AG Speech BK

AG_Speech_Bk.
qxd 7/10/2016 11:12 PM Page 1
(<ä[‘·T\ qs¡y˚T<∏ä+ |ü≥¢ ø√s¡Tº rs¡TŒ\ô|’ $eTs¡Ù)
Á|üdü+>∑+
MTHê ø£+<äkÕ$T
nqTyê<ä+
HÍ&É÷] eT÷]Ô
e÷‘·èø£ Á|ü#·Ts¡D\T
AG_Speech_Bk.qxd 7/10/2016 11:12 PM Page 2
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
(<ä[‘·T\ qs¡y˚T<∏ä+ |ü≥¢ ø√s¡Tº rs¡TŒ\ô|’ $eTs¡Ù)
Á|üdü+>∑+
MTHê ø£+<äkÕ$T
nqTyê<ä+
HÍ&É÷] eT÷]Ô
Á|ü#·Ts¡D ø±\+: 2016 E˝…’

Á|ü‘·T\T: 1000
yÓ\: s¡÷. 50/`
ø±|”\T <=s¡T≈£î #√≥T:
q÷´&ÓyÓ÷Áø£d” ø±sê´\j·T+
Ç.HÓ+. 2`1`716 (_`6, m|òt`4), j·Tdt$Çj·Tdt dü÷ÿ\T m<äTs¡T>±,
ˇ.j·TT. s√&é, $C≤„q|ü⁄] ø±\˙, $<ë´q>∑sY, ôV’≤<äsêu≤<é`44.
Á|üC≤|ü+<∏ë ø±sê´\j·T+
ø±Áy˚T&é e÷<ë\ Hêsêj·TDkÕ«$T uÛÑeHé
Ç.HÓ+. 6`30`123/20
10/3 ns¡+&É˝Ÿ ù|≥
|æ∫Ãø£\>∑T+≥, >∑T+≥÷s¡T`522002
e÷‘·èø£
Ç.HÓ+ :35`3`6931/4, dü+»j·Tq>∑sY ø±\˙,
X¯sêàø±˝Òõ <ä>∑Zs¡, ˇ+>√\T ` 523001
~X¯ |ü⁄düÔø£ πø+Á<ä+, ∫ø£&É|ü*¢,

düVü≤#·s¡ ãTø˘ e÷sYÿ, u≤>¥*+>∑+|ü*¢
yÓTÆÁ‹ ãTø˘ Vü≤Ödt, @\÷s¡T s√&é, $»j·Tyê&É
nH˚ø£ |ü⁄düÔø£ πø+Á<ä+, @\÷s¡T s√&é $»j·Tyê&É
Á|üC≤X¯øÏÔ, $XÊ˝≤+Á<Ûä $»j·Tyê&É, ôV’≤<äsêu≤<é Áu≤+N\˝À
<ÛäsêàÁ>∑Vü≤+
>∑‘·eT+‘ê ‘·&çôd s¡ø£Ô+‘√... ø±≈£î+fÒ ø£˙ïfi¯fl‘√... nqï eTVü‰ø£$ ÁoÁo e÷≥\T
á <˚X¯+ <ä[‘·T\ $wüj·T+˝À dü]>±Z e]ÔkÕÔj˚TyÓ÷! >∑‘·+, es¡Ôe÷q+, uÛÑ$wü´‘Y ≈£L&Ü
<ä[‘·T\ s¡ø£Ô+ eT&ÉT>∑T\e⁄‘·T+fÒ, ø£˙ï{Ï <Ûës¡\T ø±\«\e⁄‘·T+fÒ eTÚq+ bÕ{Ïdü÷Ô,
ìÁ<ä q{ÏdüTÔqï q\¢ø√≥T Hê´j·÷~Û|”sƒê\MT<ä <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+ á |ü⁄düÔø£+.
}|æ]b˛düTø√ø£ eTT+<˚ eTìwæ ≈£î˝≤ìï ìs¡ísTT+#˚ á uÛÑ÷MTà<ä, |ü⁄≥Tº
eT#·Ã˝≤ #·#˚Ã<ëø± ≈£î\+ yÓ+{≤&ç, y˚{≤&ç H√{ÏøÏ eTT+‘·\‘√, eTT&ç¶øÏ ‘ê{≤≈£î\‘√
j·TT>±\T>± nÁ>∑≈£î\ <äTs¡Vü≤+ø±s¡+ ‘·s¡TeTT‘·T+fÒ n+‘·T˝Òì düVü≤q+‘√ e⁄qï
<ä[‘·ù|≥\T HÓ‘·TÔ{Ï }≥\e⁄‘·THêïsTT. ã‘·Tø°ÿ, yÓT‘·Tø°ÿ yÓ+|üsê¢&çq+‘·ø±\+ ˝Òì
HÓ‘·TÔ{Ï #ê]ø£\T Vü≤≈£îÿ\ ø√dü+, Ä‘·à>ös¡e+ ø√dü+ ì\ã&É¶|ü⁄&ÉT <ä[‘·T\ J$‘ê˝À¢
düŒwüº+>± ø£q|ü&É‘êsTT. <ä[‘·T\ ø£\\÷, ø£˙ïfi¯Sfl |ü+&ç Ä‘·à>ös¡e+ ∫>∑Ts¡T\T
‘=&ç–q|ü⁄&É˝≤¢ nÁ>∑≈£î\ <äTs¡Vü≤+ø±s¡+ ø£‘·TÔ\T, >=&É¶fi¯ófl, ã]ôd\‘√ ø£s¡ÿX¯+>±
‘Ó>∑qs¡T≈£î‘·THêïsTT.
<ä[‘·T\ HÓ‘·TÔs¡T Ç+ø£ì H˚\ e⁄+<ë á <˚X¯+˝À? ø°\«qàDÏ, $\T¢|ü⁄s¡+
(eTÁ<ëdüT), ø£+uÛ≤\|ü*¢ (ø£sêï≥ø£), ø£+∫ø£#·s¡¢, ø±s¡+#˚&ÉT, #·T+&É÷s¡T, |ü~]≈£î|üŒ+,
\øÏåà+ù|≥, y˚+ô|+≥ (Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ) u…*Ã, \ø£åàD|üPsYu≤‘˚, (;Vü‰sY), U…’s¡¢+J
(eTVü‰sêÁwüº) }πs<Ó’Hê ø±e#·TÃ, sêÁwüº+ @<Ó’Hê ø±e#·TÃ... ≈£î\ sêø£ådü‘·«+ düs¡«HêeTyÓTÆ
<ä[‘·T*ï e´≈£îÔ\T>± ø±<äT düeT÷Vü‰\T>± Vü≤qq+ #˚düTÔqï~. <ä[‘·T˝À¢ ≈£L&Ü
n‘·´~Ûø£+ Ád”Ô\T, |æ\¢\T á Vü≤‘ê´ø±+&É˝À ã˝Ö‘·THêïs¡T. ‘·*¢ eTT+<äT ø=&ÉT≈£îqT,
uÛÑs¡Ô eTT+<äT uÛ≤s¡´qT qs¡T≈£î‘·Tqï|ü⁄&ÉT yês¡T <äT:K düeTTÁ<ë\e⁄‘·THêï, <ä[‘·T\
∫‘·T\T ø£eTTs¡Tyêdüq $Tqï+≥T‘·THêï, ˇø£] |üø£ÿq ˇø£]ï ù|]Ãq ∫qï|æ\¢\ X¯yê\
es¡Tdü\T ø£fi¯fleTT+<äT ø£<ä˝≤&ÉT‘·THêï, Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T ìs¡“¤j·T+>± ªª<ä[‘·T
˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äìμμ @ <ÛÓ’s¡´+‘√ #Ó|üŒ>∑\s¡ì dü÷{Ï>± Á|ü•ï+#ê*‡q düeTj·T+
e∫Ã+~. Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T ≈£î˝≤ìï øö>∑*+#·Tø=ì Hê´j·TkÕúHê\qT nÁ>∑Vü‰sê\T>±
e÷s¡TÃø=ì ã]‘Ó–+∫ rs¡TŒ*düTÔqï|ü⁄&ÉT MT rs¡TŒ #Ó\¢<äì <ÛÓ’s¡´+‘√ ~Ûø±ÿs¡ Á|üø£≥q
3 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
#˚j·÷*‡q dü+<äs¡“¤+ e∫Ã+~. 21e X¯‘êã›+˝À Á|ü»\ e<ä›≈£î yÓfi≤fl*‡q Hê´j·T

kÕúHê\T, Hê´j·T+ ø√dü+ ø√s¡Tº yÓTf…¢øÏÿq yê]ì ôd’‘·+ ìsêΔøÏåD´+>± ìsêX¯
|üs¡TdüTÔHêïsTT. Hê´j·T+ n+<ä]ø° düe÷qeTì #ÓãT‘·÷ ø=+<ä]øÏ neTè‘ê˙ï,
<ä[‘·T\øÏ >∑s¡fi≤˙ï |ü+#·T‘·Tqï eTqT Hê´j·÷ìï ~Ûø£ÿ]+ #ê*‡q düeTj·T+ e∫Ã+~.
Á>±eT+ <ë{Ï Hê´j·T+ ø√dü+ Hê´j·TkÕúHê\≈£î yÓ[¢q|ü⁄&ÉT ø√s¡Tº\T
nqTdü]düTÔqï yÓ’K] m+‘· <äTsêàs¡Z+>± e⁄+<√ á |ü⁄düÔø£+ #·~$‘˚ eTq≈£î düŒwüº+>±
ns¡ΔeTÚ‘·T+~. uÛÑ÷kÕ«eTéédüú˝À <ä[‘·T\≈£î »s¡>±*‡q Hê´j·T+ Á>±e÷˝À¢H˚
düe÷~Û #˚j·Tã&ÉT‘·T+~. nÁ>∑≈£î\ <äTs¡Vü≤+ø±s¡T\T #˚ùd <ës¡TD≤\øÏ #˚sTT, #˚sTT
ø£*|æ yÓqTø£ düVü≤ø£]+#˚~ sê»´ n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+ nH˚ $wüj·÷ìï ≈£L&Ü
ø£fi¯fl≈£îø£{Ïº #ÓãT‘·T+~. uÛÑ÷kÕ«eTT\≈£î düVü≤ø£]+#˚ b˛©düT\T, #·ìb˛sTTqyê]ì
ù|s¡T˝Òì ø=ìï X¯yê\ |ü{Ïºø£>± »eTø£{Ïº H˚sêìï n\ŒyÓTÆq~>± #·÷ô|≥º&É+, yês¡T
H˚s¡+ô|’ <äèwæºô|≥º≈£î+&Ü, ø£fi¯ófl eT÷düTø=ì, ˝À|üuÛÑ÷sTTwüº+>± πødüTqT ]ø±s¡T¶#˚dæ
kÕøå±´\qT ˙s¡T>±]Ã, H˚s¡düTú\+<äs¡÷ ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ e÷sêZìï düT>∑eT+ #˚ùd yÓ’Hêìï
á |ü⁄düÔø£+ $|æŒ#ÓãT‘·T+~.
nìï+{Ïø£+fÒ $T+∫q Á<√Vü≤+ Hê´j·TkÕúHê\<äì ‘Óπ>dæ #Ó|æŒ+~ MTHê
ø£+<äkÕ$T. <ä[‘·T\T sTT∫Ãq kÕøå±´\÷, yêp„à˝≤\˝Àì yÓ’s¡T<Ûë´\qT m‹Ô#·÷|æ
yêfi¯fløÏ Hê´j·T+ <=s¡≈£îÿ+&Ü ø√s¡Tº\ qT+&ç yÓqøÏÿ kÕ>∑q+|ü⁄‘·Tqï<äì nH˚ø£
ñ<ä+‘ê\T m‹Ô #·÷|æk˛Ô+~. Hê´j·TkÕúq+ >∑&É|ü ‘=ø±ÿ\+fÒ ñ≈£îÿ˝≤+{Ï ø±fi¯ófl,
<√dæfi¯flø=B› &Éã÷“ ø±yê* nì, ù|<ä*ï møÏÿ]düTÔqï Hê´j·TkÕúHê\ yÓ’K]ì
m+&É>∑&ÉT‘·T+~. uÛÑ÷kÕ«eT´+ ãTdü\T ø={Ïº ø°\«H˚àDÏ˝À 44 eT+~ <ä[‘·T\T
eT+≥˝À¢ düJe <äVü≤q+ nsTT‘˚ @ kÕø£åéT÷ düÁø£eT+>± ˝Ò<äì eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº
ø={Ïºy˚dæ+~. ã‹Ôì‘√˝≤˝À 21 eT+~ <ä[‘·T\T Vü≤‘·´≈£î >∑T¬s’‘˚ ì+~‘·T\+<äs¡÷
ìs√›wüß\T>± bÕ{≤ï ñqï‘· Hê´j·TkÕúq+ n<˚ |üì#˚dæ+~. ø£+uÛ≤\|ü*¢, X¯+ø£sY;>±
πødüT˝À¢q÷ n<˚ »]–+~. ø±s¡+#˚&ÉT, #·T+&É÷s¡T˝À ≈£L&Ü ìdæ‡>∑TZ>± n<˚ rs¡TŒ
n‘·T´qï‘· Hê´j·TkÕΔHê\T #ÓbÕŒsTT. <√wüß\T ìs√Δwüß˝…’‘˚ ndü\T Vü≤+‘·≈£î˝…es¡ì
Á|üC≤ ñ<äé÷\T Á|ü•ïdüTÔHêï ø£fi¯Sfl, #Óe⁄\÷, H√s¡T eT÷düT≈£îqï ø√‘·T\ Hê´j·T+
sTTø£ÿ&É e]Δ\T¢‘√+~. sê#·]ø£+ b˛sTT Á|üC≤kÕ«eT´+˝À n&ÉT>∑Tô|{≤ºeTì >=|üŒ\T
#Ó|ü≈£î+≥Tqï á s√E˝À¢ ≈£L&Ü ø√s¡Tº\T s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚dæq ‘·sê«‘· @ ˇø£ÿ
uÛÑ÷kÕ«$TøÏ ñ]•ø£å|ü&ç+B ˝Ò<äT. ø£˙dü+ j·÷eJ®e•ø£å |ü&ç+B ˝Ò<äT. ñ]•ø£å\T
|ü&É{≤ìøÏ yês¡T ªªj·÷≈£îuŸyÓTeTHéμμ\T ø±<äT ªªÄ|òü®˝Ÿ>∑Ts¡T\Tμμ ø±<äT. á <˚X¯+˝À
ôV’≤+<äe ø£e#êìï ø£|ü≈£îqï ìU≤s¡‡sTTq uÛ≤s¡‘· uÛÑ÷kÕ«eTéédüú eTT<äT›_&É¶\T.
˝Òø£b˛‘˚ á<˚X¯ ø±sê>±sê˝À¢ 53 XÊ‘·+ C…’\T •ø£å nqTuÛÑ$düTÔqï yês¡T <ä[‘·T\T,
Ä~yêdüT\T, eTTdæ¢+\T m+<äT≈£î+{≤s¡T? bıs¡bÕ≥Tq ˇø£y˚fi¯ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T
<ä[‘·≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~qyês¡T nsTT‘˚ yê]ì e÷πsÃ<ëø± ø√s¡Tº\≈£î Vü‰»s¡T ø±uÀeTì
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 4
nÁ>∑≈£î\ eTT<ë›sTT\T ‘êø°<äT sTTe«&ÜìøÏ m+‘· <ÛÓ’s¡´+ e⁄+&Ü*? eTqTe⁄ _&É¶\T

<Ûäsê‹|ü‘·T˝…’ e⁄Hêïs¡T ø±ãfÒº <ä[‘· Hê´j·TeT÷s¡TÔ*ï X¯+ø£s¡–] e÷Hê´\≈£î e÷s¡Ã
>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.
ªªH˚sêìøÏ H˚s¡düTúDÏï u≤<ÛäT´DÏï #˚j·T&É+, nìï y˚fi¯˝≤ <ä[‘·T\<˚ ‘·|üŒq&É+,
@<√ ˇø£ ø±s¡D+‘√ kÕ≈£åî\T sTT∫Ãq yêp„à˝≤*ï ìsêø£]+#·&É+, Vü≤+‘·≈£î*ï
|ü≥Tºø√e&É+˝À ÁX¯<ä› #·÷|üø£b˛e&É+, πødüT uÛÑ$wü´‘YqT >∑T]+∫ |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛e&É+,
kÕ≈£åî\≈£î uÛÑÁ<ä‘· ø£*Œ+#·ø£b˛e&É+, á Vü≤‘·´\ yÓqTø£ e⁄qï ≈£î\düeTdü´qT
>∑T]Ô+#·ø£b˛e&É+, á |òüT≥q\ yÓqTø£ e⁄qï y˚‘·q, es¡Z düeTdü´\qT >∑T]Ô+#·ø£b˛e&É+,
<ä[‘·T\øÏ πøe\+ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+#˚ Á|üÁøÏj·T≈£î ~>∑C≤s¡Ã&É+, <ä[‘·T\ J$‘ê*ï yêfi¯fl
≈£L*‘√ yÓ\ø£≥º&É+, $|üØ‘· yê´K´\‘√, eÁø°ø£s¡D\‘√ @~ düVü≤»yÓ÷ ìs¡ísTT+#·&É+,
sê»éédüú ø=qkÕ–+#˚ n<ÛäsêàìøÏ u≤~Û‘·T*ï ã*|üX¯óe⁄*ï #Ój·T´&É+ Hê´j·T
kÕúHê\T |üì>∑≥Tºø=ì #˚düTÔHêïj·Tìμμ rÁe+>± >∑]Ω+∫+~. á <˚X¯+˝À H˚sê\˝À
sê»éT÷, $$<Ûä n+>±\÷ m˝≤ Á|ü<Ûëq bÕÁ‘· b˛wædüTÔHêïjÓ÷, Hê´j·Teédüú m˝≤
sêJ|ü&çb˛‘·T+<√ $e]+∫+~. eTq+ ≈£î\eédüú‘√ b˛sê≥+ m+<äT≈£î
ÁbÕs¡+_Û+#ê˝À á |ü⁄düÔø£+˝À |òüT≥q\ yêØ>± $es¡+>± #Ó|æŒ+~.
ªªy˚TeTT m+‘√ ÁX¯$T+#ê+. ÁbÕdæ≈£L´wüHé Á|üy˚X¯ô|{Ïºq kÕ≈£åî\T sTT∫Ãq
˝ÀbÕ\ e\¢ eTT<ë›sTT*ï <√wüß\T>± >∑T]Ô+∫ •øÏå+#·˝Òø£b˛‘·THêïeTìμμ q+>∑Hê∫
ø£ãTs¡T¢ #Ó|æŒ Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T ‘·eT |üø£åbÕ‘êìï ø£|æŒô|≥Tº≈£îH˚ Á|üj·T‘·ï+ #˚düTÔHêïs¡T.
n&ÉT>∑&ÉT>∑Tq ø√s¡Tº\˝À yê] es¡Z, ≈£î\ dü«uÛ≤e+ mìï <äT|üŒ≥T¢y˚dæ ø£|æŒHê ‘·qTïø=ì
ãj·T{ÏøÏ yÓøÏ* #·÷|ü⁄\T #·÷k˛Ô+~. ˝Òø£b˛‘˚ nH˚ø£ |òüT≥q\ dü+<äsê“¤˝À¢ ª<ä[‘·T*ï
#·+|ü&É+ yê] ñ<˚›X¯´+ø±<äTμ nì uÛÑ÷kÕ«eTT\≈£î e‘êÔdüT>± m˝≤ #ÓãT‘ês¡T?
nìï+{Ïø° ≈£L©\qT ñ|üjÓ÷–+#˚ uÛÑ÷kÕ«eTT\T q&ç∫b˛sTT ì|üô|{≤ºs¡+fÒ
qeTàX¯ø£´+>± ˝Ò<äì m˝≤ e÷{≤¢&É‘ês¡T? nÁ>∑es¡í |ü⁄s¡Twüß\T <ä[‘· j·TTe‹ì ˝…’+–ø£
n‘ê´#ês¡+ #˚dæ ‘·eTì‘êeTT n|ü$Á‘·+ #˚düTø√e&É+ ndüVü≤»+>± yê]øÏ m˝≤
ø£q|ü&ÉT‘·T+~? #·T+&É÷s¡T <ä[‘·T*ï |ü⁄\T\T y˚{≤&çq≥Tº y˚{≤&ç #·+|æ‘˚
uÛÑj·Tø£+|æ‘·T˝…’q <ä[‘·T*ï (Á|ü‘·´ø£åkÕ≈£åî*ï) b˛©düT\ <ä>∑Zs¡≈£î yÓ[fl eTT+<äT>±
m+<äT≈£î ]b˛s¡Tº #˚j·T˝Ò<äì Á|ü•ïkÕÔsê? á Hê´j·TkÕúHê\ eTT+<äT kÕøÏå me¬s’Hê
ˇø£ÿù|s¡T #Ó|üŒ&É+ eT]∫b˛sTTHê, |òüT≥q »]–q düeTj·T+ dü]>± #Ó|üŒ˝Òø£b˛sTTHê
H˚s¡düTú\+<äs¡÷ ìs√Δwüß\T>± $&ÉT<ä\e⁄‘ês¡T. á <˚X¯+˝À ≈£î\+>±≥¢≈£î HÓ‘·TÔs√&çq
nH˚ø£ <ä[‘·|ü˝…¢\T »]–q e÷s¡DôVAe÷\˙ï $T<Ûä´>± uÛ≤$+∫ n˙ï ô|’yê&ç <äj·T
nqTø=ì $T<Ûëýê<ä+˝À eTTì– >∑T≥ø£\T $T+>±*‡+<˚. nìyês¡´+>± ôV’≤+<äe
dü+düÿè‹‘√ dü+‘·è|æÔ |üs¡T#·Tø√yê*‡+<˚. |ü<äT\ dü+K´˝À <ä[‘·T\T Vü≤‘ê´ø±+&É˝À
ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒ‘·T+fÒ ns¡T<Ó’q dü+|òüT≥q\T>± Hê´j·÷~Û|ü‘·T\øÏ ø£ìŒ+#·<äT.
ø£˙dü+ ‘êeTT ÁyêdüT≈£îqï #·≥º+ Á|üø±s¡yÓTÆq mdt.dæ, mdt{Ï n‘ê´#ês¡ ìs√<Ûäø£ #·{≤º\
5 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ÁøÏ+<ä πødüT\T m+<äT≈£î qyÓ÷<äT #˚j·T&É+˝Ò<äì Hê´j·Ts¡ø£å≈£î\T b˛©düT*ï

Á|ü•ï+#·s¡T.
Á>±eT+ q&çu§&ÉT¶˝À düe÷y˚X¯+ ô|{Ïº n~Ûø£y˚‘·Hê\ø√dü+ #˚düTÔqï düyÓTà
$s¡$T+#·ø£b˛‘˚ Á>±e÷H˚ï ‘·>∑\u…&É‘êqì uÛÑ÷kÕ«$T >√bÕ\ÁøÏwüí Hêj·TT&ÉT
ôV≤#·Ã]+#·&Éy˚T ø±<äT nqï+‘· |üì#˚kÕ&ÉT. ø°\y˚qàDÏ˝À 44 eT+~ <ä[‘·T\T
düJe+>± eT+≥˝À¢ e÷&çb˛‘˚ >ös¡e˙j·TT˝…’q Hê´j·TeT÷]Ô <ä[‘·T*ï #·+|ü&É+ yê]
ñ<˚›X¯´+ ø±<äì #Ó_‘˚ Hê´j·T+ø√dü+ <ä[‘·T\T me]øÏ ìy˚~+#·Tø√yê*? ø√s¡Tº\˝À
»qHê´j·T+ >=+‘·TqT*$T #·+|üã&ÉT‘·Tqï|ü⁄&ÉT <ä[‘·T\≈£î Á|ü‘êé÷ïj·T+
@$T{Ï? Ä\dü´+>± »]π> Hê´j·T+ Hê´j·T+ ø±<äì ˇø£yÓ’|ü⁄ Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T
˙‘·T\T e*¢dü÷Ô <ä[‘·T\ $wüj·T+˝À @fi¯Sfl, |üPfi¯ófl >∑&ÉTdüTÔHêï Hê´j·T+ m+&Ée÷$
m+<äTø£e⁄‘·T+~? <ä[‘·T\≈£î ñ<˚›X¯´|üPs¡«ø£+>± |ü<˚|ü<˚ |ü<ä›‹ Á|üø±s¡+ Hê´j·÷ìï
n+~+#·+&É+˝À ø√s¡Tº\T m+<äT≈£î $|òü\eTÚ‘·THêïsTT. mø£ÿ&√ ø°\«H˚àDÏ dü+>∑‹
m+<äT≈£î Çø£ÿ&É ø±s¡+#˚&ÉT˝À <ä[‘·T\T Hê´j·T+ ø√dü+ 23 dü+e‘·‡sê\T, ø√s¡Tº\
‘·\T|ü⁄\yÓ’|ü⁄ m<äTs¡T#·÷|ü⁄\T #·÷XÊs¡T. #·T+&É÷s¡T˝À 250 &Ü≈£îýÓT+≥¢qT 72
kÕ≈£åî*ï Á|üy˚X¯ô|{Ïº 23 dü+‘·‡sê\T>± Hê´j·T+ ø√dü+ |ü&ç>±|ü⁄\T ø±ùdÔ <ä[‘·T\≈£î
∫e]øÏ ø£&ÉT|ü⁄ø√‘˚ $T–*+~. ÁøÏ+~ ø√s¡Tº\T •ø£å\T y˚j·T&É+ ô|’ ø√s¡Tº\T
ø={Ïºy˚j·T&É+ nHê~>± »s¡T>∑T‘·Tqï ‘·+‘˚.
sê»´+ es¡Z dü«uÛ≤yêìï ø£*–e⁄+≥T+<äì eTôVAbÕ<Ûë´j·TT&ÉT ø±Áy˚T&é ˝…ìHé
nHêïs¡T. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ sê»´+ es¡Z, ≈£î\dü«uÛ≤yêìï ≈£L&Ü ø£*–e⁄+~. @ ˇø£ÿ dü+|òüT≥q
#·÷dæHê n~ á <˚X¯+˝À düŒwüº+>±H˚ ø£ìŒdüTÔ+~. <ä[‘·T\≈£î Çø£ÿ&É ø√s¡Tº\˝À
Hê´j·T+ \_Û+#·<äT. yêfi¯ófl ìC≤ìï ìs¡“¤j·T+>± #Ó|üŒ˝Òs¡T. m+<äTø£+fÒ Çø£ÿ&É
nD∫y˚düTÔqï esêZ\ #˚‘·T˝À¢ yêfi¯fl J$‘ê\T Ä<Ûës¡|ü&ç e⁄+{≤sTT. ns¡Δ uÛÑ÷kÕ«eT´
X¯≈£îÔ\T (uÛÑ÷kÕ«eT´+ >∑s¡“¤+˝À ô|≥Tºã&ç<ëØ |ü<ä›‘·T\T n_Ûeè~Δ>±e&É+), yê]
Á|ü‹ì<ÛäT\T sê»´+˝À Á|ü<Ûëq uÛ≤>∑kÕ«eTT\T. n+<äTe\q sê»´+ <ä[‘·T\≈£î s¡ø£åD
ø£*Œ+#·&É+˝À ‘·eT es¡Z, ≈£î\ |üø£åbÕ‘·+ #·÷|ædü÷ÔH˚ e⁄+≥T+~. <ä[‘·T\≈£î ñ<˚›X¯´
|üPs¡«ø£+>±H˚ |ü<˚|ü<˚ |ü<ä›‹ Á|üø±s¡+ Hê´j·÷ìï n+~+#·&É+˝À $|òü\eTe⁄‘·THêïsTT
ø±ã{Ïº á Hê´j·Teédüú MT<ä s¡#·j·T‘· MTHê ø£+<äkÕ$T >±+Á&ç+∫ ñ$Tà y˚kÕÔqì
rÁe ÄÁ>∑Vü≤Á|üø£≥q #˚dæ+~. }dæHê, <äTyÓTà‹Ô b˛dæHê #·\q+ ˝Òì Hê´j·TkÕúHê\≈£î
Á|üC≤ ñ<äé÷˝Ò, Á|üC≤ $|ü¢yê˝Ò ≈£î+uÛÑ≈£s¡í ìÁ<äqT ˝Ò|ü>∑\T>∑T‘êsTT. n+<äTπø <ä[‘·
ñ<äé÷\T, $|ü¢y√<äé÷\T m≈£îÿô|{≤º*‡+~, >∑T]#·÷dæ ø={≤º*‡+~ <√|æ&û es¡Z,
≈£î\eédüúMT<äH˚.
á dü+<äs¡“¤+>± ø±Áy˚T&é nq÷sê<Ûë >±+BÛ >∑÷]Ã ≈£L&Ü ¬s+&ÉT e÷≥\T
#Ó|üø√e&É+ düeTT∫‘·+>± e⁄+≥T+~. ø±Áy˚T&é nq÷sê<Ûë>±+BÛ ÁbÕNq ø±\+˝Àì
≈£î˝≤\ eT÷˝≤\T yÓTT<ä\Tø=ì es¡Ôe÷qø±\+˝À ≈£î\ìs¡÷à\Hê ø±s¡´Áø£e÷\
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 6
es¡≈£î düeTÁ>∑+>± $X‚¢wæ+∫+~. <ä[‘·T\‘√, Ä~yêd”\‘√ $|ü¢eJ$‘êìï >∑&ç|æ+~.

uÛ≤s¡‘· Á|üC≤kÕ«$Tø£ $|ü¢e+˝À ≈£î˝≤\≈£î ø°\ø£bÕÁ‘· e⁄+<äì Á>∑Væ≤+∫ ì]Δwüº
ø±s¡´Áø£eT+, ø±sê´#·s¡D nedüs¡eTì uÛ≤$+∫ ≈£î\düeTdü´ô|’ s¡#·q\T #˚dæ+~.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝Àì es¡Z b˛sê≥+˝À ≈£î\ìs¡÷à\Hê b˛sê≥+ ≈£L&Ü uÛ≤>∑y˚Tqqï ˝À‘Ó’q
yêÚ≤´Hêìï #˚dæ+~. kÕe÷õø£ dü+ã+<Ûë\T, dæ<ë›+‘ê\ |ü]D≤e÷\≈£î »]π>
b˛sê{≤\T ≈£L&Ü es¡Z b˛sê≥+˝À uÛ≤>∑y˚Tqì nyÓT uÛ≤$+∫+~. ‘·qT m+#·T≈£îqï
\ø£å´+ ø√dü+ ìs¡“+<Ûëìï m<äTs=ÿqï~. ìùw<Ûëìï uÛÑ]+∫+~. nC≤„‘· J$‘êìï
>∑&ç|æ+~. ÄyÓT ˇø£ Ä<äs¡ÙÁbÕj·TyÓTÆq, e÷]ÿ‡düTº, $|ü¢eø±]DÏ. ÄyÓT n+øÏ‘·uÛ≤yêìï,
‘ê´>±ìï, n<Ûä´j·Tq+ |ü<ä›‘·T*ï H˚{Ï ‘·s¡+ eTq+ H˚s¡TÃø√yê*.
MTHê ø£+<äkÕ$T ø£$, s¡#·sTT‘·, nqTyê<ä≈£î\T, eø£Ô, nìï{Ïø° $T+∫
kÕe÷õø£ ø±s¡´ø£s¡Ô. <ä[‘·T\ô|’ <ë&ÉT\T, Vü≤‘·´\T, >∑èVü≤<äVü≤Hê\T nH˚ø£+
»s¡T>∑T‘·Tqï|ü⁄&ÉT πøåÁ‘·kÕúsTTøÏ yÓ[fl n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ yÓ\T>∑T#·÷&Éì ø√D≤\qT
yÓ*øÏrdæ Á|ü|ü+#êìøÏ n+~+∫q e´øÏÔ. ªª~ <ä[‘Yμμ nH˚ Ç+^¢wüß <Ó’«e÷dü |üÁ‹ø£≈£î
m&ç≥sY>± |üì#˚dæ+~. kÕe÷õø£, uÛ≤cÕ XÊÁdüÔ+˝À eTÁ<ëdüT nHêï j·T÷ìe]‡{° qT+&ç
|æôV≤#Y&ç bı+<ës¡T. ª~ õ|æ‡ >±&Ódtμ nH˚ qe\ <ë«sê eT+∫ >∑T]Ô+|ü⁄ bı+<ës¡T.
ø±Áy˚T&é nq÷sê<Ûë>±+~Û 7e es¡Δ+‹ dü+<äs¡“¤+>± ÄyÓT 2015 dü+ˆˆ˝À MTHê
ø£+<äkÕ$T kÕàs¡ø√düHê´dü+ #˚dæ+~. Ä uÛ≤>±ìï ‘Ó\T>∑T˝À nqTe~+∫ Á|ü>∑‹o\
eTVæ≤fi≤ dü+|òüT+ n~Ûø±s¡ e÷dü |üÁ‹ø£ e÷‘·èø£ yÓTT<ä{Ï Á|ü#·Ts¡D>± MT≈£î
n+~düTÔqï~. MTHê ø£+<äkÕ$T Ç+^¢wüß Á|üdü+>±ìï HÍ&É÷] eT÷]Ô>±s¡T m+‘√ ÁX¯eT
ø√]Ã ‘Ó\T>∑T˝À nqTe~+∫ e÷≈£î sTT#êÃs¡T. Äj·Tq≈£î ø£è‘·»„‘·\T. <ä[‘·T\|ü≥¢
Hê´j·TkÕúHê\T nqTdü]düTÔqï yÓ’K], es¡Z, ≈£î˝≤r‘·+>± Hê´j·÷~Û |ü‘·T\T
eéVü≤]+#·≈£î+&Ü |üø£åbÕ‘·<Û√s¡DÏ‘√ ≈£î\+ s¡+>∑T|ü⁄\+ø=ì <ä[‘·T\ eTH√<ÛÓ’sê´ìï
m˝≤ <Óã“rdüTÔHêïs√ á |ü⁄düÔø£+˝À MTHê ø£+<äkÕ$T ù|s=ÿHêïs¡T. E˝…’ 17 ø±s¡+#˚&ÉT,
Ä>∑wüßº6 #·T+&É÷s¡T dü+|òüT≥q\qT, yê{Ï H˚|ü<∏ë´ìï n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T&ÜìøÏ
ñ|üj·TTø£Ô+>± e⁄+≥T+<äì e÷‘·èø£ Á|ü#·Ts¡D>± á ∫qï |ü⁄düÔø±ìï MT≈£î
n+~düTÔHêï+. Bìï Ä<ä]+#ê\ì ø√s¡T‘·THêï+.
Á|ü#·Ts¡Dø£s¡Ô\T
7 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 8
ø= ~› s√E\ ÁøÏ+<ä≥ |òüØ<ëu≤<é˝À »]–q dü+|òüT≥q á s√E eTq*ï yÓ+{≤&ÉT‘·÷,

ø£\esêìøÏ >∑T]#˚k˛Ô+~. Ç<ä›s¡T |üdæ|æ\¢\T... ¬s+&ÉTqïs¡ dü+e‘·‡sê\ yÓ’uÛÑyé, 11
HÓ\\ |üdæ>∑T&ÉT¶ ~e´1 düJe<äVü≤q+ #Ój·T´ã&Ü¶s¡T. ≈£î\$eø£åøÏ ã* nsTTqyê]
C≤_‘ê˝À Mfi¯ófl ‘êC≤ e´≈£îÔ\T.
á #·s¡´˝Àì ne÷qMj·T‘·, Á≈£Ls¡‘ê«\øÏ eTqø£fi¯ófl #ÓeTà–*¢ eTqøÏ ÄÁ>∑Vü≤+
πs¬ø‹Ôq|ü⁄&ÉT, eTq+ ˇø£ $wüj·T+ eT]∫b˛≈£î+&Ü >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√yê*. nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\T
|æ\¢*ï #·+|ü&É+ Ç~ yÓTT<ä{ÏkÕ] ø±<äT. Çø£ÿ&É dü˝≤àHé s¡w”› e÷≥\T >∑Ts¡TÔ‘Ó#·TÃø√e&É+
nÁ|üdüTÔ‘·+ ø±<äT. ªª|æ\¢*ï #·+|ü&É+ nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ Á|ü‘˚´ø£‘·μμ2
y˚\eT+~ eTTdæe¢ TT\T Vü≤‘·e÷s¡Ãã&É¶ 2002 >∑T»sê‘Y Vü≤‘ê´ø±+&É˝À3 eTqøÏ
eT]∫b˛˝Òì C≤„|øü ±˝Ò$T{Ï? ˇø£]|üøÿ£ q ˇø£]ï ù|]Ãq ∫qï|æ\\¢ X¯yê\ es¡Tdü*ï eTq+
eT]∫b˛>∑\e÷? Ç~ eT‘· dü+|òTü s¡D ¸ ˝À kÕe÷q´+>± ø£ì|æ+#˚ <äXÊ´ìï ‘Ó*j·T C…jT· ´&É+‘√
bÕ≥T, Ç~ nÁ>e∑ s¡í eTH√dæ‹ú dü÷∫düT+Ô ~. á |æ\*¢ ï #·+|ü&eÉ TH˚ #·]Á‘· n‹ ÁbÕNqeTì
#ÓbıŒ#·TÃ. eTTK´+>± <ä[‘·T\ |æ\\¢ $wüjT· +˝À @ø£+>± ˇø£ ñÁ<+Zä <Ûyä T˚ sêjÓTT#·TÃ.
Çø£ÿ&É øÏ˝…«qàDÏ dü+|òüT≥qì >∑Ts¡TÔøÏ ‘Ó#·TÃø√e&É+ eT+∫~. 1968˝À, ÁøÏdüàdt
s√Eq 44 eT+~ |ü⁄s¡Twüß\÷, Ád”Ô\÷, |æ\¢\÷ düJe<äVü≤q+ #Ój·T´ã&Ü¶s¡T. yêfi¯fl+<äs¡÷
uÛÑ÷$T˝Òì <ä[‘·T˝Ò. n+<äs¡÷ øÏ˝…«qàDÏ Á>±eT+ yêπs. yêfi¯ófl ≈£L* ô|+#·&É+ >∑T]+∫,
‘·ø£åD, ø£˙dü Vü≤≈£îÿ\ >∑T]+∫ düyÓTà #˚düTÔHêïs¡T. n+<äT˝À 23 eT+~ |æ\¢\÷, |üdæ>∑T&É÷¢.
eTq+ á <ës¡TD+ >∑T]+∫ e÷{≤&ÉT≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT á e÷s¡Dø±+&É˝À+∫
ãj·T{Ï|ü&É¶yês¡÷, ˝Ò<ë yêfi¯fl |æ\¢\÷ |ü<˚ |ü<˚ #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚ ˇø£ ø£<∏ä MT≈£î #ÓbÕŒ*. }s√¢
ñqïyêfi¯fl+<äs¡÷ |ü+&É] sêeTj·T´ bÕø£˝À ‘·\<ë#·T≈£îHêïs¡T. uÛÑ÷kÕ«eTT\ eT+<ä yêfi¯flì
düJe+>± <äVü≤q+ #Ój·T´&ÜìøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT, ÄX¯\˙ï n&ÉT>∑+{Ïq Ä ø£åD+˝À ˇø£ ∫{Ïº
‘·*¢ ‘·q @&Ü~ ej·TdüT ø=&ÉT≈£îì ø±\T‘·Tqï >∑T&çôd ˝À+∫ ãj·T≥≈£î $dæπsdæ+~.
Ä eT+<ä˝À me«¬s’Hê ø£ìø£s¡+ #·÷|üø£b˛‘êsê, ‘·q ø=&ÉT≈£î ÁbÕD+ ì\ã&Éø£b˛‘·T+<ë
nì. ø±ì ÄyÓT nqT≈£îqï≥Tº »s¡>∑˝Ò<äT. Ä ≈£îÁsêDÏí yêfi¯ófl |ü≥Tºø√e&Éy˚T >±ø£, eTTø£ÿ\T>±
q]øÏ eT+&ÉT‘·Tqï Ä bÕø£˝Àπø ‹]– $dæπskÕs¡T.
<ä[‘· |æ\¢*ï #·+ù| uÛ≤s¡‘·<˚X¯ |òüTq #·]Á‘·˝À Ç~ |ü⁄qsêe‘·+ ne⁄‘·÷H˚ ñ+~.
$\T¢|ü⁄s¡+˝À4, ã‘·Ôì ‘√˝≤˝À5, \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚˝À6. ã‘·Ôì ‘√˝≤˝À s¡D°“sYùdq nqã&˚
9 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
nÁ>∑es¡í uÛÑ÷$TVü‰s¡T\ Áô|’y˚≥T ôd’q´+ #˚dæq |òü÷‘·Tø£+˝À #·ìb˛sTTq yê]˝À ˇø£ÿs¡T

‘·|üŒ n+<äs¡÷ Ád”Ô\÷, |æ\¢˝Ò. \ø£åàD|üPsY uÛ≤‘˚˝À 57 eT+~ <ä[‘·T\T7 Vü≤‘·´
#Ój·T´ã&ç‘˚ n+<äT˝À 16>∑Ts¡T |æ\¢\÷ 27 eT+~ Ád”Ô\T. n+<äT˝À 8 eT+~ Ád”Ô\T
>∑s¡“¤e‘·T\T, ◊<äT>∑Ts¡T Ád”Ô\≈£î s=eTTà\T q]øÏy˚j·Tã&Ü¶sTT8. nÁ>∑es¡í uÛÑ÷kÕ«eTT\
ùdq≈£î n~Û|ür, á <ës¡TD≤\≈£î s¡÷|üø£sêÔ, |òü÷‘·Tø±ìøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+∫q ÁuÛÑùV≤àX¯«s¡
dæ+>¥ }s¡+‘ê ‹s¡T>∑T‘·÷ Ç+≥s¡÷«´\T ≈£L&Ü Ç#˚Ã&ÉT:9 ªªVü≤qTeT+‘·T&ÉT sêeDT&ç‘√
#˚dæq j·TT<äΔ+˝À \+ø£qT ‘·>∑T\u…{≤º&ÉT. sêø£ådüT\‘√ j·TT<äΔ+ #Ój·Té\dæe∫Ãq|ü⁄&ÉT
>∑s¡“¤düú •X¯óe⁄\qT |ü]e÷s¡Ã&É+ düãuÒμμ10 n+≥÷ |æ\¢*ï Vü≤‘·e÷s¡Ã&Üìï düeT]ú+#·T
≈£î+≥÷ n‘·&ÉT sêe÷j·TD≤ìï Á|ükÕÔ$+#ê&ÉT. >∑]“¤D° Ád”Ô\qT Vü≤‘·e÷s¡Ã&Üìï düeT]Δ+#·T
≈£î+≥÷ ‘·s¡#·÷ #Óù|Œ ø±s¡D≤H˚ï ñ≥+øÏ+#˚&ÉT: ªªπs|ü⁄ á |æ\¢˝Ò qø£‡˝…’≥¢øÏ ÄÁX¯j·T+
ÇkÕÔs¡T,μμ n+≥÷.
ø£qTø£ á s√E eTq+ |æ\¢*ï düJe+>± <äVü≤q+#Ój·T´>∑\ á <ës¡TD≤ìøÏ Vü≤‘êX¯ó
\yÓTÆ, $#ê]dü÷ÔH˚, ≈£î\b˛sê{≤˝À¢ |æ\¢*ï Vü≤‘·e÷s¡Ã&É+ ˇø£ Á|üe÷D+>± e÷]+<äqï
$wüj·÷ìï >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√yê*.11 n+‘˚ø±≈£î+&Ü nÁ>∑esêí\T #˚ùd <ës¡TD≤\ì ìs¡«∫+#˚~
eTs=ø£{Ï ñ+~. H˚qT ø°Ï\«qàDÏ >∑T]+∫ Ç+‘·≈£î eTT+<˚ #Óù|ŒqT. <ëì>∑T]+∫
≈£L\+ø£wü+>± n<Ûä´j·Tq+ #˚dæq|ü⁄&ÉT ‘Ó\TdüT≈£îqï~ á nÁ>∑esêí\T#˚ùd <ës¡TD≤\øÏ
#ÓsT÷´ #ÓsT÷´ ø£\T|ü⁄‘·÷ yÓqø£ düVü≤ø£]+#˚~ sê»´ n~Ûø±s¡j·T+Á‘ê+>∑+12 nì. <ëì
>∑T]+N, <ä[‘·T\øÏ sê»´ j·T+Á‘ê+>∑+<ë«sê m˝≤ düÁø£eT+>± Hê´j·T$‘·s¡D
»s¡>∑&É+˝Ò<√ #Ó|üŒ&Éy˚T á s√E Hê ñ|üHê´dü+˝Àì ø°\ø£yÓTÆq n+X¯+.
ø°\«qàDÏ˝À @$T »]–+<√ |ü]o*+∫q|ü⁄&ÉT nø£ÿ&É »]–+~ ˇø£ e÷s¡Dø±+&É
nì Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ. n~ ˇfi¯ófl >∑>∑TsêŒ≥T ø£*–+#˚, ìsê›øÏåDýÓTÆq Ád”Ô, u≤\, e<äTΔ\ Vü≤‘·´.
<ä[‘·T\|ü≥¢ nÁ>∑es¡í <˚«cÕìøÏ #˚dæq <Ûä«+düs¡#·q. uÛÑ÷kÕ«eTT\T uÛÑ÷$T˝Òì ù|<ä\
ÄÁ>∑Vü‰ìï #·˝≤¢πsÃ $<Ûëq+. uÛÑ÷kÕ«eTT\T #˚dæq bÕX¯$ø£#·s¡´ n&ÉT>∑TC≤&É˝À¢H˚ b˛©düT\
Á|ües¡Ôq eTq+ #·÷&=#·TÃ. uÛÑ÷kÕ«eTT\øÏ düVü≤ø£]+#˚ á b˛©düT\T, yêfi¯ófl H˚s¡+ô|’
<äwæºô|≥º≈£î+&Ü ø£fi¯ófl eT÷düT≈£îì, ˝À|üuÛÑ÷sTTwüºyÓTÆq πødüTqT ãHêsTT+∫, kÕøå±´\qT
˙s¡T>±]Ã, H˚s¡düTÔ\+<äs¡÷ ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚+<äT≈£î e÷s¡Z+ düT>∑eT+ #˚kÕÔs¡T. ‘·sê«‘·,
ø°\«qàDÏì ãT–Z #˚kÕÔeTì >∑‘·+˝À #˚dæq u…~]+|ü⁄\T mqï&É÷ \ø£å´ô|≥ºì sê»ø°j·T
Hêj·T≈£î\T s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚kÕÔs¡T. á <ës¡TD+ »s¡>∑&ÜìøÏ ø=~› s√E\eTT+<äT
>√bÕ\ø£wüíHêj·TT&ÉT ø°Ï\«qàDÏ Á>±eT+ q&çu§&ÉT¶q ˇø£ düe÷y˚X¯+ @sêŒ≥T #˚dæ, n~Ûø£
y˚‘·Hê\¬ø’ yêfi¯ófl #˚düTÔqï düyÓTà $s¡$T+#·Tø√ø£b˛‘˚ Á>±e÷ìï ‘·>∑\u…&É‘êeTì ôV≤#·Ã]ø£
#˚XÊ&ÉT. Ç+‘ê #˚dæ yêfi¯ófl n&ÉT>∑T‘·Tqï n~Ûø£y˚‘·q+ m+‘·? eTs√ eT÷&ÉT Hê\T>∑T <√dæfi¯fl
<ÛëHê´ìøÏ $T+#·<äT. <ëìøÏ n‘·&ÉT ø£eT÷´ìwüßº mÁs¡C…+&Ü ˙&Éq dü+|òüT{Ï‘·+ ø±≈£L&É<ä˙,
düyÓTà $s¡$T+#·T≈£îì, uÛÑ÷kÕ«eTT\T ìs¡«Væ≤düTÔqï ªe] |ü+&ç+#˚yê] dü+|òüT+μ(Paddy
Producers Association)˝À #˚sê\˙ nHêï&ÉT. kÕúìø£ ø£eT÷´ìwüßº Hêj·T≈£î&ÉT
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 10
eTTKéT+Á‹øÏ Á>±eTdüTú\øÏ s¡ø£åD ø£*Œ+#·e\dæ+<äì ñ‘·Ôs¡+ sêùdÔ n~ eTTKéT+Á‹øÏ

n+<ä˝Ò<ä˙, <ës¡TD+ »]–q HÓ˝Hêïfi¯fløÏ »qe]˝À n+~+<ä˙ #ÓãT‘·THêïs¡T. ‘·÷s¡TŒ
‘·+C≤ePs¡T˝Àì Hê>∑|ü≥ºD+˝À, dü«‘·+Á‘·+ ø√dü+ b˛sê≥+ #˚XÊeTì >∑s¡«+>± #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚
ø±+Á¬>düT bÕØº πøe\+ á >√bÕ\ø£wüí Hêj·TT&çøÏ ‘=‘·TÔ. n‘·qT Ä ÁbÕ+‘·+˝À ø±+Á¬>düT
bÕØºøÏ Áô|dæ&Ó+≥T. n‘·ì e÷fÒ ñ‘·Ôs¡T«. |òüP´&É˝Ÿ eédüú˝Àì ø±+Á¬>düTyê<äT\T e÷Á‘·y˚T
Ç˝≤ Á|üe]Ô+#·&É+ ˝Ò<äT. Á<ä$&É ñ<äéT+ Ç+‘·ø£+fÒ _Ûqï+>± ñ+<ë? á
e÷s¡DôVAeT+ ‘·sê«‘·, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À yÓTT<ä{Ï ø±+Á¬>ùd‘·s¡ Á|üuÛÑT‘ê«ìï @sêŒ≥T#˚dæq
nHêï<äT¬s’ Ç˝≤ nHêïs¡T: ªªÁ|ü»\T Bìï ˇø£ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq |”&Éø£\>± eT]∫b˛yê*.μμ
eTs¡∫b˛e&É+ e÷s¡DôVAe÷ìøÏ n‘·qT dü÷∫+∫q $s¡T>∑T&ÉT. Ä‘·à>ös¡e+ >∑T]+∫
e÷{≤¢&˚ Ä<äs¡Ùyê~ ô|]j·÷sY dü+>∑‹ @$T{Ï? Ád”Ô $yÓ÷#·q $wüj·T+˝À n‘·ì
n_ÛÁbÕj·÷\|ü≥¢ Hê≈£î m+‘√ >ös¡e+ ñ+~. ≈£L* >∑T]+∫ e÷{≤&ÉT‘·÷ ª≈£L*,μ ≈£L©\T
ìs¡ísTT+#˚~ ø±<ä˙, n~ e÷¬sÿ≥Tº ìs¡ísTTdüTÔ+<ä˙ n+≥÷, á e÷s¡DôVAe÷ìøÏ
ø£eT÷´ìdüTºbÕØº\qT u≤<ÛäT´*ï #˚ùds¡T.13
ÇB düeTø±©q sê»ø°j·T esêZ\˙ï düŒ+~+∫q rs¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+ |üì#˚ùd
rs¡÷, Á|üuÛÑT‘√«<√´>∑T\T |üì#˚ùd rs¡÷!
nìï{Ïø£+fÒ $T+∫q Á<√Vü≤+ eTÁ<ëdüT ñqï‘· Hê´j·TkÕúHêì~! <ëì rs¡TŒ
»]–q e÷s¡DôVAeT+ ø£Hêï ìsê›øÏåDýÓTÆq~. ø°\«qàDÏ e÷s¡DôVAeT+ ñ<ä+‘·+
»]–q ‘·sê«‘· n$uÛÑø£Ô ‘·÷s¡TŒ ‘·+C≤ePs¡T õ˝≤¢ô|’ <äwæº kÕ]+∫ ªe] |ü+&ç+#˚yê]
dü+|òüT+μ (Paddy Producers Association) |ü‘êø£+ ˙&É˝À uÛÑ÷kÕ«eTT\T Áyêdæq
yê´kÕ\÷, düeT]Œ+∫q $q‹|üÁ‘ê\÷ >∑qTø£ eTq+ |üØøÏå+∫q≥ºsTT‘˚, ø£eT÷´ìdüTº\T
qyÓ÷<äT#˚dæq düe÷#êsêìï >∑qTø£ eTq+ ˇø£kÕ] #·~$‘˚ eTqøÏ ˇø£ ø=‘·Ô ø√D+
Ä$cÕÿs¡+ ne⁄‘·T+~. n~ 1969e dü+e‘·‡s¡+. yêfi¯ófl ìs¡«Væ≤+∫q e÷s¡DôVAe÷ìøÏ
dü+‘·dædü÷Ô uÛÑ÷kÕ«eTT\T $»j·Tj·÷Á‘· ìs¡«Væ≤düTÔHêïs¡T. yêfi¯ófl nqï e÷≥\T... ≈£î\
<äTs¡Vü≤+ø±s¡+‘√, $»j·T>∑s¡«+‘√, uÛÑ÷kÕ«$Tø£ s¡ø£Ô<ëVü≤+‘√ nqïe÷≥\˙ï - $q‹
|üÁ‘ê˝À¢, ñ‘·Ôsê˝À¢, ø£s¡|üÁ‘ê˝À¢ qyÓ÷<äT#Ój·T´ã&Ü¶sTT. n+<äT˝À yêfi¯ófl nqï á e÷≥\T
Á|ü»\ eTdæÔwüÿ+˝À+∫ ‘·T&ç∫yÓj·T´&É+ kÕ<Ûä´+ ø±<äT:
ªªe+<äeT+~ >√bÕ\ø£wüí Hêj·TTfi¯ófl |ü⁄&É‘ês¡T. e+<ä ø°\«qàDT\T ‘·>∑\u…≥º
ã&É‘êsTT. e+<äeT+~ uÛÑ÷kÕ«eTT\T ñ]ø£+u≤ìï mø£ÿ&ÜìøÏ dæ<äΔ+>± ñ+{≤s¡T.μμ
#·≥º |üs¡ékÕHê\ì m<äTs√ÿe\dæ e∫Ãq|ü⁄&ÉT, ìC≤ìøÏ ‘êeTT #˚dæq
<äTwüÿè‘ê´\øÏ #·≥º |üs¡ékÕHê\ì m<äTs√ÿe\dæ edüTÔ+<˚yÓ÷qì uÛÑj·T|ü&çq|ü⁄&ÉT, Ä
|òüTÀsê*ï ì‘·´+ ø=qkÕ–+#˚yêfi¯fl e÷qdæø£ dæú‹ Ç~. Hê´j·Teédüú s¡+>∑Á|üy˚X¯+ #˚dæq
‘·sê«‘· ˇø£ÿ uÛÑ÷kÕ«MT ñ]ø£+u+ mø£ÿ˝Ò<äT, ˇø£ÿ uÛÑ÷kÕ«$Tø° j·÷eJ®e •ø£å|ü&É˝Ò<äT.
dü]ø£<ë, ì+<äT‘·T\+<äØï ìs√›wüß\T>± Á|üø£{Ï+∫+~. n+‘·{Ï Vü≤+‘·≈£î\÷, <äTwüßº\÷,
11 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
<äTsêàs¡TZ\÷, ≈£î\<äTs¡Vü≤+ø±s¡T\÷, »$T+<ëØ‘·Hêìï J]í+#·T≈£îqïyês¡÷ ø£˙dü+

