Literaturuli Meskheti - August 2018

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე
№8 (236)
აგვისტო
2018 წელი
ფასი 40 თეთრი
გამოცემის მეოცე წელი ”LITERATURULI MESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”
რა მიზეზებმა განაპირობეს ის ფაქტი, რომ ქართველმა

მეფეებმა საგვარეულო სასაფლაოდ აირჩიეს გელათი?!
ლად შეძენილის არხეოლოგიურისა და ისტო- იმავე პერიოდის ისტორიკოსები საკით- ზოგიერთი ეკლესია და სხვა შენობები დავით
იოსებ მერაბიშვილი რიულის ცნობებით”. რითაც ჩანს, რომ მეფე ხის სხვა მხარეზეც მიუთითებენ, მაგრამ თუ აღმაშენებლამდე ყოფილა აგებული.
გელათი, როგორც დასახლებული პუნ- დავით აღმაშენებელს სიკვდილის წინ დაუწე- მათ ღრმად ჩავუკვირდებით, სხვა ბევრ საინ- თუ რომელი შენობა როდის, ან ვის მი-
ქტი, დიდი ხანია რაც არსებობს, თუმცა, რია ანდერძი, რომელშიც, სხვა საკითხებთან ტერესო ფაქტსაც შევნიშნავთ: ერაა აგებული, ეს ხელოვნების ისტორიის
დღეს იგი სამონასტრო კომპლექსით უფროა ერთად ლაპარაკია გელათზე, როგორც მეფე- იქ, სადაც ვარდან დიდი დავით აღმაშე- საქმეა. იმას კი აღვნიშნავთ, რომ ეკლესია,
ცნობილი, ვიდრე მოსახლეობის სიმჭიდრო- თა საგვარელო სამარხზე. თვით დავითი ამის ნებლის მეფეთა სამარხში დამარხვაზე წერს, რომელიც მთავარ ანგელოზის სახელზეა
ვით, შუა საუკუნეებიდან მოყოლებული, მე- შესახებ ასე წერს: „ხოლო დარჩა მონასტერი ვკითხულობთ: „დავითი მოკვდა თბილისს და აგებული და დიდი ხნის წინ არსებობდა,
მატიანეთა ცნობით, გელათი, თითქოს, და- (გელათი) სამარხი ჩემი და საძვალე შვილ- დასაფლავებულ იქნა საძვალესა მამაპაპათა თედო ჟორდანიას მიერ გამოქვეყნებული
ვით აღმაშენებელს დაუარსებია. თა ჩემთა უსრულად და წარმყვა მისთვისცა მისთასა გელათს”. აქ სიტყვები „მამაპაპათა ქრონიკების პირველ ტომში (144-ე) ვკითხუ-
დიდი ქართველი ისტორიკოსი და გეოგ- ტკივილი სამარადისო. ან შვილმან ჩემმან მისთასა” შეუფერებლად ისმის, სამარხი ხომ ლობთ: „წმინდისა ამის (გელათის) უდაბნოსა
რაფი, ვახუშტი ბატონიშვილი თავის ნაშ- აღმაშენებელსა ბაგრატ მეფესა საუკუნემცა
რომში „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა” არს სახსენებელი”. აქ მეფე ბაგრატ მესამე-
წერს: „გელათისათვის ამ მთის (კახნაურის ზეა ლაპარაკი, ვინაიდან იგი X-XI საუკუნე-
მთა) ჩრდილოს, კერძოდ და წყალთ წითე- ების მიჯნაზე მეფობდა, ხოლო თვით N144-ე
ლას აღმოსავლეთით, გორის კალთას არს „ქრონიკა: 1014 წლითაა დათარიღებული.
ეკლესია ყოვლად წმინდისა ღვთისმშობლი- დავით აღმაშენებელი გიორგი მეორის
სა, დიდმშვენიერი, დიდ ნაგები და ქმნული შვილი იყო, გიორგი მეორე კი ბაგრატ მესა-
შიგნით სოფლის კენჭითა, გუმბათიანი, კე- მისა. მაშასადამე, გელათის ერთი ეკლესია
დელ-მშვენიერს ადგილსა. აღაშენა აღმაშე- დავითის პაპის მიერ ყოფილა აგებული.
ნებელმა დავით მეფემან და უწოდა გენათი, განვიხილოთ ერთი ფაქტიც: ისტორი-
და აწ უწოდებენ გელათს. აქა არს ყოვლად ულად ცნობილია, რომ არსენ იყალთოელს
წმინდის ხახულის ღვთისმშობლის ლუკა გელათში უმოღვაწია, იქვე ეწეოდა მთარგ-
მახარობლის დახატული, ყოვლადწმინდის მნელობით საქმიანობას. არსენი გელათში
მითვე, და შემკული ძვირფასი ქვებითა აღ- 1114 წელს მისულა და იქ რომ ნაგებობები არ
მაშენებლისა და თამარ მეფისათი. აქავ არს ყოფილიყო, სად იმუშავებდა?
ვარძიის ჯვარი, შემკული დიდ ფრიად და კიდევ ერთიც: როცა დავითს ეკლესია
არიან ხატნი და ჯვარნი ოქრო ვერცხლითა აუგია, ისტორიულ საბუთებში, კერძოდ, მა-
და ქვითა შემკული, ძველითვე მრავალი და რიამ დედოფლისეულ „ქართლის ცხოვრება-
ეკლესია შემკული ყოვლითა საეკლესიო წე- ში” წერია: „მეორეცა გარდააგდოო”. აქ აშკა-
სითა. ჰკიდავს ზღუდის კარი ბჭესა მისსა, რადაა ნათქვამი, მეორე ეკლესიაც ააშენაო.
რკინისა აღმაშენებლის მოტანილი დარუბან- აღმოჩენილია მასალები, რომლითაც
დიდამ და ეკლესიის ბჭეს კიდავს კარი ერთის მტკიცდება, რომ გელათის წმინდა გიორგის
ვაზისაგან გამოთლილი, უცხოა ხელოვნებით სახელობის ეკლესია არა თუ დავითის მიერ
ქანდაკებული. ამას შინა დაფლულ არიან: XI საუკუნეში იქნა აგებული, არამედ ბევრად
აღმაშენებელი, გიორგი, თამარ, ლაშა, რუ- უფრო ადრეც (X ს.) არსებულა. ასე მაგალი-
სუდან, დავით და სხვანიცა. პირველად იყო თად: კ.კეკელიძეს თავის ნაშრომში („ქართუ-
მონასტერი, შემდგომად ჰყო ბაგრატ საეპის- ლი ლიტერატურის ისტორია”, ტ.1, 1 გვ.251)
კოპოსოდ. ამას მისცა სამწყემსოდ არგვეთის მოჰყავს ერთი ძველი სიგელის ამონაწერი,
ნახევარი და ოკრიბა, ქუთათელის სამწყსო- რომელშიც ვკითხულობთ: „მეფე ბაგრატი
ნი”. (თანამეცხედრედ ელენესა და შვილის ალექ-
დავითის მიერ გელათის აგებას ადასტუ- სანდრეს მონაწილეობით) იოსებ ფანჩული-
რებენ სხვა ისტორიკოსებიც, მაგალითად: ძეს მიმართავს: გელათის წმინდა გიორგის
ივ. ჯავახიშვილი თავის ნაშრომში („სა- მეფემან სრულ ჰყოს ყოველითურთ და რაც მან თვითონ შექმნა, ამიტომ იგი შეიძლებო- სახელობის ეკლესია, რომელიც მურვან
ქართველოს ისტორია მეთერთმეტე საუკუ- ადგილნი მიშოვნია, ისინი შესწირონ მონას- და ყოფილიყო დავითის შვილიშვილთა და ყრუს დაუნგრევია, ბაკურაძისაგან შენ მიგი-
ნეებში”, გამომც. „სახელგამი, თბ.1949 წ. გვ. ტერს, ვითარცა ბერმან არსენიმ და კათა- არა „მამაპაპათა” სამარხი. ღია ასაშენებლადო” და სხვა.
45) წერს: „კახეთის შემოერთების შემდეგ და- ლიკოსმან გამოარჩიონ, ხოლო მეფემან დი- ეს ამბავი ჯერ კიდევ მარი ბროსემ შენიშ- მაშასადამე, გელათში ეკლესია მურვან
ვითი 1106 წელს გელათის აგებას შეუდგა. აქ მიტრი, მიცემითა წერილისათა და სიგელითა ნა და ვარდანის შეცდომაზე მიუთითა. ყრუმდეც კი ყოფილა ნაგები და მას დაუნ-
მან თავი მოუყარა ყველა მეცნიერ გამოჩე- განასრულოს ყოველითურთ უნაკლოდ”. ამ საკითხს თავის დროზე დიუბუაც შე- გრევია კიდეც, ხოლო ქართველ მოწინავე
ნილ პირს, უზრუნველყო იგი ქონებრივათაც, თავის მხრივ, ისტორიკოსი დიმიტრი ბაქ- ხებია. ეს ის დიუბუაა, რომელიც „თავისში მამულიშვილებს მისი შეკეთება უვალდებუ-
მეორე ათინად აქცია ისინი”. რაძეც აღნიშნავს, რომ დავით აღმაშენებელს ათავსებდა მოგზაურის, არხეოლოგისა, ეთ- ლიათ.
იგივე ავტორი, თავის ნაშრომის მეორე გელათი დაუმთავრებელი დარჩაო და ამის ნოგრაფისა და ნატურალისტის სპეციალო- უფრო მეტიც, რიგი მკვლევარებისა
წიგნშიც ადასტურებს რა დავითის მიერ გე- დასამტკიცებლად მოჰყავს დავითის ადგილ- ბას”. დიუბუა 1798 წელს დაიბადა და 52 (გ.წერეთელი და სხვ.) იმასაც კი გვთავაზო-
ლათის აგებას, იმეორებს, რომ: „ადგილსა სამყოფელი და ასკვნის – „დავითი იმიტომა- წლის ჰასაკში გარდაიცვალა კიდეც. ბენ, რომ გელათი ქუთაისზე ადრე ყოფილა
ყოვლად მშვენიერსა ყოვლითურთ უნაკ- ცაა ეკლესიის გარეთ დამარხული, რომ გე- მარი-ფრედერიკ დიუბუა დე მონპერე დაარსებული და ქუთაისის ციხეც ძველი ქა-
ლულსა „გელათის დადგა ტაძარი” აღმატე- ლათის ეკლესია დაუმთავრებელი იყოო”. ფრანგი იყო (შვეიცარიიდან), დაგვიტოვა ლაქის – გელათის მისადგომების დასაცავად
ბულთა ყოველთა წინანდელთა ქმნულებითა სამართლიანობა მოითხოვს აღინიშნოს, ნაშრომი „მოგზაურობა კავკასიაში, ჩერქე- იყო აგებულიო.
შემოკრიბნა კაცნი პატიოსანნი, შემკულნი რომ დავითის ეკლესიის გარეთ დამარხ- ზეთში, აფხაზეთში, კოლხიდაში, სასომხეთსა ვფიქრობთ, გელათის აგების თარიღის
ყოვლითა სათნოებითა, დაამკვიდრა გე- ვა გელათის დაუმთავრებლობის საბუთად და ყირიმში”. ამ წიგნში ბევრი რამ წერია სა- შორეულ წარსულში ძებნა, ამით შემოვფარ-
ლათს. ეს ლავრა ქონებრივადაც უზრუნ- არ გამოდგება. ჯერ ერთი, დავითს თვითონ ქართველოსა და, კერძოდ, გელათის შესახებ. გლოთ, რადგან თამარის საფლავის ძიების
ველჰყო. ასე შექმნა მთელი აღმოსავლეთის უსურვებია ამ ადგილზე დაკრძალვა. ამას დიუბუამ გელათის აგების შესახებ წამოჭ- საკითხთან პირდაპირი კავშირი არა აქვს.
მეორე იერუსალიმად, სასწავლად ყოვლისა მისი საფლავის ქვის წარწერაც ადასტურებს: რილ საკითხს ორიგინალური გადაწყვეტა მთავარი ისაა, რომ საგვარეულო სამარხად
კეთილსა ფრიად უაღრეს, ვიდრე ათინა”. „რამეთუ ასე მნთავს, რათა აქ დავემკვიდრო მოუძებნა. მან საქმე სულ სხვანაირად შეატ- მიჩნეულია გელათი. ამას თავისი მიზეზები
ამასვე ადასტურებს „ქართლის ცხოვრე- მე”.მეორეც, არის ისეთი ფაქტიც, რომ მიც- რიალა, მისი აზრით, დავითი არის გელათის ექნებოდა, რომელთა შორის მთავარია სიმ-
ბა” (ს. ყაუხჩიშვილის მიერ გამოცემული გვ. ვალებული დამარხულია ეკლესიის შიგნით შემკეთებელი, აღმდგენელი, არსებულზე ყუდროვე.
329): „მეფე დავით განამრავლებდა ტალანტ- ჯერ კიდევ მაშინ, როცა გელათის ეკლესია მიმმატებელი. თუ მისი ნათქვამი სიმართლეს როგორც აღინიშნა, გელათს რამდენიმე
თა, რამეთუ მოიგონა აღშენება მონასტრი- სანახევროდაც არ იყო აგებული. მაგალი- შეიცავს, მისი ამ განცხადებიდან მართებუ- ფუნქცია უნდა შეესრულებინა. მაშასადამე,
სა... ადგილსა ყოვლად მშვენიერსა, ყოვლად თად, ანა დედოფლისეული „ქართლის ცხოვ- ლი დასკვნა იქნება ის, რომ გელათის ადგი- უნდა აგებულიყო არაერთი შენობა, არამედ
უნაკლულოსა, ვითარცა მეორე ცა გარდაარ- რების” მიხედვით, გელათში დამარხულია ლას ნაგებობანი არსებობდნენ მანამდეც. ნაგებობათა მთელი ანსამბლი.
თხა ტაძარი ყოვლად წმინდისა და უფროსად ჭყონდიდელი, მაგრამ იქვე აღნიშნულია მისი ამის შემდეგ საძიებელი ხდება ორი რამ: საქმის ეკონომიურობა მოითხოვდა, იგი
კურთხეულისა დედისა ღვთისა,. აღმატებუ- სახელი გიორგი. ისტორიული წყაროებიდან პირველი – ვინ იყვნენ მშენებლები და, მე- ისე მოწყობილიყო, რომ ერთსა და იმავე ნა-
ლი წინანდელთა ქმნულთა, რომელი ზესთა ჩანს, რომ გიორგი ჭყონდიდელი 1118 წელს ორე: – გელათის საერთო ანსამბლში, სახელ- გებობას, რაც შეიძლება მეტი გამოყენება
ჰმატს მშვენიერებასა ყოველთასა სივრცითი გარდაიცვალა. მაშასადამე, დავით მეფეზე დობრ, რა ნაგებობებია მათ მიერ შექმნილი. ჰქონოდა. ეს ასეც მოხდა: ეკლესიები და მისი
და ნივთთა სიკეთითა და სიმრავლითა... და შვიდი წლით ადრე და, მიუხედავად ამისა, გარდა ამისა, შეიძლება იმითაც დავინტე- მინაშენები ერთიდაიმავე დროს სამლოცვე-
აღავსო სიწმინდითა ყოვლად დიდებულთა მაინც ეკლესიის შიგნით არის დასაფლავე- რესდეთ, რა მიუმატეს შემდეგდროინდელმა ლოებიც ყოფილა და სასაფლაოებიც, ასევე
და ნივთთა ძნიად საპოვნელთა და მუნვე შე- ბული. ე.ი. დავითი ეკლესიის გარეთ თავისი მშენებლებმა, მაგრამ ჩვენ საკითხთან დაკავ- – სამრეკლო-სატუსაღოც და სხვ.
