-


fis ministris brZanebiT.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

kanonis 29-e muxlis mixedviT, `damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts SeuZlia monawi-
leoba miiRos uwyveti profesiuli ganviTarebis sistemaSi, Tavisi praqtikuli saeqimo saq-
mianoba miusadagos Tanamedrove medicinis miRwevebs da gaaumjobesos am saqmianobis yvela
aspeqti.~ uwyveti samedicino ganaTlebis mizania, rom eqimebs hqondeT unarebi isargeblon
Tanamedrove medicinis miRwevebiT. unda aRiniSnos, rom 2001 wlidan (rodesac miRebul iqna
kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb) 2007 wlamde, uwyveti samedicino ganaTleba savaldebulo
iyo eqimebisTvis. Tumca, 2007 wles kanonSi Sevida cvlilebebi, romlis Tanaxmadac uwyveti
samedicino ganaTleba nebayoflobiTi Seiqmna.

g) damxmare aqtebi

pacientis uflebaTa Sesaxeb kanonis me-13 muxlis safuZvelze, janmrTelobis dacvis minis-
trma gamosca brZaneba N199 iSviaT daavadebaTa siis miRebis Sesaxeb (14.05.2001). 2004 wels
brZanebaSi Setanili cvlilebis Sedegad sia Seicavs 23 daavadebas.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eqimis eTikis kodeqsis Semdegi debulebebi exeba biosamedicino kvlevaSi adamianis CarTvas
(`eqimi _ mkvlevari~)

1. `mecnieruli kvleva eqimis saqmianobis erT-erTi mniSvnelovani Semadgenelia da misi pro-


fesiuli srulyofis saSualebaa. kvlevis dagegmvisa da ganxorcielebis procesSi eqimi sayo-
velTaod aRiarebuli samecniero principebiT xelmZRvanelobs. kvlevis Catarebis dros da
misi Sedegebis gamoqveynebisas eqimi obieqturia.

2. adamianze mecnieruli kvlevis warmoebisas pacientis interesebi uzenaesia; kvlevis mizne-


bi da mosalodneli Sedegebi arc erT SemTxvevaSi ar axdens gavlenas eqimis ZiriTad mowo-
debaze _ emsaxuros pacientis janmrTelobasa da sicocxles.~

e) sxva wyaroebi

evropis sabWos konvenciis `adamianis uflebebi da biomedicine~ damatebiTi oqmis `biosame-


dicino kvlevis Sesaxeb~ mixedviT specifikurad regulirdeba adamianis kvleva. dResdReo-
biT, oqmi ufro specifikuria, vidre Sesabamisi debulebebi saqarTvelos kanonmdeblobidan
(kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb da kanoni wamlisa da farmacevtuli saqmianobis Sesa-
xeb).

185
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

mosalodnelia parlamentis mier axali kanonproeqtis ganxilva biosamedicino kvlevaSi ada-


mianis CarTvis Sesaxeb, rac, miRebis SemTxvevaSi, iqneba yvelaze specifikuri kanoni biosame-
dicino kvlevis Sesaxeb saqarTveloSi.

tanjvisa da tkivilis Semsubuqebis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvelas aqvs ufleba Semsubuqdes misi tanjva da tkivili, ramdenadac es SesaZlebelia


daavadebis TiToeul stadiaze.

saqarTvelos jandacvis kanonmdeblobaSi ar aris specialuri debuleba tkivilis Semsubu-


qebis uflebis Sesaxeb. Tumca, tkvivilis Tavidan acileba da Semsubuqeba aris paliatiuri
mzrunvelobis erT-erTi principi, rac aRniSnulia saqarTvelos kanonebSi (ix. qvemoT). de-
bulebebi fsiqitriuli pacientebis aranebayoflobiTi mkurnalobis Sesaxeb mWidrod aris
dakavSirebuli am uflebasTan. am WrilSi xvdeba aseve Zaladoba cixeSi da fsiqitriul da-
wesebulebebSi. dabolos, es ufleba ukavSirdeba xelmisawvdomobis uflebas, usafrTxoebisa
da Tavisufali arCevnis uflebebs.

didi xani ar aris, rac Cveni qveynis janmrTelobis dacvis sistema paliatiuri mzrunveloba-
sac moicavs. mravali wlis manZilze CvenSi im pirebisaTvis, romlebic paliatiuri mzrunve-
lobas saWiroebdnen, maT Soris, terminalur stadiaze myofi pacientebisaTvis, ar arsebobda
adekvaturi resursebi. aq vgulisxmobT saTando kvalifikaciis mqone samedicino personalsa
da momsaxurebis im formebs, romlebsac aseT pacientebs SesTavazebdnen.

sabednierod, msgavsad mravali sxva qveynisa, CvenSic daiwyo paliatiuri mzrunvelobis gan-
viTareba da, erTi SexedviT, `uimedo~ pacientebsac imedi gamouCnda _ tkivlis da sxva mtan-
jveli simptomebis Semsubuqeba, zrunva maT fsiqosocialur problemebze.

dRes pacientebisaTvis garkveul farglebSi ukve xelmisawvdomia paliatiuri mzrunveloba,


rogorc binaze movlis, ise stacionarSi (saavadmyofoSi) gaweuli samedicino momsaxurebis
saxiT.

mniSvnelovania imis gageba, Tu ras iTvaliswinebs paliatiuri mzrunveloba, rogor SeiZleba


paliatiuri mzrunvelobiT gaTvaliswinebuli momsaxurebis miReba saxelmwifos mier dafi-
nansebuli programebis farglebSi.

meore mxriv, pacientebisaTvis mniSvnelovania, gaerkvnen maT individualur uflebebSi, ro-


melic paliatiuri mzrunvelobasTan aris dakavSirebuli exeba iseT sakiTxebs rogoricaa
srulyofili informaciis miReba sakuTari janmrTelobis Sesaxeb, pacientis axloblebis
roli gadawyvetilebis miRebisas, konfidencialurobis dacvis sakiTxi da sxva.

saqarTvelos kanonmdeblobaSi, kerZod, kanonebSi `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ da `pacien-


tis uflebebis Sesaxeb~3 paliatiuri mzrunveloba Semdegnairad aris ganmartebuli:

3 paliatiuri mzrunvelobis sakiTxebze cvlilebebi kanonebSi `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ da `pacientis uflebebis
Sesaxeb~ Sevida 2007 wlis 8 maiss, saqarTveloSi paliatiuri mzrunvelobis ganviTarebis iniciatorebis Zalisxmevis Se-
degad.

186 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

`aqtiuri, mravalprofiluri mzrunveloba, romlis upirvelesi amocanaa tkivilisa da


sxva paTologiuri simptomebis moxsna, avadmyofTa socialuri da fsiqologiuri da-
xmareba, sulieri Tanadgoma. igi vrceldeba im pacientebze, romelTa daavadeba mkur-
nalobas aRar eqvemdebareba; aseTi mzrunvelobiT SesaZlebelia avadmyofisa da maTi
ojaxebis cxovrebis xarisxis gaumjobeseba~.

paliatiuri mzurnveloba SeiZleba ganxorcieldes saavadmyofoSi (paliatiuri mzrunvelo-


bis ganyofilebaSi an hospiSi) an binaze.

dRes saqarTveloSi paliatiuri mzrunveloba ukve danergilia, Tumca misi sayovelTao xel-
misawvdomoba qveynis mosaxleobisaTvis uzrunvelyofili ar aris.

ramdenad xelmisawvdomia paliatiuri mzrunveloba

mxolod xuTiode welia, rac Cvens qveyanaSi SesaZlebeli gaxda Tanamedrove standartebis
paliatiuri mzrunvelobis (rogorc saavadmyofoSi, ise binaze movlis saxiT) miReba.

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

me-17 muxlis debulebebis dakavSireba SeiZleba tkvilis da tanjvis Semcirebis uflebasTan:

1. `adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia.

2. dauSvebelia adamianis wameba, arahumanuri, sastiki an pativisa da Rirsebis Semlaxveli mo-


pyroba da sasjelis gamoyeneba.~

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

kanonis gansazRvrebiT, paliatiuri mzrunveloba, aris `aqtiuri, mravalprofiluri mzrun-


veloba, romlis upirvelesi amocanaa tkivilisa da sxva paTologiuri simptomebis moxsna,
avadmyofTa socialuri da fsiqologiuri daxmareba, sulieri Tanadgoma. igi vrceldeba im
pacientebze, romelTa daavadeba mkurnalobas aRar eqvemdebareba; aseTi mzrunvelobiT Se-
saZlebelia avadmyofebisa da maTi ojaxebis cxovrebis xarisxis gaumjobeseba~.

pacientis uflebebTan dakavSirebuli yvela debuleba vrceldeba aseve paliatiur mzrunve-


lobazec (mag. mux. 8)

zog SemTxvevaSi paliatiuri mzrunveloba specialurad aris aRniSnuli. janmrTelobis da-


cvis Sesaxeb kanonis me-10 muxlis mixedviT, `yvela qmedunarian pirs ufleba aqvs winaswar
werilobiT gamoxatos neba ganukurnebeli daavadebis terminalur stadiaSi aRmoCenis Se-
mTxvevaSi misTvis sareanimacio, sicocxlis SemanarCunebeli an paliatiuri mkurnalobis an/
da paliatiuri mzrunvelobis Catarebis Sesaxeb.~ amasTanave, `ugono mdgomareobaSi myof

187
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

avadmyofs utardeba saTanado mkurnaloba, Tu avadmyofs winaswar, roca mas hqonda gac-
nobierebuli gadawyvetilebis miRebis unari, ar hqonia gancxadebuli uari sareanimacio,
sicocxlis SemanarCunebel an paliatiur mkurnalobaze an/da paliatiur mzrunvelobaze.~
(mux. 149)

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

kanoni `pacientis uflebebis Sesaxeb~ detalurad ganmartavs, Tu ra saxis informacia unda


miewodos pacients (muxli 18);

1. pacients ufleba aqvs samedicino momsaxurebis gamwevisagan miiRos sruli, obieqtu-


ri, drouli da gasagebi informacia:

...

g) ganzraxuli profilaqtikuri, diagnostikuri, samkurnalo da sareabilitacio mom-


saxurebis, maTi Tanmxlebi riskisa da SesaZlo efeqtianobis Sesaxeb;

d) samedicino gamokvlevebis Sedegebis Sesaxeb;

e) ganzraxuli samedicino momsaxurebis sxva, alternatiuli variantebis, maTi Tanmx-


lebi riskisa da SesaZlo efeqtianobis Sesaxeb:

v) ganzraxul samedicino momsaxurebaze gacxadebuli uaris mosalodneli Sedegebis


Sesaxeb;

z) diagnozisa da savaraudo prognozis, agreTve mkurnalobis mimdinareobis Sesaxeb.

aq xazi unda gaesvas im garemoebasac, rom imave kanonSi yuradReba gamaxvilebulia samedici-
no personalis mier pacientisaTvis informaciis gasagebi eniT mowodebaze. kerZod kanonis
me-19 muxlSi gacxadebulia Semdegi:

`pacients, mis naTesavs an kanonier wamomadgenels informacia miewodebaT maTi aRqmis


unaris gaTvaliswinebiT. ganmartebebis micemisas specialuri terminebi minimalurad
unda iqnes gamoyenebuli.~

amrigad, rogorc erTi, ise meore kanoni uflebas aZlevs pacients miiRos sruli informacia
sakuTari janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb.

zemoaRniSnulTan erTad pacients ufleba aqvs gaecnos samedicino Canawerebs (samedicino


istorias) Tavis Tavze. `pacientis uflebebis Sesaxeb~ kanonis me-17 muxlis Tanaxmad pa-
cients, xolo misi Tanxmobis an qmeduunarobis SemTxvevaSi, naTesavs an kanonier wamomad-
genels ufleba aqvT gaecnon samedicino Canawerebs da moiTxovon samedicino Canawerebis
nebismieri nawilis asli.

pacientis uflebaTa Sesaxeb kanonis mixedviT, saqarTvelos moqalaqes ufleba aqvs winaswar
werilobiT gamoxatos neba (Tanxmoba an uari) ugono mdgomareobaSi aRmoCenisas an gacnobie-
rebuli gadawyvetilebis miRebis unaris dakargvisas misTvis sareanimacio, sicocxlis Sema-

188 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

narCunebeli an paliatiuri mkurnalobis an/da paliatiuri mzrunvelobis Catarebis Sesaxeb


(mux. 24.1). Tumca, amgvari survilis gamoTqma SesaZlebelia Semdgom or SemTxvevaSi:

Tu miTiTebuli garemoebebi gamowveulia:

a) ganukurnebeli daavadebis terminaluri stadiiT;

b) daavadebiT, romelic aucileblad gamoiwvevs mZime invalidobas.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

saeqimo saqmianobis Sesaxeb kanonis mixedviT, paliatiuri mzrunveloba aris mzrunvelobis


erT-erTi forma. paliatiuri mzrunvelobis Sesaxeb aRniSnulia 39-e muxlSi (pacientisTvis
informaciis miwodeba) da 29 (pacientis pirad cxovrebaSi Careva).

saqarTvelos kanoni narkotikuli saSualebebis, fsiqotropuli nivTierebebis,


prekursorebisa da narkologiuri daxmarebis Sesaxeb

metadonis programa exmareba pacientebs Tavidan aicilon tkivili da tanjva narkotikze


damokidebulebis gadaCvevis procesSi. aqdan gamomdinare, metadonis programis xelmisa-
wvdomoba tkivilis da tanjvis Semcirebis uflebis mniSvnelovani aspeqtia. kanoni miiCnevs
narkomaniis CanacvlebiTi speciluri programebis ganxorcielebas, rogorc narkotikze da-
mokidebulebis mkurnalobis gzas (mux. 38.3). Canacvlebis Terapiis meTodebi unda ganisazR-
vros Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZanebiT. (mux. 38.4)

g) sxva wyaroebi

dRes eqims SeuZlia daniSnos da gamoweros qronikuli ganukurnebeli daavadebiT Sepyro-


bili pacientebisaTvis tkivilis gasayuCeblad aucilebeli narkotikuli saSualebebis sa-
Tanado raodenoba, romelic 7 dRis manZilze iqneba samyofi pacientisaTvis. amasTan, eqims
SeuZlia gamowerili narkotikebis gaxarjvamde Secvalos narkotikuli saSualeba an misi
forma an doza, Tuki amas pacientis mdgomareoba moiTxovs.

janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanonis 154-e muxlis mixedviT, gamoica Sromis, janmrTelobis
da socialuri dacvis ministris brZaneba N 157/n _ qronikuli inkurabeluri daavadebiT
Sepyrobili pirebis paliatiuri mzrunvelobiT uzrunvelyofis Sesaxeb instruqciis damtki-
cebis Taobaze (10.07.2008)

faqtobrivad, brZaneba aris gaidlaini paliatiuri mzrunvelobis sxvadasxva aspeqtebis Sesa-


xeb. brZaneba aseve exeba opiatebis, rogorc tkivilis kontrolis saSualebebis, gamoyenebas
paliatiuri mzrunvelobis dros. brZanebis debulebebis meSveobiT izrdeba opiatebis xel-
misawvdomoba, rac gaaumjobesebs tkivilis kontrols qronikuli, ukurnebeli seniT daava-
debul avadmyofebSi da mniSvnelovnad gaaumjobesebs Zlieri tkivilebis mqone pacientebis,
aseve maTi ojaxis wevrebis mdgomareobas. brZanebiT dadgenilia, rom:

`a) qronikuli inkurabeluri pacientisTvis gamowerili erTi recepti (forma) SeiZle-

189
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

ba Seicavdes narkotikuli saSualebis 7 dRis samyof raodenobas;

b) preparatis marTebuli daniSvnis da gamoweris Taobaze pasuxismgebelia eqimi, rome-


lic gascems recepts da dawesebulebis xelmZRvaneli, an xelmZRvanelis mier oficia-
lurad daniSnuli pasuxismgebeli piri, romelic awarmoebs monitorings;

g) Tuki mkurnalobis ganmavlobaSi pacientis mdgomareoba Seicvala, rac saWiroebs


narkotikis, an misi dozis an formis Secvlas, maSin eqimma unda gasces axali recepti;

d) receptiT gamowerili narkotikuli saSualeba unda gaices 5 samuSao dRis ganma-


vlobaSi. xuTi samuSao dRis Semdeg farmacevts aRar aqvs ufleba gasces medikamenti.
saWiroebis SemTxvevaSi gaicema axali recepti.~

Canacvlebis Terapiis meTodebi unda ganisazRvros Sromis, janmrTelobis da socialuri


dacvis ministris normatiuli aqtiT (mux. 38.4). Sesabamisi aqti gamoica 2005 wels. masSi
cvlielebebi Sevida 2006 wels: brZaneba N302, 24.11.2005 `metadoniT Canacvlebis piloturi
proeqtebis meTodologia da implementacia.~

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

ukurnebeli seniT daavadebuli Tu sasikvdilod ganwiruli avadmyofisaTvis saTanado same-


dicino daxmarebas da sulier Tanadgomas eqimi agrZelebs pacientis sicocxlis bolomde.
(zogadi debulebebi, mux. 4)

e) sxva wyaroebi

aRniSnuli uflebis Sesaxeb ar arsebobs damatebiTi wyaroebi.

saCivris Setanis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvela pirs aqvs ufleba iCivlos, rodesac mas miayeneben zians da aqvs ufleba miiRos
pasuxi, an sxvagvari gamoxmaureba

Civilis da gasaCivrebis ufleba gansazRvrulia saqarTvelos kanonmdeblobiT.4 Tumca, es


ufleba jandacvis konteqstSi specialuradac aris ganxiluli.

4 detalebisTvis ix. Tavi VIII

190 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

konstitucia yvela pirs aniWebs uflebas `Tavis uflebaTa da TavisuflebaTa dasacavad mi-
marTos sasamarTlos~ (mux. 42.1). cxadia, rom es ufleba moqmedebs jandacvis konteqstSic.

am sakiTxs konstituciis arc erTi sxva debuleba ar exeba. Tumca, saxalxo damcvelis ofisi
(romelic daarsda konstituciis 43 muxlis safuZvelze) uflebamisilia gamoavlinos faqte-
bi, romlebic exeba adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa darRvevebs. saxalxo damcveli
uflebamosialia Seatyobinos amis Sesaxeb `Sesabamis organoebs da pirebs.~

aseve, sakonstitucio sasamarTlos SeuZlia wvlili Seitanos jandacvis sferoSi (iseve ro-
gorc sxva sferoebSi) adamianis uflebaTa dacvaSi 89-e muxlis safuZvelze.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

kanonis mixedviT, `pacients, mis naTesavs an kanonier warmomadgenels ufleba aqvs eqims,
eqTans, medicinis sxva muSaks an samedicino dawesebulebas uCivlos samedicino dawesebu-
lebis administraciaSi, janmrTelobis dacvis marTvis organoSi, sasamarTloSi, an davis
gamrCev sxva organoSi.~ (mux. 104)

zemoTnaxsenebis damatebiTi regulireba ar arsebobs, garda im SemTxvevisa, rodesac saCi-


vris Setana xdeba sasamrTloSi. ase rom, Civilis uflebis gamoyenebis alternatiuli siste-
ma ar aris kargad ganviTarebuli.

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

kanonis mixedviT, pacients aqvs ufleba mimarTos sasamarTlos (mux. 10). sasamarTlosStvis
mimarTvis safuZveli seiZleba sxvadasxva iyos. pacienti an mis warmomadgeneli SeiZleba
moiTxovdes:

a) kompensacias qonebrivi da araqonebrivi zianisa, romlebic gamowveulia:

a.a) pacientis uflebebis darRveviT;

a.b) mcdari samedicino qmedebiT;

a.g) samedicino dawesebulebis funqcionirebis sxva xarvezebiT;

a.d) saxelmwifos mier arasworad ganxorcielebuli zedamxedvelobiTa da regulirebiT;

b) samedicino personalis saqmianobis licenziis SeCereba an gauqmeba;

g) saxelmwifo samedicino da sanitariuli standartebis Secvla.