e÷≥es¡dü¬ø’Hê yêfi¯ófl #˚dæq|üìøÏ n+‘·{Ï •ø£åqT nqTuÛÑ$+#·e\dæ edüTÔ+<äì dü÷Á‘·
ÁbÕj·T+>±HÓ’Hê Á|üø£{Ï+#˚s¡T. yêfi¯¢ e÷≥\ yÓqø£ H˚sêìøÏ •ø£å ñ+~ nqï ne>±Vü≤q
ø£ì|æk˛Ô+~. ñ]ø£+u≤ìï mø£ÿ&ÜìøÏ Á|ü<ä]Ù+∫q yêfi¯fl <äTkÕ‡Vü≤dü+ yÓqø£ á uÛ≤eq
düŒwüº+>± ø£ì|æk˛Ô+~. n≥Te+{Ï X¯ówüÿ Á|ü>∑˝≤ƒ“¤\T yêfi¯¢ n~Ûø±sê˙ï, eT>∑‘·Hêìï
Á|ü<ä]Ù+#·&Üìπøqì n+<ä]ø° ‘Ó*dæq|üŒ{Ïø°, Ä >∑s¡«+ yÓqø£ #·≥º+ |üs¡ékÕHê\ qT+&ç
n+<äs¡÷ ‘·|æŒ+#·T≈£îb˛>∑\eTqï qeTàø£+ e÷Á‘·+ mø£ÿ&Ü ø£ì|æ+#·<äT.
dü]>±Z Çø£ÿ&˚ ø°Ï\«qàDÏ e÷s¡DôVAeT+ πødüT˝À Hê´j·Teédüú Ç∫Ãq rs¡TŒ ˇø£
eT\T|ü˙, á <˚X¯#·]Á‘·˝À eTTKýÓTÆq eT\T|ü˙ uÛ≤$düTÔHêïqT. m+<äTø£+fÒ eTÁ<ëdüT
ñqï‘· Hê´j·TkÕúq+ ˇø£ Á|üe÷<äø£s¡yÓTÆq ]yêEì düwæº+∫+~. uÛÑ÷kÕ«eTT\q+<ä]˙
ìs√›wüß\T>± $&ÉT<ä\#Ój·T´&É+ <ë«sê... Ç|ü⁄Œ&ÉTqï sê»ø°j·Teédüú˝À ˇø£ <ä[‘·
Á>±e÷ìï düeT÷\+>± ‘·T&ç∫ô|≥º&É+ düãuÒ nì dü÷Árø£]+∫+~. á |òüTÀs¡ø£è‘ê´ìï
kÕ<Ûës¡D°ø£]+#·&É+ ≈£î\<Ís¡®q´+ #˚ùd nD∫y˚‘·ì düeT]ú+#˚ sê»ø°j·T eédüú kÕ~Û+∫q
$»j·T+. á s√E n≥Te+{Ï |òüTÀs¡ø£è‘·´+ »]–‘˚, á uÛÑ÷kÕ«eT´ esêZ\T q>∑sê˝À¢øÏ yÓ[fl
ªªy˚TeTT e+<ä Á>±e÷*ï ‘·>∑\u…&É‘ê+, e÷ ã\+ |ü⁄+E≈£î+≥T+~, á ø√s¡Tº\T eTeTà*ï
ìs√›wüß\T>± Á|üø£{ÏkÕÔμμj·Tì #Ó|ü⁄Œ≈£î+{≤s¡T. ø°\«qàDÏ ñ<ä+‘·+ Væ≤+<ä÷ ≈£î˝ÀHêà<äT\øÏ
eT]+‘· <ÛÓ’sê´ìïe«&Éy˚T>±ø£, <˚X¯+˝Àì Ç‘·s¡ sêÁcÕº\˝Àì Hê´j·TkÕúHê\≈£î ≈£L&Ü ˇø£
e÷s¡Z<ä]Ù nsTT+~. yêfi¯ófl ø£˙dü+ ˇø£ |üHÓï+&ÉT dü+<äsêƒ“¤˝À¢ Bìï |ü⁄qsêe‘·+ #Ój·T´&É+
»]–+~. á s√E H˚qT e÷{≤&ÉuÀj˚T n+XÊìøÏ ÁbÕ‹|ü~ø£ n<˚.
á <˚X+¯ ˝À ≈£î\ ÁbÕ‹|ü~ø£MT<ä »]π> Væ≤+düì Áb˛‘·‡Væ≤+∫, ô|+|ü⁄CÒjT· &É+˝À
uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédúü >∑T]+∫ Hê˝≤+{Ï e´øÏÔ e÷{≤¢&|É Pü qTø√e&É+ ˇø£sø¡ +£ >±
<äTkÕ‡Vü≤düeT÷, eTs=ø£ s¡ø+£ >± ne÷j·Tø£‘«· eT÷ ne⁄‘·T+~. Hê≈£î #·≥+º >∑T]+∫
e÷{≤¢&&É ÜìøÏ ‘·–q |ü]C≤„q+>±ì, •ø£D å >±ì ˝Òe⁄. ø±ì Hê≈£î <˚Xd¯ +ü #ê]øÏ ñ+&Ée\dæq
#·Ts¡Tø¬ q’ #·÷|üP, Hê´j·T+ n+fÒ ne>±Vü≤Hê, #·<eä >∑*–q X¯øÔ° ñHêïsTT. á <˚X¯
sêC≤´+>±ìï Áyêj·T&ÉyT˚ >±ø£ Á|ü»\≈£î, eTTK´+>± <ä[‘·T\≈£î <=]πø Hê´j·T+ rs¡T‘ÓqTï\÷
‘Ó*dæq &Ü. n+uÒ<ÿä sY e÷≥\ Á|üu≤Û eeT÷ Hê MT<ä ñHêïsTT. n‘·ì e÷≥˝Ò qqTï
q&ç|kæ ÕÔsTT. n+‘˚ø±<äT, H˚qT á s√E ñ|üq´dæ+#·&ÜìøÏ m+#·T≈£îqï $düÔ ‘·yTÓ qÆ $wüj÷· ìøÏ
ì»+>± Hê´j·T+ #ÓjT· ´>∑\H√ ˝Ò<√ ≈£L&Ü ‘Ó©<äT. ø°\«qàDÏ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+<ëeT˙,
<ëìï ˇø£ qe\>± Áyêdæ <˚X+¯ ˝Àq÷, Á|ü|+ü #·eT+‘·{øÏ ° \uÛ´Ñ eTj˚T´˝≤ #˚<ë›eT˙
nqT≈£îqï|ü⁄Œ&ÉT, Ä ñ<ä+‘·+ >∑T]+N, Ä Á>±eT+ >∑T]+N, eTqTwüß\ >∑T]+N
‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î Hê≈£î Äs¡T dü+e‘·‡sê\T |ü{+ºÏ ~. ø£˙dü+ |üHïÓ +&ÉT kÕs¡T¢ ‹]– ñ+{≤qT
‘·+C≤ePs¡Tø°, Hê>∑|≥ü D º ≤ìø°, ø°\«qàDÏ Á>±e÷ìø°. Ç<ä+‘ê nsTTq ‘·sê«‘·, ∫es¡øÏ H˚qT
#Ó|Œü >∑*>π <˚eT+fÒ ªªÇ~>√ Hê≈£î <=]øÏq $wüjT· + Ç~. Bìï #·<eä +&ç. ø√|ü+‘√H√, dæ>T∑ ‘Z √H√,
˝Òøb£ ˛‘˚ á dü+ø¬ fi¯ó¢ ‘Ó+∫y˚j÷· \qï ø√]ø£‘√H√ Bìï ‘·>\∑ u…≥+º &ç.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 12
ø±˙ Çyêfi¯ á Á|üdü+>±ìï dæ<äΔ+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î n+‘· eé~Û ˝Ò<äT. Ç~ @¬ø’ø£

e÷s¡Dø±+&É >∑T]+∫ ø±<äT nH˚ø£+ >∑T]+∫. Bìï Hê≈£î nqTyÓ’q kÕVæ≤‘·´Á|üÁøÏj·T\T... ˇø£
ø£$‘·>±H√, ø£<∏äq+>±H√, Ä ¬s+&ç+{Ï ø£\>∑\T|ü⁄>±H√ #Ó|üŒ&ÉeT÷ ø±<äT. Ç~ ˇø£
‘·j·÷s¡T#˚düT≈£îqï Á|üdü+>∑+. nø£ÿ&Éø£ÿ&É ‘·&Éã&ÉT‘·T+{≤qT... eTTK´+>± dü]jÓÆTq
e÷≥\ø√dü+... Hê≈£î ˇø√ÿkÕ] edüTÔqï ø√bÕìï m˝≤ nD#·Tø√yê˝À ≈£L&Ü ‘Ó©<äT.
H˚qT ÁbÕs¡+_Û+#·&ÜìøÏ eTT+<äT, ñ<ëVü≤s¡D\‘√ dü+<äsêƒ“¤\‘√ Hê |ü]oq\ì
ìs¡÷|æ+#˚eTT+<äT, á e÷s¡Dø±+&É\ô|’ e∫Ãq rs¡TŒ\ìï{Ï˝Àq÷ n+‘·dü÷‡Á‘·+>±
ø£ì|æ+∫q $wüj·÷\T dü÷ú\+>± MT eTT+<äT ñ+#·T‘êqT. n$ H˚sêìøÏ H˚s¡düTú&çì
u≤<ÛäT´DÏí #Ój·T´&É+, nìï y˚fi¯˝≤ <ä[‘·T\<˚ ‘·|üŒq&É+, @<√ ø±s¡D+ #Ó|æŒ kÕ≈£åî\T
Ç∫Ãq yê+>∑÷à˝≤*ï ìsêø£]+#·&É+, πødüT uÛÑ$wü´‘·TÔ>∑T]+∫ |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛e&É+,
Vü≤+‘·≈£î\ì |ü≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î @ s¡ø£yÓTÆq ‘=+<äsê ø£q|üs¡#·ø£b˛e&É+, n+<äs¡÷ kÕ≈£åî\÷
Á|ü‹≈£L\+>± e÷{≤¢&çHê |ü{Ïº+#·Tø√ø£b˛e&É+, kÕ≈£åî\øÏ uÛÑÁ<ä‘· ø£*Œ+#·&ÜìøÏ @ #·s¡´\÷
#˚|ü≥ºø£b˛e&É+, á Vü≤‘·´\ yÓqTø£qTqï ≈£î\düeTdü´ì >∑T]Ô+#·ø£b˛e&É+, yÓqø£ ñqï
y˚‘·q es¡Z düeTdü´©ï >∑T]Ô+#·ø£b˛e&É+, M{Ïì <ä[‘·T\øÏ πøe\+ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+#˚
Á|üÁøÏj·T>± ~>∑C≤s¡Ã&É+, <ä[‘·T\ J$‘ê\ì yêfi¯fl ≈£L*‘√ yÓ\ø£≥º&É+, @$T »]–+<√
}Væ≤+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #Ój·T´&É+, $|üØ‘· yêÚ≤´Hê\‘√, eÁø°ø£s¡D\‘√ @~
ªªdüVü≤»yÓ÷μμ ìs¡ísTT+#·&É+, sê»éédüú ø=qkÕ–+#˚ n<ÛäsêàìøÏ u≤~Û‘·T*ï ã*|üX¯óe⁄*ï
#Ój·T´&É+ yÓTT<ä˝…’q$. Ç~ πøe\+ Hê´j·TkÕúHê\ |üìrπs ø±<äT, Hê´j·T$#ês¡D
dü+|òü÷\T ≈£L&Ü Ç<˚ s¡ø£yÓTÆq Hê´j·÷ìï |ü⁄q]¢œ+#êsTT.
H˚qT qyÓ÷<äT #˚dæq á n+XÊ\˙ï #ê˝≤ ndüŒwüº+>±q÷, eTØ $düÔè‘·+>±q÷
ñqï≥Tº MT≈£î ø£ì|æ+#·e#·TÃ. ø±˙ yê{Ïì k˛<ëVü≤s¡D+>± $e]dü÷Ô á <˚X¯+˝À
Hê´j·T$‘·s¡D j·T+Á‘ê+>∑+ m˝≤ sêJ |ü&çb˛sTT+<√, düe÷»+˝À $|ü¢yê‘·àø£yÓTÆq
e÷s¡TŒ\øÏ eTq+ #˚ùd dü+|òüTs¡¸D bÕ‘·T≈£îb˛sTTq ≈£î\eédüú MT<ä <ë&ç‘√ m+<äT≈£î
ÁbÕs¡+_Û+#ê˝À, ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú m˝≤ <√|æ&û #˚k˛Ô+<√ H=øÏÿ#Ó|üŒ&Éy˚T >±ø£,
á H˚sê\˝À sê»éT÷, $$<Ûä n+>±\÷ m˝≤ Á|ü<ÛëqbÕÁ‘· b˛wædüTÔHêïjÓ÷ $X¯Bø£]kÕÔqT.
n~Ûø±s¡+˝À ñqï esêZ\ Á|üjÓ÷»Hê\T |ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+
#˚düTÔqï|üŒ{Ïø°, ã÷s¡T®yê Á|üC≤kÕ«eT´ <˚X¯+˝À, <ëì dü«‘·+Á‘·‘·, ìwüŒø£åbÕ‘· düs¡[˙
>∑s¡«+>± #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚ Hê´j·Teédüú ˇø£ Á|ü<Ûëq n+>∑+. uÛ≤s¡‘·<˚XÊìøÏ dü+ã+~Û+∫
n~Ûø±s¡esêZ\+fÒ dü+U≤´|üs¡+>± m≈£îÿe ñ+&ç nD∫y˚‘·≈£î Á|üj·T‹ï+#˚ ñqï‘·≈£î˝≤\T.
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT Hê´j·Teédüú Á|üuÛÑT‘ê«*ï ì\Bdæ, n$ #˚dæq n‘ê´#êsê\ >∑T]+∫
ãVæ≤s¡+>∑ yê´K´\T #˚dæ+~.14 nsTTq|üŒ{Ïø°, #ê˝≤ ì•‘·+>± |ü]o*+∫ #·÷dæq|ü⁄&ÉT
yê{Ï ndü\Ts¡+>∑T ãj·T≥|ü&ÉT‘·T+~. á dü+<äs¡“¤+˝À bò˛ø±˝Ÿºì ˇø£ kÕ] >∑Ts¡TÔøÏ
‘Ó#·TÃø√e&É+ nedüs¡+.
13 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ªªdüe÷»+˝À eTq ì»yÓTÆq sê»ø°j·T u≤<Ûä´‘· ìwüŒø£åbÕ‘·+>±q÷, dü«‘·+Á‘·+

>±q÷ ø£ì|æ+#˚ eédüú\ |üì rs¡Tì $eT]Ù+#·&É+, yê{Ïì $eT]Ù+∫ @ s¡ø£+>±
m~]+#ê\+fÒ yê{Ï <ë«sê #ê|üøÏ+<ä ˙s¡T˝≤ ø£ì|æ+#·≈£î+&Ü »]π> sê»ø°j·T Væ≤+dü
ãVæ≤s¡Z‘·+ ø±yê*, <ëìe\¢ <ëìøÏ e´‹πsø£+>± |ü~eT+~ø° b˛sê≥+ »]ù| neø±X¯+
ø£\T>∑T‘·T+~.μμ15
eTq+ Hê´j·Teédüú MT<ä eTq <äwæº πø+ÁBø£]+#·&ÜìøÏ dü]jÓÆTq ø±s¡D+ Ç<˚.
ø°\«qàDÏ πødüT˝À Vü≤‘·´>±$+#·ã&É¶ 44 eT+~ <ä[‘·T\ $wüj·T+˝À Hê´j·Teédüú
Á≈£Ls¡+>± Á|üe]Ô+∫q dü+<äs¡“¤+ ø£+fÒ eTs=ø£ yÓTs¡T¬>’q dü+<äs¡“¤+ eTs=ø£{Ï ñ+&É<äT. eTq+
ø°\«qàDÏ‘√H˚ ÁbÕs¡+_Û<ë›+. ¬s+&√ Á|ü|ü+#·j·TT<äΔ+˝À HêJ\T s¡÷|ü⁄e÷|æq *&çdt16
Á>±eT+˝≤, ˝Ò<ë kÕŒìwt / u≤dtÿ |ü≥ºD+ >∑TjÓT]ïø±17˝≤, ø°\«qàDÏ Á>±eT+ ≈£L&Ü
#ê˝≤ <ës¡TD≤\T #·$#·÷dæ+~. n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT Á|ü|ü+#·+˝À @ e÷s¡TeT÷\H√ ø£ì|æ+#˚
‹s¡T>∑Tu≤≥T ‘·‘·«+ Ä Á>±eT Á|ü»˝À¢ ñ+~. ø°\«qàDÏ˝À »]–q |òüTÀs¡y˚T <˚X¯+˝À
eTs=ø£#√≥ |ü⁄qsêeè‘·+ ne&Éy˚T ø±<äT, Çø£ÿ&É »]–qfÒº Hê´j·TkÕúq+ rs¡TŒ ≈£L&Ü n+‘˚
|üø£åbÕ‘·<Û√s¡DÏ˝À kÕ–+~.
1973˝À »]–q á e÷s¡DôVAeT+˝À @ kÕø£åéT÷ ˝Òq+<äTe\¢ eTÁ<ëdüT
ñqï‘· Hê´j·TkÕúq+ πødüT ø={Ïºy˚dæ+~. 2012˝À ã‘·Ôì‘√˝≤ πødüT˝Àq÷ (1966˝À
á Á>±eT+˝À 21 eT+~ <ä[‘·T\T #·ìb˛‘˚ ì+<äT‘·T\+<äs¡÷ $&ÉT<ä\ #Ój·T´ã&Ü¶s¡T)
ˇø£ @&Ü~ ‘·sê«‘· \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ Vü≤‘ê´ø±+&É˝À ≈£L&Ü (Çø£ÿ&É 1997˝À 51 eT+~
<ä[‘·T\T #·ìb˛j·÷s¡T) bÕ{≤ï ñqï‘· Hê´j·TkÕúqeT÷ n<˚ #˚dæ+~. 1991˝À »]–q
#·T+&É÷s¡T18 Vü≤‘ê´ø±+&É˝Àì n+<äs¡T ì+~‘·T©ï ìs√›wüß\T>± $&ÉT<ä\#Ój·T´&É+ <ë«sê
2012 @Á|æ˝Ÿ˝À Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ &ç$»Hé u…+#Y ≈£L&Ü á n|üU≤´‹ eT÷≥>∑≥Tº≈£î+~.
ø£+ã˝≤|ü*¢19, X¯+ø£sY ;Û>±20, πødüT\˝À ≈£L&É n<˚ »]–+~. nø£ÿ&É kÕ≈£åî\+<äs¡÷
m<äTs¡T‹]>±s¡T. ø√s¡Tº\T πødüT*ï ‹s¡>∑ ‘√&É&ÜìøÏ @ s¡ø£yÓTÆq #=s¡yê Á|ü<ä]Ù+#·˝Ò<äT.
eTq+ |ü<˚ |ü<˚ Ç˝≤+{Ï$ |ü⁄qsêe‘·+ ne⁄‘·T+&É&É+ #·÷ùdÔ, ø°\«qàDÏ
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À »s¡>∑&É+ Ä–b˛˝Ò<äì ns¡Δ+ ne⁄‘·T+~. á <äeTqø±+&É, Hê´j·TkÕúHê\
n<Ûäs¡àyÓTÆq rs¡TŒ ø±<äT, Hê´j·÷ìï |ü]s¡øÏå+#·e\dæq yês¡T @ $<Ûä+>± á <ës¡TD≤ìï
ns¡Δ+ #˚düT≈£îHêïs√ ‘Ó\T|ü⁄‘·T+~.
ªªsêeTj·T´ >∑T&çôd˝À ‘·\<ë#·T≈£îH˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+∫q 42 eT+~
eékÕj·T ≈£L©\T Ä bÕø£ ‘·>∑\u…≥º&É+‘√ ÁbÕD≤\T ø√˝ÀŒe&É+
ì»+>± $#ê]+#·e\dæq $wüj·T+. yêfi¯flì #·+|ü&É+ ‘·eT ñ<˚›X¯´+
ø±<äì ì+~‘·T\T #Ó|üŒ&É+ ô|<ä›>± dü+‘·è|æÔì#˚Ã $wüj·T+ ø±<äT.μμ
ªªe÷ ñ<˚›X¯´+˝À 25 &çX¯+ãs¡T 1968 sêÁ‹ »]–q $cÕ<ä dü+|òüT≥qøÏ
»yêãT<ëØ ì+~‘·T\ô|’ ñ+~. yêfi¯ó¢ Ä u≤<Ûä´‘· eVæ≤+#·e\dæ+<˚.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 14
ø±ø£b˛‘˚, ì+~‘·T*ï á #·s¡´˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>± >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ ‘·–q

kÕøå±´<Ûësê\T ˝Òeì Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ ∫+‹düTÔHêïeTT. y˚TeTT }ø£˝À+∫
<Ûëq´|ü⁄–+»ì y˚s¡T#Ój·T´&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚eTT. ì+~‘·T˝À¢
ø=+<ä]¬ø’Hê •ø£åì bı&ç–+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚eTT. n<˚ düeTj·T+˝À
kÕ≈£åî´\T ‘·eTøÏ düVü≤»yÓTÆq Ø‹˝À ìs¡“¤j·T+>± kÕøå±´ìï #Óù|Œ˝≤
Á|üj·T‹ï+#˚eTT. ø±˙, ÁbÕdæ≈£L´wüHéyês¡T Á|üy˚X¯ô|{Ïºq kÕ≈£åî\T Ç∫Ãq
kÕø£å´+˝Àì ˝ÀbÕ\e\¢ @ e´≈£îÔ*ï <√wüß\T>± >∑T]Ô+∫ •øÏå+#·˝Òø£
b˛j·÷eTT. e÷ <äwæº˝À yêfi¯ó¢ ìs¡|üsê<ÛäT\T.μμ
Çø£ÿ&É >ös¡e˙j·TT˝…’q Hê´j·TeT÷]Ô ªªyêfi¯flì #·+|ü&É+ ‘·eT ñ<˚›X¯´+ ø±<äì
ì+~‘·T\T #Ó|üŒ&É+ ô|<ä›>± dü+‘·è|æÔì#˚Ã $wüj·T+ ø±<äT.μμ ... nì ôd\$#êÃs¡T. yêfi¯flì
#·+|ü&É+ yêfi¯fl ñ<˚›X¯´+ ø±<ë? n˝≤>∑sTT‘˚ eT] bÕø£ì m+<äT≈£î ‘·>∑\u…{Ïºq≥÷º?
Äq+<ëìø±? ø£fi≤‘·àø£ Á|ü<äs¡Ùqø±? @<√ |ü]Vü‰kÕìø±? ø√s¡Tº, yêfi¯fl Vü≤‘√´<ä+‘êìï
m>∑‘ê[ #˚dæ+~. ø£eT÷´ìwüßº bÕØº ndüŒèX¯´‘·øÏ e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ #˚dæq #·]Á‘·
ø√s¡Tºyê]øÏ ‘Ó©<ë? n$uÛÑø£Ô ‘·+C≤ePs¡Tõ˝≤¢˝À, Äs¡T ‘·÷eTT\ <Ûëq´+ ≈£L*>± Çyê«\ì
»]|æq nH˚ø£ düyÓTà\ >∑T]+∫, ∫s¡ø±\+>± ≈£L*ô|+|ü⁄¬ø’ #˚düTÔqï b˛sê≥+ >∑T]+∫
‘Ó*j·T<ë?
ø°\«qàDÏ |ü<˚ |ü<˚ |ü⁄qsêeè‘·+ ne&É+ ˝Ò<ä÷?
&çX¯+ãs¡T 15, 1968q >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&ÉT ø°\«qàDÏ Á>±e÷ìøÏ e∫Ã ˇø£
ãVæ≤s¡+>∑düuÛÑ @sêŒ≥T #˚dæ, Á>±eTdüTú\T yêfi¯fl b˛sê{≤ìï $s¡$T+#·Tø√ø£b˛‘˚ Á>±e÷ìï
‘·>∑\u…≥ºe\dæ edüTÔ+<äì ôV≤#·Ã]+#ê&ÉT. dü]>±Z 10 s√E\ ‘·sê«‘· Ä Á>±eT+
ã÷&ç<Ó’b˛sTT+~. Hê´j·÷~Ûø±s¡T\T e÷Á‘·+ ªª‘·>∑\u…≥º&É+ yÓqø£ #·+bÕ\qï ñ<˚›X¯´+
˝Ò<äTμμ nì ôd\$kÕÔs¡T.
\uÛÑéTe⁄‘·Tqï Ä<Ûësê\ã{Ïº >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&ÉT bÕÁ‘· á <äeTqø±+&É˝À
düŒwüº+>± ø£ì|ædüTÔqï|üŒ{Ïø°, >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&çøÏ >±ì, eTπs uÛÑ÷kÕ«$TøÏ >±ì Ç+<äT˝À
Á|üy˚Tj·T+ ˝Ò<äì yêfi¯flì ìs¡|üsê<ÛäT\T>± Á|üø£{Ï+#·&ÜìøÏ |üPqT≈£îqï ôV’≤ø√s¡Tº u…+∫ eTqøÏ
ø£ì|ædüTÔ+~. >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&ÉT sêÁwüº eTTKéT+Á‹øÏ Áyêdæq ñ‘·Ôs¡+˝À ªª‘·H=ø£
q&ÉTdüTÔqï X¯yêqï˙, m≈£îÿe ≈£L* ÇeTàì ‘·qì |ü<˚ |ü<˚ Væ≤+dædüTÔHêïs¡˙μμ Áyêdæq
e÷≥*ï ø√s¡Tº j·T<Ûë‘·<∏ä+>± ñ≥+øÏ+∫+~ ‘·q rs¡TŒ˝À... n‘·qT ø£eT÷´ìwüßº\≈£î
X¯Á‘·Te⁄ >∑qTø£ n‘·ìï Ç]øÏ+#·&ÜìøÏ #˚dæq Á|üj·T‘·ï+>± ø={ÏºbÕ¬sj·T´&ÜìøÏ. n‘·ìï H˚s¡+
»]–q Á|ü<˚X¯+˝À #·÷kÕeTì m+<äs√ #Ó|æŒq kÕø£åéT÷, kÕúìø£ ø£eT÷´ìwüßº Hêj·T≈£î&ÉT
Ä Á>±e÷ìøÏ b˛©düT s¡ø£åD ø£*Œ+#·e\dæ+~>± ø√s¡T‘·÷ Áyêdæq ñ‘·Ôsê\÷, Ä Á>±eT+
m<äTs=ÿqï mH√ï u…~]+|ü⁄\÷, Ä]úø£ ãVæ≤wüÿs¡D≤ e÷Á‘·+ ø√s¡Tº<äwæº˝À m+<äT≈£L
|üìøÏsêì$>± uÛ≤$+|üã&ç, >∑T]Ô+|ü⁄øÏ H√#·Tø√˝Ò<äT.
15 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
dü‘ê´ìï nH˚«wæ+#·&ÜìøÏ ã<äT\T>±, ø√s¡Tºyês¡T ‘·eT≈£î ‘√∫q dæ<ëΔ+‘êìï

Á|üø£{ÏkÕÔs¡T: ªªVü≤‘·T\÷, kÕ≈£åî\÷ >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&çì á dü+|òüT≥q≈£î u≤<ÛäT´&Ó’q
<äTsêàs¡TZ&ç>± ∫Á‹+#·&É+˝À ‘·eT Äy˚XÊìï nDT#·Tø√˝Òø£b˛j·÷s¡Tμμ
eTq ø√s¡Tº\ qT+&ç Ç+‘·ø£+fÒ _ÛqïyÓTÆq~ @<Ó’Hê Ä•+#·>∑\e÷? n$
bÕ‘·T≈£îb˛sTTq Væ≤+<ä÷ ≈£î\‘·‘ê«ìï Á|ü‹_+_+#·eP? $|ü¢eyê~ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY
ndüŒèX¯ó´\øÏ n≥Te+{Ï ø√s¡Tº\ qT+&û Hê´j·TeT÷, b˛©düT\ qT+&û s¡ø£åD≤ \_Û+#·&É+
m+‘· <äTs¡¢uÛÑyÓ÷ Ç˝≤21 #ÓbÕÔs¡T.
ªªb˛©düT\T nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ qT+&˚ ekÕÔs¡T. Hê´j·÷~Ûø±s¡T\÷
nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ qT+&˚ ekÕÔs¡T. b˛©düT\÷, Hê´j·÷~Û|ü‘·T\÷
nÁ>∑es¡íVæ≤+<äTe⁄\øÏ ‘√ãT≥Tºe⁄\÷, ã+<ÛäTe⁄˝Ò. ndüŒèX¯ó´\øÏ
e´‹πsø£+>± yê]ø° M]πø ˇπø s¡ø£yÓTÆq uÛ≤eHê, e´‹πsø£‘ê ñ+≥T+~.μμ
ªª@ ndüŒèX¯ó´&çì n&ç–Hê ‘·q nqTuÛÑyêìï #Ó|üŒ>∑\&ÉT. ˇø£ nÁ>∑es¡í
Væ≤+<äTe⁄øÏ e´‹πsø£+>± |òæsê´<äT #Ój·T´&ÜìøÏ @ b˛©düT <ä>∑Z]¬ø’Hê
yÓ[‘˚, n‘·ìøÏ ‘·–q s¡ø£åD <=s¡ø£<äT dü]ø£<ë, ‹]– mH√ï ‹≥T¢ ‹+{≤&ÉT.
n‘·ì n_ÛjÓ÷>±ìï qyÓ÷<äT #˚düTø√≈£î+&Ü ‘·ìï ‘·–˝…j·T´&ÉyÓ÷, ˇø£
y˚fi¯ qyÓ÷<äT #˚düT≈£î+fÒ ‘·|ü⁄Œ>± qyÓ÷<äT #˚düT≈£îì, ndüŒèX¯ó´&çô|’ <ë&ç
#˚dæqyê&ÉT ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ neø±X¯+ ñ+&˚˝≤ qyÓ÷<äT #Ój·T´&ÉyÓ÷
»s¡T>∑T‘·T+~. ˇø£y˚fi¯ n‘·qT H˚s¡düTú\ >∑T]+∫ Hê´j·÷~Ûø±] düeTø£å+˝À
|òæsê´<äT #Ój·Té\dæeùdÔ, Ä πødüT |üs¡ékÕq+ m˝≤ ñ+≥T+<√ eTT+<˚
#Óô|ŒjÓTT´#·TÃ. Ä H˚sês√|üD m+‘· ì»yÓTÆq<Ó’q|üŒ{Ïø° ndüŒèX¯ó´\øÏ
Væ≤+<ä÷ kÕ≈£åî\T <=s¡ø£eTHêï <=s¡ø£s¡T .. m+<äTø£+fÒ, Á>±eTdüTú\+<ä]ø°
ndüŒèX¯ó´\øÏ e´‹πsø£+>± ˇø£ ø£≥Tºu≤≥T ñ+≥T+~ >∑qTø£. n‘·qT
ndüŒèX¯ó´\ qT+∫ ˇø£ kÕøÏåì Á|üy˚X¯ô|{ÏºHê, yêfi¯fl kÕøå±´ìï Hê´j·÷~Û|ü‹
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√s¡T... yêfi¯fløÏ á n_ÛjÓ÷>∑+˝À \_› ñ+<ä˙, yêfi¯ófl
ìwüŒø£åbÕ‘·eTT>∑\ kÕ≈£åî\Tø±s¡˙ ˇø£ HÓ|ü+ #·÷|ækÕÔs¡T. ˇø£ y˚fi¯
n≥Te+{Ï kÕøÏå <=]øÏHê, Hê´j·÷~Û|ü‹øÏ ndüŒèX¯ó´&ÉT y˚dæq yê´»´+
düeT+»dü+>± ˝Ò<äì H˚s¡düTúDÏí $&ç∫ô|{Ïº πødüT ø={ÏºbÕπsùd neø±X¯+
m|ü⁄Œ&É÷ ñ+≥T+~. m+<äTø£+fÒ, n‘·ìøÏ ‘Ó\TdüT, πødüT ô|’ ø√s¡TºøÏ
yÓ[flHê n‘·ì rs¡TŒì e÷πsÃ neø±X¯+ ˝Ò<äì..μμ22
1973˝À eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº $#ês¡D »]|æq|ü⁄Œ&ÉT ø°\«qàDÏ ñ<ä+‘·+˝À »]–+~
dü]>±Z Ç<˚. Á>±eTdüTú\+<äs¡÷ Ç∫Ãq kÕøå±´ìï ø={ÏºbÕπsùds¡T... n$ ‘·|ü⁄Œ\‘·&Éø£\˙,
$X¯«dü˙j·TeTT ø±<ä˙, ˇø£<ëìø=ø£{Ï bı+‘·q˝Òe˙, n+<äT˝À ø£\ŒqøÏ m≈£îÿe neø±X¯+
ñ+<ä˙, qeTàX¯ø£´+ø±<ä˙, πøe\+ ø£*Œ+∫qe˙. 40 dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· ã‘·Ôì‘√˝≤
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 16
rs¡TŒ˝À ÁbÕdæ≈£L´wüHé yê] Á|ü‹jÓTTø£ÿ kÕø°å Ç∫Ãq yê+>∑÷à˝≤˙ï @<√ HÓ|ü+‘√ ‘√dæ
|ü⁄#êÃs¡T. \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ πødüT˝À Hê´j·÷~Û|ü‹ dæHêΩ Ç˝≤ n+{≤s¡T ªªHê ñ<˚›X¯´+˝À
ÁbÕdæ≈£L´wüHé yê] kÕ≈£åî\ yê+>∑÷à\+ qeTà<ä>∑Z~>± ˝Ò<äT. ì+~‘·T\T ªªu…ì|òæ{Ÿ Ä|òt
&Í{ŸμμøÏ ns¡TΩ\T. n+<äTe\¢ yêfi¯flì ìs¡|üsê<ÛäT\T>± >∑T]Ô+#·&ÉyÓTÆq~μμ23.
@B cÕ+ù|Hé u≤{Ï˝Ÿ ‘Ó]∫ ˇø£ kÕeT÷Væ≤ø£ Vü≤‘ê´ø±+&É qT+&ç $eTTøÏÔ
\_Û+#·&É+‘√ nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ì |ü+&É>∑ #˚düTø√ìe«+&ç.
ˇø£ Á>±eT+ Á>±e÷H˚ï #·+ù|dæq H˚s¡düTú*ï ìs¡|üsê<ÛäT\T>± ‘·|æŒ+#·&ÜìøÏ
á ø√s¡Tº\T e÷s¡Z+ yÓj·T´&É+ |üø£ÿqu…{Ïº, >ös¡e˙j·TT˝…’q Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T kÕeT÷Væ≤
ø£+>± yês¡+<äØï $&ÉT<ä\#Ój·T´&ÜìøÏ #Ó|æŒq kÕ≈£î*ï |ü]o*<ë›+.
ªªá yê´»´+˝À <√wüß\T>± ù|s=ÿqï Çs¡yÓ’ eTT>∑TZs¡÷ $Tsêd”<ës¡T\T
ne&É+ ∫Á‘·+>± ø£ì|æk˛Ô+~. n+<äT˝À #ê˝≤ eT+~ $XÊ\yÓTÆq
uÛÑ÷uÛ≤>±ìøÏ Vü≤≈£îÿ<ës¡T˝…’ ñqï <Ûäqe+‘·T\T. n+<äT˝À yÓTT<ä{Ï
eTT<ë›sTT >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&çøÏ ø±s¡T ≈£L&Ü ñ+~. n≥Te+{Ï
uÛÑ÷kÕ«eTT\øÏ ø£eT÷´ìwüßº˝…’q eékÕj·T≈£L©\ô|’ Á|ürø±s¡+
rs¡TÃø√yê\qï |æ]øÏ Ä˝À#·q eTqdüT˝À ñ+&ç ñ+&Ée#·TÃ. ¬s’‘·T\ MT<ä
Á|ürø±s¡+ rs¡TÃø√yê\qï ñ‘ê‡Vü≤+ m+‘· ñqï|üŒ{Ïø°, yêfi¯¢ ùde≈£î\
düVü≤ø±s¡+ ˝Ò≈£î+&Ü yêfi¯¢+‘·≥ yêfi‚fl dü«j·T+>± dü+|òüT≥q düú˝≤ìøÏ yÓ[fl
Ç+{ÏøÏ ì|üŒ+{Ï+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+#˚s¡qï~ qeTàX¯ø£´+ ø±<äT.
á $Tsêd” <ës¡T\T yÓqø£ ñ+&ç, yêfi¯¢ ùde≈£î\ì H˚sê\T #Ój·T´&ÜìøÏ
|ü⁄]ø=\TŒ‘ês¡ì n+fÒ me¬s’Hê qeTàe#·TÃ. ø±˙ ÁbÕdæ≈£L´wüHé yês¡T
yêfi‚fl dü«j·T+>± á H˚sêìï #˚kÕs¡ì yê~düTÔHêïs¡T.μμ
ø°\«qàDÏ πødüT˝À rs¡TŒ Çdü÷Ô eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T yÓ+ø£≥
sêeTHé, eTVü≤sê»Hé\T ì+~‘·T\T dü«j·T+>± uÛÑ÷kÕ«eTT\e&É+ |ü≥¢ ‘·eT ÄX¯Ãsê´ìï
Á|üø£{Ï+#˚s¡T. nø£ÿ&çøÏ uÛÑ÷kÕ«eTT\ø° ($Tsêd”<ës¡T¢) H˚sêìø° @ dü+ã+<ÛäeT÷
ñ+&É<äqï≥Tº. Ç~ eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº #˚dæq $+‘· es¡Z $X‚¢wüD. yêfi¯ófl ìs¡«∫+∫q
düMTø£s¡D+ Á|üø±s¡+ uÛÑ÷$Tô|’ Vü≤≈£îÿ eTqTwüß\ì <äj·÷fi¯óe⁄\T>± #Ój·T´&Éy˚T >±ø£,
Væ≤+kÕÁ|üe‹ÔøÏ <ä÷s¡+>± ñ+#·T‘·T+<ä≥. ˇø£Á|üø£ÿ es¡Z b˛sê≥+ s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥T
qï|üŒ{Ïø° ø√s¡Tºyê] $X‚¢wüD Ç~. nsTT‘˚ ˇø£{Ï ns¡ú+ #˚düTø=+&ç. eTq <˚X¯+˝À
es¡Zb˛sê{≤˝…|ü⁄Œ&É÷ πøe\+ esêZìπø |ü]$T‘·eTee⁄. uÛÑ÷$TVü≤≈£îÿ ø£*– ñqï á $Tsêd”
<ës¡T\øÏ <Ûäqe+‘·T\≈£î+&˚ \ø£åD≤˝Ò ø±<äT, yêfi¯fløÏ ≈£î˝≤~Ûø£´‘· e\¢ e∫Ãq \ø£åD≤\T
≈£L&Ü ñ+{≤sTT. |”&ç‘· ≈£î˝≤\ ìdü‡Vü‰j·Tdæú‹ yêfi¯¢ì m+‘·{Ï|üì #Ój·T´&Üì¬ø’Hê
|ü⁄]ø=\TŒ‘·T+~. ø°\«qàDÏ˝Àì ≈£L©\T πøe\+ uÛÑ÷$T˝Òì ≈£L©˝Ò ø±<äT, yêfi¯ófl
n+≥sêìyês¡T ≈£L&Ü. eTè‘·TéTTK+˝À ≈£L&Ü yêfi¯flì uÛÑj·Tô|≥º&É+ düTfi¯óe⁄.
17 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ñ<˚›X¯´+˝À H˚sê\+≥÷ #˚ùdÔ n≥Te+{Ï ìdü‡Vü‰j·TT\÷, Äø£*

u≤~Û‘·T\÷ |æ&ç¬ø&ÉT –+»\ø√dü+ b˛sê≥+ #˚düTÔqï yêfi¯Sfl #˚kÕÔs¡T. ì»+, kÕø£å´+ y˚s¡T>±
ñHêï ∫e]øÏ #·ìb˛sTT+~ yêfi‚flqqï$wüj·T+ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\øÏ >∑T]Ô+#·e\dæq nedüs¡+
ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. es¡Z Hê´j·T+ n+~+#·&ÜìøÏ, kÕøå±´\ì Çwüº+ e∫Ãq≥Tº m+‘Ó’Hê
eÁø°ø£]+#·e#·TÃ. eTq+ Ç|ü⁄Œ&ÉT eTs√ H˚s¡düú˝≤ìï <ä]Ù<ë›+. ;Vü‰s¡T˝À ã‹Ôì‘√˝≤
Á>±eT+˝À 1996 E˝…’ 11 e‘˚Bq 19 eT+~ <ä[‘· Ád”Ô\÷, |æ\¢\‘√u≤≥T ˇø£ |ü⁄s¡Twüß&É÷
Vü≤‘·´#Ój·T´ã&Ü¶&ÉT. 2012˝À bÕ{≤ï ôV’≤ø√s¡Tº Ç∫Ãq rs¡TŒ˝À+∫ MT≈£î ¬s+&ÉT ù|sê\T
ñ<äVü≤]kÕÔqT.
ªªÁ|üdüTÔ‘· yê´»´+˝À <√wüß\T Á>±eT+˝Àì Á|ü‹e´øÏÔ˙ Vü≤‘·e÷s¡Ã&ÜìøÏ
e#˚Ãs¡qï yê<äHê, »]–q ñ<ä+‘·+ ˇø£<ëìø=ø£{Ï bı+‘·q˝Ò≈£î+&Ü e÷≈£î
ø£ì|æk˛Ô+~. #·+|æq ‘·sê«‘· yêfi¯ófl bÕø£≈£î ì|üŒ+{Ï+#ês¡T nì
n_ÛjÓ÷>∑+. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT Á>±eT+˝ÀH˚ Ä #·T≥Tº|üø£ÿ˝Ò <ë≈£îÿqï yêfi¯¢ì
yÓ‘·≈£îÿ+&Ü m+<äT≈£î }s¡T≈£î+{≤s¡T? kÕ≈£åî´\+<äs¡÷ Çs¡T>∑Tbıs¡T>∑T
yês¡÷, ˝Ò<ë ‘√˝≤ Á>±e÷ìøÏ Á|üø£ÿ Á>±e÷\ yês¡÷qT. |ü≥º|ü>∑\T,
n+‘·eT+~ #·÷düTÔ+&É>± yêfi¯¢ì >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ M\T>± Á|ü»\øÏ neø±X¯+
Çe«s¡Tμμ.
bÕ{≤ï ôV’≤ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷]Ô qe˙‹ Á|ükÕ<é e÷≥˝À¢H˚:
ªªn+<äØï #·+|ü&ÜìøÏ e∫Ãq yêfi¯ófl, düVü≤»+>±, eT>∑yêfiËfles¡÷ ˝Ò≈£î+&Ü
#·÷düT≈£î+{≤s¡T. Ä Á>±eT+˝ÀH˚ #·T≥Tº|üø£ÿ\ <ëø=ÿqï eT>∑yêfi¯¢+<ä]
>∑T]+N yÓ‘·T≈£î‘ês¡T. n˝≤ ‘·|æŒ+#·T≈£îqï yêfi¯ó¢ ÁbÕdæ≈£L´wüHé kÕ≈£åî\T>±
ñ+&É&É+ #ê˝≤ ndüVü≤»+>± ñ+~. á ø±s¡D≤\e\¢ H˚s¡düTú\øÏ
eTs¡D•ø£å, J$‘·U…’<äT e+{Ï rÁeyÓTÆq •ø£å $~Û+#·&ÜìøÏ jÓ÷>∑ýÓTÆq~>±
yêfi¯ófl H˚s¡düTú\ì >∑Ts¡TÔ|ü≥º>∑\>∑&É+ nqï n+XÊìï |ü]>∑DÏ+#·
˝Ò≈£îHêïeTT.μμ
@~ ªªdüVü≤»yÓ÷μμ @~ ªªndüVü≤»yÓ÷μμ ø√s¡Tº ìs¡ísTTdüTÔ+~. n+<äØï #·+|üã÷q&É+
ªªdüVü≤»+μμ, m+<äTø£+fÒ |òüP´&É˝Ÿ es¡í - Væ≤+<ä÷ Hê´j·Teédüú yÓT<ä&ÉT n+‘·ø£+fÒ
_ÛqïyÓTÆq<˚B düVü≤»+>± n+^ø£]+#·˝Ò<äT. eT>∑yêfi¯ófl n+<ä]˙ @] @] #·+|ü&É+...
Áu≤Vü≤àDT&Ó’q |üs¡X¯ósêeTT&ÉT ø£åÁ‹j·TT\ì24 düeT÷\+>± HêX¯q+ #Ój·T´&ÜìøÏ n<˚|üì
#˚XÊ&ÉT... ø£qTø£ n~ düVü≤»+. n<˚ <ä[‘·T\T m˝≤>√ ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–, ÁbÕD+
ì\u…≥Tº≈£îì kÕø£å´+ Çe«>∑\>∑&É+ ndüVü≤»+. Ç~ uÛÑHê«Ø<˚$ πødüT $wüj·T+˝À ø√s¡Tºyês¡T
j·TTe≈£î\T nHê˝À∫‘·+>± Äy˚X¯|üP]‘·+>± #˚dæq≥÷º eT<Ûä´ ej·TdüT˝À ñqï nÁ>∑es¡í
|ü⁄s¡Twüß\T, <ä[‘· j·TTe‹ì25 e÷quÛÑ+>∑+ #˚dæ ‘·eTì ‘êeTT n|ü$Á‘·+ #˚düTø√e&É+
ªªndüVü≤»+μμ nì #Ó|æŒqfÒº ñ+~. Ç~ ˇø£ >√s¡T #·T≥Tº Çã“+~ ô|fÒº ì»+. m+‘·
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 18
Çã“+~ø£s¡yÓTÆq<ä+fÒ n~ ‘·|üŒ≈£î+&Ü nã<äΔ+ nsTT ñ+&Ü*. Çø£ÿ&É ªªdüVü≤»‘·«+μμ

nqï~ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq düVü≤»‘·«+. Ä düVü≤»‘·«+ ˇø£ ø£\Œq, ˇø£ }Vü≤. dü+Á|ü<ëj·T+>±
edüTÔqï Áu≤Vü≤àD, <√|æ&û nÁ>∑es¡í Hê´j·Teédüú Çø£ÿ&É sTT#˚Ã Hê´j·T+ nÁ>∑es¡í
kÕqTuÛÑ÷‹>∑\ Hê´j·T+. á uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédüú n&ÉT>∑T‘√+~ ªªeT>∑yêfi¯flì m+<äT≈£î
e~*ô|fÒºs¡ì?μμ ªªyêfi¯ófl mø£ÿ&ÉTHêïs√ yÓ~øÏ m+<äT≈£î #·+|ü˝Ò<äì?μμ á Hê´j·TeT÷s¡TÔ˝Ò
ø°\«qàDÏ πødüT˝À ªªyêfi¯ófl nìï M<ÛäT\÷ m+<äT≈£î ‘·>∑\u…≥º˝Ò<äT?μμ nì n&çπ>s¡T.
ñqï‘· |ü<äe⁄\T ÄÁø£$T+∫q á ‹s√>∑eT uÛ≤eC≤\|ü⁄ ≈£î˝Àqà‘·TÔ\øÏ
ãT~Δ#Ó|üŒ&ÜìøÏ yêfi¯fl ù|s¡T¢ Á|ükÕÔ$+#ê*. Mfi¯ófl yÓ\Te]+∫q rs¡TŒ\T |ü]o*+∫q
‘·sê«‘·, á $<ëé+‘·T\÷, >ös¡e˙j·TT˝…’q H˚s¡düTú*ï ø√s¡Tº >∑<äT\πø |ü]$T‘·+
#˚dæq+<äT≈£L, yêfi¯ófl Á|ü»*ï Á|ü‘·´ø£å+>± q&ç|æ+#·q+<äT≈£L Äq+~+#êqT. yêfi¯ófl Á|üX¯ï\
yÓqø£ Ä+‘·s¡´+ Á>∑Væ≤+∫q|ü⁄&ÉT, Mfi¯flπø >∑qø£ n≥Te+{Ï e÷s¡DôVAeT+ #Ój·T´&ÜìøÏ
u≤<Ûä´‘· n|üŒ#Ó|æŒq≥ºsTT‘˚ |òüP´&É\T, nÁ>∑es¡í Væ≤+<ä÷ ôd’ìø£|ü{≤\+ ø£Hêï $Tqï>±
Ä |üì düeTÁ>∑+>± ‘·T<äeTT{Ïº+#˚yês¡ì qeTàe\dæ ek˛Ô+~.
Vü≤‘ê´dü<äèX¯éT÷, kÕeT÷Væ≤ø£ $<Ûä«+dü Áù|s¡ø£eT÷ nsTTq Hê´j·Teédüú
Á|ü•ï+∫q rs¡T, yê{ÏøÏ düe÷qyÓTÆq kÕúsTT˝À á πødüT\T ø={ÏºyÓj·T´&ÜìøÏ @y√ ø=ìï
ù|\eyÓTÆq $Twü\T yÓ<äø£&É+˝Àq÷ ñ‘ê‡Vü≤+ #·÷|æ+∫+~.
ã‹Ôì-‘√˝≤˝À, πøe\+ ˇø£ÿ sêÁ‹ »]–q Ä\kÕ´ìï, @ø£+>± Vü≤‘·´#˚dæq <ëì‘√
düe÷q+>± |ü]>∑DÏ+∫+~26. Ä e´øÏÔ ‘·q ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\ X¯yê\T nø£kÕà‘·TÔ>±
#·÷&Ée\dæ sêe&É+ Ä\kÕ´ìøÏ ‘·–q ø±s¡D+>± |ü]>∑DÏ+#·˝Òø£b˛sTT+~. ndü\T
n≥Te+{Ï e÷s¡DôVAeT+ ˇø£ ∫qï ≈£îÁ>±eT+˝À #·T≥÷º nH˚ø£ b˛©düT |æ¬ø≥T¢27
ñqï|üŒ{Ïø° »s¡>∑&É+, Ä b˛©düT\T ‘·eTøÏ @ s¡ø£+>±q÷ s¡øÏå+#·&É+˝À $|òü\yÓTÆq|ü⁄&ÉT,
ÁbÕD≤\‘√ ãj·T≥|ü&É¶ e´øÏÔ ‹]– yêfi¯fl<ä>∑Z]πø yÓ[fl n_ÛjÓ÷>±ìï m˝≤ qyÓ÷<äT #˚kÕÔ&Éqï
ø£˙dü ne>±Vü≤q Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ yÓT<äfi¯fl˝À ‘·˝…‘·Ô˝Ò<äT. n+‘·ø£+fÒ ∫Á‘·+, @fi¯fl‘·s¡ã&ç
πødüT\T kÕ>∑Bdæ, <äXÊu≤›\ ‘·sê«‘· rs¡TŒ\T yÓ\Te]+#˚ Hê´j·TkÕúHê\T, Ä ∫qï
Ä\kÕ´ìøÏ n+‘· Äsêƒ“¤≥+ #Ój·T´&É+.
#·T+&É÷s¡T˝À, <ä[‘·T*ï b˛©düT\T Çfi¯fl˝À+∫ bı˝≤\˝ÀøÏ ‘·]$T‘˚28 (yêfi¯flì
#·+|ü&ÜìøÏ n<=ø£ |üHêï>∑+. nø£ÿ&É nÁ>∑esêíìøÏ #Ó+~q ¬s&ÉT¢ bı˝≤˝À¢ ø±|ü⁄>±#·T≈£îì
ñHêïs¡T). b˛©düT\ <ä>∑Zs¡øÏ eTT+<äT>± m+<äT≈£î yÓfi¯fl˝Ò<äì Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T n‹
eTTKT´&Ó’q Á|ü‘·´ø£å kÕøÏå, <ä[‘·T&Ó’q <ÛäqsêCŸ MT<ä $s¡T#·T≈£î|ü&Ü¶s¡T. á e÷s¡Dø±+&É29
»s¡>∑&ÜìøÏ yêfi¯fl nÁX¯<˚Δ ø±s¡DeTì rÁe+>± b˛©düT*ï <äTj·T´ã{Ïºq á Hê´j·TeT÷s¡TÔ˝Ò,
ˇø£ÿ ø£åD+ Ä–, ãVüQXÊ <ä[‘·T\øÏ ≈£L&Ü á b˛©düT ã\>±\MT<ä, yêfi¯fl bÕÁ‘·MT<ä
n≥Te+{Ï n|üqeTàø£y˚T ø£*– ñ+&É&ÜìøÏ ÄkÕÿs¡+ ñ+<äqï $wüj·÷ìï Ä˝À∫+#·˝Òø£
b˛j·÷s¡T. ø±s¡D+, &Ü ˆˆ n+uÒ<äÿsY e÷≥˝À¢ #ÓbÕŒ\+fÒ, es¡í Væ≤+<ä÷ Hê´j·Teédüú nH˚
19 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
uÛÑ÷‘·>∑èVü≤+ πøe\+ ˇø£ÿ qeTàø£Á<√Vü≤|ü⁄ #·s¡´‘√ Ä–b˛<äT. #·T+&É÷s¡T e÷s¡Dø±+&É˝À

yÓ\Te]+∫q rs¡TŒMT<ä ÄÁ>∑Vü≤ C≤«\\T #Ó\πs>∑&ÜìøÏ nH˚ø£ ø±s¡D≤\THêïsTT.
yÓTT<ä{Ï~, ÁbÕdæ≈£L´wüHé yê] kÕ≈£åî\T e÷s¡Dø±+&É »]–q düeTj·÷ìï K∫Ã‘·+>±
ìsêú]+#·˝Òø£b˛j·÷s¡ì ì+~+#·&É+. Áã‹≈£îqï kÕ≈£åî*ï b˛©düT\ <ä>∑Zs¡øÏ eTT+<äT>±
yÓfi¯fl˝Ò<äì ì\Bdæq á Hê´j·TeT÷s¡TÔ˝Ò, á e÷s¡Dø±+&É »]–q ø=~› yêsê˝À¢H˚
#·T+&É÷s¡T˝À ìsêVü‰s¡Bø£å #˚düTÔqï <ä[‘·T\ô|’ á b˛©düT\T ‘·TbÕøÏ ø±\TŒ\T »]|æ,
á πødüT˝À eTTK´kÕøÏå nsTTq30 @fi¯fl ø=yÓTàs¡¢ nì˝Ÿ ≈£îe÷sY nH˚ <ä[‘·T&çì ø±*Ã
#·+bÕs¡qï $wüj·÷ìï $düà]+#ês¡T.
ˇø£ e+ø£ n_ÛjÓ÷>∑+ Çe«&É+˝À »]–q Ä\dü´+ @ø£+>± n_ÛjÓ÷>±H˚ï
qeTà&ÜìøÏ M\Tø±<äì ‘√dæbÕ¬sj·T´&ÜìøÏ ø±s¡D+ ne⁄‘√+~. eTs=ø£ e+ø£ ÁbÕdæ≈£L´wüHé
kÕ≈£åî\T #ê˝≤ düTBs¡ÈyÓTÆq $es¡D\T Çe«&É+, kÕ≈£åî\ yê+>∑÷à˝≤ìï X¯+øÏ+#·&ÜìøÏ
ø±s¡D+ ne⁄‘√+~. Hê´j·TkÕúHê\T, |ü+#êsTTr˝À¢ ø±fi¯flMT<ä ø±fi¯ófl y˚düT≈£îì ≈£Ls¡TÃì
yÓ\Te]+#˚ rs¡TŒ˝≤¢, kÕø£å´+ ÇdüTÔqïyê]ì yÓøÏÿ]düTÔHêïs¡T. Çø£ÿ&É bÕ{≤ï ñqï‘·
Hê´j·TkÕúq+ ù|s=ÿqï ø=ìï ∫+‘ê»qø£yÓTÆq e÷≥\T MT‘√ |ü+#·T≈£î+≥THêïqT.
ªª|æ\¢\‘√ düVü‰ n+<ä]˙ #·+|ü&ÜìøÏ ìX¯ÃsTT+#·T≈£îì e∫Ãq y˚πs«s¡T
Á>±e÷\≈£î #Ó+~q eTTô|’Œ eT+~ e´≈£îÔ\ eT+<äì yê~ ‘·q s¡Vü≤dü´
kÕúes¡+˝À yêfi¯¢øÏ ø£q|ü&É≈£î+&Ü <ë≈£îÿì, yêfi¯¢ |ü⁄≥Tº|üPs√«‘·Ôsê\‘√ düVü‰
>∑Ts¡TÔ|ü≥º>∑\T>∑T‘·THêï&ÉT. <ëìïã{Ïº mô|ò’j·÷´sYø°, ÁbÕdæ≈£L´wüHéø° eT÷\
ø±s¡DyÓTÆq düe÷#êsêìï m+‘· |üø£&É“+B>± n˝≤¢s√ ns¡ú+ ne⁄‘√+~.μμ
n˝≤π>, #·T+&É÷s¡T ñ<ä+‘·+˝Àq÷, Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ñqï‘· Hê´j·TkÕúq+
ÁbÕdæ≈£L´wüHé kÕ≈£åî*ï neùV≤fi¯q #˚k˛Ô+~:
ªªkÕ≈£åî\T yêfi¯fl düVü≤#·s¡T\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ˝Òø£b˛j·÷s¡T>±ì, e+<ä\ø=B›
ì+~‘·T\ ù|s¡¢H˚ ø±≈£î+&Ü, yêfi¯fl ‘·+Á&ÉT\ù|s¡T¢ ≈£L&Ü e*¢+#·>∑*>±s¡T.μμ
ãVüQXÊ, á <˚X¯+˝À Hê´j·TkÕúHê\ $H√<ä+ ø√dü+, n+<ä]ø° á $wüj·T+˝À
•ø£åD ÇùdÔ eT+∫~. eTTK´+>± <ä[‘·T\ø°, eTTdæ¢eTT\ø°, Ä~yêd”\ø°. n+‘˚ø±<äT,
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT e÷quÛÑ+>±\øÏ >∑Ts¡j˚T´ Ád”Ô\ø°, ≈£î\ eT‘· b˛sê{≤\eT<Ûë´, sê»´
Væ≤+dü˝Àq÷ yêfi¯fl <äTsêàsêZ\øÏ ã\j˚T´ yêfi¯flø°, e÷s¡Dø±+&É\T »]π> dü+<äs¡“¤+˝À ªª@$
#Ój·÷´˝À @$ #Ój·T´≈£L&É<√μμ ˇø£ ÁbÕ<∏ä$Tø£ dü÷∫ø£\T ÇùdÔ u≤>∑T+≥T+~. nø£åsê\T
≈£L&Ü H˚s¡TÃø√ø£eTT+<˚ eTq+<äs¡+ á s¡ø£yÓTÆq |ü]C≤„Hêìï ø£*– ñ+&É&É+ eT+∫~.
@&Ée≈£L&É<äT, nHês√>∑´+ bÕ\e≈£L&É<äT, ÄdüT|üÁ‹øÏ yÓfi¯fl≈£L&É<äT. eTT+<äT b˛©düT\
<ä>∑Zs¡øÏ |ü]¬>‘êÔ*. Ä b˛©düT˝Ò $TeTà*ï eTè‘·T´≈£L|ü+˝ÀøÏ ‘·]$Tq|üŒ{Ïø°, Ä b˛©düT
|æ¬ø≥Tº øÏ˝ÀMT≥s¡T yê´kÕs¡ú+ <ä÷s¡+˝À e⁄+&û MT≈£î s¡ø£åD ø£*Œ+#·ø£b˛sTTHê,
Ä b˛©düT˝Ò HÓ˝≤¢fi¯fl ‘·sê«‘· MTs¡T kÕø£å´+ #Ó|üŒ≈£î+&Ü MT MT<ä ø±\TŒ\T »]|æq|üŒ{Ïø°.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 20
#·+|ü&ÜìøÏ e∫Ãq eT÷ø£˝À ñ∫‘·yÓTÆq dü+K´˝À ø=+<ä]H˚ >∑Ts¡TÔ|ü{≤º*. eTØ

