ÖĞRETMEN ADAYLARI İÇİN

KAMU PERSONELİ SEÇME SINAVI

EĞİTİM BİLİMLERİ
GARANTİLİ MODÜLER SET

PROGRAM GELİŞTİRME

KONU ANLATIMI, KONU TARAMA TESTLERİ, DENEME SINAVLARI VE

SON SEKİZ YILIN KONULARA GÖRE YERLEŞTİRİLMİŞ ÇIKMIŞ SORULARI
 İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER

Sayfa
TAKDİM ........................................................................................................................................................i
KİM NE DEDİ? ............................................................................................................................. ii
PUSULA (Sınav Bilgileri, Taban Puanlar ve Kontenjanlar, Kaç Net Kaç Puan vb.) ............. iv
İÇİNDEKİLER ............................................................................................................................ vii

PROGRAM GELİŞTİRME ............................................................................................................ 1

EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR ....................................................................................................7
1. EĞİTİM ............................................................................................................................................................. 9
2. EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ ...................................................................................................................................... 10
3. EĞİTİMİN GENEL AMAÇLARI ............................................................................................................................. 11
4. PLANLI OLUP OLMAMASINA GÖRE EĞİTİM .................................................................................................... 11
4.1 İnformal Eğitim ............................................................................................................................................. 11
4.2 Formal Eğitim ............................................................................................................................................... 12
5. SÜREKLİLİK GÖSTERİP GÖSTERMEMESİNE GÖRE FORMAL EĞİTİM ........................................................ 12
5.1 Örgün Eğitim ................................................................................................................................................ 12
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

5.1.1 Okul Öncesi Eğitim ............................................................................................................................ 12

5.1.2 İlköğretim ........................................................................................................................................... 13
5.1.3 Ortaöğretim ........................................................................................................................................ 13
5.1.4 Yükseköğretim ................................................................................................................................... 14
5.2 Yaygın Eğitim................................................................................................................................................ 14
6. ÖĞRETİM ........................................................................................................................................................... 15
7. ÖĞRENME ........................................................................................................................................................... 15
8. ÖĞRENME – ÖĞRETME ARASINDAKİ İLİŞKİ ................................................................................................... 16
9. EĞİTİM-ÖĞRETİM ARASINDAKİ FARKLILIKLAR ............................................................................................. 16
10. EĞİTİM-ÖĞRETİM ARASINDAKİ BENZERLİKLER ............................................................................................ 16
11. TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİ DÜZENLEYEN GENEL ESASLAR................................................................. 16
12. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI ................................................................................................................. 17
12.1 Genel Amaçlar .......................................................................................................................................... 17
12.2 Özel Amaçlar ............................................................................................................................................. 17
13. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN TEMEL İLKELERİ ........................................................................................................ 17
13.1 Genellik ve Eşitlik ..................................................................................................................................... 17
13.2 Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları................................................................................................................ 17
13.3 Yöneltme ................................................................................................................................................... 17
13.4 Eğitim Hakkı .............................................................................................................................................. 17
13.5 Fırsat ve İmkan Eşitliği............................................................................................................................. 17
13.6 Süreklilik.................................................................................................................................................... 18

vii
BÖLÜM ADI
İÇİNDEKİLER

13.7 Atatürk İlke ve İnkılapları ve Atatürk Milliyetçiliği ................................................................................. 18

13.8 Demokrasi Eğitimi .................................................................................................................................... 18
13.9 Laiklik ........................................................................................................................................................ 18
13.10 Bilimsellik .................................................................................................................................................. 18
13.11 Planlılık ...................................................................................................................................................... 18
13.12 Karma Eğitim ............................................................................................................................................ 18
13.13 Okul ile Ailenin İş birliği ........................................................................................................................... 18
13.14 Her Yerde Eğitim ....................................................................................................................................... 18

TEST 1 .......................................................................................................................................................19
ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................22

PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI ...........................................................................................23

1. PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI ....................................................................................................... 25
1.1 Eğitim Programı ........................................................................................................................................... 25
1.1.1 Eğitim Programının Özellikleri ........................................................................................................... 25
1.1.2 Programın Yararları ........................................................................................................................... 26
1.1.3 Eğitim Programı ve Öğretim Arasındaki İlişki .................................................................................... 26
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

1.1.4 Eğitim Programının Temel Ögeleri ..................................................................................................... 27

1.2 Öğretim Programı......................................................................................................................................... 27
1.3 Ders Programı .............................................................................................................................................. 27
1.4 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan .......................................................................................................................... 29
1.5 Ders Planı...................................................................................................................................................... 29
2. PROGRAM GELİŞTİRME..................................................................................................................................... 30
2.1 Program Geliştirme Süreci .......................................................................................................................... 30

TEST 2 .......................................................................................................................................................31
ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................36

PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ ..............................................................................................39

1. PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ......................................................................................................... 41
1.1 Tarihi Temel .................................................................................................................................................. 41
1.2 Ekonomik Temel ........................................................................................................................................... 41
1.3 Sosyal (Toplumsal) Temel ........................................................................................................................... 41
1.4 Bireysel Temel .............................................................................................................................................. 43
1.5 Konu Alanı Temeli ........................................................................................................................................ 45
1.6 Psikolojik Temel ........................................................................................................................................... 45
Davranışçı Kuramların ve Bilişsel Kuramların Program Geliştirmeye Karşılaştırmalı Etkileri ........................ 46
1.7 Felsefi Temel................................................................................................................................................. 48
• Epistemoloji ............................................................................................................................................... 48

viii
 İÇİNDEKİLER
BÖLÜM ADI

• Ontoloji ...................................................................................................................................................... 48
• Aksiyoloji ................................................................................................................................................... 48
• Mantık........................................................................................................................................................ 48
• Eğitimi Etkileyen Felsefi Akımlar ............................................................................................................... 48
 İdealizm ............................................................................................................................................ 48
 Realizm............................................................................................................................................. 49
 Pragmatizm ...................................................................................................................................... 49
 Varoluşçuluk ..................................................................................................................................... 49
• Aksiyoloji ................................................................................................................................................... 48
• Eğitim Felsefeleri ....................................................................................................................................... 49
 Daimicilik .......................................................................................................................................... 49
 Esasicilik ........................................................................................................................................... 49
 İlerlemecilik ....................................................................................................................................... 49
 Yeniden Kurmacılık ........................................................................................................................... 50

TEST 3 .......................................................................................................................................................59
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................64
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

EĞİTİM PROGRAMINDA TASARIM YAKLAŞIMLARI (DESENLER) .......................................................69

1. EĞİTİM PROGRAMLARINDA TASARIM YAKLAŞIMLARI (DESENLER) .......................................................... 71
1.1 Konu Merkezli (Derslere Göre) Program Tasarımları ................................................................................ 71
1.1.1 Konu Tasarımı.................................................................................................................................... 71
1.1.2 Disiplin Tasarımı ................................................................................................................................ 71
1.1.3 Geniş Alanlı Tasarım .......................................................................................................................... 71
1.1.4 Süreç Tasarımı................................................................................................................................... 71
1.1.5 Korelasyonel Tasarım ........................................................................................................................ 71
1.2 Öğrenen Merkezli (Etkinliklere Göre Düzenlenen) Program Tasarımları ................................................ 72
1.2.1 Çocuk Merkezli Tasarımlar ................................................................................................................ 72
1.2.2 Yaşantı Merkezli Tasarımlar............................................................................................................... 72
1.2.3 Romantik Tasarımlar .......................................................................................................................... 72
1.2.4 Hümanistlik Tasarımlar ...................................................................................................................... 72
1.3 Sorun Merkezli (Çekirdek) Program Tasarımları ....................................................................................... 73
1.3.1 Yaşam Şartları Tasarımı .................................................................................................................... 73
1.3.2 Çekirdek (Core) Tasarımı................................................................................................................... 73
1.3.3 Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı......................................................................... 73
2. EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ ............................................................................................ 76
2.1 ABD’de Yaygın Olan Modeller ..................................................................................................................... 76
2.2 Avrupa’da Yaygın Olan Modeller ................................................................................................................ 78
2.3 Türkiye’de Yaygın Olan Modeller ................................................................................................................. 79

ix
BÖLÜM ADI
İÇİNDEKİLER

TEST 4 .......................................................................................................................................................81
ÇIKMIŞ SORULAR ................................................................................................................................85

PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI ........................................................................................87

1. PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI ................................................................................................... 89
1.1 Program Geliştirme Çalışma Gruplarının / Kurullarının Oluşturulması .................................................. 89
1.2 Program Geliştirme ve Öğretme ................................................................................................................. 90
1.3 İhtiyaç Belirleme........................................................................................................................................... 90
1.3.1 İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları ............................................................................................................ 90
• Farklar Yaklaşımı ......................................................................................................................... 91
• Demokratik Yaklaşım ................................................................................................................... 91
• Analitik Yaklaşım .......................................................................................................................... 91
• Betimsel Yaklaşım ........................................................................................................................ 91
1.3.2 İhtiyaç Belirleme Süreci ..................................................................................................................... 91
• İhtiyaç Belirleme Teknikleri ........................................................................................................... 92
 Delphi Tekniği–Anket Geliştirme ........................................................................................... 92
 Progel–Dacum Tekniği .......................................................................................................... 92
Meslek Analizi ....................................................................................................................... 92
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k


 Kaynak Tarama (Literatür Tarama) ....................................................................................... 92
 Görüşme/Mülakat.................................................................................................................. 92
 Gözlem.................................................................................................................................. 92
 Ölçme Araçları–Testler .......................................................................................................... 92
 Grup Toplantısı/Grup Görüşmeleri ........................................................................................ 92
1.4 Diğer Planlama Çalışmaları ......................................................................................................................... 93
1.4.1 İşlem–Zaman Çizelgesi ..................................................................................................................... 93
1.4.2 PERT–İşlem Ağı (Planing Evaluation Research Technique) ............................................................. 93
1.4.3 Akış Şeması (Flow Chart) .................................................................................................................. 93
1.4.4 Belirtke Tablosu ................................................................................................................................. 93

TEST 5 .......................................................................................................................................................95
ÇIKMIŞ SORULAR ....................................................................................................................................97

PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA .........................................................................................................99

(Eğitim Programının Temel Ögeleri Arasındaki Dinamik İlişkiler Bütünü)
1. HEDEF (AMAÇ/ÖĞRENCİ KAZANIMLARI) ...................................................................................................... 101
1.1 Hedeflerin Davranış İfadelerine Dönüştürülmesi .................................................................................... 102
1.2 Hedef Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ............................................................................. 102
1.3 Hedeflerin Aşamalı Sınıflaması (Bloom Taksonomisi: Bilişsel-Duyuşsal-Devinişsel)......................... 104

x
 İÇİNDEKİLER
BÖLÜM ADI

1.3.1 Bilişsel (Zihinle İlgili) Alan ................................................................................................................ 104

1.3.2 Duyuşsal (Duygularla İlgili) Alan ...................................................................................................... 106
1.3.3 Psikomotor / Devinişsel (Kaslarla İlgili) Alan .................................................................................... 108
1.4 Hedeflerde Aşamalı Sınıflamaya İlişkin Örnekler .................................................................................... 109
2. İÇERİK (MUHTEVA/KONU)................................................................................................................................ 112
2.1 İçeriğin Seçiminde Kullanılacak Ölçütler ................................................................................................. 112
2.2 İçerik Düzenleme / Program Geliştirme Yaklaşımları.............................................................................. 113
2.2.1 Doğrusal Programlama Yaklaşımı ...................................................................................................113
2.2.2 Sarmal Programlama Yaklaşımı ......................................................................................................113
2.2.3 Modüler Programlama Yaklaşımı......................................................................................................114
2.2.4 Piramitsel Programlama Yaklaşımı ...................................................................................................115
2.2.5 Çekirdek Programlama Yaklaşımı ....................................................................................................115
2.2.6 Disiplinlerarası Program Yaklaşımı ...................................................................................................116
2.2.7 Konu Ağı-Proje Merkezli Program Yaklaşımı ....................................................................................118
2.2.8 Sorgulama Merkezli Program Yaklaşımı ..........................................................................................118
3. ÖĞRENME–ÖĞRETME SÜRECİ (Eğitim Durumları / Öğrenme Yaşantıları / Öğretim Etkinlikleri) ............. 121
3.1 Eğitim Durumunu Etkileyen Değişkenler ................................................................................................. 123
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

3.1.1 Etkin Katılım .................................................................................................................................... 123

3.1.2 İpucu ................................................................................................................................................ 123
3.1.3 Pekiştireç ........................................................................................................................................ 124
3.1.4 Dönüt .............................................................................................................................................. 125
3.1.5 Düzeltme ........................................................................................................................................ 125
4. DEĞERLENDİRME (SINAMA DURUMLARI) .................................................................................................... 127
4.1 Program Değerlendirme ............................................................................................................................ 129
4.2 Program Değerlendirme Modelleri ........................................................................................................... 132
5. HAZIRLANAN PROGRAM TASARISININ UYGULANMASI (Geliştirilen Programın Denenmesi) ................ 135

TEST 6.1 (Hedefler).................................................................................................................................137

TEST 6.2 (İçerik) .....................................................................................................................................139
TEST 6.3 (Öğrenme - öğretme süreci) .................................................................................................141
TEST 6.4 (Değerlendirme) .....................................................................................................................144
ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................148

ÖĞRETİM PLANLARI..............................................................................................................................165
1. ÖĞRETİM PLANLARI ........................................................................................................................................ 167
1.1 Planın Önemi .............................................................................................................................................. 167
1.2 Plan Yapmanın Gerekliliği ......................................................................................................................... 168
1.3 Planlı Çalışmanın Yararları ........................................................................................................................ 168

xi
BÖLÜM ADI
İÇİNDEKİLER

1.4 Plan Yapmanın İlkeleri ............................................................................................................................... 168

1.5 Plan Çeşitleri .............................................................................................................................................. 169
1.5.1 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan ............................................................................................................... 169
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Hazırlanırken Göz Önünde Bulundurulacak Noktalar ..................... 169
• Ünitelendirilmiş Yıllık Planın Yapılışı .......................................................................................... 169
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Örneği .............................................................................................. 170
1.5.2 Ders Planı ........................................................................................................................................ 171
• Ders Planı Örneği 1.................................................................................................................... 174
• Ders Planı Örneği 2....................................................................................................................175

TEST 7 ....................................................................................................................................................177
ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................179

YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER ...................................................................................................183

1. EĞİTİMDE YENİ ANLAYIŞLAR .......................................................................................................................... 185
2. ELEKTRONİK ÖĞRENME VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM ................................................................ 187
3. PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ YÖNELİMLER ............................................................................................ 188
3.1 Çoklu Zeka Yaklaşımı ............................................................................................................................. 188
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

3.2 Beyne Dayalı Öğrenme (Nörofizyolojik Kuram) ................................................................................... 189

3.3 Kuantum Öğrenme ................................................................................................................................. 190
3. 4 Aktif / Etkin Öğrenme ............................................................................................................................. 190
3. 5 İşbirliğine Dayalı Öğrenme .................................................................................................................... 190
3. 6 Yaşam Boyu Öğrenme ........................................................................................................................... 190
3. 7 Yaratıcı Düşünme ................................................................................................................................... 191
3. 8 Eleştirel Düşünme .................................................................................................................................. 192
3. 9 Yansıtıcı Düşünce ................................................................................................................................... 193
3. 10 Analitik Düşünme ................................................................................................................................... 194
3. 11 Etkili İletişim Kurma ............................................................................................................................... 194
3. 12 Araştırma-Sorgulama ............................................................................................................................. 194
3. 13 Problem Çözme ...................................................................................................................................... 194
3. 14 Bilgi Teknolojilerini Kullanma .............................................................................................................. 195
3. 15 Girişimcilik .............................................................................................................................................. 195
3. 16 Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma............................................................................................ 195
3. 17 Kurmacılık/Bilgiyi Yapılandırma (Yapılandırmacılık) ........................................................................... 196
3.18 İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi ...................................................................................................... 196
4. TÜRKİYE’DE 2004-2005 ÖĞRETİM YILINDA UYGULAMAYA KONAN PROGRAMLARIN
TEMEL ÖZELLİKLERİ........................................................................................................................................ 197
4.1 Ekonomik Temeller ................................................................................................................................... 198
4.2 Tarihsel ve Kültürel Temeller ................................................................................................................... 198

xii
 İÇİNDEKİLER
BÖLÜM ADI

4.3 Programın Temel Ögelerine İlişkin Özellikler .......................................................................................... 198

4.3.1 Hedef/Kazanımlar ............................................................................................................................ 198
4.3.2 İçerik/Konular ................................................................................................................................... 198
4.3.3 Öğrenme-Öğretme Süreci (Eğitim Durumları / Öğrenme-Öğretme Etkinlikleri) ............................... 199
4.3.4 Değerlendirme/Sınama Durumları ................................................................................................... 199
4.4 Kazandırılmak İstenen Temel Beceriler.................................................................................................... 199
4.5 Sosyal Etkinlikler ve Öğrenci Kulüpleri ................................................................................................... 200
4.6 AB ve Türkiye ............................................................................................................................................. 204
4.6.1 Türkiye’nin Katıldığı AB Eğitim Programları ..................................................................................... 204
4.7 Yaşam Becerileri ........................................................................................................................................ 205

TEST 8 ....................................................................................................................................................209
ÇIKMIŞ SORULAR ..................................................................................................................................215

DENEME TESTİ ......................................................................................................................................220

KAYNAKLAR ...........................................................................................................................................229
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

KURAMCILAR ........................................................................................................................................230

SÖZLÜK ..................................................................................................................................................231

xiii
 EĞİTİMDE
PROGRAM
GELİŞTİRME

1
 YAZAR PENCERESİ

Sevgili Arkadaşlar,

Eğitimde Program Geliştirme, soyut konu ve kavramların fazla olduğu, bu nedenle de öğretmen
adaylarının zorlandığı bir derstir. Bu zorluk dikkate alınarak kitabın program geliştirme bölümü,
Bruner‛in ortaya attığı Sarmal Programlama anlayışına göre ve öğretmen adaylarının ilgilerini
çekebilecek örneklerle hazırlanmıştır. Sarmal Programlama anlayışında, öncekiler sonrakilere
temel teşkil eder ve önceki öğrenilenlerle sonrakiler arasında yerli yerinde tekrarlarla bağlan-
tılar kurulur. Elinizdeki kitabın bu bölümünde, yeri geldikçe tekrarlar yapılmış ve bağlantılar
kurulmuştur.

Siz öğretmen adaylarına düşen sorumluluk ise sık aralıklı tekrarlar yapmaktır. Örneğin; bir
konunun haftada en az iki kez tekrar edilmesi o konunun kalıcılığını sağlayacaktır.

Eğitimde Program Geliştirme sorularının zor olması nedeniyle, standart sapması dolayısıyla da
katsayısı, yüksek olacaktır. Elinizdeki kitapla “herkesin yapamadığını, gücünün yetmediğini, ak-
lının ermediğini, bileğinin dönmediğini” başaracağınıza inanıyoruz.

Bu kitabın bu bölümünde işlenen bilgilerle yaklaşık 20 soru cevaplamanız mümkün olacaktır.

Başarılar...

İhtiyaç Yayıncılık
Eğitim Bilimleri
Program Geliştirme Dersi
Zümre Üyeleri

3
BÖLÜM
KPSS SORULARININ
ADI YILLARA GÖRE DAĞILIMI

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR 3 1 1 1
PROGRAMLARIN AŞAMALI
SINIFLANDIRILMASI 1 1
(Eğitim, Öğretim, Ders Programı)
PROGRAM GELİŞTİRME
(Eğitim Programının Temel Ögeleri Arasındaki 1 1 1 1
İlişki)
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
TARİHİ TEMEL
EKONOMİK TEMEL
BİREYSEL TEMEL 1 1
SOSYAL (TOPLUMSAL) TEMEL 1 2 1 1 1 1
KONU ALANI TEMELİ
FELSEFİ TEMEL 1 2 3 1
PSİKOLOJİK TEMEL 1
EĞİTİM PROGRAMLARINDA TASARIM
1 1 2 1
YAKLAŞIMLARI (DESENLER)
EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME
1
MODELLERİ
PROGRAM GELİŞTİRMENİN
1
PLANLANMASI
PROGRAM GELİŞTİRME ÇALIŞMA
1
GRUPLARININ OLUŞTURULMASI
İHTİYAÇ BELİRLEME 1 1 1 1
İhtiyaç Belirleme Yaklaşımları
İhtiyaç Belirleme Teknikleri 1
EĞİTİMDE PROGRAM TASARISI
1 1
HAZIRLAMA
HEDEF (AMAÇ/ÖĞRENCİ KAZANIMLARI) 2 1 2 1
Hedeflerin Davranışa Dönüştürülmesi 1
Hedef Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken
2 1
Noktalar
Hedeflerin Aşamalı Sınıflaması
(Bloom Taksonomisi: Bilişsel-Duyuşsal- 3 4 2 2 2 2 2
Devinişsel)
İÇERİK (MUHTEVA/KONU) 1 1 2 2
İçerik Düzenleme Yaklaşımları (birkaçı birden) 1
Doğrusal Programlama Yaklaşımı
Sarmal Programlama Yaklaşımı 1 1
Modüler Programlama Yaklaşımı 1
Piramitsel Programlama Yaklaşımı 1
Çekirdek Programlama Yaklaşımı
Disiplinlerarası Programlama Yaklaşımı 1 1 1
Konu Ağı-Proje Merkezli Program Yaklaşımı
Sorgulama Merkezli Program Yaklaşımı

4
 KPSS SORULARININ YILLARA GÖREBÖLÜM
DAĞILIMI
ADI

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİ
5 4 4 4 3 2 3 4
(EĞİTİM DURUMLARI)
DEĞERLENDİRME (SINAMA DURUMLARI) 1 3 1 2 1
Program Değerlendirme 1 1
Program Değerlendirme Modelleri 1 1
Geliştirilen Programın Denenmesi
ÖĞRETİM PLANLARI 5 2 1 2 1
EĞİTİMDE YENİ ANLAYIŞLAR VE 1 2
1
YÖNELİMLER
PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ 2
YÖNELİMLER
Çoklu Zeka Yaklaşımı 2 1 1 1
Beyne Dayalı Öğrenme
(Nörofizyolojik Öğrenme)
Kuantum Öğrenme
Etkin Öğrenme 1 1
Yaşam Boyu Öğrenme
Yaratıcı Düşünme 1 1
Eleştirel Düşünme 1
Yansıtıcı Düşünce 1 1
Türkiye’deki Yeni Program Anlayışı 2 1
Sosyal Etkinlikler ve Öğrenci Kulüpleri 2
Temel Yaşam Becerileri 2
Aktif Öğrenme 1
TOPLAM 26 22 13 20 22 26 12 19

5
BÖLÜM ADI

6
 EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
BÖLÜM ADI
BÖLÜM İÇERİĞİ

1. EĞİTİM
2. EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ
3. EĞİTİMİN GENEL AMAÇLARI
4. PLANLI OLUP OLMAMASINA GÖRE EĞİTİM
4.1 İnformal Eğitim
4.2 Formal Eğitim
5. SÜREKLİLİK GÖSTERİP GÖSTERMEMESİNE GÖRE FORMAL EĞİTİM
5.1 Örgün Eğitim
5.1.1 Okul Öncesi Eğitim
5.1.2 İlköğretim
5.1.3 Ortaöğretim
5.1.4 Yükseköğretim
5.2 Yaygın Eğitim
6. ÖĞRETİM
7. ÖĞRENME
8. ÖĞRENME – ÖĞRETME ARASINDAKİ İLİŞKİ
9. EĞİTİM-ÖĞRETİM ARASINDAKİ FARKLILIKLAR
10. EĞİTİM-ÖĞRETİM ARASINDAKİ BENZERLİKLER
11. TÜRK MİLLİ EĞİTİM SİSTEMİNİ DÜZENLEYEN GENEL ESASLAR
12. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN AMAÇLARI
12.1 Genel Amaçlar
12.2 Özel Amaçlar
13. TÜRK MİLLİ EĞİTİMİNİN TEMEL İLKELERİ
13.1 Genellik ve Eşitlik
13.2 Ferdin ve Toplumun İhtiyaçları
13.3 Yöneltme
13.4 Eğitim Hakkı
13.5 Fırsat ve İmkan Eşitliği
13.6 Süreklilik
13.7 Atatürk İnkılap ve İlkeleri ve Atatürk Milliyetçiliği
13.8 Demokrasi Eğitimi
13.9 Laiklik
13.10 Bilimsellik
13.11 Planlılık
13.12 Karma Eğitim
13.13 Okul ile Ailenin İş Birliği
13.14 Her Yerde Eğitim