მოიკრიბა კაცნი პატიოსანნი, სათნოებითა”. სურვილით დამარხულა, ხოლო ეკლესიის შირებით უფრო წინა ორი საკითხი გვაინტე- გელათი, რომელსაც ოთხი ჰექტარი ფარ-
უფრო მეტიც, ზოგიერთის აზრით, და- აგების დამთავრების საკითხი აქ არაფერ შუ- რესებს. თობი უკავია, რვა ნაგებობას შეიცავს. აქე-
ვითს ვერც კი მოუსწრია გელათის დამ- აშია. გელათი არა ერთი, არამედ რამდენიმე დან 4 ეკლესიაა: ღვთისმშობლის სახელობის
თავრება, ეს მის ანდერძშიც გამოსჭვივის ამით იმის თქმა გვინდა, რომ გელათი შენობათა საერთო ანსამბლია. უფრო მეტიც, მთავარი ტაძარი, წმ. გიორგის პატარა ეკლე-
(ვ.ბატონიშვილი, „საქართველოს ისტორია”, დავითის სიკვდილამდე არ იყო დამთავრებუ- იგი სხვადასხვა ფორმისა და დანიშნულების სია, წმ.ნიკოლოზ სასწაულმოქმედისა და წმ.
ნაწ.1, გვ. 147. გამოც, 1885). როგორც ცნო- ლი. სინამდვილეში დავითს დაუმთავრებელი ნაგებობათა ნაერთს წარმოადგენს და ისე ილიას სახელობისა.
ბილია, ეს წიგნი გ.ქართველიშვილს გამო- დარჩა ეს ეკლესია და იგი მისი შვილის დე- ლამაზადაა ერთმანეთთან შეხამებული, რომ
უცია, რომლისთვისაც დაურთავს დიმიტრი მეტრე პირველის მიერ იქნა დანაკურთხ-გა- შორიდან მაცქერალ ადამიანს მთლიანობაში დასასრული მე-7 გვ.
ბაქრაძის განმარტებები და შევსებანი „ახ- ნათლული. ესახება. ამ საერთო ნაგებობაში შემავალი
2 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აგვისტო
პროზა
– გოგინამ შორიდანვე იცნო შუაღამისას ცხენის ჭიხვინმა გაცოცხლდა გრძელ და დაუსრუ- მაზარი კარებით მძიმედ ჩაკეტეს
დურმიშხან ჩიხორიშელი აზნაური მგელიკა და გამოაფხიზლა გოგინა. ძლივს ას- ლებელ გზაზე დაჭრილთა ხეტი- შემოსასვლელი და დაელოდნენ ბე-
ბერიძე ყალყზე შეაყენა დაოთხილი ცხენი. წია შედედებული სისხლით დამძი- ალი... დის განაჩენს.
– ვის რა უფლება აქვს, გზა მებული ქუთუთოები. ასე ეგონა, ერთი თვის შემდეგ, როგორც მთელი ღამე არ მოუხუჭავს
განთიადისას ბუკ-საყვირის გადაუღობოს მეფის ყმებს! – დას- უზარმაზარ ხაროში ჩავარდნილს, იქნა, ხერთვისის ციხეს მოადგნენ გოგინას თვალი. ღამურები დაფ-
ხმამ გამოაფხიზლა ასპინძის ციხე. ჭყივლა ზემოდან და უბიდან დაგ- ვეფხვის ბოკვერები ასხდნენ თავ- სიცხიანნი. მეციხოვნეებმა გულთ- რინავდნენ ჩაბნელებულ გამოქ-
სამცხეში სტუმრად მყოფ მეფე რაგნილი უსტარი ამოიღო. ზე და დაუნდობლად უღრღნიდნენ ბილად მიიღეს გარნისის მიწაზე ვაბულში. დადეშისა და ზიარეთის
დავით ლაშას ძეს ჯავახეთის გამ- – მეფის წიგნი უნდა ვაახლო დაკოდილ შუბლს. დრო შეუმჩნევ- ნაომარი ვაჟკაცები. სასწრაფოდ ხევებში გაბმით კიოდა ჭოტი. გა-
გებელი გამრეკელ-თორელი ეახლა ვარძიაში დედოფალს. სხვა რომ ლად მიღოღავდა ნაომარ ველზე. ჩამოიყვანეს ნიალიდან დასტაქა- მოქვაბულიდან გამოქვაბულში გა-
მცირე ამალით. ყოფილიყავ, მგელიკავ, თავს გა- მერე, თანდათან, ამოისვეტა ზაფ- რი. ჯერ მგელიკას უაქიმა მოხუც- დადიოდა გოგინა. ყველას გვანცას
დიდად ეამა მეფეს მისი ნახვა, გიჩეხავდი, იცოდე, მადლობა ხულის მზე. სიცხემ და სისხლის მა სალომემ, მერე დიდხანს დასჩე- ამბავს ეკითხებოდა. მისი მნახვე-
მამაშვილურად გადაჰკოცნა, მერე უთხარი უფალს, რომ გიცანი და სუნმა კვლავ გონზე მოიყვანა იგი. რებოდა გოგინას გაჩეხილ შუბლს. ლი კი არავინ ჩანდა.
მკვირცხლად აუყვნენ ორივენი სა- გზის ძალით გაკაფვას უსისხლოდ არ უგრძვნია, რამდენ ხანს იწვა მალამო ამოიღო ჩანთიდან. ბალა- დაღლილ-დაქანცული გასასვ-
თათბირო პალატისაკენ მიმავალ გაცლა ვარჩიე. ღვთის წყალობით, ასე გარინდებული. ფეხზე წამოდ- ხების შეზავებული ნაყენით მოჰ- ლელ კარებთან ჩამოჯდა. თავი
კიბეებს და ციხისთავი გოგინა ვარ- ჯერ კიდევ მეფის ყმები ვართ და გომა მოინდომა. იგრძნო, მარჯვე- ბანა ჭრილობა, ფრთხილად წაუსვა მხრებში ჩარგო და თვალებზე მომ-
ძელისძე იხმეს. არა ვიღაცა გამონღოლებული აზ- ნა კვლავ ძველებურად ემორჩილე- მალამო და მაგრად შეუკრა შუბლი. დგარი ცრემლები მოიწმინდა.
ფრთხილად შეაღო ციხისთავ- ნაურისა. მერე მეფის ბეჭდიანი ბოდა მის სურვილს. მარცხენაც – ჭრილობა დაჩირქებია, უკვე. მოხუცი იორდანე სულ იმას
მა სათათბირო პალატის კარი. წიგნი კვლავ უბეში ჩაიდო. თანმ- ნებაზე მიჰყვა. მერე, რა გაიგო, ერთი თვის მკურნალობა მაინც ჩასჩიჩინებდა – გვანცა, საღამო-
ტანმაღალი, ლამაზი ჭაბუკი მეფე ხლებს ხელით ანიშნა, მომყევითო ორივე ხელი მთელი მაქვსო, ფე- უნდა, თორემ, შეიძლება შეიწი- პირს, წყაროსთან დავინახე, ხერ-
დავითი სუფრაზე დახრილიყო და და შარაზე გასულ ცხენს მათრახი ხებზე გადაიტანა გონება. რაღაც როს, საწყალი, – თქვა წასვლისას. თვისისკენ ნახირს მიერეკებოდა
წინ გაშლილ ეტრატს დაჰყურებდა. სტკიცა. მძიმე დასწოლოდა მკერდზე. და- შემდეგ ციხისთავი მოინახულა, სოფლის ბიჭებთან ერთად და
მხარმარჯვნივ სამცხის მფლობე- *** ბუჟებული თითები ნელა აამოძრა- დარჩენილი მალამო დაუტოვა და მარბიელ ლაშქარს ციხეში უსა-
ლი, ციხისჯვარელი, სარგის ჯაყე- ტოლოშის ხევის დანახვამ ვა, თავიდან მოიშორა ჩალეწილი ურჩია, ავადმყოფისთვის მყუდრო თუოდ შეასწრებდაო. ხოლო, როცა
ლი ედგა, მხარმარცხნივ – ერის- ძველი იარა გაახსენა გოგინას. ჩაფხუტი, მკერდზე დაწოლილი ადგილი გამოეძებნათ, სადმე. განთიადისას, მთების კალთებზე
თავთერისთავი გრიგოლ სურამე- მტკვრის გაღმა, მთების კალთებ- ადამიანად მოეჩვენა. ერთბაშად სამი დღე იწვა უგრძნობლად გაწოლილი შემოდგომის ნისლები
ლი.
მესტუმრე ჯიქური
პალატის კარებთან თორღვა
პანკელი დახვდა გოგინას, რო-
მელმაც შემოსულის ზურგს უკან
სწრაფად მიხურა მუხის მოჭედილი
კარი და მშვიდად ეახლა მეფეს.
ფიქრში წასულმა გვირგვინო- ნაწყვეტი რომანიდან
სანმა მაღლა აიღო თავი. გოგი-
ნას მოეჩვენა – წუხანდელს აქეთ,
თითქოს, უფრო დამშვენებულიყო
ალასტნელი ქალის შვილი. მეფეს
ფიქრის გორა
თითქოს მეტ სილამაზეს ანიჭებდა
თმაში ნაადრევად შეპარული ჭაღა-
რა და უფრო მიმზიდველს ხდიდა
მის ისედაც ლამაზ გარეგნობას.
– მალემსრბოლი ხომ არ დაბ-
რუნებულა თბილისიდან, ჭაბუკო!
– ჰკითხა მეფემ. ზე შეფენილ ტერესებზე, ძალუმად ტანში აბურძგნა. როგორც იქნა, გოგინა. თვალები რომ გაახილა, გაიფანტნენ, გამოქვაბულიდან და-
– არ გამოჩენილა, მეფევ-ბატო- აჭერდა მზე. აქა-იქ სიყვითლეც წამოიწია მაღლა, ხელი შეახო ეუცხოვა ყოველივე. ინახეს, როგორ იწვოდა სოფელი.
ნო, როგორც კი მოვა, უმალ გაახ- შეჰპარვოდა ხეხილის ბაღებს. პირ- მკერდზე დამხობილ მეომარს. სასთუმალზე წამოიწია ავადმ- ქვის სარკმელს მიყრდნობილმა გო-
ლებთ. დაღებული გველეშაპივით მოჩან- წამოიკვნესა დაჭრილმა. რის ვა- ყოფმა. – სად ვარ? – იკითხა მისუს- გინამ, მაშინღა იფიქრა, რომ გვან-
– მოხიბლული დავრჩი სამც- და გადამწვარი სოფლები. ივაგლახით, გვერდზე გადააწვინა ტებული ხმით. ხელებით მოსინჯა ცა სამუდამოდ დაკარგა. ამაოდ
ხის ბუნებით. კოხტას ციხისა და კაცს ბედი უნდა ცხოვრებაში. იგი. ახალუხი გაიხადა, ჭრილობა შეხვეული სახე. ირგვლივ წყვდი- ევედრა კარებში მდგომ ჯავშნიან
ღართის ეკლესიის ხილვა გვწა- განა ვინმე იტყოდა სოფელში, გო- შეუხვია დაჭრილს და მიდამოს გა- ადი მეფობდა, თითქოს. გუშაგებს – კარები გამიღეთო, მაგ-
დია. კარგი იქნება, სამგზავრო გინა ჯაბანიაო?! ვერა, ვერ იტყო- ხედა. ცხენის ჩლიქებით გადათხ- – მკურნალმა აგიკრძალათ რამ, ამაოდ... უცებ ხელი დაავლო
თადარიგს თუ დაიჭერ. დედოფალ და! არც ხმალში გასვლისა ეშინო- რილს ჰგავდა დამწვარი ფერდობი. მოძრაობა. ზედმეტი დაძაბულობა შიშველ ხმალს, – თუ კარებს არ გა-
ჯიგდა-ხათუნს ვარძიაში აახლე და გოგინას და არც ნასროლ ისარს ალაგ-ალაგ შედედებული სისხლის გავნებთ, უცილოდ, – ჩაესმა დაჭ- მიღებთ, სისხლს დავღვრიო, იცო-
წიგნი, პირადადაც გადაეცი – მეფე დააცდენდა მიზანს. თვალი არ აკ- მორევი იდგა. გარშემო უხვად ეყა- რილს. თითქოს ნაცნობად მოეჩვე- დეთ. მერე, როგორც იქნა, რამდე-
სანადიროდ წაბრძანდა-თქო, სარ- ლდა და ტანი, მკლავი ერჩოდა და რა დამტვრეული ქეიბურები, და- ნა ქალის ხმა. წინ, ბნელში გაიშვი- ნიმე მებრძოლთან ერთად, სოფელ-
გის ჯაყელის მამულში. ორი დღის გული. ჩეხილი ფარები, შუბები. რა მკლავი. მის დაკოჟრილ ხელებს ში გაგზავნეს, ამბის გასაგებად.
შემდეგ კი ირმის მთაზე გამართულ მაშინაც ასეთი ამინდი იყო. საქართველოს ძლიერების მზე თბილი, ფაფუკი თითები შეეხო. პირველ რიგში თივის ჩაფერფ-
ერის კოტაობას დავესწრებით. თვრამეტი წლის ჭაბუკი აეკვიატა ესვენა გარნისის გათქერილ მიწა- – მეფეთა სასახლეში ნახული ლილი ზვინები ეცა თვალში გოგი-
მეფე ერთხანს სდუმდა, მერე მამას – გინდა თუ არა, ხვარაზმე- ზე. ქანდაკება თუ გაცოცხლებულაო, ნას. ალმური ასდიოდა შერუჯულ
სუფრაზე დაიხარა. ლებთან ბრძოლაში წამიყვანეო. ერთბაშად ცა მოიღრუბლა. – გაივლო გულში, მერე ღონე მოიკ- კედლებზე მიყრილ ბოძებს. გახე-
– წმინდა მამათა სავანის ხილვა დიდი ხვეწნის შემდეგ, სამც- სადღაც იჭექა კიდეც. სამხრეთი- რიბა სასთუმალზე მწოლმა. ვებული შედგა გვანცას ოდის წინ
მეც გულით მწადია, ჭაბუკო. ვინძ- ხელ აზნაურთა მიერ შედგენილ დან დაძრული ქარიშხალი საქარ- – შენი სახელი მიბოძე, ქალავ! და კარგა ხანს გარინდებული იდგა,
ლო ავჩქარდეთ. მართალია ძნელი ლაშქარს გაჰყვა მამა-შვილი და თველოს სამხრეთის თემებს მო- – თქვა და სიბნელეში ამოჩემებულ მერე ბარბაცით გაშორდა იქაურო-
გზა გველის, მაგრამ ურიგო არ იქ- შალვა ახალციხელს ეახლნენ თბი- ედო. გოგინას მოეჩვენა, უდაბნოს წერტილს მიაჩერდა. ბას და ხერთვისისკენ მიმავალ
ნება, ასეთ მრისხანე ჟამს ორიოდე ლისში. გოგინას ბევრი რამ გაეგო- ცხელი ქარები გააფთრებით მიჰქ- – სახელი რად გინდა. მალე გზას დაადგა.