‘·≈£îÿesTT‘˚, MTs¡dü\T nø£ÿ&É ñqï≥Tº Hê´j·TkÕúq+ uÛ≤$+#·ø£b˛e#·TÃ, eTØ m≈£îÿe
eT+~ nsTT‘˚ MT yê+>∑÷à˝≤H˚ï dü+<˚Vü‰düŒ<äeTì nqTe÷ì+#·e#·TÃ. C≤„|üø£+
ñ+#·Tø=+&ç yêfi¯fl ‘·+Á&ÉT\ ù|s¡T¢ #Ó|üŒ≈£L&É<äT. >∑Ts¡TÔô|≥Tºø=+&ç |æ‘·è‘·«+ ˇø£ ndüŒwüºyÓTÆq
ø£\Œq. #·<äTe⁄sêì Ád”Ô\≈£î yêfi¯fl uÛÑs¡Ô\qT ˇø£|üø£ÿ q]πødüTÔ+fÒ, yêfi¯fl eTs¡Ds√<äq\T
$ì|ædüTÔ+fÒ, n|ü⁄Œ&ÉT dü]>±Z düeTj·T+ m+‘·sTT+<√ #·÷&É&ÜìøÏ eTT+<äT yêN\ <ä>∑Zs¡øÏ
|ü]¬>‘·ÔeTì #Ó|üŒ&É+ eT]∫b˛ø£+&ç. n+‘ê ø±\+˝ÀH˚ ñ+~. eTT+<äT>± m+‘·eT+~
Vü≤+‘·≈£î\T e#˚Ãs√, yêfi¯fl Ç+{Ïù|s¡T¢ @$T{À ˇø£ kÕ] nuÛ≤´dü+ #Ój·TéTq+&ç -
m+<äTø£+fÒ, dü«j·T+>± Ä Á|üe÷<ä+˝À qT+&ç n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô ‘·|æŒ+#·T≈£îqï kÕøÏå me¬s’Hê
ˇø£ÿ ù|s¡T #Ó|üŒ&É+ eT]∫b˛sTTHê, ì+~‘·T\+<äs¡÷ ìs¡|üsê<ÛäT\T>± ãj·T≥≈£î $&ÉT<ä\
#Ój·T´ã&É‘ês¡T. Ä uÛÑj·÷qø£ dü+|òüT≥qì nqTuÛÑ$+∫q+<äT≈£î n~ yêfi¯ófl
#Ó*¢+#·e\dæq eT÷\´+. Hê´j·TkÕúHê\ $#·ø£åD˝À uÛÑj·T$Vü≤«\‘· e\¢ ø£*π> e÷qdæø£
Ä+<√fi¯qøÏ $\Te˝Ò<äT. Ä ‘·<äq+‘·s¡+ ø£*π> ˇ‹Ô&ÉT\øÏ $TqVü‰sTT+|ü⁄˝Ò<äT.
Hê´j·TkÕúHê\T kÕ≈£åî\ qT+&ç @ ˝À≥TbÕ≥÷¢ n+^ø£]+#·e⁄. ndü\T H˚s¡y˚T »s¡>∑q≥Tº
eTqdüT <ëìï eT]∫b˛yê*. n<=ø£ ùwøÏ‡Œj·TsY Hê≥ø£+˝≤ uÛ≤$+∫, mø£ÿ&É @j˚T $sêeT
∫Vü‰ï\T+&Ü˝À, e÷≥\T @ dü+<äs¡“+˝À @ dü«s¡+˝À |ü\ø±˝À, m|ü⁄Œ&ÉT ‘·q˝À ‘·qT
»Hê+‹ø£+>± e÷{≤¢&ÉTø√yê˝À >∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.
Ç+–‘·C≤„q+‘√ Ä˝À∫+∫q|ü⁄&ÉT, ndü\T <ä[‘·T˝…+<äT≈£î b˛©düT\øÏ ]b˛s¡Tº
#Ój·÷´*? #·T+&É÷s¡T˝À yêfi¯¢ì Çfi¯ófl e~* bÕ]bı+&Éì ôV≤#·Ã]düTÔqï≥Tº #Ó|æŒ
yÓ÷dü|üP]‘·+>± eTè‘·Té\˝ÀøÏ ‘√dæ+~ Ä b˛©düT\T ø±<ä÷? b˛©düT\+fÒ eTè‘·Té⁄‘√
düe÷q+ ø±<ä÷? Vü≤+‘·ø£ eTTsƒê ¬s&ÉT¢ <ÛäqsêCŸì |ü≥Tº≈£îì, ÇqT|ü#·Te«\‘√ ø={Ïº, n+>∑
yÓ’ø£\´+ ø±s¡D+>± <ä[‘·T*ï ‘·s¡eT˝Òì eT*¢ø±s¡T®q¬s&ç¶øÏ #˚CÒ‘·T˝≤ ˇø£ <ä[‘·T&çì
#·+ù|&Éqï dü+‘·|æÔìe«&ÜìøÏ n‘·qT bÕ]b˛≈£î+&Ü ø±fi¯ófl $]#˚j·T˝Ò<ä÷? n‘·qT <ëVü≤+
nqï|ü⁄Œ&ÉT n‘·ì MT<ä eT÷Á‘·+ b˛ùds¡T. Ä eTTsƒê eT*¢ø±s¡T®q¬s&ç¶ì rdüT≈£îsêe&ÜìøÏ
yÓ[flq|ü⁄&ÉT d”kÕ&ÉT s¡ø£Ô+ n‘·ì ˇ+{À¢+∫ b˛sTT <ÛäqsêCŸ nX¯≈£îÔ&Éj·÷´&ÉT. ∫e]
n+ø£yÓTÆq Vü≤‘·´øÏ ã+B>± ø±\Te>∑≥TºMT<ä <ÛäqsêCŸì e~* yÓ[flq|ü⁄&ÉT n‘·qT ø±\Te˝À
á~ Vü≤‘·´qT ‘·|æŒ+#·T≈£î+fÒ, Á>±eTÁd”Ô\T n‘·ìï ø±bÕ&ç, >∑Ts¡TÔ|ü≥º≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ
n‘·ìøÏ Ád”Ô\ eÁdüÔ<Ûës¡D#˚dæ ¬s’˝Ò«ùdºwüqTø°, nø£ÿ&É qT+&ç ÄdüT|üÁ‹ø° ‘·s¡*+#ês¡T. ˇø£
Á|üø£ÿ ÁbÕD+ ø√dü+ b˛sê&ÉT‘·÷ Ç˝≤+{Ï ìsê›øÏåDýÓTÆq ã\>±\ qT+&ç s¡ø£åDø√dü+
b˛©düT\qT ÄÁX¯sTT+#ê\qï Ä˝À#·q n‘·ìøÏ ø£\T>∑T‘·T+<ë? n‘·ì ÁbÕD≤\‘√
ãj·T≥|ü&É&Éy˚T ô|<ä› n<äèwüºyÓTÆq|ü⁄Œ&ÉT, n‘·˙ï, $T>∑‘êyê]˙ #·+|ü&ÜìøÏ bı˝≤˝À¢øÏ
‘·]$Tq b˛©düT*ï n‘·qT qeTà>∑\&Ü? b˛©düT\ø° Vü≤+‘·≈£î\ø° eT<Ûä´ ñqï
kÕìïVæ≤‘ê´ìï #·÷dæq ‘·sê«‘· ì»+>± ãT<äTΔqïyê&Óe&Ó’Hê, b˛©düT\ì s¡ø£åDøÏ
ÄÁX¯sTT+#·>∑\&Ü?
21 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
<äsTT] <ÛäqsêCŸ eT÷&ÉTs¡ø±\T>± n<äèwüºe+‘·T&ÉT. n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô ÁbÕD≤\‘√

$&Éeã&Ü¶&ÉT. n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*π>&ÉT. b˛©düT ø±\TŒ\øÏ >∑T]ø±≈£î+&Ü, á πødüT
q&ç∫q+‘·ø±\eT÷ n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô Áã‹øÏ ñ+&É>∑*π>&ÉT. ø±˙ mø£ÿ&É n<äèwüº+
ø£*dæsêyê˝À nø£ÿ&É ø£*dæ sê˝Ò<äT. n‘·ì e÷≥*ï Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T #·]Á‘· #Ó‘·ÔãT≥º˝ÀøÏ
$dæπsdæ, ø£åeTø£+fÒ, <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+ ø£+fÒ ≈£î\y˚T >=|üŒ<ä˙ ãTTEe⁄#˚XÊs¡T.
<ÛäsêàdüHê˝À¢ @ kÕøÏå nsTTHê ì+~‘·T\ ù|s¡÷¢, yêfi¯fl ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ù|s¡÷¢
>∑Ts¡TÔô|≥Tº≈£îì #Ó_‘˚, n~ qeTàX¯ø£´+ ø±<äì ‘√dæbÕ¬sj·T´&ÉeT÷, n<˚ dü+<äs¡“¤+˝À kÕøÏå
ì+~‘·T&ç |üP]Ô ù|s¡T eT]∫b˛sTTHê, »]–+~ |üPdü>∑T∫Ãq≥Tº #Ó|æŒHê, ˝Ò<ë
yêp„à\+˝À @bÕ{Ï ∫qï ‘˚&Ü\THêï34 ø={ÏºbÕ¬sj·T´&ÉeT÷ ø£ì|ædüTÔ+~. qeTàX¯ø£´+
ø±<äì ø=+<ä] yêp„à˝≤\qT ‘√dæ bÕπsùd Hê´j·TkÕúq+, kÕ≈£åî\T m<äTs¡T‹]–q|ü⁄&É÷,
˝Òø£ ‘·eTÁbÕD≤\T <äøÏÿ+#·T≈£îH˚+<äT≈£î kÕøÏå ìC≤ìï |üP]Ô>± #Ó|üŒ˝Òq|ü⁄&É÷ @+ #˚düTÔ+~?
ø£sêí≥ø£ sêÁwüº+˝À ø£+u≤\|ü*¢ nqï Á>±eT+˝À n#·Ã+>± ø°\«qàDÏ˝À »]–q
ñ<ä+‘·y˚T n#·TÃ>∑T~›q≥Tº »]–+~. <˚X¯+ ø=‘·Ô düVü≤ÁkÕ_›˝ÀøÏ n&ÉT>∑Tô|&ÉT‘·T+fÒ,
e÷]Ã 11, 2000q, y=ø£ÿ*>∑T\T, ¬s&ÉT¢ ø£*dæ <ä[‘·T\ MT<ä <ë&ç #˚ùds¡T. bÕ]b˛e&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ïdü÷Ô yêfi¯fl Ç+{Ï˝À <ë≈£îÿ+fÒ, yêfi¯fl Ç+{ÏøÏ ì|ü⁄Œô|fÒºs¡T. n+<äT˝À @&ÉT>∑Ts¡T
düJe+>± <äVü≤q+ #Ój·T´ã&Ü¶s¡T. sêeTø£ÿ, n+»|üŒ, ÁosêeT|üŒ, bÕ|üeTà, q]‡+Vü≤|üŒ,
düTã“eTà, ≈£î+{Ï bÕ|üeTà. eTs√ @&ÉT>∑T]øÏ rÁeyÓTÆq >±j·÷\j·÷´sTT.35
á πødüT ø£sêí≥ø£ sêÁwüº ôV’≤ø√s¡TºøÏ #˚πsdü]øÏ, ÁbÕdæ≈£L´wüHé yê] yÓTT≥ºyÓTT<ä{Ï kÕøÏå,
meì >∑T&çôd˝À nsTT‘˚ Mfi¯fl+<äs¡÷ u§>∑TZ˝≤¢ e÷&ç eTdæ nsTTb˛j·÷s√, n‘·qT Ç∫Ãq
yêp„à˝≤ìï düŒwüº+>± ˝Ò<äì ‹s¡düÿ]+#·&É+ »]–+~. á qs¡y˚T<Ûëìï #·÷dæq Á|ü‹ ˇø£ÿ
kÕø°å, ∫e]øÏ me&Ó’‘˚ ‘·q uÛ≤s¡´, Ç<ä›s¡T ø=&ÉT≈£î\÷ ˇø£ ≈£L‘·TØï b˛>=≥Tº≈£îHêï&√ n‘·ì‘√
düVü‰ n+<äs¡÷ Á|ü‹≈£L\+>± e÷]q|üŒ{Ïø°, ø√s¡Tº yêfiËfles¡÷ u…~]+|ü⁄\≈£î >∑Ts¡sTT kÕø£å´+
#Ó|üŒ&ÜìøÏ uÛÑj·T|ü&ç ñ+&É&ÜìøÏ neø±X¯eTT+<äqï $wüj·÷ìï ≈£L&Ü >∑T]Ô+#·≈£î+&Ü
eTT+<äT≈£îb˛sTT+~. ndü\T á πødüTô|’ $#ês¡DÒ H˚s¡+ »]–q Äs¡T dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·
2006˝À ÁbÕs¡+uÛÑ+ nsTT+~. nsTTq|üŒ{Ïø°, á πødüT |ü⁄q]«#ês¡D »s¡bÕ\qï nuÛÑ´s¡úqì
‹s¡düÿ]+∫+~. ø√s¡Tº Ä nedüsêìï >∑T]Ô+∫q≥Tº ˝Ò<äT. ˝Ò<ë ø£+u≤\|ü*¢˝À <ä[‘·T\T
¬s&É¢ <äj·÷ <ëøÏåD≤´\MT<ä Ä<Ûës¡|ü&ç ã‘·T≈£î‘·THêïs¡qT≈£îqï<˚yÓ÷. <ä[‘·T\T ì»+
#Ó|üŒe\dæeùdÔ, yêfi¯ófl #·÷dæq~ j·T<Ûë‘·<∏ä+>± #Ó|üŒe\dæ eùdÔ yêfi¯ófl mìï ÁbÕD≤\T
|üD+ ô|≥ºe*‡ edüTÔ+<√ ø√s¡Tº |ü]>∑DÏ+∫q≥Tº ˝Ò<äT. á Vü≤‘ê´ø±+&É˝À ‘·eT
s¡ø£Ôdü+ãBÛ≈£î*ï ø√˝ÀŒsTTq yê]‘√ düVü‰ yÓTT‘·Ô+ 22 eT+~ kÕ≈£åî\÷ m<äTs¡T ‹s¡>∑&É+
ø√s¡Tºyê]øÏ ndüVü≤»+>±, $+‘·>± ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. Á|üe÷<ä |òüT+{Ïø£\T36 ÁyÓ÷>∑T‘·Tqï≥Tº
nì|æ+#·˝Ò<äT. ø√s¡Tº n\dü‘ê«ìï Á|ü<ä]Ù+#·&Éy˚T ø±<äT, |ü⁄q]«#ês¡D ìsêø£]+#·&ÜìøÏ
mø£ÿ&É˝Òì yÓTT+&ç‘·Hêìï Á|ü<ä]Ù+∫+~.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 22
X¯+ø£sY ;Û>± e÷s¡Dø±+&É $#ês¡D dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ Ç<˚ ø£<∏ä |ü⁄qsêeè‘·+

ne⁄‘·T+~. nø£ÿ&Ü @ s¡Vü≤düéT÷ ñ+&É<äT.37 Hê´j·Teédüú j·T+Á‘ê+>∑+ ìs¡¢ø£å´+
#·÷&Ée\dæ+<˚ ‘·|üŒ #Ó_‘˚ qeTàãT~Δø±<äT.
á πødüTøÏ eTs=ø£ø√D+ <ëìøÏ •ø£å @$T≥qï~. ã#·ÃHé dæ+>¥ø° |ü+C≤uŸ
>∑es¡ïyÓT+≥Tø° (1980) eT<Ûä´ »]–q πødüT˝À <˚X¯ düs√«‘·ÔeT Hê´j·TkÕúq|ü⁄ sêC≤´+>∑
<Ûäsêàdüq+ ªª≈£î˝≤\eT<Ûä´ »]π> dü+|òüTs¡¸D\ Vü≤‘ê´ø±+&É\qT $#ê]düTÔqï|ü⁄Œ&ÉT yê{Ïì
ns¡T<Ó’q dü+|òüT≥q\>± |ü]>∑DÏ+∫ <√wüß\≈£î eTs¡D•ø£å $~Û+#·e#·TÃμμ38 nqï
e÷s¡Z<äs¡Ùø£+ ñqï|üŒ{Ïø°, ≈£î\ <äTs¡Vü≤+ø±s¡T\øÏ ø√s¡Tº\T ø£˙dü •ø£å $~Û+#·&ÜìøÏ ôd’‘·+
rÁeyÓTÆq nsTTwüº‘·qT #·÷|ædüTÔHêïsTT.
Ç$ ≈£î\ Vü≤‘·´\T. á ≈£î˝ÀÁ<˚ø£+‘√ #˚dæq Vü≤‘·´˝À¢ Vü≤‘·T\ dü+K´ #ê˝≤
m≈£îÿe. ˙fi¯fl˝À eTT+∫qM, ì|üŒ+{Ï+∫q Vü≤‘·´\÷ ñHêïsTT. ø°\«qàDÏ˝À,
ø£+u≤\|ü*¢˝À X¯Øsê\T u§>∑TZ˝≤ q\¢>± ø±*b˛j·÷sTT, >∑Ts¡TÔ|ü≥º&ÜìøÏ ≈£L&Ü
M\T˝Ò≈£î+&Ü ø±*b˛j·÷sTT. #·T+&É÷s¡T πødüT˝À X¯Øsê\T ‘·T+>∑uÛÑÁ<ä ø±\Te˝À
ñ_“b˛sTT ñHêïsTT, ø=ìï #ê˝≤ s√E\ ‘·sê«‘· ‘˚˝≤sTT. ø=ìï s¡+>∑Te÷]b˛sTT, ‘Ó\¢>±
e÷πssTT. H√s¡T ‘Ós¡T#·T≈£îqï eTTU≤\÷, ˙fi¯fl˝À ñ+&É&É+ e\¢ X¯Øs¡+˝À ø=ìï#√≥¢ ‘=ø£ÿ
ãj·T≥øÏ e#˚ÃdæqM, ø=+<ä] Ád”Ô\ X¯Øsê\T yêfi¯ófl e÷quÛÑ+>±ìøÏ >∑Ts¡sTT ñ+{≤s¡ì
‘Ó*j·TC…ù|Œ nedüú˝Àq÷ ñHêïsTT. ìÁ<ä˝À ≈£L&Ü yÓHêï&˚ á e÷s¡Dø±+&É <äèXÊ´\T ˇø£
j·TTe‹ì ÄÁ>∑ôVA<äÁ>∑Tsê*ì #˚kÕÔsTT, ˇø£ j·TTe≈£î&çøÏ ÄÁ>∑Vü‰ìï ‘Ó|æŒkÕÔsTT. ø±ì
Hê´j·÷~Û|ü‘·T˝À¢ Hê´j·T$y˚#·qì s¡–*+#·˝Òø£b˛j·÷sTT. ≈£î\+ #ê˝≤ >∑T&ç¶~. nÁ>∑es¡í
Væ≤+<äTe⁄\+<äs¡÷ |ü⁄≥Tºø£‘√H˚ <ëìï |ü⁄DÏøÏ|ü⁄#·TÃ≈£î+{≤s¡T.
@ø£+>± Á>±e÷\≈£î Á>±e÷\ <ä[‘·T*ï Vü≤‘·´#˚dæq Hêj·TTfi¯ófl, eTT<ä*j·÷sY\T,
¬s&ÉT¢, uÛÑ÷$TVü‰s¡T\T, sêCŸ|ü⁄‘Y\T, j·÷<äe⁄\T, ≈£î+;\T... @ •øå± |ü&É≈£î+&Ü
$&ç∫ô|≥ºã&Ü¶s¡qï $wüj·T+ eTq+ >∑Ts¡TÔô|≥Tºø√yê*. yêfi¯ófl n|òü®˝Ÿ>∑Ts¡T\T39 ø±<äT,
ø±oàØ\T ø±<äT, eTTdæ¢eTT\T ø±<äT, eTs=ø£s¡T eTs=ø£s¡T ø±<äT düT\uÛÑ+>± <√wüß\T>±
ìsêú]+#·ã&É&ÜìøÏ. yêfi¯ófl, ù|<ä\÷, <ä[‘·T\÷, eTTdæ¢eTT\÷ ø±<äT ... ˇø£ Áø£eT|ü<äΔ‹˝À
á <˚X¯+˝À m|ü⁄Œ&É÷ eTs¡D•ø£å $~Û+|üã&É&ÜìøÏ.40 @ Væ≤+<äTe⁄¬ø’Hê ñ] yÓj·T´&É+
ªdüe÷» kÕeT÷Væ≤ø£ #˚‘·qìμ dü+‘·|æÔ |üs¡#·<äT.41
‘·$Tfi¯+˝À ˇø£ kÕyÓT‘· ñ+~. bÕbÕsTTì –*¢qyê&˚ ñj·÷´\ }|ü⁄‘·THêï&Éì.
Hê´j·Teédüú ‘·q ø°]ÔÁ|ü‹wü˜\øÏ uÛÑ+>∑+ sê≈£î+&Ü ñ+&É&ÜìøÏ m+‘·sTTHê
#˚düTÔ+<äì|ædüTÔ+~. ˇø£<ëì yÓ+ã&ç eTs=ø£{Ï »s¡T>∑T‘·Tqï á ≈£î\ <Ís¡®Hê´\˝À,
b˛©düT©ï, ÁbÕdæ≈£L´wüqT yê]˙ ªªme]øÏ •ø£åy˚<ë›eTHêï ‘·–q Ä<Ûësê\÷ ãTTEe⁄\÷
#·÷|æ+#·&É+ ˝Ò<äìμμ ì+~dü÷ÔH˚, n+<äT˝À CÀø£´+ #˚düT≈£îì Hê´j·÷ìï n+~e«&Üìø°,
|ü⁄q]«#ês¡D≈£î Ä<˚XÊ*e«&Üìø° ‘·q≈£îqï n~Ûø±sê\qT mqï&É÷ $ìjÓ÷–+#·Tø√<äT.42
23 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
á e÷s¡Dø±+&É\ MT<ä rs¡TŒ\˙ï ≈£åîDí+>± #·~$q ‘·sê«‘· H˚qT ‘Ó\TdüT≈£îqï

<˚$T≥+fÒ, ì+<äT‘·T&çøÏ dü+<˚Vü≤\_› (Benifit of Doubt) n+fÒ ìsêΔs¡D »s¡>∑˝Ò<äT
ø£qTø£ ìs√›wæì rsêàì+#·&Éy˚T eTTK´ ø£s¡Ôe´+>± ‘√k˛Ô+~. ø£qTø£ Hê´j·TeédüúøÏ eTq+
dü+<˚Vü≤\_›ì Ç<ë›+.
ˇø£ÿ ø£åD+ eTq+ ì+<äT‘·T\T n+<äØï nìïy˚fi¯˝≤ ø√s¡Tºyês¡T yê] H˚sê\ì
ìsêú]+#·&ÜìøÏ ‘·–q Ä<Ûësê\T ˝Òe⁄ ø±ã{Ïº - yêfi¯ófl ne÷j·T≈£î\T, b˛©düT\T yêfi¯¢ô|’
<=+>∑πødüT\T ãHêsTT+#·&É+ e\¢ yêfi¯ófl ã\sTTb˛j·÷s¡ì uÛ≤$+∫... $&ç∫ô|fÒºdüTÔHêï
s¡qT≈£î+<ë+. n˝≤+≥|ü⁄Œ&ÉT ø√s¡Tºyês¡T b˛©düT\qT ì\~j·T´&ÜìøÏ @$T #·s¡´
rdüT≈£î+≥Tqï≥Tº? yêfi¯ófl @yÓTÆHê $#ês¡D #˚|üfÒºsê? b˛©düT\ MT<ä #·s¡´ rdüTø√eTì
@yÓTÆHê ñ‘·Ôs¡T«\T y˚ùdsê? á e÷s¡DôVAe÷\˝À <˚ì¬ø’Hê yêfi¯flì u≤<ÛäT´\T>± #˚XÊsê?
<ä[‘·T\ #·ìb˛‘·THêï ø√s¡Tºyês¡T ñù|ø£å eVæ≤+#·&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq
n+‘·sê+‘·sê˝À¢ bÕ‘·T≈£îb˛sTTq yêfi¯fl ≈£î\$eø£åì |üø£ÿqu…&É<ë+. ø±˙ ø√s¡Tº\T
Á|ü|ü+#·+˝À n‘·´+‘· dü#˚‘·qyÓTÆq Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ ˇø£ n<äTƒ“¤‘·yÓTÆq #ÓjÓ÷´, ø±˝À, @<√
n+>∑yÓ÷ nsTTq Hê´j·Teédüú, n<˚ Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ eTs√ #ÓjÓ÷´, ø±˝À eTs=ø£
n+>∑yÓ÷ nsTTq b˛©düT eédüú Ç˝≤ Á|üe]Ô+#·&É+ |ü≥¢ ‘·\¢&ç*¢b˛e<ä÷›? #·ìb˛sTTq
yê]øÏ Hê´j·T+ »s¡>±\ì ø√s¡Tø√e&É+‘√ bÕ≥T, ‘·eT b˛©düT eédüú Ç+‘· ìØ«s¡´+
#Ój·T´ã&çq+<äT\≈£î ‘·–q #·s¡´\T rdüT≈£îH˚+<äT≈£î ˝Ò∫ ≈£L#√e<ä÷›?
n$ s¡TC≤Á>∑düúyÓTÆq X¯ØsêìøÏ y˚πs«s¡T n+>±\T, n+‘˚! ø£qTø£H˚, ˇø£<ëìïø=ø£{Ï
ø±|ü⁄ø±düTÔ+{≤sTT. nHê´j·÷ìï ì‘·´+ n+~+#˚ Hê´j·TkÕúHê\ì b˛©düT eédüú
|ü]s¡øÏådüTÔ+fÒ, |ü<˚ |ü<˚ b˛©düT\T nqTdü]+#˚ nD∫y˚‘· #·s¡´\ |üs¡ékÕq+ qT+&ç
yêfi¯flì Hê´j·Teédüú s¡øÏådüTÔ+~.
<ä[‘·T\øÏ düŒwüyº TÓ qÆ nHê>∑]ø£yTÓ qÆ rs¡TŒ n+~+∫qø√s¡Tº yê]øÏ n≥Te+{Ï <äTsêàs¡yZ TÓ qÆ
rs¡TŒ MT<ä ø√s¡T\º ˝À düyê\T #ÓjT· ´ã&ÉT‘·T+<äì K∫Ã‘·+>± ‘Ó\TdüT. Hê\T>∑T|üøÿ£ \ ndü+‘·è|”,Ô
Ä+<√fi¯q\÷ s¡>T∑ ˝§ÿ+{≤j·Tì eTT+<äT>± }Væ≤+∫q ø√s¡T\º T, Hê´j·Tã<ä+Δ >± ‘·eT
ndü+‘·è|æìÔ e´ø£|Ô ]ü #˚ Vü≤≈£îÿ Á|»ü \ qT+&ç ˝≤≈£îÿH˚+<äT≈£î m˝≤+{Ï Á|j ü T· ‘êï\T #˚kÕÔj÷Ó
eTq+ #·÷&=#·TÃ. ñ<ëVü≤s¡DøÏ »dædº t qs¡d+æ Vü‰s¬ &ç,¶ »dædº t m+mdtø¬ C…k’ Õ«˝Ÿ #·T+&É÷s¡T
Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À rs¡TŒ yÓ\Te]+∫q|ü⁄&TÉ Ç˝≤ ôV≤#·Ã]ø£ #˚dTü HÔ êïs¡T.
ªª>∑T+≥÷s¡T Á>±MTD $uÛ≤>±ìøÏ #Ó+~q b˛©düT dü÷|ü¬s+f…+&Ó+{Ÿ,
#·T+&É÷s¡T, yÓ÷<äT≈£Ls¡T Á>±e÷˝À¢, #·T≥Tº|üø£ÿ\, á rs¡TŒ yÓ\Te&˚ y˚fi¯
y˚&ÉTø£\T #˚düTø√e&É+ >±ì, ìs¡düq Á|ü<äs¡Ùq\T #Ój·T´&É+>±ì
»s¡T>∑≈£î+&Ü >∑T+≥÷s¡T Á>±MTD$uÛ≤>±ìøÏ #Ó+~q b˛©düT
dü÷|ü]+f…+&Ó+≥T #·÷&Ü*. ø£˙dü+ eT÷&ÉT HÓ\\ es¡≈£î n≥Te+{Ï$
»s¡>∑≈£î+&Ü Ä Á>±e÷˝À¢ ‘·–q C≤Á>∑‘·Ô\T rdüTø√yê*.μμ
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 24
n+fÒ eT÷&ÉT HÓ\\ ‘·sê«‘· á »qy˚T<ÛëìøÏ ø±s¡≈£î˝…’q ¬s&É÷¢, ‘Ó\>∑\T u≤D≤

dü+#ê ø±\TÃø√e#·TÃ. <ä[‘·T\T yêfi¯fl ˝Ö&é d”Œø£s¡÷¢, ø£s¡|üÁ‘ê\÷ ãj·T≥øÏ
‘Ó#·TÃø√e#·Ãqïe÷≥. Væ≤+<ä÷ ≈£î\düTú\øÏ y˚&ÉTø£\T, <ä[‘·T\øÏ sêkÕÔs√ø√\÷.. ÇB
uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédüú #˚dæq ãVüQeT‹ |ü+|üø£+. ¬s&ÉT¢ #˚düTø√uÀj˚T y˚&ÉTø£©ï, <ä[‘·T\
ìs¡düq Á|ü<äs¡Ùq©ï ˇπø >±≥≈£î ø£{Ïºq sêÁwüº ñqï‘· Hê´j·TkÕúq|ü⁄ ìsê›øÏåD´|ü⁄{≤˝À#·qøÏ
ø£*π> $ÁuÛ≤+‹ qT+&ç ‘˚s¡T≈£îH˚+<äT≈£î ø±düÔ düeTj·T+ rdüTø√+&ç. á ø£fi¯+øÏ‘·yÓTÆq
Vü≤‘ê´ø±+&É |üs¡ékÕHê\ qT+&ç ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–q+<äT≈£î ãT\bÕ≥+‘√ #˚düTø√uÀj˚T
y˚&ÉTø£\ qT+&ç ¬s&É¢≈£î Ä+ø£å $~ÛùdÔ, <ä[‘·T\≈£î $~Û+∫q Ä+ø£å ‘·eT ÄÁ>∑Vü‰ìï
|ü<ä]Ù+#·≈£î+&Ü n+‘·ø±\+ n<äT|ü⁄˝À ô|≥Tºø√eTì. ‘·eTøÏ »]–q Hê´j·÷ìøÏ eTÚq+>±
XÀøÏdü÷Ô ñ+&ÉeTì. ìs¡düq e´ø£Ô+ #Ój·T´&É+ ˇø£ bÂs¡Vü≤≈£îÿ nqï $wüj·÷ìï
á ø√s¡Tº\T #ê˝≤ düT\uÛÑ+>± eT]∫b˛‘êj·÷?
n+‘·ø£+fÒ yêfi‚fl$T #Ój·T´>∑\s¡T? »]–q nHê´j·÷ìï m˝≤ ã<äT*e«>∑\s¡T?
»]–q nD∫y˚‘·øÏ ø£*–q ÄÁ>∑Vü‰ìï Ç+¬ø˝≤ Á|ü<ä]Ù+#·>∑\s¡T?
Á|üuÛÑT‘·« eédüú\øÏ, m+<äTø√ ‘Ó©<äT>±ì, Á|ü»\ ÄÁ>∑Vü‰ìï yêfi¯fløÏ &É_“∫Ã
bÕs¡Á<√\e#·TÃ nqï >=|üŒ qeTàø£+ @s¡Œ&çb˛sTT+~. ˝Òø£b˛‘˚ Á|ü»*ï ø=qTø√ÿe#·TÃ nqï
dæ<ëΔ+‘·+ ñ+&ÉH˚ ñ+~. Ä~yêd”\ <ä>∑Zs¡ qT+&ç rdüT≈£îqï n≥M uÛÑ÷eTT\øÏ, ô|<ä› ô|<ä›
&ÜeTT\T ø£≥º&ÜìøÏ yêfi¯flì nø£ÿ&É qT+&ç ‘=\–+∫q+<äT≈£L, ¬s’‘·T\ uÛÑ÷eTT\T ˝≤≈£îÿì
ø±s=Œπs≥¢øÏ <√#·Tø√e&ÜøÏ Çe«&É+ es¡≈£L... nìï πødüT\˝Àq÷, Á|ü‹|òü\+ &ÉãT“s¡÷|ü+˝À
Çe«&É+ nqï Ä˝À#·q ø£ì|ædüTÔ+~. nsTT‘˚ Ç~ ˇø£ÿ uÛÑ÷eTT\ >∑T]+#√, #·]Á‘· >∑T]+#√,
eT÷˝≤\ >∑T]+#√ ø±<äT. á <˚X¯ Hê´j·Teédüú uÛÑ÷$Tì rdüT≈£îì &ÉãT“ q»sê>±
Çe«&Éy˚T ø±<äT, ˇø£ e´øÏÔ ÁbÕD+ rdæ <ëìøÏ |ü]Vü‰s¡+>± &ÉãT“ Çy=«#·TÃ nqï~
dæúØø£]+#·&ÜìøÏ ˇø£ Áø£eT |ü<äΔ‹ bÕ{Ïk˛Ô+~.
<ä[‘·T\øÏ Hê´j·TkÕúq+˝À »]–q nHê´j·÷ìøÏ $s¡T>∑T&ÉT <ëìøÏ düe÷qyÓTÆq
Ä]úø£ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+|üC…j·T´&Éy˚T nqï qeTàø£+ ñqï‘· Hê´j·TkÕúHê\ Ä˝À#·Hê
$<Ûëq+˝≤ ø£ì|ædüTÔ+~. ≈£î\Vü≤‘·´˝À¢ ø°\«qàDÏ ñ<ä+‘·+ qT+&ç Ç~ ˇø£ dü+Á|ü<ëj·T+˝≤
ø=qkÕ>∑T‘√+~. eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ˝À¢+∫ ø=ìï MT eTT+<äT ñ+#·T‘·THêïqT.
ªªá e÷s¡Dø±+&É˝À eTs¡DÏ+∫q yê] düMT|üã+<ÛäTe⁄\øÏ Á|üuÛÑT‘·«+
ñ<ës¡+>± |ü]Vü‰sêìï n+<äCÒdüTÔ+<äì y˚TeTT $X¯«dædüTÔHêï+.μμ
n+<äs¡T ì+<äT‘·T©ï $&ÉT<ä\#˚dæ, ìdæ‡>∑TZ>± Hê´j·÷ìøÏ #˚dæq n|üVü‰kÕ´ìï
ø£|æŒ|ü⁄#·TÃ≈£îH˚+<äT≈£î Hê´j·TkÕúq+ ‘·q rs¡TŒì ˝Òì kÕqTuÛÑ÷‹‘√ yÓTs¡T>∑T\T ~<ä›&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ïk˛Ô+~. Ç<˚ ì»+>± e÷s¡DôVAeT+ nì q$Tà‘˚, q÷´¬s+ãsYZ ‘·s¡Vü‰˝À
$#ês¡D˝ÒM? Hê´j·T $y˚#·q @B?
n{Ïï+∫ Ç≥T á ÁøÏ$Tq˝Ÿ Hê´j·Teédüú ñ<˚›X¯´|üPs¡«ø£+>± yê&çq ªªe÷s¡D
25 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ôVAeT+μμ nqï e÷≥qT |ü]øÏ+#·+&ç. Ád”Ô\T, |æ\¢\‘√ düVü‰ á44 eT+~ eTs¡D≤˙ï πøe\+
>∑Vü≤<äVü≤q+ ÁøÏ+<ä »eTø£{Ïº+~ ‘·|üŒ ø£˙dü+ ªªVü≤‘·´μμ>±HÓ’Hê >∑T]Ô+#·˝Ò<äT dü]ø£<ë
Vü‰kÕ´düŒ<äyÓTÆq ‘·q |ü]uÛ≤wü˝À ªªì|ü⁄Œ‘√ #˚dæq Äø£‘êsTT‘·q+μμ>± |ü]>∑DÏ+∫+~.
ªªe÷s¡DôVAeT+μμ nqï |ü<ä+ yê&ÉTø£ mø£ÿ&√ ‘·\|ü⁄ ‘·≥º&É+ ˝Ò<ä÷? á <ä[‘·T\
Vü≤‘·´\T n+<äyÓTÆq <˚XÊìøÏ eT#·Ã rdüT≈£îe#˚Ã <ë]‘·|æŒ »]–q dü+|òüT≥q\T ø±e˙,
<ä[‘·T\ ìs¡÷à\qøÏ Á|üD≤[ø£ Á|üø±s¡+ »s¡T>∑T‘·Tqï <ë&ÉT\˝À uÛ≤>∑eTì >∑Ts¡TÔ#Ój·T´&É+
˝Ò<ä÷?
eTs=ø£ÿkÕ] ÁbÕD≤\øÏ |ü]Vü‰s¡+>± &ÉãT“ Çe«&ÉeTqï<ëìï #·÷<ë›+. á kÕ],
á n|üU≤´‹ bÕ{≤ï ñqï‘· Hê´j·TkÕúHêìøÏ #Ó+~q »dæºdt $. mHé. dæHêΩ, »dæºdt
m¬ø. ˝≤˝Ÿ\‘√ ≈£L&çq &ç$»Hé u…+∫øÏ #Ó+<äT‘·T+~.
ªª1997 »qe] 1 e‘˚B sêÁ‹ \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ Á>±eT+˝À ã\V”≤q
esêZ\øÏ #Ó+~q 58 eT+~ eTs¡DÏ+∫, q\T>∑Ts¡T >±j·T|ü&É&É+˝À
m≥Te+{Ï dü+<˚Vü≤+ ˝Ò<äT >∑qTø£, Á|üuÛÑT‘·«+ 58 eTè‘·T\÷, >±j·T|ü&çq
q\T>∑T] düMT|ü ã+<ÛäTe⁄\øÏ ‘·q ì~Û˝À+∫ |ü]Vü‰s¡+ #Ó*¢+#·e*‡+~>±
Ä<˚•düTÔHêïqT. Çe«e\dæq |ü]Vü‰s¡+ 1988 yÓ÷{≤s¡T yêVü≤Hê\ #·≥º+,
ôdø£åqT 163A ˝À Á|ükÕÔ$+∫q ìã+<Ûäq\≈£î ˝Àã&ç eTè‘·T\,
>±j·T|ü&çq yê] ej·TdüT, Ä<ëj·T+ Ä<Ûës¡+>± Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº
ìs¡ísTT+#ê*. @ Vü≤‘·TìyÓ’Hê Á|üe÷DÏø£ |üÁ‘ê\T @M \uÛÑ´+ ø±ì
dü+<äs¡“¤+˝À, eTs¡D+ dü+uÛÑ$+∫qs√Eq Ä e´øÏÔøÏ #Ó*¢+#· jÓ÷>∑ýÓTÆq
ø£˙dü ~q ≈£L* Ä<Ûës¡+>± Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº ìs¡ísTT+#ê*.μμ
Ç~ 58eT+~ \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ eTè‘·T\˙ nHê˝À∫‘·+>±, ìs¡¢ø£å´+>±
|ü]>∑DÏ+∫q rs¡T. yêfi¯fl J$‘ê\ $\Te ø£˙dü ~q ≈£L© Ä<Ûës¡+>± ˝…ø£ÿy˚ùd dæú‹øÏ
~>∑C≤]b˛sTT+~. á Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À Hê\T>∑T ≈£î≥T+u≤\T düeT÷\+>± HêX¯q+
nsTTb˛j·÷j·Tqï $wüj·T+ >∑T]+∫ ø√s¡Tº ˇø£ÿø£åD+ Ä– |ü⁄qsê˝À∫+∫+<ë? Ç≥Te+{Ï
|òüTÀsê\øÏ m˝≤ ªª|ü]Vü‰s¡+μμ #Ó*¢kÕÔs¡T? eTTK´+>± ˇø£ e+X¯+ e+X¯+ düeT÷\+>±
‘·T&ÉT∫ô|≥Tº≈£î b˛sTTq|ü⁄&ÉT, á uÛÑ÷$T MT<ä qT+&ç ˇø£ e+X¯eèø£å+ nø£kÕà‘·TÔ>± y˚fi¯fl‘√
düVü‰ ô|\¢–*+∫q|ü⁄&ÉT? Hê≈£î ‘Ó*j·Tø£ n&ÉT>∑T‘·THêïqT, ôV’≤ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ\øÏ
á dü+|òüT≥q˝À eTs¡DÏ+∫q <ä[‘·T*ï yêVü≤q Á|üe÷<ä+˝À eTs¡DÏ+∫q yê]‘√
düe÷q+>± |ü]>∑DÏ+#ê\qï ‘Ó+|ü]‘·q+ m˝≤ ø£*–+~? <ä[‘·T*ï Ç+‘· #·T\ø£q>±
#·÷dæq Ç+‘·{Ï n\Œ‘·«+‘√, Hê´j·÷ìøÏ »]–q neùV≤fi¯q‘√, ˇø£ nÁ>∑es¡í Væ≤+<ä÷
uÛÑ÷kÕ«eT´|ü⁄ Hê´j·T+‘√ sêJ |ü&É&É+ m˝≤?
Hê´j·TkÕúHê\T Á|ü‘·´ø£å+>± ø£*Œ+#·Tø√ì #√≥¢, n$ Hê´j·T$#ês¡D dü+|òüT+
nqï Ä˝À#·qì ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïsTT. á Hê´j·T$#ês¡D dü+|òü÷\T kÕ<Ûës¡D+>±
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 26
Á|üdüTÔ‘·+ |ü<ä$˝À ñqï ˝Ò<ë |ü<äM $s¡eTD #˚dæq Hê´j·÷~Û|ü‹‘√ ≈£L&çq @ø£düuÛÑ´
dü+|òü÷˝…’ ñ+&ç, »]–q dü+|òüT≥q\ô|’ $#ês¡D »]|æ yêfi¯¢ dü\Vü‰\T Çe«eTì
n&ÉT‘·T+{≤s¡T. á Hê´j·T $#ês¡D dü+|òü÷\T »]–q dü‘ê´ìï eÁø°ø£]+#·&Üìø°, n~Ûø±s¡
<äT]«ìjÓ÷>±ìï düeT]ú+#·&Üìø°, $wüj·T+ MT<ä n+<ä] <äw”º ‘·|æŒ+#·&Üìø°, ø=+‘·
ø±\j·÷|üq #˚j·T´&Üìø°, <ä[‘·T*ï H˚s¡düTú\T>± ∫Árø£]+#·&Üìø° |üìøÏe#˚ÃsTT.
Hê dü«+‘· sêÁwüºyÓTÆq ‘·$Tfi¯Hê&ÉT qT+&ç eT÷&ÉT ñ<ëVü≤s¡D\T MT eTT+<äT
ñ+#·T‘êqT n$ m˝≤ |üì#˚düTÔHêïjÓ÷ ‘Ó*j·TC…j·T´&ÜìøÏ:
1. 1978 E˝…’ 24, 25 ‘˚B˝À¢ |ü≥º|ü>∑\T $\T¢|ü⁄s¡+˝À 12 eT+~ <ä[‘·T\T
Vü≤‘·´≈£î >∑Ts¡sTT´, yêfi¯fl Çfi¯ófl ‘·>∑\ô|≥ºã&çq <äTsê>∑‘·+˝À, @$T »]–+<√
‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î »dæºdt dü<ë•e+ ø£$TwüHé yÓj·T´ã&ç+~. n‘·qT
á <äTsê>∑‘êìï #˚dæq eTT<ä[j·÷sY ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+<ä&É+ #Ó|üŒø£H˚ #ÓãT‘·T+~.
á ø£MTwüHé MT<ä ô|<ä›>± qeTàø£+ ˝Òø£b˛sTTq|üŒ{Ïø° ø£MTwüHé eTT+<äT #ê˝≤
eT+~ e∫Ã kÕø£å´+ Ç#êÃs¡T. yêfi¯fl+<ä] kÕøå±´\÷ #ê˝≤ n\ŒyÓTÆq
ø±s¡D≤\T #·÷|æ+∫ Á‘√dæ|ü⁄#êÃs¡T. »dæºdt dü<ë•e+ yêfi¯fl+<ä] yêp„à˝≤\÷
nsTT‘˚ n$ nã<ëΔ\H√, ø=+‘·ì»+ ø=+‘· ø£\Œq ñHêïj·TH√ nHêïs¡T.
<ä[‘·T\øÏ nqT≈£L\+>± ñHêï, ˇø£ <ä[‘·Ád”Ô‘√ ø±|ü⁄s¡+ #˚düTÔHêï, <ä[‘˚‘·s¡
e´øÏÔ ‘êqT dü«j·T+>± #·÷dæq~ #Ó|æŒq kÕø£å´+˝À Hê´j·÷~Û|ü‹ Ä
$yêVü≤|ü⁄ #·≥ºã<äΔ‘·ì Á|ü•ï+#ês¡T. n+uÒ<äÿsY ndüŒèX¯ó´\øÏ n≥Te+{Ï
ø√s¡Tº\ qT+&û Hê´j·TeT÷, b˛©düT\ qT+&û s¡ø£åD≤ \_Û+#·&É+ ∫e]øÏ
ø£$TwüqT <ä[‘·T*ï nkÕ+|òæTX¯≈£îÔ\T>± ì+~dü÷Ô n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø£{Ï+∫+~43.
2. 1999 E˝…’ 23e ‘˚Bq eT+C§˝≤sTT {° ‘√≥˝À¢ |üì#˚düTÔqï <ä[‘· ø±]à≈£î\T
≈£L* m≈£îÿe#Ój·TéTì ø√s¡T‘·÷ ø£˝…ø£ºπs≥TøÏ yÓfi¯ó‘·Tqï Á|ü<äs¡Ùqô|’
b˛©düT\T <äTsêàs¡Z+>± <ë&ç#˚dæ 17 eT+~ì Vü≤‘·e÷]Ãq dü+|òüT≥q˝À ì»+
‘Ó\TdüT≈£îH˚+<äT≈£î »dæºdt yÓ÷Vü≤Hé ø£$TwüHé yÓj·T´ã&ç+~. ø£$TwüqT
Ç+<äT˝À #ê˝≤ eTs¡D≤\T Á|ü<äs¡Ù≈£î\T uÛÑj·T|ü&ç, >±uÛÑsê˝À ‘·$Ts¡uÛÑs¡DÏ
q~˝À <ä÷ø£&É+e\¢ dü+uÛÑ$+∫qeì ìs¡ísTT+#·&Éy˚T >±ø£, b˛©düT\T
Á|ü<äs¡Ù≈£î\ô|’ yêfi¯ó¢ sêfi¯ó¢ s¡Te«&ÜìøÏ Á|ü‹>± sêfi¯ófl s¡Te«&Üìï düeT]ú+
∫+~.44 ø£$TwüHé #ê˝≤ ∫Á‘·yÓTÆq dü\Vü‰‘√ eTT+<äT≈£î e∫Ã+~. sêÁwüº+˝À
nìï s¡ø±\ sê»ø°j·T Á|ü<äs¡Ùq\÷ ìùw~Û+#·eTì, nø£ÿ&çøÏ Væ≤+düøÏ ø±s¡D+
sê»´ n~Ûø±s¡j·T+Á‘ê+>∑+ nqTdü]düTÔqï nD∫y˚‘· $<ÛëHê\T ø±q≥÷º,
ñ∫‘·yÓTÆq ≈£L* ô|+|ü⁄ >∑T]+∫ ÁXÊ$T≈£î\T ‘·eT Vü≤≈£îÿ>± s√&ÉT›MT<ä #˚ùd
Á|ü<äs¡Ùq˝Ò ø±s¡DyÓTÆq≥÷º.
3. ôdô|º+ãs¡T 2011q |üs¡eT≈£î&ç˝À »]–q b˛©düT\ ø±\TŒ\˝À @&ÉT>∑Ts¡T
27 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
<ä[‘·T\T eTs¡DÏ+∫q dü+|òüT≥qô|’ $#ês¡D≈£î »dæºdt dü+|ü‘Y ø£$TwüqT