7

Eğitim bilimlerinde bu
bölümle ilgili her yıl
ortalama
1 biyolojik yönleri dikkate alınmış, hangi durumlarda nasıl
soru çıkmaktadır.
1. EĞİTİM
Eğitim, insanlık tarihi ile birlikte var olan ve yaşayan
bir kavramdır. Eğitim ile ilgili ulusal ve uluslararası bir
çok kaynakta farklı tanımlarla karşılaşmak mümkündür.
Türkiye’de en çok kabul gören ve Selahattin Ertürk tara-
fından yapılan tanım şöyledir: “Eğitim, bireyin davranış-
larında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik
değişme meydana getirme sürecidir.”
Farklı felsefelere göre eğitim tanımları
sıralanmıştır: 1
İdealizme göre: Yaratıcıya ulaştırma süreci için yapılan
etkinliklerdir.
Realizme göre: Bireyin topluma uyumunu sağlama sü-
reci ve yeni kuşağa kültürel mirasın aktarılmasıdır.
Marksizme göre: Bireyi üretime katma işidir.
Pragmatizme göre: Yaşantılar sonucunda, bireyde dav-
ranış ve özellik değiştirme sürecidir.
Varoluşçuluğa göre: İnsanı en üst düzeye getirme sü-
recidir.
Eğitim bireyin bilgi ve davranışlarında değişiklik meyda-
na getirme süreci olduğundan, bireyin farklı yönleriyle
doğrudan ilgili bir kavramdır.
1
Sönmez, V. (2004). Dizgeli Eğitim. Ankara: Anı Yayıncılık
EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
Birey, yani insan bio-psiko-sosyo-kültürel bir varlıktır.
Diğer bir söyleyişle insan; biyolojik, psikolojik, sosyal ve
kültürel bir varlıktır. İnsanın yeme, içme, uyuma, cinsel-
lik gibi ihtiyaçları ve fizyolojik yönleri dikkate alındığın-
da biyolojik bir varlık olduğu söylenebilir. Eğitim ile ilgili
bilimsel çalışmalar incelendiğinde başlangıçta insanın
davranışlar sergilediği biyolojik olarak açıklanmaya ça-
lışılmıştır. Eğitim ile ilgili literatürde isimleri sıkça görü-
lebilen Pavlov aslında bir fizyolog, Skinner ise bir biyo-
logtur. Eğitim insanın biyolojik yönüyle ilgilenmiş ve dav-
ranışların nedenlerinin boyutlarını biyolojik olarak açık-
lamıştır. İnsanı hayvanlardan ayıran özelliklerin olduğu
davranışların sadece biyolojik nedenlerden kaynaklan-
madığı ve bazı içsel ve hissel etkenlerin davranışların
ortaya çıkmasında önemli olduğu düşünüldüğünde, in-
sanın psikolojik bir varlık olması eğitimde bu alanla ilgili
araştırmalar yapılmasını gerektirmiştir. İnsanın hangi
dönemlerde genel olarak hangi özelliklere sahip olduğu
ile ilgili gelişim psikolojisi, öğrenmelerin biçimlerini ve
farklılıklarını ortaya koyan öğrenme psikolojisi eğitimin
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k
ve eğitim psikolojisinin önemli çalışma alanları olmuştur.
Elbette insanı tek başına içsel bir varlık olarak değerlen-
dirmek ve diğer insanlarla, çevresiyle olan etkileşimini
görmezden gelmek doğru bir bakış olmayacaktır. İşte in-
aşağıda sanın diğer insanlarla ve çevreyle olan etkileşimi sosyal
bir varlık olduğunu ortaya koymaktadır. İnsan çevresini
etkileyen ve çevresinden etkilenen sosyal bir varlık oldu-
ğundan, eğitimde toplumsal (sosyal) temeller ve işlevler
önemli görülmüştür. Farklı toplumlarda ve zamanlarda
yaşayan insanlar farklı sosyal özellikler göstermekte-
dir. İnsanın farklı sosyal özellikleri, örf, adet, gelenek
ve yaşadığı zamandan kaynaklanan farklılıklar insanın
kültürel yönüyle ilgilidir. Bu nedenlerden dolayı eğitim;
insanın biyolojik, psikolojik, sosyal ve kültürel yönleri
ile ilgili ve bu yönlerle ilgilenen bir kavram olagelmiştir.
Eğitim bir noktada bireyin sosyalleştirilmesi sürecidir.
Birey buna bağlı olarak sosyal bir varlıktır. Birey, içinde
bulunduğu toplumun örf, adet ve geleneklerini yaşamak
ve aktarılması gerekenleri yaşatmak durumundadır.
Eğitim kültürleme (kültürel değerlerin bireye kazandırıl-
ması) sürecidir ve birey de kültürel bir varlıktır. Bireyin
yeme, içme, uyuma gibi birçok temel ihtiyacı vardır. Bu
ihtiyaçlar bireyin biyolojik yönü ile ilgilidir. Eğitim bu ihti-
yaçlardan biridir, temel ihtiyaçlardan dolayı birey biyolo-
jik bir varlıktır. Sosyal, biyolojik ve kültürel yapısı (biyo-
9
BÖLÜM ADI
EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
sosyo-kültürel bir varlık) olan bireyin, davranışlarında ve
bilgilerinde değişiklik meydana getirme sürecinde yani
eğitimin gerçekleşmesinde biyolojik, kültürel ve sosyal
etmenler doğrudan etkilidir. İnsan çevresiyle girdiği etki-
leşim sonucunda sosyalleşir ve kültürel etkileşime girer.
Bu etkileşimi sonucu gerçekleşen öğrenmeler eğitimin
kapsamında yer alır. Bu nedenle eğitim, kültürle ve top-
lumla ilişkili bir kavramdır.
Eğitim ve kültür arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir:
 Eğitim, kültürün aktarılmasında önemli bir araçtır.
 Eğitim, toplumun kültürünü etkileyen ve kültürün-
den etkilenen bir yapıya sahiptir.
 Eğitim, görevini yerine getirirken kültürel olanaklar-
dan yararlanır.
 Eğitim, kültürel değerlerin izlerini taşır.
 Eğitim, kültüre göre gelişmeye karşı daha az direnç
gösterir.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k
2001 KMS
SORU...
Eğitim ve kültür arasındaki ilişkiyle ilgili olarak
aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Eğitim uygulamaları, kültürel değerlerin izlerini
taşır.
B) Eğitim hem kültürü etkileyen hem de kültürden
etkilenen bir yapıya sahiptir.
C) Eğitim ve kültür, gelişmeye karşı aynı ölçüde di-
rençlidir.
D) Eğitim kurumları, işlevini yerine getirirken kültü-
rel olanaklardan yararlanır.
E) Eğitim, kültürün aktarılmasında önemli bir araç
görevi görür.
10
ÇÖZÜM...
Eğitim, içinde bulunduğu toplumun kültürünün izlerini
taşır, kültürü etkiler, kültürden etkilenir, kültürel ola-
naklardan yararlanır, kültürün aktarılmasında araçtır
ve değişime açık olmakla birlikte değişimin aracıdır.
Kültür de değişime açıktır; ama eğitimle aynı düzeyde
değildir.
CEVAP: C
Eğitim bir sistemdir ve sistemi oluşturan değişkenler
vardır. Bu değişkenler; girdi, işlem, çıktı ve dönüttür.
Girdi; sistemin hedefini gerçekleştirmek için gerekli olan
her şeydir. İşlem; girdilerin işlenmesi ve biçimlendiril-
mesidir. Çıktılar; ortaya çıkan ürünlerdir. Dönüt; ürün ve
sonuç hakkında elde edilen bilgilerdir. Bu değişkenlerin
durumlarına göre eğitim açık (Girdi, işlem, çıktı ve dö-
nütten oluşur.), yarı açık (Girdi, işlem, çıktıdan oluşur.
Dönüt yoktur.) ve kapalı (Yeterli girdi ve çıktı yoktur.) ol-
mak üzere üç biçimde ele alınabilir.
Eğitimin kasıtlı ve istendik, planlı ve programlı olması
(hedeflere dayalı olması/önceden tasarlanması) göz
önüne alındığında, eğitim, formal ve informal olarak
ikiye ayrılır. Önceden planlı-programlı olarak gerçekleş-
tirilen (yazılı bir planı ve programı olan) formal eğitim de
örgün ve yaygın eğitim olarak ikiye ayrılır.
Örgün eğitim; belirli yaş gruplarına yönelik, belirli aşa-
maları sırasıyla izleyen eğitim türüdür.
Yaygın eğitim ise; örgün eğitim dışında kalan, bireyleri
bir iş sahibi yapabilmek için veya bu bireyleri geliştire-
bilmek ve yenilikleri izleyebilmelerini sağlayabilmek için
var olan bir eğitim türüdür.
2. EĞİTİMİN ÖZELLİKLERİ
Yukarıda yapılan eğitim tanımlarından anlaşılacağı üze-
re eğitim; bilgi ve davranış değişikliği ile sonuçlanmalı,
bu değişiklikler bireyin kendi yaşantısı sonucunda oluş-
malı yani yaşantı ürünü olmalı, bir süreci gerektirmeli,
toplumsal, kültürel ve bireysel temellere, işlevlere sahip
olmalıdır. Bu açıklama doğrultusunda eğitimin temel
özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
 Test
EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
1

4. Öğretmenin not verirken yanlı davranması “Eğitim-

EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL de ölçme ve değerlendirme işlemi sırasında” öne
KAVRAMLAR çıkan önemli hatalardan biridir.
Bu açıklamaya göre öğretmenler ölçme ve de-
1. Aşağıdaki yargılardan hangisi eğitim için söyle-
ğerlendirme yaparken Milli Eğitimin aşağıdaki
nemez?
temel ilkerinden hangisini en çok ihlal ettiği
söylenebilir?
A) Bilgi ve davranış değişikliği ile sonuçlanmalı
B) Bireyin yaşantısı sonucu oluşmalı A) Yöneltme
C) Toplumsal, kültürel ve bireysel temellere sahip B) Eğitim hakkı
olmalı
C) Fırsat ve imkan eşitliği
D) Bir zaman dilimi içerisinde gerçekleşmeli
D) Genellik ve eşitlik
E) Her zaman belirli bir program dahilinde olmalı
E) Bilimsellik

5. Öğrencisinin resim yapma yeteneğinin olduğunu ve

2. Aşağıdaki ifadelerden hangisi formal eğitimi, bunun değerlendirilmesi gerektiğini düşünen bir öğ-
informal eğitimden ayıran en temel özelliktir?
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

retmen, onun Güzel Sanatlar Fakültesi’nde eğitim

almasını sağlamaya çalışmıştır.
A) Belli bir mekanın ve ortamın gerekli olması Öğretmen, Türk Mili Eğitimi’nin temel ilkelerin-
B) Planlı ve programlı olması den hangisini göz önünde bulundurmuştur?
C) Her birey için ayrı sonuçlanması
D) Olumlu yönde gelişebilmesi A) Fırsat ve imkan eşitliği
E) Tasarlanmış araç gereçler kullanılması B) Eğitim hakkı
C) Yöneltme
D) Ferdin ihtiyaçları
E) Planlılık
3. Aşağıda verilen örneklerden hangisi yaygın eği-
time örnek olarak gösterilebilir?

A) Öğretmenlere yeni programı tanıtmak amacıy- 6. Aşağıdakilerden hangisi eğitim ile öğretim ara-
la eğitim verilmesi sındaki benzerliği doğru olarak ifade eder?
B) Yedi yaşına gelen bir öğrencinin ilköğretime
başlaması A) Her ikisi de her zaman planlı ve programlıdır.
C) İlköğretimi tamamlayan bir öğrencinin ortaöğ- B) Her ikisi de toplumun sosyal, kültürel, politik ve
retim düzeyinde okul türü seçmesi ekonomik olgularından etkilenir.
D) Meslek lisesinden mezun olan bir öğrencinin C) Öğretim, eğitim kadar kapsamlı bir süreçtir.
üniversiteye geçiş hakkını kullanması
D) Öğretimin tamamlandığı ve bittiği yerde eğitim
E) Ortaöğretim düzeyindeki bir öğrencinin alan de tamamlanır.
seçmesi
E) Eğitim, öğretim gibi kısa sürede tamamlanır.

19
 Test
EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLAR
1

13. I. Okullar 15. Veli toplantısında, öğrencilerin sadece okulda

II. Aile aldıkları eğitim ve öğretimin yeterli olmadığı-
III. Hizmet içi eğitim kursları nı, öğrendiklerini desteklemek amacıyla evde,
oyunda, çevrede etkinliklerin devam etmesi ge-
IV. Çevre
rektiğini velilere ileten bir öğretmen, aşağıdaki
Formal eğitim; eğitimin kurumsallaştırılması ise
ilkelerden hangisini gerçekleştirmeyi hedefle-
formal eğitimin gerçekleştirildiği mekanlar aşa-
mektedir?
ğıdaki seçeneklerin hangisinde doğru olarak
verilmiştir?
A) Karma eğitim
B) Her yerde eğitim
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III
D) I, II ve III E) II, III ve IV C) Demokrasi eğitimi
D) Süreklilik
E) Ferdin ve toplumun ihtiyaçları

14. Örgün eğitim içerisinde yer alan, okul öncesi

dönemde olan 0-6 yaş çocuklarından aşağıda-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

kilerden hangisi beklenmez?

A) Bedensel, zihinsel ve duygusal yönden gelişme

B) İyi alışkanlıklar kazanma
C) Türkçeyi doğru ve güzel konuşma
D) İlköğretime hazır hale gelme
E) Üst düzey davranışlar ve beceriler geliştirme

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Test 1
E B A D C B C E D A B C C E B

21
ÇIKMIŞ SORULAR

4. Bir öğretim programında hedefler ve kazanımla-

EĞİTİME İLİŞKİN TEMEL
ra yer verilmesinin en önemli amacı aşağıdaki-
KAVRAMLAR
ÇIKMIŞ SORULAR lerden hangisidir?

A) Öğrencileri güdülemek
1. Eğitim, bireyin davranışında yaşantıları yoluyla is-
B) Öğrencilere dönüt sağlamak
tendik değişmeler oluşturma sürecidir.
C) Öğrenciyi değerlendirmek
Bu tanımda “istendik” kavramıyla üzerinde durul-
D) Öğretimi planlı hale getirmek
mak istenen olgu aşağıdakilerden hangisidir?
E) Öğretmeni değerlendirmek
2006 KPSS
A) Hedeflere dayalı olma
B) Toplumsal yardımlaşmayı artırma
C) Güncel gereksinimleri karşılama
D) Bireye fiziksel güç kazandırma
5. Aşağıdakilerden hangisi, çocuğun akranlarıyla
E) Bireyin isteklerini dikkate alma
oynarken ya da arkadaş grupları içinde edindiği
2001 KMS
informal öğrenmenin bir özelliği değildir?

A) Doğal ortamda kendiliğinden oluşur.

B) Olumlu ya da olumsuz olarak gerçekleşebilir.
2. Eğitim ve kültür arasındaki ilişkiyle ilgili olarak C) Yer, mekan ve ortam değişebilir.
D) Planlı ve programlıdır.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

E) Kazanılan beceriler kişiye göre değişiklik gös-
A) Eğitim uygulamaları, kültürel değerlerin izlerini terir.
taşır. 2007 KPSS
B) Eğitim hem kültürü etkileyen hem de kültürden
etkilenen bir yapıya sahiptir.
C) Eğitim ve kültür, gelişmeye karşı aynı ölçüde
dirençlidir.
D) Eğitim kurumları, işlevini yerine getirirken kül-
türel olanaklardan yararlanır.
E) Eğitim, kültürün aktarılmasında önemli bir araç
görevi yapar.
2001 KMS

3. “Türk Eğitim Sistemi”nde genel hedefler aşağıda-

kilerden hangisine dayalıdır?

A) Öğretim programlarına
B) Milli Eğitim Temel Kanunu’na
C) Yönetmeliklere
D) Tebliğler Dergisi’ne
E) Yapılan şuralarda alınan kararlara Çıkmış 1 2 3 4 5
2005 KPSS Sorular A C B D D

22
 PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI
BÖLÜM İÇERİĞİ

1. PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI

1.1 Eğitim Programı
1.1.1 Eğitim Programının Özellikleri
1.1.2 Programın Yararları
1.1.3 Eğitim Programı ve Öğretim Arasındaki İlişki
1.1.4 Eğitim Programının Temel Ögeleri
1.2 Öğretim Programı
1.3 Ders Programı
1.4 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan
1.5 Ders Planı

2. PROGRAM GELİŞTİRME
2.1 Program Geliştirme Süreci

23

Eğitim bilimlerinde bu
bölümle ilgili her yıl
ortalama
1-2
soru çıkmaktadır.
1. PROGRAMLARIN AŞAMALI
SINIFLAMASI
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k
1.1 Eğitim Programı
Eğitim programı için; okulda öğretilen her şeydir, ko-
nular kümesidir, öğretilecek içeriktir, hedef davranışlar
grubudur, çalışmaların yönüdür, öğrenme için bir plan-
dır gibi farklı tanımlar yapılmıştır. Müfredat ve yetişek
olarak da isimlendirilen eğitim programı, öğrenme
yaşantıları düzeneği olarak da tanımlanmıştır. Eği-
tim programı, “Bir eğitim kurumunun, çocuklar, gençler
ve yetişkinler için sağladığı, Milli Eğitimin ve kurumun
amaçlarının gerçekleşmesine dönük tüm faaliyetler.”
olarak da tanımlanabilir. Eğitim programı; öğretimi, ders
dışı kol etkinliklerini, özel ve önemli günlerin kutlanması-
nı, rehberlik etkinliklerini, kursları, okul gezilerini, sağlık
hizmetlerini ve görevlerini içeren geniş bir kavramdır.
25
PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI
En geniş kapsamıyla eğitim programı; öğrenene,
okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluy-
la sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir.5
Tüm bu tanımlar incelendiğinde, eğitim programının
herhangi bir eğitim kurumunun sorumluluğunda, (ko-
nulara ait alan bilgisine ve kişileri toplumsal yaşama
hazırlamaya ilişkin) önceden saptanan amaçların ger-
çekleştirilmesine yönelik, okul içi ve okul dışı boyutu da
olan, sistemli bir şekilde yapılandırılmış bir süreç olduğu
söylenebilir.
1.1.1 Eğitim Programının Özellikleri
İşlevsel Olmalı
Konu ve etkinliklerin gerçek yaşamda yeri olmalı, birey-
sel ve toplumsal ihtiyaçları karşılamalı, bireyin yetenek-
lerini ortaya çıkarmalı ve geliştirmeli, yani fonksiyonel
olarak işe yaramalıdır. Örneğin; öğretmen yetiştirme
programından mezun olan bir öğretmen, programdaki
kazanımlarını gerçek yaşamda uygulayabilmeli ve prog-
ram iyi ve yeterli öğretmenler yetiştirir nitelikte olmalıdır.
Bir okuma yazma öğretimi programının da uygulanma-
sından sonra öğrencilerin okuyor ve yazıyor olması bek-
lenir.
Esnek ve Çerçeve Olmalı
Elbette bir programın değişmezlik ve genel olma anla-
mında bir çerçevesi olmalıdır. Ancak; program, konuları
ana hatları ile ortaya koyan bir çerçeve program sun-
malı, okulun ve bölgenin özelliklerini, öğrencilerin ilgi,
ihtiyaç ve yeteneklerini göz önüne alabilme olanağını
öğretmene sağlamalıdır. Birleştirilmiş bir sınıftaki birin-
ci sınıf öğrencileri serbest okumaya nisan ayı başında;
Ankara’da Gazi Osman Paşa semtindeki birinci sınıf
öğrencileri ise ocak ayı başında geçebilir. Bu doğal ve
olağandır. Sahil şeridindeki yerleşimlerde balıkçılıktan
ve turizmden örnekler verilebilirken, Türkiye’nin iç ve
orta kesimlerinde tarım ve hayvancılıktan örneklerin ve-
rilmesi de programların esnekliğinden kaynaklanır. Yine
buna benzer olarak bir sınıfta farklı kişilik özelliklerinin
önceden ve uygulama sırasında dikkate alınabilmesi
programların ve planların esnekliğiyle doğrudan ilgilidir.
5
Demirel, Ö. (1999). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem
A Yayıncılık
 Test
PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI
2

4. Türkiye’nin dört bir tarafındaki öğretmenlerin or-

PROGRAMLARIN AŞAMALI tak alanda ortak amaçlara ulaşmak için benzer
SINIFLAMASI çalışmalar yapmaları programın aşağıdaki özel-
liklerinden hangisinin işlevselliğini gösterir?
1. Eğitim programı “öğrenme yaşantılarının düzene-
ği” olarak tanımlanırsa aşağıdakilerden hangisi
A) Uygulanabilir olması
bu tanımın dışında kalır?
B) Rehberlik etmesi
C) Etkinliklere yön vermesi
A) Konular kümesi
D) Evrenselliği sağlaması
B) Okul gezileri
C) Eğitsel kollar E) Çerçeve olması

D) Önemli günlerin kutlanması

E) Aile pikniği 5. Bir eğitim programı öğretimin düzenli olmasını sağ-
layan yazılı dökümandır.

2. Mezun olduktan sonra iki yıl kadar özel bir okulda Buna göre eğitim programı ve öğretim arasın-
çalışan Sibel Öğretmen, görevine devlet okulunda daki ilişki düşünüldüğünde aşağıdaki ifadeler-
devam etmeye karar vermiştir. KPSS’yi kazanıp den hangisi doğru olmaz?
bir devlet okulunda göreve başlamıştır. Okuma
yazmayı yeni okulundaki öğrencilerin diğer okulun- A) Eğitim programı ve öğretim, birbirinden bağım-
daki öğrencilere göre farklı zamanlarda öğrenece- sız şekilde işlev gösteremez.
ğini fark ederek planını ve programını bu şekilde
B) Eğitim programı, öğrenme yaşantılarıdır; öğre-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

ayarlamıştır. Çünkü planlar ve programlar sosyal,

tim, öğretme rolüdür.
kültürel, bölgesel hatta sınıftaki bireysel farklılıklara
C) Eğitim programı, bir planlama; öğretim ise, bir
uyarlanabilir olmalıdır.
yöntemdir.
Bu açıklamada eğitim programının aşağıdaki
özelliklerinden hangisinin önemi vurgulanmak- D) Eğitim programı, ne yapılacağıdır; öğretim, na-
tadır? sıl yapılacağıdır.
E) Eğitim programı, uygulama; öğretim, kılavuzla-
A) Esnekliği B) İşlevselliği madır.