191
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

pacientis uflebaTa Sesaxeb kanonis mixedviT, `samedicino momsaxurebis gamwevs ufleba aqvs
sasamarTloSi gaasaCivros qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unars
moklebuli pacientis naTesavis an kanonieri warmomadgenlis gadawyvetileba, Tu igi ewi-
naaRmdegeba pacientis janmrTelobis interesebs.~ sasamarTlosTvis mimarTvis dros, sa-
medicino momsaxurebisa gamwevi uCivis paceintis naTesavs an kanonier warmomadgenels da
cdilobs daamtkicos, rom misi midgoma, pacientis naTesavis an kanonieri warmomadgenlisgan
gansxvavebiT, pacientis saukeTeso interesebs Seesabameba. nebismier SemTxvevaSi, samedicino
momsaxurebis gamwevis es ufleba arsebobs pacientis sicocxlisa da janmrTelobis dasaca-
vad.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

msgavsi debulebebi gvxvdeba saeqimo saqminobis Sesaxeb kanonSic. mux. 45.4-is mixedviT, `Tu
pacientis naTesavis an kanonieri warmomadgenlis gadawyvetileba ewinaaRmdegeba qmeduu-
naro an SezRuduli qmedunarianobis mqone an/da gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis
unars moklebuli pacientis janmrTelobis interesebs, damoukidebeli saeqimo saqmianobis
subieqts ufleba aqvs es gadawyvetileba gaasaCivros sasamarTloSi da moiTxovos pacienti-
saTvis Sesabamisi samedicino momsaxurebis gawevis nebarTva.~

saqarTvelos organuli kanoni saxalxo damcvelis Sesaxeb

saxalxo damcvelis Sesaxeb organuli kanoni SemuSavda konstituciis 43-e muxlis safuZvel-
ze.

kanonis Tanaxmad, moqalaqeebs, ucxoelebs da moqalaqeobis armqone pirebs Tanabrad Seu-


ZliaT Seitanon saCivari saxalxo damcvelis aparatSi, Tu isini miiCneven, rom maTi uflebebi
da Tavisuflebebi (konstituciiT, erovnuli kanonmdeblobiT da saerTaSoriso xelSekru-
lebebiT gansazRvruli) dairRva (mux. 13). es muxli ra Tqma unda exeba adamianis uflebebs
jandacvis sferoSi.

saqarTvelos saxalxo damcvelis mier gancxadebisa da saCivris ganxilvam ar SeiZleba da-


abrkolos analogiuri gancxadebis an saCivris ganxilva Sesabamis saerTaSoriso organiza-
ciaSi (mux. 14.3). aqedan gamomdinare, saxalxo damcvelis procedura ar aris Sidasaxelmwi-
foebrivi dacvis saSualeba, romelic unda amoiwuros saerTaSoriso organoebisTvis mimar-
Tvamde.

gancxadeba da saCivari ar ibegreba saxelmwifo gadasaxadiT da saqarTvelos saxalxo da-


mcvelis mier dainteresebuli pirisaTvis gaweuli samsaxuri ufasoa (mux. 16).

gancxadebisa da saCivris miRebis Semdeg saqarTvelos saxalxo damcveli damoukideblad


iRebs gadawyvetilebas Semowmebis dawyebis Taobaze. miRebuli gadawyvetilebis Sesaxeb sa-
qarTvelos saxalxo damcveli acnobebs ganmcxadebels da im saxelmwifo organos, Tanamde-
bobis an iuridiul pirs, romlis qmedebac an gadawyvetilebac aris gasaCivrebuli (mux. 17).

192 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

saqarTvelos kanoni saqarTvelos sakonstitucio sasamarTlos Sesaxeb:

nebismier fizikur pirs aqvs ufleba Seitanos sakonstitucio saCivari, Tu igi miiCnevs, rom
normatiuli aqti arRvevs konstituciis me-2 TaviT misTvis garantirebul uflebebs. amis
msgavsad, saerTo sasamarTloebsac SeuZliaT mimarTon sakonstitucio sasamarTlos, Tu
eWvi eparebaT im mormatiuli aqtis konstituciurobaSi, romelzec unda daafuZnon gada-
wyvetileba.

g) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi aRniSnul eflebasTan dakavSirebiT.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi am sakiTxs ar exeba.

e) sxva wyaroebi

saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi:

TavisuflebaSezRuduli pirebisTvis sisxlis samarTlis saproceso kodeqsi uzrunvelyofs


saCivris Setanis damatebiT meqanizmebs.

adamianis uflebaTa evropuli konvencia:

adamianis uflebaTa evropul sasamarTloSi SeiZleba saCivris Setana evropuli konvenciiis


safuZvelze, romlis ratificireba saqarTvelom moaxdina 1999 wlis 12 maiss (rodesac sa-
qarTvelo gaxda evropis sabWos wevri).

konvenciis 34-e muxlis mixedviT, `sasamarTlos SeuZlia miiRos ganacxadebi nebismieri fizi-
kuri piris, arasamTavrobo organizaciis an calkeul pirTa jgufisagan, romlebic amtkice-
ben, rom isini arian erT-erTi maRali xelSemkvreli mxaris mier konvenciiT an misi oqmebiT
gaTvaliswinebuli uflebebis darRvevis msxverplni. maRali xelSemkvreli mxareebi kisru-
loben valdebulebas, arafriT SeuSalon xeli am uflebis efeqtian ganxorcielebas.~

saCivris dasaSvebobis kriteriumebi gansazRvrulia konvenciis 35-e muxliT:

1. `sasamarTlos SeuZlia saqme miiRos gansaxilvelad mxolod mas Semdeg, rac amoiwure-
ba samarTlebrivi dacvis yvela Sidasaxelmwifoebrivi saSualeba saerTaSoriso samarTlis
sayovelTaod aRiarebuli normebis Tanaxmad, da Tu gasuli ar aris eqvsi Tve, saqmeze Sida-
saxelmwifoebrivi saboloo gadawyvetilebis gamotanis TariRidan.

2. sasamarTlo ar ganixilavs 34-e muxlis Sesabamisad wardgenil arc erT ganacxads, rome-
lic:

193
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

a) anonimuria; an

b) arsebiTad igivea da sasamarTlos mier ukve ganxilulia, an gadaeca saerTaSoriso gamo-


Ziebis an mogvarebis sxva instancias da ar Seicavs Sesatyvis axal informacias.

3. sasamarTlo dauSveblad acxadebs 34-e muxlis Sesabamisad wardgenil individualur ga-


nacxads, romelsac miiCnevs SeuTavseblad konvenciasa da misi oqmebis debulebebTan, aSka-
rad dausabuTeblad, an sasamarTlosaTvis mimarTvis uflebis borotad gamoyenebad.

4. sasamarTlo ukuagdebs nebismier ganacxads, romelsac igi miiCnevs dauSveblad am mu-


xlis safuZvelze. amis ufleba mas aqvs samarTalwarmoebis nebismier stadiaze.~

kompensaciis miRebis ufleba

a) ufleba pacientis uflebaTa evropuli qartiis mixedviT (ECPR)

yvelas aqvs ufleba miiRos sakmarisi kompensacia gonivrulad mokle droSi , Tu gani-
cdis fizikur ar moralur da fsiqologiur zians, rac gamowveulia jandacvis momsa-
xurebis gamwevis mier.

saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, pacinetisaTvis miyenebuli zianis anazRaurebis saki-


Txis specializirebuli samarTlebrivi regulireba ar arsebobs da miyenebuli zianis Se-
mTxvevaSi davis gadawyvetis erTaderTi meqanizmi mxolod sasamarTloa da isic samoqalaqo
samarTlis kodeqsiT gaTvaliswinebuli zogadi normebis safuZvelze.

saqarTvelos kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ Seicavs Canawers, romlis mixedviT `same-
dicino personalis qmedebiT an umoqmedobiT gamowveuli pacientis fizikuri an fsiqikuri
mdgomareobis gauaresebis an sikvdilis, an pacientisaTvis miyenebuli moraluri an materia-
luri zianisaTvis pasuxismgebloba ganisazRvreba saqarTvelos kanonmdeblobiT.~4

saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb, romelic pacientis uflebebs samarTle-


brivad unda skurpulozurad aregulirebdes da icavdes _ pacients amisamarTebs sasamar-
Tloze qonebrivi an araqonebrivi zianis dadgomis SemTxvevaSi.5

samedicino Secdomis gamo zianis anazRaurebisTvis saWiroa minimum samedicino standar-


tebis arseboba, romliTac ixelmZRvaneleben mxareebi warmoSobili davis SemTxvevaSi. jan-
dacvis sferoSi moqmedi kanonmdeblobidan, cxadi xdeba, rom samedicino Secdomis da zia-
nis sakiTxebis regulirebisas kanonmdebeli calsaxad ar uTiTebs samedicino standartebis
mniSvnelobasa da daniSnulebaze.

kanoni `samedicino socialuri eqspertizis Sesaxeb~ ar icnobs samedicino Secdomas, amiT


gamowveul zians, samedicino Secdomas da eqimis daudevrobas ar moixseniebs piris SesaZle-
blobis SezRudvis kategoriebSi.

4 muxli 103, saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb, 1997.


5 muxli 10, saqarTvelos kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb, 2000.

194 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

kompensaciis miRebis erTaderTi SesaZlebloba (sadac sistema kargad aris Camoyalibebuli)


aris sasamarTlosTvis mimarTvis saSualebiT.

gansxvavebuli midgoma da samarTlebrivi gamocdileba arsebobs ganviTarebul qveynebSi.


kerZod, skandinaviis qveynebSi pacientisaTvis miyenebuli zianis anazRaurebis sakmaod moq-
nili samarlebrivi meqanizmi moqmedebs. magaliTisaTvis, sainteresoa SvedeTis gamocdileba
am kuTxiT.

SvedeTSi moqmedebs aqti pacientisaTvis miyenebuli zianis Sesaxeb, romelic 1997 wels iqna
miRebuli. aqtis mixedviT jandacvis servisebis mimwodeblebi valdebulni arian SeiZinon
pacientis sadazRvevo paketi, romelic pacientisaTvis miyenebuli zianis SemTxvevaSi iqneba
gamoyenebuli kompensaciis mizniT. kompencia zianis dadgomis SemTxvevaSi vrceldeba mxo-
lod pacientebze. termini `pacienti~ definirebulia, rogorc nebismieri piri, romelmac
daamyara kavSiri jandacvis personalTan maTi janmrTelobis mdgomareobis gamo.

aqtiT aseve gansazRvrulia mniSvnelovani termini `piradi ziani~, romelic moicavs, rogorc
fizikur, aseve fsiqikur ziansac.

aqtiT pacientisaTvis miyenebuli zianis 6 tipia gansazRvruli:

1. mkurnalobasTan dakavSirebuli zianis


aRniSnul kategoriaSi xvdeba ziani, romelic gamowveulia samedicino Semowmebis, mzrunve-
lobis, mkurnalobis an msgavsi procedurebis Sedegad (magaliTisaTvis sisxlis donacia) da
rom aRniSnuli zianis Tavidan acileba SesaZlebeli iyo sxva saxis naklebi riskis Semcveli
procedurebis Catarebis SemTxvevaSi. kvlevas imasTan dsakavSirebiT, Tu ramdenad SeiZlebo-
da damdgari zianis Tavidan acileba atarebs gamocdili specialisti, romelmac mxedvelo-
baSi ar unda miiRos eqimis gamocdileba da kvalifikacia, aramed unda imoqmedos dadgenili
samedicino standartebis mixedviT. magaliTisaTvis nervis dazianebis SemTxvevaSi man unda
ixelmZRvanelos dadgenili samedicino standartiT, Tu rogor unda imoqmedos gamocdilma
orTopedma im konkretul SemTxvevaSi.

jandacvis provaideris mxridan resursebis simwire an ararseboba, ramac gamoiwvia ziani


aseve SeiZleba gamoyenebul iqnas kompensaciis miRebis safuZvlad.

2. samedicino-teqnikuri ziani
pacients warmoeSoba kompensaciis miRebis ufleba, Tu mas ziani miadga samedicino dawese-
bulebis samedicino-teqnikuri aRWurvilobis defetis an defeturi gamoyenebis Sedegad.

3. diagnostikuri ziani
pacients kompensaciis miRebis ufleba aqvs araswori diagnoziT gamoqveuli zianis SemTxve-
vaSic. am konkretul SemTxvevaSi kompensacia pacientis realuri daavadebis Sedegad damd-
gari zianis gamoa.

4. infeqciuri ziani
kompensaciis miRebis ufleba dgeba pacientisaTvis misi gamokvlevis, daTvalierebis, mzrun-
velobis, mkurnalobis an msgavsi procedurebis dros. kompensaciis dros mxedvelobaSi mii-
Reba infeqciis tipi da misgan miyenebuli zianis simkacre.

5. ubedur SemTxvevasTan dakavSirebuli ziani

195
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

kompensaciis miRebis ufleba pacients eZleva maSin, roca misi gamokvlevis, daTvalierebis,
mzrunvelobis, mkurnalobis, gadayvanis an msgavsi procedurebis dros, xanZris da sxv. dad-
ga ubeduri SemTxveva.

6. medikamenturi ziani
kompenaciis miRebis ufleba dgeba maSin, roca pacients ziani miadga arasworad an specia-
luri saxelmZRvanelo principebis darRveviT gamowerili medikamentebis moxmarebis gamo.

aseve mniSvnelovania iseTi zianis kompensaciis sakiTxi, romelic warmoiSva samedicino da-
wesebulebis mxridan pacientisaTvis arasrowi informaciis miwodebis an samedicino mkurna-
lobaze pacientisgan Tanxmobis miuReblobis gamo. aqtiT es sakiTxi ar aris regulirebuli,
Tumca specialuri samarTlebrivi komentaris mixedviT6, Sveduri samarTalwarmoebis gamo-
cdilebiT msgavsi zianisaTvis kompenaciis miRebis uflebis realizaciis praqtika arsebobs
aqtiT deliqtebis Sesaxeb.

kompensaciis daangariSebisas yuradReba eqceva, rogorc ekonomikur mxares (magaliTisaTvis,


Semosavlis dakargva, mkurnalobis xarjebi miyenebili zianis gamo da sxv.), aseve araeko-
nomikur danakargebsac (kerZod _ xanmokle an xangrZlivi tkivili da tanjva, daZabuloba
muSaobis dros, funciebis dakargva da sxv.).

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos kanonmdebloba:

saqarTvelos konstituciis 42-e muxlis me-9 punqtis Tanaxmad.

`yvelasTvis garantirebulia saxelmwifo da TviTmmarTvelobis organoTa da mosamsaxu-


reTagan ukanonod miyenebuli zaralis sasamarTlo wesiT sruli anazRaureba saxelmwifo
saxsrebidan.~

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

`mcdari samedicino qmedebisaTvis eqimi pasuxs agebs kanonmdeblobiT dadgenili wesiT~ (mux.
50)

`samedicino dawesebulebaSi SeiZleba Seiqmnas fondi mcdari samedicino qmedebis gamo same-
dicino personalis mimarT saCivris aRZvris SemTxvevisaTvis.fondi iqmneba samedicino per-
sonalis Senatanebisa da kanonmdeblobiT nebadarTuli saxsrebisagan~ (mux. 58). damatebiTi
detalebi am fondebis funqcionorebis Sesaxeb ar aris gansazRvruli da amgvari findebis
arseboba realobaSi xSiri ar aris.

6 komentari pacientisaTvis miyenebuli zianis Sesaxeb aqtze, karl espersoni, SvedeTis pacientTa dazRvevis asociacia,
2000.

196 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanoni gansazRvravs mcdar samedicino qmedebas Semdegnairad:


`eqimis mier uneblied pacientis mdgomareobisaTvis Seusabamo sadiagnozo da/an samkurnalo
RonisZiebebis Catareba, rac miyenebuli zianis uSualo mizezi gaxda~ (mux. 3)

saqarTvelos kanoni `pacientis uflebaTa Sesaxeb~

rogorc ukve aRiniSna, me-10 muxlis farglebSi pacientebs da maT kanonier warmomadgenlebs
aqvT ufleba mimarTon sasamarTlos materialuri da aramaterialuri zianis anazRaurebis-
Tvis, romelic SeiZleba gamowveuli iyos:

• pacientis uflebebis darRveviT;

• mcdari samedicino qmedebiT;

• samedicino dawesebulebis funqcionirebis sxva xarvezebiT;

• saxelmwifos mier arasworad ganxorcielebuli zedamxedvelobiTa da regulirebiT;

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsi

saqarTvelos samoqalaqo kodeqsis 992-e muxlis Tanaxmad, `piri, romelic sxva pirs marTl-
sawinaaRmdego, ganzraxi an gaufrTxilebeli moqmedebiT miayenebs zians, valdebulia auna-
zRauros mas es ziani.~ kanonis darRveva aris saWiro winapiroba saeqimo saqmianobis Sedegad
gamowveuli zianis anazRaurebisTvis.

mux. 1007 gansazRvravs, rom `samedicino dawesebulebaSi mkurnalobisas (qirurgiuli opera-


ciis an araswori diagnoziT damdgari Sedegi da sxv.) piris janmrTelobisaTvis miyenebuli
ziani anazRaurdeba saerTo safuZvlebiT. zianis mimyenebeli Tavisufldeba pasuxismgeblo-
bisagan, Tu daamtkicebs, rom zianis dadgomaSi mas brali ar miuZRvis.~

samoqalaqo kodeqsi awesebs xandazmulobis vadas 3 wels im momentidan, roca dazaralebul-


ma Seityo zianis an zianis anazRaurebaze valdebuli piris Sesaxeb (mux. 1008).

g) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsi ar Seicavs Sesabamis debulebebs.

e) sxva wyaroebi

ar arsebobs sxva wyaroebi aRniSnul uflebaze.

197
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

nebis winaswar gamoxatvis ufleba

miuxedavad imisa, rom saqarTveloSi es ufleba farTod aRiarebula ar aris, jandacvis kanonm-
debloba uzrunvelyofs nebis winaswari gamoxatvis uflebas mkurnalobasa da mzrunvelobasTan
dakavSirebiT (kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb da kanoni pacientis uflebebis Sesaxeb). wi-
naswari nebis sxva aspeqtia organoTa donaciis Sesaxeb survilis gamoTqma winaswar.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciis 17.1 muxlis Tanaxmad, `adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia.~ adamianis


ufleba miiRos winaswari gadawyvetilebebi Tavisi janmrTelobis Sesaxeb mWidrod aris daka-
vSirebuli adamianis Rirsebis pativiscemasTan, radgan winaswari neba Zalian xSirad exeba
pacientis survils, rogor icocxlos an mokvdes.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

`yvela qmedunarian pirs ufleba aqvs winaswar werilobiT gamoxatos neba ganukurnebeli daava-
debis terminalur stadiaSi aRmoCenis SemTxvevaSi misTvis sareanimacio, sicocxlis SemanarCu-
nebeli an paliatiuri mkurnalobis an/da paliatiuri mzrunvelobis Catarebis Sesaxeb~ (mux. 10).

winaswar gacxadebuli nebis arseboba aucilebelia Semdeg SemTxvevaSic _ roca xdeba qme-
duunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis unars moklebuli pacientisaTvis samedicino
Carevis ganxorcieleba, misi CarTva samedicino ganaTlebisa da samecniero kvlevis procesSi
(mux. 11).

msgavs debulebas Seicavs mux. 149, romlis mixedviTac ugono mdgomareobaSi myof avadmyofs
utardeba saTanado mkurnaloba, Tu avadmyofs winaswar, roca mas hqonda gacnobierebuli
gadawyvetilebis miRebis unari, ar hqonia gancxadebuli uari sareanimacio, sicocxlis Sema-
narCunebel an paliatiur mkurnalobaze an/da paliatiur mzrunvelobaze.

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

pacientis uflebaTa Sesaxeb kanonis mixedviT, saqarTvelos moqalaqes ufleba aqvs winaswar
werilobiT gamoxatos neba (Tanxmoba an uari) ugono mdgomareobaSi aRmoCenisas an gacnobie-
rebuli gadawyvetilebis miRebis unaris dakargvisas misTvis sareanimacio, sicocxlis Sema-
narCunebeli an paliatiuri mkurnalobis an/da paliatiuri mzrunvelobis Catarebis Sesaxeb,
Tu miTiTebuli garemoebebi gamowveulia (mux. 24.1):

a) ganukurnebeli daavadebis terminaluri stadiiT;

b) daavadebiT, romelic aucileblad gamoiwvevs mZime invalidobas.

amasTanave, imave kanonis Tanaxmad, saqarTvelos moqalaqes ufleba aqvs winaswar daasaxelos

198 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.1

piri, romelic miiRebs gadawyvetilebas misTvis saWiro samedicino momsaxurebis aRmoCenis


Sesaxeb. (mux. 24.2)

damatebiT detalebs nebis winaswar gamoxatvis uflebis implementaciis Sesaxeb kanonmde-


bloba ar azustebs.

saqarTvelos kanoni adamianis organoTa gadanergvis Sesaxeb

kanonis Tanaxmad, yvela qmedunarian pirs aqvs ufleba nebayoflobiT gamoxatos winaswari
survili sikvdilis Semdeg organoTa donaciis Sesaxeb. (mux. 4-6)

damatebiTi detalebi am Temaze ixileT informirebuli Tanxmobis sesaxeb seqciaSi.

b) damxmare aqtebi
ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan


eTikis kodeqsi ar Seicavs Sesabamis debulebebs.

d) sxva wyaroebi
ar arsebobs sxva wyaroebi aRniSnul uflebaze.

genetikasTan dakavSirebuli uflebebi

klinikuri genetika SedarebiT axali dargia jandacvis sistemaSi da igi mniSvnelovan safr-
Txes uqmnis adamianis Rirsebas SesaZlo diskriminaciisa da pirad cxovrebaSi Carevis gamo.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciis Semdegi muxlebi SeiZleba ganixilebodes genetikasTan dakavSirebul uflebe-


bTan mimarTebiT:
• `adamianis pativi da Rirseba xelSeuvalia~ (mux. 17.1).
• `yvela adamiani dabadebiT Tavisufalia da kanonis winaSe Tanasworia ganurCevlad rasisa, kanis
ferisa, enisa, sqesisa, religiisa, politikuri da sxva Sexedulebebisa, erovnuli, eTnikuri da
socialuri kuTvnilebisa, warmoSobisa, qonebrivi da wodebrivi mdgomareobisa, sacxovrebeli
adgilisa~ (mux. 14).
• `yoveli adamianis piradi cxovreba, piradi saqmianobis adgili, piradi Canaweri, mimowera, sauba-
ri satelefono da sxva saxis teqnikuri saSualebiT, agreTve teqnikuri saSualebebiT miRebuli
Setyobinebani xelSeuxebelia. aRniSnuli uflebebis SezRudva daiSveba sasamarTlos gadawyve-
tilebiT an mis gareSec, kanoniT gaTvaliswinebuli gadaudebeli aucileblobisas~ (mux. 20.1)

199
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

kanonebi:
saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanoni aris pirveli kanoni, romelic aregulirebs genur Te-
rapias da adamianis klonirebas.

