Professional Documents
Culture Documents
ANKARA - 2009
Demir ve Özellikleri
- Kimyasal gösterimi: Fe
- Atom numarası: 26
- Atom Ağırlığı: 55,847 g/mol
- Yoğunluğu: 7,86 g/cm3
- Ergime Derecesi: 1538 °C
- Kaynama Noktası: 2861 °C
- Kristal Yapısı: Hacim Merkez Kübik (HMK)
- Brinell Sertliği: 490 MPa
- Atom yarıçapı: 126 pm (pikometre) (1x10-12m )
- Young Modülü: 211 GPa
Demirin Yerkürede Bulunuşu
En içten en dışa yerküre kesiti
Yerküre, yerbilim (jeoloji) çalışmaları ile yapısı anlaşılmaya çalışılan Yerküre’ye ait
bilgilerin çoğu, sismik dalgaların incelenmesi sayesinde elde ediliyor. Depremler
sonucu oluşan doğal veya bilim adamlarının oluşturduğu yapay sismik dalgaların,
farklı yapılardaki katmanlarda farklı davrandıkları biliniyor. Yerküre içinde hareket
eden bu dalgaların davranışlarının incelenmesi sonucunda Yerküre’nin iç yapısı
anlaşılabiliyor. Yerküre’nin merkezinde katı haldeki nikel ve demirden oluşan İç
çekirdek bulunuyor. Bu çekirdeği çevreleyen Dış çekirdek ise, içindeki sülfür ve
oksijen nedeniyle ergime noktası düştüğü için sıvı halde bulunan nikel ve demirden
oluşuyor. 4.5 milyar yıldır soğumasına rağmen hala çok sıcak olan çekirdek,
Yerküre'nin manyetik alanının oluşmasındaki etken. Daha sonra gelen ve Alt Manto
ve Üst Manto diye ikiye ayrılan Manto ise, kısmen ya da tümüyle eriyik durumdaki
kayaçlardan oluşan magmayı içeriyor. Demir, magnezyum, silikon ve oksijence
zengin mineralleri içeren Manto’dan sonra, bu katmanların en incesi olan ve
okyanuslar ile kıtaları barındıran Yerkabuğu bulunuyor.
Yer kabuğu
Yer kürenin en dış katmanıdır. Yer kürenin toplam hacminin % 2'den azını,
kütlesinin ise binde 4'ünü oluşturur. Daha derin tabakalara oranla düşük
kısmı oldukça ince (5-10 km), kıtalardaki kısmı ise daha kalındır (30-70
tanım yapılır.
Yerkürenin Kesit Görünüşü
Yerküre Katmanlarının Bileşimi (% Ağırlık olarak)
Okyanusal
Element Yer Küre Kıtasal Kabuk Manto Çekirdek
Kabuk
Demir (Fe) 31,9 5,1 8,2 6,3 85
Oksijen (O) 29,7 46,6 44,9 44,8
Silisyum (Si) 16,1 27,7 24,1 21,5 6
Magnezyum (Mg) 15,4 2,1 4 22,8
Nikel (Ni) 1,82 0,01 0,2 5,2
Kalsiyum (Ca) 1,71 3,6 7,8 2,5
Alüminyum (Al) 1,59 8,1 7,7 2,3
Kükürt (S) 0,63 0,05 0,03 1,9
Krom (Cr) 0,47 0,26 0,9
Sodyum (Na) 0,18 2,8 1,6 0,27
Mangan (Mn) 0,17 0,1 0,1 0,3
Fosfor (P) 0,12 0,1 0,009 0,35
Çelik Üretim Aşamaları
Çelik
Çelik, ana bileşeni demir, ana alaşım elementi ise karbon olan
bir demir karbon alaşımdır. Üretim yöntemleri ve kullanılan
cevherlerden dolayı manganez, silisyum, fosfor ve kükürt
çeliğin bünyesinde bulunan diğer elementlerdir.
Günümüzde yaklaşık 3500 adet farklı fiziksel ve kimyasal
özelliklerde çelik bulunmaktadır. Mevcut çeliklerin
yaklaşık %75’i son 20 yıl içerisinde geliştirilmiştir. Eğer
eyfel kulesi bugün yeniden inşa edilecek olsa mühendisler
için daha önceden tüketilen miktarın 1/3’ i yeterli
olabilecektir. Bu örnek çelik türlerinin her geçen gün
kalitelerinin iyileştirildiğini göstermektedir.