C) Uygulanabilirliği D) Toplumla uyumluluğu

E) Ekonomikliği 6. Fen ve teknoloji öğretmeni Necla Hanım, hayvanlar
konusunu işleyeceği derse elinde renkli bir pano ile
gelmiş ve öğrencilerin panoyu incelemelerine fırsat
3. Bir öğretim görevlisi, üniversite 3. sınıf Eğitim Fa-
vererek, onlara bu konuda sorular sormuştur. Böy-
kültesi öğrencilerine ders kitaplarını inceleme gö-
lece öğrencilerin hayvanlar konusunda önceki bilgi-
revi vermiş, ekonomik, bilimsel ve toplumsal ger-
lerini öğrenmiş ve ders programını buna göre şekil-
çeklerle çelişen konulara dikkat etmeleri gerektiğini
lendirmiştir. Hangi yöntem, teknik ve araç-gereçleri
söylemiştir.
kullanacağına karar vermiş ve bunları uygun bir
Bu durumda öğretim görevlisi eğitim progra-
biçimde düzenlemiştir.
mının aşağıdaki özelliklerden hangisine dikkat
etmiştir? Necla Hanım’ın yaptığı tüm bu etkinlikler eğitim
programının aşağıdaki temel ögelerinden han-
gisine hizmet eder?
A) İşlevselliği
B) Bireyin beklentileri ile uyumluluğu
A) Hedef B) Eğitim durumları
C) Uygulanabilirliği
C) Değerlendirme D) Muhteva
D) Esnekliği
E) Öğrenci kazanımı
E) Ölçütleri karşılayabilirliği

31
 Test
PROGRAMLARIN AŞAMALI SINIFLAMASI
2

26. İki farklı okulda, benzer özelliklere sahip öğrencileri 28. Öğretmenin bir gün içinde yapacaklarını ayrın-
olan iki farklı öğretmen, aynı programı uygulamak tıları ile tasarladığı plan türü aşağıdakilerden
ve uygulama sonuçlarını karşılaştırmak istemiştir. hangisidir?
Karşılaştırma sonucunda başarı düzeyleri arasında
farklılıklara rastlanmıştır. A) Örtük program
Bu durumda aşağıdaki yorumlardan hangisi ya- B) Ünitelendirilmiş yıllık plan
pılabilir?
C) Eğitim programı
D) Ders planı
A) Farklılık örtük programdan kaynaklanmış ola-
E) Öğretim programı
bilir.
B) Başarısı düşük olan sınıfta öğretmen değer-
lendirmeye yer vermemiştir.
C) Başarısı yüksek olan sınıftaki öğrencilerin öğ-
renme yetenekleri düşük olabilir.
D) Öğrencilerin ders çalışma performansları ara-
sındaki fark az olabilir.
E) Uygulanan öğretim programları farklı olduğu
için başarı düzeyleri farklıdır.
29. Bir program geliştirmeci, program geliştirme süre-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

cinde öğretilmesi gereken konuları belirli özellikleri

27. Bir eğitim fakültesindeki öğretim elemanı, üniver- açısından bir elemeye tabi tutmaktadır.
sitede öğrencileri ile deneyimlerini paylaşırken Program geliştirmecinin bulunduğu aşama aşa-
“Görev yaptığınız çevrenin özelliklerini bilirseniz, ğıdakilerden hangisidir?
dersleriniz ile çevre arasında bağ kurabilir, içinde
bulunduğumuz bölge insanının görüş ve beklentileri A) Hedef belirleme
dikkate alabilirsiniz. Öğrencilerinize somut yaşantılar B) Öğretimi değerlendirme
sağlayabilirsiniz.” demiştir.
C) Öğrenme yaşantıları düzenleme
Öğretim elemanı, bu sözleriyle eğitim program-
D) Etkinlikleri belirleme
larının hangi özelliğini vurgulamak istemiştir?
E) İçeriği düzenleme

A) Topluma uygunluğunu
B) Hedefe dayalılığını
C) Etnik milliyetçiliği sağlamayı
D) Öğrenci temelli oluşunu
E) Katı ve değişmezliğini

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
E A C E E B D C A B E C D E B
Test 2
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29
C A D E B C C D E B A A D E

35
ÇIKMIŞ SORULAR

4. Aşağıdakilerden hangisi, hedef davranışlara

PROGRAMLARIN AŞAMALI
dayalı olarak belirlenmez?
SINIFLAMASI
ÇIKMIŞ SORULAR
A) Öğretme-öğrenme etkinlikleri
B) Genel hedefler
1. Hedeflerin belirlenmesi aşamasında, aşağıda- C) İçeriğin oluşturulması
kilerden hangisinin dikkate alınması gerekli de- D) Değerlendirmede kullanılacak ölçütler
ğildir? E) Öğrenme yaşantıları için gerekli hazırlıklar
2002 KPSS
A) Bireyin ihtiyaçlarının
B) Toplumun ihtiyaçlarının
C) Konu alanı ihtiyaçlarının
D) Eğitim ekonomisinin bulgularının
E) Toplumun eğitim felsefesinin
2001 KMS

5. Eğitim sürecinde doğru ve etkili kararlar vere-

2. Aşağıdaki seçeneklerin hangisinde öğrenme- bilmek isteyen bir öğretmenin öncelikle aşağı-
öğretme sürecindeki üç temel öge doğru olarak dakilerden hangisini dikkate alması gerekir?
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

verilmiştir?
A) Programı B) Velileri C) Kapsamı
A) Yönetici, öğretmen, veli D) Planları E) Yönetimi
B) Öğretmen, öğrenci, ders kitabı 2002 KPSS
C) Öğretmen, öğrenci, veli
D) Öğretmen, program, öğrenci
E) Okul, aile, çevre
2001 KMS

3. Eğitim programı, istendik davranışların kazanılma- 6. Aşağıdakilerden hangisinde eğitim programının

sı için hazırlanan yazılı doküman ya da eylem pla- temel ögeleri bir arada verilmiştir?
nıdır.
Bu görüşte aşağıdaki eğitim programının temel A) Öğretmen ve öğrenci, okul yönetimi, veli
ögelerinden vurgulanmıştır? B) Kritik davranışlar, öğretme öğrenme etkinlikleri
C) Öğretmen ve öğrenci, içerik, değerlendirme
A) Ölçme ve değerlendirme işlemleri durumları
B) Konuların kapsamı D) Öğrenci, öğretme öğrenme etkinlikleri, okul yö-
C) Öğrenme ürünleri netimi
D) Eğitimin hedefleri E) Özel hedefler, içerik, öğretme öğrenme etkin-
E) Öğrenme-öğretme stratejileri likleri, değerlendirme
2002 KPSS 2003 KPSS

36
 PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
BÖLÜM İÇERİĞİ

1. PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ

1.1 Tarihi Temel
1.2 Ekonomik Temel
1.3 Sosyal (Toplumsal) Temel
1.4 Bireysel Temel
1.5 Konu Alanı Temeli
1.6 Psikolojik Temel
• Davranışçı Kuramların ve Bilişsel Kuramların Program Geliştirmeye Karşılaştırmalı
Etkileri
1.7 Felsefi Temel
• Epistemoloji
• Ontoloji
• Aksiyoloji
• Mantık
• Eğitimi Etkileyen Felsefi Akımlar
 İdealizm
 Realizm
 Pragmatizm
 Varoluşçuluk
• Eğitim Felsefeleri
 Daimicilik
 Esasicilik
 İlerlemecilik
 Yeniden Kurmacılık

39

Eğitim bilimlerinde bu
bölümle ilgili her yıl
ortalama
2-3
soru çıkmaktadır.
1. Program Geliştirmenin Temelleri
Bu kısımda program geliştirme çalışmalarını etkileyen
unsurlar ve program geliştirme çalışmalarına kaynaklık
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k
eden noktalar ele alınmıştır. Bunlar; tarihi, ekonomik,
sosyal (toplumsal), bireysel, konu alanı, psikolojik ve
felsefi temellerdir.
1.1. Tarihi Temel
Eğitimde program geliştirme çalışmaları, eğitimin bilim
alanı olarak kabul edilmesiyle 18. yüzyıldan sonra baş-
lamıştır. Eğitim tarihi içerisinde MÖ 5. yüzyılda özel sınıf
ile ilgilenilmiş, bu dönemde Sokrates ve Platon fikirleriy-
le ön plana çıkmıştır. MÖ 4. yüzyılda yaşayan sofistler
ilk uzman eğiticiler olarak program geliştirme tarihinde
yerini almıştır. MÖ 3. yüzyılda Cicero ve Quintilian eği-
timi yaşama hazırlık olarak ele almışlardır. Ortaçağda
dine dayalı eğitim programları göze çarpmaktadır. 18.
yüzyılda Amerika’da Harward ve Princeton üniversitele-
rinin açılmasıyla özgür araştırmalar da başlamış, devlet
okullarının açılmasıyla işlevsel eğitim programları geliş-
tirilmiştir. 19. yüzyılda Bobbit (1918)’in “Eğitim Programı”
isimli kitabı bu alanla ilgili ilk yayındır. 20. yüzyılda Taba
ve Tyler program geliştirme alanına isimlerini yazdırmış-
lardır. 21. yüzyılda öğrenen merkezli eğitim programları
yaygın olarak kullanılmaktadır.
41
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
Bilimsel çalışmalara, ilgili bilim dalında ya da problem-
le ilgili daha önce yapılmış çalışmaların incelenmesi ile
başlanır. Böylelikle daha önce yapılmış hataların tekrar
yapılmaması ve önceki çalışmaların üzerine yenilerinin
konulması sağlanır. Eğitimde program geliştirmenin te-
meli olan tarihi temel bu nedenle önemlidir.
Geçmişte yapılmış olan çalışmalar, deneyimler, geliş-
meler ve anlayışlar yeni ve geleceğe dönük çalışmalar
için önemlidir. Bu nedenle tarihsel gelişim süreci içinde
program geliştirmenin geçirdiği evreler tanınmalıdır. Bu-
nun yanında geçmişte yapılmış hataların ve yanlış uy-
gulamaların incelenme olanağı olur; böylece gelecekte
yapılacak olan çalışmalarda bu durumlar göz önünde
tutularak özgün çalışmalar gerçekleştirilebilir.
1.2 Ekonomik Temel
Ekonominin ve eğitim ekonomisinin eğitim programları-
na etkisi söz konusudur. Program geliştirmede, mevcut
olanaklarla uyumlu, ihtiyaçlara yoğunlaşarak israftan
kaçan, ekonomik kalkınmayı destekleyen çalışmalar
yapılmasına dikkat edilmelidir.
1.3 Sosyal (Toplumsal) Temel
Eğitim hedefleri belirlenirken toplumun ihtiyaçları dikka-
te alınır. Programlar bireyin sosyal gelişimini ve toplu-
ma uyumunu sağlayacak biçimde hazırlanmalıdır. Bu
yapılırsa programlar toplumsal (sosyal) temel üzerine
oturtulmuş olur.
Okul ve eğitimciler toplumun aynası ve değişim aracıdır.
Programlar toplumsal sorunları, ideolojik akım ve çatış-
maları dikkate almalıdır. Önemli toplumsal sorunlar ve
değişmeler arasında; kan davası, çok eşlilik, kız kaçır-
ma, etnik farklar, ideolojik akımlar ve çatışmalar, değişim
eğilimleri, toplumun değerleri ve beklentileri, sanayileş-
me, şehirlere göç, iletişim olanaklarında artış, iş alanla-
rı, istihdam, ihtiyaçlar ve bilginin, okulun, öğretmenin ve
öğrencinin işlevlerindeki değişmeler sıralanabilir.
BÖLÜM ADIGELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
PROGRAM

2002 KPSS

SORU...
Yapılan araştırmalarda eğitim yapılacak bölgede sa-
nayi sektörünün bölge ekonomisinde önemli yer tuttu-
ğu saptanmıştır. Bunun üzerine sanayi ile ilgili eğitim
ODUNCUYLA ŞEKERCİ
hedeflerine öncelik verilmiştir.
Bu öncelik aşağıdaki seçeneklerin hangisiyle
İki serbest meslek erbabı sohbet ederler:
açıklanabilir?
Şekerci: Oduncu kardeş benim bir yeğenim var.
Liseyi bitirdi, işsiz güçsüz dolaşıyor. Bir
A) Eğitim hedefleri belirlenirken toplumsal ihtiyaçlar
türlü iş bulamıyor.
dikkate alınmalıdır.
Oduncu: Tabi; şimdi ekmek aslanın midesinde kar-
B) Özel hedefler araştırma sonuçlarına göre belir-
deşim. Senin yeğeninin İngilizcesi var
lenmelidir.
mı, bilgisayarı iyi kullanabiliyor mu?
C) Konu alanındaki ve bilgideki değişiklikler hedef-
Şekerci: Ne gezer kardeşim. Hiç öğrenmeye he-
lerin belirlenmesinde etkilidir.
vesi yok. Kursa falan da gönderemedik.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

D) Bireylerin eğitimden beklentileri zamanla değişir.

Oduncu: Dost acı söyler; şimdi piyasada İngiliz-
E) Eğitim hedefleri belirlenirken farklı yollar izlene-
cesi ve bilgisayarı olmayana iş yok dos-
bilir.
tum.

Toplumsal ihtiyaçlar, olaylar ve olgular eğitim ÇÖZÜM...

programlarının temelini oluşturur. Bir toplumda Sanayi sektörünün bölge ekonomisine katkı sağlama-
istihdam için bilgisayar kullanımı ve yabancı dil sı toplumsal/sosyal bir konudur. Bu, toplumun ihtiyaç-
bilme yeterlilikleri gerekiyorsa, bu nitelikleri ka- ları ile ilgilidir. Bundan dolayı sanayi ile ilgili eğitim he-
zandırmaya ilişkin programlar düzenlenir ya da bu deflerine yer verilmesi toplumsal ihtiyaçların dikkate
niteliklere ilişkin dersler eğitim programlarında alınması anlamına gelir.
yerini alır. Yükseköğretim programlarının tümünde CEVAP: A
yabancı dil ve bilgisayar derslerinin zorunlu olması
buna örnektir. Türk Milli Eğitim Sistemi’nde eğitimin ve eğitim
programının toplumsal temelleri:
 Atatürk’ün eğitimle ilgili ilkeleri
 Anayasa ve ilgili yasalar
 Hükümet programları
 Kalkınma planları
 Milli Eğitim Şûraları
 Bilimsel çalışmalar

Yasalar program geliştirmenin önemli sosyal temellerin-

den birini oluşturur. Bu yasaların en önemlileri Milli Eği-
tim Temel Kanunu, İlköğretim Temel Kanunu ve Tevhid-i
Tedrisat Kanunu’dur.

42
 PROGRAM GELİŞTİRMENİN BÖLÜM
TEMELLERİ
ADI

Eğitim Felsefelerinin Temel Özellikleri

Eğitim
Temel Özellikleri
Felsefeleri
Bireylerin sahip olması gereken esas-
lar vardır.
Entelektüel eğitim ve klasik eserler
önemlidir.
Bireylerin zihinsel gelişimlerine önem
Daimicilik verir.
Yetenekli, elit ve seçkin kişileri eğit-
mek amaçlanır.
Değişmeyen evrensel eğitimi savunur.
Eğitim yaşama hazırlıktır ve dünyanın
gerçekleri tanıtılır.
Bilgili, becerili ve zekalı insanlar yetiş-
tirmek esastır.
Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma
vardır (Yetenek ve akıl geliştirilebilir.). DÖRT BABA
Esasicilik Öğretim öğrenmeye göre önceliklidir.
Konu alanının çok iyi özümsenmesi Çocuklarına farklı özellikler kazandırmak isteyen dört
baba varmış. Bunlardan ilki idealist bir babaymış; dü-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

önemlidir.
Okulda zihinsel disiplin yaklaşımının şüncelere ve değerlere önem verirmiş. Bu nedenle de
geleneksel yöntemleri kullanılır. çocuğunu sezgisel ve farklı düşünebilen üstün zekalı
Demokratik ve sosyal yaşamı geliştir- bir birey olarak yetiştirmek üzere esasici bir anlayış-
mek amaçlanır. la çocuğuna sıkı çalışmayı öğretmek istermiş. Çocu-
Öğrencilerin bireysel farklılıkları ve ğunun birtakım değerleri olsun ister, bunu yaparken
gelişimi önemli görülür. de kendisine işi yükler, “Öğretmek; öğrenmeye göre
Eğitim bireyin ilgilerine göre olmalıdır. daha önceliklidir, değerlerin kazandırılmasında da ko-
İlerlemecilik Öğretimde problem çözmeye önem nuların öğrenilmesi önemlidir.” der ve çocuğunu gön-
verilir. derdiği okulda da zihinsel gelişim yaklaşımının gele-
Eğitim yaşama hazırlıktan öte yaşa- neksel yöntemlerinin kullanılmasını istermiş. Sonunda
mın kendisidir. dindar, değerleri olan bir birey yetiştirmiş.
Öğretmen rehberdir.
Okul, öğrencileri iş birliğine özendir- İkinci baba ise, realist bir babaymış. “Her şeyin özü-
melidir. nü gerçekler ve zihin oluşturur.” der, zihnin çevrede-
Toplumu yeniden yapılandırmak ve ki gerçeklerle etkileşimine önem verirmiş. Böylelikle
Yeniden geliştirmek amaçlanır. çocuğun eğitiminde geleneksel bir yaklaşımla daimici
Kurmacılık Değişim ve toplumsal reform için eği- bir yol izlemiş. Dünyaya ilişkin tüm gerçekler ve ko-
tim anlayışı hakimdir. nuları çocuğuna öğreterek, entelektüel, seçkin bir bi-
rey yetiştirmek istemiş. Bunu yaparken de çocuğunun
UYARI önüne kalın kalın kitaplar koymuş, klasik eserlerden
Bu tabloda yer alan eğitim felsefelerinin temel yararlanmıştır. “Neden böyle yapıyorsun? Yazık bu
özellikleri iyi öğrenilmelidir! çocuğa.” denildiğinde ise “Herkes her şeyi bilmeli-
dir.” ve “Eğitim yaşama hazırlıktır.” dermiş. Sonunda
elinde piposu olan; sanat, din, edebiyat, bilim de dahil

51
 EĞİTİMDEKİ FELSEFİ AKIMLARIN ÖZELLİKLERİ VE İLKELERİ
DAİMİCİLİK
Anahtar Değişmeyen konu, entelektüel eğitim,
Kelimeler elit birey, klasik eserler
İlişkili Olduğu
İdealizm
Felsefe
– Öğretmen merkezlidir.
– Görevi, bilgileri nesilden nesile aktarmaktır.
Öğretmen
– Öğrencilerin düşünme yeteğini geliştirecek
şekilde entelektüel eğitim vermelidir.
– Öğrenci değişmeyen evrensel bilgileri öğrenmek – Öğrenmeden daha önemli olan öğretmendir.
Öğrenci
zorundadır. – Öğrenci alıcı durumdadır.
– Eğitimin görevi, bilgi aktarmaktır (değişmeyen
bilgi ve konular). Eğitim değişeni değil,
değişmeden kalanı öğretmelidir.
– Eğitimin amacı: Doğru ve sağlam karakterli ,
56
üstün yetenekli, seçkin bireyler yetiştirmektir.
Zihinsel gelişim yönünden üst düzeyde (seçkin)
bireyler yetiştirmelidir.
– Eğitim hayatın bir kopyası değil hayata hazırlık
olmalıdır.
Eğitimin Amacı
– Eğitim zihni geliştirmeli, gerçekleri bireylere
aktarmalı ve yaşama hazırlayıcı olmalıdır.
– Dünyanın maddi ve manevi değerlerinin
öğrenilmesinde kalın kitapların, klasik eserlerin seçilmelidir. Eğitim sürecinin özünü; konu alanının Eğitim programlarının içeriği gelişen bilgi ve
önemini ve değişmeyen evrensel eğitim ilkesini
savunur. Konular ve bilgi değişmez olduğu için
her ortamda ve dönemde aynı bilgileri içerme-
Önemli Noktalar lidir (klasik konular). Geçmişten gelen temel
bilgi ve beceriler geçerli ve doğru olarak kabul – Öğrenmenin doğasında sıkı çalışma ve ezber
edilerek, eğitim evrensel nitelikte ve değişmeyen vardır.
gerçeklere göre şekillendirilmelidir. Geçmişten
gelen kesin doğruları ve bilgiyi nesilden nesile
aktarmak amaçlanır.
ESASİCİLİK
Değişebilen-özümsenen konu, sıkı çalışma, zorla-
ma, ezber, zihin
İdealizm
Realizm
– Öğretmen merkezlidir.
– Sınıfta öğretmen etkin ve konunun uzmanı
olmalıdır.
– Öğretmen bilgi aktarıcıdır.
– Bireylerin zihinsel yetilerini geliştirmelerine
yardımcı olmak ve yetenekli kişileri eğitmektir.
– Kültürel mirasın aktarılmasıdır. Okulda zihinsel
disiplin yaklaşımının geleneksel yöntemleri
kullanılmalıdır. Bunun için de geleneksel
yöntemler;
* Soyut düşünme
* Disiplin
* Araştırma
* Ezber
* Düz anlatım
* Tekrar
kullanılmalıdır.
– Öğretimde, oyunla vakit geçirmek değil, çocukları
geleceğe hazırlamak ilkesi izlenmelidir.
– Programlar konu alanı üzerinde dururlar. Konu – Her öğrencinin hazırbulunuşluk, ilgi ve
ağırlıklı öğretim esastır. Kalıcı ve temel konular
çok iyi özümsenmesi oluşturur.
– Geleneksel değerlerin yaygın bir şekilde öğretimi
söz konusudur.
– Kültürün ve bilginin özü öğretilmelidir.
İLERLEMECİLİK YENİDEN KURMACILIK
Bireyin ilgi ve ihtiyaçları, etkin öğrenci,
Toplumsal reform, sosyal eğitim
problem çözme, iş birliği, demokrasi
Pragmatizm
Pragmatizm
Varoluşçuluk
– Öğretmenler toplumu değiştirmek ve yeniden
yapılandırmak için öğrencilerde sorumluluk
– Öğretmenin görevi yönetmek değil, rehber ol- duygusu geliştirmelidir.
maktır. – Öğretmen, öğrencilerini toplumu yeniden
kuracakları konusunda inandırmalıdır.
– Öğretmen değişim ve reformun temsilcisidir.
– Araştırma yöneticisi ve proje başkanı gibidir.
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
– Öğrenci merkezlidir.
– Öğrenci aktiftir. – Öğrenci merkezlidir.
– Öğrenci bilgiyi deneyimleriyle özümsemelidir.
– Eğitimin amacı: Toplumu yeniden yapılandırmak
– Eğitim bireyin çevreye uyum sağlamasına ve
ve gerçek demokrasiyi geliştirmektir.
kendini geliştirmesine yardımcı olmalıdır.
– Toplumu değiştirmede temel sorumluluk
– Eğitimin amacı: Demokratik ve sosyal yaşamı
okuldadır. Okul, toplumun yeniden düzen-
geliştirmektir. Eğitim hayata hazırlıktan öte
lenmesinde ve değiştirilmesinde etkin rol
hayatın ta kendisi olmalıdır.
oynamalıdır. Okulun görev ve sorumluluklarının
– Eğitim insanın ve toplumun yararına olmalıdır.
yeniden düzenlenmesi gerekir. Okulda, yeni
– Öğrencilerin yaşamda karşılaştığı ya da
bir düzenin gelişmesine yol açacak şekilde
karşılacağı sorunlar kullanılmalı ve öğrencilerin
öğrencilere geleceğe dönük eğitim verilmelidir.
bunları bilimsel yöntemi kullanarak çözmeleri
– Bireysel değil, sosyal öğretim ilkesini
sağlanmalıdır.
savunmaktadır. Çünkü uygarlık da, demokrasi
– Demokratik bir eğitim ortamında okul,
de, kültür de gruplar içinde olur. Okul, modern
öğrencileri yarıştırmaktan öte iş birliğine yönelt-
gelişme yönüne göre toplumu yeniden kuracak
melidir. Yaparak-yaşayarak öğrenme esastır.
yenilikçi insanlar yetiştirilmelidir.
– Öğrenme-öğretme sürecinde tartışma, eleştirel
düşünme ve problem çözme yöntemleri ağırlıklı
olarak kullanılmalıdır.
– Eğitimde fırsat eşitliğinin yeniden
kavramsallaştırılmasını temele alır.
– Politik, ekonomik, dini, estetik ve eğitimsel
yeteneğine göre eğitim programı hazırlanmalıdır. yaşantıların en ciddi sorunlarını ele almalıdır.
– Sosyal reform için eğitimden yararlanır.
iletişim teknolojilerine göre güncelleştirilmelidir. – Bu felsefede önemli olan hedeflerdir. Eğitimin
hedefi toplumu yeniden düzenlemek olmalıdır.