52-e muxlis Tanaxmad, genuri Terapia daSvebulia im SemTxvevaSi, Tu:


• misi mizania fataluri daavadebis profilaqtika, diagnostika, mkurnaloba;
• ar arsebobs mkurnalobis sxva, ufro martivi da usafrTxo meTodi;
• miRebulia pacientis, xolo misi qmeduunarobis SemTxvevaSi,naTesavis an kanonieri war-
momadgenlis werilobiT gaformebuli informirebuli Tanxmoba;
• mecnierebis ganviTarebis Tanamedrove done SesaZleblobas iZleva dadgindes, rom mkur-
naloba ar gamoiwvevs adamianis STamomavlobis genomis arasasurvel Secvlas.

mux. 142.1 krZalavs adamianis klonirebas. janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanonze (romelic
miRebul iqna 1997 wlis 10 dekembers) zegavlena moaxdina evropis sabWos oqmma adamianis
klonirebis akrZalvis Sesaxeb jer kidev maSin, sanam oqmi xelmosawerad gaixsneboda. aR-
niSnuli muxlis saqarTvelos kanonmdeblobaSi Semotanaze ki zegavlena moaxdina evropis
sabWos debatebma oqmis proeqtze 1997 wels. aqedan gamomdinare, saqarTvelo erT-erTi pir-
velia im qveynebidan, romlebic krZalaven adamianis klonirebas. Tumca, saqarTvelos kano-
nis teqsti ar emTxveva oqmisas.

klonirebis amkrZalavi oqmi saqarTvelosTvis ZalaSi Sevida 2001 wlis 1 marts, iseve ro-
gorc 4 qveynisTvis, romlebsac qondaT ratificirebuli oqmi. saqarTvelo iyo me-5 qveyana,
romelmac moaxdina oqmis ratificireba da amiT ratifikaciebis minimaluri raodenoba mo-
grovda mis ZalaSi Sesasvlelad.

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb Seicavs calke Tavs (VI) `uflebebi genetikuri konsulta-
ciisa da genuri Terapiis sferoSi~.

am Tavis debulebebi mWidro kavSirSia evropis sabWos konvenciasTan adamianis uflebebis da


biomedicinis Sesaxeb (ix. qvemoT).

kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb krZalavs adamianis diskriminacias misi genetikuri me-
mkvidreobis niSniT (mux. 31).

mux. 32 gansazRvravs genetikuri testirebis or SesaZlo mizans: pacientis janmrTelobis


dacva da janmrTelobis dacvasTan dakavSirebuli samecniero kvleva.

kanoni nebadarTulad acxadebs Carevas mxolod diagnostikis, mkurnalobis an prevenciis


mizniT da Tu igi ar iTvaliswinebs pacientis STamomavlobis genomis Secvlas (mux. 33).

dabolos, kanoni krZalavs sqesis xelovnur SerCevas garda im SemTxvevebisa, `roca aucile-
belia sqesTan SeWiduli memkvidreobiTi daavadebis Tavidan acileba~ (mux. 34).

200 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.2

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsi ar Seicavs Sesabamis debulebebs.

d) sxva wyaroebi

konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb krZalavs adamianis nebismieri for-


miT diskriminacias misi genetikuri memkvidreobis mixedviT (mux. 11).

`genetikuri daavadebis ganviTarebis SesaZleblobis an daavadebis ganmapirobebli genis, an


daavadebisadmi winaswarganwyobis an midrekilebis gansazRvra dasaSvebia mxolod im SemTxve-
vaSi, Tu misi mizania janmrTelobis dacva an janmrTelobis dacvasTan dakavSirebuli samec-
niero kvleva da saWiroebs saTanado konsultacia genetikis sakiTxebze~ (mux. 12).

me-13 muxli moiTxovs, rom `adamianis genomis modificirebisaTvis gansazRvruli Careva


dasaSvebia mxolod diagnostikis, mkurnalobis an prevenciis mizniT da mxolod ima SemTxve-
vaSi, Tu es ar iTvaliswinebs pacientis STamomavlobis genomis nebismieri saxiT Secvlas.~

dabolos, konvencia krZalavs sqesis SerCevis mizniT xelovnuri Casaxvis meTodebis gamoye-
nebas. erTaderTi gamonaklisi am wesidan aris is SemTxvevebi, `roca aucilebelia sqesTan
dakavSirebuli mZime memkvidreobiTi daavadebis Tavidan acileba~. (mux, 14)

rogorc zemoT ganvixileT, evropis sabWos sxva instrumenti _ damatebiTi oqmi adamianis
klonirebis akrZalvis Sesaxeb _ saqarTvelosTvis ZalaSi Sevida 2001 wlis 1 marts.

6.2 pacientis valdebulebebi


saqarTvelos kanonmdeblobaSi pacientis uflebebis specifikuri regulirebis cota SemTxve-
va arsebobs. umetsewilad, es SemTxvevebia gamonaklisebi garkveuli uflebebidan (mag: gamo-
naklisi informaciis miRebaze uaris Tmis uflebidan, gamonaklisi mkurnalobaze uaris Tqmis
uflebidan).

samedicino Carevaze Tanxmobis valdebuleba

samedicino Carevaze Tanxmobis valdebuleba, rogorc aseTi, ar aris gansazRvruli


saqarTvelos kanonmdeblobiT; igi ganxilulia, rogorc gamonaklisi samedicino Care-
vaze uaris Tqmis uflebidan.

201
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

a) valdebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

konstitucia ar Seicavs debulebas aRniSnul valdebulebasTan dakavSirebiT.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

samedicino Carevaze Tanxmobis valdebuleba dakavSirebulia mkurnalobaze uaris Tqmis


uflebasTan. kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb (mux. 9) iTvaliswinebs gamonakliss pacien-
tis uflebidan uari Tqvas samedicino Carevaze, Tu kanoni gansazRvravs amas. igive muxlis
mixedvoT, aseTi gamonaklisi SeiZleba ukavSirdebodes imunizacias, sakarantino RonisZie-
bebs, samkurnalo da sakarantino zomebs gadamdebi daavadebebis ganviTarebis maRali riskis
mqone moqalaqeTaTvis.

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb:

kanonis 23-e muxlis Tanaxmad, `akrZalulia qmedunariani da gacnobierebuli gadawyvetile-


bis miRebis unariani pacientis nebis winaaRmdeg samedicino momsaxurebis ganxorcieleba,
garda saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili SemTxvevebisa~ (mux. 23). pacientis uflebaTa
Sesaxeb kanoni gansazRvravs erT gansakuTrebul SemTxvevas, roca pacients ar aqvs ufleba
uari Tqvas samedicino Carevaze: `mSobiares ara aqvs ufleba uari Tqvas iseT samedicino
momsaxurebaze, romelic uzrunvelyofs cocxali nayofis dabadebas da romelic mSobiaris
janmrTelobisa da sicocxlisaTvis minimaluri riskis matarebelia~ (mux. 36.2)

saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb:

kanoni ar gansazRvravs pacientis/moqalaqis valdebulebas gairos mkurnaloba/samedicine


Careva. igi awesebs gamonaklisebs mkurnalobaze uaris Tqmis uflebidan (sxva ganxiluli
kanonebis msgavsad). `profilaqtikuri RonisZiebebis Catarebaze uaris Tqmis ufleba ar aqvs
im pirs, romlis saqmianobac dakavSirebulia gadamdebi daavadebebis gavrcelebis maRal
riskTan~ (mux. 5.2, b). aseTi SezRudvebi SeiZleba dawsdes epidemiebis da pandemiebis dros.

meore mxriv, sazogadoebrivi janmrTelobis samsaxursa da samedicino momsaxurebis mimwo-


debels ufleba aqvT fizikur pirs mosTxovon Caitaros saTanado samedicino Semowmeba an/
da saTanado mkurnaloba, Tu pirs daudasturdeba gadamdebi daavadebis arseboba (mux. 10.3).

gansakuTrebuli uflebebi aqvs miniWebuli sagangebo situaciebis marTvis samTavrobo komi-


sias epidemiebis da pandemiebis kontrolisTvis (mux. 12). es komisia valdebulia mosTxovos
epidemiis regionebSi myof pirebs gaiaron samedicino Semowmeba.

gadawyvetilebas adamianis izolaciis an/da mis mimarT sakarantino RonisZiebebis gamoyene-


bis Sesaxeb iRebs sazogadoebrivi janmrTelobis samsaxuri „adamianis uflebaTa da ZiriTad

202 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.2

TavisuflebaTa dacvis“ evropuli konvenciis principebis dacviT (mux. 11.3). pirs ufleba
aqvs saamarTloSi gaasaCivros es gadawyvetileba (mux. 11.2). sagangebo situaciis SemTxvevaSi
fizikuri piris izolaciis an/da karantinSi moTavsebis Sesaxeb gadawyvetilebis aRsrule-
bas uzrunvelyofs saqarTvelos Sinagan saqmeTa saministros sagangebo situaciaTa marTvis
departamenti (mux. 11.1).

saqarTvelos kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb:

kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb (miRebuli 2009 wlis 17 noembers) gansazRvravs specialur
SemTxvevebs, sadac aiv infeqciaze testireba savaldebuloa (mux. 6.3):

• sisxlisa da sisxlis komponentebis donorTaTvis;

• organoebisa da organoTa nawilebis donorTaTvis;

• qsovilebis donorTaTvis;

• kvercxujredisa da spermis donorTaTvis.

aseTi valdebuleba warmoiSoba moqalaqis gadawyvetilebis Semdeg, gaxdes donori (sisxlis,


organoebis da a.S.). rogorc ki piri gadawyvets aRar iyos donori, aiv infeqciaze testire-
bis valdebuleba wydeba.

mux. 6.5-is mixedviT, aiv infeqciaze savaldebulo testirebis sxva SemTxvevebi ganisazRvreba
saqarTvelos kanonmdeblobiT. es niSnavs imas, rom dauSvebelia brZanebis gamocema aiv infe-
qciaze arasavaldebulo testirebis Sesaxeb, Tu aseTi ram aris gaTvaliswinebuli kanoniT.

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

g) sxva wyaroebi

evropis sabWos konvencia adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb7 zogadad dasaSvebad


miiCnevs konvenciiT moculi uflebebis (maT Soris Tanxmobis uflebis) SezRudvas, Tu `es
aucilebelia demokratiul sazogadoebaSi mosaxleobis usafrTxoebisaTvis, danaSaulis
Tavidan asacileblad, sazogadoebrivi janmrTelobis dacvis an sxva pirebis uflebebisa da
Tavisuflebebis dasacavad.~ (mux. 26 _ SezRudva uflebebis ganxorcielebaze).

7 saqarTvelosTvis ZalaSi Sesvlis TariRi 01.03.2001

203
Tavi 6: pacientis uflebebi da movaleobebi saqarTveloSi

informaciis miwodebis valdebuleba

pacientis valdebuleba miawodos informacia Tavisi janmrTelobis Sesaxeb upirveles


yovlisa miznad isaxavs sxva adamianebis janmrTelobis dacvas. .

a) valdebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar Seicavs debulebebs aRniSnuli valdebulebis Sesaxeb.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb:

aiv inficirebuli/SidsiT daavadebuli, romlisTvisac cnobilia sakuTari aiv dadebiTi sta-


tusi, valdebulia dadgenili wesiT acnobos meuRles/sqesobriv partniors sakuTari aiv
inficirebis Sesaxeb (mux. 11.2).

mux. 8.7 da mux. 11.2-is mixedviT, Tu aiv inficirebulis/SidsiT daavadebuli piri ar Seasru-
lebs valdebulebas informaciis miwodebis Sesaxeb, momsaxurebis mimwodebeli dawesebule-
ba, romelic axorcielebs aiv inficirebulTa/SidsiT daavadebulTa diagnostikas, mkurna-
lobas, profilaqtikas, mxardaWeras/xelSewyobas an/da movlas, valdebulia piris meuRles/
sqesobriv partniors saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT miawodos informacia
piris aiv dadebiTi statusis Sesaxeb, Tu cnobilia misi meuRlis/sqesobrivi partnioris vi-
naoba. kanonSi ar xdeba am wesebis specifikuri ganxilva, garda 8.6 muxlisa:

`momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba, romelic axorcielebs aiv inficirebulTa/Sid-


siT daavadebulTa diagnostikas, mkurnalobas, profilaqtikas, mxardaWeras/xelSewyobas
an/da movlas, valdebulia aiv inficirebuls/SidsiT daavadebuls mosTxovos informacia im
piris/pirTa Sesaxeb, romelTanac/romlebTanac mas hqonda epidemiologiuri TvalsazrisiT
riskis Semcveli kontaqti.~

kanonmdebloba ar iTvaliswinebs raime saxis sanqcias pacientisTvis, romelic Tavisi sta-


tusis Sesaxeb ar Seatyobinebs meuRles an seqsualur partniors. Tumca, sisxlis samarTlis
kodeqsis 131.1-e muxli dasjadad acxadebs Sidsis Seyris safrTxis Seqmnas.

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

204 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 6.2

informaciis miRebis valdebuleba

informaciis miRebis valdebuleba aris gamonaklisi pacientis uflebidan, ar miiRos


informacia.

a) valdebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar Seicavs debulebebs aRniSnuli valdebulebis Sesaxeb.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb:

pacientis uflebaTa Sesaxeb saqarTvelos kanonis me-20 muxlis mixedviT, pacientis ufleba
ar miiRos informacia Tavisi janmrTelobis da masTan dakavSirebuli sakiTxebis Sesaxeb,
SeiZleba daeqvemdebaros SezRudvebs, Tu `informaciis miuwodeblobam SeiZleba seriozuli
ziani miayenos pacientis an/da mesame piris janmrTelobas an/da sicocxles.~

aqedan gamomdinare, pacienti valdebulia miiRos informacia, romelic aucilebelia TviT


pacientis an sxva adamianebisTvis zianis asacileblad.

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmre aqtebi am sakiTxTan dakavSirebiT.

g) sxva wyaroebi

evropis sabWos mier miRebuli adamianis uflebebis da biomedicinis Sesaxeb konvenciis8


10.3 muxlis Tanaxmad, SezRudvebi SeiZleba dawesdes piris uflebaze ar miiRos informacis
misi janmrTelobis Sesaxeb. aqedan gamomdinare, gamonaklis SemTxvevebSi pacients SeiZleba
miewodos informacia misi nebis sawinaaRmdegod.

8 saqarTvelosTvis konvencia ZalaSi Sevida 2001 wlis 1 marts.

205
7.1 samedicino dawesebulebebis uflebebi

saTanado pirobebSi muSaobis ufleba

Sekrebisa da gaerTianebis Tavisufleba

samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba

profesiuli saqmianobis ganxorcielebis ufleba

7.2 samedicino dawesebulebebis valdebulebebi


? pacientis interesebis gaTvaliswinebis valdebuleba

mkurnalobis valdebuleba

xarisxiani mkurnalobis valdebuleba

pacientisTvis da/an misi warmomadgenlisTvis informaciis miwodebis


valdebuleba

informirebuli Tanxmobis miRebis valdebuleba

konfidencialobis dacvis da pacientis piradi cxovrebis pativiscemis


valdebuleba

samedicino Canawerebis warmoebis valdebuleba

informaciis gacemis/miwodebis valdebuleba

pasuxismgebloba da movaleobebi kolegebisa da profesiis mimarT

206 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


7
samedicino
dawesebulebebis uflebebi
da movaleobebi
samedicino momsaxurebis gamwevi aris nebismieri saxelmwifo an kerZo samedicino dawesebu-
leba, romelic axorcielebs samedicino serviss

samedicino dawesebulebi gvevlinebian sajaro da kerZo samarTlis iuridiul pirebad. 1999


wlis prezidentis brZanebulebis Tanaxmad samedicino dawesebulebebis samarTlebrivi sta-
tusi ZiriTadad aris s.s. da S.p.s; aseTi organizaciebis mflobelia s.s.i.p sawarmoTa marTvis
saagento /saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministro/ da q. Tbilisis meria.

mflobeloba gamoixateba teqnikuri nawilis, kerZod Senoba-nagebobaTa flobaSi. marTva


mTlianad menejerTa kompetencias warmoadgens. poliklinikebis, ambulatoriebis, hospi-
tlebis da sxva samedicino dawesebulebebis menejerebi

valdebulni arian CaerTon organizaciis yoveldRiur saqmianobaSi, gaanawilon finansebi da


gamovidnen warmomadgenlebad sazogadoebisa da mesame pirebis wainaSe.

es is SemTxvevaa, roca saxelmwifo partnioris saxiT monawileobs samewarmeo sazogadoebaSi.


aq saxelmwifo gamodis Sps-s partniorad da/an s.s aqcionerad.

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro axorcielebs samedicino dawese-


bulebebis saqmianobis kontrols. maSasadame, saxelmwifo, rogorc sajaro samarTlis upir-

207
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

velesi iuridiuli piri, samewarmeo sazogadoebebSi partniorad monawileobs rogorc kerZo


samarTlis iuridiuli piri. es niSnavs, rom mas yvelgan SeuZlia gamosvla, garda sps-sa da
komanditur sazogadoebaSi komplementarad yofnisa.

saqarTvelos kanoniT `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~, muxli 15-is Tanaxmad:

`janmrTelobis dacvis sferoSi saxelmwifo politikis gatarebas uzrunvelyofs saqarTve-


los Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro, romelic SeimuSavebs da ga-
moscems Sesabamiss samarTlebriv aqtebs~.

saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad samedicino dawesebuleba aris saqarTvelos kanonmde-


blobiT daSvebuli organizaciul-samarTlebrivi formis iuridiuli piri, romelic dadgeni-
li wesiT axorcielebs samedicino saqmianobas.

samedicino momsaxurebiT da sxva ekonomikuri saqmianobiT miRebuli Semosavlis 100% rCeba


samedicino dawesebulebis gankargulebaSi, romlis ganawilebasac ekonomikuri klasifika-
toris mixedviT, rogorc wesi, axdens dawesebulebis xelmZRvaneli /menejeri, generaluri
direqtori.

rogorc zemoT avRniSneT samedicino dawesebuleba SeiZleba iyos samewarmeo an arasamewar-


meo iuridiuli piri. samewarmeo samedicino dawesebuleba Tavis saqmianobas axorcielebs
`mewarmeTa Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis Sesabamisad, xolo arasamewarmeo samedicino dawe-
sebuleba Tavis saqmianobas axorcielebs saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad.

samedicino dawesebuleba saqmianobas warmarTavs Tavisi wesdebisa da saqarTvelos kanonmde-


blobis Sesabamisad. menejerebis prerogativaa gansazRvron Sromis organizacia da anazRau-
rebis wesi, forma Tu odenoba. kanonis 59 muxlis 3) punqtis Tanaxmad:

`samedicino personalis Sromis anazRaureba nardoblivia. misi odenoba da pirobebi ganisa-


zRvreba:

a) calkeul specialobaSi maqsimaluri datvirTvis normativiT, rasac dadgenili wesiT


amtkicebs saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro;

b) Sromis xelSekrulebiT (kontraqtiT) samedicino dawesebulebasa da calkeul muSaks


Soris.

`sazogadoebrivi jandacvis Sesaxeb kanonis meore Tavis me-5 muxlis Tanaxmad:

yvela sawarmo valdebulia:

a) daicvas sazogadoebrivi janmrTelobis sferoSi moqmedi saqarTvelos kanonmdebloba;

b) sazogadoebrivi janmrTelobis samsaxurs miawodos informacia warmoebasa da teqnolo-


giur procesebSi sanitariuli normebis darRveviT gamowveuli yvela sagangebo situaciis
Sesaxeb.