Çeliğin Önemi
Bir ülkenin gelişmişlik düzeyini gösteren en önemli kriterlerden biri de
o ülkede kişi başına tüketilen demir ve çelik miktarı olarak kabul
edilmektedir. Bunun ne anlama geldiğini anlamak için çeliğin nerelerde
tüketildiğine bakmamız gerekir.
Otomotiv sektörü
İnşaat sektörü
Taşımacılık sektörü
Beyaz eşya sektörü
Gemi inşası
Makine ve imalat sektörü gibi pek çok alanda tüketilmektedir.
Yıllara Göre Çelik Üretimi (Milyon Ton Olarak)
Mağnetite Hematite
Çeşitli Demir Mineralleri
Goethite Limonite
Demir Cevherlerinin Değerlendirilmesi
SiO2
Al2O3
Kükürt (S)
Alkaliler
Çinko
Kurşun
Titanyum
Bakır
AGLOMERASYON
Sinterleme
Peletleme
Biriketleme şeklindedir.
Sinterleme
Sinterleme
Üretim metalurjisinde sinterlere daha çok demir cevherlerine tatbik
edilmektedir.
Sinter harmanının kalınlığı : 10-30 cm
Max. Sinter sıcaklığı : 1450 °C
Cevher boyutu 0-10 mm
Kok-Kireçtaşı boyutu : 0-3 mm
Sinter harmanı karışımı yaklaşık
% 65 cevher
% 3,5 kok
% 7,5 kireçtaşı
% 24 geri dönen toz sinter
454°C’de başlar
595 °C’de başlar
FeS+CaO--------> CaS+FeO
Yüksek Fırında Pik Üretimi
Pülverize kok tüketimi
Yüksek Fırın
1 ton sıvı pik demir için Yüksek fırına yüklenen malzeme
Fırından alınan
Sıvı pik demir sıc. (°K) 1800
Curuf/pik demir oranı 0,30
Pik demirin kompozisyonu(%ağ.)
C 4,50
Si 0,39
Mn 0,27
P 0,10
S 0,03
Curufun kimyasal kom (%ağ.)
SiO2 33,8
CaO 42,5
Al2O3 14,3
MgO 6,5
MnO 0,26
S 0,96
Pik Demir
Sıvı halde fırından dışarı akıtılan metalik faza pik denmektedir. Elde edilen
pik demirdeki Mn ve Si oranı yüksek fırındaki kullanılan cevher ve kireç
taşındaki miktarlarına bağlı olarak değişmektedir. Pik demirdeki manganın
fazla olması demirin karbonla Fe3C şeklinde bileşik yapmasını kolaylaştırır
ve elde edilen pik demirdeki sementit fazından dolayı beyaz renktedir. Bu
tür pik demir çelik üretiminde kullanılır. Eğer mangan yerine pik demirde
silisyum daha fazla bulunuyorsa silisyum pik demirin soğumasını
yavaşlatacak ve pik demirdeki karbonun serbest halde yani grafit halde
bulunmasını sağlayacaktır. Bu durumda grafitin renginden dolayı elde
edilen pik demir esmer renkte olacaktır ve esmer pik demir olarak
isimlendirilir. Bu tür pik demir daha çok dökme demir parçaların
üretiminde tüketilmektedir. Beyaz pik demir sert ve aşınmaya dayanıklı
buna karşılık esmer pik demir yumuşak ve kırılgandır.
İngot Demir
İngot demirin endüstride çok az ve özel
kullanım alanları vardır. Saf demir olarak ta
isimlendirilen ingot demirin tipik kimyasal
analizi şu şekildedir.
Karbon (C) : % 0,012
Manganez (Mn) : % 0,017
Fosfor (P) : % 0,005
Sülfür (S) : % 0,025
Silisyum (Si) : % eser halde
Saf Demirin Soğuma Eğrisi
δ HMK
γ YMK
β HMK
Çelik ve Tanımı
Konvertör İçerisinde Meydana
Gelen Reaksiyonlar
Mn + FeO Fe + MnO
FeO + C Fe + CO
Konvertöre yüklenenler : Sıvı Pik Metal, Çelik Hurdası veya Demir Cevheri, Curuf Yapıcı (CaO veya CaO-
MgO) 20-40 mm boyutlarında, Saf Oksijen
Konvertörün, dışı çelik sac, içi magnezit veya dolomitik refrakter tuğlayla örülmüş. Kapasitesi yaklaşık 200-
300 ton arası sıvı çelik olup, işlem süresi 30 dakikadır. Oksijen üfleme süresi yaklaşık 15 dakikadır.
BOF’da Üretim
Farklı BOF Tipleri