TARİHÎ TEMEL
1918 yılında BOBBİT’in
yazdığı “Eğitim Progra-
mı” adlı kitap, program
geliştirme aşamalarını
bütün yönleriyle ele alan
ilk kitaptır. Davranışçı
kurama uygun olarak
yazılmıştır.
20. yüzyıl itibari ile öğrenci
merkezli eğitim anlayışına
doğru program geliştirme
süreci hız kazanarak de-
57
vam etmiştir.
Program geliştirme
sürecinde; Davranışsal-
Bilişsel-Yapısalcı
yaklaşımlar sırasıyla
etkili olmuştur.
Program geliştirme
bilimindeki önceki
çalışmaların ince-
lenmesi, aynı hataların
yapılmaması ve daha
öncekilerin üzerine
yenilerinin konulması
adına önemlidir.
EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
EKONOMİK TOPLUMSAL (SOSYAL) KONU ALANI BİREYSEL
PSİKOLOJİK TEMEL FELSEFİ TEMEL
TEMEL TEMEL TEMELİ TEMEL
Programların uygu- Eğitim programları, bireyin sosyal Bir konuya ilişkin Bireyin/öğrencinin Programlar hazırlanırken öğ- Eğitim programlarının
lanabilir olması için gelişimini ve topluma uyumunu bilgilerin öğrenil- ilgi, ihtiyaç ve dü- rencilerin ilgi ve yetenekleri, temel yapısının
ülkenin ekonomik sağlayacak biçimde hazırlanmalı- mesi gerekliliğidir. zeyi programda hazırbulunuşluğu, gelişim oluşturulmasında,
koşullarına uygun dır. Toplumsal değişimler analiz Bilgideki değiş- önemli bir yer tu- düzeyleri ve aralarındaki
olması gerekir. edilip değerlendirilmeli ve de- meler programda tar. Bunlar prog- bireysel farkılılklar dikkate Hedeflerin
ğişme yönelimleri programlara önemlidir. Bunlar ramın hedeflerine alınır. Bu farklılıklar psikolo- saptanmasında, özel-
Program geliştirme yansıtılmalıdır. Program geliştir- program hedefleri- kaynaklık eder. jinin çalışma alanına girer. likle uzak ve yeni
çalışmalarında me sürecinde toplumun beklenti ne kaynaklık eder. Programlar, öğrenme ve aday hedeflerin
ekonomik temelle ve ihtiyaçları dikkate alınmalıdır. 20. yüzyıl sonra- gelişim psikolojisinin ilkele- belirlenmesinde,
ilgili aşağıdaki so- Bu gerçekleşmez ise bireylerin ●Bir çalışma alanısında özellikle de rine ve hitap ettiği öğrenci-
rulara yanıt aranır: topluma uyum sağlaması güçle- psikolojide yapılan
ile ilgili bilimsel lerin bedensel, zihinsel ve Hedeflerin toplumun
Programla top- şir. Bir eğitim programı o toplu- gelişmeler, deneyler ile birey- duygusal bakımdan geliş- genel, başat felsef-
lumdaki hakim mu yansıtacak şekilde hazırlan- ●Kavramların öne- sel temel daha mişliğine, olgunluk düzeyi- esine uygunluğunu
ekonomik sisteme malıdır. Bu nedenle bir program, mi, fazla önemsen- ne uygun olmak ve bireysel belirlemede,
uygun birey yetişti- toplumdan ve toplumsal yapıdan ●Bilginin güvence meye başlanmış, farkları dikkate alarak hazır-
rilebilecek mi? uzak kalmamalıdır. altına alınması bu doğrultuda öğ- lanmak zorundadır. Hedefler arasında
Programlar, içinde renen merkezli ve
bu temelle ilgili- tutarlılığın kontrol
bulunduğu top- Programlar, bir taraftan içinde dir. öğrencinin etkin Özellikle, hedef ve eğitim edilmesinde,
lumun ekonomik bulundukları toplumun şartları katılımına önem durumları (öğretim yöntem
yapısına uygun ile ilgilenirken diğer taraftan da 20. yüzyıl önce- veren program ve teknikleri seçiminde) Hedeflerin
mu? Programlar, toplumu değiştirme ve geliştir- sinde geleneksel anlayışı daha fazla program ögelerinin belirlen- önem sırasına
ekonomik kalkın- me ile sorumludur. Toplumdaki eğitim alanı içe- benimsenmiştir. mesi sürecinde psikolojik konulmasında
mayı destekliyor istihdam olanakları, iş gücü ih- risinde çok daha temelden faydalanılır. felsefeden
mu? Programlar, tiyacı, toplumsal eğilimler, top- fazla önemsenen Psikolojiden ve öğrenme yararlanılır.
israftan kaçınıyor lumsal sorunlar ve toplumun bir temeldir. kuramlarından en çok
mu? Programlar, beklentileri bu temelin önemini hedeflerin ulaşılabilirli- Eğitim felsefesi
uygulanabilir mi? vurgular. Programlar; içinde bu- ğinde, öğrenme-öğretme akımları;
lunduğu toplumun ihtiyaçlarını, süreçlerini anlamada (yön- 1. Daimicilik
sorunlarını ve koşullarını dik- tem ve teknik seçiminde) 2. Esasicilik
kate almalıdır. Bunlar program faydalanılır. 3. İlerlemecilik
hedeflerine kaynaklık eder. 4. Yeniden
Kurmacılık
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
 Test
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
3

5. Öğrenmenin yaşantı sonucu gerçekleştiğini dü-

PROGRAM GELİŞTİRMENİN şünen bir öğretmen, derslerini problem çözme,
TEMELLERİ işbirlikli öğrenme vb. yöntemlerle ve yaklaşımlarla
planlamaktadır.
1. Program geliştirilirken geçmişte yapılan çalış-
Buna göre öğretmen, aşağıdaki eğitim felsefe-
malar, deneyimler, gelişmeler ve anlayışlar göz
lerinden hangisini temel almaktadır?
önünde bulundurularak geleceğe yönelik çalış-
maların yapılması aşağıdaki temellerden hangi-
sinin önemini vurgulamaktadır? A) Yeniden kurmacılık
B) Esasicilik

A) Sosyal B) Bireysel C) İlerlemecilik

C) Konu alanı D) Ekonomik D) Daimicilik

E) Tarihi E) Evrenselcilik

2. I. Program geliştirmenin evreleri tanınmalıdır.

II. Mevcut olanaklar göz önünde bulundurulmalıdır.
III. İhtiyaçlar belirlenmeli, bu ihtiyaçların gerçek-
leştirilmesinde israftan kaçınılmalıdır. 6. • Bu felsefede önemli olan hedeflerdir.
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri prog- • Eğitimin hedefi, toplumu yeniden düzenlemektir.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

ram geliştirmenin ekonomik temeli ile ilgilidir? • Toplumsal değişimlerden okullar sorumludur.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II Bu özellikleri verilen eğitim felsefesi aşağıdaki-
D) II ve III E) I, II ve III lerden hangisidir?

A) Yeniden kurmacılık B) İdealizm

3. Program geliştirmenin asıl alanının “öğrencileri C) Realizm D) Daimicilik
yetiştirmek” olduğu dikkate alınırsa bu alanın en E) Esasicilik
temel ögesi aşağıdakilerden hangisi olur?

A) Toplum B) Birey
C) Konu alanı D) Okul
E) Aile 7. Yağmur Öğretmen, dersinde sadece başarılı öğ-
rencilere söz vermekte, onlarla ilgilenmekte ve der-
sinde ezberleme yöntemlerini kullanmaktadır.
4. Bir öğretmenin “Çarpmayı yapan bir öğrenci, böl- Buna göre, Yağmur Öğretmen, aşağıdaki eğitim
meyi de yapabilir.” şeklinde akıl yürütmesi aşağı- felsefelerinden hangisini temel almaktadır?
daki felsefe alanlarından hangisinin işlevselliği-
ne örnek olur? A) Varoluşçuluk
B) Esasicilik
A) Ekoloji B) Ontoloji C) İlerlemecilik
C) Aksiyoloji D) Mantık D) Yeniden kurmacılık
E) Metafizik E) Yapılandırmacılık

59
 Test
PROGRAM GELİŞTİRMENİN TEMELLERİ
3

25. Bilişsel kuramların program geliştirmeye katkıların- 28. I. Öğrenme kuramlarına ilişkin yapılan deneyler-
dan biri de aşamalılık ilkesidir. Bu ilkeyi göz önün- den
de bulunduran bir öğretmen, öğrencilerine önce bir II. Eğitim ve öğrenme psikolojisinden
bilinmeyenli denklemleri çözmeyi öğretmiş, yavaş III. Toplumdaki hakim felsefi eğilimden
yavaş daha zor denklemlere geçmiştir.
IV. Farklı kişilerin kendince oluşturduğu dayanak-
Buna göre, öğretmen aşağıdaki ilkelerden han- sız ölçütlerden
gisine göre öğretim uygulamıştır?
Program geliştirme çalışmaları verilen durumla-
rın hangisinden ya da hangilerinden etkilenir?
A) Yakından uzağa
B) Bilinenden bilinmeyene A) Yalnız I B) I ve IV C) II ve IV
C) Basitten karmaşığa D) III ve IV E) I, II ve III
D) Somuttan soyuta
E) Genelden özele
29. Çağdaş programlara ve bu programların uygu-
lanmasına ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?

26. Aşağıdakilerden hangisi program geliştirilirken

yararlanılan psikolojik temelin çalışma alanına A) Öğrencinin ilerideki hayatını ve ihtiyaçlarını
göz önünde bulundurur.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

girmez?
B) Hayat boyu eğitimin vazgeçilmez bir gereklilik
olduğunu savunur.
A) Hazırbulunuşluk
C) Her bireyin eğitim sistemine girmesini temel
B) Psiko-sosyal gelişim
alır.
C) Bireysel farklılıklar
D) Sorunlarını etkin bir şekilde çözen birey ve top-
D) İlgi ve yetenekler
lum oluşturmayı hedefler.
E) Ders alanındaki gelişmeler
E) Bireysel farklılıkları ortadan kaldırılarak aynı
seviyede bireyler yetiştirir.

30. Esasiciliğe göre; okulda zihinsel disiplin yaklaşımı-

27. Öğrenilmesi gereken bilgiler ve kavramlar prog- nın geleneksel yöntemleri kullanılmalıdır.
ram geliştirmenin hangi temeli ile doğrudan il-
Buna göre; aşağıdakilerden hangisi geleneksel
gilidir?
yöntemin içerisinde yer almaz?

A) Bireysel B) Psikolojik
A) Disiplin B) Ezber
C) Felsefi D) Konu alanı
C) Anlatım D) Tekrar
E) Sosyal
E) İşbirlikli öğrenme

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
E D B D C A B D E E C C E B D
Test III
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
D E D B C A E D B C E D E E E

63
BÖLÜM ADI
ÇIKMIŞ SORULAR

3. Yapılan araştırmalarda, eğitim yapılacak bölgede

PROGRAM GELİŞTİRMENİN
sanayi sektörünün bölge ekonomisinde önemli yer
TEMELLERİ
ÇIKMIŞ SORULAR tuttuğu saptanmıştır. Bunun üzerine sanayi ile ilgili
eğitim hedeflerine öncelik verilmiştir.
Bu öncelik aşağıdaki seçeneklerin hangisiyle
açıklanabilir?
1. Okulun bir görevi de, bireye içinde yaşadığı toplu-
mun değerlerini kazandırmaktır.
A) Eğitim hedefleri belirlenirken toplumsal ihtiyaç-
Okulun bu görevi aşağıdakilerden hangisiyle
lar dikkate alınmalıdır.
ilgilidir?
B) Özel hedefler araştırma sonuçlarına göre belir-
lenmelidir.
A) Demokrasiye olan inancı güçlendirme
C) Konu alanındaki ve bilgideki değişiklikler he-
B) Toplumsal değişmeyi hızlandırma
deflerin belirlenmesinde etkilidir.
C) Bireylerin toplumsallaşmalarını sağlama
D) Bireylerin eğitimden bekledikleri zamanla değişir.
D) Sağlıklı kişilerin gelişimine katkıda bulunma
E) Eğitim hedefleri belirlenirken farklı yollar izle-
E) Akılcı düşünmeyi yaygınlaştırma
nebilir.
2001 KMS
2002 KPSS
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

2. Okul toplumdan kopuk olmamalıdır. Okul toplumun

kendisi olmalıdır. Okul bireylere toplumsal sorunları
4. Sınıf içinde motivasyonun yetersiz olduğu durum-
çözme ve bunların üstesinden gelme davranışlarını
larda öğrenme güçlükleri kolaylıkla aşılamamakta;
kazandırır.
bu gibi güçlüklerin olumsuz etkileri artmaktadır.
Yukarıdaki görüşü savunan program geliştirme
Bu tür durumlarda ne yapılabileceğine ilişkin
yaklaşımında aşağıdakilerden hangisi ön plana
önerileri geliştirirken aşağıdaki alanların en çok
çıkmaktadır?
hangisinden yararlanılabilir?

A) İnsan niteliklerini geliştirme

A) Öğrenme psikolojisi
B) Disiplinler
B) Gelişim psikolojisi
C) Yeterlikler
C) Eğitim sosyolojisi
D) Sosyal işlevler
D) Eğitim ekonomisi
E) Bireysel ihtiyaçları karşılama
E) Eğitim yönetimi
2002 KPSS
2002 KPSS

64
 ÇIKMIŞ SORULAR

15. Aşağıdakilerin hangisinde öğretmenin rolü dai- 17. Yeni ilköğretim programlarının dayandığı öğrenme
micilik felsefesine göre belirlenmiştir? yaklaşımları, öğrenenlerin öğrendikleri bilgilerle
günlük yaşamları arasında bağlantı kurmalarına,
A) Geçmişten gelen kesin doğruları ve bilgiyi ne- bilgiyi özümsemelerine ve kalıcı bilgi edinmelerine
silden nesile aktarmak fırsat vermektedir.
B) Bireyin doğrulara ulaşabilmesi için bizzat etki- Bu özellikler dikkate alındığında, yeni ilköğretim
leşimde bulunmasını sağlamak programlarının ağırlıklı olarak aşağıdaki eğitim
C) Bireyde problem çözme becerilerini geliştir- felsefelerinden hangisine dayandırılmaya çalı-
mek şıldığı söylenebilir?
D) Bireyin özgür bir ortamda doğruya ve bilgiye
kendisinin ulaşmasını sağlamak A) Yeniden kurmacılık B) Esasicilik
E) Gerekli bilgi ve doğruları bireyin yaşantısıyla C) İlerlemecilik D) Varoluşçuluk
ilişkilendirmesini sağlamak E) Daimicilik
2006 KPSS 2007 KPSS
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

16. Öğrencilerin nasıl öğrendiklerinin, öğretmenlerin 18. Günümüz Türk eğitim sistemindeki uygulama-
nasıl öğretmeleri gerektiği konusunda önemli bir lardan hangisi, Tevhid-i Tedrisat Kanunu’na uy-
etkisi vardır. Bilgi, öğretenden öğrenene doğrudan gun bir uygulamadır?
aktarılmamalı, bunun yerine öğrenen tarafından
yapılandırılmalıdır. Öğrenci, bilgiye doğrudan ulaş- A) Özel ilk, orta ve yükseköğretim kurumlarının
mak yerine deneyimleriyle bilgiyi özümsemelidir. artması
Bu görüşün dayandığı eğitim felsefesi aşağıda- B) Din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin zorunlu
kilerden hangisidir? olarak okutulması
C) Bazı öğretim kurumlarında İngilizce, Fransızca
A) Daimicilik ve Almanca öğretim yapılması
B) Esasicilik D) Çocukların eğitiminde çeşitli vakıfların etkin ol-
C) İlerlemecilik ması
D) Yeniden kurmacılık E) İlköğretimin zorunlu olması
E) Varoluşçuluk 2008 KPSS
2006 KPSS

Çıkmış 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18
Sorular C D A A B D C D C A B D C A A C C E

67
 PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
BÖLÜM İÇERİĞİ

PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

(Eğitim Programının Temel Ögeleri Arasındaki Dinamik İlişkiler Bütünü)
1. HEDEF (AMAÇ/ÖĞRENCİ KAZANIMLARI)
1.1 Hedeflerin Davranış İfadelerine Dönüştürülmesi
1.2 Hedef Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
1.3 Hedeflerin Aşamalı Sınıflaması (Bloom Taksonomisi: Bilişsel-Duyuşsal-Devinişsel)
1.3.1 Bilişsel (Zihinle İlgili) Alan
1.3.2 Duyuşsal (Duygularla İlgili) Alan
1.3.3 Psikomotor / Devinişsel (Kaslarla İlgili) Alan
1.4 Hedeflerde Aşamalı Sınıflamaya İlişkin Örnekler

2. İÇERİK (MUHTEVA/KONU)
2.1 İçeriğin Seçiminde Kullanılacak Ölçütler
2.2 İçerik Düzenleme / Program Geliştirme Yaklaşımları
2.2.1 Doğrusal Programlama Yaklaşımı
2.2.2 Sarmal Programlama Yaklaşımı
2.2.3 Modüler Programlama Yaklaşımı
2.2.4 Piramitsel Programlama Yaklaşımı
2.2.5 Çekirdek Programlama Yaklaşımı
2.2.6 Disiplinlerarası Program Yaklaşımı
2.2.7 Konu Ağı-Proje Merkezli Program Yaklaşımı
2.2.8 Sorgulama Merkezli Program Yaklaşımı

3. ÖĞRENME–ÖĞRETME SÜRECİ (Eğitim Durumları / Öğrenme Yaşantıları / Öğretim Etkinlikleri)

3.1 Eğitim durumunu etkileyen değişkenler
3.1.1 Etkin Katılım
3.1.2 İpucu
3.1.3 Pekiştireç
3.1.4 Dönüt
3.1.5 Düzeltme

4. DEĞERLENDİRME (SINAMA DURUMLARI)

4.1 Program Değerlendirme
4.2 Program Değerlendirme Modelleri

5. HAZIRLANAN PROGRAM TASARISININ UYGULANMASI (Hazırlanan Programın Denenmesi)

99
 PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

edilebilecek olan hedefler ihtiyaçlara (konunun, toplu-

mun ve bireyin) göre belirlenir ve özellikle psikolojik ve
Eğitim bilimlerinde bu felsefi daha sonra da ekonomik ve sosyolojik süzgeç-
bölümle ilgili her yıl lerden geçirilerek kesinleştirilir.

ortalama

soru çıkmaktadır.
2006 KPSS

SORU...
Bir öğretim programında hedefler ve kazanımlara
yer verilmesinin en önemli amacı aşağıdakilerden
hangisidir?

A) Öğrencileri güdülemek
B) Öğrencilere dönüt sağlamak
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA C) Öğrenciyi değerlendirmek
(Eğitim Programının Temel Ögeleri Arasındaki
D) Öğretimi planlı hale getirmek
Dinamik İlişkiler Bütünü)
E) Öğretmeni değerlendirmek
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

Eğitimde program geliştirme tasarısı hazırlanırken; ih-

tiyaçlara göre hedefler, bunlara göre içerik, hedeflere
ve içeriğe göre öğrenme-öğretme süreci belirlenir ve
bunların hepsine göre de değerlendirme yapılır. Bir
program geliştirme tasarısında; hedefler, içerik (konu),
eğitim durumları (öğrenme-öğretme süreci) ve değer-
lendirme (sınama durumları) ögelerinde yapılması ge-
rekenler eksiksiz yapılmalıdır.
1. HEDEF
(AMAÇ / ÖĞRENCİ KAZANIMLARI)
Hedefler, bireyleri “Niçin eğitiyoruz?” sorusuna yanıt
verir.
ÇÖZÜM...
Eğitim programının ilk ve en temel ögesi hedeftir.
Program geliştirme, hedef temel ögesi ile başlar ve
hedefleri gerçekleştirmek üzere harcanan koordineli
çabaların tümü olarak tanımlanır. Plan-program deni-
lince akla hedefler gelmelidir, diğer bir söyleyişle he-
def / kazanım deyince de planlı ve programlı bir süreç
akla gelmelidir. Soruda da hedeflere / kazanımlara yer
verilmesinin en önemli amacı sorulduğundan öğretimi
planlı ve programlı hale getirmek doğru cevaptır.
CEVAP: D

Hedef, öğrenciye kazandırılmak üzere seçilen istendik
özelliklerdir. Program geliştirme sürecine “Niçin öğrete-
ceğiz?” sorusuyla başlanır. Diğer bir söyleyişle bu sü-
reç, hedeflerin belirlenmesi ile başlar ve diğer ögeler
hedeflere göre belirlenir ve gerçekleştirilir. Eğitim, bire-
yin davranışlarında kasıtlı ve istendik değişiklik meyda-
na getirme süreci olarak tanımlanır. Bu tanımdaki dav-
ranış değişikliğinin kasıtlı ve istendik olması eğitimin
hedeflere dayalı gerçekleşmesiyle ve öğretimin planlı
olmasıyla ilgilidir. Aday (olası) veya genel olarak ifade
Farklı kaynaklarda, hedef, kazanım, amaç, gaye, dav-
ranışsal hedef, hedef davranış olarak ifade edilen bu
temel öge ile planlama ve program geliştirme süreci
başlar. İster hedef, ister kazanım diye ifade edilsin, bu
ilk temel öge ihtiyaçlara göre belirlenir ve programın di-
ğer ögeleri bu ögede ifade edilen bilgi, beceri, davranış
ya da özelliği gerçekleştirmek üzere düzenlenir.