4. am muxlis moTxovnaTa Seusrulebloba isjeba saqarTvelos kanonmdeblobiT.

208 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

dReisaTvis kanoni `licenzirebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ adgens 42 saxis licenzias samedi-


cino momsaxurebis gamwevisaTvis.

mas Semdeg, rac samedicino dawesebuleba srulad daakmayofilebs salicenzio moTxovnebs,


samedicino saqmianobebze licenzias gascems samedicino saqmianobis regulirebis saagento
(kanoni `licenzirebis da nebarTvebis Sesaxeb~ me-10 (3) muxli).

saqarTvelos administraciul samarTaldarRvevaTa kodeqsis 44 muxlis Tanaxmad adminis-


traciul gadacdomad iTvleba samedicino, saeqimo an farmacevtuli saqmianoba saxelmwifo
nebarTvis (licenziis, sertifikatis) gareSe.

amave kodeqsis 445(5’) muxlis Tanaxmad administraciul gadacdomas warmoadgens, samedicino


saqmianobis licenziis mflobelis mier kanoniT dadgenili salicenzio pirobebis Seusru-
lebloba.

saqarTvelos kanonis `saeqimo saqmianobis Sesaxeb~ me-5 muxlis Tanaxmad, eqimi specialisti
aris:

`piri, romelmac gaiara rezidenturis kursi erT-erT saeqimo specialobaSi da miiRo am dar-
gSi damoukidebeli saeqimo saqmianobis uflebis damadasturebeli saxelmwifo sertifikati;

v) damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti _ piri, romelic saqarTvelos kanonmdeblo-


biT dadgenili wesiT axorcielebs damoukidebel saeqimo saqmianobas;

kanoniT janmrTelobis dacvis Sesaxeb, muxli 3 gansazRvrulia Tu ra aris damoukidebeli


saeqTno saqmianoba.

„damoukidebeli saeqTno saqmianoba-Sesabamisi samedicino ganaTlebis mqone piris profesiu-


li saqmianoba, romlis Sedegebzedac is pasuxs agebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgeni-
li wesiT;

g) samedicino personali-samedicino da arasamedicino ganaTlebis mqone pirebi, romlebic


ewevian samedicino saqmianobas.

samedicino saqmianobis ganxorcielebisas samedicino personalma unda ixelmZRvanelos eTi-


kuri faseulobebiT-adamianis pativisa da Rirsebis aRiarebis, samarTlianobis, TanagrZno-
bis principebiT da eTikis normebis dacviT. samedicino personali valdebulia imoqmedos
mxolod pacientis interesebis Sesabamisad, aseve:

a) ar gamoiyenos Tavisi profesiuli codna da gamocdileba humanizmis principebis sawina-


aRmdegod;

b) pacientis interesebTan dakavSirebuli profesiuli gadawyvetilebebis miRebisas iyos Ta-


visufali da damoukidebeli, ar imoqmedos angarebiT;

g) izrunos profesiuli saqmianobis prestiJis amaRlebaze, pativiscemiT moepyras kolegebsa


da xelmZRvanelebs.

209
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

pacientisaTvis misi janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb sruli informaciis miwodeba gan-


sazRvrulia kanoniT `pacientis uflebebis dacvis Sesaxeb~ da iseT mniSvnelovan saerTa-
Soriso dokumentSi, rogoricaa jandacvis msoflio organizaciis deklaracia `evropaSi
pacientis uflebebisaTvis xelSewyobis Sesaxeb~.

eqimis (damukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis) ufleba-movaleobani

saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrosTan Seqmnilia pro-


fesiuli ganviTarebis sabWo, romelic iRebs gadawyvetilebas samedicino personalisaTvis
saxelmwifo sertifikatis miniWebis Taobaze.

sabWo agreTve ganixilavs samedicino personalis saqmianobasan dakavSirebul gancxadebas-


saCivrebs, samedicino saqmianobis saxelmwifo regulirebis saagentos mier Seswavlili ma-
salebis safuZvelze iRebs gadawyvetilebas samedicino personalis profesiuli pasuxism-
geblobis Taobaze. sabWos aqvs Tavisi muSaobis wesi da garda zemoaRniSnuli funqciebisa
debulebiT sxva funqciebic gaaCnia.

saTanado pirobebSi muSaobis ufleba

jandacvis muSakebs aqvT mTeli rigi uflebebi saTanado, usafrTxo da jansaR garemo-
Si muSaobisTvis.

saTanado pirobebSi muSaoba aris xarisxiani samedicino momsaxurebis miwodebis winapiroba.


saqarTvelos kanonmdeblobis Tanaxmad, eqims ufleba aqvs damsaqmebels moTxovos misTvis
adekvaturi samuSao garemis Seqmna. ufro metic, kanonmdebloba yvela damsaqmebels avalde-
bulebs usafrTxo garemo Seuqmnas Tavis dasaqmebulebs.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciis 30.4 muxlis Tanaxmad, `SromiTi uflebebis dacva, Sromis samarTliani ana-
zRaureba da usafrTxo, jansaRi pirobebi, arasrulwlovanisa da qalis Sromis pirobebi ga-
nisazRvreba kanoniT.~

kanonebi:

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts ufleba aqvs damqiraveblisagan moiTxovos pro-


fesiuli saqmianobis adekvaturi samuSao pirobebis Seqmna. (mux. 93.1).

210 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

saqarTvelos Sromis kodeqsi

damsaqmebeli valdebulia uzrunvelyos dasaqmebuli sicocxlisa da janmrTelobisaTvis ma-


qsimalurad usafrTxo samuSao garemoTi (mux. 35.1). damsaqmebeli valdebulia gonivrul
vadaSi miawodos dasaqmebuls mis xelT arsebuli sruli, obieqturi da gasagebi informacia
yvela im faqtoris Sesaxeb, romlebic moqmedebs dasaqmebulis sicocxlesa da janmrTelo-
baze an bunebrivi garemos usafrTxoebaze (mux 35.2). damsaqmebeli valdebulia danergos
Sromis usafrTxoebis uzrunvelmyofi prevenciuli sistema da droulad miawodos dasa-
qmebuls saTanado informacia Sromis usafrTxoebasTan dakavSirebuli riskebisa da maTi
prevenciis zomebis, agreTve safrTxis Semcvel aRWurvilobasTan mopyrobis wesebis Sesaxeb,
aucileblobis SemTxvevaSi uzrunvelyos dasaqmebuli personaluri damcavi aRWurvilobiT,
saxifaTo mowyobiloba teqnologiur progresTan erTad droulad Secvalos usafrTxoTi
an naklebad saxifaToTi, miiRos yvela sxva gonivruli zoma dasaqmebulis usafrTxoebisa-
Tvis da misi janmrTelobis dasacavad (mux 35.4).

dasaqmebuls ufleba aqvs uari ganacxados im samuSaos, davalebis an miTiTebis Sesrulebaze,


romelic ewinaaRmdegeba kanons, an Sromis usafrTxoebis pirobebis daucvelobis gamo aSka-
ra da arsebiT safrTxes uqmnis mis an mesame piris sicocxles, janmrTelobas, sakuTrebas an
bunebrivi garemos usafrTxoebas (mux. 35.3).

damsaqmebeli valdebulia srulad aunazRauros dasaqmebuls samuSaos SesrulebasTan dakav-


Sirebuli, janmrTelobis mdgomareobis gauaresebiT miyenebuli ziani da aucilebeli mkur-
nalobis xarjebi (mux. 35.6).

kodeqsis mixedviT, mis amoqmedebamde unda mZime, mavne da saSiSpirobebian samuSaoTa nusxa,
agreTve damsaqmeblis xarjiT dasaqmebulis savaldebulo perioduli samedicino Semowmebis
SemTxvevaTa CamonaTvali da wesebi (mux. 54. 1 (b). aseTi nusxa miRebulia Sromis, janmrTelo-
bis da socialuri dacvis ministris brZanebiT.

g) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da sociluri dacvis ministries brZaneba 215 (11.07.2007), saqarTve-


los Sromis kodeqsis safuZvelze (mux. 54.1.b) gansazRvravs SemTxvevebs, romelTa drosac
dasaqmebulebma unda gaiaron regularuli samedicino Semowmeba, ris xarjebsac damsaqmebe-
li iRebs.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsi ar Seicavs aRniSnul uflebasTan dakavSirebul debulebebs.

e) sxva wyaroebi

ar arsebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

211
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

Sekrebis da gaerTianebis Tavisufleba

jandacvis muSakebisTvis Sekrebis da gaerTianebis Tavisufleba mniSvnelovania Tavian-


Ti uflebebis efeqturad dasacavad da xarisxiani momsaxurebis gawevisTvis.

Sekrebis da gaerTianebis Tavisufleba zogadad yvela saqarTvelos moqalaqis uflebaa. jan-


dacvis kanonmdebloba aZlierebs profesiuli gaerTianebebis rols standartebis dawesebis,
jandacvis muSakTa serTificirebis da jandacvis saTanado xarisxis uzrunvelyofis saki-
TxebSi.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia Seicavs zogad debulebas gaerTianebebis Seqmnis uflebis Sesaxeb. 26-e muxlis
1 punqtis mixedviT:

`yvelas aqvs sazogadoebrivi gaerTianebebis, maT Soris profesiuli kavSirebis Seqmnisa da


maTSi gaerTianebis ufleba.~

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

profesiul gaerTianebebs, iseve rogorc sxva organizaciebs (mag. akademiur, kerZo Tu sa-
xelmwifo organizaciebs) ufleba aqvT monawileoba miiRon qveynis jandacvis marTvis sis-
temaSi (mux. 18):

`janmrTelobis dacvis sistemis saxelmwifo marTvaSi, saqarTvelos kanonmdeblobiT gansa-


zRvrul farglebSi, monawileoben profesiuli asociaciebi,akademiebi da sxva sazogadoe-
brivi organizaciebi,saxelmwifo da kerZo samedicino dawesebulebebi.~

49-e muxlis Tanaxmad, eqims ufleba aqvs daeswros da monawileoba miiRos kanonmdeblobiT
daSvebul profesiul SekrebaSi, miuxedavad misi Catarebis adgilisa, sakuTari, saxelmwifo
an sxva kanonieri dafinansebis xarjze.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

kanoni iTvaliswinebs eqimebis profesiuli gaerTianebebis monawileobas profesiis reguli-


rebaSi. eqimTa profesiul gaerTianebebs aqvT Semdegi miznebi:

• eqimTa diplimisSemdgomi ganaTleba/treiningi da sertificireba (mux. 12, 20, 37);


• eqimTa profesiuli saqmianobis monitoringi (mux. 66);
• eqimTa profesiuli pasuxismgebloba (mux. 94);
• sxva qveynebidan specialistebis mowveva (mux. 11).

212 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar exeba ganxilul uflebas.

e) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

samarTliani sasamarTlo ganxilvis ufleba

jandacvis sferoSi dasaqmebulebs ufleba aqvT saTanado da samarTlian sasamarTlo


ganxilvaze.

b) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia

konstituciis arc erTi debuleba ar uzrunvelyofs samarTliani ganxilvis uflebas spe-


cialurad eqimebisTvis, Tumca, es ufleba garantirebulia konstituciis mier yvela piris-
Tvis: udanaSaulobis prezumfcia (mux. 40), sasamarTlos xelmisawvdomoba, dacvis ufleba,
principi Nullum crimen sine lege _ ar arsebobs danaSauli kanonis gareSe, nulla poena sine
lege _ ar arsebobs sasjeli kanonis gareSe, Ne bis in idem _ ar SeiZleba orjer msjavrdeba
erTi da imave danaSaulisTvis (mux. 42); Tavisuflebis ukanono SezRudvis akrZalva (mux. 18)
da sagangebo an specialuri sasamarTloebis daarsebis akrZalva (mux. 83.4).

kanonebi:

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

eqimis profesiuli saqmianoba eqvemdebareba zedamxedvelobas da xarisxis kontrols, ro-


melsi monawileobis uflebac, kanonis mixedviT, eqims aqvs. saministro periodulad, we-
liwadSi erTxel mainc, SerCeviT akontrolebs damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis
mier warmoebuli samedicino momsaxurebis xarisxsa da samedicino dokumentacias. Semowme-
bis Sedegebis amsaxveli dokumentis momzadebisa da ganxilvis yvela etapze aucilebelia im
damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis monawileoba, romlis saqmianobac Semowmda.
damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts, Tavisi SexedulebiT, ufleba aqvs dokuments
daurTos axsna-ganmartebiTi baraTi, romelSic aisaxeba misi damokidebuleba dokumentSi
mocemuli SeniSvnebisadmi (mux. 68).

213
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis saministro, gansakuTrebiT samedicino saq-


mianobis maregulirebeli saagento, pasuxismgebelia kontroli gauwios da daareguliros
jandacvis momsaxurebis gamwevebi.

amasTanave, pacientebi, maTi warmomadgenlebi, damsaqmeblebi da kolegebi uflebamosili


arian Seitanon saCivari an gancxadeba profesuli ganviTarebis sabWoSi serTificirebuli
eqimis winaaRmdeg. sabWo awesebs sanqciebs darRvevis aRmoCenis SemTxvevaSi (mux. 75-79).

gancxadebis an saCivris miRebis SemTxvevaSi sabWo mis asls erTi kviris vadaSi ugzavnis
damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts, romelsac exeba gancxadeba an saCivari (mux.
84). damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtma gancxadebaSi an saCivarSi miTiTebul gare-
moebebze werilobiT unda gasces pasuxi, garda im SemTxvevisa, roca sabWo gadawyvets, rom
sakmarisia zepiri pasuxi (mux, 85.1).

sabWos mier gadawyvetilebis miRebisas mxareebs aqvT daswrebis ufleba (mux. 87).

damoukidebeli saeqimo saqmianobis arasworad warmarTvisa-Tvis gaTvaliswinebulia profe-


siuli pasuxismgeblobis Semdegi saxeebi: werilobiTi gafrTxileba; saxelmwifo sertifika-
tis moqmedebis SeCereba; saxelmwifo sertifikatis gauqmeba; narkotikuli, fsiqotropuli
da alkoholis Semcveli medi-kamentebis gamoweris SezRudva; saqarTvelos kanonmdeblobiT
gaTvaliswinebuli profe-siuli pasuxismgeblobis sxva zomebi (mux, 74.1)

eqimebs SeuZliaT gaasaCivron nebismieri zemoTaRniSnuli, aseve nebismieri gadawyvetileba


profesiuli saqmianobis darRvevebis Sesaxeb (mux. 74.3, 77.4, 80 da 89).

b) damxmare aqtebi

profesiuli ganviTarebis sabWos daarseba, funqciebi da procedurebi asaxulia Sromis,


janmrTelobis da socialuri dacvis ministris #122/n brZanebaSi (16.05.2008) brZaneba N
122/n _ saqarTvelos Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministrosTan profe-
siuli ganviTarebis sabWos Seqmnisa da misi debulebis damtkicebis Sesaxeb.~

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris #24/n brZaneba (30.01.2005) areguli-


rebs samedicino saqmianobis maregulirebeli saxelmwifo saagentos statuts. igi gansazR-
vravs saagentos, rogorc makontrolebel organos, romelic meTvalyureobs saqarTvelos
teritoriaze yvela fizikuri da iuridiuli piris samedicino saqmianobas.

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar exeba ganxilul uflebas.

e) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

214 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

Sromis samarTliani anazRaurebis ufleba

jandacvis momsaxurebis gamwevebs ufleba aqvT miiRon Sromis samarTliani anazRaureba.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

saqarTvelos konstituciis 30-e muxlis me-4 punqtis Tanaxmad, `SromiTi uflebebis dacva, Sro-
mis samarTliani anazRaureba da usafrTxo, jansaRi pirobebi ….. ganisazRvreba kanoniT~.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

Tu janmrTelobis dacvis romelime specialobaSi, dawesebulebaSi an organizaciaSi saTana-


do anazRaurebis miReba ar aris eqimisa da pacientis SeTanxmebis sagani, dawesebuleba Sro-
mis xelSekrulebis (kontraqtis) Sesabamisad uzrunvelyofs eqims adeqvaturi anazRaurebiT
(mux. 46). saxelmwifo interesebidan gamomdinare,medicinis calkeul specialobebSi,agreTve,
zogierT regionebSi momuSave samedicino pesonalisaTvis SeiZleba dawesdes SeRavaTebi da
danamatebi xelfasze (mux. 47).

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts ufleba aqvs damqiraveblisagan moiTxovos pro-


fesiuli saqmianobis adekvaturi anazRaurebiT uzrunvelyofa (mux. 93.2).

ufro metic, zogierT saeqimo specialobaSi da calkeul regionSi momuSave damoukidebeli


saeqimo saqmianobis subieqtisaTvis centraluri da adgilobrivi mmarTvelobis organoebi
aweseben xelfasze danamatebsa da sxva SeRavaTebs, sacxovrebeli farTobisa da satelefono
kavSiriT uzrunvelyofis CaTvliT (mux. 95).

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar exeba ganxilul uflebas.

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

215
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

damoukidebeli profesiuli gadawyvetilebebis miRebis ufleba

damoukidebeli profesiuli gadawyvetilebebis miRebis ufleba jandacvis profesio-


nalebs aZlevs SesaZleblobas miiRon damoukidebeli, Zaldautanebeli gadawyvetile-
bebi mkurmnalobis Sesaxeb pacientis saukeTeso interesebis gaTvaliswinebiT.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

saqarTvelos konstitucia:

saqarTvelos konstitucia ar seicavs am uflebis amsaxvel debulebebs.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

eqimi valdebulia mkurnalobis dros pacientis interesebTan dakavSirebuli profesiuli


gadawyvetilebebis miRebisas iyos Tavisufali da damoukidebeli, ar imoqmedos angarebiT
(mux. 30).

kanoni aRiarebs eqimis profesias, rogorc `Tavisufal profesias.~ nebismier viTarebaSi


dauSvebelia, xelisuflebis warmomadgenelma an kerZo pirma mosTxovos eqims am kanonSi
mocemuli principebis, saeqimo saqmianobis eTikuri normebis sawinaaRmdego moqmedeba, miu-
xedavad momTxovni piris Tanamdebobisa da sazogadoebrivi mdgomareobisa. yovelgvari qme-
deba, rac xels uSlis samedicino personals profesiuli movaleobis SesrulebaSi, iwvevs
kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul pasuxismgeblobas (mux. 34).

dabolos, eqims ufleba aqvs, pacientis janmrTelobis dacvis interesebidan gamomdinare, ga-
moweros da/an daniSnos nebismieri aprobirebuli medikamenti da mkurnalobis meTodi (mux. 51).

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

eqimi gadawyvetilebis miRebisas ubda iyos damoukidebeli da Tavisufali (mux. 6 da 38).


aravis ar aqvs ufleba moTxovos eqims imoqmedos profesiuli standartebis da eTikis sawi-
naaRmdegod (mux. 6).

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar asaxavs ganxilul uflebas.

216 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

samedicino momsaxurebaze uaris Tqmis ufleba

eqimebs garkveul SemTxvevebSiufleba aqvT uari uTxran pacientebs mkurnalobaze.

es ufleba SezRudulia SemTxvevebiT, rodesac ar arsebobs saswrafo samedicino daxmarebis saWi-


roeba da arsebobs samedicino daxmarebis uwyvetobs uzrunvelyofis SesaZlebloba, an roca mniS-
vnelovani riski eqmneba momsaxurebis gamwevis sicocxlesa da samedicino daxmarebis aRmoCenisas.

a) ufleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar Seicavs mocemul sakiTxTan dakavSirebul debulebebs.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

kanonis 37-e muxlis mixedviT, eqims ufleba aqvs uari Tqvas pacientisaTvis samedicino da-
xmarebis aRmoCenaze mxolod im SemTxvevebSi, Tu: arsebobs pacientisaTvis samedicino dax-
marebis uwyvetobis uzrunvelyofis SesaZlebloba da ar aRiniSneba sicocxlisaTvis saSiSi
mdgomareoba an pacienti ar saWiroebs gadaudebel samedicino daxmarebas, an samedicino
daxmarebis aRmoCenisas eqimis sicocxles realuri safrTxe emuqreba.