წვეთი ნაკურთხი წყალი ჩვენც შეგ- ნა ამ მამაც ქართველზე. გული- როდნენ კავკასიის მთებისკენ და, მკურნალი შუბლს შეგიხსნის და აი, სწორედ ამ ადგილს ნახა
ვესვა. თაც ამაყობდა კიდეც, რომ მისი გზადაგზა, ცეცხლის ალმურში ახ- ისედაც მიცნობ! – სიცილით თქვა ხმლებით დაჩეხილი რამდენიმე
მერე სწრაფად მიუბრუნდა სოფელი ასპინძა ახალციხესთან ვევდნენ ციხე-ქალაქებს. სიბნელეში მდგომმა. მერე სასთუ- გვამი, მათ შორის იცნო გვანცას
ზურგს უკან მდგარ სარგის ჯა- სულ ახლოს იყო და ყოველთვის გვერდით მწოლიარე მეომარს მალზე დაიხარა და ფრთხილად შე- გრძელი ნაწნავები და სანთელივით
ყელს და დასძინა: ცდილობდა როგორმე მიებაძა ამ დააკვირდა. სისხლში მოსვრილი უკეცა საბნის კალთები. ჩამოქნილი თითები.
– ვარძიის წმინდა მამათა სახელოვანი მამულიშვილისათ- იწვა ბედს მინდობილი. ტანჯვის დღეს დღე მისდევდა. თავისუ- კაკლის ძირში ხმლით გაუთხა-
ლოცვა ახლა უფრო საჭირო იქნე- ვის. იერი აღბეჭდოდა ტუჩის კუთხეებ- ფალ დროს ხშირად ნახულობდა რა საფლავი. ტანიდან პერანგი გა-
ბა ამ საშვილიშვილო საქმისათვის საქართველოს ერთიანი ლაშ- ში. მშვიდად მოჰბანა დაჭრილს დაჭრილს გვანცა. მისი სიახლოვე იხადა, შიგ შეახვია და ისე მიაბარა
ბრძოლის წინ. მერე ხმლის ვადა- ქარი გარნისის მიდამოებში და- წყლული, რამდენიმე ყლუპი წყალი გოგინას ისე ახარებდა, უიმისოდ საყვარელი არსება მიწას. ვინ იცის,
ზე დაიწყო ხელები, ციხის სარკ- ბანაკდა მაშინ. გოგინა მამასთან მოასვა. მერე, რა შეიცნო, ცნობი- ვერც კი წარმოედგინა სიცოცხ- რამდენ ხანს მდგარა ამ ადგილას.
მლიდან ერთხანს გარინდებული ერთად, შალვა და ივანე ახალცი- ერება დაუბრუნდა, სადაურობა ლე. გიორგობის ჩვიდმეტში, როცა ხშირად ვაჟკაცის გულს ბოღმა ვერ
გაჰყურებდა მტკვრის ხეობას და, ხელების გვერდით ტრიალებდა. ჰკითხა დაჭრილს. მკურნალმა ბანდებით შეხვეული დაუფარავს და უტირია ისე, მესხი
თითქოს შემოხვეული ბურუსი მოხუც თანდილას, რომელმაც ჯერ ქართული შემოესმა თუ არა, თავი შეუხსნა, ბალღივით ლაღობ- ქალები რომ დასტირიან ხოლმე
თავიდან მოიშორაო, მდუმარედ კიდევ ბასიანის ომში ასახელა ქარ- მაღლა წამოიწია დაჭრილმა. ტკი- და. მთელი დღე თუთის ძირში წა- დაკარგულ შვილებს.
შეხედა მის წინ მდგარ დიდებუ- თული მახვილი და თამარ მეფემ ამ ვილებით შეწუხებულს, უცნაურად მოწოლილი, მაღლა, ლურჯ ცას მას შემდეგ დიდი დრო გავიდა.
ლებს. მამაცობისათვის აზნაურობაც კი დაემანჭა სახე. მისჩერებოდა და მომავალზე ფიქ- მამის ფუძეს შეკედლებულ გოგი-
გოგინას მოეჩვენა, ამ ერთი ღა- უბოძა, დიდად აფასებდა შალვა. – მესხი ვარ, ძმობილო, ჩიხო- რობდა, თუმცა ისიც კი ვერ წარ- ნას, პირველ გრძნობაზე ფეხი არ
მის განმავლობაში ასპინძის ციხეს ამიტომ იყო, რომ ჩიხორიშელ აზ- რიში გაგიგია? სოფელში მგელიკას მოედგინა, რას უქადდა ხვალინ- დაუდგამს და, როგორც მგზავრი
ერთბაშად გამოეცვალა ქართველ- ნაურთა რაზმს სწორედ თანდილა მეძახიან... დელი დღე. მის გვერდით ჩამომ- ღამეში მოკიაფე ვარსკვლავს, ისე
თა მეფე. დიდებულთა მდუმარე- უთავა ბრძოლაში. – მგელიკა! – ხმამაღლა წამო- ჯდარი გვანცა თავის წარსულზე შესტრფოდა ამ ობოლ, განმარტო-
ბაში ამოიკითხა უთქმელი ბოღმა ხუთი ათასი მებრძოლისაგან იძახა გოგინამ. მერე ახლოს დააკ- მოუთხრობდა გოგინას. იხსენებდა ებულ საფლავს.
და იგრძნო, რომ საჭირო იყო მხო- შემდგარი მესხთა მეწინავე ლაშ- ვირდა დაჭრილს. თვალწინ წარ- ჯავახეთის მთებში, მამის გვერ- აი ახლაც, ისევ ისე გამოიყუ-
ლოდ ტალკვესის ერთი ჩამოკვრა ქარი თავდაუზოგავად ეკვეთა ხვა- მოუდგა კაკბების გუნდებით სავსე დით გატარებულ წლებს, მარიობა რება ტოლოშის ხევი. სიყვითლე
და მონღოლთა წინააღმდეგ აჯან- რაზმელებს. გოგონაც წინა რიგებ- ჩიხორიშის ხევი და მასში ჩიტის დღეს, მლოცველთა ნახვას ვარძი- შეჰპარვია ტერასებზე გაშლილ ბა-
ყების ცეცხლი მესხეთიდან მთელ ში იბრძოდა მამის გვერდით. ბუდესავით ჩამჯდარი სოფელი. აში. ღებს. გლეხის ქალები წისქვილში
საქართველოს მოედებოდა. ერთმანეთში აირია ცა და მიწა, – მამაშენს ვიცნობდი, მგელი- საღამოპირს ცუდი ამბავი მიდიან. გოგინაც კვლავ ამ გზაზე
კაცი და ცხენი, რკინა და სისხლი. კავ, კაი კაცი იყო, საწყალი. ჩვენს მოიტანეს სოფელში შემოსულმა მიაჭენებს გაოფლილ ცხენს და,
***
ხვილიშის ხევიდან ელვის სის- მამა-შვილი მხარდამხარ იბრძოდ- რაზმში იბრძოდა. ალბათ, მოკლეს ცხენოსნებმა: ირმის რქის მთიდან ვინ იცის, რას უქადის ხვალინდელი
წრაფით ამოიჭრნენ გაოფლიანე- ნენ, ხოლო, როცა მესხთა მეწინავე კიდეც. კარგად დავინახეთ, როგორ იწვო- დღე.
ბული ცხენოსნები. მონღოლურ, რაზმი ხვარაზმელებმა გადაქელეს – გამარჯვება ვის დარჩა, ნე- და ჯავახეთის მხარის სოფლებიო.
ტანმორჩილ ცხენებზე ამხედრე- და საქართველოს მეწინავე ლაშქა- ტავ? – იკითხა ისევ დაჭრილმა. იმასაც ამბობდნენ,– ხვარაზმელე- ***
ბულებს, გრძელისრებიანი კაპარ- რი მოიშალა, გოგინამ მხედველო- – არ ვიცი. ჩვენებს რომ გა- ბის მარბიელი ლაშქარი საცაა ამ ქორსატეველაზე დილიდანვე
ჭები ზურგზე მოეგდოთ და რკინის ბიდან დაკარგა მამა. ერთბაშად, ემარჯვათ, აქამდე მოგვხედავდნენ მხარესაც მოსწვდებაო. იმატა მლოცველთა რიცხვმა. მო-
პერანგებით შემოსილები თავს არ ეგონა, ცა კუპრივით ჩამობნელ- კიდეც... იქნებ მტერი დამარცხე- სწრაფად გაიხიზნა მთელი დიოდნენ და მოდიოდნენ ფეხშიშ-
ზოგავდნენ. დაო. მის გაფერმკრთალებულ ბულ ქართველებს დაედევნა... თუ სოფელი. დადეშის დარნები და ველნი და თავშიშველნი. ქართლი-
ორმოცის ციხესთან გრძელშუ- შუბლზე აირია ოფლი და სისხლი, ასეა, ჩვენთვისაც მოიცლიან, ეგ გამოქვაბულები აივსო ხიზნებით. დან და სამცხიდან, ჯავახეთიდან
ბიანი გუშაგები გადაუდგნენ ცხე- მუხლები მოუდუნდა და მიწაზე ურჯულოები... ზედა სართულებში ბავშვები და და ტაოდან მოსუ-
ნოსნებს წინ. დაემხო. გოგინას წარმოდგენაში კვლავ ქალები მოთავსდნენ. ქვის უზარ- ლი ცხენოსნები 
2018 წელი, აგვისტო ლიტერატურული მესხეთი 3
პროზა
ირეოდნენ ერთ- ტელს მიაპყრეს მზერა, – რამდე- ველი. დედაწულიანად და დიდი თამარის ლით”.
 მანეთში. ზოგს ნიმე ცხენოსანი თავდაუზოგავად სადღაც, ურცხვად ხორხოცობ- ფრესკის წინ პირქვე დამხობილნი, დაინახა, როგორ ამოატრიალა
საბელით გამობ- მოჰქროდა. დნენ სმის აზარტში შესული მოქე- მხურვალედ ლოცულობდნენ. აქოჩრილმა ტალღამ მლოცველი.
მული საღმრთოდ – მეფის მალემსრბოლელები იფენი. ერთმანეთში არეულიყო სიმღე- გრძელი ნაწნავები ჰქონდა და
აღქმული ყოჩი მოჰყავდა, ზოგს იქნებიან, დედოფალო. იქნებ აჯო- გოგინა გაფაციცებით მისჩერე- რა და ცეკვა, ცხვრის ბღავილი და თეთრი, შიშველი მკლავები მო-
ფეხებშეკრული მტრედები ამოედო ბებს, კარვებში დავბრუნდეთ და ბოდა მოსაუბრეებსა და გრძნობდა, მთვრალების ღრიანცელი. უჩანდა მღვრიე ტალღებში. ხელის
იღლიაში ვარძიაში გასაშვებად. შევიტყოთ, ხომ არაფერს გვიბრ- ვერც მდიდრული სამკაულებით უცაბედად ატეხილმა ქალის ერთი მძლავრი მოსმით შეიმოკლა
ფეხშიშველი ქალები წუთით ძანებს მეფე დავითი... – თქვა ჭა- მორთული აბრეშუმის ტანსაცმე- განწირულმა კივილმა მიიპყრო მანძილი. ღრმად ჩაისუნთქა ჰაერი
ჩერდებოდნენ ალაგურის ჭალებ- ბუკმა. ლი ფარავდა დედოფლის ველურ ხალხის ყურადღება. და თან ჩაჰყვა ფსკერისკენ. მარც-
ში, პირჯვრის წერით შეხედავდნენ დედოფალი ერთხანს უჭვრეტ- ბუნებას და ვერც თვითონ იოკებდა წამოიშალნენ მწვანე მოლზე ხენა ხელი ჩაავლო მკვრივ სხეულ-
კლდეში ნაკვეთ ვაჰანის ქვაბთა და მქროლავ ცხენოსნებს. მათმა ბუნებისადმი ლტოლვას, წადილს. გაშლილი სუფრებიდან მლოცვე- ზე შემოტმასნილ კაბას და ნაპი-
მონასტერს, შემდეგ კი ჩუმი ლოც- სილაღემ შორეულ ურდოში თავი- ლამაზი იყო დედოფლის გვერ- ლები და სირბილით მოაწყდნენ რისკენ წამოიღო სათუთი არსება.
ვითა და პირჯვრის წერით ვარ- სუფლად ნავარდი გაახსენა. სახე დით მდგარი ვაჟკაცი. ახოვანი, მტკვრის ნაპირს. მწყობრად ეხეთქებოდნენ მის
ძიისკენ მისდევდნენ მორწმუნეთა გაუნათდა უცებ. სწრაფად მოუბ- ტანადი, მხარბეჭიანი, მოქნილი. სიპ ლოდებში მოღრიალებდა დაკუნთულ მკერდს გაშმაგებული
ტალღას. რუნდა თანმხლებს და თავის დაქ- შვენოდა ქამარ-ხანჯალი და მზით შავტალღებაქოჩრილი მდინარე, ტალღები. ცოტა კიდევ და, ალბათ,
ჭრელ-ჭრელი კარვები ჩამწ- ნევით თანხმობა განაცხადა. დამწვარ სახეზე გადახატული ულ- თამამად ეხეთქებოდა ნაპირებზე ვეღარ გაუძლებდა გოგინას ნაომა-
კრივებულიყო ქორსატეველაზე. არსიანის მთებზე აგრაგნი- ვაშები. ჩამწკრივებულ ბებერ ძეწნებს და რი მკლავები ტალღებთან ჭიდილს,
ვიწრო, საცალფეხო ხიდზე განუწ- ლიყვნენ შავი ღრუბლები. ნიალის მისი სახელი ადრეც გაეგონა გაბრაზებით მიიწევდა ალაგურის – მორევში ჩაითრევდა წყალი, ორი-
ყვეტლივ მოედინებოდნენ ვარძიის ველზე კოკისპირულად წვიმდა, გოგინას. საქართველოს სამეფო ჭალებისაკენ. ვეს, მერე კი გვიანი იქნებოდა ყო-
მონასტრისაკენ მომავალი მლოც- ქორსატეველაზე კი მზე ძალუმად კარზე მეფეს აუღზევებია, ვიღაც უეცრად მოვარდნილ მდინარეს ველივე...
ველები. აჭერდა სხივებს. აზნაურის ნაშიერი, მესტუმრე ჯი- მოეგლიჯა საცალფეხო ხიდიც და სიკვდილის მოახლოებამ თით-
მტკვრის ნაპირზე, ზოგს უკვე დედოფლის კარვის შორიახ- ქური და პირველ კაცად დაუსვამ- დაბლა მორევისაკენ მიაქანებდა. ქოს ორმაგი ძალა მისცა, ერთი
მოესწრო, მწვანე მოლზე, სახელ- ლოს, გამოებათ გაოფლიანებული სო, დიდებულების დაუკითხავად. ხიდზე მდგომი სამი მლოცველი კიდევ გაიბრძოლა და... ფეხები
დახელოდ, სუფრის გაშლა. უხვად ცხენები მხედრებს. ჯიგდა-ხათუ- ზოგს ტაოდან გადმოხვეწილად ჩაეთრია ტალღებს. ორს ცურვა ფსკერს შეახო თუ არა, გადარჩე-
ეწყოთ სადღესასწაულოდ გამომც- ნის დანახვაზე, გოგინამ მზერა მიაჩნდა იგი, ზოგი იმასაც ამბობ- სცოდნოდა და ნაპირზე გამოსუ- ნის იმედი ჩაესახა.