101
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

1.1 Hedeflerin Davranış İfadelerine

Dönüştürülmesi13
Hedefler öğrenci davranışına dönük olmalıdır. Ölçme ve
2007 KPSS değerlendirmeyi gerçekçi yapmak; hedefleri ölçülebilir
ve gözlenebilir nitelikte, ulaşılabilir basamaklara indir-
gemek; uygun içeriği ve öğrenme–öğretme etkinliklerini
SORU... seçmek için ve hedefler yalnız başına uygulama açı-
Öğretim sürecinin sistemli bir şekilde devam ede-
sından yeterince açık olmadığı için davranış ifadelerine
bilmesi için kazanımların aşağıdaki hangi aşama-
dönüştürülmelidir. Hedefleri davranışa dönüştürürken
da belirlenmesi en uygundur?
aşağıdaki noktalara dikkat edilmesi gerekir:

A) Öğretim etkinlikleri sırasında

B) Öğretim etkinliklerinin sonunda  Öğrenci davranışına dönük olmalı (“Eğitime ilişkin
C) Öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi aşama- kavramları öğretmek” bir hedef davranış olamaz.
sında Çünkü öğretmek, yaptırmak, yazdırmak gibi dav-
D) Öğretim etkinliklerinin ölçülmesi aşamasında ranışlar öğretmen davranışına dönüktür. Hedef ise
E) Öğretim etkinliklerinden önce öğrenciye kazandırmak istediğimiz davranışlar ve
özelliklerdir.)
ÇÖZÜM...  Öğrencilerin düzeyine uygun olmalı
Öğretim sürecinin sistemli bir şekilde yani program-  Öğretim sonunda öğrenciden ne beklendiğini gös-
lı olarak devam edebilmesi öncelikle kazanımlarla termeli
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

(hedeflerle) başlanmasına bağlıdır. Bu süreçte kaza-  Öğretim içeriği ile ilişkili ve sınırlı olmalı
nımlara (hedeflere) göre konular ve etkinlikler seçilir,  Tek bir öğrenme ürününe yönelik olmalı
düzenlenir bunların tamamına göre değerlendirmenin  Öğretimin genel hedeflerine dayalı olmalı
nasıl yapılacağı tasarlanır. Bu nedenle kazanımlar ne  Gözlenebilir ve ölçülebilir olmalı
öğretim etkinlikleri sırasında, ne öğretim etkinliklerinin  Hedef davranışlar hedefin kapsamı içinde olmalı
sonunda, ne öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi (hem konu hem de düzey olarak)
aşamasında ne de öğretim etkinliklerinin ölçülmesi
aşamasında belirlenir. Kazanımların belirlenmesi öğ-
1.2 Hedef Belirlerken Dikkat Edilmesi Gereken
retim sürecinin ilk temel ögesidir ve öğretim etkinlikle-
Noktalar
rinden önce belirlenir.
 Bireyin, toplumun ve konu alanının (kuramsal) ih-
tiyaçlarına yanıt vermeli ve dayanmalıdır (İhtiyaca
CEVAP: E
dayalılık).
 İçerikle tutarlı olmalı, konuyla bağlantılı olmalıdır
Eğitimde hedefler üç düzeyde belirtilmektedir.
(Kenetlilik).
 Kendi içinde tutarlı olmalıdır (Tutarlılık).
Uzak Amaçlar: Ülkenin politik felsefesini ve yetiştirile-
 Gelişmeye dönük ve süreklilik içinde olmalıdır (Sü-
cek insan tipini yansıtır. Genel olarak belirtilir.
reklilik).

Genel Amaçlar: Uzak hedefin yorumudur. Okulun içgö- 13

Yeni programlarda hedef ve davranış ifadeleri yerine “Kazanım” ifa-
rüsünü yansıtır. desi kullanılmaktadır. Bu nedenle hedefler ayrıca davranış ifadelerine
dönüştürülmemektedir. Örneğin; önceden “Eğitime ilişkin temel kav-
ramları tanımlayabilme” hedef ifadesi, “Eğitim kavramını tanımlama”,
Özel Amaçlar: Bir disiplin ya da çalışma alanı için ha- “Öğretimin tanımını söyleme” davranış olarak ifade edilmekteydi. Yeni
programlarda ne hedef ne de davranış vardır.Hedef ve davranış ifade-
zırlanan hedeflerdir.
leri yerine “Kazanım” kullanılmaktadır ve cümlenin sonu geniş zaman
Bir başka kaynak, bu sıralamayı; MEB’in, okulun, dersin kipi ile bitmektedir. Örnek: Eğitim ile ilgili kavramları tanımlar. Aslında
ve konunun amaçları olarak yapmaktadır. sadece kazandırılacak bilgi, beceri ya da davranışın ifade biçimi değiş-
tirilmiştir.

102
 PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

Hedef Davranış taklit ederek beceriyi yapmaya başlama ya da kendi

Duyuşsal Alan Hedef Davranış Örnekleri
Örnekleri kendine yapmaya çalışma davranışlarını içerir (kıla-
İçeri giren iki kişiden birine
Alma
dikkat etme
KPSS’nin farkında olma vuzla yapma). Küçük hataların yapıldığı ve davranışın
Tepkide bulunma Bir kişiyle tanışmaya istekli KPSS’yi kazanmaya istenen niteliklere yakın yapılması dördüncü aşaması-
(cevap verme) olma istekli olma
dır (mekanikleşme). Davranışın istenen kadar yapıldığı
Tanıştığı ve hoşlandığı
KPSS’ye ilişkin ders
kişiyle birlikte olmayı eski aşama becerilerin kazanıldığı aşamadır (beceri haline
Değer verme çalışmaya önem/değer
arkadaşına kıyasla tercih
verme getirme). Kazanılan becerileri başka yeni bir durumda
etme
KPSS’ye ilişkin ders
gerçekleştirme ve sergileme bir sonraki basamaktır
Her hafta sonu sevdiği kişiy-
Örgütleme
le görüşmeye çalışma
çalışma alışkanlığını (uyum). Orijinal beceri örüntülerinin sergilendiği aşama
sürdürme
son basamaktır (yaratma).
Kişilik haline Günün her saatinde sevdiği Çalışmayı bir yaşam
getirme kişiyi düşünme felsefesi haline getirme

Hedef Davranış Hedef Davranış

Devinişsel Alan
Örnekleri Örnekleri
Beden eğitimi
Otomobil kullan- dersinde basket-
Algılama
2003 KPSS maya dikkat etme boldaki hareket-
leri fark etme
Otomobil kullan- Basketbol ku-
Kurulma/Ha- mak için direksi- rallarını öğrenip
SORU...
zırlık yona geçmeye oynamaya hazır
I. Farklı düşüncelere hoşgörülü olma
hazır olma olma
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

II. Demokratik ilkelere uyma eğilimi gösterme Babasının gös-

III. Düşünceleri yansıtan bir kompozisyon yazma Tek başına bas-
Kılavuzlama/Kı- terdiklerini taklit
ketbol atışı yap-
IV. Buz pateninde yeni bir hareketi kolayca uygu- lavuzla yapma ederek otomobili
maya çalışma
lama kullanma
V. Eğitim için yeni bir eğitim modeli geliştirme Otomobili olması
Basketbol oy-
Mekanikleşme gereken becerile-
Yukarıdakilerden hangileri duyuşsal alanla ilgili nama
re yakın kullanma
hedeflere örnektir?
Otomobili istenen
Beceri haline Basketbolu hata-
standartlarda
A) I ve II B) II ve III C) IV ve V getirme sız oynama
kullanma
D) I, II ve III E) III, IV ve V Şahin marka
otomobili kulla-
nırken edindiği Basketbol be-
ÇÖZÜM... Uyum/uyma/
becerileri Toyota cerilerini ilk kez
III. ve V. madde, bilişsel alanın sentez; IV. madde de- uydurma/ adap-
marka otomobile okullar arası bir
vinişsel/psikomotor alanın uyum düzeyindedir. I. ve II. tasyon
uydurma (ya da maçta sergileme
maddeler sadece duygularla yani duyuşsal alanla ilgi- ilk kez trafiğe
lidir. I. madde duyuşsal alanın değer verme, II. madde çıkma)
tepkide bulunma düzeyindedir. Otomobille akro- Basketbolda
Yaratma batik hareketler orijinal beceriler
yapma sergileme
CEVAP: A

Devinişsel (psikomotor) alan, kaslarla ve hareketlerle

ilgili bir alandır. Kaslarla ilgili bu alanda ilk basamakta
beceriye dikkat etmek, becerinin farkında olmak gere-
kir (algılama). İkinci basamakta beceriyi fiilen yapmaya
kurulma ve hazırlık vardır (kurulma). Üçüncü basamak

111
 PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA

İÇERİK PROGRAMLAMA YAKLAŞIMLARI ÖZELLİKLERİ

DOĞRUSAL PROGRAMLAMA BİRBİRİ İLE ARDIŞIK, SIRALI, YAKIN İLİŞKİLİ VE ZORUNLU YA DA ÖN KOŞUL ÖĞRENMELERİN AĞIRLIKLI
olduğu konuların ve derslerin tasarımında yararlanılır.
Anahtar Kelimeler: AŞAMALILIK, (basitten Doğrusal yaklaşımda, dersin içeriği çerçeve veya madde adı verilen küçük konular ile öğrenciye sunulur. Özellikle
karmaşığa, kolaydan zora, yakından uzağa, matematik, hayat bilgisi, sosyal bilgiler, fen bilgisi gibi aşamalılık özelliği taşıyan dersler için kullanılır.
somuttan soyuta, bilinenden bilinmeyene) ÖN
KOŞUL ÖĞRENME, TEMEL DERSLER
SARMAL PROGRAMLAMA İçeriğin değişik zaman ve yerlerde tekrar edilerek yeniden öğretilmesinin söz konusu olduğu soyut derslerin tasarı-
mında kullanılır.
Anahtar Kelimeler: TEKRAR, YATAY İLİŞKİ Genellikle TÜRKÇE, MATEMATİK VE YABANCI DİL programlarının tasarımında kullanılmaktadır.
Doğrusal programlama anlayışına göre daha esnek olan bu yaklaşımda, içerik doğrusal bir sıra izlemez. Eski ko-
nular, yeri geldikçe ve gerektikçe tekrar edilir. Konuların kendi içinde ve birbirleriyle ardışık ilişkisinin bulunduğu bir
yaklaşımdır.
Bruner’in bilişsel kuram etkisiyle ortaya attığı, “Önceki öğrenmeler sonraki öğrenmelere temel olur ve kavramların
yeri geldikçe tekrarı önemlidir.” ifadesiyle örtüşür.
MODÜLER PROGRAMLAMA Öğrenme ünitelerinin aşamalı olup olmadıklarına bakılmadan anlamlı parçalara, ünitelere ayrılarak düzenlenen içerik
programlama yaklaşımıdır.
Anahtar Kelimeler: ESNEKLİK, ÖĞRENME ÜNİTELER ARASINDA AŞAMALILIK YOKTUR, BAĞIMSIZLIK VE BÜTÜNLÜK VARDIR.
ÜNİTELERİ, MESLEK VE BECERİ EĞİTİMİ, Esnek ve değişikliklere hızlı cevap verebilmek amacıyla MESLEK ve BECERİ EĞİTİMİ gerektiren derslerin tasarı-
ANLAMLI PARÇA, KONU BİRİMİ mında kullanılmaktadır.
Modüler programlar, modüllerden oluşmaktadır. Modül, başlangıcı ve sonu olan, kendi içinde bütünlük gösteren, bir
sistem çerçevesinde düzenlenmiş öğretim yaşantılarından oluşmaktadır. Öğrencilerin belirli hedefe ulaşmasını sağ-
lamaya dönük olarak her modül, birbiri ile uyumlu olarak çalışan belirli parçalardan oluşmaktadır. Modül, öğrencinin
kendi hızında ilerlemesine ve kaydettiği başarının, kendisine anında bildirilmesine olanak sağlamaktadır. Geleneksel
yaklaşımda içerik; konu, ünite, ders olarak gruplaşırken modüler yaklaşımda içerik, modüller çerçevesinde oluşmak-
tadır. Her modül kendi içerisinde doğrusal, sarmal ya da farklı bir yaklaşıma göre düzenlenebilir.
Bu yaklaşımda, öğrenme üniteleri kendi içinde anlamlı bir bütün oluşturacak parçalara ayrılır. Bu parçalar birbirinden
bağımsızdır. Örneğin; kişisel gelişim programları, beden eğitimi (basketbol, voleybol, atlamalar üniteleri gibi) konuları
bu tür yaklaşımı temele alır.
PİRAMİTSEL PROGRAMLAMA İlk yıllarda geniş tabanlı konuların yer aldığı, ileriki yıllarda ise küçük birimlerde uzmanlaşmanın olduğu ve alanın
gittikçe daraldığı içerik programlama yaklaşımıdır.
Anahtar Kelimeler: YÜKSEKÖĞRETİM YÜKSEKÖĞRETİM programlarının tasarımında kullanılır. Örneğin; meslek lisesi programları, piramitsel program-
PROGRAMLARI, KONU ALANI UZMANI lama yaklaşımına uygun düşer.
İçerik ayrıntılı ve kesin bir biçimde belirlenmiş konular bütününden oluşur. Program esnek değildir.
KONU ALANI uzmanı yetiştirmeye oldukça uygundur.
ÇEKİRDEK PROGRAMLAMA Çekirdek program, normalde farklı disiplinlerde yer alan konuları, tüm öğrencilerde ortak bir temel oluşturmak üzere,
belli başlıklar altında bir araya getirmek ve bunu deneyimler ve toplumun beklentileri ile bağdaştırarak programa
Anahtar Kelimeler: ORTAK VE SEÇMELİ yerleştirmek olarak tanımlanır.
DERSLER, ESNEKLİK Okutulan belirli derslerin ana bir tema etrafında birleştiği program tasarımıdır. Ortak çekirdek konular, ilk öğrenilecek
konular olarak planlanır ve her öğrenci tarafından alınır. Bir çekirdek program etrafında her öğrenci ilgi duyduğu
alanlarda ders alabilir.
Piramitsel yaklaşımdan temel farkı, BİRDEN FAZLA UZMANLIK seçeneği sunuyor olmasıdır. Program ESNEKTİR
(Ortak-seçimlik dersler). Bu anlamda, öğrencinin seçim yapabilmesi için program biraz daha esnektir.
KONU AĞI – PROJE MERKEZLİ Konuların ağı bir harita biçiminde bölünerek, parçalanarak harita şeklinde çıkartılmakta teker teker öğretim projelen-
PROGRAMLAMA dirilerek, iş birliği/grup çalışması ile işlenmektedir (Konu Ağı).
Konulara (içeriğe) öğrencilerin kendilerinin veya grup halinde karar verdikleri yaklaşımdır. Konular küçük projeler
Anahtar Kelimeler: PROJE TABANLI, KONU olarak da belirlenebilir (Proje Merkezli).
AĞI, HARİTA
SORGULAMA MERKEZLİ Öğrencilerin ve toplumun temel sorunlarına ve ihtiyaçlarına göre içerik tasarlanır. İçeriğin düzenlenmesinin ÖĞ-
PROGRAMLAMA RENCİLERİN sorularına göre gerçekleştiği yaklaşımdır. Öğrencilerin sorularına ve ihtiyaçlarına yanıt verme gereklili-
ğini savunan felsefi görüşe dayanmaktadır. Özellikle ilköğretim düzeyinde öğrenci soruları etkili bir öğrenme yaşantısı
Anahtar Kelimeler: ÖĞRENCİ SORULARI, oluşturabilir.
İHTİYAÇLARI VE SORUNLARI

119
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
Programın Ögelerine, Sürece
Yönelik Değerlendirme
Ürüne/Sürece Göre Değerlen-
dirme (Girdilerin, işlemlerin ve
çıktıların ölçülmesi)
Başarıya Göre Değerlendirme
Ortama Göre Değer-
ERTÜK’E GÖRE DEĞERLENDİR-
lendirme
ME TÜRLERİ
Tasarıya Göre Değer-
lendirme
Öğrenmeye Göre
Değerlendirme
Tanıma-Yerleştirmeye /
Tanılayıcı yönelik Değer-
lendirme (Diagnostic-
AMACINA GÖRE DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
Yansıtıcı Değerlendirme)
(Reflective-Ders Giriş)
Yetiştirmeye /Biçim-
lendirmeye Yönelik
Değerlendirme (Öğren-
meleri İzleme Amaçlı)
(Formative-Dersin
Ortası/Kurs Esnası)
Sonuç Değerlendirme/
Düzey Belirleyici
Değerlendirme
(Summative-Bitirme/
Final Sınavı)
Erişiye Bakarak
ÖLÇÜTE GÖRE DEĞERLENDİRME TÜR-
BAĞIL DEĞERLENDİRME
Değerlendirme/
Ölçüte, Hedefe
Dayalı
Değerlendirme
(Tyler)
LERİ
Norma Dayalı
Değerlendirme
MUTLAK
DEĞERLENDİRME
* Değerlendirme türleri İhtiyaç Yayıncılık Eğitim Bilimleri, “Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme” modülünde daha ayrıntılı olarak ele alınmıştır.
PROGRAM DEĞERLENDİRME TÜRLERİ
Hedef, İçerik, Eğitim Durumları ve Değerlendirme ögeleri değerlendirilerek programın etkililiği hakkında yargıya varılır.
Hedeflerin değerlendirilmesi;
-Hedefler konu alanının özelliklerine, öğrencilerin ve toplumun ihtiyaçlarına uygun mu?
Hedefler gerçekleştirilebilir, ulaşılabilir nitelikte mi?
Hedefler tutarlı mı?
İçerik/kapsam hedeflerle tutarlı mı?
İçerikte yer alan bilgiler bilimsel mi, güncel mi? Öğrenme-öğretme ilkelerine uygun mu? Öğrenci için anlamlı mı?
Eğitim Durumları: Hedeflere uygun strateji, yöntem, teknik belirlenmiş mi?
Seçilen öğretim yöntemi içeriği aktarmaya uygun mu? Öğretmen davranışları uygun mu?
Değerlendirme: Ölçüt uygun mu? Ölçme sonuçları geçerli mi, güvenilir mi? Amaca uygun ölçüt kullanılmış mı?
Eğitim programı ögelerinin ayrı ayrı, birbirleriyle ilişkisi ve eğitim programının etkisinin bütün olarak (toplam değerlendirme) değerlendirilmesi en
temel amaçtır.
Eğitim programı ile ilgili tüm değişkenlerin süreç içerisinde sürekli olarak değerlendirilmesi gerekir. Ürünün niteliği ve ürünün elde edilmesi süreci
ve ürüne etki eden tüm değişkenlerin değerlendirilmesi gerekir.
Bütün değerlendirme türlerinin bir arada uygulandığı, toplam değerlendirme modeli olarak görülebilir.
Test program uygulandıktan sonra yapılırsa bu değerlendirme ürüne dayalı değerlendirmedir.
En kapsamlı program değerlendirme modelidir.
Öğrencilerin eğitim programının hedeflerine ulaşma derecesine bakarak yapılan değerlendirmedir.
Sürecin sonunda; öğrencilerin istendik davranışlara ne oranda ulaştığı belirlenir.
Bu değerlendirme türünde sadece sürecin sonunda, öğrencilerin hedeflere ulaşma derecesine bakılarak karar verilir.
Öğretmen not defterindeki notlara bakar.
Eğitim programının uygulandığı ortama bakılarak yapılan değerlendirme türüdür.
Eğitim ortamının hedefleri kazandırmaya uygunluğu, sınıf, laboratuvar, öğretmen niteliği, okul yönetimi ve kültürü, materyal değişkenlerinin hepsi
değerlendirilir.
Eğitim programı taslağının (Hedef-içerik-eğitim durumları ve değerlendirme) program geliştirme ilkelerine uygun olarak hazırlanıp/hazırlanma-
dığına bakılır.
Eğitim programında hedefler belirlenmiş mi?
İçerik hedefe uygun mu? soruları sorulur ve olumlu cevap aranmaya çalışılır.
Öğrencilerin süreç içerisinde kazandıkları davranışların tümüne bakılarak yapılan değerlendirmedir.
Bir yandan öğrencilerin istendik davranışlara yani hedeflere ulaşma derecesi diğer yandan da süreç içerisinde kazanılan istenmeyen davranışlar
yani yan ürünler değerlendirilir.
İstendik ve istenmedik öğrenmeler tespit edilir.
Ve istenmedik öğrenmelerin hangi program ögesinden kaynaklandığı belirlenir.
Öğretim sürecinin başında, öğrencinin giriş özellikleri ya da hazırbulunuşluk düzeyini saptamak ve öğretim sürecinin nasıl düzenleneceğine karar
vermek amacıyla yapılan program değerlendirme türüdür.
Amacı öğrenciyi tanıyarak onun özelliklerine en uygun dersi, branşı, mesleği vb. seçmesine, uygun programa yerleştirilmesine yardım etmek.
Zamanı: Dönemin, okulun, kursun, dersin, programın, ünitenin başında yapılır.
Tam öğrenme modelinin öğrenci nitelikleri boyutunda en fazla kullanılan bir değerlendirme modelidir.
Öğrenme-öğretme süreci devam ederken öğrencinin hedef davranışları ne derece kazandığını, kazanmadıysa nedenlerini belirlemek, öğrenme
eksikliklerini tamamlamak, yanlışları düzeltmek, gerekli tedbirleri almak, koşulları değiştirmek ve öğrenciye yardım etmek amacıyla yapılan
değerlendirmedir.
Bu değerlendirme, programa sürekli dönüt sağlamakta ve iyileştirici önlemlerin alınması için de bir kontrol sistemi oluşturmaktadır.
Zamanı: Her ünitenin sonu, ders ya da kurs esnasında
Tam öğrenme modelinin öğretim hizmeti niteliği boyutunda en fazla kullanılan bir değerlendirme modelidir.
Tam öğrenme modelinde öğrencilerin giriş davranışları önemlidir. Ama her şekilde öğrencileri hedefe ulaştırmak için yetiştirmeye-biçimlendirmeye
dayalı değerlendirme daha önemlidir. Bu değerlendirme izleme testleri, ünite ya da konu testleri yardımıyla yapılır.
Programı ya da program içindeki bir dersin veya ünitenin bitiminde, öğrencilere hedef davranışlara erişme derecesini ve programın yetiştirme
gücünü belirlemek için yapılır.
Hedefler doğrultusunda ulaşılmış öğrenme düzeyini belirleyerek, öğrenciye not vermek, geçti-kaldı kararı vermek, bir sonraki programa katılıp
katılamayacağına karar vermek için yapılır.
Bu değerlendirme daha çok başarı testleri ya da yeterlik testleri ile yapılmaktadır.
Eğitim programının öğrencilere istenilen davranışları kazandırma açısından yeterli olup olmadığı hakkında bir yargıya ulaşılmasını sağlar.
Zamanı: Öğretim sürecinin, en az iki yada daha fazla ünite, dönem ve yıl sonu.
Program sonunda; öğrencilerin kazanmaları gereken davranışlara bakılır ve istendik davranışları kazanıp kazanmadıkları ortaya konur. Eğer fark
istenilen nitelikte ve nicelikte ise programın etkili ve başarılı olduğuna karar verilir.
Erişi=Girdi-Çıktı
Öğrencinin programa girişi ile programdan çıkışı arasındaki farka bakarak yapılan değerlendirmedir. Eğitim programlarının hedef/kazanımları
ölçen bir ön test hazırlanır, program girişinde öğrencilerin giriş düzeyi ölçülür ve sürecin sonunda öğrencilerin sonuç başarısı ölçülür ve aradaki
fark programın etkisi olarak değerlendirilir.
Sık kullanılan program değerlendirme modelidir.
Bir grup içerisinde bireyleri birbirleriyle KARŞILAŞTIRMA, SIRALAMA ve bir kuruma (okula) alınacak bireyleri SEÇME amacıyla kullanılmakta-
dır.
Derslerde öğrenci başarısını değerlendirme amacıyla kullanılmakla beraber bir eğitim programının değerlendirilmesinde yeterli değildir.
Değerlendirme yapılırken kullanılan ölçütün kesin ve gruba göre değişmeyen bir değeri varsa bu ölçütle yapılan değerlendirmeye mutlak değer-
lendirme denir.
Örneğin; bir öğretmen bir dersten geçmek için 100 üzerinden en az (mutlaka) 65 almayı şart koşmuş ise bu öğretmenin yaptığı değerlendirme
mutlak değerlendirmedir. Mutlak değerlendirmede sınav öncesinde belirlenmiş kesinliği olan geçme kalma noktaları bulunmaktadır.
134
 Test
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
6.1

5. Müzik dersinde herhangi bir enstrüman çalma

PROGRAM TASARISI konusunda istekli olan öğrenci, duyuşsal ala-
HAZIRLAMA (HEDEFLER) TESTİ nın aşağıdaki düzeylerinden hangisinde davra-
nış sergilemektedir?