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eqims SeuZlia uari Tqvas ama Tu im saxis samedicino Carevaze, Tu aseTi Careva ewinaaRmdegeba
eqimis moralur da kulturul faseulobebs da SesaZlebelia, rom pacients samedicino daxma-
reba gauwios sxva eqimma. amis Sesaxeb eqimi acnobebs kidevac pacients (eqimi da pacienti, mux. 7).

e) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

217
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

pacientis interesebis gaTvaliswinebis valdebuleba

jandacvis momsaxurebis gawevisas, jandacvis profesionalebi valdebuli arian gai-


Tvaliswinon pacientis interesebi.

es valdebuleba, saqarTvelos kanonmdeblobis mixedviT, aris jandacvis personalis profe-


siuli saqmianobis erT-erTi proncipi.

a) uvaldebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciaSi ar arsebobs specifikuri debulebebi aRniSnuli valdebulebis Sesaxeb.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

samedicino momsaxurebis gamwevi valdebulia daxmarebis aRmoCenisas imoqmedos mxolod pa-


cientis interesebis Sesabamisad (mux. 30).

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti profesiuli movaleobis aRsrulebisas unda


maqsimalurad iTvaliswinebdes pacientis janmrTelobis interesebs (mux. 38).

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul valdebulebasTan dakavSirebiT

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

`adamianze mecnieruli kvlevis warmoebisas pacientis interesebi uzenaesia; kvlevis mizne-


bi da mosalodneli Sedegebi arc erT SemTxvevaSi ar axdens gavlenas eqimis ZiriTad mowo-
debaze _ emsaxuros pacientis janmrTelobasa da sicocxles~ (“eqimi _ mkvlevari,~ muxli 2).

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul valdebulebasTan dakavSirebiT.

218 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

xarisxiani mkurnalobis valdebuleba

eqimebi valdebuli arian saTanado xarisxiT umkurnalon pacientebs.

a) valdebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciaSi ar arsebobs specifikuri debulebebi aRniSnuli valdebulebis Sesaxeb.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

samedicino momsaxurebis xarisxis uwyveti gaumjobeseba aris eqimis uwyveti profesiuli


ganviTarebis nawili (mux. 29’).

kanoni gansazRvravs eqimis ganaTlebis, licenzirebis da a.S. wesebs, rac mniSvnelovania


xarisxiani samedicino momsaxurebis gasawevad (mux. 7-37’5). me-7 muxlis Tanaxmad, . damouki-
debeli saeqimo saqmianobis ufleba aqvs saqarTvelos an ucxo qveynis moqalaqes an moqalaqe-
obis armqone pirs, romelmac daamTavra saqarTvelos saxelmwifo akreditaciis mqone umaR-
lesi samedicino saswavlebeli da am kanoniT dadgenili wesiT miiRo damoukidebeli saeqimo
saqmianobis uflebis damadasturebeli saxelmwifo sertifikati. profesiuli ganviTarebis
sabWo valdebulia gasces licenzia (mux. 20).

momsaxurebis xarisxi aseve aRniSnulia saeqimo saqmianobis Sesaxeb kanonSi, roca xdeba same-
dicino momsaxurebis gadabareba sxva samedicino personalisTvis. am SemTxvevaSi, uzrunve-
lyofli unda iyves xarisxiani momsaxureba (mux. 50).

dabolos, patimris, dakavebulis an datyvevebulisaTvis samedicino momsaxurebis gawevisas


damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia misi fizikuri da fsiqikuri janmr-
Telobis dacva da mkurnaloba uzrunvelyos iseTive xarisxiTa da samedicino standarte-
biT, rogoriTac im adamianebisa, romlebic ar arian patimrebi, dakavebulebi an datyvevebu-
lebi (mux. 53).

ix. agreTve seqciebi: xarisxiani momsaxurebis miRebis ufleba, personaluri mkurnalobis


ufleba, Tanamedrove medicinis miRwevebiT sargeblobis ufleba me-6 TavSi pacientis ufle-
bebis da movaleobebis Sesaxeb.

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul valdebulebasTan dakavSirebiT.

219
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

profesiuli codnis ganaxleba da srulyofa, Sesabamisi unar-Cvevebis daxvewa eqimis yovel-


dRiuri sazrunavia mTeli misi profesiuli saqmianobis manZilze (`zogadi debulebebi~, mux. 8).

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul valdebulebasTan dakavSirebiT.

gadaudebeli samedicino daxmareba

pacientis uflebebis Sesaxeb kanonis me-12 muxlis Tanaxmad:

1. saxelmwifo icavs pacientis uflebas samedicino momsaxurebaze, romlis gadaudeblad


ganxorcielebis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobis
mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba.

2. Tu pacienti gadaudeblad saWiroebs samedicino momsaxurebas, romlis gareSe gardauva-


lia pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani gaua-
reseba, xolo samedicino momsaxurebis gamwevs ara aqvs SesaZlebloba aRmouCinos pacients
aseTi momsaxureba, igi valdebulia miawodos pacients, mis naTesavs an kanonier warmomad-
genels sruli informacia, Tu sad SeiZleba gadaudebeli samedicino momsaxurebis miReba.

aRniSnuli muxlis I an/da II nawilebiT gaTvaliswinebuli pacientis uflebebis darRvevam


SesaZlebelia gamoiwvios medicinis muSakis (eqimi, eqTani, bebia qali an sxva) sisxlissamar-
Tlebrivi pasuxismgebloba, rac gaTvaliswinebulia saqarTvelos ssk-is 130-e muxliT.

kerZod, saqarTvelos ssk-is 130-e muxlis (avadmyofis ganacdelSi mitoveba) I nawili iTva-
liswinebs sicocxlisaTvis saSiS mdgomareobaSi myofi avadmyofisaTvis arasapatio mizeziT
medicinis muSakis mier gadaudebeli samedicino daxmarebis gauwevlobas moqmedi kanonmde-
blobiT aRniSnuli danaSaulis Cadena isjeba jarimiT an gamasworebeli samuSaoTi vadiT
TxuTmet Tvemde, Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorTmeviT vadiT sam
wlamde an uamisod.

unda aRiniSnos, rom avadmyofis dauxmareblobisaTvis medicinis muSaks sisxlissamarTle-


brivi pasuxismgebloba daekisreba im SemTxvevaSi Tu igi arasapatio mizeziT uars ityvis
daxmarebis gawevaze.

sapatio mizezad SeiZleba CaiTvalos iseTi obieqturi damabrkolebeli garemoebebis ar-


seboba, rogoricaa stiqiuri ubedureba, utransportoba, saWiro samkurnalo saSualebe-
bis arqona. gasaTvaliswinebelia janmrTelobis dacvis Sesaxeb kanonis 37-e muxliT gaTva-
liswinebuli eqimis uflebebic. kerZod eqims ufleba aqvs uari Tqvas pacientis daxmarebis
aRmoCenaze im SemTxvevaSi Tu arsebobs pacientisaTvis samedicino daxmarebis uwyvetobis
uzrunvelyofis SesaZlebloba da ar aRiniSneba sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareoba; an pa-
cienti ar saWiroebs gadaudebel samedicino daxmarebas. aseve Tu samedicino daxmarebis
aRmoCenisas eqimis sicocxles realuri safrTxe emuqreba.

220 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

im SemTxvevaSi Tu eqims uxdeba ori (an meti) mZime avadmyofisTvis gadaudebeli daxmarebis
aRmoCena, ra drosac eqimma SesZlo mxolod erTis gadarCena, meore ki daiRupa, adgili aqvs
movaleobaTa kolizias da eqimi Tavisufldeba sisxlissamarTlebrivi pasuxismgeblobisagan.

saqarTvelos ssk-is 130 muxlis I nawiliT gaTvaliswinebuli danaSauli damTavrebulad iTv-


leba medicinis muSakis mier gadaudebel samedicino daxmarebaze ganzrax uarTqmis momen-
tidan.

igive qmedeba, ramac gamoiwvia avadmyofis janmrTelobis mZime dazianeba an sicocxlis mos-
poba, kvalificirdeba saqarTvelos ssk-is 130-e muxlis II nawiliT da osjeba Tavisuflebis
aRkveTiT vadiT samidan xuT wlamde, Tanamdebobis dakavebis an saqmianobis uflebis CamorT-
meviT vadiT sam wlamde.

gadaudebeli samedicino daxmareba gulisxmobs iseT samedicino momsaxurebas, roca misi


droulad aRmoCenis gareSe seriozuli safrTxe eqmneba adamianis janmrTelobas da sico-
cxles. gadaudebeli samedicino daxmarebis magaliTebia sisxlisa da sainfuzio xsnarebis
gadasxma didi raodenobiT sisxlis dakargvis dros, defibrilacia (gulis eleqtroSokuri
Terapia) gulis e.w. fataluri ariTmiebis dros (mag. parkuWTa fibrilacia), sasunTq gzebSi
milis Seyvana (intubacia) da xelovnuri sunTqvis Catareba sunTqvis mwvave ukmarisobis dros
da sxva.

xSirad, gadaudebeli moqmedeba saWiroa wuTebSi, zogjer ki wamebSi. aseT SemTxvevebSi, Tu


pacienti Tavad ver axerxebs Tanxmobis gacxadebas (magaliTad, komur mdgomareobaSi yofnis
gamo, an qmeduunarobis gamo) da iqve ar imyofeba misi kanonieri warmomadgeneli, am ukanask-
nelis moZieba SeuZlebeli xdeba drois simciris gamo da pacients dauyovnebliv unda Cau-
tardes yvela saWiro samedicino RonisZieba misi sicocxlisa da janmrTelobis interesebis
Sesabamisad.

zemoT moxseniebul SemTxvevebSi irRveva informirebuli Tanxmobis miRebis piroba da eqimi


samedicino Carevas axorcielebas Tanxmobis miRebis gareSe. aqve unda aRiniSnos, rom Tan-
xmobis miRebis principis darRveva xdeba obieqturi garemoebebis gamo, pacientis intere-
sebidan gamomdinare da is ar gulisxmobs pacientis pirovnebis upativecmulobasa da misi
avtonomiis ugulebelyofas.

unda aRiniSnos, rom zemoxsenebuli gamonaklisi (Carevis ganxorcieleba Tanxmobis gareSe) da-
saSvebia mxolod gadaudebeli mdgomareobebis arsebobisas da is ar SeiZleba Seexos iseT Se-
mTxvevebs, roca dayovneba dasaSvebia da dro iZleva pacientis kanonieri warmomadgenlis mo-
Ziebis SesaZleblobas.

gadaudebeli daxmarebis aRmoCenis problemas exmianeba saqarTvelos kanonmdeblobac. ker-


Zod, kanonSi `pacientis uflebebis Sesaxeb~ miTiTebulia, rom zemoR aRweril situaciebSi
(roca pacients ar SeuZlia Tanxmobis gacxadeba da is gadaudeblad saWiroebs samedicino
momsaxurebas, xolo misi naTesavis an kanonieri warmomadgenlis moZieba ver xerxdeba) `sa-
medicino momsaxurebis gamwevi iRebs gadawyvetilebas pacientis janmrTelobis interesebis
Sesabamisad~ (muxli 25, punqti 2).

igivea gacxadebuli saqarTvelos kanonSi saeqimo saqmianobis Sesaxeb (muxli 45, punqti 2).

adamianTa garkveuli kategoria maTi religiuri, msoflmxedvelobrivi an sxva mosazrebebis

221
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

gamo xSir SemTxvevaSi uars acxadebs sxvadasxva sicocxlisaTvis aucilebel samedicino Ca-
revaze (magaliTad sisxlis gadasxmaze) maSinac ki, roca samedicino daxmarebis es saxe auci-
lebelia pacientis sicocxlis gadasarCenad.

samedicino personali aseT SemTxvevaSi dilemis winaSe aRmoCndeba xolme: erTi mxriv, misi
valia daxmareba aRmouCinos pacients; meore mxriv, Tavad pacienti an misi ojaxis wevri, an
kanonieri warmomadgeneli ar aZlevs samedicino personals profesiuli valis moxdis Sesa-
Zleblobas; aseT SemTxvevaSi samedicino daxmarebis aRmoCena (mag: sisxlis gadasxma) aucile-
blad iqneba dakavSirebuli `ZaladobasTan~, iZulebasTan. rac agreTve dauSvebelia eqimisa
da pacientis urTierTobaSi.

zemoT moxseniebul dilemmas, samarTlisa da samedicino eTikis TvalsazrisiT, ori gansxva-


vebuli aspeqti aqvs:

1. konfliqti, erTi mxriv, pacientis avtonomiis sayovelTaod, maT Soris saqarTvelos


kanonmdeblobiT aRiarebul principsa da, meore mxriv, eqimis movaleobas Soris daexma-
ros pacients; im SemTxvevevebSi ki rodesac pacientis uars safuZvlad udevs religiuri an
msoflmxedvelobiTi Sexedulebebi saqme gvaqvs konfloqtTan pacientis janmrTelobis in-
teresebsa da adamianis arCevanis Tavisuflebas, gamoxatvis Tavisuflebas, azris, sindisisa
da aRmsareblobis Tavisuflebebs Soris. aRniSnul konfliqtSi umeteswilad aRiarebulia
adamianis janmrTelobis dacvis prioriteti.

2. gansxvavebuli midgoma:

ƒ qmedunarianisa da araqmedunarianis mimarT;

ƒ gadaudebeli samedicino momsaxurebis aucileblobisas an am ukanasknelis ararsebobis


SemTxvevaSi.

saqarTvelos moqmedi kanonmdebloba, romelic miesadageba SemTxvevebs, roca pacienti same-


dicino momsaxurebis gawevis winaaRmdegia1, warmodgenilia Semdegi kanonebiT:

ƒ saqarTvelos kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~

ƒ saqarTvelos kanoni `pacientis uflebebis Seasxeb~

pacientisaTvis samedicino Carevis ganxorcielebamde aucilebelia misi (pacientis) infor-


mirebuli Tanxmobis miReba.

saqarTvelos janmrTelobis dacvis sferos kanonmdeblobaSi, kerZod zemoT moxseniebul


kanonebSi calsaxad aris gacxadebuli, rom qmedunarian, gacnobierebuli gadawyvetilebis
miRebis unaris mqone pacients ufleba aqvs Tavad gadawyvitos, Cautardes Tu ara mas esa Tu
is samedicino Careva. amasTan, pacientis gadawyvetileba sabolooa. samedicino personals
ara aqvs ufleba Zalis gamoyenebiT an motyuebis gziT Caataros samedicino Careva, romlis
winaaRmdegia pacienti. saqarTvelos kanonSi `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ aRniSnulia, rom
`samkurnalo, sadiagnozo, sareabilitacio,

saprofilaqtiko procesebSi pacientis monawileobis aucilebeli pirobaa zepiri an werilo-


biTi informirebuli Tanxmoba~.

222 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ kanonis 23-e muxlSi naTqvamia, rom:

muxli 23

1. qmedunarian da gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unarian pacients ufleba aqvs


mkurnalobis nebismier etapze uari ganacxados samedicino momsaxurebaze, agreTve Sewyvi-
tos ukve dawyebuli samedicino momsaxureba. samedicino momsaxurebaze uaris Tqmis an misi
Sewyvetis mosalodneli Sedegebis Sesaxeb pacienti amomwuravad unda iyos informirebuli.

2. akrZalulia qmedunariani da gacnobierebuli gadawyvetile-bis miRebis unariani pacien-


tis nebis winaaRmdeg samedicino momsaxurebis ganxorcieleba, garda saqarTvelos kanonmde-
blobiT dadgenili SemTxvevebisa.

kanonSi `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ (muxli 76) miTiTebulia, rom `gansakuTrebiT saSiSi
gadamdebi daavadebis arsebobaze dasabuTebuli eWvis dasadastureblad moqalaqeTa Semow-
mebis saWiroebisas es ukanasknelni valdebulni arian Caitaron yvela saTanado gamokvleva;
gamokvlevis Catarebisas daculi unda iqnas moqalaqeTa Rirseba da maTi ZiriTadi uflebe-
bi~.

garda zemoT naTqvamisa, saqarTvelos kanoni `fsiqiatriuli daxmarebis Sesaxeb~ iTvaliswi-


nebs fsiqikurad daavadebulis iZulebiT mkurnalobas, Tu is safrTxes uqmnis garemomcve-
lebs.

amrigad, saqarTvelos kanonmdeblobiT akrZalulia qmedunariani da gacnobierebuli


gadawyvetilebis miRebis unaris mqone pacientisaTvis misi nebis winaaRmdeg, `iZulebi-
Ti wesiT~ raime samkurnalo proceduris, maT Soris, sisxlis gadasxmis, Catareba. es
ki niSnavs, rom qmedunariani, gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unaris mqone
konkretuli pirisTvis, sisxlis gadasxmis ufleba samedicino personals ara aqvs, Tu
pacienti uars acxadebs sisxlis gadasxmaze.

sxvagvarad wydeba sakiTxi im SemTxvevaSi, Tu pacienti qmeduunaroa (arasrulwlovania, an


sasamarTlos mier aris miCneuli qmeduunarod fsiqikuri daavadebis an Wkuasustobis gamo)
da saWiroebs gadaudebel samedicino daxmarebas, an sicocxlisaTvis saSiS mdgomareobaSia.
aseT dros `janmrTelobis dacvis Sesaxb~ kanonis me-12 muxlis mixedviT, `samedicino Care-
vis Sesaxeb gadawyvetileba miiReba mxolod pacientis interesebis gaTvaliswinebiT~.kanoni
`pacientis uflebebis Sesaxeb~ ufro detalurad ganixilavs aseT SemTxvevebs, kerZod 25-e
muxlis meore punqtis Tanaxmad: `Tu qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis miRe-
bis unars moklebuli pacienti gadaudeblad saWiroebs samedicino momsaxurebas, romlis
ganxorcielebis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, dainvalideba an janmrTelobis
mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba, xolo misi naTesavis an kanonieri warmomadgenlis
moZieba ver xerxdeba, samedicino momsaxurebis gamwevi iRebs gadawyvetilebas pacientis
janmrTelobis interesebis Sesabamisad~.

imave muxlis me-3 punqtSi miTiTebulia, rom: `Tu qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyve-
tilebis miRebis unars moklebuli pacienti gadaudeblad saWiroebs samedicino momsaxure-
bas, romlis gawevis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, xolo misi naTesavi an kanonie-
ri warmomadgeneli samedicino momsaxurebis winaaRmdegia, samedicino momsaxurebis gamwevi
iRebs gadawyvetilebas pacientis janmrTelobis interesebis Sesabamisad~.