ხვარი ქადები, ნაზუქები, თორნის დაძაბა, მუხლმოყრით თაყვანი სცა და, – უცნაური სახელის პატრონს, ლიყო, ხოლო ერთი მათგანი, წყალს ბარბაცით წამოვიდა რიყიანი
პურები, თუთის არაყით სავსე დო- დედოფალს და დაგრაგნილი უსტა- უცნაური ბედი იმიტომ დაჰყვაო, შთაენთქა უკვალოდ. ნაპირისაკენ გოგინა, თან ხელში
ქები და საადრეო ხილი. თუხთუ- რი გადასცა. რომ ბიზანტიის კეისრის ხარჭანა- განწირულად ჰკიოდა შავოსანი აყვანილი მოჰყავდა გულწასული
ხებდა სახელდახელოდ ზედადგ- დედოფალი მეფის წიგნს ეამ- შობს, სიჭაბუკის წლები, ტრაპი- ქალი. სახეს იხოკავდა ფრჩილე- ასული. სახეზე ჩამოშლოდა ხშირი
რებზე შედგმული ცხვრის ხორცით ბორა, ფრთხილად გაშალა და ზონის კეისრის, მანუელ მეორის ბით. – რაზედ შემომწყრაო, ვარ- თმა, ძალზე ნორჩი და ლამაზი იყო
სავსე საარაყე ქვაბები. მთელ ხე- გვერდით მდგარ ჭაბუკს გადასცა. კარზე გაუტარებია, შემდეგ კი ძიის ღვთისმშობელი, რაღა ვუთხ- იგი, ეკლესიაში გამოხატულ ფრეს-
ობაში ისმოდა ტაშ-ფანდურისა და თორ-აბჯრიანს სახე გაებადრა, მონღოლებს ჩავარდნია ტყვედ და რაო, თამარ, პაპაშენს, – მოთქვამ- კას ჰგავდა, თვალთა უპეები ჩა-
მესხური ფერხულის ხმები. ერთი თვალის გადავლებით გა- დიდ ურდოში რვა წელი დაუყვი- და სასოწარკვეთილი. ლურჯებოდა, ფერმკრთალ სახეზე
საქართველოს დედოფალი დაიკითხა, მეფის ნაბეჭდური ტუ- აო. სწორედ აქ გაუთქვამს სახელი, მლოცველთაგან ვერავინ ბე- ნელა მოგორავდნენ წყლის ჭუჭყი-
ჯიგდა-ხათუნი, სეფე-ქალებით, ჩებთან მიიტანა, ეამბორა და უკან როგორც სწორუპოვარ აქიმს და დავდა მდინარეში შესვლას, ზო- ანი წვეთები.
ადრიანად სტუმრობდა ვარძიის დაუბრუნა დედოფალს. სიკვდილისაგან უხსნია ავი სენით გიერთს უკვირდა, ვის უნახავს, მის გამოქანდაკებულ მუხლის-
მონასტერს. ღვთისმშობლის წი- თავებს ფრთხილად გადააფარა
ნაშე მთელი საათი იდგა გარინ- გოგინამ კაბის ნაფლეთები და,
დებული. მერე პირჯვარი გარ- ასე ეგონა, ზურგსუკან განვლილ-
დაისახა და რამდენიმე სიტყვა მა წლებმა ერთბაშად შეუმოკლეს
ჩურჩულით წარმოსთქვა. მანძილი. გვანცას ჰგავდა რიყეზე
გახარებული იყო ვარძიის წი- მწოლი. მასაც თეთრი მკლავები
ნამძღოლი მამა ზოსიმე. შავანაფო- ჰქონდა და გამოქანდაკებული თი-
რიანი ბერებით უკან დასდევდა დე- თები, ისეთი, მეფეთა სასახლეში
დოფალს და ქრისტეს მოძღვრებას რომ ენახა. ოდნავ კეხიანი ცხვი-
ქადაგებდა ტკბილი ხმით. რი და შავი, გადახატული წარბე-
დედოფლის ვიწრო, ბრტყელ ბი უფრო ლამაზს აჩენდა. ოდნავ
შუბლს ოქროთი მოჭედილი აბ- ფეთქავდა და მშვიდად იწვა.
რეშუმის ქალაღაია ამშვენებდა. რიყიან ქვებზე თავქუდმოგლე-
ვიწრო თვალები ძლივს მოუჩანდა ჯილნი მორბოდნენ მლოცველები.
ფოსოებში ჩამჯდარი. ერთადერთი პირველად შავსამოსიანი ქალი
მსხვილი ნაწნავი გადაეგდო ზურგ- მოიჭრა, ქვებზე მისვენებულს რომ
ზე და მლოცველთა ჭვრეტას არაფ- დახედა, ერთბაშად ფერი წაუვი-
რად აგდებდა. და: – თამარ! – დაიძახა და ზედ
ტაძარში უცნაური სუნი ტრი- გადაემხო.
ალებდა. კვამლსა და ბუღს დაეფა- დაღლილობა თუ სიცივე ერთ-
რა წმინდანთა ფრესკები. ბაშად ძვლებში გაუჯდა გოგინას.
ანანურის ეკლესიიდან დაწყე- ვერ გაეგო, რატომ აკანკალდა
ბული, თამარის სენაკამდე, მლოც- უცაბედად. ცოტა ხნის შემდეგ
ველთა ტალღა მოსდებოდა მთელ ბრბოს შუაგულში აღმოჩნდა.
მონასტერს. ულოცავდნენ გმირულ საქციელს,
ჯვალოს ანაფორიანი ბერები ეხვეოდნენ, ხელს ართმევდნენ. ის
ვერ აუდიოდნენ საღმრთოთა კურ- – მეფე დავითი კოდიანზე შეპყრობილი მონღოლი უფლისწუ- მარიობა დღეს, მტკვარი ასე მოდი- კი გაუთავებლად კანკალებდა.
თხევას, აბღავლებულ ცხვრებს სა- ბრძანებულა, ირმებზე სანადი- ლი ჯიგდა-ხათუნი. დიდ ურდოში დებულიყო. – ვაჟკაცობას გიქებ, ჭაბუკო,
ხელდახელოდ აჭრიდნენ ყურებს, როდ. ორი დღის შემდეგ კი ირმის შეხვედრია ჯერ დავით რუსუდა- დრო აღარ ითმენდა. ხანდა- ერთობ მომხიბლეთ თქვენი გმირო-
შემდეგ კი ალისფერ სისხლს ეკლე- რქაზე გამართულ ერის კოტაობას ნის ძეს, შემდეგ კი დავით ლაშას ხან გამოჩნდებოდა ხოლმე წყალ- ბით. ამიერიდან მიგულეთ თქვენს
სიის გაქონილ ლოდებზე უსვამდ- დავესწრებიო, – იწერება ჩვენი ბა- ძეს და თავისი მჭერმეტყველებით წაღებულის ზემოთ აშვერილი ერთგულ მფარველად! – მოესმა
ნენ ჯვარედინად. ტონი. იქნებ აჯობებს, ავჩქარდეთ, ისიც კი მოუხერხებია, რომ მანგუ ხელი და გაშლილი თმები, შემდეგ ხმა და მესტუმრე ჯიქური დაინახა.
– ქრისტეს ძალას განუკურ- გული მიგრძნობს, საინტერესო ყაენს სწორედ დავით ლაშასძისთ- ისევ იკარგებოდა მღვრიე ტალ- ვიღაცამ ქამარ-ხანჯალი შე-
ნებია მონღოლთა უფლისწული, სანახაობებს ვიხილავთ. მონღო- ვის დაუმკვიდრებია პირველი მე- ღებში... ცოტა კიდევ და, ადიდე- მოარტყა წელზე. თბილი ნაბადი
საქართველოს დედოფალი ჯიგდა- ლები კარგი მოისარნი არიან, ფის საპატიო სახელი, ამიტომაც ბული მდინარე, ხიდის მორებთან მოახვიეს ტანზე და თუთის არაყით
ხათუნი, რომელსაც უცნაური სენი ცხენდაცხენ ჰკვეთენ მქროლავ ეპყრობაო მეფე ასე პატივისცემით ერთად, დიდ მორევში ჩაითრევდა გაუმასპინძლდნენ.
შეჰყრიაო დიდ ურდოში ყოფნისას. არწივს, ჯირითი კი ქართველების მესტუმრეს. ქალს. – დედოფალი გიხმობსო! – შე-
შეიძლება ამიტომ არ შეეძინაო მოგონილიაო, იტყვი. ვერც სიმა- სამცხეში ბევრი მოელოდა მის სწრაფად გაიძრო ტანიდან ჯავ- მოესმა. მერე ვიღაცები გვერდში
ტახტის მემკვიდრე, – ჩურჩულებდ- მაცეს დაუწუნებ, უძველეს მესხთა სტუმრობას. გზადაგზა, დედოფ- შანი გოგინამ, ქამარ-ხანჯალი, რო- ამოუდგნენ და ქორსატეველისაკენ
ნენ ჯავახი მლოცველები და ზოგი მოდგმას. ერის კოტაობა ყოველწ- ლის ამალის საჭვრეტელად, მთელი მელიღაც პირველსავე მლოცველს გასწიეს.
იმასაც უმატებდა, ერთობ გახარე- ლიურად იმართებოდა წინათ, სოფელი მოდიოდა ხოლმე. ზოგნი მიუგდო, ერთი შესძახა და მღვრიე ჯიგდა-ხათუნი აღტაცებას
ბულია ვარძიის წინამძღოლი ზო- რჩეული ვაჟკაცები იკრიბებოდ- შეფარვით ტკბებოდნენ ლამაზი ტალღებში გადაეშვა გაბედულად. ვერ ფარავდა, ძვირფასი საჩუქარი
სიმე, რომელიც, უკან ადევნებული, ნენ ყოველი მხრიდან. ბურთაობა, ვაჟკაცის ხილვით და, ჩუმჩუმად, წყლიდან თავი რომ ამოყო, უბოძა. მისი გონება კი ვერაფერმა
ბავშვივით დასდევსო, უცნაურად ჯირითი, ცხენოსნობა, ფარიკა- დასცინოდნენ დედოფლის ერთა- დაინახა თუ როგორ მწყობრად გამოაფხიზლა.
მორთულ დედოფალს. ობა, – რა არ ახსოვს ირმის რქის დერთ მსხვილ ნაწნავს. მოდიოდნენ მისკენ ზვირთები. --- თეთრი მკლავები ჰქონ-
ვარძიის წინამძღოლი არაფრად მთას, თუმცა, მთა ჰქვია, მაგრამ მესტუმრე ჯიქურს საქვეყ- რამდენიმემ თავზე გადაუარა კი- და, გრძელი თმები, სანთელივით
აგდებდა ჯავახთა დაცინვას და ვაკე ადგილია, მთების მწვერვალ- ნოდ გაუვარდა სახელი, როგორც დეც. მერე მხარული გაჰკრა და ჩამოქნილი თითები... ისეთი, მე-
გული უგრძნობდა, ყოვლისშემძ- ზე გაშლილი, დედოფალო, მთელი ობოლთა და ღარიბ-ღატაკთა გამ- ერთბაშად დაჯაბნა გაცოფებული ფეთა სასახლეში რომ ენახა. რო-
ლე იესო ქრისტე ჯერ კიდევ ბევრ სამცხე ხელისგულივით მოსჩანს. კითხავს. ქორსატეველაზე გამოჩნ- სტიქიონი. ყურებში შხუილი ესმო- გორ ჰგავდა გვანცას... თამარი
სასწაულს მოახდენდა ურწმუნოთა წყაროებიც ისე ცივია, ძნელად თუ და თუ არა, გუნდ-გუნდად დაედევ- და. თამამად მიჰყვებოდა აზვირ- რქმევია... საიდან იყო ნეტავი.
მოსარჯულებლად. შეხვდებით მის მსგავსს, სადმე, ნა ქვრივ-ობოლთა ბრბო. დედოფ- თებულ დინებას და გაფაციცებით უნდა გავიგო, უნდა გავიგო მისი
ჯიგდა-ხათუნს ხელმარჯვნივ დიდ ურდოში. ლის თანმხლებნი ძლივს აუდიოდ- იყურებოდა წინ. ვინაობა, თავში უტრიალებდა ეს
ახოვანი, თორ-აბჯარში ჩამჯდარი, *** ნენ მოწყალების გაღებას. ნაპირზე შეჯგუფებული ბრბო აზრი და ვეღარაფერს ამჩნევდა
ლამაზი ჭაბუკი ედგა, რომელიც – ალბათ, შენც ყოფილხარ მისი მეფის სტუმრობამ სამცხეში ხმამაღლა ყაყანებდა და ნაბიჯ-ნა- ირგვლივ.
უცნაურ უიღურულ ენაზე, წამ- მხილველი, მესტუმრევ ბატონო, – ზოგს იმედი ჩაუსახა, – აუცილებ- ბიჯ მიუყვებოდა მდინარის სანაპი- სიმარტოვე რა შეიგრძნო, ირგ-
დაუწუმ, რაღაცას მოუთხრობდა თქვა დედოფალმა და ქარის მიერ ლად ალაგმავსო ალასტნელის შვი- როს. ვლივ მიმოიხედა, მტკვრის ნაპირ-
დედოფალს და შავებით მორთულ აფრიალებული ქალაღაია შეისწო- ლი მონღოლთა გაუთავებელ თა- გოგინა გრძნობდა, როგორ შე- ზე შაოსანი ქალების გუნდი შენიშ-
ახალგაზრდა მლოცველებს თამა- რა მარჯვენა ხელით. რეშს. ზოგი იმასაც ამბობდა, – არ მოეტმასნა ტანზე ჩითის პერანგი. ნა, შუაში ის ასული ჩაეყენებინათ
მად უჭვრეტდა. – ჭაბუკობისას ვახლდი მამას, შეარჩენს მეფე ჩვენს ესოდენ დამ- ფეხებში ებლანდებოდა ტალღებში და ხევიდან ამოდიოდნენ.