1. Öğrencilere ders düzeyinde kazandırılacak he-

A) Kılavuz denetiminde yapma
def türü aşağıdakilerden hangisidir?
B) Beceri haline getirme
C) Alma
A) Uzak B) Ölçüt dayanaklı
D) Tepkide bulunma
C) Milli D) Genel
E) Uygulama
E) Özel

2. Toplumsal gerçeği, konu alanını, bireyi ve do- 6. Eğitim uygulamalarına ait yapılacak düzenleme
ğayı göz önüne alıp, bunlardan hiçbirine ters çalışmalarında aşağıdakilerden hangisi diğer
düşmeden bir denge içinde saptanan ve daha seçeneklere göre öncelikli olarak bulunmalıdır?
sonra da süzgeçlerden geçirilen hedefler aşağı-
dakilerden hangisidir? A) Yeterli sayıda ve nitelikte öğrenci
B) Araç gereç destekli okul binaları
A) MEB’in hedefleri B) Özel hedefler C) Öğrencilere öğretilecek konular
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

C) Olası genel hedef D) Uzak hedef D) Öğrenme sürecinde kullanılacak etkinlikler

E) Okulun hedefleri E) Eğitimin hedefleri / öğrenci kazanımları

3. Sınıftaki hava tahmin grafiğini sözel olarak ifa-

de edebilen Ayşe, bilişsel alanın hangi basama-
7. I. Türkçe dersinde şiir yazma
ğına uygun bir davranış sergilemektedir?
II. Yeni bir beste yapma
III. Üç boyutlu model oluşturma
A) Kavrama B) Uygulama
C) Analiz D) Sentez Yukarıda verilen ifadelerden hangisi ya da han-
gileri psikomotor alan ile ilgilidir?
E) Değerlendirme

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

4. Bir öğretmen dersine ait özel hedefler çerçeve-
sinde çalışmalar yaparken, aşağıda verilenler- D) I ve II E) II ve III
den hangisini dikkate almak zorunda değildir?

A) Hedefler kapsam içerisinde sınırlı olmalıdır. 8. Duygu, sosyal bilgiler dersinde edindiği bilgilerden
B) Hedefler öğrenci davranışına dönük hazırlan- yola çıkarak “vadi”nin tanımını kendi cümleleriyle
malıdır. yapabilmektedir.
C) Hedeflerin açık ve anlaşılır olmasına dikkat et- Duygu’nun bu davranışı bilişsel alanın hangi
melidir. basamağına örnektir?
D) Öncelikle uzak hedefleri ve değerlendirme öl-
çütlerini yazmalıdır. A) Bilgi B) Kavrama C) Uygulama
E) Hedeflerin bilimsel gelişmelere paralel olması-
D) Analiz E) Sentez
na dikkat etmelidir.

137
 Test
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
6.2

8. Öğrencilere konuların yapısı bir harita gibi çıkarılır 11. Program geliştirme sürecinde içerikte yer alan
ve belirli zamanlarda nerelerde olmaları gerektiği konular değerlendirilirken aşağıdakilerden han-
söylenir. Bu yaklaşımda konuların içeriğine öğren- gisi sorulması gereken sorulardan biri değil-
ciler kendi kendine ya da grup halinde karar verirler. dir?
Konular küçük projeler halinde de düzenlenebilir.
Sözü edilen programlama yaklaşımı aşağıdaki- A) İçerik önceki öğrenmeleri tamamlayıcı ve des-
lerden hangisidir? tekleyici mi?
B) İçerik ihtiyaçlara cevap veriyor mu?
C) İçerik kazanımlarla tutarlı mı?
A) Sarmal B) Piramitsel
D) İçerik öğretme-öğrenme etkinliklerine uygun
C) Doğrusal D) Sorgulama merkezli
mu?
E) Konu ağı proje merkezli E) İçerik öğrencinin düzeyine uygun mu?

12. İlk yıl elektrik mühendisliği ve elektronik mühendisli-

9. Öğretmenin, öğrencilerin hazırbulunuşluk seviyesi- ği öğrencileri aynı dersleri alırken, ilerleyen yıllarda
ni de dikkate alarak içeriği öğrencilere anlamlı ve küçük birimlerde uzmanlaşmanın olduğu alanlara
düzenli bir şekilde sunması beklenir. ve derslere yönelirler.

Bu davranışın sağlayacağı en önemli yarar aşa- Yukarıda verilen örnek, hangi programlama
yaklaşımına uygundur?
ğıdakilerken hangisidir?
A) Piramitsel B) Modüler C) Çekirdek
D) Sarmal E) Doğrusal
A) Sınıfta arkadaşlık bağlarının güçlenmesi
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

B) Öğretmene duyulan sevginin artması

13. Farklı derslerin birbiriyle bağlantılarının dikka-
C) Öğretimin amaçlarına ulaşmada daha etkili ol- te alındığı, bu farklı dersler arasında ilişkilerin
ması kurulduğu ve ilköğretim düzeyindeki çocukların
D) Öğrenciler arasındaki yardımlaşmanın artma- öğrenmesini, daha kolay anlamasını ve algıla-
sı masını sağlayan çağdaş programlama yaklaşı-
mı aşağıdakilerden hangisidir?
E) Değerlendirmenin daha kolay yapılabilmesi

A) Modüler B) Çekirdek C) Piramitsel

D) Sarmal E) Disiplinlerarası

10. Öğretimin merkezinde belirlenmiş bir konu ya da

14. I. Öğrenci düzeyine uygun olmalıdır.
ders vardır. Merkezdeki konu ile ilgili olarak ilk öğ-
II. Anlaşılır bir dil ile yazılmalıdır.
renilecek konular ortak planlanır ve her öğrenci ta-
III. Farklı öğrenme öğretme yaklaşımlarından
rafından alınır. Daha sonra her öğrenci ilgi alanına
yararlanmalıdır.
göre istediği dersleri ve konuları seçer.
IV. Mahalli dil benimsenmelidir.
Yukarıda ifade edilen içerik düzenleme yaklaşı-
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri ders
mı aşağıdakilerden hangisidir?
kitabında bulunması gereken özellikler arasın-
da yer alır?
A) Sarmal B) Sorgulama merkezli
C) Modüler D) Çekirdek A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve IV
E) Doğrusal D) II ve IV E) I, II ve III

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Test 6.2
E C A B D D E E C D D A E E

140
 Test
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
6.3

4. Sema Öğretmen, Türkçe dersinde “İstiklal Marşı’nın

PROGRAM TASARISI
on kıtasını kim ezbere okumak ister?” diye sınıfa
HAZIRLAMA (ÖĞRETME-ÖĞRENME
sorar. Sinan el kaldırır ve on kıtasını hiç durmadan
SÜRECİ) TESTİ
okur. Sema Öğretmen de Sinan’ı alkışlar ve ardın-
dan eksik olduğu yerleri nedenleriyle açıklar.
1. I. Öğrencilerin hazırbulunuşluk düzeyini dikkate Sema Öğretmen Sinan’a
alma I. İpucu,
II. Öğrencilere diğerleriyle aynı çalışmaları yap- II. Dönüt,
tırma III. Pekiştirme,
III. Öğrencileri sadece bireysel çalışmalara yö- IV. Düzeltme
neltme değişkenlerinden hangisini ya da hangilerini
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri kullanmıştır?
öğretme-öğrenme sürecinde öğrenme güçlüğü
çeken öğrenci için yapılacak çalışmalar arasın- A) Yalnız IV B) I ve II C) I ve III
da yer almaz?
D) I ve IV E) III ve IV

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

5. Aşağıdakilerden hangisi eğitim durumları dü-

zenlenirken öğretmenin dikkat etmesi gereken-
2. Aylin Öğretmen, sınıfa girdiğinde duvarlara resim
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

lerden biri değildir?

ve yazılar asar. Daha sonra öğrencilere “Sizce bun-
lar ne ile ilgili olabilir?” diye sorar. Farklı resimler
A) Kazanımlara uygun olmalı
ve yazılar göstererek doğru cevaba yönlendirmeye
çalışır. Öğrencilerden gelen cevaplara göre öğret- B) Öğrencinin gelişim düzeyine uygun olmalı
men doğru cevap verenlere “Aferin” der. C) İçeriğe uygun olmalı
Öğretmenin burada yapmış olduklarını, öğren- D) Eğitsel değer taşımalı
me - öğretme sürecine göre değerlendirdiğimiz- E) Ölçme araçlarına uygun olmalı
de, eğitim durumunu etkileyen değişkenler sıra-
sıyla aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru
olarak verilmiştir?

A) İpucu - düzeltme B) Pekiştirme - ipucu

C) İpucu - pekiştirme D) Pekiştirme - dönüt 6. Öğretme-öğrenme sürecinde verimli bir ortam
yaratmak, etkileşimci ve paylaşımcı bir rol üst-
E) Düzeltme - ipucu
lenmek isteyen bir öğretmen, öncelikle aşağı-
dakilerden hangisini gerçekleştirmelidir?
3. I. Ölçme yöntemlerini ve değerlendirme yakla-
şımlarını
II. Öğrencilerin ihtiyaç ve beklentilerini A) Ders kitaplarının içeriğini çok iyi bilmelidir.
III. Sınama durumları ile ilgili tutarlılığını B) Hedeflerini belirlerken öğretme-öğrenme süre-
Bir öğretmen, öğretim etkinliğini planlarken ön- cinden yararlanmalıdır.
celikle yukarıdakilerden hangisini ya da hangi- C) Öğrencilerinin bireysel özelliklerini, ilgi ve ihti-
lerini dikkate almalıdır? yaçlarını tanımalıdır.
D) Uygulanan programın kontrolünü yapmalıdır.
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III E) Değerlendirmede kullanacağı yöntemi iki kez
D) I ve II E) II ve III uygulamalıdır.

141
 Test
PROGRAM TASARISI HAZIRLAMA
6.4

3. Aşağıdakilerden hangisi değerlendirme amacı

PROGRAM TASARISI
ile yapılacak olan ölçme işleminde bulunması
HAZIRLAMA (DEĞERLENDİRME)
TESTİ gereken özelliklerden biri değildir?

A) Öğrenci seviyesine uygun olmalıdır.

1. I. Hangi konudan hangi hedefe ilişkin soru soru-
B) Öğrenciyi rahatsız edici etmenlerden uzak ol-
lacağı
malıdır.
II. Ölçeğin kapsam geçerliğinin olup olmadığı
C) Sorular açık, net ve herkesin anlayacağı bir dil
III. Hedefler ve düzeyi
ile yazılmalıdır.
IV. Öğretim yöntem ve araç-gereçleri
D) Sorular için yeterli zaman dilimi belirlenmelidir.
Yukarıdakilerden hangileri hazırlanan bir belirt-
E) Öğrencilerin ve velilerin soru beklentileri dikka-
ke tablosunda görülebilecek olan bilgiler ara-
te alınmalıdır.
sında yer alır?

A) II, IV B) I, II, III C) I, II, IV

4. Eğitimde program geliştirme sürecinde süreklilik
D) II, III, IV E) I, II, III, IV
önemlidir, değerlendirme boyutu aynı zamanda
geri bildirim sağlar. Böylelikle program geliştirme
süreci dinamik ve dirik bir yapıya kavuşturulur.
Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamaya uygun
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

değildir?

A) İlk uygulamada eksiksiz öğrenme sağlayacak

olan program hazırlamak güçtür.
B) Bilgi sürekli ve birikimli olarak değişir.
C) Teknoloji hızlı ilerlemekte ve değişmektedir.
D) Öğrenci profili değişmektedir.
E) Eğitim programı değişmez ve katıdır.

2. Değerlendirme, öğrenci başarısını belirlemek ya da

program hakkında karar vermek amacı ile yapılabi-
lir. 5. Program değerlendirmede farklı bilgi toplama yolla-
Değerlendirme, hangi amaçla yapılırsa yapılsın rı kullanılır.
ilk yapılacak iş aşağıdakilerden hangisidir? Aşağıdakilerin hangisinde, hem sürece hem de
ürüne yönelik bir değerlendirme söz konusu-
A) Amaçlara kaynaklık eden ihtiyaçları belirle- dur?
mek
B) Yapılacak olan sınavın türünü belirlemek A) İşlemlerin gözlenmesi ve betimlenmesi
C) Sorulacak olan soru sayısını belirlemek B) Çıktıların ölçülmesi
D) Belirtke tablosu (hedef-konu çizelgesi) hazırla- C) Girdilerin ve çıktıların ölçülmesi
mak D) İşlemlerin ve çıktıların ölçülmesi
E) Ölçme araçlarını seçmek E) Girdilerin ve işlemlerin ölçülmesi

144
ÇIKMIŞ SORULAR

3. Öğretmenler, öğrenilmesi hedeflenen davranışların

PROGRAM TASARISI
gerçekleşmesi için ortam yaratırlar.
HAZIRLAMA
ÇIKMIŞ SORULAR Aşağıdakilerden hangisi, öğretmenin hedeflerin
gerçekleşmesi için yararlanabileceği yollardan
biri değildir?
1. “Eğitimde program geliştirme sürecinde süreklilik
önemlidir.”
A) Öğrencileri, hedeflenen davranışların kullanı-
Aşağıdakilerden hangisi bu açıklamaya uygun
lacağı durumlarla karşı karşıya getirme
değildir?
B) Öğrencilerin ilgili olsun olmasın tüm davranış-
larını pekiştirme
A) Okulların bürokratik bir yapı içerisinde örgüt-
C) Öğrencileri, hedeflenen davranışları öğrenme
lenmiş olması
çabası göstermeye özendirme
B) İlk uygulamada yüzde yüz öğrenme sağlaya-
D) Öğrencilerin hedeflenen davranışları yapmaya
cak etkinlikte program hazırlamanın çok güç
çalışırken karşılaştıkları güçlükleri giderme
olması
E) Öğrencilere, hedeflenen davranışları göster-
C) Konu alanlarındaki bilgi birikiminde önemli de-
diklerinde pekiştireç verme
ğişiklikler olması
2001 KMS
D) Eğitim teknolojisinde ilerlemeler kaydedilmesi
E) Bilginin sürekli ve birikimli olarak değişmesi
2001 KMS
4. Aşağıdakilerden hangisi suyun buharlaşma-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

sı olayının kavrama düzeyinde gerçekleştiğini

gösteren bir davranış değildir?

A) Olayı resmederek ifade etme

B) Olayı kendi çizdiği bir şema ile gösterme
C) Olayın kitaptaki tanımını söyleme
D) Olayı kendi ifadesiyle açıklama
E) Olayı değişik bir örnekle açıklama
2001 KMS

2. Aşağıdakilerden hangisi öğretimi planlama ve

uygulamada zamanı dikkate almak için yapıla-
5. Aşağıdakilerden hangisi öğrencilerin aktif katı-
cak bir çalışma değildir?
lımını özendirme gücü açısından en zayıf öğret-
men davranışıdır?
A) Yetiştirilemeyen etkinlikleri ev ödevi olarak
yaptırma
A) Ülkenin hangi yönleriyle tanıtılacağını gruba
B) Resmi tatil ve özel gün veya haftaları dikkate
bırakması
alma
B) Sunuşta, nelerden yararlanabileceğine ilişkin
C) Ünite veya dersleri süresi içinde bitecek şekil-
örnekler vermesi
de planlama
C) Tüm ölçütlerin öğretmen tarafından belirlen-
D) Yıllık planda, ünite veya konuların sürelerini
mesi
dikkate alma
D) Öğrencilerin seçimlerini dikkate alması
E) Uzun zaman alacak etkinlikler için hazırlıkları
E) Bireysel katkıya ve ortak ürüne bakacağını be-
önceden yapma
lirtmesi
2001 KMS
2001 KMS

148
ÇIKMIŞ SORULAR

87. Öğretme - öğrenme sürecinde, aşağıdakilerden 89. Ders kitapları öğretim programlarının içeriğine uy-
hangisi yapılırsa bireyin bilişsel gelişimine en gun olarak hazırlanır ve program içeriğini yansıtır.
fazla hizmet edebilir? Öğretmen, öğreteceği konunun eğitimini almış biri
olarak ders kitaplarını incelemeli ve değerlendirme-
A) Öğretmen öğrencilere yeni bilgileri vermeden lidir.
önce eski bilgileri özetlerse Öğretmenler ders kitaplarını incelerken, öncelik-
B) Dışsal uyaranlardaki aşırılıktan kaçınılır, içsel le aşağıdaki ölçütlerden hangisini dikkate alma-
uyaranlar kontrol edilirse lıdırlar?
C) Öğrenciler farklı düşünmeye ve çoklu bakış A) Konuyla ilgili ayrıntılı bilgi içermesini
açısı geliştirmeye yönlendirilirse B) Çeşitli görsellerle ve örneklerle zenginleştiril-
D) Sınıfta sessiz bir ortam yaratılarak öğrenciler miş olmasını
öğrenme konusunda uyarılırsa C) Bilimsel ve akademik bir dille yazılmış olmasını
E) Öğrenilenler konusunda alıştırmalar yaptırıla- D) Konunun soyut boyutlarına yer vermesini
rak öğrenme pekiştirilirse E) Belli bir öğretme - öğrenme yaklaşımıyla yazıl-
2008 KPSS mış olmasını
2008 KPSS
88. Öğrenci merkezli öğretim yaklaşımı, öğrencilerin
aktif olarak sürecin her aşamasında yer alması te-
meline dayanır.
Aşağıdakilerden hangisi bu yaklaşımı doğru
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

olarak izleyen bir öğretmenin yapması uygun 90. Öğretmenler öğrencilerinin öğrenmelerini destekle-
olmayan bir davranıştır? mek amacıyla; sınav kâğıtlarına, bireysel çalışmala-
rına, ödevlerine, grup çalışmalarına, sordukları so-
A) Öğrencilere projeler yaptırma, sınıfa sunmala- rulara, aldıkları yanıtlara ---- . Öğrenciler de öğret-
rını sağlama men lerinin iletilerini aldıklarını göstermek için ---- .
B) İşlenecek konuların seçiminde öğrencilerin ge- Bu parçadaki boşluklara, aşağıdakilerin hangi-
reksinimlerini dikkate alma sindeki sözcükler sırasıyla getirilmelidir?
C) Konuları bireysel ya da grup hâlindeki öğrenci-
lere dönemin başında dağıtıp, sırayla anlatma- A) ipuçları verirler - cevap verirler
larını isteme B) destekleyici öğretim uygularlar - cevap verirler
D) Öğretim materyallerinin oluşturulmasında öğ- C) düzeltme verirler - pekiştireç verirler
renci katılımı sağlama D) dönüt verirler - dönüt verirler
E) Öğrencilerin bireysel ya da grupça çalışmaları- E) güdüleme yaparlar - dönüt verirler
nı sağlama 2008 KPSS
2008 KPSS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
A A B C C A C E C C E E E D C C B E D A
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40
C C A E E D C E D E C E E C E E B A D D
Çıkmış 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60
Sorular A A C A B B E E A E B C A D B B E A D D
61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80
D D C B A E A C E D E C C B E C A B D D
81 82 83 84 85 86 87 88 89 90
D A A C C B C C B D

164
 ÖĞRETİM PLANLARI
BÖLÜM İÇERİĞİ

1. ÖĞRETİM PLANLARI
1.1 Planın Önemi
1.2 Plan Yapmanın Gerekliliği
1.3 Planlı Çalışmanın Yararları
1.4 Plan Yapmanın İlkeleri
1.5 Plan Çeşitleri
1.5.1 Ünitelendirilmiş Yıllık Plan
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Hazırlanırken Göz Önünde Bulundurulacak Noktalar
• Ünitelendirilmiş Yıllık Planın Yapılışı
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Örneği
1.5.2 Ders Planı
• Ders Planı Örneği 1
• Ders Planı Örneği 2

165
 ÖĞRETİM PLANLARI

ÇÖZÜM...
Eğitim bilimlerinde bu
Program geliştirme süreci hedeflerin (kazanımların)
bölümle ilgili her yıl
belirlenmesi ile başlar ve öğretimin planlı olmasını bu
ortalama temel öge sağlar. Hedeflere göre konular ve eğitim
1-2 durumları ya da konuların nasıl işleneceğine karar
verilen etkinliklerin belirlenmesi aşaması gelir. Daha
soru çıkmaktadır.
sonra sınama durumları belirlenir. Sınama durumla-
rında ise önce ölçme araç ve yöntemlerinin belirlen-
mesi ardından da değerlendirmenin yapılması gere-
kir. O nedenle I, III, II, IV sıralaması doğrudur.

CEVAP: B

Görüldüğü üzere bir eğitim programında bulunması ge-

reken dört temel ögenin planlarda da bulunması gere-
kir. Hatta iyi bir eğitim programında bulunması gereken
1. ÖĞRETİM PLANLARI15
özellikler planlarda da olmalıdır. Örneğin; iyi bir öğretim
Tüm öğretim planları dört temel boyutu içerir (Bu boyut-
planı, öğrencilerin bireysel farklarını dikkate alacak nite-
lar programların dört temel ögesidir.):
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

likte esnek olmalıdır.

1. Eğitim hedefleri ve davranışsal hedefler/kazanımlar
2. İçerik (Konular)
Türkiye’de eğitim uygulamalarına ilişkin en üst ka-
3. Eğitim durumu (Öğrenme-Öğretme Süreci/Etkinlikler)
rar organı olan Talim Terbiye Kurulu’nun 2551 sayılı
4. Değerlendirme (Sınama Durumları)
Tebliğler Dergisi’nde (Ağustos, 2003) yayınlanan öğre-
tim planlarına ilişkin kararı ile öğretim planlarında deği-
şiklikler yapılmıştır. Daha önceleri yıllık, ünite, günlük ve
ders planlarından oluşan plan sınıflaması, yerini ünite-
2006 KPSS lendirilmiş yıllık plana ve ders planına bırakmıştır.

1.1 Planın Önemi

SORU...
Öğretim planlamasında yer alan;
I. kazanımların belirlenmesi,
II. ölçme araç ve yöntemlerinin belirlenmesi,
III. etkinliklerin belirlenmesi,
IV. öğretimin değerlendirilmesi
işlemleri aşağıdakilerin hangisinde sistematik
olarak gerçekleştirilme sırasına göre verilmiştir?
A) I, II, III, IV B) I, III, II, IV
D) III, II, IV, I E) IV, III, II, I
15
Tebliğler Dergisi (2003). Ağustos, sayı: 2551
Plan, önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaşmak
için öğretim konusu içinde yer alan etkinliklerden hangi-
lerinin seçileceğinin, bunların öğrencilere niçin ve nasıl
yaptırılacağının, ne gibi yardımcı ve tamamlayıcı kay-
nak ve araçların kullanılacağının, elde edilen başarının
nasıl değerlendirileceğinin önceden tasarlanıp kağıt
üzerinde saptanmasıdır.
Eğitim-öğretim konusuna giren etkinlikler, geliştirici nite-
C) II, III, IV, I liklere göre dikkatle seçilir, bu konuların hangi eğitim ve
öğretim hedeflerini gerçekleştireceği önceden belirlenir.
Bu şekilde eğitim-öğretim etkinlikleri içinde ne öğretile-
ceği öğrencilerle birlikte planlanır ve onların neleri öğre-
necekleri önceden bilinir.

167
ÖĞRETİM PLANLARI

1.2 Plan Yapmanın Gerekliliği

Eğitim-öğretim kurumlarında eğitim etkinliklerine ve
derslere hazırlıklı girmek yasal yönden zorunlu, eğitsel
yönden gereklidir.

Eğitim ve öğretim planlı, programlı olarak yapılan ge-

liştirici bir çalışmadır. Eğitimin etkin, verimli olabilmesi
planlamaya gereken önemin verilmesi ve öğretmenlerin
sınıflarına hazırlıklı girmeleri ile olanaklıdır.

Ayrıca okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, mes-

leki ve teknik eğitim ile yaygın eğitim kurumları yönet-
melikleri ile bu kurumların eğitim–öğretim programla-
rında eğitim-öğretim çalışmalarının planlı ve programlı
olarak yürütülmesi gerektiği hükümlerine yer verilmiştir.