223
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

amrigad, Tu konkretuli piri arasrulwlovania an sasamarTlos mier miCneulia qme-


duunarod, amasTan, mas aReniSneba sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareoba an is saWiroebs
gadaudebel samedicino daxmarebas, romlis gareSec gardauvalia sikvdili, samedici-
no personali uflebamosilia gadausxas mas sisxli. es ufleba ZalaSia im SemTxvevaSic,
roca samedicino personalma ver moiZia pacientis naTesavi an kanonieri warmomad-
geneli (anu ar icis maTi azri) da maSinac, roca es ukanasknelni samedicino Carevis
winaaRmdegi arian.

ra gzas unda daadges samedicino personali im SemTxvevebSi, roca qmeduunaro da gacno-


bierebuli gadawyvetilebis miRebis unaris armqone pacienti, romelsac ar aReniSneba arc
sicocxlisaTvis saSiSi mdgomareoba da arc gadaudebeli samedicino daxmarebis aucile-
bloba, saWiroebs ama Tu im samedicino Carevas (maT Soris sisxlis gadasxmas) romlis Cata-
rebazec uars acxadebs pacientis naTesavi an kanonieri warmomadgeneli? kanonSi `pacientis
uflebebis Seasxeb~ gacxadebulia, rom `samedicino momsaxurebis momwodebels ufleba aqvs
sasamarTloSi gaasaCivros qmeduunaro, an gacnobierebuli gadawyvetilebis unars moklebu-
li pacientsi naTesavis an kanonieri warmomadgenlis gadawyvetileba, Tu igi ewinaaRmdegeba
pacientis janmrTelobis interesebs~ (muxli 25, punqti 1).

ieRovas mowmeebTan mimarTebaSi am muxlis interpretacia Semdegnairad SeiZleba: Tu pacien-


ti qmeduunaroa an ara aqvs gacnobierebuli gadawyvetilebis miRebis unari da mas esaWiro-
eba sisxlis gadasxma, risi winaaRmdegicaa pacientis naTesavi an kanonieri warmomadgeneli,
amave dros, pacientis janmrTelobis mdgomareoba ar aris sicocxlisaTvis saSiSi da ar
moiTxovs gadaudeblad sisxlis gadasxmas, samedicino personals ufleba aqvs mimarTos sa-
samarTlos, moiTxovos pacientisaTvis sisxlis gadasxmis ufleba.

ieRovas mowmeTa mier sisxlis gadasxmaze uaris gacxadeba kidev erT problemas moicavs.
mxedvelobaSi gvaqvs mSobiaris mier hemotransfuziaze (sisxlis gadasxmaze) uaris Tqma. aris
SemTxvevebi, roca mSobiaresaTvis sisxlis gadasxma nayofis sicocxlis SenarCunebis erTa-
derTi gzaa. aseTi garemoebis arsebobisas saxezea konfliqti dedis avtonomiasa da nayofis
sicocxles Soris.

saqarTvelos moqmedi kanonmdeblobis mixedviT mSobiare ver ganacxadebs uars iseT samedi-
cino momsaxurebaze, romelic nayofs sicocxles SeunarCunebs, xolo dedis janmrTelobas
da sicocxles araviTar safrTxes ar uqmnis. saqarTvelos kanonSi `pacientis uflebebis Se-
saxeb~ am problemis maregulirebeli norma Semdegi formiT aris mocemuli: `mSobiares ara
aqvs ufleba uari Tqvas iseT samedicino momsaxurebaze, romelic uzrunvelyofs cocxali
nayofis dabadebas da romelic mSobiaris janmrTelobisa da sicocxlisaTvis minimaluri
riskis matarebelia~. (muxli 36, punqti 2).

amrigad, saqarTvelos kanonmdebloba, aRiarebs ra pacientis avtonomiis uzenaesobis prin-


cips, uflebas aZlevs qmedunarian da gacnobierebuli gadawyvetilebis unaris mqone pirebs
Tavad gansazRvron, CautardeT Tu ara maT esa Tu is samedicino Careva, maT Soris, sisxlis
gadasxma. meore mxriv, kanoni icavs qmeduunaro pirebs, maT Soris arasrulwlovanebs, agre-
Tve gacnobierebuli gadawyvetilebis unaris armqone moqalaqeebs maTi naTesavebis an kano-
nieri warmomadgenlis gadawyvetilebisagan (uaris gacxadeba sisxlis gadasxmaze), romelic
safrTxes uqmnis maT sicocxles. xazgasasmelia is garemoeba, rom kanonmdebloba, agreTve
icavs ardabadebuli nayofis sicocxles, roca mSobiare sisxlis gadasxmis winaaRmdegia.

sicocxlis uflebasa da adamianis arCevanis Tavisuflebas Soris konfliqti gansakTrebul

224 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

saimwvaves iZens abortis ufelebasTan mimarTebaSi. abortis ufleba arsebobs mxolod kano-
niT gansazRvruli pirobebis dakmayofilebis SemTxvevaSi.

saqarTvelos kanonis `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~, 139, 140 muxlebi gansazRvravs


abortis marTlzomierebis pirobebs. kerZod, orsulobis xangrZlivoba ar unda aRemate-
bodes Tormet kviras. orsuls operaciis Catarebamde 3 adre mainc unda Cautardes wi-
naswari gasaubreba da unda mieces mosafiqrebeli vada. amasTan, saboloo gadawyvetile-
bis miReba orsulis prerogativaa. abortis gakeTeba dasaSvebia mxolod licenzirebul
dawesebulebaSi da mxolod licenzirebuli eqimis mier. 140-e muxlis Tanaxmad, abortis
reklama akrZalulia. amave muxliT, Tormet kviraze meti xnis orsulobis SemTxvevaSi
aborti nebadarTulia mxolod samedicino da socialuri Cvenebebis safuZvelze. samedi-
cino Cvenebebi ganisazRvreba janmrTelobis dacvis saministros mier, xolo socialuri
Cvenebebi _ kanoniT.

zemoaRniSnuli pirobebidan erTi pirobis darRvevac ki iwvevs sisxlis samarTlis kodeqsis


133 muxliT gaTvalisiwnebul sisxlisamaRTlebriv pasuxismgeblobas.

informaciis miwodebis valdebuleba pacientisaTvis

`janmrTelobis dacvis Sesaxeb~ kanonis 41-e muxlSi miTiTebulia, rom `eqimi valdebulia
miawodos pacients sruli informacia misi janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb, garda im
SemTxvevbisa, roca igi darwmunebulia, rom es mniSvnelovan zians moutans pacients~.

igive movaleoba, Tumca ufro detalurad ganxilulia kanonSi `saeqimo saqmianobis Sesaxeb~
_ muxli 39.

muxli 39. pacientisaTvis informaciis miwodeba

1. damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia pacients misTvis misaRebi for-


miT miawodos sruli, obieqturi, drouli da gasagebi informacia:

a) misi janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb, maT Soris:

a.a) ganzraxuli profilaqtikuri, diagnostikuri, samkurnalo, sareabilitacio, paliatiuri


Carevebisa da maTi alternatiuli variantebis, Tanmxlebi riskisa da efeqtianobis Sesaxeb;
(8.05.2007 N4721)

a.b) samedicino gamokvlevebis Sedegebis Sesaxeb;

a.g) ganzraxul samedicino Carevaze gancxadebuli uaris mosalodneli Sedegebis Sesaxeb;

a.d) diagnozisa da savaraudo prognozis, agreTve mkurnalobis mimdinareobis Sesaxeb;

b) janmrTelobis SenarCunebis xelSemwyobi an uaryofiTi zegavlenis momxdeni faqtorebis Se-


saxeb;

g) pacientisaTvis saWiro samedicino momsaxurebis arsebuli saxeebisa da maTi gamoyenebis

225
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

SesaZleblobaTa Sesaxeb, agreTve gaweuli Tu ganzraxuli samedicino momsaxurebis safasu-


risa da misi anazRaurebis wesis Taobaze.

pacientis ufleba eqimis movaleoba

ufleba xarisxian samedicino momsaxurebaze profesiuli mzadeba, sertificireba, uwyveti


samed. ganaTleba, resertificireba

informaciis miRebis ufleba informaciis miwodebis movaleoba

Tanxmobis an uaris gacxadebis ufleba informirebuli Tanxmobis miRebis movaleoba

konfidencialurobis ufleba saeqimo saidumlos Senaxvis movaleoba

eqims samedicino momsaxurebis gawevamde pacientisagan informirebuli Tanxmobis miRebas


avaldebulebs kanonebi `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~, `pacientis uflebebis dacvis Sesa-
xeb~ da `saeqimo saqmianobis Sesaxeb.~

`saeqimo saqmianobis Sesaxeb~ kanoni avaldebulebs eqims, rom miiRos pacientisagan infor-
mirebuli Tanxmoba werilobiT an zepirad. igive kanoni gansazRvravs Tu ra SemTxvevaSia
saWiro werilobiTi Tanxmobis miReba.

saqarTvelos kanonmdebloba aregulirebs iseT problemebsac, romlebic warmoiqmneba


pacientis axloblis mier iseTi gadawyvetilebis miRebisas, romelic sazianoa pacientis
janmrTelobisa da sicocxlisaTvis.

roca qmeduunaro an gacnobierebuli gadawyvetilebis unaris armqone pacientsi axloblis


gadawyvetileba ewinaaRmdegeba pacientis janmrTelobis interesebs, eqims `saeqimo saqmiano-
bis Sesaxeb~ kanonis 45-e muxliT SeuZlia:

ƒ mimarTos sasamarTlos da moiTxovos samedicino Carevis ganxorcielebis nebarTva, Tu


dro amis saSualebas iZleva;

ƒ imoqmedos pacientis sicocxlis da janmrTelobis interesebis sesabamisad, roca sakma-


risi dro ar aris da samedicino Carevis gadavadeba safrTxes Seuqmnis pacientis sico-
cxles.

226 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

konfidencialobis dacvis valdebuleba da pacientis piradi cxovrebis pativiscema

samedicino momsaxurebis gamwevis valdebuleba daicvas konfidencialoba da pativi


sces pacientis pirad cxovrebas dakavSirebulia pacientis piradi cxovrebis xelSeu-
xeblobis uflebasTan.

ix. agreTve seqcia konfidencialobisa da piradi cxovrebis xelSeuxeblobis Sesaxeb me-6


TavSi _ pacientis uflebebi da movaleobebi.

a) pasuxismgebloba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstituciaSi ar arsebobs specialuri debuleba am sakiTxTan dakavSirebiT.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

jandacvis dawesebulebis yvela TanamSromeli valdebulia daicvas samedicino saidumloeba,


romlis gamJRavneba SeiZleba mxolod maSin, roca `konfidencialuri informaciis gamJRa-
vnebas moiTxovs gardacvlilis naTesavi an kanonieri warmomadgeneli, sasamarTlo, saga-
moZiebo organoebi, an es aucilebelia sazogadoebrivi usafrTxoebis uzrunvelsayofad,
sxvaTa uflebebisa da Tavisuflebebis dasacavad.~ (mux. 42).

amasTanave, 152-e muxlis mixedviT, gardacvlilis samedicino dokumentacia warmoadgens sa-


eqimo saidumlos 42-e muxliT gaTvaliswinebuli gamonaklisebis garda (mux. 42).

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

kanoni avaldebulebs saeqimo saqmianobis subieqts daicvas pacientis janmrTelobis mdgoma-


reobisa da piradi cxovrebis Sesaxeb informaciis konfidencialoba rogorc saeqimo saqmia-
nobis ganxorcielebisas, ise misi Sewyvetis Semdeg, rogorc pacientis sicocxleSi, ise misi
sikvdilis Semdeg (mux. 48.1).

kanoni specialurad gansazRvravs SemTxvevebs, rodesac damoukidebeli saeqimo saqmianobis


subieqts ufleba aqvs gaamJRavnos pacientis janmrTelobis mdgomareobisa da piradi cxo-
vrebis Sesaxeb konfidencialuri informacia (mux. 48.2). es SeiZleba moxdes im SemTxvevaSi,
Tu:

• pacienti aZlevs informaciis gamJRavnebis uflebas;

• informaciis gaumJRavnebloba safrTxes uqmnis mesame piris (romlis vinaobac cnobilia)


janmrTelobas an/da sicocxles;

• Tu arsebobs dasabuTebuli eWvi savaldebulo aRricxvas daqvemdebarebul daavadebaze;

227
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

• informacia miewodeba samedicino momsaxurebis monawile sxva samedicino personals;

• informaciis gamJRavneba aucilebelia sasamarTlo-samedicino eqspertizisaTvis;

• informaciis gamJRavnebas, sasamarTlos gadawyvetilebis Sesabamisad, moiTxoven samar-


Taldamcveli organoebi;

• informacia miewodeba saxelmwifo organoebs pacientisaTvis socialuri SeRavaTebis da-


wesebis mizniT. am SemTxvevaSi aucilebelia informaciis gamJRavnebaze pacientis Tanx-
moba;

• saswavlo-samecniero mizniT informaciis gamoyenebisas monacemebi isea warmodgenli,


rom SeuZlebelia pirovnebis identifikacia.

dabolos, saeqimo saqmianobis Sesaxeb kanoni SesabamisobaSia kanonTan pacientis uflebaTa Sesa-
xeb, radgan orive kanoni gansazRvravs gamonaklisebs pacientis piradi cxovrebis dacvis val-
debulebidan. saeqimo saqmianobis Sesaxeb kanonis 49-e muxlis mixedviT, damoukidebeli saeqimo
saqmianobis subieqts ufleba aqvs Caerios pacientis ojaxur da pirad cxovrebaSi, Tu:

a) Careva aucilebelia pacientis daavadebis prevenciisaTvis, diagnostikis, mkurnalobis,


reabilitaciisa da paliatiuri mzrunvelobisaTvis. am SemTxvevaSi saWiroa pacientis Tan-
xmoba;

b) Caurevloba seriozul safrTxes uqmnis pacientis ojaxis wevrebis janmrTelobas an/da


sicocxles.

saqarTvelos kanoni pacientis uflebaTa Sesaxeb

kanonis 27-e muxlis mixedviT, samedicino momsaxurebis gamwevi valdebulia pacientis Sesa-
xeb mis xelT arsebuli informaciis konfidencialoba daicvas rogorc pacientis sicocx-
leSi, ise misi sikvdilis Semdeg. 28.1 muxli gansazRvravs gamonaklisebs am zogadi wesidan.
gamJRavneba dasaSvebia, Tu miRebulia pacientis Tanxmoba; informaciis gaumJRavnebloba sa-
frTxes uqmnis mesame piris (romlis vinaobac cnobilia) sicocxles an/da janmrTelobas;
saswavlo an samecniero mizniT pacientis Sesaxeb informaciis gamoyenebisas monacemebi isea
warmodgenili, rom SeuZlebelia pirovnebis identifikacia; amas iTvaliswinebs saqarTvelos
kanonmdebloba. dabolos, samedicino momsaxurebis gamwevis mier samedicino momsaxurebaSi
monawile sxva pirebisaTvis pacientis janmrTelobis mdgomareobasTan dakavSirebuli kon-
fidencialuri informaciis gamJRavnebaze pacientis Tanxmoba nagulisxmevad SeiZleba Cai-
Tvalos (mux. 28.2).

saqarTvelos kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb

kanoni iTvaliswinebs aiv infeqciis matarebeli adamianebis konfidencialobis dacvas. me-9


muxlis mixedviT:

`momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba, romelic axorcielebs aiv inficirebulTa/SidsiT


daavadebulTa diagnostikas, mkurnalobas, profilaqtikas, mxardaWeras/xelSewyobas an/da

228 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

movlas, aseve nebismieri iuridiuli da fizikuri pirebi, romlebsac aqvT informacia piris
aiv inficirebis/SidsiT daavadebis Sesaxeb, valdebuli arian saqarTvelos kanonmdeblobiT
dadgenili wesiT daicvan informaciis konfidencialuroba.~

es valdebuleba ZalaSia `rogorc aiv inficirebulis/SidsiT daavadebulis sicocxleSi, ise


misi sikvdilis Semdeg~ (mux. 9.2).

kanoni iTveliswinebs gamonaklisebs konfidencialobis dacvis valdebulebidan (mux. 9.3):

• Tu aiv inficirebulisagan/SidsiT daavadebulisagan miRebulia informirebuli Tanxmoba;

• Tu arsebobs aiv inficirebulis/SidsiT daavadebulis winaswargancxadebuli werilobi-


Ti Tanxmoba misi gardacvalebis SemTxvevaSi informaciis gacemis Sesaxeb;

• saqarTvelos kanonmdeblobiT gaTvaliswinebul sxva SemTxvevebSi.

aiv inficirebulis/SidsiT daavadebulis Sesaxeb informaciis saswavlo an samecniero mi-


zniT gacema dasaSvebia, Tu informaciis gamoyenebisas monacemebi isea warmodgenili, rom
SeuZlebelia piris identifikacia (mux 9.4).

saqarTvelos kanoni fsiqiatriuli daxmarebis Sesaxeb

piris fsiqikuri mdgomareobis Sesaxeb konfidencialuri informacia xelmisawvdomia misi


mkurnalobisa da samecniero kvlevis procesSi uSualod CarTuli pirebisaTvis (mux. 26.2).
informaciis gacema mesame pirze SesaZlebelia pacientis an misi kanonieri warmomadgenlis
TanxmobiT, anda sasamarTlos gadawyvetilebiT (mux. 26.3).

dabolos, konfidencilobis uflebis darRveva dasaSvebia, Tu safrTxe emuqreba pacientis an


mesame piris sicocxles an janmrTelobas. darRveva aseve SesaZlebelia, Tu safrTxe eqmneba
pacientis an mesame piris sicocxles an/da janmrTelobas. am SemTxvevaSi gadawyvetilebas
pacientis fsiqikuri janmrTelobis gamJRavnebis Sesaxeb iRebs fsiqiatriuli dawesebulebis
administracia; aseTi informacia miewodeba mxolod pacientis kanonier warmomadgenels,
xolo misi ararsebobisas _ naTesavs (mux. 26.4).

g) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da sociluri dacvis ministris brZaneba #217/o (23.07.2010) aiv/Sid-


sis rutinuli zedamxedvelobis Sesaxeb Seicavs specialur muxls monacemebis konfidencia-
lobis Sesaxeb (mux. 11).

d) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eqimi saidumlod inaxavs pacientis janmrTelobasTan da pirad cxovrebasTan dakavSirebul


faqtebs, pacientis sikvdilis Semdegac ki, Tu saidumlos gamJRavnebas mas kanoni ar avalebs.
am ukanasknel SemTxvevaSi eqimi acnobebs pacients (an mis Wirisufals) saidumlos gamJRavne-
bis ganzraxvis Sesaxeb (eqimi da pacienti, mux. 4).

229
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

e) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

samedicino Canawerebis warmoebis valdebuleba

jandacvis momsaxurebis gamwevebma unda awarmoon samedicino Canawerebi arsebuli we-


sebis mixedviT.

es ufleba dakavSirebulia pacientis uflebasTan miiRos informacia.

a) pasuxismgebloba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar Seicavs aRniSnul valdebulebas.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

eqimi da sxva samedicino personali valdebulia dadgenili wesiT awarmoos Canawerebi same-
dicino dokumentaciaSi; arasamuSao adgilze samedicino daxmarebis aRmoCenisas werilobiT
asaxos da daniSnulebisamebr gadasces informacia gaweuli samedicino daxmarebis Sesaxeb
(mux. 43).

saqarTvelos kanoni samedicino saqmianobis Sesaxeb da saqarTvelos kanoni pacientis ufle-


baTa Sesaxeb:

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia TiToeuli pacientisaTvis awar-


moos samedicino Canawerebi saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT (56.1).

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis mier samedicino Canawerebis warmoebisas au-


cilebelia samedicino Canawerebi Sesruldes saxelmwifo enaze, mkafiod da gasagebad. ucxo
qveynis specialistis Canaweri unda iTargmnos saxelmwifo enaze; samedicino Canawerebis
yoveli axali nawili damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtma daamowmos mkafio xelmo-
weriT, arsebuli wesis mixedviT (mux. 56.2).

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia pacientis samedicino dokumenta-


ciaSi Seitanos Sesabamisi Canaweri, romelSic miTiTebuli iqneba informaciis miuwodeblo-
bis safuZveli. (mux. 39.4)

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia pacientis dasabuTebuli moTxov-


niT Seitanos Sesworeba, damateba an ganmarteba pacientis samedicino dokumentaciaSi, agre-

230 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

Tve ganaaxlos piradi cxovrebisa da samedicino monacemebi (mux. 42.1). saeqimo saqmianobis
subieqts ufleba aqvs pacientis, misi naTesavis an kanonieri warmomadgenlis moTxovniT ar
Secvalos samedicino dokumentaciaSi arsebuli informacia, Tu misi dafiqsirebis aucile-
bloba saqarTvelos kanonmdeblobiT aris gaTvaliswinebuli (42.3).

aRniSnuli valdebuleba ufro dawvrilebiT aRwerilia saqarTvelos kanonSi pacientis


uflebaTa Sesaxeb.

b) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministries brZaneba #198/n (17.07.2002) `same-


dicino Canawerebis Senaxvis wesebi samedicino dawesebulebebSi) gansazRvravs Canawerebis
Senaxvis vadas da pirobebs.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar asaxavs ganxilul uflebas.

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

informaciis gadacemis/miwodebis valdebuleba

jandacvis momsaxurebis gamwevi valdebulia gadasces saTanado informacia jandacvis


dawesebulebis administracisas an Sesabamis organos, romelic pasuxismgebelia janda-
cvis sistemis menejmentze.

a) pasuxismgebloba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar gamnixilavs aRniSnul valdebulebas.

kanonebi:

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb:

samedicino saqmianobis samarTalsubieqti valdebulia dadgenili wesiT miawodos samedici-


no statistikuri informacia janmrTelobisa da socialuri dacvis saministros (mux. 20.2).

231
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

Tu samedicino momsaxurebis gawevisas pacientis janmrTelobas raime ziani miadga an arsebo-


bs zianis miyenebis riski, damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia acnobos
amis Sesaxeb samedicino dawesebulebis xelmZRvanelobas (mux. 51).

saqarTvelos kanoni sazogadoebrivi janmrTelobis Sesaxeb:

Sesabamisi samedicino momsaxurebis mimwodebeli valdebulia saqarTveloSi mcxovreb pirs


droulad miawodos amomwuravi informacia profilaqtikuri acris arsisa da aucileblo-
bis, mosalodneli klinikuri gamosavlis, acrasTan dakavSirebuli riskisa da acraze uaris
Tqmis SemTxvevaSi SesaZlo Sedegebis Sesaxeb (mux. 8). samedicino momsaxurebis mimwodebe-
li valdebulia gadamdebi daavadebis gamovlenis TiToeuli SemTxvevis Sesaxeb saministros
mier dadgenili wesis Sesabamisad Seatyobinos sazogadoebrivi janmrTelobis Sesabamis sam-
saxurs (mux. 10).

am movaleobis Sesasrulebalad, gadamdebi daavadebis matareblobis dadasturebis SemTxve-


vaSi sazogadoebrivi janmrTelobis samsaxursa da samedicino momsaxurebis mimwodebels
ufleba aqvT fizikur pirs mosTxovon Caitaros saTanado samedicino Semowmeba an/da saTana-
do mkurnaloba an/da miiRos saTanado konsultacia; daasaxelos is pirebi, romlebic masTan
axlo kontaqtSi imyofebodnen an/da imyofebian gadamdeblobis periodis ganmavlobaSi (mux.
10.3).

saqarTvelos kanoni aiv infeqcia/Sidsis Sesaxeb:

momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba, romelic axorcielebs aiv inficirebulTa/SidsiT


daavadebulTa diagnostikas, mkurnalobas, profilaqtikas, mxardaWeras/xelSewyobas an/da
movlas, valdebulia saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili wesiT awarmoos aRricxva (mux.
8.5). amasTanave, momsaxurebis mimwodebeli dawesebuleba valdebulia aiv inficirebuls/Si-
dsiT daavadebuls mosTxovos informacia im piris/pirTa Sesaxeb, romelTanac/romlebTanac
mas hqonda epidemiologiuri TvalsazrisiT riskis Semcveli kontaqti (mux. 8.6).

b) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba N 101/n (5 aprili, 2005).