ის-ის იყო დედოფალის ამალა ერთხელ, შემთხვევით და, გულში ცირებას, საქართველოს ერთიანი მოქანავე ძეწნის ტოტები და წინს- – გვანცა, გვანცა, – ბუტბუ-
თამარის პალატისაკენ ამავალ ჩამრჩა მშვენიერი, ლამაზი სანახა- ლაშქრით შეებრძოლება მონღო- ვლას უძნელებდა ტალღებთან მებ- ტებდა გოგინა და ეშინოდა, სა-
კლდეში ნაკვეთ კიბეებს უნდა ობები. ლებს და აღადგენს ძველისძველ რძოლს. მუდამოდ არ დაეკარგა იგი. მერე
შესდგომოდა, რომ, ჭაბუკმა, რა- გარს შემოხვეულ მლოცველ- ძლიერებასო. ცოტა კიდევ და მისწვდება ბავშვურმა ჟინმა აიტაცა, თვალები
ღაც უჩურჩულა დედოფალს, მერე თაგან ზოგი ცნობისმოყვარედ გოგინას არასოდეს ენახა ამდე- წყალწაღებულის გაშლილ თმებს, მოიფშვნიტა, ჩაფხუტი გაისწორა
ორივემ ქორსატეველას გადახედეს მისჩერებოდა დედოფალს, ზოგი ნი მლოცველი ვარძიაში თავმოყ- მერე კვლავ მხარულს გაჰკრავს და შაოსანი ქალების გუნდისაკენ
და გზაზე დატრიალებულ კორიან- სამოწყალოდ მოსულიყო ფეხშიშ- რილი. ბერძნებიც კი მოსულიყვნენ და ნაპირისკენ გაცურავს „ნადავ- თავქვე დაეშვა...
პოეზია
ან მოსვენებით ვით დამეძინოს, საწნახელათ ჩაგრეხილა აღარც მკლავი, აღარც თავი,
გიორგი ჯვარიძე სულს ეს მიშფოთებს, ზიზღსაც ესა მგვრის, და ათასფერ ცისარტყელათ ფეხებს ძლივას მივაბიჯებ,
სწორედ ეს არის... ეს მასმევს ღვინოს!... გვეჩვენება ტურფა დილა. შესაბრალი, საცოდავი.
*** სადაც წახვიდე და წამოხვიდე, ცას ღრუბლები ჩამოსცილდა, ვერ ვმუშაობ,
ყველგან სიმრუდე, ყველგან გველობა; წვიმამ იკლო, გადიდარა, ვერას ვზიდავ
გეყოფა, რაც რომ ეწამე თუ გსურს ცხოვრების გემო იგემო, და ჩემს გულსაც მწარე ფიქრი ვეღარც მსუბუქს, ვერცა მძიმეს,
და რაც ცრემლები ღვარეო, უნდა დაიწყო სხვისებრ მელობა. ჩამოშორდა, გადიყარა. ჩემთვის ყველა შეიშურეს,
დროა, გატკბილდეს ოხერი, ყველა შეაქო, ყველას მოევლო, არე-მარე მოიწმინდა, ლუკმა პურიც დამიმძვირეს!
სიცოცხლე დღემდინ მწარეო. პირში მართალი უთხრა არავის; გადირეცხა დილის წვიმით,
დროა, გაშორდეს ღრუბელი, – აშკარად ხედავ, ბოროტსა სჩადის, ბულბულმა ვარდს მიაშურა ***
გულისა დამამხობელი, მაგრამ უთხარი: „სხვა ფრივ არა ღირს”! ალერსით და თან სიცილით.
დროა, გაჩუმდეს სუყველა ხედავ კაცს – ძარცვავს, ლუკმას უმწარებს, ყველა ხარობს, ყველა ნაზობს,
გათენდა, ბინდი შეირყა,
შენი დღემდისინ მგმობელი. საფლავში მარხავს, ცოცხალს მკვდრებში რევს, პირში უდგას რასაც სული,
დაიბნა წყვდიადთ სამეფო
დროა, აყვავდე, ვითარცა მაინც უთხარი: „ადამიანო, მას შეჰხარის, ყველას ატკბობს
და ცხოვრებისა მორევში
უწინ ყოფილხარ ყვავებით, მაგ სიმართლითა მოექეცი სხვებს”! მომავალი გაზაფხული. მინდა ოცნება ვამეფო...
დროა, რომ შესწყდეს ცხოვრება ბოროტს ხედავდე, მაგრამ სიმართლე და ჩემს გულსაც, ნაღვლით სავსეს, – მინდა ავაგო გოდოლი –
უის, ვაგლახის, ვაების. ვერ გაგებედოს წარმოსთქვა ენით, გაზაფხულზე დილის წვიმა, ცის სივრცე მით გადავლახო,
დროა, შენს მდუმარ ღაწვზედა რა უნდა იყოს ჩვენი ცხოვრება, ვით მალამო დაჭრილ სხეულს მინდა ავფრინდე წყვდიადში,
ღიმილმა გადაიაროს ან მომავლისგან რაიღას ველით. სამკურნალოდ მოევლინა. ვარსკვლავებს ხელი შევახო!
და შენს მყურებელ სატრფომა ამის მხილველმა რით გავიხარო, მინდა შეირყეს სამყარო,
ქვეყნად ამაყად იაროს. დაინგრეს ოქროს ტახტები
და ქარიშხალმა შელახოს
ამქვეყნიური ხატები.
ხმა საიქიოდან მინდა შეჩერდეს ცხოვრება,
სისხლი აღარა სჩქეფავდეს
შენ ნუ ეცდები იმის გაგებას, და ადამიანთ უფლებებს
თუ სად მოვნახე მე მყუდრო ბინა, ფეხქვეშ აღარა სთელავდეს!
მე გავათავე... სიცოცხლე განვვლე მინდა გადიწვას ტყე-ველი,
და აღარ მიდგას აჩრდილი წინა... აზვირთდეს ზღვა და მდინარე
რაც ქვეყნიერი მოქმედებანი და დავინახო მაშვრალთა
მე, მეგობარო, ვალად მიმაჩნდა, სახე მომცინარ-მღიმარე.
ყველა აღსრულდა და ქვეყანაზე
კიდეც ვცოცხლობდი, კიდეც მიყვარდა. ***
აღსრულდა ყველა, მე ეხლა იქ ვარ, –
დანიშნულია სად პაემანი; ვტიროდი... ცხარე ცრემლები
და აქედგანა აშკარად ვუმზერ – თვალთაგან წყაროდ მდიოდა,
რა არს ქვეყანა – ადამიანი. თავში ათასი აზრები
ძმაო, ქვეყანა არ არს ამაო, და გულში სევდა ღვიოდა.
ის რაც დიდია და შვენიერი; ნეტა რათ მოველ, რისთვის მშვა
შენ ნუ შედრკები და აქედან მე დედამან ვაით, წვალებით?
დაგეხმარები... ვით მიწიერი. თუ ისევ მიწათ ვიქცევი,
მაშ, ნუ შედრკები, გასწი ამაყად, გაუხილავი თვალებით!
მე მომენდევი სულით და გულით, რას ველტვი? რისთვის ცოცხალვარ?
მარტომ, უჩემოთ შენ დაამთავრე – ვიბრძვი, სისხლს ვაფრქვევ რისათვის?
ორივემ, ერთად, რაც დავიწყევით. ნუთუ სისხლის ზღვა მე ან სხვას,
სჭირდება ცხოვრებისათვის?
რაზედ რად ვტირი... ნუთუ გაკიცხვა, შემუსვრა,
დაგმობა მეზობელისა
ვისაც უყურებ, ყველას პირს ღიმი, არის მიზანი ცხოვრების
კმაყოფილება დახატულია მოსაგონებლად ძველისა?
და მხოლოდ ჩემთვის ბედის კარები და ამ აზრებით გაჟღენთილს
მუდამ ჟამს, თურმე, დაკეტილია. თვალს ცრემლი არა მშრებოდა
სამშობლო კერას მოწყვეტილი ვარ, და იდეალის ძებნაში
დავეხეტები უცხოეთს, მწირი, უბედურს სული მხდებოდა.
ხან მშიერი ვარ, ხან ძალზე მცივა, ვკვნესოდი... სატრფოს ვუხმობდი,
ამას ვიგლოვ და ამასა ვტირი... მინდოდა?.. რისთვის, ნეტა რად?
ყველას მიზანი თავის ცხოვრების ნუთუ მის სულის სხივები
მიუღწევია, ან და მიაღწევს, გულზე მომხვდება ნექტარად?
მარტო მე დავრჩი, რომელს სვე-ბედი და ჩამეძინა... სიზმარში
არსად მისვენებს, მუდამ თან დამსდევს. ვნახე არსება ციური,
რას მემართლება, რატომ არ მიცდის, ნახ. მაია დიაკონიძისა ვერ ავსწერ მისსა სიტურფეს,
რომ ავიცდინო თავიდგან ჭირი, ძალა არ შემწევს ღვთიური,
ცოცხალს საფლავში რაისთვის მმარხავს, მითხრა: „რას კვნესი, თავს იკლავ,
ამას ვიგლოვ და ამასა ვტირი. ან მოსვენებით ვით დამეძინოს, სად ეძებ იდეალსაო,
ვიცი, გამკიცხვენ, ამას მეტყვიან: გულსა ეს მიკლავს, სულს ეს მიხუთავს,
*** ან რად იმწარებ სიცოცხლეს,
„შენ თავის მოვლა არ შეგძლებია, სწორედ ეს არის... რომ მასმევს ღვინოს!.. ან რად უმწარებ სხვასაო...
მეც მინდა რომ ქვეყანაზე ადექი, ტყვილი ოცნებით
უკუღმართ ბედთან, ჩარხის ტრიალთან
აღარ იყოს დაჩაგრული, არ გაიტეხო გულია,
პირისპირ შებმის შეგშინებია”.
მინდა ხალხს არ აწუხებდეს წარმავალია სიცოცხლე,
მე კი მივუგებ: „როგორ ვიბრძოლო, სატრფოს სიღარიბე, გინა ფული. უკვდავი – სიყვარულია!
ოდეს სიმშილით მიშრება პირი,
ზოგს ბევრი აქვს, ზოგს სულ არა, და მეც ვუგალობ სიყვარულს,
სიცივისაგან ვერ გავნძრეულვარ,
ზოგი კვნესის, ზოგი ვიშობს, ვუგალობ აღფრთოვანებით,
ამას ვიგლოვ და ამასა ვტირი... ბალზამი ხარ სასიცოცხლო ზოგს განცხრომა, სიდიადე, რადგან იდეალს მის გარდა
და ნექტარი ჩემი სულის, ზოგი ლუკმას ითვლის, შიშობს. ვერ ვხედავ ძალით და ნებით!
არავინ მყავს შენზედ კარგი, მაგრამ მითხარ, მთა და ბარი
ოცნება ხარ ჩემი გულის. ვის ძალუძს რომ გაასწოროს,
რა მასმევს ღვინოს? ბატონი ხარ – იდეალი, ვის ძალუძს, რომ ტანჯვა-გლოვა
ზამთარი
ჩემი ნორჩი სიყვარულის, უბედურსა მოაშოროს?
ოდეს მოღლილსა და მოქანცულსა ოჰ, კეკლუცო, მალამო ხარ, დამიზამთრდა, შეშა არ მაქვს
ოცნებაა-უტოპია...
რბილ სარეცელზე დამეძინება, უბედურის, დაჩაგრულის. და თვალს მომდის ცრემლი ცხარი,
რომ გასწორდეს მთა და ბარი,
სიზმარში ვხედავ წარსულ ცხოვრებას რა კარგია მსუქან ქალის
რომ ქვეყანა შეიცვალოს,
და მომავალი მომაგონდება. მაროს რომ გამხადა ეხლა ქმარი!
არ ისმოდეს გლოვის ზარი.
ნეტა რას ველი კვლავ ცხოვრებიდან? ჩამეკვრება, ჩავეკვრები,
და ამიტომ, სანამ ქვეყნად
მეტი სიცოცხლე რას მომიმატებს? გავათბობ და მეც გავთბები,
ყვავილებში ვარდს უმზირე ადამიანს ეცხოვრება,
რა მომიტანა ლომებთან ყოფნამ, ხვევნა, კოცნით და ალერსით...
და ქალებში გნახე შენა, დამჩაგვრელი-დაჩაგრული
რას გამოვრჩები ეხლანდელ კატებს? ბედნიერი შევიქნები...
შენმა ეშხმა-სილამაზემ, არ შეწყდება – სულ იქნება.
გელაქუცება, პირში შეგაქებს, ცოლად უნდა გყავდეს ქალი
ახალციხე დაამშვენა. და როდესაც ქვეყნად მოსპო
ბოროტ განზრახვის დასამალავად, მსუქანი და არა თხელი,
მთლად სიცოცხლე – არ იქნება,
მაგრამ ზურგსუკან ორმოსა გითხრის აღარც შეშა მოგინდება,
მაშინ ტანჯვაც და მჩაგვრელიც
შენი უდროვოდ დასამარხავად. მასვე თავისთავად მოისპობა.
არც ღუმელი – „ფეჩი” ცხელი.
ერთს სულ ბევრი აქვს, მეორეს – არა, რადგან „ფეჩი”, ცხელი „ფეჩი”,
ეს ბურჟუაა, ის პროლეტარი, ვით ყვავილთა სამეფოში მსუქან ქალსა დააქვს თანა,
ამას წავართვათ, იმას გადავცეთ, ვარდი არის ღირსი ქების; *** მისი პოვნა არც ძნელია
სოციალიზმი სიმართლე არის?! ისე მაროს სიტურფეში და არც დიდი გამოცანა.
მაგრამ, რას ვხედავთ? კი გამოართვეს, ვერა ქალი შეედრების... ოდეს მკლავში ძალა მქონდა მხოლოდ ცოტა დაგვჭირდება
რადგან დღეს ძალა იმათ ხელშია, და სხვის ბარგი არ ვიყავი, განძრევა და ხელის ქნევა
მაგრამ ღარიბს რა? რა მოემატა? ოდეს ტანი მივარგოდა, და „ეშმაკი ჯოჯოხეთში”
ყველა ჩალაგდა მათ ჯიბეშია!
წვიმა გაზაფხულზე მივარგოდა ოდეს თავი. თავისთავად ნაზად შევა...
ჯიბე ივსება, აღარას იტევს, ოდეს ჩემთვის ვმუშაობდი დამიზამთრდა, შეშა არ მაქვს
წვიმა მოდის, კოდის წვიმა, და ვზიდავდი ტვირთსა მძიმეს,
თანაც გატენვა არ არის ძნელი, და თვალს მომდის ცრემლის ღვარი,
ცა ღრუბლებით შემოსილა, მე ვუყვარდი, ყველას ვსურდი,
თუ ხალხს არ გაჰგლეჯს, არ გამოართმევს, რა კარგია მსუქან ქალის
წყვდიადს ებრძვის მზის სხივები, ჩემთვის არ-რა შეიშურეს.
მაშინ მითხარით, რათ ჰქვია გველი? რომ გამხადა ეხლა ქმარი...
ჰა, მაისის ტურფა დილა. დღეს მოვხუცდი, არ მივარგა
ამის მხილველმა რით გავიხარო, 1917 – 1921 წლები
მზის სხივები წვიმის წვეთში
რელიგია
2007 წელს ხელისგულზე იოლად ლობაში შედიოდა. მრავალგზით მიმართა ნიკიფორემ ამჯერად შეისმინა ნიკიფორეს გულ- იღო სასტიკი განაჩენი და ისე აღეს-
მოსათავსებელი ბროშურა – „წმინდა 245-259 წლებში რომის იმპერა- საპრიკიუსს. წრფელი ვედრება და გული გაიქვა- რულა.