1.3 Planlı Çalışmanın Yararları

Planlar; öğrenci merkezli, çağdaş öğrenme-öğretme
yaklaşımlarını temel alan, uygulanabilir etkinliklere da-
yalı olur. Eğitim-öğretimde planlı çalışmanın yararları
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

şunlardır:
– Öğretimin planlanması, öğretmenin öğretimde neyi,
niçin ve nasıl yapacağını düşünmesini sağlayarak
verimini artırır.
– Öğretim programlarının planlanması, öğrencilerin
bilgi ve beceri düzeyleri dikkate alınarak ne zaman
ve hangi süreler içinde işleneceğinin düzenlenme-
sini sağlar.
– Öğretmen ve öğrencileri dağınıklıktan kurtarır, ve
düzenli çalışmalarını sağlar.
– Hedeflere ulaştıracak en uygun öğrenme öğretme
süreçleri ile araç ve gerecin seçilmesini, eğitim et-
kinliklerine ve derslere hazırlıklı girilmesini sağlar.
– Öğrencilerin ilgi, istek ve yeteneklerine göre yetişti-
rilmelerini sağlar.
– Eğitim-öğretimin değerlendirilmesinin güvenilir ol-
masını sağlar.
– Öğretmen ve öğrencilere düzenli ve birlikte çalışma
alışkanlığı kazandırır.
– Eğitim-öğretimde düşünceye açıklık kazandırır.
Plan sadece kağıt üzerindeki formalite değildir.
1.4 Plan Yapmanın İlkeleri
Planlar yapılırken aşağıdaki temel ilkeler göz önünde
bulundurulur:
– Planlar; çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak
öğrenci merkezli, bireyselleştirilmiş öğretim, tam
öğrenme, aktif öğrenme, öğrenme-öğretme ve di-
siplinlerarası çalışmaları esas alan uygulanabilir
etkinliklere dayalı olmalıdır.
– Planlama çalışmalarında öğrenme-öğretme süre-
ci, etkin hale getirilerek eğitimdeki yeni gelişmeler,
çevre özellikleri, öğrencilerin bireysel gelişim özel-
likleri (fiziksel, duygusal, bilişsel ve psikomotor) ile
okul-çevre ilişkileri göz önüne alınmalıdır.
– Plan, standart değil; gerektiğinde konu, süre ve
uygulamada değişiklikler yapılabilecek esneklikte
olmalıdır.
– Plan, eğitim öğretimin hedeflerine ve öğretim ku-
rumlarının özel amaçlarına uygun olmalıdır.
– Planda öğretim programlarına göre konular be-
lirlenir. Ayrıca konuların işlenişinde kullanılacak
öğrenme-öğretme yaklaşımları, araç gereç, kay-
naklar, öğrenci etkinlikleri, gezi, gözlem ve deney-
ler göz önünde bulundurulur.

168
 .............................................................................................................. OKULU .............................................. DERSİ ............................. SINIF
ÜNİTELENDİRİLMİŞ YILLIK DERS PLANI
SÜRE ÜNİTE: ..............................................................................................................................................................................................
DERS SAATİ

KULLANILAN EĞİTİM TEK- DEĞERLENDİRME

HAFTA

HEDEF VE DAV- KONU- ÖĞRENME–ÖĞRETME

AY

NOLOJİLERİ ARAÇ VE GE- (Hedef ve Davranışlara

RANIŞLAR LAR YÖNTEM VE TEKNİKLERİ
REÇLERİ Ulaşma Düzeyi)
1. HAFTA

170
2. HAFTA
EYLÜL

3. HAFTA
• Ünitelendirilmiş Yıllık Plan Örneği

4. HAFTA
ÖĞRETİM PLANLARI
ÖĞRETİM PLANLARI

• Ders Planı Örneği 1

DERS PLANI
BÖLÜM I
Dersin Adı
Sınıf
Ünitenin Adı / No
Konu
Önerilen Süre

BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları / Hedef ve Davranışlar
Ünite Kavramları ve Sembolleri / Davranış Örüntüsü
Güvenlik Önlemleri (Varsa)
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri
Kullanılan Eğitim Teknolojileri–Araç, Gereçler ve Kaynakça
* Öğretmen
* Öğrenci
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri
• Dikkat Çekme
• Güdüleme
• Gözden Geçirme
• Derse Geçiş
• Bireysel Öğrenme Etkinlikleri (ödev, deney, problem çözme vb.)
• Grupta Öğrenme Etkinlikleri (proje, gezi, gözlem vb.)
• Özet

BÖLÜM III
Ölçme ve Değerlendirme
• Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme–değerlendirme
• Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik ölçme–değerlendirme
• Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızında olan öğrenciler için ek
ölçme–değerlendirme etkinlikleri
Dersin Diğer Derslerle İlişkisi

BÖLÜM IV
Planın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar
Ders / Sınıf Öğretmeni

Uygundur ....../....../............

İmza
Adı Soyadı
Okul Müdürü
AÇIKLAMALAR
1. Örnek ders planının içeriği aynı kalmak koşulu ile biçimsel olarak değiştirilebilir.
2. Bu ders planı, öğretmeni ilgili ders programında yer alan birbiri ile ilgili kazanımlar, hedef ve hedef davranışlar dikkate
alınarak aynı ders için bir günde işlenebilecek ders saatinden daha fazla ders saati için yapılabilir.
3. Bu plan dersin kapsamı, öğrenci özellikleri, okulun ve çevrenin özellikleri dikkate alınarak her ders için ayrı ayrı yapı-
labilir.
4. Bu ders planı ilköğretim 1-5 sınıflar ile okul öncesi eğitim kurumlarında her bir ders için ayrı ayrı olmak kaydıyla gün-
lük plan olarak yapılır.

174
 ÖĞRETİM PLANLARI

• Ders Planı Örneği 2 (Çoklu Zeka Kuramına Göre Hazırlanacak Ders Planı Örneği)
DERS PLANI
BÖLÜM I
Dersin Adı
Sınıf
Ünitenin Adı / No
Konu
Önerilen Süre

BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları / Hedef ve Davranışlar
Ünite Kavramları ve Sembolleri / Davranış Örüntüsü
Güvenlik Önlemleri (Varsa)
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri
Kullanılan Eğitim Teknolojileri–Araç, Gereçler ve Kaynakça
* Öğretmen
* Öğrenci
Öğretme-Öğrenme Etkinlikleri
Sözel – Dilsel
Doğacı
Öğretme-Öğrenme

Sosyal – Kişilerarası
Etkinlikleri

Mantıksal / Matematiksel
İçsel – Bireysel
Görsel – Uzamsal
Müziksel – Ritmik
Bedensel – Kinestetik
Özet

BÖLÜM III
Ölçme ve Değerlendirme
• Bireysel öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme Değerlendirme
• Grupla öğrenme etkinliklerine yönelik Ölçme Değerlendirme
• Öğrenme güçlüğü olan öğrenciler ve ileri düzeyde öğrenme hızın-
da olan öğrenciler için ek Ölçme Değerlendirme etkinlikleri
Dersin Diğer Derslerle İlişkisi

BÖLÜM IV
Planın Uygulanmasına İlişkin Açıklamalar
Ders / Sınıf Öğretmeni
Uygundur ....../....../............

İmza
Adı Soyadı
Okul Müdürü
AÇIKLAMALAR
1. Örnek ders planının içeriği aynı kalmak koşulu ile biçimsel olarak değiştirilebilir.
2. Bu ders planı, öğretmeni ilgili ders programında yer alan birbiri ile ilgili kazanımlar, hedef ve hedef davranışlar dikkate
alınarak aynı ders için bir günde işlenebilecek ders saatinden daha fazla ders saati için yapılabilir.
3. Bu plan dersin kapsamı, öğrenci özellikleri, okulun ve çevrenin özellikleri dikkate alınarak her ders için ayrı ayrı yapı-
labilir.
4. Bu ders planı ilköğretim 1-5 sınıflar ile okul öncesi eğitim kurumlarında her bir ders için ayrı ayrı olmak kaydıyla gün-
lük plan olarak yapılır.

175
 Test
ÖĞRETİM PLANLARI
7

5. Planlama çalışmalarında öğretme-öğrenme süreci

belirlenirken dikkat edilmesi gereken noktalar var-
ÖĞRETİM PLANLARI
dır.
Aşağıdakilerden hangisi bu noktalar arasında
1. Tüm öğretim planları dört temel boyut içerir. değildir?
Aşağıdakilerden hangisi bu boyutlar arasında
yer almaz? A) Ailenin eğitim düzeyi
B) Yeni gelişmeler
A) Kazanımlar B) Konular C) Çevre özellikleri
C) Etkinlikler D) Sınama durumları D) Okul-çevre ilişkileri
E) Öğretmen bilgileri E) Bireysel gelişim özellikleri

2. Öğretim programlarına ve buna bağlı olarak 6. Öğretim yılı süresince ders vermekle yükümlü
planların yapılışına ilişkin karar alma ve öğretim olunan sınıflarda, program uyarınca belli ünite-
planlarında değişiklik yapma yetkisi ve görevi leri ya da konuları hangi aylarda, yaklaşık ola-
aşağıdaki kurumlardan hangisine aittir? rak ne kadar zamanda işleyeceklerini gösteren,
duruma göre zümre öğretmenler kurulu veya
A) Belediyeler şube öğretmenler kurulu tarafından hazırlana-
B) Talim Terbiye Kurulu rak, ders yılı başında okul yönetimine verilen
C) İlköğretim Genel Müdürlüğü çalışma planı aşağıdakilerden hangisidir?
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

D) İl Milli Eğitim Müdürlüğü

E) Mesleki Eğitim Genel Müdürlüğü A) Eğitim programı
B) Öğretim programı

3. Öğretim planlarına ilişkin aşağıdaki ifadelerden C) Ünitelendirilmiş yıllık plan

hangisi yanlıştır? D) Sınıf planı
E) Ünite planı
A) Önceden belirlenen eğitim hedeflerine ulaş-
mak için yapılır. 7. Karbonhidratları anlatmak isteyen Menekşe
B) Amaç, etkili ve verimli öğretim gerçekleştir- Öğretmen’in elinde çikolata ile sınıfa gelmesi
mektir. ders planının işleniş aşamasındaki hangi basa-
C) Tüm öğrencilerin aynı düzeyde yetişmesini mağına örnek olarak gösterilebilir?
sağlar.
D) Öğretmenin derse hazırlıklı gelmesini sağlar. A) Gözden geçirme B) Dikkat çekme
E) Öğrenciye işlenecek konu hakkında bilgi verir. C) Güdüleme D) Derse geçiş
E) Özet
4. Çağdaş eğitimin gereklerine uygun olarak öğ-
renci merkezli ders işlemek isteyen bir öğret- 8. Okul türü ve kademesi değişse de, öğretimin
men, aşağıdakilerden hangisini öncelikle dikka- gelişi güzellikten kurtulması adına değişmeye-
te almalıdır? cek tek unsur aşağıdakilerden hangisidir?

A) Konuların özelliklerini A) Ulaşılacak hedefler

B) Öğretim hizmetlerinin niteliğini B) Planlama çeşitleri
C) Temel bilgileri C) Öğrenme-öğretme etkinlikleri
D) Öğrencilerin hazırbulunuşluğunu D) Planlama ilkeleri
E) Ders kitaplarını E) Konu örüntüsü

177
 ÇIKMIŞ SORULAR

3. Öğretmenin derse, elinde bir kitap ve kasetça-

ÖĞRETİM PLANLARI larla girmesi aşağıdakilerden hangisine örnek-
ÇIKMIŞ SORULAR tir?

A) Öğrencileri kontrol etme

B) Hedeften haberdar etme
1. 1. Ünite planı
C) Dönüt verme
2. Yıllık plan
D) Derse hazırlık
3. Ders planı
E) Dikkat çekme
Plan türlerinin, kapsamı en geniş olandan en
2001 KMS
dar olana doğru sıralandığı seçenek aşağıdaki-
lerden hangisidir?

4. Şiirin fondaki müzik eşliğinde okunması hangi

A) 1-3-2 B) 3-1-2 C) 3-2-1
amaca hizmet eder?
D) 2-1-3 E) 1-2-3
2001 KMS
A) Öğrenme eksikliklerini belirleme
B) Sınıfta disiplin sağlama
C) Yeni davranışları düzeltme
D) Uygun bir ortam yaratma
E) Doğru davranışları pekiştirme
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

2. Öğretim planı hazırlamanın temel amacı aşağı-

2001 KMS
dakilerden hangisidir?

A) Ölçme-değerlendirme için kriterler oluşturmak

5. Bu etkinlik özellikle aşağıdakilerden hangisini
B) Okulun çevresi ile ilişkilerini güçlendirmek
gerçekleştirmek amacıyla düzenlenmiştir?
C) Öğrenme ihtiyaçlarını belirlemek
D) Okul yönetimi işlerini kolaylaştırmak
A) Sanatın topluma etkilerini kavratma
E) Öğretim etkinliklerini planlı ve organize bir şe-
B) Hoş bir sınıf ortamı oluşturma
kilde düzenlemek
C) Müzik dinleme alışkanlığını geliştirme
2001 KMS
D) İş birliği içinde çalışma
E) Şiir sevgisini kazandırmak
2001 KMS

3., 4., 5. VE 6. SORULAR ARASINDAKİ

SORULARI AŞAĞIDAKİ BİLGİLERE GÖRE
6. Öğretmenin teşekkür ederek şiiri okumaya de-
CEVAPLAYINIZ.
vam etmesi hangi amaca hizmet eder?

Türk Dili ve Edebiyatı dersi öğretmeni elindeki ka-

A) Dikkat çekme
setçalarla birlikte sınıfa girip kaseti taktıktan sonra
B) Davranışı ödüllendirme
elindeki kitabı açarak fonda oluşturduğu hoş müzik
C) Hedeften haberdar etme
eşliğinde şiirleri okumaya başlar. Ders tamamlan-
D) Öğrenmeler arasında ilişki kurma
dığında öğrenciler dersin bitmesini istemediklerini
E) Öğrenmeleri kontrol etme
dile getirirler. Öğretmen de teşekkür edip şiirleri
2001 KMS
okumaya devam eder.

179
 ÇIKMIŞ SORULAR

14. Öğretmen, öğrenme-öğretme sürecinin başında 17. Aşağıdaki özelliklerden hangisi günlük ders
öğrencilerini dersin amaçları ve içeriği konusunda planında olması zorunlu değildir?
bilgilendirmelidir.
Aşağıdakilerden hangisi bu bilgilendirmenin A) Zamanın nasıl kullanılacağını belirtme
gerekçelerinden (amaçlarından) biri değildir? B) Genel hedefleri belirtme
C) Esnek olma
A) Öğrencilerin birbirine destek olmaları için onla- D) Kullanılacak materyalleri içerme
ra fırsat verme E) Yıllık planla ilişkili olma
B) Öğrenme zamanını verimli ve etkili kullanma 2005 KPSS
için ortam hazırlama
C) Öğrencilerin ilgi ve dikkatini konuya çekme
D) Öğrencileri öğrenmeye güdüleme
18. Öğretim planlamasında yer alan,
E) Öğrencileri hedeflerden haberdar etme
I. kazanımların belirlenmesi,
2004 KPSS
II. ölçme araç ve yöntemlerinin belirlenmesi,
III. etkinliklerin belirlenmesi,
15. Aşağıdakilerden hangisi bireyin öğrenmeye gü-
IV. öğretimin değerlendirilmesi
dülendiğinin en güçlü işaretidir?
işlemleri aşağıdakilerin hangisinde sistematik
olarak gerçekleştirilme sırasına göre verilmiştir?
A) Başkalarına bir şeyler öğretmek isteme
B) Derse katılmaya istekli olduğunu yansıtan dav-
ranışlarda bulunma A) I, II, III, IV B) I, III, II, IV
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

C) Kendisine görev ve sorumluluk verilirse yerine C) II, III, IV, I D) III, II, IV, I
getirme E) IV, III, II, I
D) Konuyla ilgili soru sorulduğunda cevap verme 2006 KPSS
E) Öğretmenin söz ve hareketlerini kurallara uy-
maya özen göstererek izleme
2004 KPSS 19. Öğretmen başından geçen bir olayı anlatarak derse
giriş yapar. Öğrencilere dersin amacını ve konusu-
16. Bir öğretmen, dersinde yöntemlerin planlanması, nu söyler. Soru sorar; doğru yanıtlayanlara “aferin”
bilgi kaynaklarının saptanması, bilgilerin düzenlen- der ve gülümser, yanlış ya da eksik yanıtlayanlara
mesi, özetlenmesi, yorumlanması ve değerlendiril- ise küçük mesajlar vererek doğru yanıtı bulmaları-
mesinde yapılacak etkinlikleri belirlemiş ve bunları na yardımcı olur.
uygulamıştır. Yukarıda verilen örnekte aşağıdakilerden hangi-
Bu açıklamanın tamamında ifade edilen süreç
sine yer verilmemiştir?
aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dersin işlenişi A) Dikkat çekme

B) Ders programı yapma B) Ön bilgileri hatırlatma
C) Konuya giriş C) Dönüt ve düzeltme verme
D) Konun neticelendirilmesi D) Hedeften haberdar etme
E) Ara değerlendirme
E) Pekiştirme
2005 KPSS
2007 KPSS

Çıkmış 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Sorular D E E D E B E D D B D D D A B A B B B

181
 YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER
BÖLÜM İÇERİĞİ

1. EĞİTİMDE YENİ ANLAYIŞLAR

2. ELEKTRONİK ÖĞRENME VE BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİM

3. PROGRAM GELİŞTİRMEDE YENİ YÖNELİMLER

3.1 Çoklu Zeka Yaklaşımı
3.2 Beyne Dayalı Öğrenme (Nörofizyolojik Kuram)
3.3 Kuantum Öğrenme
3.4 Aktif / Etkin Öğrenme
3.5 İş Birliğine Dayalı Öğrenme
3.6 Yaşam Boyu Öğrenme
3.7 Yaratıcı Düşünme
3.8 Eleştirel Düşünme
3.9 Yansıtıcı Düşünce
3.10 Analitik Düşünme
3.11 Etkili İletişim Kurma
3.12 Araştırma-Sorgulama
3.13 Problem Çözme
3.14 Bilgi Teknolojilerini Kullanma
3.15 Girişimcilik
3.16 Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma
3.17 Yapısalcılık (Yapılandırmacılık/Kurmacılık/İnşacılık/Oluşturmacılık/Construcetivism)
3.18 İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi

4. TÜRKİYE’DE 2005 ÖĞRETİM YILINDA UYGULAMAYA KONULAN PROGRAMLARIN

TEMEL ÖZELLİKLERİ
4.1 Ekonomik Temeller
4.2 Tarihsel ve Kültürel Temeller
4.3 Programın Temel Ögelerine İlişkin Özellikler
4.3.1 Hedef/Kazanımlar
4.3.2 İçerik/Konular
4.3.3 Öğrenme-Öğretme Süreci (Eğitim Durumları / Öğrenme-Öğretme Etkinlikleri)
4.3.4 Değerlendirme/Sınama Durumları
4.4 Kazandırılmak İstenen Temel Beceriler
4.5 Sosyal Etkinlikler ve Öğrenci Kulüpleri
4.6 AB ve Türkiye
4.6.1 Türkiye’nin Katıldığı AB Eğitim Programları
4.7 Yaşam Becerileri

183
 YENİ YAKLAŞIMLAR VE YÖNELİMLER

gelişmelerin birçok konuda yeni yaklaşımları gündeme

getirmesidir.
Eğitim bilimlerinde bu
bölümle ilgili her yıl Bilgi ve iletişim teknolojisinin eğitimde küreselleşmeyi
artıran bir faktör olması da bu iki kavram arasındaki iliş-
ortalama
kinin önemini artırmaktadır.
3-4

soru çıkmaktadır. Küreselleşme ile beraber bilgi ve iletişim teknolojisinin

eğitim sistemleri içinde en çok gelişmiş ülkelerde kar-
şımıza çıktığı ve programlarında yer aldığı görülmekte-
dir.

Bilgi, bilginin kullanılması ve iletişim teknolojisi ile sosyal

ve ekonomik alanlardaki gelişmeler eğitim sistemlerinde
ve programlarında yeni yaklaşımları ve gelişmeleri gün-
deme getirmektedir. Bu da okulun ve öğretmenin gö-
rev ve sorumluluklarındaki, bilginin kullanılmasında ve
aktarılmasındaki değişiklikleri zorunlu kılmaktadır. Artık
1. EĞİTİMDE YENİ ANLAYIŞLAR bilgiyi ezberleme veya aktarma yerine; bilgiye ulaşma,
Dünyadaki gelişmeler ve değişmeler her konuda ol- bilgiyi paylaşma, bilgiyi yorumlama ve gerektiğinde üret-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

duğu gibi eğitimde de yeni yaklaşımları ve anlayışları me önemli hale gelmiştir.

beraberinde getirmektedir. Bu yaklaşımlar ve anlayışlar
öncelikle eğitim programlarında etkisini göstermektedir.
Eğitim sistemlerindeki yeni yaklaşımları incelediğimizde
çıkış noktasında ve kaynağında güncel iki konu karşı-
mıza çıkmaktadır; küreselleşen bir dünya ve gelişmiş,
Görüyorum internet Ne işe yarıyor.
gelişmekte olan iletişim yolları ile bilgi alışverişi içerisin- diye bir şey
de olan bir dünya. görüyorum.