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba N 122/n (4 ivnisi, 2003).

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZaneba #217/o (23.07.2010).

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eqimi yovel Rones xmarobs, raTa sazogadoebas miawodos informacia misTvis cnobil im
garemoebaTa Sesaxeb, romlebic mTlianad sazogadoebis Tu misi calkeuli jgufebis janmr-

232 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

Telobis gauaresebas iwvevs da romelTa Tavidan acileba SesaZlebelia (“eqimi da sazogado-


eba~, mux. 1)

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

pasuxismgebloba da movaleobebi kolegebisa da profesiis mimarT

eqimis profesiis reputacias didi mniSvneloba da sazogadoebrivi Rirebuleba aqvs.


usafuZvlo da arasaTanado kritikam SesaZloa daazianos es Rirebulebebi.

a) pasuxismgebloba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

konstitucia ar Seicavs debulebebs arniSnuli sakiTxis Sesaxeb.

kanonebi

saqarTvelos kanoni janmrTelobis dacvis Sesaxeb

samedicino da farmacevtuli dawesebulebebi valdebuli arian daicvan samedicino da far-


macevtuli saqmianobis maregulirebeli kanonmdeblobiT dadgenili standartebi, wesebi da
normebi (mux. 53).

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb

damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia saeqimo saqmianobis ganxorciele-


bisas daicvas profesiuli eTikis normebi, pacientis interesebi, saeqimo saqmianobis presti-
Ji, daamkvidros kolegebs Soris urTierTpativiscemis atmosfero (mux. 57). damoukidebeli
saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia, Tavisi SesaZleblobis farglebSi, maqsimalurad
daexmaros kolegas, romelic mas mimarTavs momsaxurebis gawevis mizniT (mux. 58).

pacientis mkurnalobisas eqimma unda gaiTvaloswinos Semdegi principebi:

• Tu damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts samedicino momsaxurebis gawevis mizniT


mimarTa pacientma, romelsac manamde imave specialobis sxva damoukidebeli saeqimo saqmia-
nobis subieqti meTvalyureobda, pirveli valdebulia yvela Rone ixmaros imisaTvis, rom
pacientma, misma naTesavma an kanonierma warmomadgenelma Seatyobinon amis Sesaxeb im damou-
kidebeli saeqimo saqmianobis subieqts, romelic pacients adre meTvalyureobda. akrZalu-
lia pacientisaTvis samedicino momsaxurebis gawevaze uaris Tqma im mizeziT, rom mas adre
imave specialobis sxva damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti mkurnalobda.

233
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

• sxva damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis mier gamogzavnili pacientis mkurna-


lobis damTavrebis Semdeg damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia ukan
gaugzavnos pacienti imave damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts, Tu SemdgomSi
saWiroa mkurnalobis an/da meTvalyureobis gagrZeleba. am SemTxvevaSi aucilebelia pa-
cientis Tanxmoba;

• Tu damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtma gadaudebeli samedicino momsaxureba


gauwia pacients, romelsac manamde mkurnalobda an/da meTvalyureobda sxva damoukide-
beli saeqimo saqmianobis subieqti, momsaxurebis gamwevi damoukidebeli saeqimo saqmiano-
bis subieqti valdebulia SeZlebisdagvarad swrafad Seatyobinos amis Sesaxeb adrindel
damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts da pacientis TanxmobiT masve gadaabaros
avadmyofis Semdgomi mkurnaloba an/da meTvalyureoba;

• damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti valdebulia Sesabamisi samedicino momsaxu-


reba gauwios pacients, romelsac mkurnalobs an/da meTvalyureobs imave dawesebulebaSi
momuSave kolega, Tu es ukanaskneli raime mizezis gamo ver axerxebs samedicino momsa-
xurebis ganxorcielebas.

kolegis saqmianobis Sefasebisas eqimma unda imoqmedos keTilsindisierad (mux. 63). ufrosma
eqimma unda izrunos Tavisi xelqveiTi kolegis uwyveti profesiuli ganviTarebis sistemaSi
dadgenili wesiT monawileobaze (mux. 64).

kanoni awesebs garkveul akrZalvebs kolegebs Soris samarTlianobis da urTierTpativisce-


mis uzrunvelsayofad (mux. 65). eqims ekrZaleba:

• kolegis saeqimo saqmianobis araobieqturi kritika, misi pirovnuli Tvisebebis damamci-


rebeli gamonaTqvamebi;

• kolegisaTvis saeqimo saqmianobaSi xelis SeSla, misi gaZevebis mcdeloba an konkurenciis


gamo gaZeveba;

• damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis mier saeqimo praqtikis dawyeba 2 welze


naklebi drois ganmavlobaSi im damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis saeqimo
praqtikis teritoriaze (regionSi, dasaxlebul punqtSi an mis nawilSi), romelTanac is
muSaobda umcros eqimad an gadioda masTan rezidenturis kurss an swavlobda diagnos-
tikur an/da samkurnalo meTodebs aranakleb 3 Tvisa. gamonaklisi dasaSvebia mxolod im
SemTxvevaSi, Tu miRebulia zemoxsenebuli damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtis
Tanxmoba;

• umuSevari kolegis mdgomareobiT sargebloba da masTan SromiTi xelSekrulebis gafor-


meba saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenil satarifo normebze naklebi anazRaurebis
gaTvaliswinebiT;

• sazRauris miReba sxva damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqtisaTvis an sxva samedi-


cino dawesebulebaSi pacientis an gamosakvlevi masalis gagzavnisaTvis, agreTve sazRau-
ris gacema im SemTxvevebSi, roca mas ugzavnian pacients an gamosakvlev masalas.

234 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

b) damxmare aqtebi

ar arsebobs damxmare aqtebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

saqarTvelos eqimis eTikis kodeqsi Seicavs specialur Tavs `eqimi da kolega~, romelic
eZRvneba kolegebs Soris urTierTobas. kodeqsi mouwodebs eqimebs, rom, daicvan Semdegi
debulebebi:

• eqimi ufrTxildeba Tavisi profesiis prestiJs, iseve rogorc eqimsa da pacients Soris
damkvidrebul ndobas. igi ise warmarTavs saeqimo saqmianobas, rom Crdili ar miayenos
Tavis profesias. eqimi uyoymanod uTiTebs kolegas mis profesiul naklsa da araeTi-
kur saqcielze. saWiroebisamebr eqimi kolegis saqmianobaSi SemCneul profesiul nakls
gansjis kolegebis wreSic. miuRebelia sxva eqimis saeqimo Secdomaze sajarod (saxalxod)
msjeloba, Tu amas kanonmdebloba ar moiTxovs;

• eqimi Tavisi SesaZleblobis farglebSi yovel Rones xmarobs, raTa daexmaros sxva eqims
profesiuli movaleobis aRsrulebaSi;

• eqims gacnobierebuli aqvs sakuTari profesiuli SesaZleblobebi. Tu mas aklia saTana-


do codna da gamocdileba, is dasaxmareblad sxva eqims uxmobs;

• eqimi pacients kolegasTan gzavnis mxolod im SemTxvevaSi, Tu darwmunebulia am ukanask-


nelis kompetenciaSi. amasTan, konsultaciis win igi kolegas awvdis pacientis saTanado
samedicino daxmarebisaTvis saWiro yvela informacias;

• eqimi dawvrilebiT informacias da daskvnas awvdis kolegas, romelic pacients masTan


gzavnis sakonsultaciod;

• eqimi exmareba kolegas, romelic cdilobs imoqmedos profesiuli eTikis uzenaesi prin-
cipebis Sesabamisad da romelsac aiZuleben ugulebelyos aRniSnuli principebi.

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

235
Tavi 7: samedicino dawesebulebebis uflebebi da movaleobebi

samedicino Semowmebis gavlis valdebuleba

garkveul SemTxvevebSi jandacvis momsaxurebis gamwevi valdebulia gaiaros samedici-


no Semowmeba.

es valdebuleba arsebobs imis uzrunvelsayofad, rom jandacvis momsaxurebis gamwevs


janmrTelobis mdgomareoba saSualebas aZlevs pacients aRmouCinos saTanado samedicino
daxmareba.

a) valdebuleba saqarTvelos konstituciis/kanonebis mixedviT

konstitucia:

saqarTvelos konstitucia ar Seicavs debulebebs mocemul sakiTxze.

kanonebi:

saqarTvelos Sromis kodeqsi

kanonis Tanaxmad, zogierTi profesiis warmomadgenlebma unda gaiaron regularuli samedi-


cino Semowmeba (mux. 54.1.b). Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministris brZane-
bis Tanaxmad, eqimebo da eqTnebi eqvemdebarebian regularul samedicino Semowmebas.

saqarTvelos kanoni saeqimo saqmianobis Sesaxeb:

Tu arsebobs dasabuTebuli varaudi, rom damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts


janmrTelobis mdgomareobis gamo aRar SeuZlia ganaxorcielos profesiuli saqmianoba, sa-
ministros ufleba aqvs daavalos damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqts samedicino
dawesebulebaSi gaiaros Sesabamisi samedicino Semowmeba (mux. 70.1).

Tu damoukidebeli saeqimo saqmianobis subieqti uars acxadebs misi janmrTelobis mdgoma-


reobis Sefasebaze, sabWos ufleba aqvs SeaCeros saxelmwifo sertifikatis moqmedeba kano-
nis Sesabamisi procedurebis dacviT (mux. 71).

b) damxmare aqtebi

Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis ministries brZaneba # 215/n, 11.07, romelic gan-
sazRvravs im dasaqmebulTa sias, romelTa savaldebulo regularuli samedicino Semowmeba
finansdeba damsaqmeblis mier. sia Seicavs eqimebs da eqTnebsac (danarTi 1, paragrafi 1).

236 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 7.1

g) Sesabamisi muxlebi eTikis kodeqsidan

eTikis kodeqsis debulebebi ar asaxavs ganxilul uflebas.

d) sxva wyaroebi

ar arebobs sxva wyaroebi ganxilul uflebasTan dakavSirebiT.

237
8.1 sasamarTloSi mimarTvis meqanizmebi

8.2 samoqalaqo procedurebi

8.3 sisxlis samarTlis procedurebi

8.4 uflebaTa dacvis alternatiuli meqanizmebi/saqarTvelos saxalxo


damcveli

238 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


8
pacientis
uflebebis dacvis
procedurebi

239
Tavi 8: pacientis uflebebis dacvis procedurebi

8.1 erovnuli procedurebi

erovnuli procedurebi

sasamarTloSi uflebebisa da val-


debulebebis dacvisaTvis saWiro uflebebisa da valdebulebebis
meqanizmebi (samoqalaqo da adminis- dacvisaTvis saWiro alternatiuli
traciuli saqmeebi) meqanizmebi

sakasacio sasamarTlo ombudsmenis Sromis, janmrT-


(uzenaesi sasamarTlo) (saxalxo dam- elobisa da so-
cvelis) cialuri dacvis
ofisi saminstro

sakasacio sar- pacientebTan pirvelad Camoy-


Sesagebeli
Celi urTierTobis ad- alibda sadazR-
ministraciuli veo kompaniebis
momsaxureba an asociaciis mier;
msgavsi organo SemdgomSi Seiqm-
(arsebobs zogi- na kanonis safuZ-
saapelacio sasamarTlo erT saavadmyo- velze rogorc
foSi/ klinikaSi) sajaro uwyeba

jandacvis in- mediaciis sam-


stitutebi saxuri
saapelacio
Sesagebeli
sarCeli

saavadmyofos
eTikis komiteti

raionuli da saqalaqo sasamarTlo

sarCeli Sesagebeli saCivari

240 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 8.2

pacientis da/an misi kanonieri warmomadgenlis ufleba mimarTos sasamarTlos

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis me-10 muxliT gansazRvrulia pacien-


tis an misi kanonieri warmomadgenlis sasamarTlosadmi mimarTvisa da Sesabamisi moTxovnis
ufleba; kerZod: pacients an mis kanonier warmomadgenels ufleba aqvs, moiTxovos qonebrivi
zianisa da araqonebrivi zianis kompensacia, rac SesaZlebelia gamowveuli iyos rogorc pa-
cientis uflebebis darRveviT, ise mcdari samedicino qmedebiT, agreTve, samedicino dawese-
bulebis funqcionirebis sxva xarveziTa da saxelmwifos mier arasworad ganxorcielebuli
zedamxedvelobiTa da regulirebiT.

aRsaniSnavia isic, rom aucilebelia dadasturdes Tavad faqti (vTqvaT, pacientis uflebis
darRvevisa) da Sesabamisad unda moTxovnili iqnes kompensacia. mag: mcdari samedicino qme-
deba Tu ar iqna Sesabamisad (eqspertiziT da a.S.) dadasturebuli, bunebrivia sasamarTlo
ver imsjelebs am qmedebidan gamomdinare zianis SesaZlo miyenebisa da aRniSnulidan ga-
momdinare misi anazRaurebis Taobaze.

pacients an mis kanonier warmomadgenels aseve ufleba aqvs mimarTos sasamarTlos da moi-
Txovos samedicino personalis saqmianobis licenziis SeCereba an gauqmeba da saxelmwifo
samedicino da sanitaruli standartebis Secvla. Tumca aRsaniSnavia isic, rom samedicino
personalis saqmianobis licenziis gauqmebis moTxovniT pacients SeuZlia mimarTos reguli-
rebis saagentos, xolo sanitaruli kodeqsi gauqmebulia.

8.2 sisxlissamarTlebrivi procedurebidan gamoyofis Rirsia


eWvmitanilis ufleba, moiTxovos ufaso samedicino Semowmeba.
saqarTvelos sisxlis samarTlis saproceso kodeqsis 73-e muxlis pirveli nawilis `v~ qve-
punqtis Tanaxmad, eWvmitanils ufleba aqvs, dakavebisTanave an eWvmitanilad cnobis Sesaxeb
dadgenilebis gamotanisTanave moiTxovos ufaso samedicino Semowmeba da Sesabamisi werilo-
biTi daskvna. mas agreTve ufleba aqvs, moiTxovos samedicino eqspertizis daniSvna Tavisi
janmrTelobis mdgomareobis Sesamowmeblad. eWvmitanili valdebuli ar aris, warmoadginos
raime mtkicebuleba (dokumenti) janmrTelobis mdgomareobis Sesaxeb, an raime sxva formiT
amtkicos samedicino Semowmebis an eqspertizis Catarebis aucilebloba. dakavebisTanave an
eWvmitanilad cnobis Sesaxeb dadgenilebis gamotanisTanave eWvmitanils yovelgvari safu-
Zvlis gareSec SeuZlia, moiTxovos ufaso samedicino Semowmeba da Sesabamisi werilobiTi
daskvna, an samedicino eqspertizis daniSvna Tavisi janmrTelobis mdgomareobis Sesamow-
meblad da aseT SemTxvevaSi Suamdgomloba dauyovnebliv unda dakmayofildes, radgan fa-
qtobrivad ar arsebobs Suamdgomlobis dakmayofilebaze uaris Tqmis Uufleba. miuxedavad
imisa, rom zemoaRniSnul SemTxvevaSi eqspertizis daniSvna imperatiuli valdebulebaa, Tu
gamomZiebelma igi ar Seasrula, eqspertizis daniSvnaze uari SeiZleba gasaCivrdes gamoZie-
bis adgilis mixedviT _ raionul (saqalaqo) sasamarTloSi, sadac saCivari ganixileba misi mi-
Rebidan 24 saaTSi. amasTan, sasamarTlo valdebulia, daakmayofilos saCivari. am SemTxvevaSi
sasamarTlosaTvis saCivriT mimarTva mxolod erTxel SeiZleba, anu raionuli (saqalaqo)
sasamarTlos gadawyvetileba zemdgom sasamarTloSi aRar saCivrdeba.

241
Tavi 8: pacientis uflebebis dacvis procedurebi

8.3 samoqalaqo samarTlebrivi procedurebi


samoqalaqo kodeqsis 992 muxlis Tanaxmad piri romelic sxva pirs, marTlsawinaaRmdego, gan-
zraxi an gaufrTxilebeli moqmedebiT miayenebs zians valdebulia aunazRauros mas es ziani.

Aam muxlis dispoziciaSi gamoyenebuli cneba marTlwinaaRmdegoba zianis anazRaurebis


TvalsazrisiT warmoadgens anazRaurebis aucilebel pirobas da eqimis an samedicino da-
wesebulebis mier gaweuli momsaxurebiT damdgari Sedegi CaiTvleba marTlsawinaaRmdegod
Tuki is aseTad gaTvaliswinebulia janmrTelobis dacvis sferoSi moqmedi kanonmdeblobiT.

am muxliT gaTvaliswinebuli gazraxi da gaufrTxilebeli moqmedebebis cnebebi warmoad-


gens samoqalaqo bralis formebs rac gansxvavebulia sisxlis samarTlebrivi bralisagan da
dadis marTlsawinaaRmdego Sedegis gaTvaliswinebis da ganWvretis SesaZleblobamde, aseve
piris movaleobamde imoqmedos amgvari Sedegis dadgomis Tavidan asacileblad da aRniSuli
movaleobis Seusruleblobamde.

1007 muxlis Tanaxmad ki samedicino dawesebulebaSi mkurnalobisas (qirurgiuli operaciis


an araswori diagnoziT damdgari Sedegi da sxv) piris janmrTelobisaTvis miyenebuli ziani
anazRaurdeba saerTo safuZvlebiT. Zianis mimyenebeli Tavisufldeba pasuxismgeblobisagan,
Tu daamtkicebs rom zianis miyenebaSi mas brali ar miuZRvis.

mtkicebis tvirTi imis Taobaze, rom zianis dadgomaSi samedicino dawesebulebas brali ar
miuZRvis akisria Tavad samedicino dawesebulebas.

samedicino dawesebulebis mier miyenebuli zianis iseve rogorc nebismieri deliqtis Se-
degad warmoSobili zianis anazRaurebis moTxovnis xandazmulobis vada Seadgens 3 wels im
momentidan, rodesac pirma Seityo an unda Seetyo zianis miyenebis Sesaxeb.

samoqalaqo kodeqsi gansazRvravs sicocxlisa da ubeduri SemTxvevis cnebebs, amasTan ube-


duri SemTxvevis dazRvevisas Tu mzRvevelis movaleoba damokidebulia janmrTelobisaTvis
zianis (vnebis) ganzrax miyenebaze, maSin ganzraxvis araseboba ivaraudeba manamde sanam ar
damtkicdeba sawinaaRmdego.

`pacientis uflebebis Sesaxeb~ saqarTvelos kanonis 25-e muxlis Tanaxmad, dadgenilia pacien-
tis uflebebis dacvis gansakuTrebuli garantiebebi; kerZod: Tu qmeduunaro an gacnobiere-
buli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacienti gadaudeblad saWiroebs samedicino
momsaxurebas, romlis ganxorcielebis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, dainvalideba
an janmrTelobis mdgomareobis mniSvnelovani gauareseba, xolo misi naTesavis an kanonieri
warmomadgenlis moZieba ver xerxdeba, samedicino momsaxurebis gamwevi iRebs gadawyvetilebas
pacientis janmrTelobis interesebis Sesabamisad. im SemTxvevaSi ki, Tu qmeduunaro an gacno-
bierebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacienti gadaudeblad saWiroebs samedi-
cino momsaxurebas, romlis gawevis gareSe gardauvalia pacientis sikvdili, xolo misi naTesavi
an kanonieri warmomadgeneli samedicino momsaxurebis winaaRmdegia, samedicino momsaxurebis
gamwevi amiT SezRuduli ar aris, miuxedavad sakiTxis specifiurobisa, da man gadawyvetileba
unda miiRos pacientis janmrTelobis interesebis Sesabamisad. amasTan, samedicino momsaxurebis
gamwevi uflebamosilia (da ara valdebuli) sasamarTloSi gaasaCivros qmeduunaro an gacnobie-
rebuli gadawyvetilebis miRebis unars moklebuli pacientis naTesavis an kanonieri warmomad-
genlis gadawyvetileba, Tu igi ewinaaRmdegeba pacientis janmrTelobis interesebs.