y˚XÊs¡T. ø£$TwüqT b˛©düT\T Ä‘·às¡ø£åD¬ø’ ø±\TŒ\T »s¡|üe\dæ e∫Ã+<äì
n_ÛÁbÕj·T|ü&ç ì+~‘·T\ï+<ä]˙ ø£å$T+∫ $&ç∫ ô|{Ïº+~45.
ø=ìï dü+<äsêƒ“¤˝À¢ Ç˝≤ ø±\j·÷|üqø°, dü+|òüT≥q\ qT+&ç Á|ü»\<äwæº eTs¡\Ã&Üìø°
ˇø£ kÕ<Ûäq+>± ø£$Twüq¢qT yÓj·T´&É+ ˇø£ ÄqyêsTTr>± eTq+ #·÷&=#·TÃ. »qe] 2,
2006˝À ˇ&çcÕ˝Àì ø£[+>∑q>∑s√¢ kÕúì≈£î\ uÛÑ÷eTT*ï ‘·eT 6 $T*j·THé ≥qTï\ ñ≈£îÿ
ø£sêà>±s¡ ìsêàD≤ìøÏ46 {≤{≤ ø£+ô|˙ ÄÁø£$T+∫q dü+<äs¡“¤+˝À »]–q ìs¡düq
Á|ü<äs¡Ùq˝À, Á|ü<äs¡Ù≈£î\ô|’ »]|æq ø±\TŒ˝À¢ 16 eT+~ nø£ÿ&çøÏ nø£ÿ&˚ eTs¡DÏ+#·>±, 4
>∑Ts¡T ÄdüT|üÁ‹˝À eTs¡DÏ+#ês¡T. b˛düTº e÷s¡º+ ‘·sê«‘· ã+<ÛäTe⁄\≈£î n|üŒ–+∫q
X¯Øsê\˝À ø=ìï{ÏøÏ #˚‘·T\T qs¡ø£ã&ç ñHêïsTT. <ëìøÏ e´‹πsø£+>± Á|ü»\T #˚dæq ìs¡düq
Á|ü<äs¡Ùq≈£î e´‹πsø£+>± ø±s=Œπs≥T Áù|s¡D‘√ »]–q ªø£ì|æùdÔ ø±*Ãy˚‘·μ dü+|òüT≥qô|’
sêÁwüºÁ|üuÛÑT‘·«+ »dæºdt @mdt Hêj·TT&ÉT ø£$TwüHéqT y˚dæ+~. ø±˙, |ü<ä$˝À ñqï ôV’≤ø√s¡Tº
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T $#ês¡D dü+|òü÷\≈£î n<Ûä´ø£å‘· eVæ≤+#·≈£L&É<äì düTÁ|”+ ø√s¡Tº Ç∫Ãq
Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î á ø£$TwüHé y˚T 2007˝À eT÷‘·|ü&ç+~. nq+‘·s¡+ »dæºdt ÄsY¬ø bÕÁ‘ê
ø£$TwüHé yÓj·T´ã&ç+~ >±ì, Äj·TqTï ˝Àø˘bÕ˝Ÿ>± ìjÓ÷–+#·&É+‘√ n|üŒ{Ïπø n‘·qT
b˛©düT\ yêp„à˝≤\T qyÓ÷<äT #˚dæq|üŒ{Ïø°, »qe] 2008˝À n~ eT÷‘·ã&ç+~. ‘·sê«‘·
»dæºdt |æ.¬ø. eTVü≤+‹ ø£$TwüHé yÓj·T´ã&ç+~. á E´&ûwæj·T˝Ÿ ø£$Twüq¢ @sêŒ≥T
eT÷´õø£˝Ÿ #ÓsTTsY‡ Ä≥˝≤+{Ï~. áeT<Ûä´ ø±\+˝À Á|ü»\ ÄÁ>∑Vü≤+ #·˝≤¢]b˛‘·T+~.47
ì»+>± ø£$TwüqT ‘·q |üìì >∑+;Ûs¡yÓTÆq~>± |ü]>∑DÏ+∫ ì»+>± ì»+
ì>∑TZ‘˚˝≤Ã\qï dü+ø£\Œ+‘√ Á|üj·T‹ï+∫q|ü⁄&ÉT n<ÛäeT|üø£å+˝À @+ »s¡T>∑T‘·T+~?
\ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ e÷s¡Dø±+&É |üs¡ékÕq+>± ;Vü‰s¡T˝À »]–q Væ≤+dü <Ís¡®q´
dü+|òüT≥q\qT $#ê]+#·&ÜìøÏ y˚dæq n$TsY<ëdt ø£$TwüHéì ìrwt ≈£îe÷sY Á|üuÛÑT‘·«+
eP´Vü‰‘·àø£+>± nsêΔ+‘·s¡+>± ì*|æ y˚dæ+~. m+<äTø£+fÒ n~Ûø±s¡+˝À ñqï ≈£î\ esêZ\ø°,
uÛÑ÷kÕ«eTésêZ\ ôd’Hê´\ø° eT<Ûä´ ñqï ne>±Vü≤q >∑T≥Tº mø£ÿ&É s¡≥ºe⁄‘·T+<√qqï
uÛÑj·T+‘√. uÛÑ÷$TVü‰s¡T\ <äqTï ì\u…≥Tº≈£îH˚ ø£|ü≥ eP´Vü≤+˝À uÛ≤>∑+>± s¡DY ;sY ùdqøÏ
e´‹πsø£+>± #ê˝≤ ã\V”≤qyÓTÆq πødüT*ï e÷Á‘·y˚T yê~+∫, ‘·<ë«sê ã‹Ôì ‘√˝≤˝À, X¯+ø£sY
;Û>±˝À, ôd+<äì˝À,48 \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚, Ç‘·s¡ Á|ü<˚XÊ˝À¢ <ä[‘·T\ô|’ »]–q
e÷s¡Dø±+&É\˝À ì+~‘·T\+<äs¡÷ ìs√›wüß\T>± ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚˝≤ #˚j·T&Éy˚T ø±≈£î+&Ü,
s¡DY;sYùdq nqTuÛÑ$düTÔqï sê»ø°j·T ÁbÕ|üø£+ mø£ÿ&É ãj·T≥|ü&ÉTH√qqï uÛÑj·T+‘√
Ä ø£$TwüqT≈£î ÁbÕDyêj·TTyÓ’q Ä]úø£ düVü‰j·T+ ì*|æy˚dæ+~. n$TsY<ëdt ø£MTwüqT
eTTs¡∞eTH√Vü≤sY CÀw” (_CÒ|” Á|üuÛÑT‘·«+˝À πø_HÓ{Ÿ eT+Á‹), düTo˝Ÿ≈£îe÷sY yÓ÷&û (|üPs¡«
;Vü‰s¡T ñ|ü eTTKéT+Á‹) e+{Ï ø=+<äs¡T sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ ù|s¡T¢
ãj·T≥ô|≥ºe#·TÃqì e<ä+‘·T\T e#êÃsTT.49
eTq+ Ç+‘·es¡≈£î #·÷dæ+~ E´&ûwæj·T˝Ÿ ø£$TwüqT¢ H˚sê\ì ø£|æŒ|ü⁄#·Ã&ÜìøÏ
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 28
kÕ<ÛäHê\T>± m˝≤ ñ|üjÓ÷–+|üã&É‘êjÓ÷qqï dü‘·ý˚T ø±≈£î+&Ü, es¡í Væ≤+<äTe⁄\T #˚ùd

H˚sê\øÏ Á|üuÛÑT‘·«+ #˚<√&ÉT yê<√&ÉT>± ñ+≥÷ ‘·q≈£î ‘êqT>± ø=ìï H˚sê\qT
#˚düTÔ+≥T+<äì. ø£MTwüq¢ |ü]~Û˝À H˚qT Á|ükÕÔ$+∫q eT+CÀ˝≤sTT, |üs¡eT≈£î&ç, ø£[+>∑
q>∑sY \˝À Á|ü»\ eTs¡D≤ìøÏ <ë] rdæq b˛©düT ø±\TŒ\÷, <Ís¡®Hê´\ ∫{≤º m+‘·e÷Á‘·+
düeTÁ>∑eT÷ dü+|üPs¡íeT÷ ø±<äT50. yêfi¯fl Á|üy˚Tj·TeTT ≈£î\eédüúì |ü]s¡øÏå+#·&Éy˚T >±ø£,
ô|≥Tºã&ç<ëØ esêZ\øÏ ≈£îø£ÿ˝≤¢ yÓqø£ |ü]¬>‹Ô ø±|ü⁄ø±j·T&É+. á |ü‘·q+ q+~Á>±+51
ø£[+>∑q>∑sY\˝ÀH˚ ø±<äT... n+_‘·Ô+‘·q]düT52 e+{Ï |ü&ÉeT{Ï ø£qTeT\˝Àì ≈£îÁ>±e÷\˝À
ôd’‘·+ Á|ü»\T ø±«Ø e÷|òæj·÷øÏ e´‹πsø£+>± ìHê<ä+ Ç∫Ãq|ü⁄&ÉT, ndüeTà‹ì
nD∫yÓj·T´&ÜìøÏ ˝≤Øƒ#êØ®, H√{°düT\÷ Á|üjÓ÷–+#·&É+˝Àq÷ #·÷&=#·TÃ. n~
Ç+‘·es¡≈£î ‘Ó*j·Tì Á|ü<˚XÊ\ qT+&ç q>∑sê\ q&çu§&ÉT¶ es¡≈£L yê´|ædüTÔ+~. ã&Ü
yê´bÕsê\ ùde˝À »]ù| m<äTs¡T ø±\TŒ˝À¢, nD∫y˚‘· #·s¡´˝À¢, b˛©düT\T me]ø°
»yêãT<ëØ eVæ≤+#·s¡T.
ˇø√kÕ] Hê≈£î ÄX¯Ãs¡ý˚TdüTÔ+~, ãVüQfi¯C≤‹ dü+düú\T ‘·èrj·T Á|ü|ü+#·<˚XÊ˝À¢
#·e⁄ø£>± \_Û+#˚ eqs¡T©ï, ÁX¯eT˙ <√#·T≈£îH˚+<äT≈£î øö\TøÏ |üqT\T n|üŒ#Ó|üŒ&ÉeTH˚ |ü<äΔ‹
eTs√ ns¡ú+˝À ñ+&˚<˚yÓ÷qì. m+<äTø£+fÒ nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\øÏ nìïy˚fi¯˝≤ ‘êy˚T
s¡+>∑+˝ÀøÏ ~– á Vü≤‘·´\T ìs¡«Væ≤+#·&É+ nqï~ kÕ<Ûä´|ü&É<äT. n+<äTø£ì <ëìï
b˛©düT\øÏ øö\TøÏ ÇkÕÔs¡T. n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT yêfi¯S¢ Mfi¯Sfl #ÓsT÷´ #ÓsT÷´ ø£*|æ
|üì#˚düTÔ+{≤s¡T. eTs=ø£kÕ], b˛©düT\T s¡+>∑+˝ÀøÏ ~– me¬s’‘˚ m<äTs¡T‹s¡T>∑T‘·THêïs√
yêfi¯flì ‘=\–kÕÔs¡T. <ë+‘√ Væ≤+<ä÷ uÛÑ÷kÕ«eTT\T Vü‰sTT>± ø£fi¯ófleT÷düT≈£îì >∑TÁs¡Tô|{Ïº
ìÁ<äb˛‘·÷ C≤rj·T»+&Ü yêfi¯fløÏ dü˝≤eTT #˚düTÔqï≥Tº ø£\>∑qe#·TÃ. ø±s√Œπs≥T\T
dü«j·T+>± uÛÑ÷eTT*ï U≤∞ #˚sTT+#·˝Òq|ü⁄&ÉT Ä |üìì b˛©düT\ø°, bÕsê $T*≥Ø <äfi≤\ø°
øö\TøÏ n|üŒ–kÕÔs¡T53. sê»´ Væ≤+dü n+fÒ ˇø£ s¡ø£+>± bÕ\ø£ esêZ\, esêí\ Væ≤+düøÏ
ø=qkÕ–+|ü⁄.
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ $wüj·T+˝À *+>∑, es¡í, es¡Z, eT‘·, C≤rj·T‘· yÓTT<ä˝…’q Á|üX¯ï\T ˇø£
<ëì‘√ ˇø£{Ï ô|qy˚düT≈£îì »{Ï\yÓTÆq düeTdü´\ n–ï>∑T+&É+ ñ<ä“¤$düTÔ+~. Ç+<äT˝À
@ ˇø£ÿ nD∫y˚‘· $<ÛëHêìï |ü]o*+∫Hê, sê»´+ ‘·q ìj·T+‘·‘ê«~Ûø±s¡+ <ë«sê
á eédüú*ï ì\u…{Ïº, #·≥ºã<äΔ‘· ø£*Œ+∫, ìs¡«Væ≤+#˚ |ü]dæú‘·T*ï ≈£L\+ø£wü+>±
#·]Ã+#·≈£î+&Ü ñ+&É˝ÒeTT. á eédüú*ï >∑T]Ô+∫, ns¡ú+ #˚düT≈£îì eTq+ yê{Ïì
Á|üC≤kÕ«$Tø°ø£s¡D #˚ùd b˛sê{≤˝À¢ ˇø£|üø£ÿ bÕ\T|ü+#·T≈£î+≥÷H˚, sê»´+
á es¡íeédüú˙, u≤Vü‰≥+>± düeT]ú+#˚ <äTsêàs¡ZyÓTÆq Væ≤+kÕ‘·àø£ #·s¡´©ï m|üŒ{Ïø£|ü⁄Œ&ÉT
ãj·T≥ô|&ÉT‘·÷, á j·T<Ûëdæú‹ì ø=qkÕ–+#·&É+˝À <ëìøÏ dü«˝≤uÛÑ+ ñ+<äH˚ $wüj·÷ìï
eTq+ ‘Ó*j·TC…j·÷´*. n+‘˚>±ø£, sê»´+ <ëì n+>±\T ≈£î˝≤ìï |üì>∑≥Tº≈£îì
|ü]s¡øÏådü÷Ô ñ+&É&É+e\¢ ‘·q≈£î ‘êqT>± á düeTdü´øÏ düe÷<Ûëq+ ø£qT≈£îÿH˚ dæú‹˝À˝Òe⁄.
b˛©düT ã\>±\T ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï <ä[‘·T*ï ìs¡÷à*+#·&É+˝À b˛{°|ü&ç eTØ
29 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\‘√ ≈£îeTàø£ÿe&É+ >∑eTìdüTÔqï eTq+, eT<Ûä´˝À <ä÷πs uÛ≤s¡‘· ôd’Hê´ìï

eT]∫b˛≈£L&É<äT. ø±oàs¡T˝À, áXÊq´ ÁbÕ+‘ê\˝À Vü≤‘·´\÷, e÷quÛÑ+>±\÷
#Ój·T´&Éy˚T>±ø£, eT<ÛäúÛ≤s¡‘·+˝À ‘·TbÕøÏ $ìjÓ÷>±ìøÏ n‘·T´‘ê‡Vü≤+ #·÷ù| bÕsê
$T*≥Ø <äfi¯+ ì‘·´+ Væ≤+kÕø±+&ÉqT »s¡T|ü⁄‘√+~. M{ÏøÏ ‘√&ÉT <ä[‘·T*ï #·+|ü&É+
á kÕj·TT<Ûä <äfi≤\øÏ U≤∞ düeTj·÷˝À¢ ˇø£ $H√<äÁø°&É.
ø√Áu≤ b˛dtº nqï |ü]XÀ<ÛäHê‘·àø£ yÓuŸ ôd’≥T s¡DY ;sY ùdq ø±s¡´ø£˝≤bÕ\ MT<ä u≤¢ø˘
¬s’Hé nqï dü+πø‘· HêeT+‘√ ˇø£ s¡Vü≤dü´|ü]XÀ<Ûäq #˚dæ+~. n+<äT˝À uÛÑ÷$TVü‰s¡T\ Á|ü‘˚´ø£
ã\>±ìø°, s¡DY;sYùdqø°, uÛ≤s¡‘· ôd’Hê´ìø° eT<Ûä´>∑\ ÄX¯Ãs¡´ø£s¡yÓTÆq dü+ã+<Ûë\T
u…’≥|ü&Ü¶sTT. <ä[‘·T©ï qø£‡˝…’≥¢˙ ‘·T<äeTT{Ïº+#·&É+˝À nìï{Ï˙ ˇ&ç¶ b˛sê&˚ s¡DY;sY ùdq
ñ|üjÓ÷–+∫q m¬ø47\÷, m˝Ÿm+J\÷, mdtm˝ŸÄs¡÷¢ uÛ≤s¡‘· ôd’Hê´ìøÏ #Ó+~qy˚ >±ø£,
yê{Ïì ôd’q´+ |üìøÏsêì$>± >∑T]Ô+∫ y˚dæq y˚\+ bÕ≥˝À ø=qï$. s¡DY ;sY ùdq‘√ »]|æq
Ç+≥s¡÷«´\˝À, Áô|’y˚≥T ôd’Hê´\T kÕj·TT<Ûä<äfi≤\ y˚\+bÕ≥˝À á Äj·TT<Ûë*ï
ø=qT>√\T #Ój·T´&É+ yÓqTø£ n|üŒ{Ï uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Á|ü<ÛëqeT+Á‹ nÁ|üø£{Ï‘· n+^ø±s¡+ ≈£L&Ü
ãVæ≤s¡Z‘·yÓTÆ+~54. <ä[‘·T*ï |ü]e÷s¡Ã&É+˝À s¡DY ;sY ùdqøÏ sê»´+ Á|ü‘·´ø£å+>± düVü‰j·T+
#Ój·T´&ÉeTqï $wüj·T+ #ê˝≤ #√≥¢ qyÓ÷<äT #Ój·T´ã&ç+~. eTØ eTTK´+>±
á Äj·TT<Ûë*ï $ìjÓ÷–+#·&É+˝À s¡DY ;s¡ ùdqøÏ Ç∫Ãq •ø£åD. Community
Warriors: State, Peasants and Caste Armies in Bihar : nqï |ü⁄düÔø£+˝À n•«ì
≈£îe÷sY #˚dæq ˇø£ yê´K´ì ñ≥+øÏkÕÔqT.
ªªkÕj·TT<Ûä |ü{≤˝≤\qT ì]à+#·&É+˝À uÛ≤s¡‘· ôd’q´+˝Àq÷, πø+Á<ä
]»s¡T« b˛©dt <äfi¯+ (CRPF), dü]Vü≤<äT› uÛÑÁ<ä‘ê <äfi¯+ (BSF) e+{Ï
Ç‘·s¡ nH˚ø£ bÕsê $T*≥Ø <äfi≤\˝Àq÷ |üì#˚düTÔqï uÛÑ÷$TVü‰s¡T\T s¡DY
;sY ùdqøÏ #ê˝≤ ô|<ä› m‘·TÔq düVü‰j·T+ #˚XÊsTT. ôd+<ëì qs¡y˚T<Ûä+
dü+<äs¡“¤+˝À >∑j·T≈£î #Ó+~q b˛©düT\T Ç<ä›s¡T ôd’q´+˝À |üì #˚düTÔqï
»yêq¢˙, ˇø£ dü]Vü≤<äT› uÛÑÁ<ä‘ê<äfi¯+ »yêqT˙ n¬sdüTº #˚dæq|ü⁄&ÉT
á ¬s+&ç+{Ï bÕÁ‘· yÓ\T>∑T˝ÀøÏ e∫Ã+~. yêfi¯fl ìj·÷eTø£+˝À, ôd’q´+˝À
|üì#˚düTÔqï yê] kÕe÷õø£ esêZìøÏ #Ó+~qyê] bÕÁ‘· ñ+&É&Éy˚T >±ø£,
ˇø±H=ø£ PUDR ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+ s¡DY;sY ùdq, Ç‘·s¡ e´øÏÔ>∑‘·
ôd’Hê´\ø£+fÒ _Ûqï+>±, #ê˝≤ m≈£îÿe j·TT<äΔHÓ’|ü⁄D´+ ø£*–ñ+&É&ÜìøÏ
Ä ùdq düuÛÑT´\øÏ $ÁXÊ+‘· ôd’ìø£ ñ<√´>∑T\T Ç∫Ãq düeTÁ>∑yÓTÆq •ø£åDÒ
ø±s¡D+55.
Ç|ü⁄Œ&ÉT uÛ≤s¡‘· Á|üC≤kÕ«e÷´ìøÏ Hê≈£î ˇø£ ø=‘·Ô ns¡ú+ düTŒ¤]k˛Ô+~. ˇø£Hê{Ï
Á|üeTTK ìHê<ä+ ªªC…’ »yêHé C…’ øÏkÕHéμμ |üP]Ô>± ø=‘·Ô ns¡ú+˝À <Ûä«ìk˛Ô+~. n~>√ n<˚.
ôd’Hê´ìø°, uÛÑ÷$TVü‰s¡T\ø° eT<Ûä´ dü+|üs¡ÿ+. ôd’ì≈£îìøÏ $»j·T+. ¬s’‘·TøÏ $»j·T+. Ä
Ç<ä›s¡÷ <ä[‘· ìs¡÷à\q ø±s¡´Áø£eT+˝À $»j·Te+‘·+>± ø£\>∑*dæ ñ+&É&É+.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 30
≈£î˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ n+fÒ n~Ûø±s¡+˝À ñqï nÁ>∑es¡í Væ≤+<ä÷

|æ‘·èkÕ«eT´ uÛÑ÷kÕ«eTT\‘√ b˛sê≥y˚T ø±<äT, yê]‘√bÕ≥T n~Ûø±s¡esêZ\ ÁX‚j·TdüT‡ì
|ü]s¡øÏå+#˚ sê»´j·T+Á‘ê+>∑+‘√. n+fÒ b˛©düT\÷, ôd’qéT÷, ø√s¡Tº\‘√ b˛sê≥eTì
eTq+ düŒwüº+>± #·÷&=#·TÃ.
ˇø£ |üø£ÿ <ä[‘·T\øÏ Hê´j·TkÕúHê˝À¢ Hê´j·T+ \_Û+#·<äT. yêfi¯ófl ìC≤ìï ≈£L&Ü
ìs¡“¤j·T+>± #Ó|üŒ ˝Òs¡T. m+<äTø£+fÒ yêfi¯flì u…~]kÕÔs¡T ø±ã{Ïº, nD∫y˚‘· esêZ\ #˚‘·T˝À¢
yêfi¯fl J$‘·+ Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~ ø±ã{Ïº, sê»´ j·T+Á‘ê+>∑+ yêfi¯fløÏ ‘·–q s¡ø£åD
ø£*Œ+#·&É+˝À $|òü\+ ne⁄‘·T+~ ø±ã{Ïº. yêfi¯ófl kÕ≈£åî´\T>± m<äTs¡T‹]–‘˚ m>∑‘ê[
ne⁄‘ês¡T. yêfi¯ófl ì»+ #Ó|üŒ&ÜìøÏ eTT+<äTøÏ eùdÔ ìsê›øÏåD´+>± Vü≤‘·´≈£î >∑Ts¡e⁄‘ês¡T.
yêfi¯ófl #Ó|æŒq kÕø£å´+˝À @ ∫qïbÕ{Ï bıs¡bÕ≥T¢Hêï yê{Ïì yêfi¯fl kÕøå±´ìøÏ e´‹πsø£+>±
ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+{≤s¡T. b˛©düT j·T+Á‘ê+>∑+ <ä[‘·T\øÏ s¡ø£åD ø£*Œ+#·&É+˝À »]–q
yÓ’|òü˝≤´\ì Á|ü•ï+#·s¡T. <ëì ndüeTs¡ú‘·ø°, ìs¡¢øå±´ìø° sêC≤´ìï m|ü⁄Œ&É÷ u≤<ÛäT´sê*>±
>∑T]Ô+#·s¡T. sê»´+ ‘·q |üs¡Te⁄ ì\u…≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î ø£+{Ï‘·T&ÉT|ü⁄ #·s¡´>±HÓ’Hê e÷s¡TŒ\T
#˚|ü≥º<äT. nìï{Ï˙ $T+∫ b˛©düT\T |ü]bÕ{Ï>± <ä[‘·yê&É\MT<ä <ë&ç #˚kÕÔs¡T. <ä[‘·
Á|ü<äs¡Ùq\ô|’ ø±\TŒ\T »s¡T|ü⁄‘ês¡T. e´≈£îÔ\÷, ôd’q´+˝À |üì#˚düTÔqï »yêqT¢ ôd’‘·+
<ä[‘·T*ï #·+|ü&É+˝À bÕ\T|ü+#·T≈£î+{≤s¡T. <ä[‘·T*ï u…~]+#·&É+ sê»´+ n\yê≥T.
nÁ>∑es¡í Væ≤+<ä÷ eT÷ø£\T m˝≤ H˚s¡+ qT+&ç ‘·|æŒ+#·T≈£î+{≤jÓ÷, <ä[‘· J$‘ê\ì
n‘·˝≤≈£î‘·\+ #˚ùd á b˛©düT, kÕj·TT<Ûä <äfi≤\T ≈£L&Ü mqï&É÷ Á|ü•ï+#·ã&Ée⁄.
eTs=ø£ |üø£ÿ, <ä[‘·T\øÏ sê»´+ @$T #˚k˛Ô+<√ >∑eTì+#·+&ç. <ä[‘·T*ï #·+|æq
yê]ì Á|üuÛÑT‘·«+ C…’\T qT+&ç $&ÉT<ä\ #˚k˛Ô+~. <ëìøÏ $s¡T<äΔ+>±, @<√ ∫qï $Twü
#·÷|æ+∫ <ä[‘·T*ï C…’\T˝ÀøÏ HÓ≥Tº‘√+~. <ä[‘·T*ï H˚s¡düTÔ\T>± ∫Á‹+#·&É+˝À #·÷|ædüTÔqï
#=s¡eì me¬s’Hê ø±<äq>∑\sê? <äXÊu≤ΔìøÏ eTT+<äπs Á|ü#·T]+#·ã&É¶ ªªÁuÀ¬øHé |”|ü⁄˝Ÿμμ nH˚
e÷qeVü≤≈£îÿ\ ø±|ü⁄ ø±ùd ˇø£ dü+düú ìy˚~ø£˝À, <ä[‘· ndæú‘·« Á|üø£≥q »]–q ñ‘·Ôs¡
ø£åD+˝À ÁøÏj·÷o\ <ä[‘· ø±s¡´ø£s¡Ô*ï m˝≤ H˚s¡düTú\T>± #·÷|æ+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+
»s¡T>∑T‘·T+<√ sêXÊs¡T56. nkÕ+|òæTø£ #·s¡´\ ìs√<Ûä #·≥º+ (UAPA), <˚X¯ uÛÑÁ<ä‘ê #·≥º+
(NSA) e+{Ï Á≈£Ls¡yÓTÆq #·{≤º\ì <ä[‘·T*ï C…’\T˝À ô|≥º&Üìπø $ìjÓ÷–+#ês¡qï~
»>∑yÓT]–q dü‘·´+. bÕs¡¢yÓT+≥T˝À <ä[‘·T\øÏ ÁbÕ‹ì<Ûä´+ eVæ≤+#˚ ªª$&ÉT‘·˝…’ ∫s¡T‘·>∑˝Ÿμμ
e+{Ï sê»ø°j·T bÕØº\T ôd’‘·+ Á|üuÛÑT‘·« ÄÁ>∑Vü‰ìï #·$#·÷∫, e+<ä\eT+~ ø±s¡´ø£s¡Ô\T
<˚X¯ uÛÑÁ<ä‘ê #·≥º+, >∑÷+&Ü #·≥º+ ù|s¡T‘√ C…’fi¯fl˝À eT>∑TZ‘·THêïs¡T.57
The National Crime Records Bureau survey, Prison Statistics India
2013 Á|üø±s¡+, 53 XÊ‘·+ C…’\T˝À •ø£å nqTuÛÑ$düTÔqï yês¡T <ä[‘·T\÷, Ä~yêd”\÷,
eTTdæ¢eTT\÷ nqï ì»+ b˛©düT, Hê´j·T eédüú˝À¢ M]ô|’ ñqï |üø£åbÕ‘·<Û√s¡DÏ
#·÷|ædüTÔ+~58. eTq+ yÓ÷&ç Á|üuÛÑT‘·«+ Vü≤j·÷+˝À Ç+&çj·÷ >∑T]+∫ e÷{≤&ÉT‘·THêï+
ø±ã{Ïº, ø=+#Ó+ |üø£ÿøÏ yÓ[fl >∑T»sê‘Y yÓ÷&É˝Ÿ˝À <ä[‘·T\ |ü]dæú‹ |ü]o*<ë›+.
31 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ªª>∑T»sê‘Y C…’fi¯fl˝À 32.9 XÊ‘·+ H˚s¡düTú\÷, 23.4 XÊ‘·+ ìs¡“+<Ûä+˝À ñqïyês¡÷

<ä[‘·T\T. <ä[‘·T\ »HêuÛ≤ sêÁwüº »HêuÛ≤˝À 6.7 XÊ‘·y˚T. á >∑D≤+ø±\T dü÷∫düTÔqï<˚$T
≥+fÒ sêÁwüº »HêuÛ≤˝À yê] XÊ‘·+ ø£+fÒ, H˚s¡düTú\ XÊ‘·+ 4.9 XÊ‘·+ n~Ûø£+, n˝≤π>
ìs¡“+~Û‘·T\ XÊ‘·+ 3.5 XÊ‘·+ n~Ûø£+μμ.59
>∑T»sê‘Y yÓ÷&É˝Ÿ˝À Ç˝≤ ñ+fÒ, $T>∑‘ê <˚X¯+ |ü]dæú‹ @$T{Ï? eTqøÏ
eTTqTà+<äT >∑&ÉT¶s√E\TqïfÒº.
ñqï nìï ñ|üø£s¡D≤\÷ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£î+≥÷ ˇø£|üø£ÿ <ä[‘·T*ï nD>∑<=≈£îÿ
‘·÷H˚, eTs=ø£|üø£ÿ Á|üuÛÑT‘·« eédüú˝…’q b˛©düT Hê´j·Teédüú\T <ä[‘·T\ô|’ »s¡T>∑T‘·Tqï
<äTsêàs¡Z|ü⁄ #·s¡´\ì á Ø‹>± ìs¡«Væ≤düTÔHêï ‘·|æŒ+#·T≈£îb˛&ÜìøÏ ø±s¡D≤\T @$T{Ï?
e÷]ÿ‡düTº <äèø√ÿD+˝À #·÷dæq|ü⁄&ÉT nD>±]q esêZ\ì dü«˝≤uÛ≤ìøÏ
yê&ÉTø√e&ÜìøÏ n~Ûø±s¡+ ˇø£ kÕ<Ûäq+ nqï~ eTq+ Çø£ÿ&É >∑Ts¡TÔô|≥TÔø√yê*. á Á|üuÛÑT‘·«
eédüú\T es¡íeédüú‘√ m˝≤ ø£\>∑*dæb˛j˚TjÓ÷ &Üˆˆ _. ÄsY. n+uÒ<äÿsY #ê˝≤ düŒwüº+>±
#Óù|Œs¡T:
ªªuÛ≤s¡‘·<˚X¯ sê»<Ûëì yÓTT<ä\T≈£îì Á>±e÷\ es¡≈£L j·T+Á‘ê+>∑+
Væ≤+<äTe⁄\‘√ ì+&çb˛sTT ñ+~. j·T+Á‘ê+>∑+˝Àq÷, e÷s¡TeT÷\˝À¢
ñqï <ëì XÊK\ìï{Ï˝Àq÷ düs¡«yê´|æ‘·yÓTÆq n~Ûø±sêìøÏ
á Væ≤+<äTe⁄˝Ò eT÷˝≤<Ûës¡+. bÕ‘·eédüúì m~]+∫q @ ˇø£ÿs¡÷
‘·|æŒ+#·T ≈£îH˚+<äT≈£î mø£ÿ&Ü e÷sêZ\T ˝Òe⁄. á bÕ‘·eédüú
ìsê|òü÷≥+>± Ç+ø± ø=qkÕ>∑T‘√+<ä+fÒ <ëìøÏ ø±s¡D+ Væ≤+<ä÷
n~Ûø±s¡T\T <ëìøÏ ÇdüTÔqï #˚<√&˚. á Væ≤+<ä÷ n~Ûø±s¡T\T πøe\+
ìs¡«Vü≤D≤~Ûø±s¡T\÷, eT+∫ #Ó&É¶\T Ä<Ûës¡+>± eéVü‰sê*ï q&ç|æ+#˚
yês¡÷ ø±<äT. yêfi¯ófl e´≈£îÔ*ï ã{Ïº |üì ìs¡«Væ≤+#˚ yêfi¯ófl. n+<ä]ø°
düe÷q Hê´j·T+ yêfi¯fl dæ<ëΔ+‘·+ ø±<äT. á Hê´j·T+ neT\T˝À ñqï
eédüúøÏ nqT>∑TD+>±H˚ ñ+~. Ç~ nìyês¡´+. m+<äTø£+fÒ, neT˝À¢
ñqï eédüúøÏ Ç‘·s¡ kÕe÷õø£ esêZ\ô| ñ+&˚ <äèø£Œ<∏ëH˚ï yêfi¯ófl n~Ûø±s¡
ìs¡«Vü≤D˝À ≈£L&Ü #·÷|ædüTÔ+{≤s¡T.μμ60
yêfi¯fl ≈£î\sê»ø°j·÷\ ÇcÕºÇcÕº\qTã{Ïº j·T+Á‘ê+>±ìï n~Ûø±s¡T\T eT\T#·T
≈£î+{≤s¡qï ms¡Tø£‘√ ˇø£ e+ø£ sê»´ eédüú˝Àì n~Ûø±s¡T*ï $eT]Ùdü÷ÔH˚, eTs=ø£e+ø£
Væ≤+<ä÷sTTC≤ìøÏ yÓHÓïeTTø£>± ndüe÷q‘·«+ nqï ‘·q |ü]o\qì, n~ Hê´j·TXÊÁdüÔ+˝À
m˝≤ •s√<Ûës¡´+>± #Ój·T´ã&ç+<√ ñ<ëVü≤s¡D>± #·÷|æ+#·&ÜìøÏ m+‘·e÷Á‘·+ »+ø£˝Ò<äT.
ªªnìï ~≈£îÿ˝≤ q>∑ï+>± ø£ì|æ+#˚ eTqT<Ûäs¡à XÊÁdüÔ+ Á|ü‘˚´ø£‘·... ˇπø
H˚sêìøÏ |ü&˚ •ø£å˝Àì ‘˚&Ü\T. á ndüe÷q‘·«+ H˚s¡düTúDÏí •øÏå+#·&ÜìøÏ
e÷Á‘·y˚T ìπs›•+∫+~ ø±<äT, Hê´j·TkÕúHêìøÏ Hê´j·T+ ø√dü+ e∫Ãq
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 32
e´≈£îÔ\ >ös¡yê˙ï, ˙#·‘ê«˙ï s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ìπs›•+∫q$. eTs=ø£˝≤

#ÓbÕŒ\+fÒ, ndüe÷q‘·«+ MT<ä Ä<Ûës¡|ü&çq Ä eédüú˝Àì
ndüe÷q‘·\T ì\u…≥º&ÜìøÏ. á ndüe÷q eØZø£s¡DÒ Ä]úø£ s¡+>∑+˝ÀøÏ
≈£L&Ü bÕøÏ+~.61μμ
&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Væ≤+<ä÷ es¡í eédüú >∑T]+∫, n+fÒ, ≈£î\+ >∑T]+N, n~ nìï
#√≥¢ø° m˝≤ #=#·TÃ≈£îb˛sTT+<√ m˝≤ #Ó|üŒ>∑\T>∑T‘·THêïs¡qï~ ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î
eTq+ ˇø£ ø£åD+ Ä>±*.
ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüúMT<ë, n\Œ dü+U≤´≈£î\ #˚‹˝À dü+|ü<äì b˛>∑T#˚dæô|fÒº <ëì
ndüe÷q‘· MT<ë m<äTs¡T<ë&ç #Ój·T´≈£î+&Ü, &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY e÷]ÿ‡düTº dæ<ëΔ+‘·yÓTÆq
ªªÁ|ü‹e´ø°Ô ‘·q X¯øÏÔøÏ ‘·>∑Z≥Tº>±, ‘·q nedüsêìøÏ ‘·>∑Z≥Tº>±μμ62 ì m+#·T≈£îHêïs¡T. n~
@ düe÷»yÓTHÆ ê kÕ~Û+#·>*∑ –‘˚, n~ n‘·T´qï‘·yTÓ qÆ kÕeTýê<ä+ ÁøÏ+<ä ˝…øÿ£ . ˝…ìHé
nqï≥Tº, ˇø£ düe÷»+ á dü÷Á‘êìï n+^ø£]+∫ - ÁX¯eT m+‘· ñ‘êŒ<äø‘£ ì· kÕ~ÛdTü +Ô <ä+fÒ,
Á|ü»\T ‘·eT+‘· ‘êeTT>± ‘·eT X¯øÏÔøÏ ‘·>∑Z≥Tº>± |üì#˚kÕÔs¡T, nø£ÿ&É ñ‘·Œ‘·TÔ\T
|ü+#·e\dæq nedüs¡+ ñ+&É<äT >∑qTø£, ‘·eT≈£î m+‘·es¡≈£î nedüs¡yÓTÆ‘˚ n+‘·es¡πø
j·T<Û˚#·Ã¤>± rdüT≈£î+{≤s¡T. á dæú‹˝À Á|üuÛÑT‘·«+ nqï~ |üP]Ô>± ø£qTeTs¡T>∑e⁄‘·T+~. Ç~
˝…ìHé <äèwæº˝À dæ<ëΔ+‘·|üs¡yÓTÆq düe÷q‘·«+ qT+&ç Ä#·s¡D≤‘·àø£yÓTÆq düe÷q‘ê«ìøÏ
düe÷»+ q&Ée&Üìï dü÷∫düTÔ+~.63 á düe÷q‘ê«ìøÏ e´‹πsø±s¡úy˚T, ≈£î\+ ‹s¡T>∑T˝Òì
Ä~Û|ü‘ê´ìï #Ó˝≤sTT+#˚ Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ eédüú. n+uÒ<äÿsY e÷≥˝À¢H˚ eTs=ø£ÿ kÕ]
ªªÁ|ü‹yês¡÷ ‘·eT X¯øÏÔøÏ ‘·>∑Z≥Tº>±, Á|ü‹ yê]ø° ‘·eT nedüsêìøÏ ‘·>∑Z≥Tº>±μμ
nqï~ ôV’≤+<äe kÕe÷õø£ dæ<ëΔ+‘·+ ø±<äT. Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ dæ<ëΔ+‘·+
Á|ü‹ yêfi¯fl<ä>∑Zs¡qT+&û ‘·eT nedüsê\øÏ ‘·>∑Z≥Tº>±, Á|ü‹ yê]ø° ‘·eT
≈£î©q‘·qT ã{°º.μμ64
&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY <äwæº˝À n≥Te+{Ï \ø£å´+ yÓ’|ü⁄≈£î q&Ée&É+ô|’ ≈£î\‘·‘·«yê<ä|ü⁄
eTqdüÔ‘·«+ $s¡T#·Tø£ |ü&ç ñ|üÁ<äe+ düèwæºdüTÔ+~. n‘·qT <ëì ne÷qMj·T‘·øÏ ˇø£
ñ<ëVü≤s¡D #·÷|ædü÷Ô, <ëì‘√ bÕfÒ n~ m+‘· ˝À‘·T>± bÕ‘·T≈£î b˛sTT+<√ dü÷∫kÕÔs¡T.
ªªñ<ëVü≤s¡DøÏ ˇø£ n~Ûø±] ø£sT¡ e⁄ø±≥ø±\øÏ >∑Ts¡sTTq yê]øÏ Á|üuTÑÛ ‘·«
düV‰ü j·T+ n+~düTHÔ êï&ÉqT≈£î+<ë+. n‘·qT ñqï‘· ≈£î\düT&ú øç Ï ìeTï
≈£î\düT&ú øç +£ fÒ m≈£îÿe düV‰ü j·÷ìï n+~+∫ rsê*. n<˚ Ä|òd” sü T¡ |üqTï
$~ÛdTü HÔ êï&ÉqT≈£î+<ë+. n‘·qT ñqï‘· ≈£î\düT&ú ç ø£+fÒ ìeTï ≈£î\düT&ú ìç
m≈£îÿe |üqTïø£f≥ºÒ ≥Tº>± n+#·Hê yÓj÷· ´*. Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ eédüú
düe÷q nedüsê˙ï, ÁX¯eTøÏ Á|ü‹|ò\ü + eTT≥º#ùÓ |Œ≥|ü⁄Œ&ÉT düe÷qyÓTqÆ |ü˙,
düe÷qyÓTqÆ düeTs¡‘ú ˙· ÁbÕ‹|ü~ø£>± #˚dTü ø√e&Üìï >∑T]Ô+#·<Tä . yêfi¯fl \ø£´å +
J$‘·+˝À ñ‘·eÔ T yÓTqÆ eì uÛ≤$+∫q$ |ü+∫ô|fÒ≥º |ü⁄Œ&ÉT, ñqï‘· esêZ\≈£î
33 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
#Ó+~q yêfi¯fløÏ m|ü⁄Œ&É÷ eT+∫M, ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ y˚ <=s¡ø±*. ìeTï ‘·s>¡ ‘∑ T· \

yê]øÏ m|ü⁄Œ&É÷ n<Ûeä TyÓTqÆ M, $\Te‘·≈î£ ÿeM <=s¡ø±*. Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£
eédüú eØZøè£ ‘· ndüe÷q‘· ÁbÕ‹|ü~ø£>± ñ+<äq&ÜìøÏ Ç+‘·ø+£ fÒ y˚sπ
ñ<ëVü≤s¡D nø£ÿs¡˝<Ò Tä . Ç~ kÕe÷õø£ Jeq+˝À nìï s¡+>±\˝Àq÷
|ü]yê´|üyÔ TÓ Æ ñ+~. kÕe÷õø£ J$‘·+˝Àì Á|ü‹ bÕs¡Ù«eT÷ düe÷q‘·
Á|üe÷<ä+ qT+&ç ø£≥Tº~≥º+>± |ü]s¡ø+åÏ |üã&ç ñ+~.μμ
kÕeTýê<ä+ ø√dü+, düeTdüe÷»+ ø√dü+ #˚ùd b˛sê≥+, á Væ≤+<ä÷ düe÷»
eédüúì ∫Hêï_Ûqï+ #˚ùdÔH˚ ‘·|üŒ, düs¡«yê´|üÔyÓTÆq á ≈£î\+ >∑T]+∫ Ä˝À∫+#˚ e÷qdæø£
Á|üe‹Ôì HêeTs¡÷bÕ\T ˝Ò≈£î+&Ü ìs¡÷à*ùdÔH˚ ‘·|üŒ kÕ<Ûä´|ü&É<äT.
ùd«#êÃ¤$|üDÏ qT+&ç $eTTøÏÔ kÕ~Û+#·&Éy˚T \ø£å´+>± >∑\ Ä<ÛäTìø£ ñ<ës¡yê<ä
y˚T<Ûëe⁄\≈£î Ç~ s¡T∫+#·<äT. ≈£î\+ #˚ùd |òüTÀsê\≈£î yêfi¯ófl ø£fi¯ófl eT÷düT≈£î+{≤s¡T.
n+‘·s¡Z‘·+>± ndüe÷q‘· ÁbÕ‹|ü~ø£>∑\ ≈£î˝≤ìøÏ <äTsêàs¡ZeT÷ ìsê›øÏåDéT÷ nsTTq
ô|≥Tºã&ç<ëØ eédüú ≈£L&Ü ‘√&Ó’‘˚, <ëì yÓ’|üØ‘ê´ìï düTdæús¡+ #˚düTÔ+<äqï~ yêfi¯ófl
>∑T]Ô+#·˝Òs¡T. á ô|≥Tºã&ç<ëØ ‘=‘·TÔ\≈£î |üP]Ô>± $s¡T<äΔ+>±, &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY India and
the Prerequisite of Communism nqï |ü⁄düÔø£+˝À ã\+>± Hê≥T≈£îb˛sTTq á
$wü|üP]‘·yÓTÆq es¡íuÛÒ<ë\T düeTdüe÷»+ e+{Ï $|ü¢yê‘·àø£yÓTÆq Ä˝À#·Hê düs¡[
y˚fi¯SflqTø√≈£î+&Ü m˝≤ ì\Te]düTÔ+<√ eTq≈£î dü÷∫kÕÔs¡T. ã÷s¡T®yê Á|üC≤kÕ«eT´+˝À
≈£î\+, ndüe÷q‘·\‘√ ì+&çb˛sTTq Hê´j·Teédüú m≥Te+{Ï Á|üe÷<ë\T ø=ì‘Ó∫Ãô|≥º
>∑\<√ Äj·Tq düŒwüº+>± ne>±Vü≤q #˚düT≈£îHêïs¡T. Äj·Tq Hê´j·T+ m˝≤ eÁø°ø£]+#·
ã&ÉT‘·T+<√, eÁø°ø£]+#·ã&É>∑\<√ #Ó|üŒ&ÜìøÏ #ê˝≤ ÁX¯eT |ü&Ü¶s¡T. uÛÑ$wüýêDÏ e+{Ï n‘·ì
e÷≥\T ù|s=ÿ+{≤qT.
ªªˇø£ ñ<√´– n+≥sêìyê]øÏ e´‹πsøÏ, Væ≤+<äTe⁄\≈£î nqT≈£L\T&ÉT
nqT≈£î+<ë+. n‘·ìøÏ m|ü⁄Œ&ÉT ìs¡íj·T+ rdüT≈£îì neT\T |üs¡#·&ÜìøÏ
n~Ûø±s¡+ e∫ÃHê, n‘·HÓ|ü⁄Œ&É÷ n+≥sêìyê]øÏ e´‹πsø£+>±H˚
ìs¡íj·÷\T rdüT≈£îì neT\T|üs¡TkÕÔ&ÉT.
b˛©düT\÷, Hê´j·÷~Ûø±s¡T\÷ yês¡T ô|]–q yê‘êes¡D+, Á|üjÓ÷»
Hê\÷, uÛ≤eC≤\+ e\¢ n+≥sêìyê] J$‘ê\ì Á|üuÛ≤$‘·+#˚ùd
X¯≈£îÔ\qT ns¡ú+ #˚düTø√˝Òs¡T. n+≥sêì‘·HêìøÏ >∑T]#˚ùd ˝Ò$T, u≤<Ûä\÷,
ø√]ø£\T, ˝≤\dü\T yêfi¯¢øÏ ñ+&Ée⁄. n+<äTe\¢ yêfi¯flì u≤Vü‰≥+>±
e´‹πsøÏ+∫, yêfi¯fl n_Û˝≤wü\øÏ Á|ü‹≈£L\+>± |üì#Ój·T´&Éy˚T >±ø£, yêfi¯ó
fl ô|’øÏ sêe&ÜìøÏ Áb˛‘·‡Væ≤+#·ø£, yêfi¯¢ Á|üjÓ÷»Hê*ï <Óã“rdü÷Ô, yêfi¯fl˝À
Ä‘·à >ös¡e+, >∑s¡«+ @e÷Á‘·+ ø£ì|æ+∫Hê <ëìï Á‘·T+∫yÓj·T´&ÜìøÏ
Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. <ëìøÏ |üP]Ô $s¡T<äΔ+>±, Væ≤+<äTe⁄\ eTH√uÛ≤yê\≈£î
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 34
nqT≈£L\+>± düŒ+~dü÷Ô, n+≥sêìyê] MT<ä yêfi¯fl n~Ûø±sê˙ï, ã˝≤˙ï,