ნიკიფორე” გამოვეცი; ამ საქმეში ტორი ვალერიანე, ხოლო 260-268 ყოველივე ამის მიუხედავად, ვა. ახდა სიტყვები წმინდა წერილი-
დიდი თანადგომა გამიწია ჩემი ყმაწ- წლებში გალიენი იყო. ქრისტიანთა მღვდელმა არ შეირიგა ნიკიფორე და მისი ასეთი მდგომარეობა უდა- დან:
ვილკაცობის მეგობარმა – ნუგზარ მიმართ სასტიკი მოპყრობით გა- კვლავინდებურად გულცივად დარჩა ვოდ უტყუარი ნიშანი გახლდათ იმი- – „უფალი ამპარტავანთ შემუს-
სარჯველაძემ. მოირჩეოდა ორივე იმპერატორი. მასზე. სა, რომ ხუცესი მოყვასის მიუტევ- რავს, ხოლო მდაბალთ მიანიჭებს
ბატონი ნუგზარის მამა, აწ განს- მათ მრავალი ქრიატიანი აწამეს და მალე, რომის იმპერიაში განაახ- ლობისა და ამპარტავნების საშინელ მადლსა.”
ვენებული დიდებული კაცი ნიკიფო- სიკვდილითაც დასაჯეს მხოლოდ ლეს ქრიატიანთა სასტიკი დევნა. სენს ჰყავდა შეპყრობილი. წმინდა იოანე ოქროპირი გვას-
რე სარჯველაძე გახლავთ, – პიროვ- იმის გამო, რომ ისინი ჭეშმარიტი ანტიოქიის სასამართლოში პირ- რასაკვირველია, უსულგულოდ წავლის:
ნება, რომელმაც წარუშლელი კვალი სარწმუნოების მიმდევარნი იყვნენ ველი მიიყვანეს მღვდელი საპრიკი- გაჯიუტებული მღვდელი დიდხანს – „უფალი არასოდეს უარყოფს
დატოვა საქართველოს ძირძველი და უარყოფდნენ იმხანად მთელ იმ- უსი, რომელმაც მრავალი დაშინება- ვეღარ უერთგულებდა თვით მაცხო- წრფელ სინანულს, – სათნოების
მხარის, სამცხე-ჯავახეთის ასაღორ- პერიაში გაბატონებულ კერპთაყვა- მუქარის მიუხედავად, მტკიცედ აღი- ვარსაც კი და სარწმუნოებას განუდ- გზაზე დაბრუნების მსურველი, თუნ-
ძინებლად და ბევრი კარგი საქმე გა- ნისმცემლობას. არა თავისი არჩეული გზა და ქრის- გებოდა... დაც უკიდურეს ბიწიერებამდე დაცე-
აკეთა ამ მხარეში მართლმადიდებ- წმინდა ნიკიფორეს ჰყავდა ყვე- ტიანობა. ამისათვის, სიკვდილის და, მართლაც, ძალიან სწრაფად მული ადამიანისა. ღმერთი ზურგს
ლური ქრისტიანული სარწმუნოების ლასაგან გამორჩეული უახლოესი სასტიკი განაჩენი გამოუტანეს მას. ასე მოხდა კიდეც. არ აქცევს ასეთ ცოდვილს, პირიქით,
გასაძლიერებლადაც... მეგობარი, ცნობილი მღვდელი, სა- დადგა საპრიკიუსის სიკვდილით მოწამეობრივ აღსრულებამდე იახლოებს მას და ყოველივეს იქმს,
ამ წუთისოფელში რათა თავდაპირველი პატივი დაუბ-
ადამიანთა შორის ურ- რუნოს და უმეტესიც მიაგოს.”
თიერთობის
ერთ-ერთი
საკითხი
უმნიშვნე-
ლოვანესია ჩვენი ყოფის
წმინდა წმინდა ნიკიფორე გვასწავლის
სწრაფვას მიმტევებლობისა და ერ-
თსულოვნებისაკენ, ურთიერთსიყ-
უამრავ მთავარ მხარე- ვარულს, მოსმენასა და შენდობას,
თა შორის.
დღევანდელი ადა-
მიანი, ხშირად, ადრინ-
ნიკიფორე შთაგვაგონებს ყველაზე მთავარს,
– ღვთის უსაზღვრო თაყვანისცემა-
სა და ერთგულებას, გვმოძღვრავს,
დელისაგან საყურად- ვიყოთ საკუთარი შეცდომებისა და
ღებო ნიშნით განსხვავ- ცოდვების დამნახველნი; ხოლო
დება, – მომეტებულად მათი უნებურად ჩადენისას შეგვეძ-
თვითდაჯერებულია, არ სულ მცირე ლოს სინანულით თავმდაბლად მონა-
ერიდება ტყუილს, სხვა- ხნით ადრე, ნიება, რადგან მხოლოდ ასეთ შემთხ-
თა შეურაცხყოფას და ღვთის მადლი ვევაში წარიმართება ჩვენი ცხოვრე-
უზომოდ მკაცრია გარ- ერთბაშად გა- ბა გზაკეთილად და მართლად.
შემო მყოფთა მიმართ. ნეშორა საპრი- ალბათ საჭიროა, აქ გავიხსენოთ
სამწუხაროდ, ადამიანები კიუსს, გაქრა მაცხოვრის ჯვარცმა ორ ბოროტ-
ხშირად შეურიგებლობის მისი სიმტკიცე, მოქმედთან ერთად. იესო ქრისტე
ცოდვაში ვეფლობით. რწმენაც და მის წინააღმდეგ უსამართლოდ და
ასეთებს განერიდება ღმერთისადმი უმიზეზოდ გაბოროტებულ ხალხზე
უფალი, რადგან სძაგს ერთგულება მაშინაც კი ასე ამბობდა:
ულმობელი გული. ფიზიკური სიკ- – „მამაო, მიუტევე ამათ, რადგან
ბრძენი პიროვნებე- ვდილის შიშმა არა იციან, რას სჩადიან.”
ბი ადრეულ პერიოდშივე შეცვალა, უარ- ურწმუნონი დასცინოდნენ კი-
ბრძანებდნენ: ყო ყოვლადწ- დეც იესოს:
– „შეიძლება მონო- მინდა სამება – „თუ მართლა ღმერთია და
ბაში იყო, მაგრამ თავი- და მსხვერპლი სხვების მხსნელი, იხსნას საკუთარი
სუფლება ვერ წაგართვან შესწირა კერ- თავი.” ამასვე გაიძახოდა მაცხოვრის
და შეიძლება თავისუფ- პებს. ერთი სიტ- გვერდით ჯვარცმული ერთი დამნა-
ლებაში განცხრომით ცხოვრობდე ხელად საპრიკიუსი, რომელიც, რაღა ყვით, კერპთაყ- შავეც, ხოლო მეორე სიკვდილმისჯი-
და მონა იყო, თანაც იმდენი ბატო- თქმა უნდა, უსაზღვროდ ღვთისმოყ- ვანისმცემლად ლი ეუბნებოდა მას:
ნის, რამდენი მანკიერი თვისებაცა ვარე და საოცრად კეთილშობილი იქცა და უფლის – „ღმერთის მაინც არ გეშინია,
გაქვს”. პიროვნება იყო. სასუფეველ- რადგანაც მისებრ დასჯილი ხარ?
სწორედ ამიტომაც, სრულიად ამ ორი ადამიანის მეგობრობა ში საუკუნოდ ჩვენზე ახია: რაც დავთესეთ, იმასვე
საქართველოს ბრძენი კათალიკოს- განსაკუთრებული სიახლოვითა და დამკვიდრებას, ვიმკით, ხოლო მას არაფერი ცუდი
პატრიარქი ილია მეორე გვმოძღვ- გულწრფელობით გამოირჩეოდა. ცოდვებით აღვ- არ უქნია,” და იესოს სასუფეველში
რავს და მოგვმართავს ასეთი სიტყ- მათ ძლიერ უყვარდათ ერთმანეთი. დასჯის დღე. სილ წუთისოფელში განცხრომით, მოხსენება სთხოვა. იესომ მაშინვე
ვებით: შეშურდა სატანას მათი უმწიკვ- ნიკიფორე, რომელსაც უკვე უსინდისო ყოფა არჩია, რითაც სამუ- მიუგო:
– „... მაშ, ისწრაფეთ შერიგებისა ლო დამოკიდებულება უფლისა და დიდი ხანი მიტევებული ჰქონდა დამოდ დაიმკვიდრა სული ბნელეთ- – „დღესვე ჩემთან ერთად იქნე-
და ერთსულოვნებისაკენ, ისწრაფეთ ერთმანეთისადმი და გადაწყვიტა მღვდლისთვის ცოდვა, შეშფოთე- ში. ბი სამოთხეში.”
ერთმანეთის მოსმენა და პატიება, დაეშორებინა ისინი, როგორც ღმერ- ბული ძლიერ მტკივნეულად განიც- ნიკიფორე აღაშფოთა მღვდელ წმინდა ნიკიფორე უფლისმიერი
ისწავლეთ საკუთარი ცოდვებისა და თისაგან, ასევე ერთმანეთისგანაც. დიდა მეგობრის მოახლოებულ ფი- საპრიკიუსის სამარცხვინო, უღირ- სიყვარულით იღწვოდა წუთისო-
შეცდომების დანახვა და სინანული ამიტომ განიზრახა მტრობა ჩამოეგ- ზიკურ აღსასრულს; თუმცა, რაღა სმა საქციელმა, ერთბაშად კიდევ ფელში. შეეძლო შენდობა და შერი-
და თქვენი ცხოვრება სწორი გზით დო მათ შორის. თქმა უნდა, ეამაყებოდა ისიც, რომ უფრო მომეტებულად აღივსო უფ- გება, შეცდომებისა და ცოდვების
წარიმართება.” გავიდა ხანი. საპრიკიუსი ასე ერთგულებდა ქრის- ლის მადლით და ხმამაღლა, ამაყად, დანახვა და მათი პატიება. მთელი
ამ ნათელმოსილი სიტყვებიდან სატანამ თავისას მიაღწია და ტიანულ სარწმუნოებას. უშიშრად, შესძახა იქ თავშეყრილი მისი ცხოვრება ამ მადლმოსილი
გამომდინარეა, დღევანდელობის მისი ცდუნებით ორ უახლოეს მეგო- და აი, გაიყვანეს საპრიკიუსი გა- ხალხისა და ჯალათების გასაგონად: გზით წავიდა, თავმდაბლობისა და
ფონზე, საოცრად სამაგალითო და ბარს – ნიკიფორესა და საპრიკიუსს ნაჩენის სისრულეში მოსაყვანად. – „მე ქრისტიანი ვარ და მწამს რწმენისადმი უსაზღვრო თავგან-
საინტერესო წმინდა ნიკიფორეს შორის გაქრა, დაირღვა ტრადიცი- ამჯერადაც, თვალებში ცრემლ- უფალი ჩვენი იესო ქრისტე, რომე- წირვას ქადაგებდა.
მიერ განვლილი ცხოვრების გზა, ული თბილი ურთიერთობა და იგი მორეული ნიკიფორე კიდევ უფრო ლიც უარყო საპრიკიუსმა. მე დამსა- წმინდა ნიკიფორემ ღირსეულად
რომელიც ჩვენთვის სიყვარულის, ახლა უკვე მტრობამ და სიძულვილ- მეტი გულმხურვალებითა და სიწრ- ჯეთ საპრიკიუსის ნაცვლად!” დაიმკვიდრა ადგილი ზეციურ სასუ-
თავმდაბლობის, ურთიერთმიმტე- მა შეცვალა. ფელით სთხოვდა მეგობარს შერიგე- მომხდარი ამბის შესახებ სასწ- ფეველში, საიდანაც ზრუნავს ჩვე-
ვებლობისა და უფლის ერთგულების ამგვარად, ორი ერთმანეთისათ- ბას, შენდობას, მათ შორის მომხდა- რაფოდ მოახსენეს მხარის მმართ- ნი სულიერი სიჯანსაღისათვის და
საუკეთესო ნიმუშია. ვის უძვირფასესი ადამიანი ეშმაკის რი გაუგებრობის გამო და ძველებუ- ველს. მან განკარგულება გასცა გვმფარველობს ღვთის წინაშე!..
III საუკუნეში ანტიოქიაში ცხოვ- მონდომებით, მოქიშპედ და ურ- რი ძმობის აღდგენისკენ მოუწოდებ- გაენთავისუფლებინათ ხუცესი საპ- მსოფლიო მართლმადიდებლურ-
რობდა ღვთისმოშიში, საოცრად თიერთმოძულედ იქცა. და; თან ასე მიმართავდა: რიკიუსი და მის სანაცვლოდ თავი მა ქრისტიანულმა ეკლესიამ წმინდა
თავმდაბალი და ზედმიწევნით პატი- პირველი გონს მოეგო ნიკიფო- – „შენ, მალე წმინდა მოწამე გახ- მოეკვეთათ ქრისტეს მორწმუნე ნი- ნიკიფორეს ხსენების დღე 22 თებერ-
ოსანი ერისკაცი, რომელსაც სახე- რე, რომელმაც მოუწოდა საპრი- დები. უფლის გვირგვინს მიიღებ და კიფორესათვის. ვალი დააკანონა.
ლად ნიკიფორე ერქვა. კიუსს ძველი მეგობრობის აღდგენი- გევედრები, ნუ დამტოვებ პატიების წმინდა ნიკიფორემ უდიდესი
იმ დროისათვის ანტიოქია საკენ და თავმდაბლად შენდობაც კი გარეშე.” რწმენითა და უფლისმიერი მადლით, ლევან გვეტაძე
მძლავრი რომის იმპერიის შემადგენ- სთხოვა... მსგავსი თხოვნით კიდევ მღვდელმა, სამწუხაროდ, არც დიდი სიხარულით და სიამაყით მი-
„ფუძეობის” დღესასწაული ბაკურიანში

სილამაზე ყველაფერშია, მზის დიციულ ნამუშევრებს, აი ისეთს მამა- მხარეში შემავალი მუნიციპალიტეტების ვახეთის სამხარეო ადმინისტრაციისა რომელიც მუნიციპალიტეტებისა და
მცხუნვარე სხივებში, იმ ღრუბლებში, პაპებმა თავიანთ შვილიშვილებს რომ ეთნოგრაფიული კუთხეები და სხვ. და მუნიციპალიტეტის მერიების წარ- საქართველოს ტურიზმის ეროვნული
სადაც ზოგჯერ ეს ცხელი მანათობელი გადასცეს, მათ კი, ეს ტრადიციები ჩვე- „ფუძეობის” დღესასწაულის შემად- მომადგენლები, მოწვეული სტუმრები ადმინისტრაციის პროექტ „Check in
თვალს მოეფარება, იმ ადამიანებშია, ნამდე შემოინახეს. გენელი ნაწილი იყო ფოლკლორის მოყ- საქართველოს ყველა რეგიონიდან. Georgia”-ს მხარდაჭერით ხორციელ-
რომლებიც თავისუფლებას სწორედ აქ რეგიონული ფოლკლორული ფეს- ვარულთა კონცერტი. სპეციალურად ღონისძიება ნიაზ დიასამიძისა და დება და იგი ემსახურება რეგიონიდან
ბუნების წიაღში აღმოაჩენენ – ლაღობენ ტივალის „ფუძეობის” დღესასწაულის მოწყობილ სცენაზე ქართულ სიმღერას, 33 ა-ს კონცერტით დასრულდა. წასული ადამიანების ფუძეზე დაბრუ-
ქართული ტრადიციული ცეკვა ცვლიდა „ფუძეობა” კომპანია „Geotourist”- ნებას.
