İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ

ELEKTRİK-ELEKTRONİK FAKÜLTESİ
ELEKTRİK MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

ELK342 GÜÇ ELEKTRONİĞİ LABORATUVARI

BAHAR 2010, CRN: 20583

DERS KOORDİNATÖRÜ: Y. DOÇ. DR. DENİZ YILDIRIM

DENEY RAPORU

DENEY I I

Bir Fazlı Kontrolsüz ve Kontrollü Doğrultucular

GRUP NUMARASI:

Pz_6B
GRUP ELEMANLARI

040080555 MEHMET FURKAN DODURKA

040070420 SİNAN ÇAĞATAY ERBATUR
040070914 SAEID ROSTAMI

Deneyi Yaptıran Araştırma Görevlisi

TESLİM TARİHİ:
 Sekil 1: Deney grup üyelerinin fotoğrafı (Saeid Rostamı-Sinan Çağatay Erbatur-Mehmet
Furkan Dodurka).

1. GİRİŞ

Doğrultucular girişindeki alternatif gerilimi çıkışında doğru gerilime dönüştüren

çeviricilerdir. Ancak, elde edilen doğru gerilim düzgün olmayıp alternatif bileşenleri
vardır. Çıkış doğru gerilimin dalgalılığını en aza indirmek amacıyla süzgeç (filtre)
devreleri kullanılır. Bu durumda doğrultucunun bağlı olduğu alternatif kaynaktan çekeceği
akım sinüs olmaktan uzaklaşacaktır. Doğrultucular kontrollü ve kontrolsüz olmak üzere iki
gruba ayrılırlar. Kontrolsüz doğrultucular kontrolsüz yarıiletken güç elektroniği elemanları
olan diyotların kullanılması ile sağlanırken, kontrollü doğrultucular tristör, IGBT'ler gibi
kontrollü yarıiletken güç elektroniği elemanların kullanılması ile sağlanır. Doğrultucu
çıkışında bağlı olan yük değerine göre 1 fazlı ya da 3 fazlı alternatif kaynağa bağlanırlar.
Kaynak sinüs dalgasının hem pozitif hem de negatif yarım dalgasını doğrultan

ELK342 Güç Elektroniği Lab. Bahar 2010 Sayfa 2/6 Deney 2, GRUP: Pz_6B
 doğrultuculara tam dalga ya da köprü, sadece bir yarım dalgasını yüke aktaran
doğrultuculara da yarım dalga doğrultucular denilmektedir.

2. DENEYİN YAPILIŞI

Deney 2.1 : Bir fazlı yarım dalga kontrolsüz doğrultucu

Deneyi yapmak üzere 220 volt 50 hz’lik şebeke geriliminden beslenen devreye ilk olarak
sadece direnç bağlanarak ve daha sonra direnç ve endüktif eleman seri bağlanarak iki ayrı
şekilde yapılmıştır. Şebeke gerilimini transformatöre bağlayarak gerilim Vm = 63 Volta
düşürüldü ve devreye verildi. Daha sonra diyot yardımıyla bu sinüzoidal gerilimin sadece
pozitif kısmı alındı ve sonuçta aşağıda şekli görülen devre kuruldu.En son R-L devresi kuruldu
. Bu devre için de aynı değerler ölçülüldü.
R = 32 ohm Yükü İçin :
Vy = 19.3 V
Iy = 0.62 A olarak ölçülmüştür .
Teorik Olarak Hesaplanırsa :
Vm 63
Vo = = ≅20.05V
Π Π 20.05
Vy = 3.14 Iy = = 0.626563 A
1 32
V= ∫ Vm sin(wt )
2Ω 1.26

Sonuçların birbirine yakın olduğu söylenebilinir.