>ös¡yê˙ï, Á|ü‹wüº˙ ì\u…≥Tº≈£îH˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ïkÕÔs¡T. Ä Ç<ä›] eT<Ûë´
»]π> @ dü+|òüTs¡¸D˝ÀHÓ’Hê, n+≥sêìyê] ‹s¡T>∑Tu≤≥Tì nD#·&É+˝À
yêfi¯ófl Væ≤+<äTe⁄\øÏ Á|ü‹ì<ÛäT\T>± Á|üe]Ô+#·&Éy˚T >±ø£, ªndüŒèX¯ó´\ì
ñ+#·e\dæq #√≥ ñ+#·&É+˝À ˇø£ >∑TDbÕsƒ¡+ #Ó|üŒ&ÜìøÏμ65 yêfi¯fl
|ü]~Û˝À #˚ùd nìï |üqT˝À¢qT Ç~ düeéT÷ Ç~ n|üdüeéTT nqï
$#·ø£åD ˝Ò≈£î+&Ü ìdæ‡>∑TZ>± ãVæ≤s¡+>∑+>± bÕ˝§Z+{≤s¡T.μμ
n+uÒ<äÿsY #Ó|æŒq á e÷≥˝À¢ <ä[‘·T\T Hê´j·T+ø√dü+ #˚ùd b˛sê{≤\T m˝≤
#·÷|æ+#·ã&É‘êjÓ÷ ø£ì|æ+#·&É+ ˝Ò<ä÷? á e÷s¡D ø±+&É˝À¢ ªªn+≥sêìyê]øÏ >∑TDbÕsƒ¡+
#Ó|üŒ&É+μμ \ø£å´+ ø±<ä÷? ø°\«qàDÏ˝À ø£eT÷´ìdüTº mÁs¡C…+&Ü |ü≥Tº≈£îì, m≈£îÿe ≈£L*
n&ç–q+<äT≈£L, n+≥sêì‘·Hêìï m~]+∫q+<äT≈£L >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- $\T¢|ü⁄s¡+˝À nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\ kÕúsTTøÏ m<ä>∑&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q+<äT≈£î,
<ä[‘· Ád”Ô\T yêfi¯¢ô|’ »]–q n‘ê´#ês¡Á|üj·T‘êï\qT n&ÉT¶≈£îqï+<äT≈£î
>∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- #·T+&É÷s¡T˝À <ä[‘·T\T #·<äTe⁄≈£îqï+<äT≈£L, dü«j·T+Á|ü‹|ü‹Ô kÕ~Û+∫
düe÷q‘·«+ ø√dü+ b˛sê&çq+<äT≈£L >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- ã‹Ôì ‘√˝≤˝À rÁeyê<ä yêeT|üøå±\øÏ kÕqT≈£L\+>± ñqï+<äT≈£î >∑TDbÕsƒ¡+
#ÓbÕŒ*.
- eT+C§˝≤sTT˝À {° ‘√≥˝À¢ ø±]à≈£î\T JequÛÑè‹ø√dü+ ø£˝…ø£ºπs≥TøÏ
q&ÉT#·T≈£îì yÓfi¯¢&ÜìøÏ kÕVü≤dæ+∫q+<äT≈£î >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- yÓT\e\e⁄˝À66 |ü+#êsTTr mìïø£˝À¢ b˛{°øÏ ì\ã&çq+<äT≈£î, sê»ø°j·T+>±
@ø°ø£è‘·eTe⁄‘·Tqï+<äT≈£î >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- |üs¡eT≈£î&ç˝À, Çe÷àqTé˝Ÿ X‚Ks¡Hé67 nqï yêfi¯fl $|ü¢eø±s¡T&ç dü+düàs¡D
~Hêìï bÕ{Ï+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q+<äT≈£î >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
- |òüØ<ëu≤<é˝À <ä[‘·T\øÏ n~Ûø±s¡+ø√dü+ Á|üj·T‹ï+∫q+<äT≈£î >∑TDbÕsƒ¡+
#ÓbÕŒ*.
- <˚X¯+˝À @<√ eT÷\ MT Væ≤+<ä÷ nÁ>∑es¡í Ä~Ûø£´‘· r≥ rs¡<äT ø£qø£
<ä[‘·T\øÏ >∑TDbÕsƒ¡+ #ÓbÕŒ*.
&Üˆˆ n+uÒ<äÿsY dü÷∫+∫q≥Tº, Væ≤+<äTe⁄\ø°, <ä[‘·T\ø° eT<Ûä´ »]–q Á|ü‹
dü+|òüTs¡¸D˝Àq÷ b˛©düT\÷ Hê´j·÷~Ûø±s¡T\÷ ìdæ‡>∑TZ>± u≤Vü‰≥+>± á >∑TDbÕsƒ¡+
#Ó|üŒ&É+˝À bÕ˝§Z+{≤s¡T. á <˚X¯ Á|üuÛÑT‘·« eédüú˝Àì n~Ûø±s¡T\ ≈£î\‘·‘·« Á|üeè‹Ô ø£+fÒ
35 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
>∑]Ω+#·e\dæq n+X¯+ eTs=ø£{Ï ˝Ò<äT. eédüú˝À u≤>± y˚fi¯SflqT≈£îb˛sTTq á n<Ûäs¡ày˚T

bÕs¡¢yÓT+≥Ø Á|üC≤kÕ«eT´+, <ëì $düÔ‘·yÓTÆq j·T+Á‘ê+>∑+ ≈£î˝≤ìøÏ ø£fÒº ø£|üŒ+. |”&ç‘·T\ø°,
|”&ç+#˚ yêfi¯flø° eT<Ûä´ dü+|òüTs¡¸D˝À |ü⁄{Ïºq á <˚X¯+, <ëì ñìøÏì kÕs¡úø£+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î
á n<ÛäsêàH˚ï ]yêE>± #Ój·÷´*. ˇø√ÿkÕ], á eédüú eTqT>∑&ÉøÏ ã˝≤ìï ã+&É>±
Á|üjÓ÷–+#·e\dæ edüTÔ+~. n+<äTø£ì, es¡í Væ≤+<äTe⁄\T #·+|ü˝Òì #√≥¢, Ä |üìì yêfi¯¢≈£î
ã<äT\T b˛©düT\T #˚kÕÔs¡T. ø±˙, nìï y˚fi¯˝≤ yêfi¯flì s¡+>∑+˝ÀøÏ ~+|ü&É+ kÕ<Ûä´|ü&É<äT.
<ëìï Á|ü‘˚´ø£ dü+<äsê“¤\ ø√dü+, Á|ü‘˚´ø£ e´≈£îÔ\ø√dü+ πø{≤sTTkÕÔs¡T. ø±oàs¡T, áXÊq´
ÁbÕ+‘ê\T, m~]+#˚ <ä[‘·T\T, ¬s&é ø±]&ÜsY... Ç˝≤.
$T>∑‘ê »Hê\ì, $T>∑‘ê s√E˝À¢, _Ûqï e÷sêZ\<ë«sê n~ n<äT|ü⁄#˚düTÔ+~.
ñ<ëVü≤s¡DøÏ, Ç~ H˚ #Ó|üŒuÀj˚T $wüj·÷ìøÏ dü+ã+<Ûä+ ˝Òø£b˛sTTHê, Çø£ÿ&É #ÓbÕŒ*.
Hê´j·TXÊÁdüÔ |ü]uÛ≤wü |üP]Ô>± nbÕs¡<äs¡Ùø£+, Ä uÛ≤wü me]ø° n+<äTu≤≥T˝À ñ+&É<äT. n~
>∑+<äs¡>√fi≤ìøÏ >∑T]#Ój·T´&Üìø°, ì|òüT+≥Te⁄\ <ä>∑Zs¡øÏ $TeTà*ï |ü]¬>‹Ô+#·&Üìø°
ñ<˚›•+∫q~. Ç~ ñ<˚›X¯|üPs¡«ø£+>± #˚düTÔHêïs¡ì nì|æ+#·&É+ ˝Ò<ä÷? Hê´j·TXÊÁdüÔ uÛ≤wü,
á <˚X¯+˝Àì ôV’≤ø√s¡Tº\ uÛ≤wü Á|ü»\uÛ≤wü ø±≈£î+&Ü, Ç+^¢wüß m+<äT≈£î nsTT+~?
Hê ñ<˚›X¯´+˝À á uÛ≤wü ñ|üjÓ÷–+#·&É+ πøe\+ j·÷<ä∫Ãø£+ ø±<äT.
#ê˝≤ø±\+ kÕ>∑Bdæ kÕ>∑Bdæq ‘·sê«‘· n<Ûsä êàìï#˚Ã rs¡TŒì eTq+ e÷s¡Dø±+&ÉøÏ
s¬ +&√ n+ø£+>± #Ó|⁄ü Œø√e#·TÃ. ø=ìï ˝§düT>∑T*ï #·÷|æd÷ü Ô H˚sêìï •øå±s¡Ω+ ø±<äì düeT]ú+#·&+É ..
H˚sêìøÏ ø=ìï dü+|òTü ≥q\, Á|üÁøÏjT· \, uÛÖ‹ø£ edüTeÔ ⁄\ düe÷Vü‰s¡+>± ≈£î~+∫ #·≥uº ÁÑÛ <ä‘·
ø£*Œ+#·&+É .. #·ìb˛sTTq yê]ì ù|s¡T˝Òì ø=ìï X¯yê\ |ü{øºÏ >£ ± »eT ø£{ºÏ H˚sêìï n\ŒyÓTqÆ ~>±
∫Á‹+#·&+É .. es¡í Væ≤+<ä÷ H˚sd¡ Tü \ú ì Á|ü»\ ÄÁ>∑V‰ü ìï #·$#·÷&É˙≈£î+&Ü bÕ]b˛j˚T neø±X¯+
ø£*Œ+#·&+É .. ø=ìï dü+<äsê“¤\˝À n¬sdüTº ù|s¡T#Ó|Œæ yêfi¯fløÏ |üP]Ô b˛©düT uÛÁÑ <ä‘· ø£*Œ+#·&+É ..
<√|æ&,û e÷quÛ+Ñ >∑+, Vü≤‘·´\÷ #˚dqæ es¡í Væ≤+<äTe⁄øÏ ˇø£ uÛÁÑ <ä‘ê e\j·T+ ø£*Œ+#·&+É . Ä
uÛ≤wü m≥Te+{Ï<+ä fÒ, ñÁ‘˚Œs¡ø±ìøÏ Á|ü‹düŒ+<äq>± ø√|ü+ sê≈£î+&Ü ø±\j·÷|üq #˚ùd uÛ≤wü.
˙ e÷qe‘ê«ìï düe÷~Û #ÓjT· ´&ÜìøÏ ñ<˚•› +∫q uÛ≤wü. dü+øÏw¢ ºü kÕ+πø‹ø£‘\· e\j·T+˝À ˙≈£î
»]–q <Ís¡H® ê´ìï nDÏ#˚ uÛ≤wü. Ä uÛ≤wü eTqTwüß\ eéVü‰s¡ uÛ≤wüqT ‘·e⁄«≈£î+≥÷ b˛‘·T+~.
<ä[‘·T\T (d”,Ô eTTdæ+¢ , ˝Ò<ë Ä~yêd”) Ç∫Ãq kÕøå±´\÷, yêp„à˝≤\˝Àì yÓs’ T¡ <Ûë´\ì m‹Ô
#·÷|æ yêfi¯fløÏ Hê´j·T+ <=s¡≈î£ ÿ+&Ü kÕ>∑q+|ü⁄‘·T+~. Hê´j·T+ø√dü+ e∫Ãq Á|ü‹yêD°í
$dæ–+∫ y˚kÕ]düT+Ô ~. m+<äTø£+fÒ, á ø√s¡T\º øÏ ‘Ó\TdüT, Hê´j·TkÕúHê\ >∑&|É ü ‘=ø±ÿ\+fÒ
ñ≈£îÿe+{Ï ø±fi¯Sfl, <√dæfiø¢¯ =B› &Éã÷“ ñ+&Ü\ì. øπ e\+ yê<äq˝Àq÷, yê#·ø+£ ˝À e÷Á‘·yT˚
‘·eT ñqï‘·yTÓ qÆ n~Ûø±s¡ düŒèVü≤ Á|ü<]ä ÙdüTHÔ êïj·TqT≈£îH˚ yêfi¯ó,¢ á <˚X+¯ ˝À @ s√C…H’ ê,
@ ø√s¡THº H’Ó ê ˇø£ kÕ] <ä]Ù+#·e#·TÃ.
>ös¡e˙j·TT˝…’q Hê´j·÷BÛX¯ó\T ‘·eT kÕ«qTs¡øÏÔì m+<äT≈£î #·÷&É˝Ò≈£îHêïs¡T?
yêfi¯flì n&É>∑&ÜìøÏ Hê <ä>∑Zs¡ #ê˝≤ Á|üX¯ï\T ñHêïsTT. ˇø£ ‘êuÒ<ës¡T ∫Á‘·y˚wü<Ûës¡D˝À
MTeTT+<äT q&ÉTdüTÔqï|ü⁄&ÉT, Ä Ä&É+ãsêìø°, Ä ø£yê‘·T\ø° dü+‘√wæ+#·&ÜìøÏ ã<äT\T
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 36
MT≈£î ∫ø±≈£î sêe<ä÷›? MTs¡T e#˚Ãdü]øÏ ø√s¡Tº>∑~˝À Á|üXÊ+‘·‘· HÓ\ø=q&ÜìøÏ M\T>±

‘êuÒ<ës¡T ãTdüT‡eT+≥÷ n+<äØï e÷{≤&=<ä›qï&É+ MT≈£î Vü‰kÕ´düŒ<ä+>± ø£ì|æ+#·&É+
˝Ò<ä÷? MTs¡T uÛÀ»HêìøÏ MT >∑<äT˝À¢øÏ yÓ[¢q|ü⁄&ÉT ekÕsê\T düeTTÁ<ä+ ¬s+&ÉT>± N*
‘ê$∫Ãq≥Tº ‘ê$yê«˝≤? yêfi¯¢ >∑‘· #·]Á‘· ˇø£kÕ] ‘·e⁄«≈£î+fÒ, á <˚X¯+˝À @ Hê´j·÷
BÛX¯ó&É÷ me] ø£fi¯fl˝Àø° dü÷{Ï>± #·÷&É˝Ò&ÉT ø±ã{Ïº, mø£ÿ&√ X¯Sq´+˝ÀøÏ #·÷&É&Üìï MTs¡T
Vü≤]¸kÕÔsê? |ü<˚|ü<˚ $TeTà*ïμμ>ös¡e˙j·Tμμ, ªªyÓTÆ ˝≤sY¶μμ, ªªyÓTÆ ˝≤sY¶μμ nì dü+uÛÀ~düTÔqï
|ü⁄Œ&ÉT MTs¡T ≈£îØÃ˝À ndüVü≤q+>± n≥÷ Ç≥÷ ø£<ä\≥+ ˝Ò<ë? H˚qT sêE*ï mqï&É÷
#·÷&É˝Ò<äT ø±ì, Á|ü»\ qT+&ç e#˚Ã nuÛÑ´s¡úq\T n≥Te+{Ï ìs¡+≈£îX¯‘ê«ìøÏ m+‘·e÷Á‘·+
rdæb˛e⁄. e\düyê<ä neX‚wü+ n+{≤s√, ≈£î\ neX‚wü+ n+{≤s√, ˝Òø£ ø√s¡Tº eéVü‰s¡
neX‚wü+ n+{≤s√ ˝Òø£ MT Çwüº+ e∫Ãq~ nH=#·TÃ... ø±ì ãj·T{Ï e´øÏÔøÏ, ø√s¡Tº\qT q&çù|
düs¡[˝À k˛«‘·ÿs¡¸ø°, ø√s¡Tº\T Á|üø£{Ï+#˚ rs¡TŒ\˝À ø£ì|æ+#˚ ‘·eT ÁbÕ<Ûëq´‘·ø° ô|<ä› ‘˚&Ü
‘Ó©<äT.
Hê´j·Teédüú kÕ«qTs¡øÏÔ ≈£L&Ü düeTdü´˝À ˇø£ uÛ≤>∑+. •s¡düT‡ qT+&ç bÕ<ë\ <ëø±
‘·qì ‘êqT n_Ûq+~+#·T≈£î+≥÷, eT<ÛäéT<Ûä´˝À ‘·q >=|üŒ |ü]o\q\˝Àì
Á|ü‹yêø±´ìø° eTT]dæb˛‘·÷, ≈£î˝≤ìøÏ dü+ã+~Û+∫q e÷s¡Dø±+&É\˝À, ‘·q≈£î ‘êqT
@sêŒ≥T #˚düT≈£îqï dü+Á|ü<ëj·÷*ï nqTdü]+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdü÷Ô, m+‘· Á|üdüTÊŒ¤≥+>±
ìdæ‡>∑TZ>± ≈£î\‘·‘·«yê<äyÓTÆHê, m+‘· ≈£î+{ÏkÕ¬ø’Hê, m+‘· ‘·s¡ÿ s¡Væ≤‘·yÓTÆHê, m+‘·
ìs¡›j·÷‘·àø£yÓTÆHê, m+‘· eT÷s¡âyÓTÆq<Ó’Hê... @<√ ˇø£ ø±s¡D≤ìï <ës¡TDyÓTÆq H˚sê\ì #˚ùd
yê]ì ìs√›wüß\T>± #·÷|æ+#·&ÜìøÏ yÓ‘·T≈£î‘·T+~.
á eédüú˝À me«¬s’Hê ˇø£ kÕ] ÁX¯<äΔ>± |ü]o*ùdÔ, á Hê´j·Teédüú |ü⁄∫Ãb˛sTTq
|üfi¯ófl, <ëì NeTTø±s¡T‘·Tqï >±j·÷\÷, X¯e+ ø£+|ü⁄ø=fÒº <ëì ≈£î\yêdüHê Á>∑Væ≤+#·>∑\s¡T.
ø±˙, #·ø£ÿ>± ÇÁd”Ô #Ój·T´ã&É¶ Ä ‘Ó\¢ #=ø±ÿ\÷, bı&Éyê{Ï q\¢ì >öq¢ ÁøÏ+<ä... <ëì
rÁeyÓTÆq s√>±ìï mes¡÷ >∑T]Ô+#·&É+ ˝Ò<äT. Hê´j·Teédüú ‘·qT n|üyê<äT\øÏ nr‘·eTì
m+‘· >±&ÛÉ+>± qeTTà‘·÷ n|ükÕàs¡ø£ dæú‹˝À ñ+<ä+fÒ, @ ˇø£ÿs¡T ∫qïbÕ{Ï ndü+‘·è|æÔì
Á|ü<ä]Ù+#·&ÜìøÏ kÕVü≤dæ+∫Hê yêfi¯fl MT<ä ø√s¡Tº~Ûø±ÿs¡ H˚sêìï yÓ÷|ü&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+
#˚düTÔ+~. á ã÷s¡T®yê Á|üC≤kÕ«eT´|ü⁄ Vü‰kÕ´düŒ<äyÓTÆq ˝≤uÛ≤\T @$T≥+fÒ, MTs¡T ˇø£
Á|ü<ÛëqeT+Á‹øÏ eT‘·‘·‘·«yê~ nH=#·TÃ, ˇø£ sêÁwüº|ü‹ì s¡ã“s¡T kÕº+|ü⁄ nH=#·TÃ, ˇø£
e÷qeeqs¡T\ XÊU≤eT+Á‹ì ÄyÓT≈£î @ s¡ø£yÓTÆq $<ë´s¡Ω‘·\÷ ˝Òe˙ nH=#·TÃ... nø£ÿ&ç‘√
MT yêø±‡«‘·+Á‘·´+ dü]. á <˚X¯+˝À Hê´j·Teédüú MT<ä MTs¡T |ædüs¡+‘· nqTe÷Hêìï
Á|üø£{Ï+#·˝Òs¡T. ˇø£ @&ÉT ‘·sê«‘· eTs=ø£ @&ÉT <ä[‘·T\MT<ä »s¡T>∑T‘·Tqï Vü≤‘ê´ø±+&É˝À¢
H˚s¡düTú\T ìs¡|üsê<ÛäT\T>± ‘·|æŒ+#·Tø√e&É+˝À Hê´j·÷~Û|ü‘·T\ ≈£î\+ ˇø£ eTTKýÓTÆq
bÕÁ‘· b˛wædüTÔ+<äì MTs¡T nq˝Òs¡T. Hê´j·÷BÛX¯ó*ï ìj·T$T+#·&É+˝ÀH˚ ≈£î\+ ˇø£ bÕÁ‘·
b˛wædüTÔ+<äì MTs¡T nq˝Òs¡T. ]»πs«wüqT $<ÛëHêìøÏ yêfi¯fl rÁeyÓTÆq e´‹πsø£‘· yÓqTø£qTqï
yêfi¯fl Ä˝À#·Hê düs¡[ì ≈£î\+ ìs¡›«+<ä«+>± ìs¡ísTTdüTÔ+<äì MTs¡T nq˝Òs¡T. düe÷»|ü⁄
37 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
kÕeT÷Væ≤ø£ #˚‘·qì dü+‘·è|æÔ|üs¡#·&ÜìøÏ Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T eT‘·yê<äT\T>± e÷s¡T‘ês¡ì

MTs¡q˝Òs¡T. s¡ø£Ô<ëVü‰ìï rπsÃ eTs¡D<ä+&Éq $~Û+#˚ düTÁ|”+ ø√s¡Tº Hê´j·÷~Û|ü‹øÏ,
≈£î\yê<ä, C≤‹yê<ä, Ád”Ô<˚«wüeTT Á|üø£{Ï+#˚ eTqTdü+‘·‹ì ñ˝Ò¢œ+#·e\dæq n>∑‘·´+
˝Ò<äì MTs¡T nq˝Òs¡T. Ç˝≤+{ÏM, Ç≥Te+{Ï $wüj·÷*ï Á|üø£{Ï+#˚ #ê˝≤ $wüj·÷\T
MTs¡T mqï&É÷ nq˝Òs¡T. ‘·qì ‘êqT Äsê~Û+#·T≈£î+≥÷ #ê˝≤ø±\+ n~Ûø±s¡+˝À ø=qkÕπ>
ìj·T+‘·˝≤, ˇø£ ∫qïbÕ{Ï $uÛÒ<ä+ #ê\T, á Á≈£Ls¡»+‘·Te⁄ Á|ürø±s¡ |üs¡+|üs¡øÏ
|üPqT≈£î+≥T+~, Ä $uÛÒ~+∫qyê&çøÏ yÓTT<ä≥>± $dæπs u…~]+|ü⁄ C…’\T˝À |ü&Ój·T´&É+.
eTq Hê´j·÷BÛX¯ó\ Ä»„\T, bÕ‘· f…düºyÓT+≥T˝Àì <˚$ì Ä»„˝≤, jÓTôVAyê e÷≥˝≤
‹s¡T>∑T˝Òì$. á düs¡«X¯øÏÔeT+‘·T*ï mes¡T Á|ü•ï+∫Hê, rVü‰sY C…’˝À¢ uÛÑ$wü´‘·TÔ J$‘·+
>∑&É|ü&ÜìøÏ ≥÷‘Y Áãwt yÓ‘·Tø√ÿe\dæ+<˚.
me¬s’Hê ˇø£s¡T Hê´j·TkÕúq+ |üìrs¡Tì Á|ü•ï+#·&ÉyÓ÷, $eT]Ù+#·ã÷q&ÉyÓ÷ #˚ùdÔ
@eTe⁄‘·T+~? Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ ôV’≤ø√s¡Tº rs¡TŒ Hê≈£î n+<äTu≤≥T˝À ñ+~ >∑qTø£, #·T+&É÷s¡T
$wüj·T+˝À »]–q~ MT≈£î #Ó|üŒ˙j·T+&ç. Çø£ÿ&É uÛÑ÷kÕ«$T ¬s&ÉT¢ mì$T~ eT+~
<ä[‘·T*ï ‘·T<äeTT{Ïº+#ês¡T. <ëìï »dæºdt qs¡dæ+Vü‰¬s&ç¶ Hê´j·TeT÷]Ô>± ñqï <Ûäsêàdüq+
$#ê]+∫+~.
ªª@<√ ˇø£ dü+düú≈£î #Ó+~, Çø£ÿ&É kÕ≈£åî\˝À ˇø£s¡T ø±ì Áo yÓ÷C…dt nqï
e´øÏÔ ‘·q≈£î á <Ûäsêàdüq+ MT<ä, á $#ês¡D ø=qkÕ>∑T‘·Tqï rs¡TMT<ä
qeTàø£+ ˝Ò<äì ˇø£ Á|üe÷D |üÁ‘êìï düeT]Œ+#ês¡T.μμ
Ç~ #·~$q|ü⁄Œ&ÉT ‘·|⁄ü Œ>± ns¡+ú #˚dTü ≈£îH˚+<äT≈£î m≈£îÿe neø±X¯+ ñ+~. ø√s¡Tº
rs¡TŒ #·~$q ø=~›s√E\ ‘·sê«‘·, #ê]Á‘·ø£ |ü⁄s¡TwüßDÏí >∑Ts¡TÔ≈£î #˚ùd ù|s¡Tø£*Zq
ÄÁ>∑ôVA<äÁ>∑T&Óq’ yÓ÷C…dt á eéVü‰s¡+˝À ø£\T>∑CdÒ Tü ø√ø£ |üPs¡«+, ôV’≤<äsêu≤<äT˝Àì
e÷qeVü≤≈£îÿ\ düe÷K´ Á|ü#T· ]+∫q ªª#·T+&É÷s¡T: ˇø£ n‘ê´#ês¡+, <ëì nq+‘·s¡ dæ‹ú μμ
nqï |ü⁄düøÔ ±ìï #·~y˚ neø±X¯+ ø£*–+~. n|ü⁄Œ&ÉT ‘Ó*dæ+~, ø√s¡Tyº ês¡T Á|ükÕÔ$+∫q ªª@<√
dü+dü≈ú î£ #Ó+~ á kÕ≈£îå \˝À ˇø£sT¡ ø±ì ªª Áo yÓ÷C…dμt μ <Ûsä êàdüq+ eéVü‰sê˝À¢ ‘·\<ä÷]Ãq
mes√ <ë]q b˛j˚T <ëqj·T´ ø±<ä˙. n‘·qT Ç+<äT˝À Vü≤‘·´>±$+#·ã&É¶ ˇø£ e´øÏøÔ Ï ø=&ÉT≈£L,
eTs√ Vü≤‘·´ >±$+#·ã&É¶ e´øÏøÔ Ï y˚Tq\T¢&÷É nì. ø£qTø£, Hê´j·T+ »s¡>q∑ |ü⁄&ÉT rÁe+>±
qwübº ˛j˚T e´≈£î˝Ô À¢ n‘·qT ≈£L&Ü ˇø£&TÉ . eTs=ø£ kÕ] >∑eTì+#·+&ç Ä e÷≥\ eTTdüT>∑Tì.
eT∞fl e÷≥\‘√ <=+>±≥. n~ ø√s¡Tº yês¡T Ä&çq|ü⁄&ÉT <ëqs¡+ú ìC≤ìï eTs¡T>∑T |üs#¡ &· +É ,
eÁø°øs£ D ¡ ø√dü+ yÓ<øä &£ +É . eTs=ø£ÿ kÕ] yÓqøÏÿ yÓfi<¯ ë+ ø√s¡Tº á eéVü‰sêìï m˝≤ ‘˚*Ã+<√
#·÷&Ü¶ìøÏ. Hê´j·TeT÷]Ô s¬ &ç,¶ n‘·ì düV≤ü Hê´j·TeT÷]Ô e÷≥\˝ÀH˚:
ªªá $wüj·T+˝À e÷s¡Z<äs¡Ùø£‘·«+ ø√dü+ uÛ≤s¡‘· n{≤Øï»qs¡\T yê]
düVü‰j·T+ nuÛÑ´]ú+#·&É+ »]–+~. Äj·Tq ‘·s¡|òü⁄q Áo $\‡Hé, n<äq|ü⁄
kı*dæ≥s¡T »qs¡\T Vü‰»¬s’ ‘·q yê<äq\T $ì|æ+#ês¡T. Äj·Tq
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 38
n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+, ˇø£ <Ûäsêàdüq+ #˚|ü{Ïºq $#ês¡Dô|’ nuÛÑ´+‘·sêìï

˝ÒeHÓ‘·Ô&É+, n+<äT˝Àq÷ $#ês¡D ø=qkÕ>∑T‘·T+&É>±, ˇø£ |òüTÀs¡yÓTÆq
n|ü#ês¡eT÷, neTsê´<ä. n≥Te+{Ï nuÛÑ´+‘·sê\T Á|üuÛÑT‘·«
Hê´j·Tyê<äT\T ˝ÒeHÓ‘·Ô≈£L&É<äT. n+‘˚ø±≈£î+&Ü, nuÛÑ´+‘·sê\T
˝ÒeBdæq e´≈£îÔ\øÏ ø√s¡Tº ~Ûø±ÿs¡ H˚s¡+ ÁøÏ+<ä ‘êF<äT Çe«&ÜìøÏ Ç~
jÓ÷>∑ýÓTÆq dü+<äs¡“¤+ nì ≈£L&Ü Äj·Tq n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø£{Ï+#ês¡T. á
dü+<äs¡“¤+˝À #ê˝≤ |üPs¡« Á|üe÷D≤\T #·÷|æ+#ês¡T.$C≤„qKqT˝…’q
Á|ü‘˚´ø£ Á|üuÛÑT‘·« Hê´j·Tyê<äT\ yê<äq\T $qï |æeTà≥ 21.3. 2014q
y˚TeTT ˇø£ dü$es¡yÓTÆq ñ‘·Ôs¡T«qT C≤Ø #˚XÊeTT. ø√s¡Tº~Ûø±ÿs¡H˚s¡+ ÁøÏ+<ä
‘êF<äT\T n+<äCÒj·Te\dæ+~>± ]õÁkÕºs¡Tyê]øÏ dü÷∫+#·&ÉyÓTÆq~.
nsTT‘˚, ‘êF<äT\T Çe«ø£|üPs¡«y˚T, Á|üe÷D|üÁ‘êìï düeT]Œ+∫q e´øÏÔ,
‘·q Á|üe÷D |üÁ‘êìï yÓqøÏÿ rdüT≈£î+≥÷, ø£åe÷|üD\T y˚&ÉTø=q&É+
»]–+~. ø£qTø£, n‘·ì MT<ä u≤ø° #·s¡´\T ì\T|ü⁄#Ój·T´&ÉyÓTÆq~.μμ
uÛ≤s¡‘· n{≤Øï »qs¡\T ‘·s¡|òü⁄q uÛ≤s¡‘· n<äq|ü⁄ kı*dæ≥s¡T »qs¡\T Vü‰»s¡e&É+.
eTs=ø£ÿ kÕ] #·<äe+&ç.
<ä[‘·T\T Vü≤‘·´ >±$+#·ã&çq|ü⁄Œ&ÉT @ kı*dæ≥s¡T »qs¡\÷ Á|üuÛÑT‘·«+ ‘·s¡|òü⁄q
Vü‰»s¡Tø±˝Ò<äqï~ Çø£ÿ&É Á|üeTTK+>± >∑eTì+#ê*. @ uÛ≤s¡‘· n<äq|ü⁄ kı*dæ≥s¡T
»qs¡\÷ e∫Ã <ä[‘·T*ï Vü≤‘·´#˚dæq e´≈£îÔ\≈£î J$‘·ø±\ C…’\T •ø£å $~Û+#ê\ì ‘·eT
XÊj·TX¯≈£îÔ˝≤ yê~+#·˝Ò<äT. ø±ì, ø√s¡Tºyê] ≈£î\|üø£å|ü‘·<Û√s¡DÏì Á|ü•ï+∫q+<äT≈£î e÷Á‘·+
kı*dæ≥s¡T »qs¡\T yês¡T Vü‰»s¡e⁄‘ês¡T.
ø√s¡Tºyê] #˚‹˝À ñqï á ø√s¡Tº ~Ûø±ÿs¡eTH˚ n~Ûø±s¡eT÷, <ëìï Ç|ü⁄Œ&ÉT #Ó|æŒq
Ø‹˝À Á|ü<ä]Ù+∫q rs¡÷ #·÷düTÔ+fÒ Hê≈£î Á≈£Lsê‹ Á≈£Ls¡T˝…’q ìj·T+‘·\T
>∑Ts¡TÔ≈£îsêe&Éy˚T>±ø£, ø=ìï <ës¡TDyÓTÆq ≈£î\<äTsê>∑‘ê\T ≈£L&Ü >∑Ts¡TÔ≈£î edüTÔHêïsTT.
Ç<ä›s¡T <ä[‘·T\T ‘·eT ÄÁ>∑Vü‰˙ï Á|üø£{Ïdü÷Ô es¡íVæ≤+<äTe⁄\øÏ e´‹πsø£+>± <ä+&√sê
y˚dæq+<äT≈£î 2002˝À ‹ìïj·T+˝À yêfi¯¢#˚ nX¯ó<äΔ+ ‹ì|æ+#·&É+ eT]∫b˛>∑\e÷?68.
ˇø√ÿkÕ] Á>±MTD uÛ≤s¡‘·+˝À, n~Ûø±sêìøÏ ì»+ ìy˚~+#·&É+ yêfi¯fl#˚ ã\e+‘·+>±
eT˝≤ìï ‹ì|æ+#·&ÜìøÏ <ë]rdüTÔ+~. ˇø√ÿkÕ], n+‘·ø£+fÒ düT≈£îe÷s¡yÓTÆq #√≥¢, n+fÒ
ø√s¡Tº>∑<äT˝À¢, n~ ø√s¡Tº~Ûø±ÿs¡+ ÁøÏ+<äøÏ edüTÔ+~. @ s¡ø£+>± #·÷dæHê <ä[‘·T\øÏ dü+<˚X¯+
düTdüŒwüº+: ªª˙ Ä‘·à>ös¡yêìï ~>∑$T+>∑Tø√. á nX¯ó<ëΔìï ~>∑$T+>∑Tø√.μμ
#·T+&É÷s¡T >∑T]+∫ e÷{≤&ÉT≈£î+≥Tqï á dü+<äs¡“¤+˝ÀH˚, eTs=ø£ bÕsêÙìï m‹Ô
#·÷|æ+#ê*. eTq+ Ç+‘·es¡≈£î Vü≤+‘·≈£î\MT<˚ <äwæº ì*bÕ+. á Vü≤+‘·≈£î\ ‘·s¡|òü⁄q
ø√s¡Tº˝À¢ mes¡T yê~kÕÔs¡T? rs¡TŒ Ç˝≤ Á|ükÕÔ$düTÔ+~:
ªªn|”Œ\T<ës¡T\ ‘·s¡|òü⁄q yê] Hê´j·Tyê~ Áo {Ï. u≤*¬s&ç¶, Áo z. ¬ø’˝≤dü
39 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
Hê<∏ä ¬s&ç¶, Áo &ç. Á|ü<äTéTï ≈£îe÷sY ¬s&ç¶, ÁoeT‹ dæ. edüT+<Ûäs¡ ¬s&ç¶, ÁoeT‹
>±j·TÁ‹ ¬s&ç¶ yê<äq\T $ì|æ+#ês¡T.μμ
≈£î\ <äTs¡Vü≤+ø±s¡T*ï ìw˜ü>± |ü]s¡øÏå+#·&Éy˚T es¡íeédüú u≤<Ûä´‘· nì mø£ÿ&Ó’Hê
sêdæ ñqï≥Tº, ¬s&É¢ì ¬s&ÉT¢ yÓqπødüTø=kÕÔs¡T. øÏ\«qàDÏ˝À ‘·+ãj·T´ Hêj·TT&ÉT... >√bÕ\ø£èwüí
Hêj·TT&ÉT, uÛÑ÷kÕ«eTT˝…’q Ç‘·s¡ Hêj·TTfi¯fl+<ä] ‘·s¡|òü⁄q yê~kÕÔs¡T. Ç<ä+‘ê »]–+~
eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡Tº Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô>± ªªHêj·TT&ÉTμμ ñqï düeTj·T+˝À. n+<äTø£H˚
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT ‘·$Tfi¯Hê&ÉT ôV’≤ø√s¡Tºì, ªª‘·$Tfi¯ Hêj·TT&ÉT ôV’≤ø√s¡Tºμμ nì #·eT‘·ÿ]+#˚yês¡T.
XÊÁdüÔE„\T ø£s¡“q|ü⁄ nDTe⁄ø° - ø£s¡“q|ü⁄ nDTe⁄ø° eT<Ûä´qTqï ã\yÓTÆq ã+<Ûäy˚T u§>∑TZ
eÁ»eT+‘· ø£]ƒq+>± e÷s¡&É+˝À ñ+<äì #Ó|æŒq≥Tº, |üP]Ô>± ~>∑C≤]q á eédüú
<äTπs“¤<äýÓTÆq ø√≥>± e÷s¡&É+ yÓqTø£qTqï ≈£î\ã+<Ûä+ jÓTTø£ÿ ª&çmHéj˚Tμì me¬s’Hê
ø£qTø√ÿyê*.
Ç<ä+‘ê #Ó|æŒq ‘·sê«‘·, Hê´j·Teédüú˝Àì ≈£î\‘·‘êÔ«ìï ãj·T≥ô|fÒº |üì,
eTq˝À Á|ü‹ ˇø£ÿ]˙ y˚˝…‹Ô #·÷|æ ì+~+#·≈£î+&Ü |üPs¡Ôe<äT. ø°\«qàDÏ Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À
ø√s¡Tº\T Hê´j·÷ìï <ës¡TD+>± eÁø°ø£]+#êj·Tì ì\Bùd eTT+<äT, ˇø£ <ëì yÓqTø£
ˇø£{Ï>± »s¡T>∑T‘·Tqï á ≈£î\ <Ís¡®Hê´\ì ìdæ‡>∑TZ>± ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ yêfi¯fløÏ <ÛÓ’s¡´+
mø£ÿ&É qT+&ç e∫Ã+~? eTq+<ä] dü$Twæ˜ ÄÁ>∑Vü≤+ @eTsTT+~? Hê>∑]ø£ düe÷»+ ø√s¡Tº
ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T »s¡>∑≈£î+&Ü ì*∫b˛j˚T≥≥Tº m+<äT≈£î #Ój·T´˝Ò<äT? eTq sê»ø°j·T
Hêj·T≈£î\T @eTj·÷´s¡T? n+uÒ<äÿsY yês¡dü‘ê«ìøÏ b˛{° |ü&ÉT‘·÷, ‘êy˚T <ä[‘·
s¡ø£å≈£î\eTì #ê≥T≈£îH˚ ø±+Á¬>dt, ø£eT÷´ìdüTº, ;CÒ|”, Á|ü‹ sê»ø°j·TbÕØº á ã\yÓTÆq
ø√≥\ì m+<äT≈£î &Ûûø=q&É+ ˝Ò<äT? Á|ükÕs¡e÷<Ûäé÷\T mø£ÿ&ÉTHêïsTT?
øÏ\«qàDÏ ñ<ä+‘·+ »]–q ‘·sê«‘· Á|ükÕs¡e÷<Ûäé÷\T <ä[‘·T\ eTs¡D≤\øÏ
yêfi‚fl ø±s¡≈£î\T nì ì+~+#·&ÜìøÏ ñ‘ê‡Vü≤+ #·÷|æ+∫+~. eTq+ Á|ükÕs¡e÷<Ûäé÷\T
ô|‘·Ôq+ #Ó˝≤sTT+#˚ düe÷»+˝À ñHêïeTT ø±ã{Ïº, #√yéT d”ÿ e÷≥˝À¢ #ÓbÕŒ\+fÒ n$
n+^ø±sêH˚ï ø±<äT, <Ís¡®Hê´ìï ≈£L&Ü |ü⁄{Ïº+#·>∑*–q$. á Á|ò” Áô|dt <ä[‘·T\øÏ Hê´j·T+
<=s¡ø£q|ü⁄Œ&ÉT m+<äT≈£î eTÚq+>± }s¡T≈£î+<√ ‘·\T#·T≈£î+fÒ ÄX¯Ãs¡´+ y˚düTÔ+~. á
dü+<äsê“¤˝À¢ ªªÁ|ü#ês¡ s¡#·qμμ #˚j·÷\qï Ä˝À#·q m+<äT≈£î eT]∫b˛sTT+~? <ëìøÏ
ø±s¡D+ Á|ükÕs¡ eT<Ûäé÷˝À¢ <ä[‘·T\T, Ä~yêd”\T ˝Òø£b˛e&Ée÷? ø√s¡Tº\T @eT+{≤jÓ÷
nqï uÛÑj·T+ e\¢ e∫Ãq<ë? ˝Òø£ n+<äT˝À ªes¡Zμ ø±s¡D+ ≈£L&Ü ñ+<ë? m+<äTø£+fÒ,
n+<äT˝À <ä[‘·T\T #·ìb˛e&É+ ˇø£ÿfÒ ø±ø£, Ä #·ìb˛sTTq yês¡T ø£&ÉT ;<äyês¡÷, @
uÛÑ÷MT ˝Òìyês¡T, #ê˝≤ nD>±]qyês¡÷ ne&É+ e\¢Hê? Ä #·ìb˛sTTq yêfi¯ófl eTq˝≤>∑
eT<Ûä´‘·s¡>∑‹øÏ #Ó+~q yês¡÷, |ü≥ºDyêdüT\÷ ø±ø£b˛e&É+ e\¢Hê? C…dæ‡ø± ˝≤˝Ÿ
Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À »s¡ï*düTº\÷, dæ˙ ìsêà‘·\÷ #·÷|æ+∫q ÄÁ>∑Vü≤+, <ÛäsêàÁ>∑Vü≤+....
ã‹Ôì‘√˝≤˝À, \ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ ˝Àì Ád”Ô\ Vü≤‘√´<ä+‘ê\˝À ø£ì|æ+#·˝Ò<äT. ns¡Twæ
‘·˝≤«sY $wüj·T+˝À b˛©düT\T, Hê´j·Teédüú <ëìï ~>∑C≤s¡T&ÉT‘·q+‘√ ìs¡«Væ≤+∫q
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 40
rs¡Tô|’, Ä |æ\¢ ø√dü+ ØeTT\ø=B› ø±–‘ê˝À¢, |ü⁄düÔø±˝À¢, yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À #·÷|æ+∫q

ÄÁ>∑Vü≤+, ã‹Ôì‘√˝≤˝À #·ìb˛sTTq |æ\¢\MT<ë, á <˚X¯+˝À ì‘·´+ ˇø£ ]yêE>±
#·ìb˛j˚T <ä[‘· u≤\\ô|’Hê ø£ì|æ+#·˝Ò<äT.
ˇø√ÿkÕ], eTÚq+ ø£+fÒ <äTsêàs¡ZyÓTÆq H˚sê\T »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT. n+<äT˝À
dü+|òüT≥q˝À qwüºb˛sTTq yê]ì ≈£î‘·s¡ÿ+‘√ ì+~+#·&É+. ˇø£ ˇs¡e&ç düwæº+#˚-
ÁbÕe÷DÏø£yÓTÆq- n\yêf…Æq- ≈£î\+ ø£+|ü⁄ø=fÒº- nq÷#êq+>± Ç#˚Ã rs¡TŒ˝À¢ ˇø£f…Æq
#·T+&É÷s¡T e÷s¡Dø±+&É $wüj·T+˝À, ˇø£ ¬s&ç¶ ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q Hê´j·TeT÷]Ô kÕ≈£åî\
kÕøå±´\˝À |üP]Ô bı+‘·q ˝Ò<äqï n‹ ∫qï kÕ≈£î‘√, <√wüß\+<äØï $&ÉT<ä\#˚dæq|ü⁄&ÉT,
m|ü⁄Œ&É÷ #ê˝≤ eTÚ*ø£+>±, $|ü¢yê‘·àø£+>± Ä˝À∫+#·>∑\eTì #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚ ªÁ|òü+{Ÿ˝…’Héμ nqï
|üÁ‹ø£ á ÁøÏ+~ dü\Vü‰ bÕπsdæ+~:
ªªn+øÏ‘·uÛ≤e+ >∑\ e÷qeVü≤≈£îÿ\ Hê´j·Tyê<äT\T yêfi¯fl ‘·s¡|òü⁄q
yê~düTÔqï |üŒ{Ïø° ‘·s¡#·T>± yêĆ≤´\T m+<äT≈£î dü|òü\+ ø±e&É+˝Ò<√
<ä[‘· dü+|òü÷\T Ä‘·à|ü]o\q #˚düTø√yê*. n$ yêĆ≤´\qT eT]+‘·
C≤>∑s¡÷ø£‘·‘√ nqTdü]dü÷Ô, Hê´j·T+ \_Û+#·&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq dü]jÓÆTq
‘=* ìy˚<äq |üÁ‘ê\T düeT]Œ+#·&É+, ‹s¡T>∑T˝Òì kÕøå±´\˙, kÕ≈£åî\˙
dü+bÕ~+#·&É+ e+{Ï $wüj·÷\ô|’ <äwæºkÕ]+#ê*.μμ69
Áu≤Vü≤àD Á|ükÕs¡e÷<ÛäéT+, Áu≤Vü≤àDyê<ä Hê´j·TeédüúøÏ @ e÷Á‘·+ _Ûqï+
ø±<äT. á Áu≤Vü≤àD |ükÕs¡e÷<Ûäé÷\T ìÁ<äeT‘·TÔ e<äT\TÃ≈£îì, ìC≤ìï >∑eTì+∫
Hê´j·TkÕúHê\ ≈£î\‘·‘êÔ«ìï ì+~kÕÔj·Tì eTq+ }Væ≤+#·˝ÒeTT.
eTqøÏ Çø£ÿ&É ñqï eédüú eTqTdüàè‹øÏ #Ó+~+~. n+<äT˝À ˇø√ÿ ≈£î˝≤ìøÏ <=]πø
Hê´j·T+ ˇø√ÿs¡ø£+>± ñ+≥T+~. ≈£î˝≤u≤VüQ´\øÏ ndü\T Hê´j·T+ <=s¡ø£<äT. MTs¡T
yêfi¯fløÏ eTqTdüàè‹ Çe«+&ç. »]π> Hê´j·T+ n<˚. MTs¡T Á_{Ïwüßyê] n~Ûø±s¡+ ÁøÏ+<ä
e\düyê<ä #·{≤º\T #Ój·T´+&ç - MTs¡T ˇø£ <Ûäsêàdüq+ Á|üy˚X¯ô|≥º+&ç... Hê´j·T+ eT∞fl
eTqTdüàè‹ Á|üø±s¡y˚T ñ+≥T+~. eTqøÏ Ä<ÛäTìø£yÓTÆq Hê´j·TkÕúHê\T ñ+&Ée#·TÃ,
eTqTdüàè‹ì ‘·>∑\u…{Ïºq &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY ñ+&=#·TÃ, eTqøÏ uÛ≤s¡rj·T •øå±düàè‹
ñ+&=#·TÃ, nsTTq|üŒ{Ïø°, eTq ø√s¡Tº\T n˝≤π> Á|üe]ÔkÕÔsTT, n$ eTqTdüàè‹øÏ
nqT>∑TDyÓTÆq Hê´j·÷H˚ï n+~kÕÔsTT.
düTÁ|”+ ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷]Ô j·÷≈£LuŸ yÓTeTHéøÏ eTs¡D<ä+&Éq $~Ûdü÷Ô
eTqTdüàè‹ì ù|s=ÿqe#·TÃ.70 ø±˙ eTq+ eT]∫b˛≈£L&É<äT, @<√ ˇø£s√E, <äTeTTàø=≥Tº≈£î
b˛sTTq uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédüú düe÷~ÛMT<ä eTq+ ˇø£ eTs¡DXÊdüq+ Ç˝≤ sêj·Te#·TÃ:
ªªeTqT qT+&ç }&ç|ü&ç, Hê´j·÷ìøÏ n+>∑yÓTÆq ≈£î\eédüú Çø£ÿ&É ìÁ~k˛Ô+~μμ nì.
Væ≤+<ä÷sTTC≤ìø°, uÛ≤s¡‘·<˚XÊìø° ñqï ˝À‘Ó’q nqTã+<Ûä+ ìs¡¢ø£å´+ #Ój·T´<ä–+~
ø±<äT. Ç~ Væ≤+<ä÷sTT»+˝ÀH˚ <ä[‘·T\#·T≥÷º ˇø£ –] ^ùd á <˚X¯|ü⁄ Væ≤+<ä÷sTT»+.
41 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
#·T+&É÷s¡T rs¡TŒ$wüj·T+˝À- n~ #ê\ ‘=+<äs¡>± ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q <Ís¡®Hê´\ì ø√s¡Tº\T

m˝≤ ìs¡«Væ≤+#ê˝À dü÷∫+#·&É+˝À ˇø£ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ kÕúsTTøÏ m~–b˛‘√+~. |üì>∑≥Tº≈£îì
á ÁøÏ+~ $wüj·÷\ì #ÓãT‘·Tqï Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ø=+f…‘·q+ #·÷&É+&ç:
ªªÁbÕdæ≈£L´wüHé yês¡T |üØøÏå+∫q n<˚ Á>±e÷ìøÏ #Ó+~q Á|ü‹ kÕø°å ‘êeTT
Væ≤+<ä÷ e÷\ ˝Ò<ë e÷~>∑ nì Á|üø£{Ï+#ês¡T. Á|ü‹yê~ ˝≤j·Ts¡T¢ yê]ì
düTBsÈ¡+>± $#ê]+∫ yêfi¯ó¢ ÁøÏdæºj·÷ì{°˝ÀøÏ eT‘·+ e÷s¡TÃ≈£îHêïs¡ì
ãTTEe⁄#˚XÊs¡T.μμ
<ëìe\¢ @yÓTÆHê ‘˚&Ü |ü&ÉT‘·T+<ë? yêfi¯ófl Vü≤‘·´>±$+#·ã&É&É+ nqï $wüj·T+
e#˚Ãdü]øÏ <ä[‘·T\T Væ≤+<äTe⁄˝≤, ÁøÏdæºj·TqT˝≤ nqï $wüj·T+˝À ‘˚&Ü @yÓTÆHê ñ+<ë?
<ä[‘·T\øÏ ñqï Vü≤≈£îÿ˝Ò <ä[‘· ÁøÏdæºj·Tq¢ø°, <ä[‘· eTTdæ¢eTT\ø° e#˚Ã<ëø± eTq+
‘=+<äs¡>± »j·TÁ|ü<äyÓTÆq b˛sê≥+ ÁbÕs¡+_Û+#˚ es¡≈£L eTq+ ø£+<∏äeT˝Ÿ‡71 ˙
Ç¬s’j·T÷sY‡72 ˙ »s¡>∑≈£î+&Ü Ä|ü˝ÒeTT. n≥Te+{Ï $wü|üP]‘·yÓTÆq e÷qdæø£ Á|üe‹Ô
Hê´j·Teédüú qT+&ç kÕe÷q´ Á|üC≤˙ø£+˝ÀøÏ #=#·TÃ≈£îb˛e&Éy˚T >±ø£, Ç|üŒ{Ïπø ñqï
<˚«wüuÛ≤yêìï eT]+‘· Á|ü»«*+|üCÒdüTÔ+~. eTq+ Ç|üŒ{Ïπø |ü‘·Ô* eTø£ÿ˝Ÿ ø£∫ÃøÏ #Ó+~q
sê+<ëdt e+{Ï sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\T md”‡ md”º n‘ê´#ês¡ ìs√<Ûäø£ #·{≤ºìï
s¡<äT›#Ój·TéTq&ÜìøÏ kÕVü≤dæ+#·&ÉeT÷, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À Ä ø√]ø£øÏ ø±s¡´s¡÷|ü+ Çe«&ÜìøÏ
nqT≈£L\+>± es¡íVæ≤+<ä÷ esêZ\qT b˛>∑T#Ój·T´&ÉeT÷ #·÷düTÔHêïeTT73. ø±–‘·|ü⁄
|ü⁄*e+{Ï ˇø£ #·≥º+ ñ+&É&Éy˚T esêí~Ûø£´‘· düyê\T>± |ü]D$T+∫+~.74
H˚qT ‘·$T*j·THé n+≥THêïqT >±ã{Ïº, ‘·$T*j·THé>± Hê≈£î eTTKýÓTÆq ˇø£
$wüj·÷ìï #ÓbÕŒ*.... n<˚ ]»πs«wüqT $<ÛëqeTT... <ä[‘·T\ø° Ç‘·s¡T\ø° nqT≈£L\+>±
uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+˝À bı+<äT|üs¡#·ã&É¶ ]»πs«wüqT $<Ûëq+.
Ç~ Hê Á|üdü+>∑+ |ü]~Û <ë{Ïb˛‘·T+~ >±ì, ≈£î\‘·‘·Ô«+‘√ ì+&çb˛sTTq ø√s¡Tº\
e÷qdæø£ Á|üe‹Ô, es¡íVæ≤+<äTe⁄\T #˚ùd Vü≤‘·´*ï ø£å$T+#·&Éy˚T >±ø£, <ä[‘·T\ø°, Ä~yêd”\ø°,
Ç‘·s¡ yÓqTø£ã&É¶ esêZ\øÏ n+<äe\dæq ˝≤uÛ≤\qT n+<ä≈£î+&Ü n&ÉT¶≈£îH˚+<äT≈£î
ñHêà<ä+‘√ dæ<äΔ|ü&ÉT‘·T+~.
ªª|ü⁄\j·÷sYμμ |æ\¢\øÏ yÓ+>∑q÷sY˝À dü÷ÿfi¯fl˝À Á|üy˚X¯+ <=s¡ø£ø£b˛e&É+ e\¢
nj·T´+ø£* nH˚ <ä[‘· $|ü¢eø±s¡T&ÉT ã&ç ‘Ó]ùdÔ, <ëìï es¡í Væ≤+<äTe⁄\T ‘·>∑\u…{≤ºs¡T.75
Çìï dü+e‘·‡sê\sTTHê <ä[‘·, Ç‘·s¡ nD>±]q esêZ\øÏ $<ä´ e\q ø£*π> ˝≤uÛ≤\T
n+<äTø√≈£î+&Ü #Ój·÷´\qï Ä˝À#·q b˛˝Ò<äT. ˇø£<ëH=ø£{Ï <˚«wæ+#·T≈£îH˚ ªª]»πs«wüqT
$<Ûëq+ - Hê´j·Teédüúμμ eT<Ûä´ ø£<∏ä $XÊ«düÁ<√Vü≤+˝À ˇø£ ô|<ä› Ç‹Vü‰düy˚T. ôV’≤ø√s¡Tº\
<ä>∑Zs¡ qT+&ç düTÁ|”+ ø√s¡Tº es¡≈£L #ê˝≤ rs¡TŒ\T BH˚ï <Ûäe|üs¡TkÕÔsTT. ¬s+&ÉTs√E\
ÁøÏ+<ä≥, düTÁ|”+ø√s¡Tº˝Àì ≈£î\ $eø£å $uÛ≤>±ìï #·÷ùd »dæºdt B|üø˘ $TÁXÊ,
ªª<˚X¯dü+πøåeT+μμ76 <äècÕº´ ñqï‘·$<ä´˝À ]»πs«wüqT¢ m‹Ôy˚j·÷\Hêïs¡T.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 42
eTs√kÕ] ªª<˚X¯dü+πøåeT+μμ m˝≤ ì»+>± ªª<˚X¯dü+πøåeT+μμ ø±<√, ÁbÕ<∏ä$Tø£+>± n~

