Hatırlama ve Unutma

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Üç aşamalı bellek modeli

 Enformasyonu belleğe kodlama (kaydetme)

 Enformasyonu bellekten geri getirme

konularından sözdeceğiz.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Duyu Belleği
Kısa süreli bellek
Uzun süreli bellek

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Bellek araştırmalarında 1960’lardan beri
kullanılmakta.
 Belleğin göreli olarak ayrı üç aşamadan
oluştuğu görüşü

Duyu Kısa süreli Uzun süreli

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Duyusal Kısa süreli
Kodlama Uzun
bellek bellek Kodlama
(Dikkat süreli
(kayıtlar) ve (işleyen
Duyu tanıma) bellek) Geri getirme bellek
girdisi

Unutma
Unutma
Unutma

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Biz çevreye dikkat edip onu yorumlayıncaya
kadar fiziksel çevreden gelen enformasyon
için beş duyuya göre kayıtları (geçici
depolama yerleri) içerir.

 3-4 sn süre içinde

 Bir sonraki bellek aşamasına kadar sürer.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Görsel enformasyonun tam bir kopyasıdır.
◦ 1 sn.den az süre
◦ Kapasitesi çok geniş

 Hızlı bir şekilde geçiveren bir dizi

çizimden başka bir şey olmayan
bir çizgi filmi ele alın.
 Görüntü belleği, çizimlerdeki
hareketi algılamamızı sağlar.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 4 sn. kadar sürede sesi hatırlamanızı
mümkün kılan duyu belleğidir.

◦ Örn. arkadaşınız bir telefon size Ne dedin???

numarası söylediğinde birden kesip «en
son kaç dedim» diye sorarsa sayıyı
hatırlama olasılığınız yüksektir. Araya
zaman verirseniz (bir süre sessiz
kalırsanız) hatırlayamazsınız.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Duyu belleği ile kısa süreli bellek sık sık
karıştırılır ama önemli bir fark vardır: Duyu
belleği kontrol edilemez ve en fazla sadece
birkaç saniye sürer; kısa süreli bellek ise
yaklaşık 20-30 sn. sürebilir.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Duyusal bellekten gelen ve tanınmış olan
enformasyonun bilinçli hale geldiği bellek
aşamasıdır.
◦ Şu anki bilinçli bilişsel işlemleri yaptığınız yerdir.

 Enformasyon uzun süreli belleğe

aktarılabilsin diye tekrar etme ve
hatırlama istendiğinde enformasyonu
uzun süreli bellekten getirme yeri
olarak hizmet eder.
 Kısa süreli bellekte enformasyona
yoğunlaşılmalıdır yoksa 30 sn. içinde enfo.
kaybolur.
Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Bellek genişliği testleri ile saptanır.

 Kısa süreli belleğin kapasitesi 7+/- 2 (5 - 9)

birimdir.
◦ Birim  anlamlı bir enfo. birimidir.
 Uzman olunan alanda daha fazla birim enfo.
hatırlanır.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Eğer enfo.nun ardından çok küçük
miktarda enfo.nun sunulduğu
karıştırıcı bir görev verilirse kısa süreli
bellek başarısı düşer.

 Çünkü kısa süreli bellekte enfo.nu tutmak

için sürdürme tekrarı (maintenance
rehearsal) (enfo.nu kaybetmemek için
yapılan tekrar) yaparız ve karıştırıcı görev bu
tekrarı bozar.
 Sürdürme tekrarı enformasyonun uzun
süreli belleğe aktarılıp aktarılmayacağına
bağlıdır.
Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Sürdürme tekrarı
◦ İnce işlemli tekrar
 Mantıksal bağlantılar kurma
 Görüntüye çevirme
◦ Mnemonik süreçler
 Örnek: POCC
(Planning-Organizing-Coordinating-Control)

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
Enfo.nun uzun bir
zaman boyunca (belki
de kalıcı olarak)
depolanmasını sağlar
ve kapasitesi esasında
sınırsızdır.

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Açık bellek (bildirim belleği de denir) gerçeğe dayalı
bilgi ve kişisel deneyimler için olan uzun süreli
bellektir ve bilinçli hatırlama gerektirir.

 Açık belleğin iki türü vardır:

◦ Anlam belleği herkesçe doğru bilinen gerçeğe dayalı
bilgi için olan belleklerdir (örn. şu anki başbakanın
adı).
◦ Ardışık (episodic) bellek kişisel yaşam deneyimleri
için olan bellektir (örn. lise mezuniyet geceniz).

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Örtük bellek (bildirimsel olmayan bellek)
davranışlarımızı etkileyen ama bilinçli
farkındalık ya da bildirim ifadeleri
gerektirmeyen uzun süreli bellektir (çoğu
yetişkin için araba sürmek; yürümek)

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 Bazı örtük bellekler işlemsel (procedural ) bellektir
çünkü fiziksel işlem yönleri vardır.
 Örneğin profesyonel bir tenis oyuncusu için oyun oynamak
için gereken hareketler örtük işlem bellekleridir, ama yeni
öğrenen biri için bu hareketler bilinçli hatırlama ve anlam
belleği gerektirir.

◦ Diğer örtük bellekler belirli uyaranlara

otomatik tepkiler haline gelebilir (örn.
polis arabasının ışıklarını arkanızda fark
ettiğinizde gerginleşmeniz)

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162
 UZUN SÜRELİ
BELLEK

Açık Bellek Örtük bellek

(Bildirim Belleği) (Bildirimsel olmayan bellek)
Bilinçli hatırlama Bilinçli hatırlama
gerektiren bellek gerektirmeyen bellek

Ardışık bellek Anlam belleği İşlem Belleği Koşullama belleği

Kişisel deneyimler Gerçeğe dayalı bilgi İşlemler gerektiren motor Otomatik koşullu
ve bilişsel beceriler tepkiler

Uzun süreli belleğin modülleri

Doç.Dr.Hacer HARLAK-PSİ154-PSİ162