242 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


qveTavi 8.4

8.4 saqarTvelos saxalxo damcveli


saxalxo damcveli (ombudsmeni) aris konstituciuri instituti, romelic zedamxedvelobas
uwevs saqarTvelos teritoriaze adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa dacvas, avlens maTi
darRvevis faqtebs, xels uwyobs darRveuli uflebebis aRdgenas.

saxalxo damcvels nebismierma moqalaqem, SeiZleba mimarTos maSin, roca irRveva misi (an
sxvisi) uflebebi da Tavisuflebebi, romelic dadgenilia saqarTvelos konstituciiTa da
kanoniT, agreTve im saerTaSoriso xelSekrulebebiT da SeTanxmebebiT romelTa monawilec
aris saqarTvelo.

uflebebis darRvevas SeiZleba adgili hqondes saxelmwifo xelisuflebisa da adgilobrivi


TviTmmarTvelobis organoTa, saxelmwifo da arasaxelmwifo organizaciaTa, dawesebuleba-
Ta, sawarmoTa, Tanamdebobisa da iuridiul pirTa mxridan.

saxalxo damcvels ufleba aqvs ar ganixilos gancxadeba an saCivari, romlis Taobazec mas
miRebuli hqonda gadawyvetileba, Tu ar warmoiqmneba axali garemoebani.

uflebebis darRvevis SemTxvevaSi, saxalxo damcvels SeuZlia:

• rekomendaciebi gaugzavnos im saxelmwifo organos, Tanamdebobis an iuridiul pirs,


romlis moqmedebamac gamoiwvia Tqveni uflebebis darRveva;

• danaSaulis niSnebis gamovlenis SemTxvevaSi mis xelT arsebuli masalebi gadasces saga-
moZiebo organos;

• Seitanos winadadebebi Sesabamis organoebSi im pirTa disciplinaruli an administra-


ciuli pasuxismgeblobis Sesaxeb, romelTa moqmedebamac gamoiwvia Tqveni uflebaTa da
TavisuflebaTa darRveva;

• acnobos masobrivi informaciis saSualebebs adamianis uflebaTa da TavisuflebaTa


darRvevasTan dakavSirebiT;

• informacia adamianis uflebaTa darRvevebis Sesaxeb gamoaqveynos specialur moxsenebe-


bsa da yovelwliur angariSebSi;1

gancxadeba da saCivari ar ibegreba saxelmwifo gadasaxadiT. saqarTvelos saxalxo damcve-


lis mier dainteresebuli pirisaTvis gaweuli samsaxuri ufasoa.

saxalxo damcveli ganixilavs moqalaqeTa gancxadebebsa da saCivrebs adamianis uflebaTa da


ZiriTad TavisuflebaTa, ekonomikur, socialur da kulturul, samoqalaqo da politikur
uflebebTan dakavSirebiT.

gancxadeba an/da saCivari unda iyos dawerili saxalxo damcvelis saxelze, garkveviT, qar-
Tul enaze, unda moicavdes ZiriTadi sakiTxis, garemoebebis aRweras da ganmcxadeblis zust
misamarTs.

1 meti informaciisTvis SegiZliaT gaecnoT „saqarTvelos organul kanons saxalxo damcvelis Sesaxeb“.

243
Tavi 8: pacientis uflebebis dacvis procedurebi

gancxadeba an/da saCivari SeiZleba saxalxo damcvels gamoegzavnos fostiT an moqalaqem


uSualod miitanos saxalxo damcvelis ofisSi.

saxalxo damcveli gancxadebis an/da saCivris ganxilvisas droSi SezRuduli ar aris. gancxa-
debis ganxilvisTvis saWiro dro damokidebulia masSi dafiqsirebuli problemis Sinaarssa
da sirTuleze. xSirad sxva uwyebebisgan saCivarTan dakavSirebuli damatebiTi dokumenta-
ciis gamoTxovis gamo, saCivris ganxilvisTvis saWiro dro xangrZlivdeba.

saqarTvelos nebismier moqalaqes, romelic cxovrobs saqarTvelos sazRvrebs gareT, magram


Tvlis rom misi uflebebi dairRva saqarTvelos saxelmwifo xelisuflebis, adgilobrivi
TviTmmarTvelobis organoebis, saxelmwifo da arasaxelmwifo organizaciebis, dawesebule-
bebis, sawarmoebis, Tanamdebobisa da iuridiul pirebis mxridan _ SeuZlia mimarTos saxalxo
damcvels.

nebismieri moqmedeba, romliTac Tqven sakuTari an sxvisi uflebebis dacvas ecdebiT maSin,
roca bavSvis mimarT Zaladoben, roca gansxvavebuli Sexedulebis mqone adamians devnian,
xandazmulis uflebebs arRveven, dasaqmebuls usamarTlod epyrobian, patimars awameben an
araadamianurad epyrobian, umciresobaSi myof moqalaqeebs aviwroeben, gansxvavebebis gamo
uflebas arTmeven, Tavisuflebas ukanonod uzRudaven _ aris moqmedeba adamianis uflebe-
bis dacvisTvis da Sesabamisad mxardaWera ombudsmenis institutis funqcionirebisadmi.

244 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


245
246 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi
terminTa saZiebeli

romelia janmrTelobasa da adamianis uflebebTan


dakavSirebuli ZiriTadi terminebi?

specialur terminTa leqsikoni

qvemoT mocemuli terminebi dakavSirebulia janmrTelobasa da adamianis uflebebTan, iseve


rogorc adamianis uflebebTan zogadad.

adamianis uflebebi (Human rights)

uflebebi, Tavisuflebebi da privilegiebi, romelic yvela adamians ekuTvnis miuxedavad iu-


risdiqciisa an sxva faqtorebisa, rogoricaa warmomavloba, erovnuloba, religia, Tu sqesi.

adamianis uflebebis indikatorebi (Human rights indicators)

kriteriumebi, romelsac iyeneben adamianis uflebaTa saerTaSoriso standartebTan Sesaba-


misobis gasazomad.

247
terminTa saZiebeli

anderZi (Will)

iuridiuli dokumenti, romelic pirovnebas SesaZleblobas aZlevs sakuTari qonebis nebis-


mieri nawili an nebismieri specifikuri pozicia dautovos nebismier sxva pirovnebas an or-
ganizacias.

anderZi sicocxlis Sesaxeb (Living will)

iuridiuli dokumenti, romelic gansazRvravs samedicino daxmarebis mimarTulebas pacien-


tis survilisda Sesabamisad. anderZi sicocxlis Sesaxeb mxolod im SemTxvevaSi gamoiyeneba,
Tu pacients TviTon aRar SeuZlia gadawyvetilebebis miReba da is zedmiwevniT ise xorciel-
deba, rogorc amas pacienti dokumentSi uTiTebs.

ar gamacocxloT brZanebebi (Do-Not-Resuscitate (DNR) orders)

DNR warmoadgens samedicino direqtivas, romlidanac gamomdinareobs pacientis, misi ad-


vokatis an eqimis Tanxmoba, rom pacients ar umkurnalon gulis an sunTqvis SeCerebis Se-
mTxvevaSi. es direqtiva gamoiyeneba, rodesac pacientis mkurnaloba pacientis sicocxlis
gaxangrZlivebisTvis sasurvel Sedegs an warmatebas ver moitans. rogorc wesi, es mZime da
ganukurnebel daavadebebsa da xandazmulTa SemTxvevebs exeba. es direqtivebi ar gulisxmo-
bs, rom maameblur zomebze uari iqneba gacxadebuli.

aucilebeli medikamentebi (Essential medicines)

medikamentebi, romelic akmayofilebs mosaxleobis janmrTelobis dacvis prioritetul mo-


Txovnilebebs. aucilebeli medikamentebi nebismier dros adekvaturi raodenobiT, saTanado
dozirebuli formiT, garantirebuli xarisxiTa da individualuri pirovnebebisa da sazoga-
doebisaTvis misaReb fasebSi unda iyos xelmisawvdomi.

hospisuri mzrunveloba (Hospice care)

mzrunveloba, romlis mizania ganukurnebeli daavadebis bolo fazaSi myofi adamianebis


mxardaWera, maTTvis komfortis Seqmna da sicocxlis xarisxis gaumjobeseba, vidre gankur-
neba. mizans warmoadgens is, rom pacientebma komfortulad da tkivilisgan ganTavisufle-
bulad igrZnon Tavi. hospisis filosofiaa adamianze izrunos pacientis emociuri, socia-
luri da sulieri moTxovnilebebis dakmayofilebisa da samedicino simptomebze reagirebis
meSveobiT.

evTanazia (Euthanasia)

es aris samedicino daxmarebis gziT mokvdinebis praqtika. umetesoba qveynebSi evTanazia


ukanono qmedebaa.

248 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


terminTa saZiebeli

`ukurnebeli daavadebis sikvdiliswina stadiaSi myofi avadmyofis sicocxlis ganzrax Sewyve-


ta misive TxovniT~.1

globaluri fondi (Global fund)

abreviatura Sidsis, tuberkulozisa da malariis winaaRmdeg brZolis globaluri fondis


aRsaniSnavad, romelic warmoadgens centralur globalur meqanizms aiv/Sidsis erovnuli
reagirebis programebis dasafinanseblad mdidar da Rarib qveynebs Soris fondebis ganawi-
lebis kuTxiT.

grZelvadiani mindobiloba (Durable power of attorney)

gardacvalebis piras myof adamians SeuZlia daniSnos nebismieri warmomadgeneli, vinc maT
finansebs marTavs da maTi saxeliT miiRebs gadawyvetilebebs. aseT adamians moixsenieben,
rogorc `agents.~

damatebiTi Terapiebi (Complementary therapies)

midgomebi mkurnalobis mimarT, romelic ar jdeba ZiriTad samedicino praqtikaSi. tkivilis


sawinaaRmdegod an simSvidis mosagvrelad gamoyenebuli damatebiTi Terapiis mkurnalobis
kursebi moicavs: nemsiT Terapia, dabali donis lazeruli Terapia, meditacia, aromatuli
Terapia, Cinuri medicina, cekvis Terapia, musikis Terapia, masaJi, samkurnalo mcenareebis
medicina, Terapevtuli Sexeba, ioga, osteopaTia, qiropraqtikuli mkurnaloba, naturopaTia
da homeopaTia.

damokidebuleba (Addiction)

farTod gamoyenebuli termini, romelic aRniSnavs medikamentebis gamoyenebis iseT formas,


rom aSkaraa fizikuri an fsiqikuri damokidebuleba. es ar aris diagnostikuri termini da
amitom mas jandacvis msoflio organizacia aRar iyenebs.

eTika (Ethics)

moraluri principebisa da wesebis sistema, romelic profesiuli qcevis standartebad ga-


moiyeneba. mraval saavadmyofosa da jandacvis sxva dawesebulebaSi funqcionireben eTikis
komitetebi, romelic exmareba eqimebs, jandacvis sferos sxva muSakebs, pacientebsa da oja-
xis wevrebs mkurnalobasTan dakavSirebuli rTuli gadawyvetilebebis miRebaSi. aseTi daxma-
reba sasuliero da kulturuli aspeqtebis gaTvaliswinebiT SeiZleba gansxvavebulic iyos.

1 kanoni `janmrTelobis dacvis Sesaxeb~, muxli 3

249
terminTa saZiebeli

maqsimaluri xelmisawvdomi resursebi (Maximum available resources)

ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis saerTaSoriso paqtis me-2 muxlis Ziri-


Tadi debuleba, romelic avaldebulebs saxelmwifoebs moaxmaron maqsimaluri xelmisawvdo-
mi resursebi ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis dacvasa da realizebas.

mzrunvelobis Sewyveta (Withdrawing care)

pacientTan mimarTebaSi ukve dawyebuli mkurnalobis procesis Sewyveta.

monitoringi/faqtebis moZieba/gamoZieba (Monitoring/fact finding/investigation)

xSirad sinonimebad gamoyenebuli terminebi, romelic zogadad aRniSnavs adamianis uflebe-


bTan dakavSirebuli xelisuflebis praqtikisa da qmedebebis Sesaxeb informaciis moZiebasa
da/an Segrovebas.

negatiuri uflebebi (Negative rights)

saxelmwifoTa valdebuleba Tavi Seikavon pirovnebis mxridan raimes gakeTebis mcdelobaSi


Carevisgan.

opioidi (Opioid)

opiumTan dakavSirebuli narkotikuli medikamentis saxeoba. opioidebi warmoadgens Zlier


tkivilgamayuCebel saSualebas, romelsac mwvave da qronikuli tkivilebis dros iyeneben.
opioidebi moicavs morfs, kodeins da sinTetiuri (adamianis mier gamogonili) narkotikuli
saSualebebis did raodenobas, rogoricaa metadoni da fentanili.

paliatiuri mzrunveloba (Palliative Care)

aqtiuri, mravalprofiluri mzrunveloba, romlis upirvelesi amocanaa tkivilisa da sxva paTo-


logiuri simptomebis moxsna, avadmyofTa socialuri da fsiqologiuri daxmareba, sulieri Ta-
nadgoma. igi vrceldeba im pacientebze, romelTa daavadeba mkurnalobas aRar eqvemdebareba; ase-
Ti mzrunvelobiT SesaZlebelia avadmyofisa da maTi ojaxebis cxovrebis xarisxis gaumjobeseba

pativiscema, dacva da Sesruleba (Respect, protect, and fulfill)

saxelmwifoTa valdebulebebi uflebebTan mimarTebaSi. pativiscema: saxelmwifoebma ar unda


imoqmedon pirdapir adamianis uflebaTa standartebis sawinaaRmdegod. dacva: saxelmwifom
unda imoqmedos, raTa SeaCeros sxvebi adamianis uflebaTa standartebis darRvevebisgan.
Sesruleba: saxelmwifos aqvs pozitiuri valdebuleba miiRos Sesabamisi zomebi raTa uzrun-
velyos, rom adamianis uflebaTa standartebi iyos miRweuli.

250 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


terminTa saZiebeli

pozitiuri uflebebi (Positive rights)

saxelmwifoTa valdebuleba moimoqmedon raime vinmesaTvis.

progresuli realizacia (Progressive realization)

valdebuleba, rom saxelmwifoebma SeZlebisdagvarad Tanmimdevrulad da efeqturad imoqme-


don ekonomikuri, socialuri da kulturuli uflebebis realizebisaTvis da uzrunvelyon,
rom adgili ar hqondes movlenaTa regresul ganviTarebas.

saxelmZRvanelo principebi (Guidelines)

abreviatura aiv/Sidsisa da adamianis uflebaTa Sesaxeb saerTaSoriso saxelmZRvanelo prin-


cipebis aRsaniSnavad. es principebi warmoadgens arasavaldebulo samarTlebriv da politi-
kis formirebis rekomendaciebis avtoritetul krebuls, romelic 1998 wels UNAIDS-ma da
adamianis uflebaTa umaRlesi komisris ofisma (OHCHR) gamosces.

stigma da diskriminacia (Stigma and discrimination)

aiv/SidsTan dakavSirebul stigmasa da diskriminacias gaerTianebuli erebis organizaciam uwo-


da `udidesi barieri, romelic xels uwyobs Semdgom inficirebas da xels uSlis adekvaturi
movlis, mxardaWerisa da mkurnalobis uzrunvelyofas~. diskriminacia stigmatizaciis Sedegia.

stigma `warmoadgens Zlier madiskreditirebel socialur iarliys, romelic radikalurad


cvlis individTa Sexedulebas sakuTari Tavisa da sxvaTa Sexedulebas am pirovnebebis Sesa-
xeb~. stigmatizirebuli adamianebi, rogorc wesi iTvlebian gansxvavebulad an sasircxvilod
ama Tu im mizezis gamo, da Sedegad isini arian diskreditirebulni, uaryofilni, SezRudu-
lebi an dasjilni. rogorc aseTi, stigma warmoadgens socialuri da kulturuli norme-
bis gamoxatvas, romelic ayalibebs adamianTa Soris urTierTobebs am normaTa Sesabamisad.
stigma aRniSnavs sazRvrebs, romelsac sazogadoeba `normalurebsa~ da `gariyulTa~, `Cven-
sa~ da `maT~ Soris qmnis.

diskriminacia aiv/Sidsis konteqstSi ganmartebulia, rogorc `nebismieri zoma, romelsac


moyveba pirovnebaTa nebismieri TviTneburi gansxvaveba maTi damtkicebuli Tu saeWvo aiv
serostatusis an janmrTelobis mdgomareobis safuZvelze~.

diskriminacia SeiZleba iyos legitimuri da aralegitimuri:

aralegitimuri diskriminacia aris gaumarTlebeli, araproporciuli da TviTneburi.

• zoma an qmedeba gaumarTlebelia, Tu mas ar axlavs racionaluri da obieqturi mizezebi.


• zoma an qmedeba araproporciulia, Tu gamoyenebuli saSualebebi da maTi Sedegebi sc-
deba an ver aRwevs dasaxul miznebs.
• zoma an qmedeba TviTneburia, Tu adamianis uflebebs mZimed arRvevs da is sxvaTa janmr-
Telobis dasacavad saWiro ar aris.

251
terminTa saZiebeli

urTierTdamokidebuli/ganuyofeli (Interdependent/indivisible)

termini, romelic gamoiyeneba samoqalaqo da politikur uflebebsa da ekonomikur da so-


cialur uflebaTa Soris urTierTobis aRsaniSnavad. urTierTdamokidebuleba da ganuyo-
floba gulisxmobs, rom uflebaTa erT nawils ar aqvs upiratesoba meoresTan SedarebiT, da
rom uflebaTa erTi nawilis dacva damokidebulia meore nawilis dacvaze.

Rirseba (Dignity)

Rirebulad, pativSi an dafasebulad yofnis Tviseba. adamianis uflebebi pirovnebis xelSeu-


val Rirsebas efuZneba da miznad mis dacvasa da xelSewyobas isaxavs.

winaswari samedicino direqtivebi (Advance medical directives)

gamoiyeneba, raTa sxva adamianebs, maT Soris jandacvis sferoSi momsaxurebis mimwodeblebs
gadascen informacia pacientis survilis Sesaxeb samedicino daxmarebasTan dakavSirebiT.
winaswari direqtivebi Zalze mniSvnelovania im SemTxvevaSi, Tu pacientebs fizikuri an fsi-
qikuri SezRudvebis gamo ar SeuZliaT TviTon metyveleba da sakuTari survilebis gadmo-
cema. winaswari direqtivebis yvelaze farTod gavrcelebuli formaa anderZi sicocxlis
Sesaxeb da grZelvadiani mindobiloba jandacvis sferoSi. `ar gamacocxloT~ aseve winaswari
samedicino direqtivis erT-erTi formaa.

jandacvis sferoSi rwmunebuli (Health care proxy)

werilobiTi dokumenti, romlis meSveobiTac piri kanonierad axdens sxva pirovnebaze ufle-
bamosilebis delegirebas, miiRos maTi saxeliT janmrTelobasTan dakavSirebuli garkveuli
gadawyvetilebebi.

janmrTelobis dacvis dawesebuleba (Health care establishment)

jandacvis nebismieri dawesebuleba, rogoricaa saavadmyofo, kerZo klinika, an dawesebule-


ba SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTaTvis (WHO).

janmrTelobis dacvis momsaxurebis mimwodeblebi (Health care providers)

eqimebi, medda, stomatologi an jandacvis sferos sxva profesionalebi (WHO).

janmrTelobis dacvis sistema (Health care system)

janmrTelobis dacvis sferoSi momsaxurebaTa organizebuli uzrunvelyofa.

252 adamianis uflebebi janmrTelobis dacvis sferoSi


praqtikuli saxelmZRvanelo `adamianis uflebebi janmrTelobis
dacvis sferoSi~ aris praqtikuli gzamkvlevi iuristebisTvis
adamianis uflebebis Sesaxeb jandacvis sferoSi. TiToeuli
Tavi moicavs informacias rogorc pacientebis, ise jandacvis
provaiderebis uflebebisa da movaleobebis Sesaxeb, aseve am
uflebebis realizaciisa da dacvis procedurebs saerTaSoriso,
evropul da erovnul doneze. saxelmZRvanelo warmoadgens
sxvadasxva konsituciuri debulebebis, sakanonmdeblo aqtebisa da
regulaciebis pirvel krebuls, romelic dalagebulia uflebebisa
da movaleobebis mixedviT da Seicavs Sesabamis praqtikul
magaliTebs. wignSi mocemulia davis gadaWris rogorc sasamarTlo,
ise sxva alternatiuli meqanizmebi, rogoricaa ombudsmeni da
eTikis komitetebi. praqtikuli saxelmZRvanelo warmoadgens
sasargeblo sainformacio wyaros im regionSi moRvawe iuristebisa
da sxva specialistebisaTvis, romlisTvisac damaxasiaTebelia
sakanonmdeblo bazis xSiri cvla. saxelmZRvanelos sruli seriis
naxva SesaZlebelia vebgverdze www.health-rights.org

foto ydaze: robert lizaki

You might also like