Áu≤Vü≤àD, es¡íVæ≤+<ä÷, n~Ûø±s¡es¡Z dü+πøåeTyÓ÷ eTq+ Á>∑Væ≤+#·e#·TÃ.
<ä[‘·T\ø° ã&ÉT>∑TesêZ\ø° Çe« ìsêø£]+#˚ $<ä´ n<˚<√ ã÷s¡T®yê
$<ë´$<ÛëqeT˙, <ëìe\¢ Á|ü»\øÏ n~Ûø±sê\T n+<äuÀe˙, Ä $<ä´ Á|ü»\ì
$|ü¢ee÷sêZìøÏ eT[fl+#·<ä˙ }Væ≤+#·T≈£î+≥÷ eTq+ ìs¡¢ø£å´+>±q÷, Á|üeT‘·Ô+>±q÷
ñ+&Ée<äT›.77 eTq+ nø±&ÉMT\ ñqï‘êdüHê\ MT<ä ≈£Ls¡TÃì $<ä´ì ˇø£ yÓT&çø£˝Ÿ
d”≥Tø√, ˇø£ ns¡Ω‘· e÷s¡Tÿø√, ˝Òø£ Á|ü‹uÛÑ nH˚ ‘Ó*$‘·≈£îÿe Ä˝À#·qø√ |ü]$T‘·+
#Ój·Té<äT›.
$<ä´ dü«‘·Vü‰>± $|ü¢e+‘√ eTT&ç|ü&ç ñ+~. @ ø±s¡D+ ˝Ò≈£î+&Ü Áu≤Vü≤àD
Væ≤+<ä÷eédüú <ä[‘·T\øÏ $<ä´ n+<äTu≤≥T˝À ˝Ò≈£î+&Ü ñ+#·&ÜìøÏ }]øÏH˚
Á|üj·T‹ï+#·<äT.
kÕe÷õø£ eédüúì ì\u…≥º&É+ >∑T]+∫ Áyêdü÷Ô &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY Ç˝≤ n+{≤s¡T:
$|ü¢e+ #Ó\πs>∑&Üìï eT÷&ÉT eTTKýÓTÆq ø±s¡D≤\T ìj·T+Á‹kÕÔsTT:
1. nHê´j·T+ »s¡>∑&É+.
2. Ä nHê´j·T+ »s¡>∑&É+ e\¢ ‘·qT u≤<Ûä|ü&ÉT‘·THêïqqï ne>±Vü≤q.
3. m~]+#·&ÜìøÏ n+<äTu≤≥T˝À |ü]ø£sê\T.
¬s+&Ée~ $|ü¢yêìï m<äTs√ÿ&ÜìøÏ ¬s+&ÉT e÷sêZ\THêïsTT. yÓTT<ä{Ï~
$|ü¢e+ #Ó\πs>∑≈£î+&Ü ìyê]+#·&É+, ¬s+&√~ n~ #Ó\πs–q ‘·sê«‘· <ëìï
nD∫ yÓj·T´&É+. eT÷&√ $wüj·T+, $|ü¢yêìï ìyê]+#·&É+ düT\Tyê,
˝Òø£ $|ü¢yêìï nD#·&Éy˚T eTT+<äTqï e÷s¡Ze÷ nqï~ $|ü¢e+
#Ó\πs>∑&ÜìøÏ nedüs¡yÓTÆq ô|’ eT÷&ÉT ø±s¡D≤\ düe÷Vü‰s¡+ MT<ä
Ä<Ûës¡|ü&ç ñ+~.
Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ eédüú Ç~ nqTdü]+∫+~. sêuÀj˚T ‘·sê\‘√ düVü‰
ÁøÏ+~ ‘·s¡>∑‘·T\ ÁX‚DÏì XÊX¯«‘·+>± ìs¡ísTT+∫+~. yêfi¯¢ Ä]úø£ dæú‹ì
≈£L&Ü ìs¡ísTT+∫+~. Ä ¬s+&ç+{Ïø° eT<Ûä´ @ s¡ø£yÓTÆq ‘˚&Ü
˝Òø£b˛e&É+‘√, ndü+‘·|æÔ #Ó\πsπ> düeTdü´ ˝Ò<äT. <ëì |üs¡ékÕq+
@$T≥+fÒ, me]ø° ‘·eT n<ÛäeTdæú‘˚ ndü+‘·|æÔ ø±s¡D+ ø±yê\qï <Ûë´dü
sê˝Ò<äT. ˇø£ y˚fi¯ e∫ÃHê, <ëìøÏ mes¡÷ u≤<ÛäT´\T ø±<äT. n~ πøe\+
$~Û Áyê‘·. ndü+‘·|æÔ ñ+<äqT≈£î+fÒ, <ëì >∑T]+∫q ne>±Vü≤q ≈£L&Ü
ñ+<äqT≈£î+fÒ, ~>∑Te ‘·s¡>∑‘·T\qT+&ç Væ≤+<ä÷ kÕe÷õø£ eédüúMT<ä
‹s¡T>∑Tu≤≥T #Ó\πs>∑˝Ò<äT, m+<äTø£+fÒ, ~>∑Te esêZ\øÏ Äj·TT<Ûë\T
ñ|üjÓ÷–+#˚ Vü≤≈£îÿ ˝Ò<äT.78
43 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
á ø±s¡D+ #˚‘˚, Á|ü‹uÛÑ nqï yê<ä+ ñ|üjÓ÷–+#˚~, düe÷»ÁX‚j·TdüT‡ nqï yê<äq

ñ|üjÓ÷–+#˚~, düe÷q‘ê«ìπø j·TTe‘·s¡+ nqï ìHê<ä+ ñ|üjÓ÷–+#˚~. $|ü¢e+
>∑T]+∫q uÛÑj·Ty˚T sê»´+ <ëì n~Ûø±sêìï ]»πs«wüqT $<ÛëHêìï <Óã“rj·T&ÜìøÏ
yê&ÉT≈£îH˚~. $|ü¢e+ >∑T]+∫q u…<äTπs, <ä[‘·T\ø°, Ç‘·s¡ nD>±]q esêZ\ø°
n+<äTu≤≥T˝À ñ+#·ø£ ‘·|üŒì nkÕ<Ûës¡D |ü]dæú‘·T˝À¢, n~Ûø£e&û¶ >∑T+CÒ u≤´+≈£î
ãTTD≤\øÏ eTT&çô|fÒº~. <ëìe\¢ u≤>± ‘Ó*dæqyês¡T ≈£L&É á n|ü⁄Œ\ }_˝À
∫≈£îÿ≈£îb˛‘ês¡T.
MTs¡T >∑qø£ &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY |ü]o\qì C≤Á>∑‘·Ô>± >∑eTì+∫q≥ºsTT‘˚, nD>±]q
esêZ\T ‘·eT s¡ø£åD˝À, ‘·eT Vü≤≈£îÿ\ |ü]s¡ø£åD˝À Äj·TT<Ûë\qT yê&É&Üìï düeT]ú+#˚ Á|ü‹
sê»ø°j·T |üøå±˙ï á <˚X¯+˝À m+<äT≈£î ãVæ≤wüÿ]+#˚s√ ns¡ú+ ne⁄‘·T+~. Ä|üπswü Á^Hé
Vü≤+{Ÿ n+<äTπø. Ç|üŒ{Ïπø $wüj·T+ qT+&ç #ê˝≤ Á|üø£ÿøÏ e∫Ã ¬s&é ø±]&ÜsY˝À
Á|üy˚•+∫q+<äT≈£î ø£åe÷|üD\T #ÓãT‘·THêïqT. eTq+ eT∞fl ≈£î˝≤~Ûø±sêìøÏ <äTs¡Ze÷˝…’q
ø√s¡Tº\ <ä>∑Zs¡øÏ yÓfi¯<ëeTT.
eTq˝À ø=+‘·eT+~ ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃqï e´πøÔ ìs¡íj·T+ rdüT≈£î+{≤s¡˙, Ä e´πøÔ
¬s+&ÉT esêZ\ yê<äq\÷ $+{≤s¡˙, rs¡TŒ Á|üø£{ÏkÕÔs¡˙, ø£qTø£ Ä e´øÏÔ |üì >∑T]+∫ >±ì,
yêfi¯ófl XÊX¯«rø£]+#˚ |üø£åbÕ‘·<Û√s¡DT\ >∑T]+∫ >±ì yêÚ≤´ì+#·≈£î+&Ü ñ+&Ü\ì
nqT≈£îH˚yêfi¯ófl eTq˝À ñ+&=#·TÃ. Ä ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃH˚ e´≈£îÔ\øÏ e´øÏÔ>∑‘· |üø£åbÕ‘ê\T
ñ+&É&ÜìøÏ ‘êe⁄˝Ò<ä˙, yêfi¯ófl yêfi¯fl $<äT´ø£Ô<Ûäs¡à |ü]$T‘·T\øÏ ˝Àã&ç |üì#˚j·Te\dæ
ñ+≥T+<ä˙ ì»+>± nqT≈£îH˚yês¡T eT]ø=+‘·eT+~ ñ+&=#·TÃ.
<äTs¡<äèwüºeXÊ‘·÷Ô, á ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃqï e´≈£îÔ\T, eTq #˚<äT nqTuÛÑyê\ <äècÕº´
»+<Ûë´\÷, ≈£î˝≤ìï dü÷∫+#˚ |ü$Á‘· ∫Vü‰ï\T <Ûä]kÕÔs¡ì Á>∑Væ≤+#êeTT. á n~Ûø±s¡T\T
yêfi¯fl ≈£î\ ∫Vü‰ï˝…’q ù|s¡T¢ >∑s¡«+>± Á|üø£{Ï+#·T≈£î+{≤s¡T. á e´≈£îÔ˝Ò $T>∑‘ê n~Ûø±s¡T©ï
m+|æø£ #˚kÕÔs¡T.79 n~ e´≈£îÔ\ s¡dü»„‘·øÏ ì<äs¡Ùq+... ø±˙, á m+|æø£ $<ÛëHêìøÏ eTT+<äT
n|ü⁄Œ&É|ü⁄Œ&ÉT e´≈£îÔ*ï yÓ‘·ø£&ÜìøÏ ãj·T\T<˚s¡T‘ês¡T. n~Ûø±s¡T\ m+|æø£ >∑T]+∫
yêÚ≤´ì+#·&É+ ô|<ä› n|üsê<Ûä+, yêfi¯¢ eTH√uÛ≤yê\T <Óã“rj·T&É+ ne⁄‘·T+<äqTø=+&ç.
ˇø√ÿkÕ], n~Ûø±s¡T\ ne~Û˝Òìyê] ÄÁ>∑Vü‰ìï ø=ì‘Ó#·TÃø√e&É+ ne⁄‘·T+~, yêfi¯ó¢ yêfi¯¢
n~Ûø±sêìøÏ nqT>∑TDyÓTÆq XË’*˝À ˝…+|üø±j·Tø={Ïº, nqT>∑TDyÓTÆq |ü<äC≤\+‘√ ì+~+#˚
neø±X¯+ ≈£L&Ü ñ+~.
Ä ≈£îØÃ˝À ≈£Ls¡TÃH˚ e´≈£îÔ\ eTTdüT>∑T\T rdæ yêfi¯fl ≈£î\+ ndü\T s¡+>∑T\T
ãj·T≥ô|≥º&ÜìøÏ nfÒº Á|üj·T‘·ï+ nedüs¡+ ˝Ò<äT. ìC≤ìøÏ, Ä |ü<∏äø£+ @Hê&√
neT\T|üs¡#·ã&ç+~. n~ neT\T |ü]∫+~, $<˚o Ä]úø£ düVü‰j·T+‘√ |üì#˚ùd @y√
Á|üuÛÑT‘˚«‘·s¡ dü+düú\÷ ø±<äT, ˝Ò<ë Á|üuÛÑT‘ê«ìï |ü<ä$ qT+&ç ‘·|æŒ+∫ <˚X¯ n+‘·s¡Z‘· uÛÑÁ<ä‘·øÏ
eTT|ü⁄Œ‘Ó∫Ãô|fÒº dü+k˛ú ø±<äT. ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\, ôw&É÷´\T ‘Ó>∑\ C≤rj·T ø£$TwüH˚
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 44
dü«j·T+>± Ç~ #˚|ü{Ïº+~. Ä ìy˚~ø£ <ä>∑Z]øÏ yÓfi¯¢uÀj˚T eTT+<äT 1993˝À Supreme

Court Advocates-on-Record versus the Union of India πødüT˝À Hê´j·TeT÷]Ô
s¡‘·ïy˚˝Ÿ bÕ+&É´Hé #Ó|æŒq~ ø±düÔ $+<ë+:
ªªñqï‘·yÓTÆq Hê´j·Teédüú ø±sê´\j·÷\˝ÀøÏ Á|üy˚•+#·>∑\ ns¡Ω‘·
@ eTTsƒê\ø√, n<äèwüºesêZ\ø√, Á|üC≤ düeT÷Vü‰\ø√ #Ó+~q »qà Vü≤≈£îÿ
ø±<äì #Ó|üŒ&ÜìøÏ kÕVü≤dædüTÔHêïqT. eTs√e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ, n~
e+X¯bÕs¡+|üs¡´+>± e#˚ÃB ø±<äT, ˝Ò<ë ÄÁ•‘·T\øÏ n|üŒC…ù|Œ $wüj·TeT÷
ø±<äT. $_Ûqï esêZ\≈£î ‘·–q ÁbÕ‹ì<Ûä´+˝Ò<äì H˚qT Á|üø£{Ï+∫q
ô|’ n_ÛÁbÕj·T+ }ôVA, ø£\ŒH√ ø±<äT - n~ j·T<ës¡ú+, Á|ü‘·´ø£å+>±
ø£ì|æ+#˚ dü‘·´+.μμ
ªªô|’q ù|s=ÿqï $es¡D Ä<Ûës¡+>±, 1.1.1993 Hê{ÏøÏ, <˚X¯+˝Àì
18 ôV’≤ø√s¡Tº\˝À, 12 ø√s¡Tº\˝À ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\\øÏ #Ó+~q ˇø£ÿ
Hê´j·TeT÷]Ô ˝Òs¡T, 14 ø√s¡Tº˝À¢ ôw&É÷´\T ‘·s¡>∑‘·T\øÏ #Ó+~q ˇø£ÿ
Hê´j·TeT÷]Ô ˝Òs¡T. yÓqTø£ã&çq ‘·s¡>∑‘·T\ $wüj·T+ ≈£L&Ü Ç+‘·ø£+fÒ
yÓTs¡T>±Z @MT ˝Ò<äT. Äs¡T ôV’≤ø√s¡Tº\˝À e÷Á‘·y˚T yÓqTø£ã&çq
‘·s¡>∑‘·T\≈£î #Ó+~q Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T ñ+fÒ, |üHÓï+&ÉT ôV’≤ø√s¡Tº\˝À
ˇø£ÿ Hê´j·TeT÷]Ô≈£L&Ü ˝Òs¡Tμμ.
ªªá dü‘·´+ ~>∑$T+>∑Tø√&ÜìøÏ ø=+<ä]øÏ m+‘· ø£wüº+>± ñqï|üŒ{Ïø°, Ç~
Ä#·s¡D˝À ø£ì|æ+#˚ dü‘·´+. eTq Á|üC≤‘·+Á‘· sê»ø°j·T eédüú ‘·eT
n~Ûø±sêìï ìs¡+‘·s¡+ ø=qkÕ–+#·Tø√p#˚ @ ø=~›eT+~ n~Ûø±s¡>∑D≤\ø√
>±ø£, á <˚X¯ Á|ü»\+<ä]ø° #Ó+<äT‘·T+~. ã\V”≤qesêZ\ì |üP]Ô>± ìs¡¢ø£å´+
#˚ùdÔ, eTq+ Á|ü»\+<äs¡÷ bÕ˝§ZH˚ ì»yÓTÆq Á|üC≤kÕ«e÷´ìï kÕ~Û+∫q≥Tº
˝…ø£ÿ ø±<äT.μμ80
18 dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·, yêdüÔyê\ì |ü]o*+#·&ÜìøÏ ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\/
‘·s¡>∑‘·T\ C≤rj·T ø£$TwüqT yÓ[‘˚, nìï ôV’≤ø√s¡Tº\˝Àq÷ 850 eT+~ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T
ñ+&É>± n+<äT˝À 24 eT+~ ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\ø° / ‘·s¡>∑‘·T\ø° #Ó+~q yês¡T. 21
ôV’≤ø√s¡Tº\˝Àq÷ 14 ôV’≤ø√s¡Tº\˝À ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T / ‘·s¡>∑‘·T\øÏ #Ó+~q ˇø£ÿ
Hê´j·TeT÷ØÔ ˝Òs¡T. 2011˝À, ø£$TwüqT ‘·q ìy˚~ø£ Á|üø£{Ï+#˚Hê{ÏøÏ 31 eT+~ düTÁ|”+ ø√s¡Tº
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\˝À ˇø£ÿs¡÷ ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\ / ‘·s¡>∑‘·T\øÏ #Ó+~q yês¡T ˝Òs¡T.81
á s¡ø£yÓTÆq $eø£å≈£î ø£$TwüqT ‘·q rÁeyÓTÆq nuÛÑ´+‘·sêìï Á|üø£{Ï+∫, <ëìøÏ
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ìj·÷eTø£+˝À K∫Ã‘·yÓTÆq ]»πs«wüqT |ü<äΔ‹ì bÕ{Ï+#·&É+ ˇø£ÿfÒ
e÷s¡ZeTì düŒwüº+ #˚dæ, Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ ¬s+&ÉT esêZ\˙ dü+‘·|æÔ|üs¡#·p#˚ ‘·q $<ÛëHêìï
e÷s¡TÃø√eTì dü\Vü‰ Ç∫Ã+~.
45 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
á ìy˚~ø£˝À Á|ü‘˚´ø£‘·, ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£L / ‘·s¡>∑‘·T\≈£L #Ó+~q

Hê´j·TeT÷s¡TÔ\|ü≥¢ Hê´j·TesêZ\T |üø£åbÕ‘·+‘√ eéVü≤]+#˚ rs¡Tì m‹Ô #·÷|ü&É+.
#·rÔCŸ|òüTsY˝À »]–q ˇø£ j·T<ës¡ú dü+|òüT≥qì |ü+#·T≈£î+≥÷, nø£ÿ&É ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T/
‘·s¡>∑‘·T\øÏ #Ó+~q 17 eT+~ õ˝≤¢ »&û®\qT yêfi¯fløÏ Ç+ø± 5 qT+&ç 10 dü+e‘·‡sê\
ñ<√´>∑+ ñ+&É>± m˝≤ ñ<√´>∑+˝À+∫ rùdkÕs√ ù|s=ÿ+~. Ç~ yêfi¯ófl ôV’≤ø√s¡Tº
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T>± |ü<√qï‹øÏ ns¡Ω‘· dü+bÕ~+#·T≈£î+≥T+&É>± »]–+<äì ø£$TwüqT
n_ÛÁbÕj·÷ìï e´ø£Ô+ #˚dæ+~. eTÁ<ëdüT ôV’≤ø√s¡TºøÏ #Ó+~q Hê´j·TeT÷]Ô dæj·Tdt ø£s¡ïHéì
>ös¡$+∫q rs¡Tì Á|ü‘˚´øÏ+∫ Á|ükÕÔ$+∫+~.82
ø£$TwüqT ‘·q ìy˚~ø£˝À u≤+uÒ ôV’≤ø√s¡Tº, &Ûç©¢ ôV’≤ø√s¡Tº, >∑‘· 61 dü+e‘·‡sê\T>± @
s¡ø£yÓTÆq ]»πs«wüqT |ü<äΔ‹˙ bÕ{Ï+#·&É+ ˝Ò<äì ù|s=ÿ+~. eTÁ<ëdüT, sê»kÕúHé ôV’≤ø√s¡Tº\T
¬s+&É÷ ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\ / ‘·s¡>∑‘·T\øÏ ¬>õf…&é ñ<√´>±\ø°, nqTuÛÑe+ Ä<Ûës¡+>±
|ü<√qï‹ ø£*Œ+#˚ ñ<√´>±\˝Àq÷ ]»πs«wüqT |ü<äΔ‹ì bÕ{Ï+#·&É+ ˝Ò<äì ‘Ó*|æ+~.83
Hê´j·Teédüú ≈£î\‘·‘ê«ìï m‹Ô#·÷|ü&É+˝À ø£MTwüqT Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ dü+K´πø |ü]$T‘·+
ø±˝Ò<äT. <ä[‘·T\|ü≥¢ Hê´j·T+ n+~e«e\dæq j·T+Á‘ê+>∑+ m˝≤ $|òü\eTsTT+<√,
á Hê´j·Teédüú\T nqTdü]+#˚ <ä«+<ä« Á|üe÷D≤\ì m+&É>∑&ÉT‘·÷ ø£MTwüqT Ç˝≤
n_ÛÁbÕj·÷ìï e´ø£Ô+ #˚dæ+~:
ªªdüTÁ|”+ ø√s¡Tº u≤u≤ sê+<˚yé, n‘·ì nqT#·s¡T\ô|’ &Ûç©¢˝Àì sê+ ©˝≤
yÓTÆ<ëHé˝À pHé 4, 2011˝À »]–q b˛©düT #·s¡´ô|’ dü«j·T+ (suo
moto)84 >± düŒ+~+∫+~. nø£ÿ&É me«s¡÷ #·ìb˛˝Ò<äT. ø√s¡Tº\T
dü«j·T+>± düŒ+~+∫q πødüT\T n≥Te+{Ï$ nH˚ø£+ ñHêïsTT. ø±˙,
<˚X¯+ yÓTT‘·Ô+ MT<ä ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£î #Ó+~q yês¡T eTs¡DÏ+∫
q|ü⁄&ÉT>±ì, yê]ô|’ n‘ê´#êsê\T »]–q|ü⁄&ÉT>±ì, yêfi¯¢ì kÕ+|òæTø£+>±
yÓ*y˚dæq|ü⁄&ÉT >±ì ôV’≤ø√s¡Tº >±ì / düTÁ|”+ ø√s¡Tº>±ì dü«j·T+>±
düŒ+~+∫q <ëK˝≤\T ˝Òe⁄.μμ85
∫es¡>±, ø£MTwüqT ‘·q ø£&É|ü{Ï Á|ü‘˚´ø£ yê´K´\ì Á|ü‹uÛÑì düeT]ú+#˚, Á|ü‹uÛÑ‘√
J$+#˚, Á|ü‹uÛÒ }|æ]>±, Á|ü‹uÛÑH˚ e÷{≤¢&˚ á ø√s¡Tº\˝À ìj·÷eTø±˝À¢ ≈£î\‘·‘·«+ m+‘·
n+‘·Ø¢q+>± ñ+<√ ãj·T≥ô|{Ïº+~. Ç~ mes√ <ë]qb˛j˚Tyê&ÉT Á|ü‹uÛ≤e+‘·yÓTÆq
ø√s¡Tº\ô|’ nqTe÷Hê\T e´ø£Ô+ #Ój·T´&É+ ø±<äT, ˇø£ ñqï‘·yÓTÆq sêC≤´+>∑ dü+düú #˚dæq
yê´K´\T Ç$:
düTe÷s¡T 67XÊ‘·+ ñ<√´>±\T ø√s¡Tº\˝À ÁbÕø°ºdüT #˚düTÔqï n&É«πø≥T\
qT+&ç »s¡T|ü⁄‘ês¡T. >∑‘· 6 <äXÊu≤›\T>± #˚dæq ñ<√´>∑ìj·÷eTø±\
düs¡[ì $X‚¢wæùdÔ, düe÷»+˝À 1 XÊ‘êìøÏ $T+#·ì Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±sê\Tqï
esêZ\˝À ≈£L&Ü, á ìj·÷eTø±\T ø=ìï ≈£î≥T+u≤\ #·T≥÷ºH˚ ‹]π>sTT.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 46
yêfi¯fl ≈£î≥T+ã yês¡dü‘ê«ìï ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ, >∑T&ç˝À ns¡Ã≈£î\÷,

Á>±e÷~Ûø±s¡T\ ñ<√´>±\˝À˝≤, yÓTT<ä{Ï qT+&û ôV’≤ø√s¡Tº\˝À,
düTÁ|”+ø√s¡Tº\˝À ñ<√´>±˝À¢ ñqïyê] ≈£î≥T+u≤\≈£î #Ó+~q e´≈£îÔ\M,
|ü]#·j·TdüTú\M. eè‹Ô|üs¡yÓTÆq Á|ü>∑‹ C≤Á>∑‘·Ô>± b˛wædü÷Ô e#êÃs¡T.
ñ‘·Ôs¡uÛ≤s¡‘·+˝À, düTÁ|”+ø√s¡Tº Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô / Hê´j·TeT÷]Ô
|ü<ä$ n+‹eT \ø£å´+>± ô|≥Tº≈£îì á Á|ü‘˚´ø£ n~Ûø±sê\qTuÛÑ$+#˚
≈£î≥T+u≤\øÏ #Ó+~q yê]ì, yêfi¯fl 40\˝À eT+∫ ø√s¡Tº\˝À
ñ<√´>∑+˝À ìjÓ÷–kÕÔs¡T. yêfi¯ófl ø√s¡Tº\˝À ìj·T$T+|üã&Éø£eTT+<˚,
<ëìøÏ ‘·–q yê‘êes¡D+ düwæº+#·&ÜìøÏ, ˝≤j·Ts¡T¢>± yêfi¯ófl ÁbÕø°ºdüT
#˚düTÔqï|ü⁄Œ&˚ ø√s¡Tº rs¡TŒ˝À¢ bı>∑&ÉÔ\÷, n_Ûq+<äq\÷ C§|æŒkÕÔs¡T.
ã\V”≤q esêZ\ qT+&ç e#˚Ã e´≈£îÔ*ï yêfi¯fl 50\T <ë{Ïq ‘·sê«‘· >±ì
ñ<√´>±\˝À ìj·T$T+#·s¡T. Á|ü‹uÛÑ‘√ bÕ≥T, nqTuÛÑe+ ≈£L&Ü
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüTø√yê\qï ÁbÕ‹|ü~ø£˝À, yêfi¯ófl d”ìj·÷]{° mqï&É÷
|ü]>∑Dq˝ÀøÏ sê≈£î+&Ü $TqVü‰sTT+#·ã&É‘ês¡T. n˝≤>∑ì, e´øÏÔ Á|ü‹uÛÑì
ìs¡ísTT+#·&ÜìøÏ @ |üØø£å\÷ »s¡|üs¡T. πøe\+ Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô
me]ù|s¡TqT dü÷∫ùdÔ yê]H˚ ìj·T$TkÕÔs¡T.μμ86
sêÁ‹øÏ sêÁ‹ uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédüú >∑TD≤‘·àø£yTÓ qÆ #·s´¡ \<ë«sê e÷]b˛‘·T+
<äqTø√e&É+ ‘Ó*$ ‘·≈î£ ÿe. ø±ì, ìdü‡+<˚V≤ü +>±, <ëì düMTø£sD ¡ e÷s¡T‘·T+~. ∫es¡>±
eTq≈£î ˇø£ Á|üXï¯ $T>∑T\T‘·T+~: ˇø£ <ä[‘· Hê´j·÷~Û|‹ü Á|üdTü ‘Ô · eédü˝ú À Hê´j·T+
n+~+#·>\∑ &Ü? ˇø£ <ä[‘· b˛©düT n~Ûø±] @ Ä≥+ø±\÷ ˝Ò≈î£ +&Ü H˚sd¡ Tü D ú íÏ •øÏ+å #·>˝∑ &Ü?
>√≈£î˝ŸsêCŸ Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À, es¡í Væ≤+<äTe⁄\T, nø£ÿ&É Ä~Û|‘ü ´· +˝À ñqï eT<Û´ä +‘·s¡
≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q ne÷àsTT‘√ e÷{≤¢&&É ÜìøÏ kÕVü≤dæ+∫q+<äT≈£î ˇø£ <ä[‘· j·TTe≈£î&ç ‘·\
q]øÏ‘,˚ nø£ÿ&É H˚sêìï <äsê´|ü⁄Ô #ÓjT· ´&ÜìøÏ ˇø£ Á|ü‹uÛ≤e+‘·yTÓ qÆ <ä[‘· b˛©düT Ä|òd” sü Y
$wüßÁí |æjT· ìj·T$T+|üã&ç+~. Ä ne÷àsTTøÏ øπ e\+ 27 dü+e‘·‡sê\T. ÄyÓT≈£î ô|’
n~Ûø±s¡T\ qT+&ç ne÷j·T≈£î*ï Ç]øÏ+#·eT˙, á H˚sêìøÏ dü÷Á‘·<ëÛ ], ìsê«Vü≤≈£î&É÷ nsTTq
H˚sd¡ Tü &ú TÉ j·TTesêCŸì $&ç∫ô|≥ºeT˙ ˇ‹Ôfió¯ fl e#˚ÃsTT. ne÷j·T≈£î*ï n¬sdüT#º j ˚ T· &Üìï
J]í+#·Tø√˝Òø,£ ô|’ n~Ûø±s¡T\ ˇ‹Ô&ç ‘·≥Tºø√˝Òø£ ∫e]øÏ ÄyÓT ‘·q J$‘êìï rdüT≈£îH˚+<äT≈£î
ìX¯ÃsTT+#·T≈£î+~.87 ìdü‡+<˚V≤ü +>± <ä[‘· Hê´j·TeT÷s¡T\Ô T ≈£L&Ü Ç≥Te+{Ï u…~]+|ü⁄\÷,
Ç≥Te+{Ï ˇ‹ÔfiS¯ fl m<äTs√ÿe\dæ edüT+Ô ~. eTq+ |ü<˚ |ü<˚ e÷{≤&ÉT≈£îqï n‘ê´#ês¡ dü\ú +,
n<˚ #·T+&É÷s¡T, eTs=ø£ÿkÕ] #·÷<ë›+. ˇø£ <ä[‘· Hê´j·÷~Ûø±]ì <ä[‘·T\ Vü≤‘ê´ø±+&Éì
$#ê]+#·eTì nqï|ü⁄Œ&ÉT @$T{Ï »s¡T>∑T‘·T+<√? Ç~ ªª#·T+&É÷s¡T: ˇø£ n‘ê´#ês¡+, <ëì
|üs´¡ ekÕq+μμ nqï |ü⁄düøÔ +£ qT+&ç:
ªª&Üˆˆ Á|üuÛ≤ø£s¡sêe⁄ Á|ü‘˚´ø£ ø√s¡Tº Hê´j·÷BÛX¯óì>± ìj·T$T+|üã&Ü¶s¡T.
ãVæ≤s¡+>∑+>± ø√s¡Tº r] ñqï|ü⁄Œ&ÉT &çô|òqT‡ ˝≤j·Ts¡¢‘√ düVü‰ n+<äs¡÷
47 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
Áo sêe⁄ >∑qø£ á πødüT |üs¡ý˚øÏåùdÔ, ‘êeTT πødüT\T yê~+#·eT˙,

Hê´j·÷BÛX¯ó\T ‘·eT ¬>’sêΩ»Ø˝À $#ês¡D »s¡T|ü⁄ø√e#·TÃqì
u…~]+#ês¡T.μμ88
ÇB Hê´j·Teédüú rs¡T. ˇø£ÿ es¡í Væ≤+<ä÷ Hê´j·÷~Û|ü‹ e÷Á‘·y˚T Ç‘·s¡ es¡í
Væ≤+<äTe⁄\MT<ä esêíqT≈£L\yÓTÆq Hê´j·÷ìï n+~+#·>∑\s¡T.
eTq ø√bÕìï Á|ü<ä]Ù+#·&Üìï mø£ÿ&É qT+&ç ÁbÕs¡+_Û<ë›+? eTq ù|s¡T‘√,
sêC≤´+>∑+ ù|s¡T‘√ Ç≥Te+{Ï ≈£î\+ yêdüqy˚ùd rs¡TŒ*ï n+^ø£]+#·uÀeTì
á rs¡TŒ\ìï{Ï˙ rdüT≈£îe∫Ã ˇø£ uÛÀ–eT+≥˝≤ n+<ä] eTT+<ä÷ m|ü⁄Œ&ÉT ‘·>∑\u…&É‘ê+?
eTs¡DÏ+∫q eTqyêfi¯fløÏ Á|ürø±s¡+ m|ü⁄Œ&ÉT rs¡TÃ≈£î+{≤+? H˚s¡düTú*ï C…’\TøÏ yÓfi¯¢≈£î+&Ü
$&ç∫ô|{Ïº qeTàø£Á<√Vü≤+ #˚dæq ≈£î˝ÀHêà<äT˝…’q b˛©düT\÷, Hê´j·÷~Û|ü‘·T\÷
Vü≤+‘·≈£î\‘√ bÕfÒ C…’\T•ø£å nqTuÛÑ$+#ê\ì, ìsê›øÏåD´+>±, n<äT|ü⁄˝Òì ;Û‘êeVü≤
|ü]dæú‘·T˝À¢ »]–q Vü≤‘ê´ø±+&É˝À #·ìb˛sTTq Á|ü‹ e´øÏÔ ÄK] ø√]ø£ nsTT ñ+&É<ä÷?
Hê´j·Teédüú yÓ’|òü\´+ ø£<∏ä˝À dü>∑+ uÛ≤>∑+ e÷Á‘·y˚T. Hê´j·T$‘·s¡D Á|üÁøÏj·T
$|òü\yÓTÆq|ü⁄&ÉT, ø√s¡Tº\T Á>±eT |ü+#êsTTr\÷, ≈£î\dü+|òü÷\÷ Ç#˚Ã rs¡TŒ\øÏ
bı&ç–+|ü⁄˝≤ ø√s¡Tº\T ã≥ºãj·T˝…’b˛sTTq|ü⁄&ÉT, Á|ü»\T Hê´j·÷ìï yêfi¯fl #˚‘·T˝À¢øÏ
rdüT≈£îì, Hê´j·T+ »s¡>∑&ÜìøÏ ø±e\dæq e÷sêZ\ì yêfi‚fl yÓ<äTø√ÿyê*.
ø°\«qàDÏ e÷s¡Dø±+&É dü÷Á‘·<Ûë] >√bÕø£wüíHêj·TT&ÉT ne÷j·T≈£î&Éì eTÁ<ëdüT
ôV’≤ø√s¡Tº m+‘· >∑{Ïº>± q$TàHê, n‘·ì ÄBÛq+˝À $XÊ\yÓTÆq uÛÑ÷eTT\ø°, sêj·Tu≤]ì
n‘·qT dü«j·T+>± ‘·qø±s¡T˝À ‹|æŒq+<äT≈£î m+‘·>± Á|üuÛ≤$‘·yÓTÆHê, ø±+Á¬>düT bÕØº‘√
n‘·ìøÏ m+‘· ˝≤\÷N\T ñHêï, n‘·ì #·s¡´øÏ Á|ürø±s¡+>± n‘·qT ≈£L&Ü
Vü≤‘·´#Ój·T´ã&Ü¶&ÉT. nø£ÿ&É ø£<∏ä\T>± ø£<∏ä\T>± #Ó|ü⁄Œ≈£îH˚<˚$T≥+fÒ, n‘·ì X¯Øsêìï 40
eTTø£ÿ\T>± q]øÏ, ‘ê{Ï <√HÓ˝À¢ ø°\«qàDÏ Vü≤‘√´<ä+‘·+˝À #·ìb˛sTTq ≈£î≥T+u≤\
yê]ø£+<ä]ø° |ü+∫ô|{≤ºs¡ì. n˝≤π> ;Vü‰s¡T˝Àì s¡DY;sY ùdqøÏ Hêj·T≈£î&ÉT ÁãùV≤àX¯«s¡
dæ+>¥ >∑‹ @eTsTT´+~? n‘·qT≈£L&Ü n˝≤π> Vü≤‘·´>±$+#·ã&Ü¶&ÉT.
á Hê´j·TeédüúøÏ, b˛©düT sêC≤´ìøÏ, á ≈£î˝ÀHêà~ düe÷C≤ìøÏ Vü≤+‘·≈£î\ì
s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ø=ìï |ü]$T‘·T\THêïsTT. >√bÕ\ø£èwüí Hêj·TT&ç MT<ä Á|ürø±s¡+
rs¡TÃ≈£îH˚+<äT≈£î 12 @fi¯ófl |ü{Ïº+~. ø±˙, &çX¯+ãs¡T 14, 1980q Á|ü»\T @ Hê´j·T+
ø√s¡Tº\T ìsêø£]+#êjÓ÷, Ä Hê´j·÷ìï neT\T|üs¡#·>∑*π>s¡T. ÁãùV≤àX¯«sY dæ+>¥
$wüj·T+˝À n‘·qT C…’\T˝À+∫ ãj·T≥≈£î e∫Ãq ‘·sê«‘· @&Ü~ bÕ≥T≈£L&Ü
Áã‘·ø£˝Ò<äT.89 ìwüŒø£åbÕ‘·+‘√ eéVü≤]+#·>∑\ Hê´j·Teédüú ñ+&ç ñ+fÒ, Ç$ »]–
ñ+&˚$ ø±e⁄.
<ä[‘·T\øÏ ˇø£ |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ Hê´j·T+ <=s¡≈£îÿ+&Ü #Ój·T´&É+ ˇø£ C≤‹
$<Ûä«+düø£ <˚«wü+ e\¢. ne⁄qT, á e÷≥ ø√s¡Tº˝À¢ ì\e<äì ‘Ó*dæq|üŒ{Ïø° <ëìï
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 48
Á|üjÓ÷–düTÔHêïqT. nsTTq|üŒ{Ïø°, <ä[‘·T\|ü≥¢ ø√s¡Tº\T Á|ü<ä]Ù+#˚ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq <˚«cÕìï

dü÷∫+#·&ÜìøÏ n+‘·ø£+fÒ ∫qï e÷≥ ˝Ò<äT. H˚qT Ç|ü⁄Œ&ÉT Á|ü<ä]ÙdüTÔqï ‹s¡kÕÿs¡+ MTs¡T
ø£wüº|ü&ç Ä]®+#·T≈£îqï<˚. H˚qT MT MT<ä ñy˚TàkÕÔqT, m+<äTø£+fÒ, MTs¡T |ü<˚ |ü<˚, ˇø£ |ü<äΔ‹
Á|üø±s¡+, ñ<˚›X¯´|üPs¡«ø£+>± Hê´j·÷ìï n+~+#·&É+˝À $|òü\eTj·÷´s¡T. $TeTà*ï
X¯|ækÕÔqT, m+<äTø£+fÒ, MTs¡T ø£s¡T&ÉT>∑{Ïºq Væ≤+<ä÷eT‘√Hêà<ä Vü≤+‘·≈£î*ï @ •øå±
|ü&É≈£î+&Ü ‘·|æŒ+#·T≈£îb˛j˚T˝≤ #˚XÊs¡T. MTs¡T <ä[‘·T\ ÁbÕD≤ìøÏ $\Te>±ì, >ös¡e+
>±ì Çe«s¡T >∑qTø£ MT n+‘êìï ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. MT düe÷<ÛäT\MT<ä @B
yÓTT\e≈£L&É<äì ø√s¡T≈£î+≥THêïqT. m+<äTø£+fÒ, Væ≤+<ä÷ Hê´j·Teédüú e+{Ï
ÁuÛÑwüßº|ü{Ïºq, ≈£î\yê<ädü+düú neX‚cÕ\˝À+∫ $wü|üP]‘·yÓTÆq n<Ûäe÷<ÛäeTyÓTÆq$ ‘·|üŒ @M
yÓTT\¬ø‘·Ô˝Òe⁄. MT≈£î düyê\T #˚düTÔHêïqT, á <˚X¯+˝Àì ø√s¡Tº\ìï{Ïø° düyê\T
$düTs¡T‘·THêïqT. m+<äTø£+fÒ, MTs¡T ∫Á‘·ø±s¡T©ï, ndüeTà‹ yê<äT©ï, s¡#·sTT‘·©ï C…’\TøÏ
|ü+|æ+#·>∑\s¡T >±ì, e÷s¡Dø±+&É\T #˚ùd yêfi¯fløÏ s¡ø£åD ø£*Œ+∫, >ös¡$+∫, düHêàHê\T
#˚kÕÔs¡T. MTs¡T sêC≤´+>±ìï >∑+≥>∑+≥ø° Vü≤‘·´#˚kÕÔs¡T. Á|ü»\T b˛sê{≤\T #˚dæ
dü+bÕ~+#·T≈£îqï Vü≤≈£îÿ*ï ø±\sêkÕÔs¡T. MTs¡T ø±s√Œπs≥T dü+düú*ï yêfi¯ófl #˚ùd \÷{°ì
eTìïkÕÔs¡T, y˚\ø√≥¢ s¡÷bÕj·T\|üqTï m>∑y˚dæHê ñù|øÏåkÕÔs¡T. ìcÕÿs¡D+>±
ne÷j·T≈£î˝…’q j·TTe <ä[‘·, Ä~yêd”, eTTdæ¢+ j·TTe≈£î*ï H˚s¡düTú\T>± ãTTEe⁄#Ój·T´
&ÜìøÏ |üPqT≈£î+fÒ |ü{Ïº+#·Tø√s¡T. MT≈£î Hê´j·T+ n+fÒ ˇø£ n<äT“¤‘·yÓTÆq <ä÷s¡<äwæº˝Ò<äT.
H˚qT Ç+‘·es¡≈£î #·~$q<ëìï ã{Ïº MTs¡T #Óù|Œ ªªÁøÏj·÷o\ø£ Hê´j·TeédüúμμøÏ |üsêø±wüº>±
ñ+&É&ÉeTqï~ &É|ü⁄Œy˚düT≈£îH˚ X¯ówüÿyÓTÆq e÷≥ nì ns¡ú+ #˚düTø√>∑\qT. ]»πs«wüqT
$<Ûëq+ MT<ä rs¡TŒ Çe«≈£î+&Ü ø±\j·÷|üq #˚kÕÔs¡T. n~ s¡<äT›#Ój·÷´\ì ø√s¡T‘ês¡T.
n+‘˚>±ø£, <˚X¯ Á|üjÓ÷»Hê\øÏ Ä Vü≤≈£îÿ Á|ü‹ã+<Ûäø£+ nì≈£L&Ü n+{≤s¡T. ˇø£ Á|üø£ÿ MT
Hê´j·TesêZ\÷, uÛ≤s¡rj·T Á|ükÕs¡ kÕ<ÛäHê\÷ <ä[‘·-s¡Væ≤‘· eédüú\T>± ñ+≥÷+&É>±H˚.
ˇø£|ü⁄Œ&ÉT HêJ\T p´-s¡Væ≤‘· Á|ü<˚XÊ\T>± #Ój·T´&ÜìøÏ ñ|üjÓ÷–+∫q p&ÓHé Áù|ò
e÷≥˝≤π>, MTs¡T, á <˚X¯+˝À ñqï‘·$<ä´˙, Hê´j·Teédüú˙ <ä[‘·s¡Væ≤‘· eédüú\T>±
#Ój·÷´\qT≈£î+≥THêïs¡T.90 21 ôV’≤ø√s¡Tº˝À¢ ø£˙dü+ ˇø£ÿ <ä[‘· Hê´j·TeT÷]Ô≈£L&Ü ˝Ò&Éì
eT]∫b˛e<äT›. eTq düTÁ|”+ø√s¡Tº düTBs¡È #·]Á‘·˝À, q\T>∑Ts¡+fÒ q\T>∑Ts¡T Á|ü<Ûëq
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T <ä[‘·T\qï~ eT]∫b˛≈£L&É<äT.91
MTs¡T nHê´j·÷ìøÏ |üsê´j·T|ü<ë\T. MT]#˚Ã rs¡TŒ\T MT |æ‘·kÕ«eT´, Ád”Ô
e´‹πsø£, ≈£î\‘·‘·«, uÛÑ÷kÕ«eT´, Væ≤+<ä÷ - #ê+<ädüyê<ä, ø±s√Œπs≥T nqT≈£L\, sê»´-
Væ≤+kÕ‘·àø£ e÷qdæø£ Á|üe‹Ôì Á|ü‹_+_kÕÔsTT. <äXÊu≤›\T>±, MT rs¡TŒ\T, ≈£î˝ÀHêà<äT\øÏ
Á>±e÷\øÏ Á>±e÷\ <ä[‘·T*ï Vü≤‘·e÷]ÃHê, yêfi¯ófl ˇø£ÿs√E≈£L&Ü C…’\T˝À >∑&É|üe\dæq
nedüs¡+˝Ò<äqï n_ÛÁbÕj·÷ìï#˚ÃsTT.
dü÷s¡´HÓ*¢92˝Àì ˇø£ u≤*ø£ì 42 eT+~ 40 s√E\ eé~Û˝À e÷quÛÑ+>∑+
#˚dæq|ü⁄&ÉT, MTs¡T eT]∫b˛≈£î+&Ü, ìdü‡+ø√#·+>± n&ç–q Á|üX¯ï: ªªÄyÓT≈£î bÕ]b˛e&ÜìøÏ
49 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
neø±X¯+ e∫Ãq|ü⁄&ÉT m+<äT≈£î bÕ]b˛˝Ò<äT?μμ nì. #·T+&É÷s¡T e÷s¡Dø±+&É˝À <ä[‘·

j·TTe≈£î&ÉT ‘·|æŒ+#·Tø√>∑*–q|ü⁄&ÉT, MTs¡T n‘·qT b˛©düT\øÏ eTT+<äT |òæsê´<äT
#Ój·T´≈£î+&Ü ÄdüT|üÁ‹˝À m+<äT≈£î #˚sê&Éì ÄX¯Ãs¡´+ Á|üø£{ÏkÕÔs¡T. ã‹Ôì‘√˝≤˝À ˇø£
<ä[‘·T&ÉT Vü≤‘·´>±$+#·ã&É¶ ‘·q ≈£î≥T+;≈£î\ X¯yê\T dü«j·T+>± #·÷ùdqì
#Ó|æŒq|ü⁄Œ&ÉT, n‘·qT |òæsê´<äT #Ój·T´&ÜìøÏ m+<äTø£+‘· düeTj·T+ rdüT≈£î+<äì Á|ü•ïkÕÔs¡T.
á ≈£î\‘·‘·«+, á ìsê›øÏåD´‘˚ MT ndü\T eTTK+.
Ç~ Ç˝≤ ñ+&É>±, MTs¡T MT >=|üŒ >=|üŒ dü‘ê´*ï Ä$wüÿ]kÕÔs¡T:
ªªñqï‘·esêZìøÏ #Ó+~q e´øÏÔ <ä[‘· Ád”Ôì e÷quÛÑ+>∑+ #˚ùd neø±X¯+ ˝Ò<äT. ø±s¡T
≈£L&Ü ñqï ˇø£ uÛÑ÷kÕ«$T, ˇø£ Á>±e÷ìï ‘·>∑\u…≥º&ÜìøÏ q&ç∫yÓfi¯¢&ÜìøÏ neø±X¯+ ˝Ò<äT.
Vü≤‘·´#Ój·T´&ÜìøÏ rsêàì+#·T≈£îqï ≈£î˝ÀHêà<ä eTTsƒê eT>∑yêfi¯fløÏ ‘·|æŒ+#·T≈£îH˚ neø±X¯+
Çe«<äT. 44eT+~ uÛÑ÷kÕ«eTT\T ˇø£ >∑T&çôdøÏ ‘êfi¯+ y˚dæ ì|ü⁄Œô|{≤ºs¡T >±ì, #·+|ü&É+
yêfi¯fl ñ<˚›X¯´+ m+‘·e÷Á‘·+ ø±<äT.μμ
<äj·T#˚dæ MT nHê´j·÷ìï MT<ä>∑Zπs n{Ïºô|≥Tºø√+&ç.
ø±ˆˆ ns¡T+<Ûär, nq÷sê<Ûë >±+BÛ ˝≤π> Hê≈£L $|ü¢e+ MT<ä qeTàø£+ ñ+~. ø±˙
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À á $|ü¢e+ mø£ÿ&É qT+&ç edüTÔ+<√ ‘Ó©<äT. n<Óø£ÿ&É yÓTT<ä˝…’q|üŒ{Ïø°, Ä
$|ü¢e+ yÓTT<ä{Ï dü÷sê´düÔeTj·T+˝À>± MT ø√s¡Tº*ï Á|ü‹πøå|ædüTÔ+~. á <˚X¯+˝Àì
Hê´j·TkÕúHê\øÏ H˚qT ˇø£Hê{Ï Á|üeTTK ìHê<ëìï >∑Ts¡TÔ#˚düTÔHêïqT:
Hê´j·T+ ˝Òø£b˛‘˚ XÊ+‹ ˝Ò<äT.
MT n+<ä]ø° $|ü¢e e+<äHê\T.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 50
References
1. 2015 nø√ºãs¡T 25q, &Ûç©¢ düMT|ü+˝Àì |òüØ<ëu≤<äT˝À Sunpedh

Á>±eT+˝À sêCŸ|ü⁄‘Y\T ˇø£ <ä[‘· ≈£î≥T+u≤ìï düJe+>± <äVü≤q+
#˚j·T&ÜìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q|ü⁄&ÉT, yÓ’uÛÑyé, ~e´ nqï |æ\¢\T eTs¡DÏùdÔ, ‘·*¢
πsK(23) ‘·+Á&ç õ‘˚+<äsY(32) rÁeyÓTÆq ø±*q >±j·÷\‘√ ãj·T≥
|ü&Ü¶s¡T. sêCŸ |ü⁄‘Y uÛÑ÷kÕ«eTT\ ìs¡+≈£îX¯ <Û√s¡DT\T n|üŒ{Ïπø ãVæ≤s¡Z‘·yÓTÆ
ñ+&É&É+‘√ @&ÉT>∑Ts¡T b˛©düT\qT õ‘˚+<äsY ≈£î≥T+u≤ìøÏ s¡ø£åD
ø£*Œ+#·e\dæ+~>± >∑‘· ø=~›HÓ\\T>± Ä<˚XÊ\T n+~+#ês¡T. nsTTHê,
yêfi¯ófl ‘·–q s¡ø£åD ø£*Œ+#·&É+˝À $|òü\+ nj·÷´s¡T.
2. dü˝≤àHé s¡wΔ” 2002 e÷]Ã >∑T»sê‘·T n\¢s¢¡ nq+‘·s+¡ "The Guardian" nqï
|üÁ‹ø£˝À Ç˝≤ nHêïs¡T: ªª|æ\*¢ ï Vü≤‘·´#ÓjT· ´&É+ uÛ≤s¡rj·TT\ Á|‘ü ´˚ ø£‘.· μμ Ä
yê´dü+ n\yêf…qÆ n‘·ì ì•‘·yTÓ qÆ yê´K´‘√ Ç˝≤ eTT>∑TdüT+Ô ~: ªªø±ã{Ïº
uÛ≤s¡rj·TT\ düeTdü´ Á||ü +ü #· düeTdü´. uÛ≤s¡‘<· X˚ +¯ ˝À »]–q~ <˚eTT&ç
ù|s¡TMT<ä »]–+~. Ä düeTdü´ ù|s¡T <˚eTT&ÉT.μμ n‘·ì n\+ø±sêìï eT]
ø=+#Ó+ bı&ç–+∫, <ä[‘·T\ô|’ n‘ê´#êsê\ #·]Á‘· >∑eTì+#˚yês¡T, Ä
düeTdü´ù|s¡T ªª≈£î\+μμ nì #˚sÃ¡ e#·TÃ.
3. |æ\¢\ô|’, >∑]“¤D° Ád”Ô\ô|’ »]–q Væ≤+dü, Vü≤‘ê´ø±+&É\ $esê\øÏ Ç‘·s¡
ìy˚~ø£\‘√ bÕ≥T Human Rights Watch Report, "We Have No
Orders To Save You: State Participation and Complicity in
Communal Violence in Gujarat" April 2002 eT]j·TT
Threatened Existence: "A Feminist Analysis of the Genocide
in Gujarat" by International Initiative for Justice, December
2003 ≈£L&Ü #·<äe+&ç.
4. 1978 E˝…’ 25e ‘˚Bq, $\T¢|ü⁄s¡+ ˝Àì ô|]j·T|üs¡#˚] <ä[‘·ø±\˙ MT<ä
<ë&ç #˚dæ |ü≥º|ü>∑\T nÁ>∑es¡í eTT<ä*j·÷sY \T Á≈£Ls¡+>± e~Û+∫q 12
eT+~ <ä[‘·T˝À¢ 12 @fi¯fl ≈£îÁsê&ÉT ñHêï&ÉT.
51 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
5. eT<Û´ä ;Vü‰s¡T˝Àì uÛÀCŸ |ü⁄sY õ˝≤¢˝À ã‹Ôì ‘√˝≤ nqï Á>±eT+˝À Ä~Û|‘ü ´·
≈£î˝≤\ uÛ÷Ñ kÕ«eTT˝…q’ ø=+<äsT¡ uÛ÷Ñ $TVü‰s¡T\÷, sêCŸ|⁄ü ‘Y\÷ ø£*dæ 1996
E˝…’ 11 e ‘˚Bq Ád”\Ô ÷ |æ\©¢ ï Vü≤‘·e÷πsÃ e÷s¡DôVAe÷ìøÏ ˇ&ç>f∑ sºÒ T¡ .
n+<äT˝À 12 eT+~ Ád”\Ô ˙, 6>∑Ts¡T |æ\©¢ ï, eTT>∑TsZ T¡ |üdøæ +£ <äT©ï
eT≥Tºô|fÒsº T¡ . ø=ìï ìy˚~ø£\T >∑s“¡ e¤ ‹ Ád”\Ô bı≥º\T m˝≤ N˝ÒÃs√, ˇø£
|üdøæ +£ <äT ‘·\ q]πøeTT+<äT Hê\Tø£ m˝≤ ø√dæyj Ó T· ´ ã&ç+<√, ˇø£ |üd≈æ L£ q
y˚fió¯ fl m˝≤ qs¡øã£ &Ü¶j÷Ó $e]+#˚sTT. á n+‘·+˝Òì <ës¡TD≤\ ∫{≤º˝À,
‘·*¢ ˇ&ç˝À ìÁ<äb˛‘·Tqï |æ\¢ m˝≤ #·+|üã&ç+<√, yêfi¯fl >∑T&çôd m˝≤
‘·>\∑ u…≥ãº &ç+<√ ≈£L&Ü ñ+~.
6. s¡DY ;sY ùdq düuÛÑT´\T k˛H˚ q~ì <ë{Ï 1997 &çX¯+ãs¡T 1 e‘˚B
\ø£åàDY|üPsY u≤‘˚ Á>±eT+˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ 16 eT+~ |æ\¢\÷, 27 eT+~
Ád”Ô\÷, 18 eT+~ |ü⁄s¡Twüß\‘√ ø£*|æ 61 eT+~ì Vü≤‘·e÷πsÃs¡T. *œ‘·
ìy˚~ø£\ Á|üø±s¡+, uÛÑ÷$T˝Òì eékÕj·T≈£L©\≈£î Á|ü‘˚´øÏ+#·ã&çq 50
mø£sê\uÛÑ÷$Tì nø£ÿ&ç uÛÑ÷kÕ«eTT\T kÕ«BÛq+ #˚düTø√pXÊs¡T. n~Ûø±s¡
j·T+Á‘ê+>±ìøÏ nø£ÿ&ç ñÁ~ø£Ô |ü]dæú‘·T\T ‘Ó*dæHê <ä[‘·T\ ÁbÕD≤\T
ø±bÕ&É{≤ìøÏ @ #·sê´ rdüTø√˝Ò<äT.
7. uÒ˝≤ uÛ≤{Ïj÷· e+{Ï y˚T<Ûëe⁄\ yê´kÕ\÷, "Broken People: Caste
Violence Against Indiaµs Untouchables" e+{Ï VüAéTHé s ¬ {’ ‡Ÿ yê#Y
yê] ìy˚~ø£\÷ eTè‘·T\ dü+K´ì 61 nì ìsêΔ]düTHÔ êïsTT. ø±˙, ÁbÕdæ≈L£ ´wüHé
yês¡÷, ø√s¡T\º ÷ á dü+K´ì 58>±H˚ ù|s=ÿHêïsTT. Ç≥Te+{Ï
n‘ê´#êsê\ô|’ $#ês¡D »]ù|≥|ü⁄Œ&ÉT á n+¬ø\˝Àì ‘˚&Ü\T ˇø£
düs«¡ kÕ<Ûës¡DyÓTqÆ ]yêE. ñ<ëVü≤s¡DøÏ, ø°\«qàDÏ ñ<ä+‘ê˝À¢, Á>±eTdüT\ú ÷,
eTè‘·T\ yês¡dTü \÷, e÷]ÿ‡düT\º ÷, nø£ÿ&É dü+|òTü ≥Hêdü\ú +˝Àì yêfi¯+¢ <äs÷¡
#·ìb˛sTTq yês¡T 44 eT+~ <ä[‘·T\ì Á|eü ÷D+ #˚dæ eTØ #ÓãT‘·T+&É>±,
b˛©düT\÷, ôV’≤ø√s¡Tº rs¡÷Œ, Á|kü Õs¡ kÕ<ÛHä ê\˝Àì ø=ìï esêZ\÷ eTè‘·T\
dü+K´ì 42 >±H˚ ù|s=ÿHêïsTT. ø=ìïdü+<äsêƒ“˝¤ À, #êe⁄*ï ‘·T&ç#j Ó T· ´&É+,
ˇø£kÕ] <ä[‘·T\T #·ìb˛‘˚ yêfi¯flì ø£q|ü&≈É î£ +&Ü #ÓjTÓ T´#·TÃqqï+‘·>±,
≈£î\+ ì‘·´ø£‘´· +>± »]ù| uÛj Ñ ÷· qø£ dü+|òTü ≥q\ rÁe‘·ì n+^ø£]+#·&ÜìøÏ
düTeTTK+>± ˝Òøb£ ˛e&ÉyT˚ .
8. VüAéTHé ¬s’{Ÿ‡ yê#Y yê] ô|’q ù|s=ÿqï ìy˚~ø£ Á|üø±s¡+, Á|ü‘·´ø£åkÕ≈£åî\
yêp„à˝≤\T n+<äT˝À 15 @fi¯flø£+fÒ ‘·≈£îÿe ej·TdüTqï u≤*ø£\
s=eTTà\T m˝≤ ‘Ó>∑qs¡ø£ã&Ü¶jÓ÷, yêfi¯fl >∑T+&Ó\MT<ë eTsêàej·Tyê\
MT<ë m˝≤ ‘·÷{≤\T ù|\Ãã&Ü¶jÓ÷, yêfi¯ófl m˝≤ e÷quÛÑ+>±ìøÏ
>∑T]ø±ã&Ü¶s√ $X¯Bø£]kÕÔsTT.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 52
9. pHé 1999Hê{Ï f…ÆyéT‡ Ä|òt Ç+&çj·÷ |üÁ‹ø£˝Àì Ç+≥s¡÷«´... The