და ამ დღესასწაულსაც საოცარ მუხტს ის საავტორო სოციალური პროექტია, ლონდა ფილიშვილი
სძენდა.
მხარის მუნიციპა-
ლიტეტების ცეკვისა და სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო
სიმღერის ანსამბლებ- უნივერსიტეტის რექტორატი და გა-
მა მაყურებელი ნამდ- ზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” რე-
ვილად მონუსხეს და
მხურვალე აპლოდის- დაქცია მწუხარებით იუწყებიან, რომ
მენტებიც დაიმსახურეს. 76 წლის ასაკში ხანგრძლივი და მძიმე
ხანგრძლივი და ავადმყოფობის შედეგად გარდაიცვალა
ნაყოფიერი მუშაობი-
სათვის ფოლკლორის ცნობილი საზოგადო მოღვაწე, მწერა-
სფეროს დამსახურებუ- ლი, კრიტიკოსი, პოლიტიკური სატი-
ლი მოღვაწის წოდება რის ფუძემდებელი, გაზეთ „ლიტერა-
მიენიჭა სოფელ ტიმო-
და სიყვარულს ერთმანეთს უზიარებენ. აღნიშვნა წელს დაბა ბაკურიანიდან თესუბანში მცხოვრებ ტურული საქართველოს” მთავარი რე-
ამ დღესაც ასე იყო. სახალხო დღე- დაიწყო. მრავალფეროვანი პროგრამის თამარ ალბორიშვილს და დაქტორი და საქართველოს მწერალთა
სასწაულმა „ფუძეობამ” ეს ადამიანები ფარგლებში მოეწყო როგორც კულტუ- მას სპეციალური სიგე- კავშირის ყოფილი თავმჯდომარე
ერთად შეკრიბა, მშობლიურ კერას – რული, ასევე სპორტული ღონისძიებები. ლი გადასცა ბორჯომის
თამაზ წივწივაძე
ფუძეს დაუბრუნა. თავისი ტრადიცი- დღესასწაულის საინტერესო ნა- მუნიციპალიტეტის კულ-
ების სულში ჩაახედა და ღონისძიებების წილს მარკეტი – „აწარმოე საქართვე- ტურის სამსახურის უფ-
მთავარ გმირებად აქცია. ლოში" – წარმოადგენდა. მოეწყო ხალ- როსმა მარინა ხუჯაძემ. და თანაუგრძნობენ განსვენებულის
აქ შეხვდებოდით ყველაფერ ეროვ- ხური რეწვის ოსტატთა ნამუშევრების ღონისძიებას ესწ-
ნულს – ქართულ ნაკეთობებს, ტრა- გამოფენა-გაყიდვა, სამცხე-ჯავახეთის რებოდნენ სამცხე-ჯა- ოჯახს.
6 ლიტერატურული მესხეთი ესსე 2018 წელი, აგვისტო
ავისმზრახველთა თანდაყოლილმა ბოროტ- მარადიული. ის მახინჯი წარმოდგენები და ერადაც დაგენაცვლებოდნენ, კრისტალუ-

რეზო ადამია მოქმედებებმა არ შეაფერხოს მომავალი უბედურებები ადამიანთა შეწირვებზე ყოვე- რო ჭეშმარიტებავ.
ათასწლეულის მრავალ კეთილ გამოგონე- ლივე ხომ უკეთურ-უაზროვნო ქურუმების ისევ ჩვენთანვე კეთილი ვარსკვლავე-
(დასასრული. დასაწყ. წინა ნომერში) ბათა კულტურა, ხელოვნების და ცივილი- და მოწინავე მლოცველების ფანატიკური და ბის მართალი ხმა გაისმის, მაგრამ...
ზაციის სიახლეების სვლა... ქვესკნელური ეპოქალური შეთხზვა იყო, არ ჩავიხედოთ გულში და, რაა ეს წუთისო-
უსასრულოა სამყარო, მაგრამ უფრო რა თქმა უნდა, ნებისმიერი ფიქრობს სჭირდებოდა ადამიანთა სისხლი და ცოცხ- ფელი, უფლის, და მზის სითბო-ენერგიით
ბევრად მეტი დაუსრულებლობაა ქვეყნი- და მართებულადაც იტყვიან, როგორ და ლად ამოგლეჯილი სისხლმდინარე გული, თუ არ გათბები და განიწმინდები. სამყაროს
ური გონდამბინდველი იდუმალი სავსეობის რისიმიერი ძალისხმევით ცხოვრობენ და კეთილ მზეს, წარმართული ღმერთების წი- რომელმა უძლიერესმა დინებამ ჩამოგაბრ-
უხილაობა. სუნთქავენ უნიჭო ათეისტები, ეშმაკეულნი ნამძღოლ ზევსს, თუ კოლხეთ-იბერიის რამ- ძანა შემთხვევით თუ საგანგებოდ რჩეულ
საოცრებათა სიმრავლის უძირო საკ- და უკეთურნიო. ამ ცნობისმოყვარეობით დენიმე ჯიუტ კერპებს. უფლისმიერი და ადა- ადგილ-სივრცეში? თუ ყოველმიზეზის გა-
ვირველებანია ყოველივე, რომლითაც გა- სავსე შემთხვევაში პასუხად ბრძენნი იტყ- მიანური ურთიერთგაგებით იმდენად შორს რეშე, რომაული და ებრაული კულტურა-ცი-
დავსებულ-გადატენილია ხილული ვარსკვ- ვიან უფლის უსაზღვრო სიყვარული და სი- იყვნენ ერთმანეთისაგან, რომ ეშმაკეულ ვილიზაცია იყო საჭირო, განგებავ?.. მაგრე
ლავეთის უხილავი უკიდეგანობა. აქვე მო- კეთე მფარველობს განურჩევლად მათაც. სალოცავებს და ჩვეულებრივ ადამიანებს რომ არა! უფალო მაღალო! იესო ქრისტეს
ვიყვან ფიქრმიუწვდომელ მაგალითს: მაგ- ღმერთი დიდსულოვნად მიუტევებს თითო- არ გაეგებოდათ ერთმანეთისა. მაცხოვრის ზეციურ მოვლენა სიწმინდეს, მხსნელსა და
რე რომ არა, საიდან გამოგვეცხადებოდა ეულსაც, ვინც ბარბაროსულად დაფლითა ქადაგება სწავლებამ დამატებით შორეული ჭეშმარიტ მოძღვრებას მისხალითაც არ გა-
დედამიწაზე მეცნიერულად შეუსწავლელი, ჭეშმარიტება და უმოწყალოდ განდევნა სიღრმეებიდან ამოატივტივა ის ძვირფასი, უნაწყენდებოდა დიდებული ებრაელი ერი
ცოცხალი ოქროს ფონდი, ორი ათას ხუთა- ზნეობა-სიკეთე-სიყვარული. ნამდვილად სათუთად თანდაყოლილი ზეციურ-მზისმი- და ისეთივე მოკრძალებული ურთიერთობა
სი, ერთმანეთისაგან ძირფესვიანად განსხ- რომ უზენაესის ლმობიერება და მიმტევებ- ერი წმიდა გრძნობები და ურთიერთზეენა- ექნებოდათ, როგორც მათთვის უშორეს
ვავებული ენა და მეტყველება? ლობა, შეიძლება კაცთა მოდგმის ღვთიური რული ზნეობრივი გაგებები, რაც მაშინდელი ბუდისტებთან და ისლამთან. გამონაკლისი
მართალია, ბუნების მრავალფეროვან დიდი ათასწლოვანი გამოცდაც იყოს; რაც მოქმედი რელიგიებისგან განგებ თუ შეუგ- ბრძენი თეოლოგნიც გონ-ვარსკვლავეთუ-
ლანდშაფტს, ოკეანეთა – ზღვა და მდინა- ხილულ-უხილავი ყოველივე სამყაროსე- ნებლად უარყოფილი იყო. დედამიწელებს, რად ჩუმად აგრე ფიქრობენ, რატომ მოხდა
რეთა სიახლოვეს: განსაკუთრებულმა კლი- ული და ზენაარის მთლიანობის მოკაშკაშე მარადის დასჭირდებათ სულიერი ამაღლე- ასეო? ამდაგვარი შეკითხვის დასმას მე კი
მატმა გარემოს უწყვეტმა ხმამ – ქარმა, მიწიერთათვის გაუკეთესობის სახეა. სრუ- ბა, სწრაფვა და შეგუება ღვთიურ-კოსმო- ვერ ვბედავ: თუმცა ჩემი სრულიად განსხ-
დაფანტულმა სივრცის მუსიკამ და ზეციურ ლიად ქვეყნიერების და ჩვენი პლანეტის სური სიღრმეებისაკენ, რომელიც უსასრუ- ვავებული ნაწარმოები მაგ ფორმის აზრთა
სხივთა იდუმალმა ზეგავლენამ, საკუთარი ყოველ ცოცხალ არსებათა მხსნელ ცისფერ ლოა და მუდამჟამს თავადვე მოგვაწვდის მოვლენების ირგვლივ ტრიალებს, მაგრამ
მეტყველება შესძინა ადამიანთა ჯგუფებს ფარდაგად გადაფარებული. უთუოდ მხო- ეპოქებთან შემხვედრ ჭეშმარიტ ზნეობას. ზოგადად ვპასუხობ, კოსმოსური მიუკარე-
და ხანგრძლივ დროთა ჟამში გამოუმუშავა ლოდ სიკეთის უზენაესისეული ზესიდიადე ბოროტება და ავკაცობა ყოველთვის იწრი- ბა სიმართლე, რომელიც მთელ სამყაროშია
თვითმყოფადი არქაული ბგერა და გაუმარ- დათრგუნავს ადამიანის სულის თანდაყო- ალებს ჩვენს შორის და მასთან გამუდმებუ- განვრცობილი უძლიერესია და ნებისმიერ
თავი სიტყვა, შემადარ ამყოლი მიმიკით
და სხეულის მრავალმხრივი მოძრაობით,
მაგრამ ყოველივე მაინც, როგორც მოგახ-
გოდებაა და ვედრება
სენეთ, ზენაარიულიდანაა მტკიცედ ჩამო-
ყოლილი.
ამჟამად უძველეს ხელოვნება-კულტუ-
რა-ცივილიზაციებზე თავს ვიკავებ.
ზეშთაგონებით უახლოესი საუკუნეების
ღვთიურმა კომპოზიტორებმა გენიალური
მუსიკა გამოიხმეს განუზომელ-მიუწვდომე-
ლი ხმოვანი ზეცის უმდიდრესი სივრციდან.
დიდმა მეცნიერებმა ჩამოათრიეს მომაკვ-
ყოველთა
დინებელი ატომიც (აქ ისევ ბოროტებამ
შეუშხაპუნა ადამიანის გონებას თავისი
მომაკვდინებელი სატანური გესლი). თანვე
სამშვიდობო ტელეეკრანი, რადიო და სხვა-
დასხვა ტექნიკით ცაში გაფანტულ ხმათა
გამომხმობი. მიწიერებასთან ცოცხალ შე-
ზავებით ვიზიდავთ ლექს-შედევრებს და
პროზაულ ბრძნულ გენიას. აგრეთვე მოგ-
ვეწოდება ქანდაკების უთვალავი ინდივი-
დუალური უმკვრივესი პლანეტებისეული
ფორმა სიახლე სტილი-შემადარი. რა ვილა-
პარაკო საოცრება არქიტექტურაზე, კინო-
სა და თეატრზე, ოპერის მომღერლებზე,
რეჟისორებზე, ასტრონომებზე და კოსმოს-
ნათელმხილველებზე... მაგრამ ფერწერაზე,
როგორც მხატვარი, გამორჩეულად ვიტყვი
მის განუმეორებელ ზეციურობაზე, ღმერ- ლილ თითქმის განუკურნებელ ბოროტად ლი ბრძოლა იქნება ადამის რჩეულთა მოდ- ხალხზე თუ კულტურა-ცივილიზაციაზე
თსა და კაცთ შუამავლობაზე. დავიწყოთ დაჩრდილულ სატანურ უჯრედებს. მერმე გმისა. მთავარია, სატანამ ფესვები ძლიერ მაღლა მდგომია, უთუოდ რომ მიკვირს,
ლეონარდოთი, მიქელანჯელო, რაფაელი, უფრო ღვთისნიერ-ჰარმონიული გახდება არ გაიდგას კაცთა სულში, გონებაში და რადგან პირადადაც ვერ ავცდი ჩემი სისუს-
ბოტიჩელი, მაზაჩო. საოცრება ბიზანტიურ- დედამიწაზე არსებობა და ცხოვრება. ყვე- წმიდანურ თვისებაში. ამ ურთულეს თემას ტეებიდან გამომდინარე, ამ გასაიდუმლო-
ქართული ხატები და ღვთიური ეკლესია- ლაფერი და აურაცხელობაც მომავალში ისევ გადავხედავ, შევფიქრიანდები და გან- ებულ იშვიათსა და კეთილ ჯანსაღ გამოს-
ფრესკებით. დღესდღეობით კოსმოსში საიმედოდ მოგვარებადია, მაგრამ, სიკვ- ვმეორდები. უხსოვარი დროიდან ანტიკური ხივებათა გონებრივ ზემოქმედებას...