Örneğin; dünyanın küçülmesi, (küreselleşme) çeşitli

kültürlerin birbirini etkilemesini ve böylece eğitim içeriği-
ni ve kullanılan bilginin takasını gündeme getirmektedir.
Bu durum da konulara göre planlama anlayışı yerine,
kültürler arası planlama anlayışını ortaya çıkarmaktır.
Yani kültürler arası planlamanın iki sebebi olduğu an-
laşılmaktadır:
 Küreselleşme (globalleşme)
 İletişimin kültürler arasında hızlanmış olması

Gelişmiş ülkelerde, yaşam boyu öğrenmenin gündemde Daha göremedim

bağlantı biraz yavaş.
olduğu bilinmektedir. Okullar bilginin insanlara ulaşma-
sı için önemli ortamlar olmasına rağmen, artık tek kay-
nak olarak görülmemektedir. Bu nedenle “öğrenmeyi
öğrenme” kavramı ile karşılaşılmaktadır. Bunun sebep-
leri ise eğitimdeki, bilgideki ve iletişim teknolojisindeki

185
YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER

bilgiyi depolayan ve onu öğrenciye sunan kaynak ol-

maktan çok; öğrenciyi bilgiye yönlendiren kişi olması
beklenmektedir. Bu anlayışla, öğretmenin sahip olması
2006 KPSS gereken nitelikler ve öğretmenin öğretim ortamındaki et-
kililiği ve sorumluluğu daha da artmaktadır. Öğretmen-
ler öğrencilerin yalnızca bilişsel becerilerinin gelişimini
SORU... yani bilgilerinin yayılmasını sağlamak durumunda de-
Günümüzdeki eğitim anlayışına göre, aşağıdaki- ğildir. Öğretmenlerin, kendi konu alanı ile bilgileri çok
lerden hangisi öğrenciye kazandırılmaya çalışılan iyi bilmeleri, öğrencilerinin öğrenmelerini kolaylaştırıcı
olmaları, etkili bir öğretici olmaları, grup çalışmalarını
önemli becerilerden biri değildir?
organize etmeleri beklenmektedir. Öğretmenler öğret-
me etkinliklerine ve öğrencilerin psikolojik dengelerine,
A) Bilgiye ulaşma B) Bilgi üretme
sosyal etkileşimlerine, cinsel eğitimlerine dikkat etmek
C) Bilgiyi paylaşma D) Bilgiyi yorumlama
zorundadırlar. Öğretmenlerden kültürel eğitim verme-
E) Bilgiyi ezberleme lerinin istenmesi öğretmenin öğretim ortamında artan
sorumluluklarından yalnızca birkaçıdır.
ÇÖZÜM...
Çağdaş bir anlayışa dayanan ve öğrenci merkezli
olan günümüz eğitim anlayışında, bilgi ve iletişim tek-
nolojisindeki değişikliklere paralel olarak bilginin işlevi
değişmiştir. Artık bilgiyi depolamak, ezberlemek ve
2005 KPSS
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

aktarmak önemli görülmemektedir. Günümüz çağdaş

eğitim anlayışında araştıran ve girişimci birey yetiş- SORU...
tirmek üzere, öğretilenle yetinme, bilgiyi aynen alma, Etkin öğrenmenin giderek daha fazla ilgi görmesi-
aynen ezberleme ve hatırlama yerine bilgiye ulaşma, nin en önemli nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
bilgiyi üretme, bilgiyi paylaşma, bilgiyi yorumlama
önemli görülmektedir. A) Bilginin hızla çoğalması
CEVAP: E B) Öğrenmeyi öğrenmeye olanak sağlaması
C) Okulların yapı ve işleyişinin gelişmesi
21. yüzyılda okul, bilgi, öğrenci ve öğretmen birbirini D) Daha nitelikli öğretmenler yetiştirilmesi
etkileyerek değişmiştir. Nitelikli insanların yetiştirilmesi E) Yakın çevrenin eğitim merkezi olarak görülmesi
ve bilginin insanlara ulaşması için, toplumla iç içe ol-
ması gereken okullar, önemli ortamlar olmasına karşın; ÇÖZÜM...
artık tek kaynak olarak görülmemektedir. Okulun işlevi
Etkin/aktif öğrenme kavramından da anlaşılacağı gibi
ile birlikte, öğrenciye kazandırılması beklenen nitelikler,
öğrenme kavramı öğretim kavramından yeni anlayış
öğrenme-öğretme süreci, öğretmenlerin görev ve so-
ve yaklaşımlarda daha önemli görülmeye başlan-
rumlulukları da değişmiştir. Daha önceki dönemlerde
mıştır. Bu gelişmeler öğrenmeyi öğrenmeye olanak
öğretmen bilgiye sahip olan ve onu aktaran kişi olarak
tanımıştır. Etkin/aktif öğrenmenin daha fazla ilgi gör-
görülmekteyken, bilginin elde edilmesinde ve kullanıl-
mesinde bilginin hızla çoğalmasının, okulların yapı
masında yaşanan teknolojik gelişmeler, öğretmenin sı-
ve işleyişinin gelişmesinin, daha nitelikli öğretmenler
nıf içerisindeki rolünü de değiştirmiştir. Bu gelişmelere
yetiştirilmesi gerekliliğinin, okulun yakın çevrenin kül-
paralel olarak bireyin, topluma yararlı olabilmesi için
tür merkezi olması gerekliliğinin etkisi ve ilgisi vardır.
kazanması gereken davranışlar giderek artmakta, tüm
Ancak soruda en önemli olanı sorulduğu için yanıt B
teknolojik kolaylıkların, öğrencinin öğrenme-öğretme
seçeneğidir.
sürecinde etkin olmakta ve öğrenmeyi öğrenmenin
önem kazanmasına karşın; insan bir yol göstericiye
CEVAP: B
çok daha fazla ihtiyaç duymaktadır. Öğretmenin artık

186
 Test
YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER
8

4. Aşağıdakilerden hangisi eğitimde yeni yöne-

limler doğrultusunda hazırlanan programlarda
YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER
kazandırılmak istenen beceriler arasında yer
almaz?

1. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye’de de benim-

A) Eleştirel düşünme B) Yaratıcı düşünme
senen çağdaş program anlayışının, eğitimde
yeni anlayışların, yönelimlerin ve öğretim yak- C) Yansıtıcı düşünme D) Girişimcilik
laşımlarının sonuçlarından biri değildir? E) Kıskançlık

A) Öğretmensiz öğretim anlayışının benimsen-

mesi
B) Etkin öğrenme ve öğrenmeyi öğrenme kav-
ramlarının önem kazanması
C) Yaşam boyu öğrenmenin önemli görülmesi
D) Disipliner anlayış yerine disiplinlerarası anlayı-
şın ön plana çıkması
E) Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin
kullanımı
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

2. Öğrenci merkezli programlar ve uygulamalar eği-

timdeki çağdaş anlayışın ve yönelimlerin temelini
oluşturmaktadır.
Bu açıklama doğrultusunda aşağıdakilerden
hangisi eğitimdeki yeni yönelimlerden biridir?
5. • Öğrencinin başarılı olabilmesi için birçok yol var-
dır.
A) Okullar bilgiye ulaşmak için tek kaynaktır.
• Her birey farklı yeteneklere sahiptir.
B) Bilgi yorumlanmaz.
• İnsanların çoğu sahip olduğu her bir yeteneği
C) Önemli olan bireyin ihtiyaçlarıdır. uygun ve sınırlı bir yeterlilik düzeyine kadar ge-
D) Öğretmen bilgiyi depolayan ve aktarandır. liştirebilir.
E) Konu alanın iyi özümsenmesi önemlidir. • Farklı yetenekler genellikle birbiriyle bağlantılı
olarak karmaşık bir yapıda ve bir arada çalış-
3. Aşağıdakilerden hangisi eğitimde çağdaş bir maktadır.
yaklaşım olan bilgi ve iletişim teknolojisinin Bu düşünceler çağdaş programlara göre hazır-
kullanımıyla gerçekleşen öğrenmenin özellikle- lanan etkinliklerinin düzenlenmesinde kullanı-
rinden biridir? lan aşağıdaki yaklaşımlardan hangisine aittir?

A) Öğrencilerin eğitimin gerçekleştiği yere gitme-

A) Yapılandırmacılık
sini gerektirir.
B) Çoklu zeka
B) Bilgi paylaşımı söz konusu değildir.
C) Bilişsel
C) Bilgiyi öğrencinin masasına getirir.
D) Davranışçı
D) Hantal, eski moda ve pahalıdır.
E) Proje tabanlı
E) Etkin öğrenmeyi gerektirmez.

209
 Test
YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER
8

28. Yeni programları istenilen düzeyde uygulamak 30. Çağdaş programlarda benimsenen değerlendir-
ve öğretimi buna göre düzenlemek isteyen bir me sürecinin en belirgin özelliği aşağıdakiler-
öğretmen, etkinlikleri planlarken aşağıdaki dav- den hangisidir?
ranışlardan hangisini öncelikle yapmalıdır?
A) Sadece sonuç almaya yönelik olarak yapılır.
A) Tüm etkinliklerde homojen gruplar oluşturmalıdır. B) Sadece sürece dayalı olarak yapılır.
B) Etkinlikleri sınıf ortamıyla sınırlandırmalıdır. C) Sorulara kesin ve tek doğru yanıt beklenir.
C) Hedef ve davranışlara öğrencilerin katılımı ile D) Bilişsel alan davranışlarını ölçmeye yönelik
ulaşmaya çalışmalıdır. olarak yapılır.
D) Başarıları sınıf ortalamasının altında olan öğ- E) Hem sürece hem de sonuç almaya yönelik ola-
rencileri pasif duruma getirmelidir. rak yapılır.
E) Etkinlikleri öğretmen kılavuz kitabının dışına
çıkmadan uygulamalıdır.
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

29. Öğretme-öğrenme sürecinde sorular sorma,

tahmin etme ve beyin fırtınası gibi çalışmalar
hangi aşamada ele alınmaktadır?

A) Ön bilgileri harekete geçirme

B) Yeni bilgilerinin anlaşılması
C) Bilginin yapılandırılması
D) Bilginin uygulanması
E) Bilginin değerlendirilmesi

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
A C C E B D A E B E B D D A C
Test 8
16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
A D C B E B E B D C A C C A E

214
 ÇIKMIŞ SORULAR

4. Bir okulda; güzel sanatlar merkezi, iş-teknik merke-

YENİ ANLAYIŞLAR VE YÖNELİMLER zi, bilgi işlem merkezi, bilimsel araştırma merkezi,
ÇIKMIŞ SORULAR gösteri merkezi, dinlenme merkezi, kütüphane, mü-
zik odası, spor salonu, yüzme havuzu gibi merkez-
ler (köşeler) kurulmuştur.
1. Aşağıdakilerden hangisinin yeni teknolojiler ve Bu düzenlemeler aşağıdaki öğretme-öğrenme
eğitimdeki kullanılmaları göz önüne alındığında yaklaşımlarından özellikle hangisinin uygulan-
gelecekte en yaygın olması beklenir? ması için gereklidir?

A) Radyo ve televizyon A) Farklı duyu ve yetenekleri kullanarak öğrenme

B) Hareketli film B) Eğitsel geziler yöntemiyle öğrenme
C) Proje temelli öğretim yöntemiyle öğrenme
C) Etkileşimli bilgisayar
D) Örnek olay önceleme yöntemiyle öğrenme
D) Hareketsiz film slayt ve benzeri
E) Soru-yanıt yöntemiyle öğrenme
E) Basılı eğitim araçları
2001 KMS
2001 KMS
5. Denizcilerin, pilotların, heykeltıraşların ve mimarla-
rın ihtiyacı olan üç boyutlu düşünme yetisini içerir.
Harita ve şemaları okuma ve yorumlamaya, geliş-
miş figürler çizmeye olanak sağlar.
2. Aşağıdakilerden hangisi 20. yüzyılda yaşanan Yukarıda özellikleri sıralanan çoklu zeka boyutu
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

gelişmelerden biri değildir? aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yaşam boyu öğrenme etkinliklerinin önemli gö- A) Uzamsal B) Sözel

rülmesi C) Matematiksel D) Sosyal
E) Doğacı
B) Eğitimin devletin görevleri arasında yer alması
2002 KPSS
C) Uzaktan eğitimde kitle iletişim araçlarının kul-
6. Eğitimde yeni gelişmelerle karşılaşılmaktadır. Araş-
lanılması
tırma yapma ve problem çözme becerileri, sosyal
D) Zihinsel farkların ölçülmesine ilişkin araçların
beceriler, duyuşsal alana yönelik gelişmeler, yara-
yaygınlaştırılması tıcılık gibi özellikler her ders ve konu alanının içe-
E) Bilgisayarın eğitimde kullanılmaya başlaması risinde ele alınmakta; öğrencilerin öğrenme süre-
2001 KMS cinde gösterdikleri performans ve ortaya koydukları
ürün öğrenci ile öğretmen tarafından birlikte değer-
lendirilmektedir.
Bu yaklaşımın amacı aşağıdakilerden hangisi
olamaz?
3. Deneyimleri üzerinde (yansıtıcı) düşünme yo-
luyla kendini geliştirebilen bireyin aşağıdaki ni- A) Öğretmenleri çeşitli yöntemlerden yararlanma-
ya yöneltme
teliklerden hangisine sahip olması beklenmez?
B) Öğretim etkinliklerini daha çok öğretmen mer-
kezli hale getirme
A) Kendi görüşlerini ön planda tutma
C) Günlük hayattaki problemlerle başa çıkma be-
B) Sabit fikirli olmama
cerilerini geliştirme
C) İleri görüşlü olma D) Üst düzey becerilerin ölçülmesine önem verme
D) Değişimi savunma E) Kişilerde toplumsal becerilerin gelişmesini
E) Eleştirileri hoşgörü ile karşılama destekleme
2001 KMS 2002 KPSS

215
 ÇIKMIŞ SORULAR

23. Türk Millî Eğitim ilkelerinden “demokrasi eğiti- 26. Bir Türkçe öğretmeni bir okuma parçasını aşağıda-
mi” doğrultusunda öğrencilerinde demokratik ki basamakları izleyerek işlemektedir:
davranışlar geliştirmeyi benimseyen öğretmen, – Sınıfı küçük gruplara ayırır.
aşağıda verilen özelliklerden hangisine sahip – Okudukları parçayı bireysel olarak özetledikten
olduğunda öğrencilerinde bu ilkenin gerekleri- sonra özetlerini grup arkadaşlarının özetleriyle
ne uygun yeterlilikler geliştirme olasılığı en faz- karşılaştırmalarını ister.
la olur?
– Okuma parçası hakkında kitaptaki soruları önce
bireysel olarak cevaplandırmalarını sonra, ce-
A) Kuralcı olma B) Duyarlı olma
vapları grup içinde tartışmalarını ister.
C) Yeterli olma D) Model olma
– Daha sonra, gruplardan parçanın içerdiği fikirle-
E) Profesyonel olma
rin ilişkisini gösteren bir kavram haritası oluştur-
2008 KPSS
malarını ister.
Bu öğretmenin dersinde yararlandığı öğretim
24. Aşağıda verilen öğretmen davranışlarından
yaklaşımı ya da kuramı aşağıdakilerden hangi-
hangisi, öğretmenlik mesleğinin gerektirdiği
sidir?
etik standartların temel ölçütü olarak nitelendi-
rilebilir?
A) Aktif öğrenme
B) Bireysel öğrenme
A) Öğrenciyi değerlendirmede adil olma
C) Çoklu zekaya dayalı öğrenme
B) Kendi öğrencisine özel ders vermekten sakın-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

ma D) Yapılandırmacı öğrenme

C) İnsan onuruna saygı gösterme E) Tam öğrenme

D) Mesleki gelişimine özen gösterme 2008 KPSS
E) Mesleğinde titiz ve özenli olma
2008 KPSS 27. Aşağıda verilen öğretmen davranışlarından
hangisi, öğrencilerin yaratıcılıklarının gelişme-
25. Bir öğretmen mesleki deneyimleri üzerinde düşünüp sine katkı sağlayabilir?
seçimler yapmakta ve bunlardan ders çıkarmakta-
dır. Yaptığı seçimlerin sorumluluğunu üstlenmekte A) Öğrencilere akademik sorumluluk vermekten
daha sonra ise bu edinimlerini yeni planlamaların- kaçınma
da kullanmaktadır. B) Öğrencilerin bütün öğrenmelerini denetim altı-
Öğretmenin bu özellikleri, aşağıdaki üst düzey na alma
becerilerden hangisine sahip olduğunun gös- C) Öğrencilerin yaptıkları her şeyi övme
tergesidir?
D) Öğrencileri birbirleriyle karşılaştırarak rekabet
oluşturma
A) Yansıtmacı B) Analitik
E) Planlamalarında deneme - yanılma etkinlikleri-
C) Eleştirel D) Problem çözen ne yer verme
E) Bilimsel
2008 KPSS
2008 KPSS

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
Çıkmış C B A A A B C E A E A E C E E
Sorular 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
D A E D D E C D C A A E

219
 DENEME TESTİ

4. İyi bir öğretmen program okur-yazarı, bir yol gös-

EĞİTİMDE PROGRAM GELİŞTİRME terici, bir öğretim teknikeridir. Programların başarı-
DENEME TESTİ ya ulaşması ancak nitelikli öğretmenlerin varlığına
bağlıdır.

1. Bir program aracılığı ile öğretilecek bilgi, olgu, Bu açıklamada öğretmen ile öğretim programla-
rının aşağıdaki hangi ilişkisi üzerinde durmak-
kavram ve ilkeler programın aşağıdaki hangi te-
tadır?
mel ögesinde yer alır?

A) Programları öğretmenler geliştirir.

A) Kazanım B) İçerik
B) Öğretmenlerin niteliği iyi programların geliştiril-
C) Eğitim durumları D) Sınama durumları mesine bağlıdır.
E) Müfredat C) Programların uygulayıcısı olan öğretmenler ni-
telikli olmalıdır.
D) Her öğretmen ayrı bir program uygulamalıdır.
E) Programın başarıya ulaşması öğretmenin nite-
liğini geliştirir.

5. Etkili öğretimin önemli bir parçası da ders kitapla-

2. Programların eksik yönlerini görmek ve etkili
rıdır. Ders kitaplarının hazırlanması ve kullanımı
olup olmadığı ile ilgili bir karara varmak isteni-
öğretimin verimini etkiler. Ders kitaplarının hazır-
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

yorsa aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır? lanmasında ve uygulanmasında bir takım noktalara

dikkat edilirse ders kitabının etkililiği artar.
A) Gerçek ihtiyaçlar belirlenmeli Aşağıdakilerden hangisi bu noktalardan biridir?
B) Kazanımlar ile konular ilişkilendirilmeli
C) Program bütün ögeleriyle değerlendirilmeli A) Programlar değerlendirildikten sonra hazırlan-
malıdır.
D) Konuların çevreyle olan ilişkisi kurulmalı
B) Örtük mesajlardan arınık olmalıdır.
E) Düzeye uygun etkinlikler planlanmalı
C) Programdan bağımsız olmalıdır.
D) Görsel unsurlarla desteklenmelidir.
E) Duyuşsal kazanımlardan ilgisiz olmalıdır.

6. Bir öğretmen, “Önemli olan öğretmendir, öğrenci

nasıl olursa olsun iş öğretmende biter.” diye düşün-
mekte, eğitimde sıkı çalışmaya, zorlanmaya gere-
kirse ceza verilebileceğine inanmaktadır. Konular
değişse bile konuların iyi özümsenmesi gerektiğini
3. Bir ülkedeki siyasal gelişmeler, işsizlik, cinayet-
savunmaktadır.
ler ve şiddet olayları, ilgili yasa ve yönetmelikler
Bu öğretmen aşağıdaki hangi eğitim felsefesine
program geliştirmenin aşağıdaki hangi temeli
uygun bir anlayışa sahiptir?
ile doğrudan ilgilidir?

A) Yeniden kurmacılık B) İlerlemecilik

A) Sosyal B) Psikolojik C) Tarihi
C) Yararcılık D) Esasicilik
D) Ekonomi E) Bireysel
E) Daimicilik

221
 DENEME TESTİ

48. Bir KPSS kursu koordinatörü Cemil öğretmen, 50. I. Öğretim etkinlikleri, yöntem ve teknikleri orga-
öğrencileri arasında halı saha maçları organize nize edilir.
etmekte, kurs kantinine havalı hokey ve masa te- II. Öğrencinin edinmesi istenen bilgi, beceri ve
nisi koymayı planlamakta, kayıt olan öğrencilerine değerler belirlenir.
karikatür ve gevşeme eksersizleri ile ilgili kurslar III. Sürecin etkililiğine ve öğrencin başarı duru-
düzenlemektedir. muna bakılır.
Cemil öğretmen çağdaş programlarda benimse- IV. Öğretilecek olan konular seçilir ve düzenlenir.
nen ve başarıya katkı sağlayan aşağıdaki hangi Eğitim programının öğelerine ilişkin bu sırala-
unsurun öneminin farkındadır? nanların doğru ifade edildiği seçenek aşağıda-
kilerden hangisidir?
A) Sıkı ders çalışmanın
B) Sosyal etkinliklerin I II III IV

C) Sık aralıklı tekrarların A) Kazanım İçerik Eğitim Değerlen-

durumları dirme
D) Ev ödevlerinin B) İçerik Kazanım Değerlen- Eğitim
E) Örtük programın dirme durumları
C) Eğitim Kazanım Değerlen- İçerik
durumları dirme
D) Kazanım Eğitim İçerik Değerlen-
durumları dirme
E) Değerlen- Eğitim Kazanım İçerik
dirme durumları
İ h t i y a ç Ya y ı n c ı l ı k

49. Okulda öğrenilen bilgilerin öğrenciler tarafın-

dan kullanılmasını önemseyen ve bilgiyi işlev-
sel hale getirmek isteyen bir öğretmen öğretim
etkinliklerinin düzenlenmesinde ve uygulanma-
sında aşağıdakilerden hangisine öncelikle dik-
kat etmelidir?

A) Başarıyı öğrencinin kendisinin tatmasını sağ-

layarak öğrenci yalnız bırakmaya
B) Öğrencileri, hedeflenen davranışların kullanı-
lacağı durumlarla karşı karşıya getirmeye
C) Program dışı etkinliklere daha fazla yer ver-
meye
D) Öğrenci velileri ile işbirliğine girmeye
E) Okul dışı etkinliklere önem vermeye

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25
Deneme B C A C D D E C A D A B C C E D A E B C D A B D A
Testi 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50
D C E B A B D E A B D A E B A C D E E D C A B B C

229
KAYNAKLAR

KAYNAKLAR
Demirel, Ö. (1998). Genel Öğretim Yöntemleri. Ankara: Kardeş Kitap ve Yayınevi.
Demirel, Ö. (1999). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Demirel, Ö. (2003). Planlamadan Değerlendirmeye Öğretme Sanatı. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Demirel, Ö – Kaya, Z [Ed.] (2001). Öğretmenlik Mesleğine Giriş. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Elma Net (2001). Çoklu Zeka. Web: http://www.elma.net.tr
Erden, M. (1995). Eğitimde Program Değerlendirme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Ertürk, S. (1972). Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.
Gözütok, F. D. (1999). “Program değerlendirme”. Cumhuriyet Döneminde Eğitim II. Ankara: TC MEB Talim Terbiye
Kurulu Basımı.
Hesapçıoğlu, M. (1994). Öğretim İlke ve Yöntemleri. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım
Kısakürek, M.A. (1983). “Eğitim Programlarının, Hazırlanması ve Geliştirilmesi.” Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi.
Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. Cilt: 16, Sayı 1’den Ayrı Baskı.
MEB (1995) Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları ve Eğitim Araçları Yönetmeliği, Web: http://mevzuat.meb.gov.tr/
html/22297_0.html (03.09.2008)
MEB (2005). Avrupa Birliği’ne Üye Adaylığımız.
Web: http://www.meb.gov.tr/stats/ist2001/Bolum11s1.htm
MEB (2005). Avrupa Birliği Eğitim Programlarına Türkiye’nin Katılımı.
Web: http://www.meb.gov.tr/index800.htm
MEB (2006). MEB Müfredat Geliştirme Süreci. “Programların Yaklaşımı.”
Web:http://programlar.meb.gov.tr/program_giris/yaklasim_2.
Oliva, P. F. (1997). Developing The Curriculum. USA: Longman inc.
Resmi Gazete (1973). 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu. Yayım sayısı: 14574.
Web: http://bilecik.meb.gov.tr/kanun/1739.htm
Saylor, J.G., Alexander M.W. ve Lewis, A.J. (1981). Curriculum Planning For Better Teaching And Learning.
USA: Holt, Rinehart and Winston.
Senemoğlu, N. (2001). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Gazi Basımevi.
Sönmez, V. (1994). Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı. Ankara: Anı yayıcılık.
Sönmez, V. (2005). Eğitim Felsefesi. Ankara: Anı yayıcılık.
Stake, R. E. (1976). Evaluating Educational Programmes. The Need and The Response. Paris: O.E.C.D. Centrel
for Educational Research and Innovation.
Tebliğler Dergisi (2003). Ağustos, sayı: 2551
Turgut, M. F. (1983). “Program Değerlendirme”. Cumhuriyet Dönemi Eğitim. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Türk Dil Kurumu (2004). Türkçe Sözlük. Web: http://tdk.org.tr/tdksozluk
Tyler, W. R. (1993). Basic Principles Of Curriculum And İnstruction. U.S.A.: The Universty of Chicago Press.
Varış, F. (1985). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
Varış, F. (1997). Eğitimde Program Geliştirme, “Teoriler Teknikler”. Ankara: Alkım Yayıncılık.
Varış, F. [Ed.] (1998). Eğitim Bilimine Giriş. Ankara: Alkım Yayıncılık.
Zidowecki H. (1995). RR1 Box 279, Litcfield, Maine 04350. Web: http://www.hzmre.com/dotty/spintro.htm (27.7.2008)

230