Real Brahmeshwars, Open Magazine, 9 June 2012 ˝Àì
sêVüQ˝Ÿ |ü+&ç‘· yê´dü+˝À ù|s=ÿqã&ç+~.
10. ø±yê´\˝Àì Á|ürø£\T ‘Ó\TdüTø√e\dæq nedüs¡+ ñqï yê]øÏ:
sêe÷j·TD+ yê©àøÏ Áyêdæq ˇø£ ø±e´+. <ëìï $T‘·yê<ä dü+düú\T ‘·eT
$uÛ≤»ø£, $düÔs¡D ø±s¡´Áø£e÷ìøÏ yê&ÉT≈£î+≥THêïs¡T. Vü≤qTeT+‘·T&ÉT,
sêeTTì eTTK´ ôd’ìø±~Ûø±], ø√‹s¡÷|ü+˝Àì <Ó’e+>± Á|üdæ<äTΔ&ÉT.
sêeDT&ÉT \+ø£øÏ sêE. n‘·ìï |ü~ ‘·\\ sêø£ådüT&ç>± ∫Á‹kÕÔs¡T.
11. H˚qT Çø£ÿ&É ñ<äVü≤]+∫q Á|ü‘˚´ø£ ñ<ëVü≤s¡D˝Ò ø±ø£, #ê˝≤
Vü≤‘√´<ä+‘ê\˝À »]–q ø£<∏ä Ç<˚. ;Vü‰s¡T˝Àì C…Vü‰Hêu≤<é õ˝≤¢˝Àì
X¯+ø£sY ;Û>± Á>±eT+˝À, 1999 »qe] 25 q ◊<äT>∑Ts¡T Ád”Ô\T, @&ÉT>∑Ts¡T
|æ\¢\‘√ düVü‰ 23 <ä[‘·T*ï Vü≤‘·´#˚XÊs¡T. n+<äT˝À ˇø£ 10 HÓ\\
|üdæø£+<äT≈£L&Ü ñ+~. ¬s+&ÉT yêsê\ ‘·sê«‘·,1999 |òæÁãe] 10e ‘˚Bq,
Vü≤‘√´<ä+‘·+ »]–q Hêsêj·TDY|ü⁄sê ˝Àì #êeTs√Ôø±˝À, 12 eT+~
<ä[‘·T\T ø±*Ã #·+|üã&Ü¶s¡T. n+<äT˝À ◊<äT>∑Ts¡T Ád”Ô\T, ˇø£ •X¯óeP
ñHêïs¡T. 3 HÓ\\ |üdæø£+~ z+ Á|üø±wt≈£î ‘·÷{≤ >±j·÷\j·÷´sTT.
12. ø°\«qàDÏ ñ<ä+‘êìøÏ }Vü‰‘·àø£ s¡÷bÕìïe«&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdü÷Ô
Á|üj·T‹ïdü÷Ô, The Gypsy Goddess Anti-Novel sêj·T&É+ »]–+~.
Ç~ sêj·T&ÜìøÏ Áù|s¡D á ñ<ä+‘·+˝À n~Ûø±s¡ j·T+Á‘ê+>∑+ |üs√ø£å
bÕÁ‘· m‹Ô #·÷|æ+#ê\qï ø√]πø.
13. 1969 »qe] 12q ô|]j·÷s¡T <äøÏåD ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ôd+ãq
s√ÿsTT˝Ÿ˝À #˚dæq Á|üdü+>∑+. Ç~ 1969 »qe] 20e ‘˚B $&ÉT‘·Ô˝…’
|ü]ø£˝À Á|ü#·T]+|üã&ç+~. n‘·ì |òæsê´<äT @eT+fÒ, Ç~ n‘·ì •wüß´&Ó’q
nHêï<äT¬s’ Á|üuÛÑT‘ê«ìï |ü&É>=≥º&ÜìøÏ ø£eT÷´ìwüßº\T #˚dæq Á|üj·T‘·ïeT≥.
ø£eT÷´ìdüTº\T á ªª|òüTs¡¸DμμøÏ ‘êe⁄ ø£*Œ+#·&É+<ë«sê, yêfi¯fløÏ Ç∫Ãq
≈£L*˝ÀH˚ ≈£L©\T Áã‘·ø£&ÉyÓT˝≤>√ H˚]Œ+#·&É+˝À $|òü\eTj·÷´s¡ì
ì+~+#ês¡T. ñqï‘·kÕúsTT˝À ñqï n‘·ì e+{Ï Hêj·T≈£î&ÉT, k˛$j·T{Ÿ
s¡cÕ´qT <ä]Ù+∫qyê&É÷, n\yê≥T>± |æ\¢\øÏ s¡wü´qT Hêj·T≈£î\ ù|s¡T¢
ô|fÒº n‘·qT ≈£L* ô|+|ü⁄qT düeT]ú+#·e\dæq ‘·q u≤<Ûä´‘·˝À $|òü\
eTj·÷´s¡T— ã<äT\T>±, ÁXÊ$T≈£î*ï ≈£L&É>∑&ÉT‘·Tqï ø£eT÷´ìwüßº\ô|’
ì+<äyÓ÷bÕs¡T.
14. uÛ≤s¡rj·T Hê´j·Teédüú ñ+&ÉT+&ç u§>∑TZ>∑qT\ ≈£î+uÛÑø√D+, ôdŒÁø£º+
≈£î+uÛÑø√D+, q\¢<Ûäq+, sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ H˚s¡#·]Á‘· e+{Ï
53 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
dü+<äsêƒ“¤\˝À ì»+>± Á|üuÛÑT‘ê«ìï ì\Bj·T&É+˝À sêC≤´+>±ìøÏ ø±|ü˝≤

≈£îø£ÿ e÷~] Á|üj·T‹ï+∫+~. n≥Te+{Ï bÕÁ‘·b˛wæ+#·&É+<ë«sê
Hê´j·TeédüúøÏ dü«‘·+Á‘·+>± eéVü≤]+#·>∑\<äqï ù|s¡T e∫Ãq|üŒ{Ïø°,
≈£î\+ $wüj·T+˝Àq÷, Ä ù|s¡T‘√ #˚ùd n‘ê´#êsê\ $wüj·T+˝Àq÷
<ëì yÓ’K]ô|’ m≈£îÿeeT+~ <äwæº kÕ]+#·˝Ò<äT.
15. The Chomsky-Foucault debate: On Human Nature. á ÁøÏ+~
*+≈£î˝À \uÛÑ´+:
http://chomsky.info/1971xxxx/
16. 1942 pHé 10e ‘˚Bq HêJ\T #Óø√kı¢y˚øÏj·÷˝À *&çdt nqï ∫qï
Á>±eT+˝Àì Á|ü‹ ejÓ÷»qTD°í, 52 eT+~ Ád”Ô\˙ #·+|æ Á>±eT+
HêeTs¡÷bÕ\T ˝Ò≈£î+&Ü #˚XÊs¡T. Áã‹øÏ ãj·T≥|ü&É› Ád”Ô\˙, |æ\¢©ï
ªìs¡“+<Ûä •_sêμμ˝À¢øÏ ‘√˝Òùds¡T. n˝≤ |ü+|üã&É¶ 104 eT+~ |æ\¢˝À¢,
q÷´¬s+ãsYZ $#ês¡D\y˚fi¯øÏ »s¡àqT¢>± e÷s¡Ã&ÜìøÏ m+|æø£
#Ój·T´ã&É¶yêfi¯¢‘√ düVü‰ n+<äT˝À 16 eT+~ C≤&É e÷Á‘·y˚T <=]øÏ+~.
Væ≤≥¢s¡T ‘·q ≈£î&çuÛÑT»+ nsTTq Reinhard Heydrich MT<ä
nø£kÕà‘·TÔ>± <ë&ç#˚dæ #·+|æq <ëìøÏ Á|ürø±s¡+>± #Óø˘ Á|ü»\øÏ >∑TDbÕsƒ¡+
#ÓãT‘êqì Á|ü‹»„ #˚XÊ&ÉT. ñ‘·Ôsê\ì n&ÉT¶ø√e&É+ ø±s¡D+>± \uÛÑýÓTÆq
düe÷#ês¡+ e\¢ n‘·ì Vü≤‘·´˝À *&çdt Ç]øÏ+#·ã&ç+~.
17. >∑TjÓT]ïø±... n<˚ ù|s¡T>∑\ |æø±k˛ ∫Á‘·+ <ë«sê n»sêeTs¡+ ø±$+#·ã&É¶
|ü≥ºD+, 1937, @Á|æ˝Ÿ 26q »s¡àqT / HêJ\ u≤+ãT<ë&çøÏ >∑Ts¡sTT+~.
$e÷Hê\ <ë«sê u≤+ãT\‘√ yÓTs¡T|ü⁄ <ë&ÉT\øÏ n~ |ü⁄Hê~>±
ù|s¡Tã&É¶~. ‘·sê«‘· ‘Ó*dæq<˚eT+fÒ, 2 >∑+≥\ bÕ≥T @ø£_–q kÕ–q
u≤+ãT\ es¡¸+˝À »s¡àqT\T yêfi¯fl yêj·TTùdq X¯øÏÔ n+#·Hê
yÓj·T´&Üìø°, yêfi¯fl ã\>±\ nqTuÛÑyêìø° y˚~ø£>± eT\T#·T≈£îHêïs¡≥.
>∑TjÓT]ïø±qT m+<äT≈£î m+#·T≈£îHêïs¡+fÒ, bòÕdædüTº\T »qs¡\T ÁbòÕ+ø√qT
ã\|ü]#˚s¡T, ã<äT\T>± 5 y˚\ »HêuÛ≤ >∑\ Ä |ü≥ºD+ ã\|üØø£å\T
#˚düTø√ì∫Ã+~. Ä s√E e+<ä\ eT+~ u≤+ãT<ë&ÉT˝À¢ #·ìb˛e&Éy˚T
>±ø£, |ü≥ºD+ j·÷e‘·÷Ô <Ûä«+dü+ nsTTb˛sTT+~.
18. 1991 Ä>∑wüßº 6 e ‘˚Bq ¬s&ç¶≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q uÛÑ÷kÕ«eTT\T >∑T+≥÷s¡T
õ˝≤¢˝À #·T+&É÷s¡T Á>±eT+˝À <ë&ç »]|æq|ü⁄&ÉT, 8 eT+~ <ä[‘·T\T
eTs¡DÏ+∫ nH˚ø£eT+~ rÁe+>± >±j·T|ü&Ü¶s¡T.á πødüT $#ês¡D¬ø’
ìj·T$T+|üã&çq Á|ü‘˚´ø£ Hê´j·TkÕúq+ 2007˝À 21 eT+~øÏ J$‘· U…’<äT
•ø£å $~Û+∫ eTs=ø£ 35 eT+~øÏ ˇø£ @&Ü~ bÕ≥T ø£]ƒq ø±sê>±s¡ •ø£å
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 54
$~Û+∫+~. nsTT‘˚, Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ ôV’≤ø√s¡Tº, Ç<ä›s¡T kÕ≈£åî\ yêp„à\+˝À

bı+‘·q˝Ò<äqï~ ñ<äVü≤]dü÷Ô ªªã\yÓTÆq kÕø£å´+˝Òì ø±s¡D+>±μμ
ÁøÏ+~ø√s¡Tº Ç∫Ãq ñ‘·Ôs¡T«\qT ø√{Ïºy˚dæ+~.
19. ø£sêí≥ø£ sêÁwüº+˝Àì ø√˝≤s¡T õ˝≤¢˝Àì ø£+u≤\|ü*¢ Á>±eT+˝À 2000
dü+e‘·‡s¡+ e÷]Ã 11e ‘˚Bq 7>∑Ts¡T <ä[‘·T\T düJe <äVü≤q+
#Ój·T´ã&Ü¶s¡T. 2006 dü+e‘·‡s¡+ E˝…’ nø√ºãs¡T e÷kÕ\ eT<Ûä´ Á≥j·T˝Ÿ
ø√s¡Tº˝À $#ês¡D »]–+~. ‘·q uÛ≤s¡´, Ç<ä›s¡T ≈£îe÷s¡T\÷ #·ìb˛sTTq
ø±s¡D+>± yÓTT<ä≥ |òæsê´<äT #˚dæq yÓ+ø£≥sêj·T|üŒ‘√ düVü‰ kÕ≈£åî\+<äs¡÷
‹s¡>∑ã&É&É+‘√, H˚s¡düTú\+<ä]˙ ìs√›wüß\T>± Á|üø£{Ï+#ês¡T. Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº
ìs¡íj·÷ìï ø£sêí≥ø£ ôV’≤ø√s¡Tº˝À düyê\T #Ój·T´>±, n~ |ü⁄q]«#ês¡DøÏ
n+^ø£]+#·ø£ ‘√dæ|ü⁄∫Ã+~.
20. 1999 »qe] 25 e‘˚B sêÁ‹ s¡DY ;sY ùdq düuÛÑT´\T X¯+ø£sY ;Û>±
Á>±eT+ô|’ <ë&ç #˚dæ 23 eT+~ eT>∑yê]˙, Ád”Ô\ì, |æ\¢©ï Vü≤‘·e÷πsÃs¡T.
ÁbÕdæ≈£L´wüHé jÓTTø£ÿ 50 eT+~ kÕ≈£åî\÷ m<äTs¡T ‹]π>s¡T. ndü\T
@+»]–+<√ ‘Ó*j·T|ü]#˚ <ä÷s¡<äwæº>∑\ eTH√» $T‘êÔ yê´kÕìï Çø£ÿ&É
#·<äe+&ç: http://timesofindia.indiatimes.com/home/sunday-
times/deepfocus/Shankarbigha-A-foregone-verdict/
articleshow/46810582.cms
21. &Ü ˆˆ n+uÒ<äÿsY jÓTTø£ÿ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ ø°\ø£+. n‘·ìï

uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ $|ü¢e uÛ≤yê\T>∑\ nD>±]q esêZ\, <ä[‘·T\ Hêj·T≈£î&ç>±
#·÷düTÔqï|üŒ{Ïø°, Á|ü<Ûëq JeqÁdüe+‹˝Àq÷, $T‘·yê<ä esêZ\˝Àq÷
n‘·ì bÕÁ‘·ì πøe\+ uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>±ìï Áyêj·T&ÉeTH˚ |ü]~ÛøÏ e÷Á‘·y˚T
|ü]$T‘·+#˚ùd Á|üj·T‘·ï+ »s¡T>∑T‘√+~. uÛ≤s¡‘· sêC≤´+>∑+ n˝≤
r]Ã~<ä›&É+ n|üPs¡«eT÷, n‘·ìøÏ mes¡÷ kÕ{Ï sês¡T nqï~ Á>∑Væ≤dü÷ÔH˚,
n<˚ düeTj·T+˝À &Üˆˆ n+uÒ<äÿsY uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ n+‘·Ø¢q+>± ñqï
≈£î\‘·‘·Ô«uÛ≤eq\ H˚|ü<Ûä´+˝À Á|üuÛÑT‘·« j·T+Á‘ê+>∑+ MT<ä ‘·q
dü+<˚Vü‰\T e´ø£Ô|üs¡Tdü÷Ô, ôV≤#·Ã]+#ê&Éqï $wüj·÷ìï eTq+
>∑Ts¡TÔ+#·Tø√yê*.
22. Dr. BR Ambedkar, "Essays on Untouchables and
Untouchability: Political" n+‘·sê®\+˝À á ÁøÏ+~ *+≈£î˝À \uÛÑ´+:
http://www.ambedkar.org/ambcd/24EssayonUntouchablesa
ndUntouchability_Political.htm (emphasis mine)
23. Paragraph no. 76, by Justice VN Sinha and Justice Amaresh
55 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
Kumar Lal, Patna High Court judgment dated 09 October

2013.
24. Ç‹Vü‰dü+ Á|üø±s¡+ |üs¡X¯ósêeTT&ÉT $wüßíe⁄ ne‘ês¡+. n‘·ìøÏ @¬ø’ø£ ø°]Ô

(n|üø°]Ô)ø±s¡D #·s¡´ ø£åÁ‹j·T dü+Vü‰s¡+ (j·TT<äΔMs¡T\ ≈£î\+)...
|ü⁄sêD>±<∏ä\qqTdü]+∫ ‘·q‘·+Á&ç »eT<ä–ïì ˇø£ ø£åÁ‹j·T sêE
#·+|ü&ÜìøÏ Á|ürø±s¡+>± 21 kÕs¡T¢ uÛÑ÷Á|ü<äøÏåD+ #˚dæ ø£åÁ‹j·T ≈£î˝≤ìøÏ
#Ó+~q yê]ì H˚s¡+‘√ dü+ã+<Ûä+ ñHêï ˝Òø£b˛sTTHê #·+bÕ&ÉT.
25. eTVæ≤fi≤_Ûeè~Δ ÁbÕC…≈£îº ø±s¡´ø£s¡Ô uÛÑHê«Ø<˚$ u≤\´ $yêVü≤+ »s¡>∑≈£î+&Ü
n&ÉT¶≈£îqï+<äT≈£î 1992 ôdô|º+ãs¡T 22 e‘˚Bq nø£ÿ&É n~Ûø£ »HêuÛ≤
>∑*–q 5>∑Ts¡T >∑TC≤®s¡T¢ ÄyÓTqT kÕeT÷Væ≤ø£ e÷quÛÑ+>∑+ #˚XÊs¡T. ôdwüqT‡
ø√s¡Tº C…’|üPsY 1995 qe+ãs¡T 5e ‘˚Bq rs¡TŒ yÓ\Te]dü÷Ô ‘·q
≈£î\‘·‘·Ô«uÛ≤eqì Ksês¡T #˚dü÷Ô, #ê˝≤ ô|&Éyê<ëìï ñ|üjÓ÷–+∫+~:
ªªkÕ<Ûës¡D+>± e÷quÛÑ+>±\T |ü<äVü‰πsfi¯¢ ej·TdüT˝À ñqï j·TTe≈£î\T
#˚düTÔ+{≤s¡T— Çø£ÿ&É ì+~‘·T\T eT<Ûä´ ej·TdüTÿ˝Ò >±ø£ >ös¡e˙j·TT˝…’q
bÂs¡T\T. <√wüß\T ñqï‘· esêZìøÏ #Ó+~q |ü⁄s¡Twüß\e&É+ #˚‘·q÷,
uÛÑHê«Ø<˚$ ‘·≈£îÿe ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~ ñ+&É&É+ e\¢q÷ ndü\T
e÷quÛÑ+>∑+ »]π> neø±X¯y˚T ˝Ò<äμμ≥.
26. Çø£ÿ&É ã‹Ôì‘√˝≤˝Àì rs¡TŒ˝À+∫ sTTø£ÿ&É Á|ükÕÔeq‘√ dü+ã+<Ûä+ ñqï
uÛ≤>±\T e÷Á‘·y˚T ñ≥+øÏkÕÔqT: ªªÇø£ÿ&É >∑Ts¡TÔ+#·Tø√e\dæ+~, kÕøÏå ‘·qT
ˇø£ >=sTT´˝À <ë≈£îÿì Á>±e÷ìï >±*+∫ ø£ì|æ+∫q yêfi¯flì
ø£ì|æ+∫q≥Tº>± #·+|ü&ÉyÓ÷, Á|üj·T‹ï+#·&ÉyÓ÷ #˚dæq >∑÷+&Ü\
#˚‘·T˝À¢+∫ #êe⁄ ‘·|æŒ+#·T≈£îHêïqì #Ó|æŒq|üŒ{Ïø°, ‘·q |òüsY› ãj·÷Hé˝À
eTs¡Tdü{Ïs√E ñ<äj·T+ e÷Á‘·y˚T n+fÒ, e÷s¡DôVAeT+ »]–q 12
>∑+≥\ ‘·sê«‘· e÷Á‘·y˚T m+<äT≈£î |òüsY› ãj·÷Hé Ç#êÃ&√ #Ó|üŒ˝Ò<äT.
‘·sê«‘· ~>∑TeH˚ eTs=ø£ ù|sê˝À: ªª‘·q yêp„à\+˝À ‘·H=ø£ ø£<∏äì n˝Ò¢&ÉT.
‘·q kÕø£å´+˝À Ç|ü⁄Œ&ÉT ‘·q ¬>’s¡TVü‰»ØøÏ Ç+ø=ø£ ø±s¡D+ #ÓãT‘·THêï&ÉT.
‘·q uÛ≤s¡´, Ç<ä›s¡T |æ\¢\ X¯yê\T #·÷dæ, ndü«düú‘·≈£î >∑T¬s’, |üø£ÿqTqï
ø=˝À&çj·÷ Á>±eT+˝À &Üˆˆ |ü‹sê+ <ä>∑Zs¡ yÓ’<ä´+ rdüT≈£îH˚+<äT≈£î
yÓfi≤flqì #ÓãT‘·THêï&ÉT.μμ
27. ˇø£ b˛©düT, ‘·<äq+‘·s¡+ ÁbÕdæ≈£L´wüHéøÏ kÕøÏå>± e÷]q e´øÏÔ, ã‹Ôì‘√˝≤
rs¡TŒ˝À Ç˝≤ Á|ükÕÔ$+#·ã&Ü¶&ÉT: ªªn‘·qT ã‹Ôì‘√˝≤ #·T≥÷ºñqï
eT÷&ÉT πø+|ü⁄\˝Àì b˛©düT ã\>±\÷ á e÷s¡DôVAe÷ìï
n]ø£≥º˝Òø£b˛j·÷j·Tì ˇ|ü⁄Œ≈£î+≥THêï&ÉT.μμ
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 56
28. Human Rights Forum book, Tsundur: An Atrocity and its

Aftermath (October 2014) ˝À+∫ á n‘ê´#ês¡+˝À b˛©düT\
|üs√ø£åVü≤kÕÔìï ìs¡÷|æ+#˚ ø=ìï uÛ≤>±\qT e÷Á‘·y˚T Á|ükÕÔ$kÕÔqT: ªª‘ÓHê*
s¡÷s¡˝Ÿ b˛©düT dü]ÿ˝Ÿ ÇHÓ‡Œø£ºs¡T kÕsTTu≤u≤, y˚eT÷s¡T düuŸ ÇHÓ‡Œø£ºs¡T
ùwø˘ eT<ësYe* ñ<äj·T+ düTe÷s¡T 11>∑+≥\øÏ <ä[‘·yê&É≈£î e∫Ã,
nÁ>∑esêí\yês¡T Ç∫Ãq |òæsê´<äT y˚Ts¡≈£î eT+>∑fi¯–] qT+&ç CRPF
ã\>±\T m|ü⁄Œ&Ó’Hê Á>±eT+ MT<ä &Ü&ç #˚dæ yêfi¯flì |ü≥Tºø√e#·Ã˙, ø£qTø£
bÕ]bıeTà˙ #ÓbÕŒs¡T. <ä[‘·T\T Á>±e÷ìï $&ç∫ô|≥º&ÜìøÏ
dü+X¯sTTdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT, b˛©düT\T yêfi¯flì ã\e+‘·+>± ‘·]y˚Ts¡T. nsTT‘˚
<ä[‘·Ád”Ô\+<äs¡÷ yê&É˝ÀH˚ ñ+&çb˛j·÷s¡T. ‘êeTT ne÷j·Tø£+>±
eTè‘·Té\˝ÀøÏ ∫≈£îÿ≈£îHêïeTì ‘Ó*j·Tø£ bı˝≤˝À¢øÏ |ü]¬>‘·TÔ‘·Tqï
<ä[‘·T*ï Á>±eT+ q\TeT÷\\ qT+&û nÁ>∑esêí\yês¡T yÓ+{≤&˚s¡T. (61e
ù|J) Ç|ü⁄Œ&ÉT Bìï Á|ü‘·´ø£åkÕøÏå ◊q ˇø£ e<äTΔsê* yêp„à\+‘√ b˛*Ã
#·<äe+&ç. ªª60 @fi¯fl dü+|üPs¡í Ç˝≤ C≤„|üø£+ #˚düT≈£î+~: ªª|üø£ÿH˚ ñqï
eT˝…¢‘√≥˝À¢+∫ e÷ eT>±fi¯fl πøø£\T ns¡T|ü⁄\÷ $ì|ædü÷Ô+fÒ, H˚qT ¬s&É¢
u≤] qT+&ç e÷ eT>±fi¯flì ø±bÕ&ÉeTì b˛©düT*ï y˚&ÉT≈£îHêïqT. ø±˙
b˛©düT\T Hê nuÛÑ´s¡úqì ‘√dæ|ü⁄#·TÃ‘·÷, e÷ yêfi¯flMT<ä me«s¡÷ <ë&ç
#Ój·T´&É+ ˝Ò<ä˙, yêfi¯ófl bı˝≤˝À¢ |üì#˚düT≈£î+≥÷ bÕ≥\TbÕ&ÉT≈£î+≥T
Hêïs¡˙ nHêïs¡T.μμ (62 e ù|J.)
29. rs¡TŒ˝À Á|ükÕÔ$+∫q e÷≥\T: ªª˝Òø£b˛‘˚, ˇø£ eT÷\qT+&ç #·÷ùdÔ eTs√
eT÷\ düŒwüº+>± ø£ì|æ+#˚ Á>±eT+˝À, n|üŒ{ÏøÏ n+‘·≈£îeTT+<˚
e+<ä\eT+~ b˛©düT ã\>±\T ìjÓ÷–+#·ã&ç ñ+&É>±, @ø£+>±
8 eT+~ Vü≤‘·´, n~≈£L&Ü @<√ s¡Vü≤dü´+>± ø±<äT, e+<ä\eT+~ »q+
20 qT+&ç 30 eT+~ ñqï >∑T+|ü⁄ yÓ+≥ |ü]¬>&ÉT‘·T+fÒ, b˛©düT\ <äwæºøÏ
yÓfi¯fl˝Ò<äqTø√e&É+ qeTàX¯ø£´+ ø±ì~. n+‘·ø£+fÒ qeTàX¯ø£´+ø±ì dü‘·´+,
b˛©düT\T ‘êeTT <äT+&É>∑T*ï ø=+‘·<ä÷s¡+ ‘·]y˚TeTì #ÓãT‘·THêïø£.μμ
30. Tsundur: An Atrocity and Its Aftermath, Human Rights
Forum, Hyderabad, Oct 2014, p. 26.
31. U≤|t‡ nqï$ nq~Ûø±s¡+>± @s¡Œ&É¶$. yê{ÏøÏ Á|üuÛÑT‘·«+‘√ dü+ã+<Ûä+

˝Ò<äT. n$ #·T≥Tº|üø£ÿ\ Á>±e÷\ qT+&ç @sêŒ≥T #Ój·T´ã&É¶
≈£î\|ü+#êsTTr\T. #·{≤ºìøÏ nr‘·+>± yêfi¯ófl #˚ùd rsêàHê\T, Ä»„\T,
ìs¡íj·÷\T, Á>±MTD uÛ≤s¡‘·+˝À #·≥º+ Ç#˚Ã rs¡TŒ\ø£+fÒ ã\yÓTÆq$,
neT\T »s¡T>∑T‘êsTT. U≤|t |ü+#êj·T‘Y n+fÒ, U≤|t ˝Àì ô|<ä›\‘√
@sêŒ≥T #Ój·T´ã&É¶ ø√s¡Tº. ≈£î\+ Ä<Ûës¡+>± ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À ≈£L&Ü <ëìì
57 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
b˛*q eédüú neT\T˝À ñ+~. <ëìï ªªHê&ÉT ø£≥ºyÓTÆ|ü⁄μμ nì |æ\TkÕÔs¡T.

Hê&ÉT nqï |ü<ëìøÏ ns¡ú+ sêÁwüº+ nì. ‘·s¡#·T, áªªsêÁwüº+μμ nqï uÛ≤eq
uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ ø=ìï sêÁcÕº\ düe÷Vü‰s¡eTqï }Vü‰‘·àø£ uÛ≤eqì ≈£L&Ü
‘√dæ|ü⁄#·TÃ‘·T+~. á ªU≤|tμ\T, ˝Ò<ë ªHê&ÉTμ\ ìs¡«Vü≤D uÛ≤s¡‘·
Á|üuÛÑT‘·«+ nBÛq+˝À ˝Ò<äT. n$ πøe\+ es¡íeédüúì |ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ
ñ<˚›•+∫q$. U≤|t\T ‘·eT rs¡TŒì Á|ü»\ J$‘·+˝À $düÔ‘·yÓTÆq |ü]~Û˝À
ñ|üjÓ÷–+∫q Ä<Ûësê\THêïsTT: ñ<ëVü≤s¡DøÏ u≤*ø£\T yÓTTu…’˝Ÿ
bò˛qT\T yê&É≈£î+&Ü ìùw~Û+#·&É+, <ä[‘·T*ï mìïø£\˝À b˛{°
#Ój·T´≈£î+&Ü ìùw~Û+#·&É+, #Ó’˙dt bòÕdtº |òü⁄&é‡ ‹q&Éy˚T n‘ê´#êsê\≈£î
ø±s¡D+ nì ì+~+#·&É+ yÓTT<ä˝…’q$.
32. eTs√e÷≥˝À #ÓbÕŒ\+fÒ, uÒ˝≤ uÛ≤{Ïj÷· "Justice Not Vengeance"
nqï 2013 ôdô|º+ãs¡T 21e‘˚B "Political And Economic Week" ˝Àì
ÄyÓT yê´dü+˝À Bì ªªe´øÏÔ n+<äT≈£îqï düe÷#ês¡+μμ nì nqTe~+#ês¡T.
ø±s¡´ø£sÔ¡ ø£$‘êø£wHíü é Hê‘√ nqï~ ã‹Ôì‘√˝≤ rs¡TŒøÏ e´‹πsø£+>±
düTÁ|”+ø√s¡T˝º À <äsU¡ ≤düTÔ <ëK\T #˚dqæ |ü⁄&ÉT nqTyê<ä≈î£ sê\T \øÏàå ø£wHíü é
Ä |ü<ëìï nqTe~+#·≈î£ +&Ü j·T<Ûë‘·<+ä∏ >± ñ+#·&Üìπø ìX¯ÃsTT+#·T
≈£îHêïs¡≥. ø£qTø£, |òsü ›Y ãj·÷Hé nqï~ ñ‘·sÔ √Á‘ê b˛©düT\÷, Hê´j·T
eékÕú |ü]>∑D+Ï #˚ FIRøÏ eT÷\ ø±s¡DyÓTqÆ eTÚœø£yTÓ qÆ |òsæ ê´<äT.
33 Tsundur: An Atrocity and Its Aftermath, Human Rights
Forum, Hyderabad, Oct 2014, ù|J 63˝À Ç˝≤ ñ+~: á
uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq #˚wüº\T... s¡ø£Ô+ rdüTø√e&É+, <ÛäqsêCŸ <ëVü‰ìøÏ ˙fi¯fl&ç–‘˚
H√{À¢ ñ#·Ãb˛j·T&É+, ø√s¡TºøÏ ‘Ó*j·Tì$ ø±e⁄, m+<äTø£+fÒ n$
ø√s¡Tºrs¡TŒ˝À qyÓ÷<äT#Ój·T´ã&Ü¶sTT.
34. kÕøå±´\ eT<Û´ä |üP]Ô bı+‘·q ˝Ò<qä ï ∫qï kÕ≈£î <ä[‘·T\øÏ e´‹πsø£+>± m˝≤
|üì#˚dTü +Ô <äq&Üìø°, Hê´j·Teédüú n‹ã\V”≤qyÓTqÆ á düqïì b˛>∑TMT<ä
q&ÉTdü÷Ô H˚sd¡ Tü *ú ï øπ eå T+>± ˇ&ÉTø¶ Ï m˝≤ #˚sT¡ düT+Ô <√ #Ó|Œü &Üìø°, #·T+&É÷s¡T
rs¡TŒH˚ ñ<äV≤ü ]kÕÔqT: ªªñ<ëVü≤s¡DøÏ yÓTT<ä{Ï kÕøÏå eTT<ë›sTT\T 1, 6, 11
20 eTè‘·T&ÉT 1 ô|’ <ë&ç #˚ùds¡ì #Ó_‘˚, 4e kÕøÏå eTT<ë›sTT\T 1, 6, 11, 20,
26 <ë&ç #˚ùds¡Hêïs¡T. 7e kÕøÏå <ë&ç #˚dqæ yês¡T eTT<ë›sTT\T 2, 6, 11, 20,
26 nì nHêïs¡T. Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº eTT<ë›sTT\T 6, 20 Vü≤‘·T&ÉT 1 eTs¡D≤ìøÏ
u≤<ÛTä ´\T>± ù|s=ÿ+~. ˇø£ ÁøÏ$Tq\T øπ düT >∑D‘Ï · XÊÁdü nuÛ≤´dü+ e+{Ï~
ø±<äT, q\T>∑Ts¡÷ #Ó|Œæ q <ë+{À¢+∫ ø£ìwüº kÕe÷q´ >∑TDÏC≤ìï rdæ ˇø£
|üøÿ£ øÏ ñ+#·&ÜìøÏ. ˇø£kÕ] ø√s¡Tº ˇø£ kÕøÏå #Ó|Œæ q <ë+{À¢ ªªø=+‘·eT+~
eTT<ë›sTT\T ˇø£ e´øÏôÔ |’ <ë&ç #˚XÊμμ s¡qï~ ‘·|Œü ì n_ÛÁbÕj·T|ü&qç |ü⁄Œ&ÉT,
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 58
$T>∑‘ê kÕ≈£îå \T #Ó|Œæ q<ë+{À¢ |ü⁄qsêeè‘·eTj˚T ù|s¡T¢ á kÕøÏå ≈£L&Ü

#Óù|Œ&Éì Äy˚Ts¡≈î£ , Ä kÕø£´å + n+^ø±s¡j÷Ó >∑´+ ne<äT. Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº
n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+ ˇø£ q+ãs¡T ø£*–q e´øÏÔ Vü≤‘·T&ÉT 1 ô|’ <ë&ç
#˚XÊ&Éqï~ qeTàX¯ø´£ + ø±q|ü⁄&ÉT, Ä kÕøÏå #Ó|Œæ q kÕø£´å + n+‘ê qeTà<ä>~Z∑
ø±≈£î+&Ü b˛‘·T+~. n≥Te+{Ï kÕø£´å +˝À+∫ ˇø£ b˛>∑T rdüT≈£îì, n˝≤π>
$T>∑‘ê ã\V”≤qyÓTÆq kÕøå±´\˝À+∫ b˛>∑T\T rdüT≈£îì yê{Ïì
nqTdü+<Ûëq+ #ÓjT· ´&É+ kÕ<Û´ä |ü&<É Tä .μμ n+<äsT¡ s¬ &Éì¢ ìs¡|sü ê<ÛTä \T>±
$&ç∫ô|≥º &ÜìøÏ ‘·sÿ¡ XÊÁdü|Ô ⁄ü |ü]$T‘·T\øÏ ˇø£ yê<äq rdüT≈£îb˛ã&ç+~.
35. 2006, &çX¯+ãs¡T 4q ø√˝≤sY Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº n+<äs¡T ì+~‘·T©ï
ìs¡|üsê<ÛäT\ì $&ç∫ô|{Ïº+~. ˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£s¡T>± kÕ≈£åî\+<äs¡÷
‹s¡>∑ã&çq|ü⁄&ÉT, ø√s¡Tº kÕ≈£åî\T <ÛÓ’s¡´+>± eTT+<äT≈£î e∫Ã yêfi¯ófl
dü«j·T+>± #·÷dæ+~ #Ó|üŒ&ÜìøÏ M\T>± yêfi¯fløÏ ‘·–q s¡ø£åD
ø£*Œ+#·&ÜìøÏ @ Á|üj·T‘êï\÷ #Ój·T´˝Ò<äT. e÷s¡Dø±+&É »]–q
14 dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘· Ä πødüT ø£sêí≥ø£ ôV’≤ø√s¡TºøÏ e∫Ãq|ü⁄&ÉT, »dæºdt
yÓ÷Vü≤Hé X¯+‘·q>ö&ÉsY, »dæºdt CR ≈£îe÷s¡kÕ«$T \‘√ ≈£L&çq &ç$»qT
u…+∫ 2014 Ä>∑wüßº 21e ‘˚Bq á πødüT |ü⁄q]«#ês¡D nedüs¡+ ˝Ò<äì
rsêàì+∫+~. (22 Ä>∑wüßº 2014 ~ Væ≤+<ä÷ ~q|üÁ‹ø£ yês¡Ô: ø£+u≤\|ü*¢
e÷s¡Dø±+&É $wüj·T+˝À |ü⁄q]«#ês¡Dì ôV’≤ø√s¡Tº ø={Ïºy˚dæ+~)
36. Ä>∑wüßº 21e ‘˚B ø£sêí≥ø£ ôV’≤ø√s¡Tº &ç$»qT u…+∫ Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T
≈£îe÷s¡kÕ«$T, X¯+‘·q>ö&ÉsY \ e÷≥˝À¢: ªª#·ìb˛sTTq yê] ‘·+Á&ç, ‘·*¢,
k˛<ä], k˛<äs¡T&ÉT‘√ düVü‰ @ Á|ü‘·´ø£å kÕø°å ÁbÕdæ≈£L´wüHé yê] ø£<∏äHêìï
düeT]ú+#·&ÜìøÏ eTT+<äT≈£î sê˝Ò<äT. Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº @ kÕøÏå˙ Ç˝≤π>
kÕø£å´+ Çe«eTì ã\e+‘·+ #˚dæ ñ+&É<äT. á |ü]dæú‘·T˝À¢ ÁbÕdæ≈£L´wüHé
yê]øÏ eT]ìï kÕøå±´\T ùdø£]+#·&ÜìøÏ ˝Ò<ë ø=‘·Ô>± πødüTì
|ü⁄q]«#ê]+#·&ÜìøÏ Ç~ ‘·–q πødüT>± y˚TeTT uÛ≤$+#·&É+ ˝Ò<äT.μμ
37. Ç+‘·≈î£ eTT+<˚ #Ó|Œæ q≥Tº X¯+ø£s;Y >Û ± e÷s¡Dø±+&É˝À 1999 »qe] 25e
‘˚Bq 23eT+~ <ä[‘·T\T Vü≤‘·´>±$+#·ã&Ü¶sT¡ . $#ês¡D düeTj·T+˝À,
50eT+~ kÕ≈£åî\÷ m<äTs¡T ‹]>±s¡T. Mfi¯ófl m<äTs¡T ‹s¡>∑&ÜìøÏ
(m<äTs¡T‹]π>˝≤ #ÓjT· ´&ÜìøÏ) ø±s¡DyÓTqÆ ø√s¡Tº yÓK’ ] >∑T]+∫ Áyêdü÷,Ô
eTH√CŸ $TÁ‘ê Ç˝≤ n+{≤s¡T: ªªˇø£] ‘·sê«‘· ˇø£sT¡ >± kÕ≈£îå \T ì+~‘·T\
uÛ≤>∑kÕ«eT´+ >∑T]+∫ ‘·eTøÏ @MT ‘Ó*j·T<äì #ÓãT‘·T+fÒ, n˝≤ #Ó|Œü &ÜìøÏ
@yÓH’ ê ã\yÓTqÆ u≤Vü≤´ ø±s¡D≤\T ñHêïj·÷ nì Ä˝À∫+∫ $#ês¡Dì
@ dæ‹ú ˝Àq÷ ì\T|ü⁄<ä\ #ÓjT· ´&ÜìøÏ yÓTT>∑TZ #·÷|ü˝<Ò Tä . ‘·q 14 ù|J\
rs¡TŒ˝À Á≥j·T˝Ÿ ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷]Ô ˇø£ÿ $TqVü‰sTT+|ü⁄˝Ò≈î£ +&Ü
59 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
˝Ò≈î£ +&Ü m<äTs¡T‹]–q 50 eT+~ kÕ≈£îå \MT<ë ‘·q nqTe÷Hê\T e´ø£Ô

|üs#¡ ˝· <Ò Tä .μμ Shankarbigha: A Foregone Verdict, Times of India,
datelined 5 April 2015.
38. ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\/‘Ó>∑\ C≤rj·T ø£$TwüqT Á|ü#·T]+∫q "Reservation

in the Judiciary"øÏ Hê≈£î á ˝À‘Ó’q ne>±Vü≤q sêe&É+˝À
‘√&ÉŒ&çq+<äT≈£î <Ûäqýê<ë\T Á|üø£{ÏdüTÔHêïqT. eTs¡D•ø£åì rÁe+>±
e´‹πsøÏ+∫q yêfi¯fl˝À ˇø£]>±, eTs¡D•ø£åøÏ e´‹πsø£+>± Ç+≥sYHÓ{Ÿ
<ë«sê ñ<äé÷\T ÁbÕs¡+_Û+∫q yÓTT<ä{Ï ‘·s¡+ ø±s¡´ø£s¡Ô>±, á ]|òü¬sHé‡ì
dü+<äs¡“¤+ qT+&ç y˚s¡T#˚dæ $|üØ‘·yê´K´ #Ój·T´&ÜìøÏ neø±X¯+ Çe«qT.
≈£î\+ ù|s¡T‘√ »]ù| n‘ê´#êsê\T #·≥º|üs¡+>± eTs¡D•ø£åøÏ ns¡ΩyÓTÆq$
nì H˚qT nqï|ü⁄Œ&ÉT, H˚qT eTs¡D•ø£å neT\T|üs¡#·eTì ø√s¡T‘·Tqï≥Tº
ø±<äT. ã<äT\T>±, uÛ≤s¡‘· •øå±düàè‹, ø£˙dü+ ø±–‘·+ MT<ä, ≈£î\
n‘ê´#êsê\T rÁe+>± |ü]>∑DÏ+∫, yê{ÏøÏ >∑+;Ûs¡yÓTÆq •ø£å $~ÛdüTÔ+~
nì dü÷∫+#·&Éy˚T Hê ñ<˚›X¯´+.
39. n|òü®˝Ÿ >∑Ts¡T, ø±oàØ, 2013 |òæÁãe] 9 e‘˚Bq bÕs¡¢yÓT+≥Tô|’ <ë&ç˝À
n‘·ì bÕÁ‘·øÏ ñ]rj·Tã&Ü¶&ÉT. Á|üuÛÑT‘·«j·T+Á‘ê+>∑ bÕÁ‘· >∑T]+∫
eTTK´+>± n‘·ìøÏ <Ûäsêàdüq+ eTs¡D•ø£å $~Û+#·&É+ >∑T]+∫ rÁe+>±
$eT]Ùdü÷Ô ns¡T+<Ûä‹ sêjYT Áyêdæq n<äT“¤‘·yÓTÆq yê´kÕìï Çø£ÿ&É
#·<äe+&ç: And His Life Should Become Extinct, Outlook, 30
October 2006. Accessible online at http://www.outlookindia.
com/article/and-his-life-should-become-extinct/232979.
n‘·ì ñ]•ø£å neT\T ‘·sê«‘· »]–q |ü]D≤e÷\ô|’ Guardian |üÁ‹ø£
Op-ed˝À Bìï uÛ≤s¡‘·<˚X¯|ü⁄ Á|üC≤kÕ«eT´+ô|’ eT#·Ã>± ù|s=ÿ+≥÷
Áyêdæq yê´dü+ Çø£ÿ&É: http://www.theguardian.com/comment
isfree/2013/feb/10/hangingafzal-guru-india-democracy3
\uÛÑ´+.
40. 15 dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À 373 eT+~øÏ eTs¡D•ø£å $~Û+|üã&çq
>∑D≤+ø±\ô|’ National Law University $<ë´s¡Tú\T »]|æq ˇø£
n<Ûä´j·Tq+˝À, n+<äT˝À 93.5 XÊ‘·+ <ä[‘·T\T>±ì, n\Œdü+U≤´ø£
eT‘ê\≈£î #Ó+~q yês¡T >±˙ nì ù|s=ÿHêïs¡T. 2015 E˝…’ 21 q e∫Ãq
Times of India yê´dü+ Çø£ÿ&É: http://timesofindia.indiatimes.
com/india/Heres-proof-that-poorget-gallows-richmostly
escape/articleshow/48151696.cms. TISS qT+&ç Hê $TÁ‘·T&ÉT
Áo ˙˝Òwt ≈£îe÷sYøÏ á dü+<äs¡“¤+˝À <Ûäqýê<ë\T ‘Ó\T|ü⁄‘·THêïqT.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 60
41. n|òü®˝Ÿ >∑Ts¡T eTs¡D•ø£åì Ksês¡T #˚dü÷Ô, 2005 ˝À düTÁ|”+ ø√s¡Tº ªªn‘·ìï
ñ]rùdÔH˚, düe÷»|ü⁄ dü$Twæº#˚‘·q dü+‘·|æÔ #Ó+<äT‘·T+<äìμμ
yêÚ≤´ì+∫+~.
42. Hê´j·TkÕúHê\ |üìrs¡T ne>±Vü≤q #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î, $T>∑‘ê nìï{Ïø£+fÒ
eTTK´+>± Khairlanji e÷s¡Dø±+&É >∑T]+∫, 2014 ˝À ø±Áy˚T&é
qMHéu≤ãT düà‹ ñ|üHê´dü+>± Caste Massacres and Judicial
Impunity nì Anand Teltumbde Ç∫Ãq ñ|üHê´dü+ #·÷&É+&ç.
n‘·ì ñ|üHê´dü+˝Àì Á|ü‘˚´ø£‘·, Hê á ñ|üHê´dü+˝À ù|s=ÿq˝Òø£
b˛sTTqB @$T≥+fÒ, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ÁøÏ+~ ø√s¡Tº\T ˇø£ |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+
(Á|ü<Ûëq ì+~‘·T\T ø±ì ø=+<ä]øÏ) n+~+#˚ eTs¡D•ø£å\T— <ëì e\¢ ô|’
ø√s¡Tº˝À¢ #ê˝≤ düTfi¯óe⁄>± n$ s¡<äT›#Ój·T´ã&É‘êsTT. Ç+≥sYHÓ{Ÿ˝À
Çø£ÿ&É \uÛÑ´+: http://www.countercurrents.org/teltumbde
050314.html
43. dü<ë•e+ ø£$TwüqT ìy˚~ø£ì ≈£åîDí+>± $ìsêàD+ #Ój·T´&ÜìøÏ, <ëìô|’

Á|ü»\≈£îqï nb˛Vü≤\T >∑T]+∫, Ä düeTj·T+˝À ì»-ìsêús¡D ø£$T{°\T
#˚|ü{Ïºq |ü]o\q>∑T]+∫ u≤\düTÁãeTDÏj·T+ Áyêdæq #·ø£ÿì yê´dü+
"Villupuram Atrocity: Physical and Symbolic Violence
Against the Dalits" #·<äe+&ç. n~ ÄHé ˝…’Hé ˝À n‘·ì u≤¢>∑T˝À
Çø£ÿ&É \uÛÑ´+: http://baluyash.blogspot.co.uk/2014/07/
villupuram-atrocity-physical-and.html
44. »dæºdt yÓ÷Vü≤Hé ø£$TwüqT 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À düeT]Œ+∫q ‘·q