Deney 2.2: a) Bir Fazlı Yarım Dalga Kontrollü Doğrultucu

Deneyimizin bu kısmında tristörlü devre kurularak kontrollü yarı dalga doğrultucu

elde edilmiştir. Burada tristör uygun α açılarında tetiklenerek düzgün dalga şekilleri elde
edilmeye çalışılmıştır. İlk olarak sadece R yükü bağlanmış çıkış gerilim ve akım değerleri
ölçülerek ve osiloskoptan α değeri hesaplanarak kaydedilmiştir. .Daha sonra devreye R-L
yükü bağlanarak yeniden kurulmuştur. Farklı α ve β değerleri için iki adet ölçüm alınarak bu

ölçümler kaydedilmiştir.

ELK342 Güç Elektroniği Lab. Bahar 2010 Sayfa 3/6 Deney 2, GRUP: Pz_6B
 R = 32 ohm Yükü İçin :
Vy = 20.07 V
Iy = 0.64 A
A = 61.2° olarak ölçülmüştür .
Teorik Olarak Hesaplanırsa :
Vm 63 14.86
Vy = Vo = [1 + cos a ] = [1 + 0.48] ≅ 14.86V Iy = = 0.4643A
2Π 2Π 32
R = 32 ohm L = 0.122H için
Vy = 12.34 V
Iy = 0.37 A
A = 72°. olarak ölçülmüştür .
B = 235.8° olarak ölçülmüştür
Teorik Olarak Hesaplanırsa :

Z = ( wL) 2 + R 2 = 1024 + 1469 = 43.93ohm

Θ =tan −1 ( wl / R) =0.875128rad

wt =wL / R = 1.19773

i ( wt ) = 1.43sin( wt − 0.875)-1.06343e-wt/1.1977 a ≤ wt ≥ b

b =wt i ( wt ) = 1.43sin( wt − 0.875)-1.06343e-wt/1.1977 = 0

Nümerik Yöntemlerle çözülürse : (wt = 4 civarı için )

B = 3.99 = 241°Bulunur.

3.99
1
Ortalama Akım =Iy = A = ∫ i(wt )dwt =0.374961A Bulunur .
2Ω 1.26

3.99
1
V = Vy = V = ∫ Vm sin(wt ) = 9.69V Bulunur.
2Ω 1.26

ELK342 Güç Elektroniği Lab. Bahar 2010 Sayfa 4/6 Deney 2, GRUP: Pz_6B
 b) Bir Fazlı Yarım Dalga (Serbest Geçiş Diyotlu) Kontrollü Doğrultucu

Bu deneyde kontrollü yarım dalga doğrultucuya serbest geçiş diyodu eklenerek β'dan
dolayı kaynaklanan negatif kısmın etkisi giderilmiştir. Bu sayede daha kaliteli bir DC gerilim
oluşması amaçlanmıştır. çıkış gerilim ve akım değerleri osiloskoptan gözlenmiş ve ölçülerek
kaydedilmiştir.

R = 32 ohm L = 0.122H için

Vy = 17.61 V
Iy = 0.53 A
A = 72°. olarak ölçülmüştür .
Teorik Olarak Hesaplanırsa :

3.14
1
V= ∫ Vm sin(wt ) = 13.0931V
2Ω 1.26

I=

Deney 2.3: Bir Fazlı Tam Dalga (Köprü) Kontrollü Doğrultucu

Tam dalga doğrultucular çoğunlukla, yüke daha fazla güç aktarılması istendiği zaman
kullanılırlar. Bu tip tam dalga doğrultucularda kaynak geriliminin negatif yarı periyodu da
doğrultulur. Bu sayede yük geriliminin dalgalılığı da azaltılmış olur. Tetikleme açısını
değiştirerek yük akımının, kaynak akımının ve yük gerilimlerinin dalga şekillerini
osiloskoptan incelendi.

ELK342 Güç Elektroniği Lab. Bahar 2010 Sayfa 5/6 Deney 2, GRUP: Pz_6B
ELK342 Güç Elektroniği Lab. Bahar 2010 Sayfa 6/6 Deney 2, GRUP: Pz_6B