ìy˚~ø£˝À #·ìb˛sTTq 17 eT+~˝À 11 eT+~ ˙{Ï˝ÀeTTì– #·ìb˛
j·÷s¡ì ìsêú]+∫+~. á ÁXÊ$T≈£î*ï ≈£L&É>∑{Ïºq Puthiya Tamilagam
nqï <ä[‘· sê»ø°j·T bÕØº ô|’ ø√|ü+ yÓfi¯fl>∑≈£îÿ‘·÷, á sê»ø°j·T bÕØº\T
Áø£eT•ø£åDì neT\T |üs¡#·&É+˝À $|òü\eTj·÷´j·Tì ì+~dü÷Ô, dü+πøåeT
Á|üuÛÑT‘ê«\T n≥Te+{Ï sê»ø°j·T|ü⁄ }πs–+|ü⁄\qT ìùw~Û+#˚˝≤
#·{≤º\T rdüT≈£îsêyê\ì dü÷∫+∫+~. á ªª<äTs¡<äwüºø£s¡ dü+|òüT≥qμμ\≈£î
ªªìÁ>∑Vü≤+ bÕ{Ï+#·&É+˝Àμμ $|òü\yÓTÆq >∑T+|ü⁄ô|’ u≤<Ûä´‘·HÓ{Ïº, ì+~+
#ês¡T. ˝≤Øƒ #ê]® #Ój·T´&Üìï düeT]údü÷Ô, ‘·sê«‘· Á|ü<äs¡Ùqø±s¡T\ì q~
ˇ&ÉT¶øÏ ‘·s¡eT&É+ e÷Á‘·+ Vü≤<äT›\T MT]q ã\Á|ü<äs¡Ùq>± ù|s=ÿHêïs¡T.
45. 2011 ôdô|º+ãs¡Tq |üs¡eT≈£î&ç˝À »]–q b˛©düT ø±\TŒ˝À¢ @&ÉT>∑Ts¡T
<ä[‘·T\T eTs¡DÏ+∫q dü+|òüT≥qô|’ Hê´j·T$#ês¡D »]|æq »dæºdt
dü+|ü‘Y ø£$TwüqT b˛©düT\ì ìs√›wüß\T>± ‘˚*Ã+~. 2 yê\÷éTT\
61 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ìy˚~ø£ ‘·$Tfi¯Hê&ÉT Á|üuÛÑT‘ê«ìøÏ 2013 y˚T 7e ‘˚Bq ø£MTwüqT

düeT]Œ+∫+~. n+<äT˝À, ªªnø£ÿ&ÉTqï |ü]dæú‘·T˝À¢ kÕ<Ûës¡D |ü]dæú‘·T\÷,
XÊ+‹ |ü⁄qs¡T<äΔ]+#·&Üìø° b˛©düT\T ø±\TŒ\T »s¡|ü&É+
nìyês¡éTsTT+~μμ nì ù|s=ÿ+≥÷, ø£$TwüqT ªªb˛©düT\T ø±\TŒ\T
»s¡|ü≈£î+&Ü ñ+&çq≥ºsTT‘˚, <ëì |ü]D≤e÷\T Ç+‘·ø£+fÒ <ës¡TD+>±
ñ+&˚$,μμ nì n_ÛÁbÕj·T|ü&ç+~.
46. ø£[+>∑q>∑sY˝À @$T »]–+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+~øÏ ì»ìsêΔs¡D ø£$T{°
ìy˚~ø£ì Çø£ÿ&É #·<äe+&ç: http://www.countercurrents.org/hr-
im060106.html <ëìøÏ $T+∫ ø£[+>∑q>∑sY˝À »]–q n_Ûe~Δ
ø±s¡´Áø£eT+ @$T≥≥? ø±\TŒ\T »]–q Hê\T>∑T dü+e‘·‡sê\ ‘·sê«‘·
C≤yÓ<é Çø±“˝Ÿ Ä Á|ü<˚XÊìï dü+<ä]Ù+∫ eTqdüT ø£\∫y˚ùd nH˚ø£ dü‘ê´\T
#ÓbÕŒs¡T. n‘·ì ìy˚~ø£ì n‘·ì u≤¢>∑T˝À Çø£ÿ&É #·<äe+&ç:
http://www.moonchasing.com/kalinganagar-development-
death-and-despair. ø£[+>∑q>∑sY ø£sêà>±s¡+ {≤{≤ ø£+ô|˙ &çX¯+ãs¡T
2015˝À ÁbÕs¡+uÛÀ‘·‡e+ #Ój·T´&ÜìøÏ düHêïVü‰\T #˚k˛Ô+~.
47. Çø£ÿ&É #Ó|üŒ<ä\T#·T≈£îqï~ ˇ&çcÕ >∑T]+∫. nø£ÿ&É |ü]dæú‘·T\T ≈£L&Ü
<ë<ë|ü⁄>± $T>∑‘ê sêÁcÕº\ø£Hêï _Ûqï+>± @MT˝Ò<äT. 2014˝À ˇ&çcÕ
nôd+;¢ì dü+uÛÀ~dü÷Ô eTTKéT+Á‹ Áo qMHé |ü{≤ïj·Tø˘ 20 ø£$Twüq¢
˝Àq÷ 9 e÷Á‘·y˚T ìy˚~ø£\T düeT]Œ+#êj·THêïs¡T. 15 dü+e‘·‡sê\
ÁøÏ+<ä≥ ìjÓ÷–+∫q ø£$TwüqT¢ ‘·eT ìy˚~ø£ düeT]Œ+#·˝Ò<äT. ø√≥¢≈£î
ø√≥¢ Á|üC≤<Ûäq+ e´j·T+#˚dü÷Ô @sêŒ≥T #Ój·T´ã&É¶ á ø£$TwüqT¢, πøe\+
ø±\j·÷|üqø√dü+ #˚ùd á KØ<Ó’q Á|üj·T‘êï\T, sê»´+ Á|ü»\ø£cÕº\qT
rs¡Ã&É+˝À ∫‘·ÔX¯ó~Δø£*– ñ+~ nqï ÁuÛÑeTì ø£*–+#·&ÜìøÏ
ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. yêsêÔ ø£<∏äq+ Çø£ÿ&É: http://odishasuntimes.
com/2014/06/24/reports-11-inquiry-commissions-yet-come-
odisha-cm/
48. ;Vü‰s¡T˝Àì >∑j·T õ˝≤¢, ôd&Üì Á>±eT+˝À 1999 @Á|æ˝Ÿ 21e ‘˚B sêÁ‹
s¡DY ;sY ùdq 12 eT+~ <ä[‘·T*ï eT≥Tºu…{Ïº+~.
49. n$TsY <ëdt ø£$TwüHé ì 2006 @Á|æ˝Ÿ ˝À ;Vü‰s¡T >∑es¡ïyÓT+≥T
m‹Ôy˚dæ+~ (2006 »qe]qT+&ç e]Ô+#˚˝≤ n≥Te+{Ï~ ì»+>±
kÕ<Ûä´|ü&ç‘˚) »dæºdt n$TsY <ëdt dü«j·T+>± Ç∫Ãq Ç+≥s¡÷«´ Çø£ÿ&É
\uÛ Ñ ´ +: http://www.tehelka.com/2013/10/obviouslysome
people-from-the-government-were-also-involved/ n+<äT˝À
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 62
s¡DY;sY ùdq @s¡Œ&É&ÜìøÏ ø±s¡DyÓTÆq H˚|ü<Ûä´+,n+<äT˝À #ê\eT+~

sê»ø°j·T Hêj·T≈£î\ Á|üy˚Tj·T+ ≈£L&Ü ñHêïsTT. ìrwt ≈£îe÷sY
Á|üuÛÑT‘·«+˝Àì Á|üuÛÑT‘·«+˝Àì yêfi¯ófl ≈£L&Ü ñHêïs¡ì 2013 nø√ºãs¡T 17
e ‘˚Bq ‘ÓVü≤˝≤ÿøÏ Ç∫Ãq Ç+≥s¡÷«´˝Àì sê˝≤ #ÓbÕŒs¡T.
50. b˛©düT\ <äTsêàs¡Z+, n‘ê´#êsê\ ∫sƒê˜øÏ n+‘·T˝Ò<äT, ‘·s¡#·T n~
<ä[‘·T\MT<ë, eTTdæ¢eTT\MT<˚. 20 eT+~ ø£f…º\Tø=≥Tº≈£îH˚ ù|<äyêfi¯flì
Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ sêÁwüº+, ∫‘·÷Ôs¡T õ˝≤¢˝À b˛©düT\T ìcÕÿs¡D+>±
#·+ù|kÕs¡T. <ëìï mHéøö+≥sY>± #·÷|æ+#˚ Á|üj·T‘·ï+ »]–+~.
n≥Te+{Ï mHéøö+≥sY Vü≤‘·´\T düs¡« kÕ<Ûës¡D+. ø={§º∫Ãq≥Tº ø£ì|æ+#˚
eTs√ ñ<ëVü≤s¡D uÛÑ>∑\÷Œs¡T C…’˝À¢ ìs¡“+<Ûä+˝À ñqï 31 eT+~ì
1979-80˝À b˛©düT\T ø£fi¯ófl b˛>=≥º&É+— 1987 y˚T 22q »]–q
Vü≤wæ+|ü⁄sê e÷s¡Dø±+&É˝À ÁbÕ+rj·T kÕj·TT<Ûä s¡ø£åø£<äfi≤ìøÏ #Ó+~q 19
eT+~ 42 eT+~ eTTdæ¢eTT\qT ø±*Ã |üπskÕs¡T. ã\yÓTÆq Ä<Ûësê\T ˝Òì
ø±s¡D+>± yêfi¯flì 2015 e÷]Ã21q ìs√›wüß\T>± $&ÉT<ä\#˚XÊs¡T.
bı&ÉyÓ’q á n‘ê´#êsê\ ∫sƒê˜ ˇø£ |òü⁄{Ÿ H√{Ÿ ˝ÀøÏ ˇ~π>~ ø±<äT. 2009
Ä>∑wüßº Human Rights Watch ìy˚~ø£ #·<äeeTì Hê $qï|ü+.
Broken System: Dysfunction, Abuse and Impunity in the
Indian Police n+‘·sê®\+˝À Çø£ÿ&É \uÛÑ´+. https://www.hrw.org
/sites/default/files/reports/india0809web.pdf
51. |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ ˝Àì n~Ûø±s¡ e÷]ÿ‡düTºbÕØº q+~Á>±+˝À Á|ü‘˚´ø£ Ä]úø£

eT+&É* @sêŒ≥TøÏ ¬s’‘·T\ qT+&ç 10 y˚\ mø£sê\ uÛÑ÷$Tì kÕ«BÛq+
#˚düT≈£îH˚+<äT≈£î Á|üj·T‹ï+∫+~. Á|ü»\T BìøÏ e´‹πsø£+>± ìs¡düq\T
Á|ü<ä]ÙdüTÔHêïs¡T. Á|üuÛÑT‘·«+ 3y˚\ eT+~øÏ ô|’>± b˛©düT\qT ñ|üjÓ÷
–+∫+~ Ä+<√fi¯qqT nD>∑Á<=ø£ÿ&ÜìøÏ. 2007 e÷]Ã 14q b˛©düT
ø±\TŒ˝À¢ 14 eT+~ #·ìb˛j·÷s¡T.
52. H˚qT á ñ<ëVü≤s¡D m+<äT≈£î #ÓãT‘·THêïq+fÒ, H˚qT Á|ü‘·´ø£å kÕøÏå>± Bìï
>∑eTì+#˚qT. ˇø£ ∫qï ≈£îÁ>±eT+˝À ≈£L&Ü b˛©düT\T yÓTÆì+>¥ e÷|òæj·÷
yêfi¯fl Á|üjÓ÷»Hê\T ø±bÕ&ÉT‘·÷, ìs¡düq\ì nìï s¡ø±\T>± nD∫y˚dü÷Ô
m˝≤ j·T<Ûëdæú‹ì ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚kÕÔs√. H˚qT yÓ[fl 2014
|òæÁãe] 23 q ìs¡düq düe÷y˚X¯+˝À bÕ˝§Zì e∫Ãq ‘·sê«‘· eTfi¯j·÷fi¯+
|üÁ‹ø£≈£î ˇø£ düTBs¡ÈyÓTÆq yê´dü+ ÁyêùdqT. <ëì Ç+^¢wüß eT÷\+ The
People of Ambittantharissu, Kerala versus The Quarry
Mafia, Politicians, Police & Others Çø£ÿ&É \uÛÑ´+
http://porterfolio.net/articles/meena-kandasamy-the-people-
63 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
of-ambittantharissu-kerala-vs-thequarry-mafia-politicians-
police-others
53. POSCOøÏ e´‹πsø£+>±, VedanataøÏ e´‹πsø£+>±, Coca-Cola øÏ

e´‹πsø£+>± πøs¡fi¯˝À Plachimada˝À ˝Ò<ë |ü•ÃeT u…+>±˝Ÿ ˝Àì
dæ+>∑÷sY˝À Tata-Nano ø£sêà>±sêìøÏ e´‹πsø£+>± »]–q b˛sê≥+
>±ì, @yÓ’Hê nìï{Ï ‘·+‘·÷ Ç<˚.
54. Operation Blackrain ù|s¡T‘√ »]|æq s¡Vü≤dü´ düe÷#ês¡ ùdø£s¡D |üP]Ô
$esê\T ø√Áu≤b˛düTº yÓuŸ ôd’≥T˝À Çø£ÿ&É \uÛÑ´+: http://cobrapost.
com/index.php/news-detail?nid=8983cid=23 n+<äT˝À bÕ\ø£
esêZ\ø°, s¡DY ;sY ùdqø°, uÛ≤s¡‘· ôd’Hê´ìø° <ä[‘·T\ô|’ »]|æq e÷s¡D
ôVAeT+˝À ñqï bÕÁ‘·ô|’ ˝À‘Ó’q ne>±Vü≤qì ø£*–+#˚ $wüj·÷
\THêïsTT.
55. ù|J 145
56. eT]ìï $esê\øÏ HRW report Broken People: Caste Violence
Against Indiaµs Untouchables 153-164 ù|J\T #·<äe+&ç.
57. 2010 ôdô|º+ãs¡T 2, The Hindu yês¡Ô: "VCK concerned at arrest

of party workers under Goondas Act, NSA"
58. uÛ≤s¡‘· »HêuÛ≤˝À <ä[‘·T\T, eTTdæ¢eTT\T, Ä~yêd”\T 38% ñqï|üŒ{Ïø°,

C…’\T˝À ñqï yê]˝À 53% eT+~ yêπs. Times of India, 24
November 2014 yês¡Ô: http://timesofindia.indiatimes.com
/india/Muslims-dalits-and- tribals-make-up-53-of-allprisoners
-in-India/articleshow/45253329.cms
59. 2014 qe+ãs¡T 14 Ç+&çj·÷≥T&˚ |üÁ‹ø£ ìy˚~ø£ ªª>∑T»sê‘Y ˝Àì

U…’B\˝À n~Ûø£XÊ‘·+ <ä[‘·T˝Ò,μμ http://indiatoday.intoday.in/story/
majority-of-gujarat-prisoners-are-dalits/1/400704.html
60. Dr. B R Ambedkar, Untouchables or The Children of India's

Ghetto, in Dr. Babasaheb Ambedkar, Writings and
Speeches, vol. 5, Bombay: Govt. of Maharashtra, 1989.
61. Dr. B R Ambedkar, The Philosophy of Hinduism

http://www.ambedkar.org/ambcd/17.Philosophy%20of%20
Hinduism.htm
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 64
62. yÓTT<ä{ÏkÕ]>± 1851˝À Áô|ò+∫ k˛wü*düTº sê»ø°j·T Hêj·T≈£î&ÉT Luis

Blanc Á|üjÓ÷–+#·>±, ø±sY¢ e÷sYÿ‡ 1875 ˝À ‘·q Critique of the
Gotha Program eT]+‘· Á|üU≤´‹ rdüT≈£î e#˚Ãs¡T.
63. VI Lenin, State and Revolution, Chapter 5: Economic Basis

of the Withering Away of the State, accessible here:
https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1917/staterev/
ch05.htm
64. Dr. B R Ambedkar, India and the Pre-Requisites of

Communism, also accessible here; http://www.ambedkar.
org/ambcd/18.India and prerequisite of communism.htm
65. Dr. B R Ambedkar, Essays on Untouchables and

Untouchability http://www.ambedkar.org/ambcd/24. Essay
on Untouchables and Untouchability_Political.htm
66. yêfi¯fl Á>±eT+ Áô|dæ&Ó+≥T>± <ä[‘·T˝…e«s¡÷ ñ+&Ésê<äì es¡í Væ≤+<ä÷

eTTsƒê\T Ç∫Ãq ñ‘·Ôs¡T« ø±<äì ÁbÕ+rj·T m\ø£åq¢˝À b˛{° #˚dæq+<äT≈£î
eT<ÛäT¬s’ düMT|ü+˝Àì y˚T\es¡e⁄˝À 1997pHé30e ‘˚Bq |ü+#êsTTr
Áô|dæ&Ó+≥T eTTs¡Tπ>X¯Hé‘√ düVü‰ 6eT+~ <ä[‘·T*ï Vü≤‘·´#˚XÊs¡T.
eT]ìï $esê\≈£î The Rule of Caste, is the Rule of India, in
Talisman: Extreme Emotions of Dalit Liberation, Samya
(Kolkata 2003).
67. eT]ìï $esê\øÏ: Dalit revolutionary Immanuel Sekaran refer

Uproot Hindutva, Thol. Thirumaavalavan, Samya (Kolkata
2004), pp. 173-4.
68. |ü+#êsTTr Áô|dæ&Ó+≥÷, ÄyÓT uÛÑs¡Ôø° ‘·qT \+#·+>± Ç∫Ãq kıeTTàqT

sêã≥Tº≈£îH˚ $wüj·T+˝À düTBs¡È+>± kÕ–q b˛sê≥+˝À ≈£îs¡T|üŒj·T´≈£î
n+&É>± ì*∫q ø±s¡D+#˚‘·, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝Àì ‹s¡T∫ÃøÏ #Ó+~q ‹ìïj·T
Á>±eT+˝À Ç<ä›s¡T <ä[‘·T\T eTTs¡Tπ>X¯Hé, sêeTkÕ«$T\ì ã\e+‘·+>±
ˇø£] eT\eTT Ç+ø=ø£]#˚ ‹ì|æ+#ês¡T.
69. ìC≤ìøÏ uÛ≤s¡rj·T |üÁ‹ø± s¡+>∑+˝À <ä[‘·T\MT<ä »]–q ≈£î\
<Ís¡®Hê´\ì Á|ü#·T]+∫q n‹‘·≈£îÿe |üÁ‹ø£\˝À Frontline ˇø£{Ï. H˚qT
dü«j·T+>± mdt. $X¯«Hê<ÛäHé ‘·$Tfi¯Hê&ÉT˝À <ä[‘·T\MT<ä »]–q
Vü≤‘ê´ø±+&É\>∑T]+∫ yê´kÕ\T #·<äTe⁄‘·÷ ô|]>±qT. Ä |üÁ‹ø£ $T>∑‘ê
65 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
Á|üeTTK|üÁ‹ø£\T |ü{Ïº+#·Tø√ì nH˚ø£ $wüj·÷\T sêùd~. ø±˙ á Á|ü‘˚´ø£

yê´Ké÷Á‘·+ Çø£ÿ&É: http://www.frontline.in/social-issues/
tsundurus-agony/article6004571.ece
70. yêsêÔø£<∏äHê\qT nqTdü]+∫, »dæºdt <ëy˚ eTqTdüàè‹ ˝À+∫ ø=ìï

XÀ¢ø±\T #·~y˚s¡T: sêE bÕ|ü⁄*ï •øÏå+#ê*. n˝≤ •øÏå+#·ø£b˛‘˚ Ä bÕ|ü+
sêEô|’ |ü&ÉT‘·T+~. Indian Express yêsêÔ ø£<∏äq+ Çø£ÿ&É:
indianexpress.com/article/india/india-others/yakub-memon-
death-plea-sc-bench-differs-onexecution-refers-plea-to-
larger-bench/ n+<äT˝À, j·÷≈£LuŸ yÓTeTHé ‘·s¡|òü⁄q yê~düTÔqï
˝≤j·Ts¡¢‘√: ªªMTs¡T me]ï ø±bÕ&É&ÜìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs√ MT≈£î
‘Ó\TdüTqqT≈£î+{≤qT.μμ nì nHêïs¡T. •ø£å $~Û+#·&É+˝À eT‘·|üs¡yÓTÆq
dü÷#·q\T #Ój·T´&É+ >ös¡e˙j·TT˝…’q düTÁ|”+ ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ\
ôVA<ë≈£î ‘·>∑ì<˚ >±ø£, n+<äT˝À s¡dü»„‘· ˝À|æk˛Ô+~.
71. ˇ&çcÕ˝Àì ø£+<∏äeT˝Ÿ˝À, 2007e dü+e‘·‡s¡+ ÁøÏdüàdt qT+&ç 2008
»qe]1e ‘˚B es¡≈£î, Væ≤+<ä÷ ñÁ>∑yê<äT\T »]|æq Væ≤+kÕ ø±+&É˝À 50
eT+~øÏ ô|’>± ÁbÕDqwüº+ »s¡>∑&Éy˚T >±ø£, m≈£îÿe>± <ä[‘· ÁøÏdæºj·Tq¢$,
700 Çfi¯ófl ‘·>∑\ô|≥ºã&ç, düTe÷s¡T 100 øÏô|’>± #·]Ã\T ø=\¢>=≥ºã&ç,
<Ûä«+dü+ #Ój·T´ã&Ü¶sTT. ø£+<∏äeT˝Ÿ Á|ü»\øÏ Ç|üŒ{Ïø° Hê´j·T+
n+<äq+‘· <ä÷s¡+˝ÀH˚ ñ+~, Á|ü»\ düàè‹|ü<∏ä+˝À+∫ á dü+|òüT≥q
ø£qTeTs¡T¬>’b˛sTTq≥Tº ø£ì|æk˛Ô+~.
72. msêj·T÷sY˝À <ä[‘·ÁøÏdæºj·Tq¢ì, msêj·T÷sY˝Àì eìïj·÷sY ÁøÏdæºj·TqT¢
ãVæ≤wüÿ]+#·&Éy˚T>±ø£, #ê˝≤ $eø£å‘√ #·÷XÊs¡T. n+<äT˝À <ä[‘·T\ì
#·]Ã Á|ü<Ûëq <ë«sêìï ñ|üjÓ÷–+#·≈£î+&Ü |üø£ÿqTqï <ë«s¡+ ˝À+∫
e#˚Ã˝≤ ìs¡“+~Û+#·&Éy˚T>±ø£, yêfi¯flì ‘·eT‘√ düe÷q+>±
|ü]>∑DÏ+#·&ÜìøÏ neø±X¯+ Çe«˝Ò<äT. n<˚düeTj·T+˝À, Ä]Ã _wü|t
<ä[‘Y nù|]wt˝À ì]à+∫q #·]ÃøÏ >∑T]Ô+|ü⁄ ìsêø£]+#ês¡T. <ä[‘·T\T
ìs¡e~Ûø£ ìsêVü‰s¡Bø£å #Ój·T´ ‘·\ô|{Ïºq|ü⁄&ÉT, 2008 e÷]Ã9q Ä <ä[‘·
Á>±eT+ô|’ eìïj·÷sY ÁøÏdæºj·TqT¢ <ë&ç »]|æ, #ê˝≤ eT+~ <ä[‘·T\ì
>±j·T|üs¡#·&Éy˚T >±ø£, m≈£îÿe ÄdæÔqwüº+≈£L&Ü ø£*–+#˚s¡T.
73. |ü‘*Ô· eTø£ÿ˝Ÿ ø£∫ÃøÏ #Ó+~q sê+<ëdt, SC/ST (Prevention of
Atrocities Act) <äT]«ìjÓ÷>∑+ »s¡T>∑T‘√+<äì >√\#ÓjT· ´&ÉyT˚ >±ø£,
Ä #·≥+º ˝Àì eTTKýÓTqÆ uÛ≤>±\ì, <√wüß\øÏ u…sTT\T eT+ps¡T
Çe«≈£î+&Ü n¬sdüTº #ÓjT· é#·TÃqqï uÛ≤>±\‘= düV‰ü , ‘=\–+#ê\ì ø√sês¡T.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 66
74. Á|üuÛÑT‘·« >∑D≤+ø±\ Á|üø±s¡+ Prevention of Atrocities to SC/ST Act

ÁøÏ+<ä •ø£å $~Û+|üã&çq XÊ‘·+ 30øÏ ‘·≈£îÿy˚. http://pib.nic.in/
newsite/PrintRelease.aspx?relid=115777
75. Ayyankali: A Dalit Leader of Organic Protest, M. Nisar and

Meena Kandasamy, Other Books, Calicut, 2007
76. "In National Interest, Scrap Quota in Higher Education

Institutes" news report in The Indian Express, 28 October
2015. http://indianexpress.com/article/india/india-newsindia/
innational-interest-scrap-quota-in-higher-education-
institutions-supreme-court/
77. $<ä´, n~ ã÷s¡T®yê Ä˝À#·Hê $<ÛëHêìï |ü]s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ˇø£

ñ|üø£s¡D+>± yê&Éã&ÉT‘√+<√ ‘Ó\TdüT≈£î+~øÏ düTìdæ‘·yÓTÆq $eTs¡ÙHê
Á>∑+<Ûä+ Alain Badiou”s The Communist Hypothesis (Verso,
2010) #·<äe+&ç. n‘·ì <äwæº˝À, $<ë´$<Ûëq+ ªªm|ü⁄Œ&É÷ á ÁøÏ+~
ndü+>∑‘êìï n~Û>∑$T+#·&ÜìøÏ ñ<˚›•+∫q dü+düú: ã÷s¡T®yê uÛ≤eC≤˝≤ìï
m~]+#·≈£î+&Ü, s√E s√Eø° ô|s¡T>∑T‘·Tqï $<ëé+‘·T\ ôd’<ëΔ+‹ø£
#˚‘·q m˝≤ ô|+bı+~+nCÒj·T&É+?μμ (ù|J 73). e÷]ÿ‡düTº
$eTs¡Ù≈£îsê*>± bÕsƒê´+XÊ\T>± @$ rdüTø√yê˝À ìs¡ísTT+#·&É+ ˇø£
nedüs¡+ nsTT‘˚, n+‘·≈£î$T+∫q n‘êéX¯´ø£+ á eédüú*ï
Á|üC≤kÕ«$Tø°ø£s¡D #˚dæ, n+<ä]˙ n+<äT˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT*ï #Ój·T´&É+,
<ä[‘·T\÷, Ç‘·s¡ |”&ç‘· Á|ü»\÷, Ád”Ô\÷ ñqï‘· $<ä´˝ÀøÏ
Á|üy˚•+#·>∑*π>˝≤ #·÷&É&É+.
78. Dr. B.R. Ambedkar, Preservation of Social Order,
http://www.ambedkar.org/ambcd/58.Preservation of Social
Order.htm
79. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ Hê´j·Teédüú˝À Ç|ü⁄Œ&ÉT neT\T˝À ñqï dü+|ü<ëj·T+

düTÁ|”+ø√s¡Tº Á|ü<Ûëq Hê´j·TeT÷]Ô n<Ûä´ø£å‘·˝À düe÷y˚X¯eTj˚T´ n‘·T´qï‘·
Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ |”sƒ¡+.... Bìï ø√©õj·T+ nì ≈£L&Ü |æ\TkÕÔs¡T...
$T>∑‘ê Hê´j·TeT÷s¡TÔ\qT m+|æø£ #˚düTÔ+~. á eédüú nbÕs¡<äs¡Ùø£‘·
>∑T]+N, Hê´j·T|üs¡‘· >∑T]+N mìï πøø£˝ÒdüTÔqï|üŒ{Ïø°, n~ ñqï‘·
≈£î˝≤\πø nqT≈£L\+>± ñ+<äì #ê˝≤ eT+~ <ÛÓ’s¡´+>± Á|üø£{Ï+#˚s¡T.
ñ<ëVü≤s¡DøÏ »dæºdt CS ø£s¡ïHé Bì ≈£î\‘·‘·Ô«b˛ø£&É\qT m‹Ô #·÷|æ+∫
<ëìï düeT÷\+>± e÷s¡Ãe\dæq nedüs¡+ ñ+<äì #ÓbÕŒs¡T. C≤rj·T
67 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\/ ‘Ó>∑\ ø£$TwüqT á ø=©õj·T+ì ªªsêC≤´+π>‘·s¡

X¯øÏÔμμ>± n_Ûe]í+∫+~.
80. 324 qT+&ç 330 ù|sê\ eT<Ûä´ á $wüj·÷\T #Ó|üŒã&Ü¶sTT. Supreme
Court Advocates-on-Record Association and another versus
Union of India, judgment dated 06 October 1993. Available
online at http://indiankanoon.org/doc/753224/
81. Reservation in Judiciary, A Report of the National

Commission for SC/ST, p. 7.

Commission for SC/ST, p. 2

84. düTy√ yÓ÷{À nqï~ ˝≤{ÏHé |ü<ä+. <ëì ns¡ú+ dü«j·T+#ê*‘·+ nì. ø±˙
uÛ≤s¡rj·T Hê´j·TXÊÁdüÔ |ü]uÛ≤wü˝Àq÷, Á|ükÕs¡e÷<Ûäé÷\˝Àq÷
yê´|æÔ˝Àñqï n_ÛÁbÕj·T+ y˚¬ses¡÷ |ü]Vü‰s¡+ø√dü+ >±ì, Ä<˚XÊ\qT
nuÛÑ´]údü÷Ô>±ì, ìùw<Ûä|ü⁄ ñ‘·Ôs¡T«\ ø√dü+>±ì ø√s¡T‘·÷ nØ®
ô|≥ºqø£ÿs¡˝Ò≈£î+&Ü ø√s¡Tº ‘·q+‘·≥>± ‘êqT ø£*Œ+#·T≈£îì $#ês¡Dì
#˚|ü≥º&ÜìøÏ Ä<˚XÊ\qT Çe«&É+.

Commission for SC/ST, p. 18
87. 2015 ôdô|º+ãs¡T 15e ‘˚Bq &ç|üP´{° dü÷|ü]+f…+&Ó+{Ÿ Ä|òt b˛©dt

$wüßíÁ|æj·T, >√≈£î˝ŸsêCŸ nH˚ <ä[‘· j·TTe≈£î&ç Vü≤‘·´˝À ne÷j·T≈£î\qT
Ç]øÏ+#·eTì ô|’qT+∫ edüTÔqï ˇ‹Ô&ÉT\≈£î ‘·≥Tºø√˝Òø£ ‘·q Ä|ò”düT˝À
Ä‘·àVü≤‘·´ #˚düT≈£î+~. j·TTesêCŸ nH˚ BÛs¡Hé ∫qïeT˝…’ ô|s¡$ >ö&É
esêZìøÏ Hêj·Tø£‘·«+ eVæ≤+#˚ >∑÷+&Ü >√≈£î˝Ÿ sêCŸì m‘·TÔ≈£îb˛sTT, ‘·q
≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q ne÷àsTT‘√ e÷{≤¢&É&ÜìøÏ kÕVü≤dæ+∫q+<äT≈£î
Vü≤‘·´#˚XÊ&ÉT. $wüßíÁ|æj·T≈£î düìïVæ≤‘· $TÁ‘·T&Ó’q eTs√ &ç|üP´{°
dü÷|ü]+f…+&Ó+{Ÿ Ä|òt b˛©dt eTùV≤X¯«] $TqVü‰, sêÁwüºÁ|üuÛÑT‘·«eT÷,
b˛©düT j·T+Á‘ê+>∑eT÷ ÄyÓT Vü≤‘·´øÏ ndü\T ø±s¡D≤ìï, |üsêØ nsTT
b˛sTT ˝§+–b˛e&ÜìøÏ $eTTK+>± ñqï j·TTesêCŸøÏ ñ<√´>∑esêZ\T
ø£*ŒdüTÔqï s¡ø£åD˙ ø£|æŒ|ü⁄#·Ã&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊsTT.
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 68
88. Tsundur: An Atrocity and Its Aftermath, A Human Rights

Forum Publication, Hyderabad, October 2014.
89. 2012 pHé 1e ‘˚Bq ñ<äj·T+ Äj·Tq yêVü‰é[øÏ yÓfi¯ó‘·T+&É>± >∑Ts¡TÔ

‘Ó*j·Tì eøÏÔ Äj·TqqT ø±*Ã #·+bÕ&ÉT. n‘·qT 2011˝À u…sTT˝Ÿô|’
$&ÉT<ä\ #Ój·T´ã&Ü¶&ÉT.n‘·qT s¡D;sY ùdq ;Vü‰sY˝À <ë<ë|ü⁄ 300
eT+~ <ä[‘·T*ï, qø£‡˝…’≥¢ì Vü≤‘·e÷]Ã n‘·ìøÏ ªª;Vü‰s¡T ø£kÕsTTμμ nì
ù|s¡T dü+bÕ~+∫ ô|{Ïº+~.
90. á |ü<ä+ ‘·T\Hê‘·àø£ Á|üjÓ÷>±ìøÏ Hê $TÁ‘·T&ÉT ∫{Ïºu≤ãT |ü&Ée\øÏ
<Ûäqýê<ë\T ‘Ó*j·TCÒj·÷*. <ä[‘· »s¡ï*düTº ø=|ü\ Hê>∑sêE
eTs¡D≤q+‘·s¡+ <ä[‘·T*ï |üP]Ô>± $düà]+∫q Á|ükÕs¡ e÷<äé÷\
dü«+‘·<ës¡T\ >∑T]+∫ #·]Ã+#·T≈£î+≥Tqï|ü⁄Œ&ÉT á |ü<ëìï n‘·qT
dü÷∫+#ê&ÉT. á |ü<ëìï H˚ìø£ÿ&É ˇø£ Áø£eT|ü<äΔ‹˝À ñqï‘·
Hê´j·T|”sƒê\ø° <ä[‘·T\T sê≈£î+&Üq÷, <ëìøÏ ø=qkÕ–+|ü⁄>± IIT\÷
IIM\÷, AIIMS e+{Ï ñqï‘· $<ë´ dü+düú\≈£L <ä÷s¡+>± ñ+#·&ÜìøÏ
#˚düTÔqï Á|üj·T‘êï\ì dü÷∫dü÷Ô Á|üjÓ÷–+#êqT.
91. 2011˝À Hê´j·T eédüú˝À ]»πs«wüqT $<Ûëq+ MT<ä ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\T/
‘Ó>∑\ C≤rj·T ø£$TwüqT ‘·q n<Ûä´Hêìï |üP]Ô#˚ùd≥|üŒ{ÏøÏ |ü]dæú‹ Ç~.
92. 1996 »qe] 16q πøs¡fi¯˝Àì dü÷s¡´HÓ*¢ nH˚ ∫qï |ü≥ºD≤ìøÏ #Ó+~q 16
dü+e‘·‡sê\ u≤*ø£ m‘·TÔ≈£îb˛ã&ç ˇø£ |ü<äΔ‹ Á|üø±s¡+ kÕeT÷Væ≤ø£
n‘ê´#êsêìøÏ >∑T]#Ój·T´ã&É¶ ñ<ä+‘·+ >∑T]+∫. Ç&ÉTøÏÿ õ˝≤¢˝À ‘·q
dü÷ÿ\T Vü‰düº\T qT+&ç n|üVü≤]+|üã&çq ÄyÓT nø£ÿ&É qT+&ç ‘·sê«‘·
41 s√E\÷ πøs¡fi¯, ‘·$Tfi¯Hê&ÉT sêÁcÕº\˝À ˇø£ #√≥T qT+&ç
eTs=ø£#√≥TøÏ ‘·s¡*+|üã&ÉT‘·÷, 67 kÕs¡T¢ n‘ê´#êsêìøÏ >∑Ts¡sTT+~. á
düTÁ|üdæ<äΔeT÷ <ës¡TDyÓTÆq πødüT yÓTT<äT›u≤]q Hê´j·Teédüúì
m<äTs=ÿ+~. Áø±dt m>±®$TH˚wüqT ù|s¡T‘√ m≥Te+{Ï E>∑TbÕ‡ø£s¡yÓTÆq
Á|üX¯ï\T y˚XÊs√ yêsêÔø£<∏äHê\T qyÓ÷<äT #˚XÊsTT: ªª˙≈£î mìï »‘·\
˝≤>∑T\THêïsTT?μμ, qTe⁄« n‘ê´#êsêìøÏ >∑Ts¡sTTq|ü⁄&ÉT ˙ ˝≤>∑T
∫]–b˛sTT+<ë?μμ, n+‘˚>±ø£, á n‘ê´#êsê\˙ï n+^ø±s¡+‘√ »]–qy˚
nì dü÷∫+#˚ qs¡à>∑s¡“¤yÓTÆq Á|üX¯ï\T. Á≥j·T˝Ÿ »&ç® >∑T]Ô+|üã&çq <√wüß\T
35 eT+~ø° •ø£å $~ÛùdÔ, ôV’≤ø√s¡Tº &ç$»qT u…+∫ Hê´j·TeT÷]Ô Ä rs¡TŒì
‹|æŒø={≤ºs¡T. Hê´j·TesêZ\T n˝≤ #Ój·T´&ÜìøÏ ø±s¡D+ n|üŒ{À¢
sêÁwüº+˝À n~Ûø±s¡+˝À ñ+&É&É+, Ä bÕØºøÏ #Ó+~q e÷J πø+Á<äeT+Á‹
PJ Kurien á eéVü‰s¡+˝À CÀø£´+ ø£*Œ+#·Tø√e&É+. ‘·sê«‹ s√E˝À¢
69 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
n<˚ PJ Kurien uÛ≤s¡‘· bÕs¡¢yÓT+≥T˝À n‘ê´#êsê\ >∑T]+∫

#·]ÃdüTÔqï|ü⁄Œ&ÉT düuÛÑøÏ n<Ûä´≈£åî&ÉT>± ñHêïs¡T. <√wüß\T ìs¡|üsê<ÛäT\T>±
‘·|æŒ+#·T≈£îH˚≥Tº #Ój·T´&Éy˚T>±ø£, ôV’≤ø√s¡Tº Hê´j·TeT÷s¡TÔ\T nìï
s¡ø±\T>± u≤~Û‘·Tsê* e´øÏÔ‘ê«ìï K÷˙ #˚ùd Á|üj·T‘êïìï #˚|ü{≤ºs¡T. ∫qï
‘·q+˝À ªª|üø£ÿ‘·&É|ü&É+μμ e+{Ï n\yê≥¢ì ÄyÓTøÏ e´‹πsø£+>±
yê&ÉT≈£îì, ÄyÓT ˇø£ n‹]ø£Ô dü«uÛ≤e+>∑\ Ád”Ô>± eTTÁ<äy˚XÊs¡T. ÄyÓT
Á|ües¡Ôq≈£î yêfi¯ófl y˚T<ÛädüT‡ ñ|üjÓ÷–+∫ ø£qT≈£îÿqï ø±s¡D+ @$T≥+fÒ
ÄyÓT |üqT\øÏ &ÉãT“ ø±yê*≥, n+fÒ ÄyÓTô|’ »]–q n‘ê´#êsê\T ÄyÓT
nqTeT‹‘√ »]–qy˚ nì ìsêΔ]+#·&ÜìøÏ. düTÁ|”+ø√s¡Tº Ä<˚X¯+ y˚Ts¡≈£î
πødüT ‹s¡>∑<√&Éã&ç+~. Ç~ sêùd y˚fi¯øÏ Hê´j·T+ø√dü+ Ä |æ\¢ #˚düTÔqï
b˛sê≥+ Ç+ø± ø=qkÕ>∑T‘√+~.
***
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 70
MT rs¡TŒ #Ó\¢<äT j·TTesêqsY

` d”|”
#·≥º+ eTT+<äT
n+<äs¡÷ düe÷qeT+fÒ
ì»y˚TqqT≈£îH√ïfi¯fl+
n+≥sêì‘·Hêìï •\Te˝≤ yÓ÷ùdyêfi¯fl+
nee÷Hê*ï ì‘·´+ ~>∑$T+π>yêfi¯fl+
Hê´j·T+ ≈£î\+ ø£|üø=ì
ø£\yÓTÆ ã] ‘Ó–+∫ rs¡TŒ ne⁄‘·Tqï|ü&ÉT
Ç|ü&Ó’Hê
Á|üX¯ï\ ø=&ÉefiË¢‘·Ôø£b˛‘˚
Hê´j·T+ m+&Ée÷$ ne⁄‘√+~
n+<äs¡÷ ne÷j·T≈£î˝…’‘˚
#·T+&É÷s¡TqT
HÓ‘·TÔ{Ï>±j·T+ #˚dæ+<Óes¡T?
MTs¡T ≈£î\+ ø√≥T$|æŒ
<ÛÓ’s¡´+>± |”sƒ¡+ MT<ä ≈£Ls=Ã+&ç
ø£fi¯fl≈£î >∑+‘·\T $|æŒ
ìC≤*ï ìs¡“j·T+>± #·÷&É+&ç
Ä>∑wüßº 6.
n~ ‘˚~ e÷Á‘·y˚THê!
nÁ>∑≈£î\+ ãTdü\T ø={Ïº
ø£‘·TÔ\‘√, >=&É¶fi¯fl‘√
y˚≥≈£îø£ÿ˝≤¢ yÓ+{≤&ç y˚{≤&ç
<ä[‘·T*ï #·+|æq s¡ø£Ô #·]Á‘·
ì‘·´+ ¬ø\T≈£î‘·Tqï HÓ‘·TÔ{Ï >±j·T+
#·T+&É÷s¡T, ø±s¡+#˚&ÉT
πøe\+ Á>±e÷\T e÷Á‘·y˚THê!
n$ <ä[‘·T\ HÓ‘·TÔ{Ï eT&ÉT>∑T\T.
ø£˙ï{Ï }≥\T
MT≈£î kÕø£å´+ ø±yê\+fÒ
nø£ÿ&É <ä[‘·T\ s¡ø£ÔπøåÁ‘ê\T,
s¡T~Ûs¡ πøåÁ‘ê\T+{≤sTT
71 | <ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!!
<ä]Ù+#·+&ç
dæìe÷Vü‰\T˝À ø±\T‘·–*q H˚sêìøÏ
#Ó*¢+∫q HÓ‘·TÔ{Ï u≤ø°\T
kÕ+|òæTø£ ãVæ≤wüÿs¡D\T kÕøå±‘·ÿ]kÕÔsTT
MTs¡T #·÷&É<ä\T#·T≈£î+fÒ
|æ&ç¬ø&ÉT Ä‘·à>ös¡e+ yÓTT\¬ø‹Ôq #√≥
yÓTT<ä\+{≤ q]øÏHê
∫>∑T]düTÔqï yÓ÷fi¯ófl ø£q|ü&É‘êsTT
•s¡düT‡\T m‹Ôq Á|ü‹kÕ]
>=&É¶fi¯fl‘√ qs¡T≈£î‘·T+fÒ
mìï X¯yê\T y˚T+ ˝…ø£ÿu…{Ïº #·÷bÕ*
>±j·÷*ï #·÷dæ
MTs¡T rs¡TŒ sTTe«<ä\T#·T≈£î+fÒ
nø£ÿ&É
|ü∫Ã>±H˚ e⁄qï düe÷<ÛäT\T
X¯yê\T ≈£î[flq yêdüq*ï
yÓ<ä»\T¢‘·Tqï eT˝…¢‘√≥\T
sTT+øÏq <ä[‘·T\ HÓ‘·TÔ{Ï Äqyêfi¯óflHêïsTT
b˛©düT\T kÕøå±\qT e÷j·T+ #˚dæHê
ñqï Á|ü‘·´ø£åkÕøÏå ‘·÷{≤≈£îã˝…’Hê
q*– eTTø£ÿ˝…’q kÕøå±*ï
e&çdæ |ü≥Tº≈£îHêï+
n+≥sêH√&ç HÓ‘·TÔ{Ï kÕøÏå>±
MT eTT+<äT+∫ n+‘ê ì»y˚T #ÓbÕŒ+
MTs¡T e÷Á‘·+
eTqTe⁄‘√ eT+‘·Hê˝≤&ç
≈£î˝≤ìï øö>∑*+#·Tø=ì rs¡TŒ sTTùdÔ
˙ rs¡TŒ #Ó\¢<äT j·TTesêqsY
HÓ‘·TÔ{Ï rs¡TŒø±yê*|ü&ÉT!
<ä[‘·T˝…ïe«s¡÷ #·+|ü˝Ò<äT!!! | 72

AG Speech BK

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AG Speech BK

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AG_Speech_Bk.

qxd 7/10/2016 11:12 PM Page 1

(<ä[‘·T\ qs¡y˚T<∏ä+ |ü≥¢ ø√s¡Tº rs¡TŒ\ô|’ $eTs¡Ù)

Á|ü#·Ts¡D ø±\+: 2016 E˝…’

~X¯ |ü⁄düÔø£ πø+Á<ä+, ∫ø£&É|ü*¢,

#˚j·÷*‡q dü+<äs¡“¤+ e∫Ã+~. 21e X¯‘êã›+˝À Á|ü»\ e<ä›≈£î yÓﬁ≤ﬂ*‡q Hê´j·T

nÁ>∑≈£î\ eTT<ë›sTT\T ‘êø°<äT sTTe«&ÜìøÏ m+‘· <ÛÓ’s¡´+ e⁄+&Ü*? eTqTe⁄ _&É¶\T

ÁøÏ+<ä πødüT\T m+<äT≈£î qyÓ÷<äT #˚j·T&É+˝Ò<äì Hê´j·Ts¡ø£å≈£î\T b˛©düT*ï

es¡≈£î düeTÁ>∑+>± $X‚¢wæ+∫+~. <ä[‘·T\‘√, Ä~yêd”\‘√ $|ü¢eJ$‘êìï >∑&ç|æ+~.

ø= ~› s√E\ ÁøÏ+<ä≥ |òüØ<ëu≤<é˝À »]–q dü+|òüT≥q á s√E eTq*ï yÓ+{≤&ÉT‘·÷,

nÁ>∑es¡í uÛÑ÷$TVü‰s¡T\ Áô|’y˚≥T ôd’q´+ #˚dæq |òü÷‘·Tø£+˝À #·ìb˛sTTq yê]˝À ˇø£ÿs¡T

eTTK´eT+Á‹øÏ Á>±eTdüTú\øÏ s¡ø£åD ø£*Œ+#·e\dæ+<äì ñ‘·Ôs¡+ sêùdÔ n~ eTTK´eT+Á‹øÏ

<äTsêàs¡TZ\÷, ≈£î\<äTs¡Vü≤+ø±s¡T\÷, »$T+<ëØ‘·Hêìï J]í+#·T≈£îqïyês¡÷ ø£˙dü+

ø±˙ Çyêﬁ¯ á Á|üdü+>±ìï dæ<äΔ+ #˚düT≈£îH˚+<äT≈£î n+‘· e´e~Û ˝Ò<äT. Ç~ @¬ø’ø£

ªªdüe÷»+˝À eTq ì»yÓTÆq sê»ø°j·T u≤<Ûä´‘· ìwüŒø£åbÕ‘·+>±q÷, dü«‘·+Á‘·+

ø±ø£b˛‘˚, ì+~‘·T*ï á #·s¡´˝À uÛ≤>∑kÕ«eTT\T>± >∑T]Ô+#·&ÜìøÏ ‘·–q

dü‘ê´ìï nH˚«wæ+#·&ÜìøÏ ã<äT\T>±, ø√s¡Tºyês¡T ‘·eT≈£î ‘√∫q dæ<ëΔ+‘êìï

Hê´j·TeT÷s¡TÔ\ ñ<˚›X¯´+˝À H˚sê\+≥÷ #˚ùdÔ n≥Te+{Ï ìdü‡Vü‰j·TT\÷, Äø£*

Çã“+~ø£s¡yÓTÆq<ä+fÒ n~ ‘·|üŒ≈£î+&Ü nã<äΔ+ nsTT ñ+&Ü*. Çø£ÿ&É ªªdüVü≤»‘·«+μμ

uÛÑ÷‘·>∑èVü≤+ πøe\+ ˇø£ÿ qeTàø£Á<√Vü≤|ü⁄ #·s¡´‘√ Ä–b˛<äT. #·T+&É÷s¡T e÷s¡Dø±+&É˝À

#·+|ü&ÜìøÏ e∫Ãq eT÷ø£˝À ñ∫‘·yÓTÆq dü+K´˝À ø=+<ä]H˚ >∑Ts¡TÔ|ü{≤º*. eTØ

<äsTT] <ÛäqsêCŸ eT÷&ÉTs¡ø±\T>± n<äèwüºe+‘·T&ÉT. n<äèwüºeXÊ‘·÷Ô ÁbÕD≤\‘√

X¯+ø£sY ;Û>± e÷s¡Dø±+&É $#ês¡D dü+<äs¡“¤+˝Àq÷ Ç<˚ ø£<∏ä |ü⁄qsêeè‘·+

á e÷s¡Dø±+&É\ MT<ä rs¡TŒ\˙ï ≈£åîDí+>± #·~$q ‘·sê«‘· H˚qT ‘Ó\TdüT≈£îqï

n+fÒ eT÷&ÉT HÓ\\ ‘·sê«‘· á »qy˚T<ÛëìøÏ ø±s¡≈£î˝…’q ¬s&É÷¢, ‘Ó\>∑\T u≤D≤

<ä[‘·T\T eTs¡DÏ+∫q dü+|òüT≥qô|’ $#ês¡D≈£î »dæºdt dü+|ü‘Y ø£$TwüqT

kÕ<ÛäHê\T>± m˝≤ ñ|üjÓ÷–+|üã&É‘êjÓ÷qqï dü‘·´y˚T ø±≈£î+&Ü, es¡í Væ≤+<äTe⁄\T #˚ùd

nÁ>∑es¡í Væ≤+<äTe⁄\‘√ ≈£îeTàø£ÿe&É+ >∑eTìdüTÔqï eTq+, eT<Ûä´˝À <ä÷πs uÛ≤s¡‘· ôd’Hê´ìï

≈£î˝≤ìøÏ e´‹πsø£+>± b˛sê≥+ n+fÒ n~Ûø±s¡+˝À ñqï nÁ>∑es¡í Væ≤+<ä÷

ªª>∑T»sê‘Y C…’ﬁ¯ﬂ˝À 32.9 XÊ‘·+ H˚s¡düTú\÷, 23.4 XÊ‘·+ ìs¡“+<Ûä+˝À ñqïyês¡÷

e´≈£îÔ\ >ös¡yê˙ï, ˙#·‘ê«˙ï s¡øÏå+#·&ÜìøÏ ìπs›•+∫q$. eTs=ø£˝≤

#Ó+~q yêﬁ¯ﬂøÏ m|ü⁄Œ&É÷ eT+∫M, ÁX‚wy˜ü TÓ qÆ y˚ <=s¡ø±*. ìeTï ‘·s>¡ ‘∑ T· \

nqT≈£L\+>± düŒ+~dü÷Ô, n+≥sêìyê] MT<ä yêﬁ¯ﬂ n~Ûø±sê˙ï, ã˝≤˙ï,

>∑]Ω+#·e\dæq n+X¯+ eTs=ø£{Ï ˝Ò<äT. eédüú˝À u≤>± y˚fi¯SflqT≈£îb˛sTTq á n<Ûäs¡ày˚T

MT≈£î ∫ø±≈£î sêe<ä÷›? MTs¡T e#˚Ãdü]øÏ ø√s¡Tº>∑~˝À Á|üXÊ+‘·‘· HÓ\ø=q&ÜìøÏ M\T>±

kÕeT÷Væ≤ø£ #˚‘·qì dü+‘·è|æÔ|üs¡#·&ÜìøÏ Hê´j·÷~Û|ü‘·T\T eT‘·yê<äT\T>± e÷s¡T‘ês¡ì

n_ÛÁbÕj·T+ Á|üø±s¡+, ˇø£ <Ûäsêàdüq+ #˚|ü{Ïºq $#ês¡Dô|’ nuÛÑ´+‘·sêìï

rs¡Tô|’, Ä |æ\¢ ø√dü+ ØeTT\ø=B› ø±–‘ê˝À¢, |ü⁄düÔø±˝À¢, yêsêÔ|üÁ‹ø£\˝À #·÷|æ+∫q

#·T+&É÷s¡T rs¡TŒ$wüj·T+˝À- n~ #ê\ ‘=+<äs¡>± ≈£î˝≤ìøÏ #Ó+~q <Ís¡®Hê´\ì ø√s¡Tº\T

eTs√kÕ] ªª<˚X¯dü+πøåeT+μμ m˝≤ ì»+>± ªª<˚X¯dü+πøåeT+μμ ø±<√, ÁbÕ<∏ä$Tø£+>± n~

á ø±s¡D+ #˚‘˚, Á|ü‹uÛÑ nqï yê<ä+ ñ|üjÓ÷–+#˚~, düe÷»ÁX‚j·TdüT‡ nqï yê<äq

dü«j·T+>± Ç~ #˚|ü{Ïº+~. Ä ìy˚~ø£ <ä>∑Z]øÏ yÓﬁ¯¢uÀj˚T eTT+<äT 1993˝À Supreme

á ìy˚~ø£˝À Á|ü‘˚´ø£‘·, ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\≈£L / ‘·s¡>∑‘·T\≈£L #Ó+~q

yêﬁ¯ﬂ ≈£î≥T+ã yês¡dü‘ê«ìï ø=qkÕ–+#·&ÜìøÏ, >∑T&ç˝À ns¡Ã≈£î\÷,

Áo sêe⁄ >∑qø£ á πødüT |üs¡´y˚øÏåùdÔ, ‘êeTT πødüT\T yê~+#·eT˙,

Á|üjÓ÷–düTÔHêïqT. nsTTq|üŒ{Ïø°, <ä[‘·T\|ü≥¢ ø√s¡Tº\T Á|ü<ä]Ù+#˚ uÛÑj·T+ø£s¡yÓTÆq <˚«cÕìï

neø±X¯+ e∫Ãq|ü⁄&ÉT m+<äT≈£î bÕ]b˛˝Ò<äT?μμ nì. #·T+&É÷s¡T e÷s¡Dø±+&É˝À <ä[‘·

1. 2015 nø√ºãs¡T 25q, &Ûç©¢ düMT|ü+˝Àì |òüØ<ëu≤<äT˝À Sunpedh

9. pHé 1999Hê{Ï f…ÆyéT‡ Ä|òt Ç+&çj·÷ |üÁ‹ø£˝Àì Ç+≥s¡÷«´... The

dü+<äsêƒ“¤\˝À ì»+>± Á|üuÛÑT‘ê«ìï ì\Bj·T&É+˝À sêC≤´+>±ìøÏ ø±|ü˝≤

$~Û+∫+~. nsTT‘˚, Ä+Á<Ûä Á|ü<˚XŸ ôV’≤ø√s¡Tº, Ç<ä›s¡T kÕ≈£åî\ yêp„à\+˝À

21. &Ü ˆˆ n+uÒ<äÿsY jÓTTø£ÿ ÁbÕ<Ûëq´‘·ì ns¡ú+ #˚düTø√e&É+ ø°\ø£+. n‘·ìï

23. Paragraph no. 76, by Justice VN Sinha and Justice Amaresh

Kumar Lal, Patna High Court judgment dated 09 October

24. Ç‹Vü‰dü+ Á|üø±s¡+ |üs¡X¯ósêeTT&ÉT $wüßíe⁄ ne‘ês¡+. n‘·ìøÏ @¬ø’ø£ ø°]Ô

28. Human Rights Forum book, Tsundur: An Atrocity and its

31. U≤|t‡ nqï$ nq~Ûø±s¡+>± @s¡Œ&É¶$. yê{ÏøÏ Á|üuÛÑT‘·«+‘√ dü+ã+<Ûä+

b˛*q e´edüú neT\T˝À ñ+~. <ëìï ªªHê&ÉT ø£≥ºyÓTÆ|ü⁄μμ nì |æ\TkÕÔs¡T.

$T>∑‘ê kÕ≈£îå \T #Ó|Œæ q<ë+{À¢ |ü⁄qsêeè‘·eTj˚T ù|s¡T¢ á kÕøÏå ≈£L&Ü

˝Ò≈î£ +&Ü m<äTs¡T‹]–q 50 eT+~ kÕ≈£îå \MT<ë ‘·q nqTe÷Hê\T e´ø£Ô

38. ôw&É÷´\T ≈£î˝≤\/‘Ó>∑\ C≤rj·T ø£$TwüqT Á|ü#·T]+∫q "Reservation

43. dü<ë•e+ ø£$TwüqT ìy˚~ø£ì ≈£åîDí+>± $ìsêàD+ #Ój·T´&ÜìøÏ, <ëìô|’

44. »dæºdt yÓ÷Vü≤Hé ø£$TwüqT 2000 dü+e‘·‡s¡+˝À düeT]Œ+∫q ‘·q

#˚j·÷‡q dü+<äs¡“¤+ e∫Ã+~. 21e X¯‘êã›+˝À Á|ü»\ e<ä›≈£î yÓﬁ≤ﬂ‡q Hê´j·T