პირდაპირ უხილავი სიახლე ფერებით და დილს, საუბედუროდ, არასოდეს არაფრით ბერძნები (ელიტა) თვითმყოფადი კოლხები მხსნელო და სიკეთე-სიბრძნით სიყვა-
ფორმებ-ხაზებით რომ გაგვიყვანა გენი- არა ეშველება რა, რათა ქვეყნიერების უკი- და ტროელები თავიანთი ზეციური ნიჭით და რულო. კოლხთა და იბერიელთა ქვეყანაში
ალურმა ვასილი კანდინსკიმ, ხუან მირომ, დეგანობის ურთულესი და უმძიმესი ფუნქ- ზნეობრივი შემართებით თითქმის ისეთივე- ვინ გაკადრებდა საეჭვოდ გადახრილ სიტ-
სალვადორ დალიმ; არ გამომრჩეს დიდი ციებია მასში ჩასახულ-ჩაკირული. ის უსა- ნი იყვნენ შინაგანად, რა ცხოვრებისეული ყვასაც. თუ აუცილებლად ასე უნდა მომხ-
კლასიკოსი რემბრანდტი, ცის სიღრმეებ- ხურ-უნდო, უთუოდ აუცილებელი ფიზიკუ- მისიებით დაგვმოძღვრა მაცხოვარმა, ჩვენი დარიყო კოსმიური სრულიად უცხო ძა-
ში გამავალი ელ გრეკო. ფერწერის მეფე რი წმენდაა ყოველგვარი შავბნელი მოქმე- წელთაღრიცხვის პირველი საუკუნიდან. ლების ჩარევით? პლანეტა-დედამიწა ხომ
ტიციანი, კრანახი, მიუწვდომელი გოია, დებითაც, ვარსკვლავეთის უსასრულობისა, ისტორიული წარსულის მიუკარება ფაქ- შენი საუფლოთაგანია! დაწყებული ადამი-
ბრეიგელი, სულ-გონ უშუალობა ფიროს- რომლითაც ცოცხალთათვის შეურიგებელი, ტია, რომლის წინაშე ნებისმიერი კრიტიკა ანებიდან, ცხოველებ-ფრინველებ-თევზებ-
მანი. შევიხედოთ ანტიკურ ხელოვნებაში შეუთავსებელი უსაშინლესი ფორმა-სახის იმსხვრევა. თურმე პლანეტის უძველესი ცი- ქვეწარმავლებ-უმცირესი მოლეკულების
და ვიხილავთ ჰომეროსს, ფილოსოფოსებს მოვლენის მფლობელია: საერთო ქვეყნიური ვილიზაციის წამყვანი ზემოთ ხსენებული ჩათვლით. ნეტავ მოსულიყავი სრულიად
– პლატონს, სოკრატეს, არისტოტელეს პლანეტათა და არსებათა სიცოცხლე, ქვეს- ქვეყნები შეგნებით და დამყოლი ზნეობრი- საქართველოში და საბერძნეთში. ნუთუ
და უფალ ფიდიასს, პრაკსიტელს, ვენერა კნეთელ სიკვდილს ვერასოდეს შეურიგდე- ვი აზროვნებით როგორ ზეციურ ღვთიურ რაღაც უძლიერეს ფორმას აქვს გავლენა
და ნიკეა მილოსელის უცნობ ავტორებს. ბა. ყოველგვარი ეჭვების გარეშე, ერთ რა- დონეზე იყვნენ შემზადებული უზარმაზარი ყოველივეზე და ყველაფერზე, ჩემო იესო
ახლა კი შევჩერდები კოსმოსური ფერწე- მეზე მართებულად უნდა დავიმედდეთ და მამა ღმერთის მიერ განგებ განკაცებული უფალო. იბერია-კოლხეთი ხომ კულტურა-
რული არნახული კონტაქტი საოცრება მზე შეგნებულად მცირედად გაუშიფრავი მო- მასწავლებლის მისაღებად (უფრო მშობლი- ცივილიზაციით, შეგნებით და უდრეკი გმი-
ვან გოგით. სუყველა, ზემოთ მოკლე სიით ლოდინით გავმაგრდეთ, რათა კოსმოსის იმ ური სრულიად განახლებული უახლოესი შე- რობითაც უჭოჭმანოდ შენთან შემხვედრი
ჩამოთვლილ გენიათ ზეცა – უფალი მარ- იდუმალი სფეროებით სრულიად ახალ და გონების დასახვედრად), მაგრამ ის საიდუმ- იყო, მაღალო და უზომო სიკეთევ! თუ რა
თავდა და კვებავდა, უძირო სავსეობა და განსხვავებულ არსებითი გარდასახვებით ლოება, ფერად-მრავალი ვარსკვლავებითვე ხდება?! რატომ, უფალო, შენგან გაჩენილი
უსაზღვრო. საკვირველ შემოქმედებით წყა- ფუნქციებში რომ გადავალთ და მერმე ამქ- შეკრული კოსმიურ-ჯადოსნური გასაღები, სამყარო და ყოველთა ფსიქიკა და აზროვ-
რო-წარმოსახვებს უხილაობიდან ჩამოაქვს ვეყნად ისევ განვმეორდებით... რომელიც სამხრეთ-აღმოსავლეთის უძვე- ნება დროთა-ჟამში შეუგნებლად ხომ არ
უამრავი უნიკალური ღვთიური სიმდიდრე, და მაინც უტკბილესი დედამიწის მზის- ლეს ქვეყნებს შეუთავსდა, თითქმის ჩვენთ- გეურჩება – ქვეყნიერების მომწესრიგებე-
მაგრამ ყოველივე ოკეანიდან ერთი კოვზი ქვეშეთში დაბადებულ-აღმოცენებულთ, ვის ზნეობრივად მიუწვდომელია: მჭირდება ლო? ამ უკიდეგანო ქვეყნიერებაში შენცა
წყლის ამოღების ტოლიც არ არის ვარსკ- სიცოცხლის ფენომენალურ სუნთქვა-ფეთ- აზრთა ახლებურად გადაშლა და, ტანჯვა-წა- გაქვს სულიერ-უსულოთა უსასრულობის
ვლავეთური განძთაღურიცხველობის და ქვა და ხილულთან ინდივიდის სამუდამო მების მოწამეობრიობის-შეწირვების, ხოცვა- პრობლემები? ჩვენ უთუოდ მარად თავაშ-
ქვეყნიერების მრავალმხრივი ამოუწურავი გაყრა, შორეულ ვარსკვლავეთამდე ავარ- კვლა, წმიდანის თავის კვეთის და ჯვარცმე- ვებულ ურთულეს, მკაცრ მოვლენებთან
ნიჭ-მეხსიერებისა. დნილი ჩაბნელებული შხამ-ეკლიანი ტრა- ბის ფონზე, ისევ მოკრძალებული კითხვები: გვაქვს შეხვედრები. ალბათ იდუმალ სარ-
მომავალში, უცილოდ, აინშტაინის დო- გედიაა უთუოდ მის წინაშე აურაცხელი დაუსრულებელო სამყაროვ და უახლოესო კედ მოგვევლინა, ჩვენეული მუდმივი ტან-
ნის თუ უფრო დიდი მეცნიერები გამოიგო- გალაქტიკები და დაზაფრული პლანეტებიც გალაქტიკებო! რატომ? განკაცებული ღმერ- ჯვა-ვაების, ეპიზოდურ მკურნალ მაამებ-
ნებენ აღმაშფოთებელ იდუმალ ელექტ- კანკალებენ, ჩვენდა სამწუხაროდ, ამ შემთ- თის ტანჯვით მოსვლა და ასეთ ადამიანთა ლად უძველესი კოლხეთის მიწაზე ჩამოსულ
რო-რენტგენულ აპარატებს; გარდასულთა ხვევაში ღმერთებიც რომ უძლურია?! ასე- მასიურ მსხვერპლად, რისთვის მოახდინე? შენს უნიჭიერეს და შეწირულ მოსწავლეებს
სულებთან დამაკავშირებელს და აწ დასა- თი ყოფილა ეს ქვეყნიერება მარადიული, (ყოველმხრივ გაუგებარია) საღვთო წერილე- ღირსეული პატივით და მომავლის მტკიცე
ბადებელ ყრმათაც უნაკლოდ შეისწავლიან, რომელსაც უზენაესივე ყოველთა მიუკა- ბი, ბიბლიური მოძღვრებები და ახალი აღთ- იმედით, რომ დახვდა ხალხი სამაგალითო...
რითაც დედამიწაზე ახალ სიცოცხლესთან რებლად ერთუფლისმიერობით და სავსე ქმა, ჩემთვის ნათელია, მაგრამ; თუ დედამი- აგრეთვე ზეციური საამო შუქ-ნათება იბე-
ერთად, მოსვლა არ გამოცხადდების მეც- იდუმალებებით წინაამძღოლობს... წისეული ადამიანის ტანჯვა-წამების სახე, რიას დროულად რომ ეახლა ღვთიური მად-
ნიერულად ჩარევის შესაძლებელ საკით- უძველესი კოლხეთ-იბერია, ანტიკური ღმერთ-წმინდანთა, მოვლენაც მაგდაგვარი ლით აღივსო ერთ დროს წარმართობისგან
ხებსაც თანამედროულად დაამუშავებენ და საბერძნეთი, ტროელები, ასურიელები, ხე- რომ ყოფილიყო, ადამიანური სრული ჩაწვ- ჩაგრული ქვეყანა. ამდაგვარ რწმენითსავ-
მერმე მართლაც შეიძლება მოხდეს სუფთა თები, ქალდეველები, ეგვიპტელები, ატლან- დომა-გაგებისთვის? სეობით ვფიქრობ და იმედად ჩემს წინ ინა-
ზნეობრივი წმიდად მიწიერი დახარისხე- ტიდელები, სომხები, არაბები და ძველი რო- მსოფლიოში, კოლხთა და იბერიულ თა, იოანე ზოსიმეს მოძღვრებამ – ქებაÁ
ბები; რითაც ბოროტთვისებიან სულთ არ მაელები. თავიანთი შინაგანი მიუწვდომელი ზეზნეობრივ სტუმართმოყვარეობას არა- და დიდებაÁ ქართულისა ენისაÁ დამარხულ
მიაკარებენ მომავალ ბედნიერ დედას და ბუნებით, ზნეობით და აზროვნებით ხომ ვინ შედარებია ოდითგანვე და ვერც მიემს- არს ენად ქართული დღემდე. მეორედ მოსვ-
ქვეყანა შეივსება კეთილისმყოფელი პი- ზოგად შედარებით იმ მოძღვრებისა იყვნენ, გავსებიან ვერასოდეს, ამდაგვარი კეთილი ლისა მესიისა საწამებელად, რათა ყოველსა
როვნებებით აი და მაშინ იქნება უფლის- რაც იესო ქრისტემ ათას ხუთასი წლის შემ- თვისება ხომ წმიდათაწმიდა ზეენარულია: ენასა ღმერთმან ამხილოს ამით ენითა. X
მიერი სინთეზი კულტურა-ცივილიზაცია დეგ იქადაგა და გვასწავლა ზეციური განძი აქედან გამომდინარე პიროვნულად ვინატ- საუკუნის ქართველი სასულიერო მწერლის
მიუწვდომელი სრულიად წმიდანური ფორ- `ათი მცნება~, ციური აზროვნებითი სიკეთე, რებდი უთუოდ კოსმიური დადებითი ნათე- და ჰიმნოგრაფის ნაწინასწარმეტყველები-
მა-სახით... სიყვარული და ურთიერთწმიდა დამოკიდე- ლი ველით გაჯერებულ ქვეყანას მხსნელად დან გონდაძრული მიწიერი ზნემართალი
წარსულში კაცობრიობის ყოველგვარი ბულება ოდითგანვე ზნეობრივად მოჰყ- უნდა სტუმრებოდა ძე ღვთისა სულიწმიდა სარწმუნოებრივი ჩემეული გოდება ნატვრა
გენიის მიღწევები უახლოეს პლანეტებთა- ვებოდა ზემოთ ხსენებულ ლეგენდარულ – მამაზეციერი. უკლებლივ მთელი ქვეყანა ოცნებისა, უსასრულობიდან მართალ თა-
ნაა მჭიდრო კავშირში, მაგრამ მომავალი უძველეს ქვეყნებს-ხალხს. წარმართობის მხედრული მუხლმოდრეკით, სულთამხუთა- ნამდგომ იმედად ამოსხივდა იოანე ზოსი-
მეცნიერ-სწავლულთა და ხელოვანთა ქმნი- ეპოქებში თუ სხვა აღმსარებლობისას მუ- ვი რელიგიით და წარსულის საშინელ მოგო- მესეული ზესამყაროსეული აღსრულებადი
ლება-გამოგონებები სრულიად უფრო ღრმა დამჟამს შინაგანად ბუდობდა მათ სულში, ნებებს პირწმინდად შესწირავდა ზეციურ ღაღადისი.
და განსხვავებული მიუწვდომელ-თვალთ გონება-გულში ნერვ-კაპილარებში ყოვე- სიკეთეს და მარადიულ მრევლმორჩილად გოლგოთა: დაუზოგა-
უხილავ სამყაროსეული იქნება. მთავარია,

ლივე ნათელ-ღვთიური ჰუმანურ-კოსმიურ- დაგიდგებოდნენ ალალსიყვარულით სული- ვად ნაწამები მაცხოვარი
 ჯვარზეა გაკრული, ბარდებოდა, თუმცა ოთხი მოციქულის

ქვეყანა ბნელეთმა
მოიცვა ორ ყაჩაღს,
ქვეყნად ჩამოსვლის შემდგომ ასეც მოხ-
და. მერმე კი, ბევრნი და უთვალავნიც
რა მიზეზებმა განაპირობეს ის ფაქტი,
დისმასსა და გესმასს,
შუა; მისუსტებულ-მომაკვდავი, ცას
უსუსურ კითხვას დასვამდნენ, ყოვლის
მძლე ტანჯული ჯვარი ხომ არ გვექნე- რომ ქართველმა მეფეებმა საგვარე-
ახედავს და უკვე განწირული იტყვის, ბოდაო! ამ ურთულეს რწმენით საკით-
უსასრულობის სიტყვებს ღვთისა ისევ
ვიმეორებ: `რატომ მიმატოვე, მამა?!~
ხზე ზემოთ უკვე გესაუბრეთ, რათა
ჯვარის სამყაროსეული უმდიდრესი
ულო სასაფლაოდ აირჩიეს გელათი?!
უთუოდ აქედანაც გადმოიღვარა თა- ღვთიურ-სიმბოლურ-მისტიკური წარ-
ვადვე, უჩემოდ – შობილი ზეციურობით მოსახვები უსასრულოა... ბისაგან გელათის ტაძარი, სხვებთან შედარებით,
აღვსილი თითქმის სივრცობრივ-მითო- საღად თუ ვიაზრებთ, უფლის შე- დასაწყისი გვ. 1 ბევრად უფრო ნაკლებად ზარალდებოდა. აი მა-
ლოგიური უცნაური და სიკეთე-სიყვა- მოქმედებითი დიადური სივრცე გა- გელათის მშენებლობას მისი აკადემიური სას- გალითიც:
რულით სავსე რელიგიურ-სტიქიური ნუზომელია და, ვინ იცის, ქვეყნი- წავლებლის შენობა წარმოადგენდა, რაც, რიგის საქართველოს რვაჯერ შემოესია თემურ-ლენ-
ნაწარმოები. ერების სასიკეთოდ კიდევ როგორი მიხედვით, მეხუთე შენობა იყო. გი. 1386 წელს, მესხეთის გზით და 21 ნოემბერს
კოსმოსური იშვიათი ფორმა ჯვარი ოპტიმისტურ-მაცოცხლებელი წმიდა მეექვსე შენობა სამრეკლოა, ანუ ძველი საპყ- თბილისი აიღო. იმერეთი და, კერძოდ, გელათი,
ქვეყნიერების ოთხივ კუთხის იდუმა- სიმბოლოები, სიღრმისეული იგავები რობილე. მეშვიდე კი თავდაცვითი დანიშნულების გვერდზე დარჩა.
ლების მაუწყებელი დამოუკიდებლად, მოწმენდილ ცასავით გამჭვირვალე ყოფილა, მათში მთავარია ოთხი მეტრის სიმაღ- 1394 წელს თემურის მესამე შემოსევა, არაგ-
უტრაგედიოდ არანაკლებ ღვთიურ რელიგიური ჯანსაღი ისტორია და სა- ლის ქვის გალავანი. გარედან შენობა გამაგრებუ- ვის ხეობაში ლაშქრობით შემოიფარგლა, მას
ფუნქციებს შეიძენდა შენგან და მრა- ლოცავები გვექნებოდა ზემოთ ჩამოთ- ლი ყოფილა ციხე-კოშკებით. თოხთამიშისთვის გზების შეკვრა ეწადა. გელათი
ვალმხრივ სამყაროსეულ სიმბოლო ოპ- ვლილ უძველეს ქალაქებში. შეიძლება, აქედან დღეისათვის ხუთი კოშკია შემონახუ- ამჯერადაც გადარჩა. მან 1395 წელსაც მეოთხედ
ტიმისტურ უძლიერეს ფუნქციებსაც გა- სხვამხრივ შემადარი პასუხიც გაიცეს, ლი, ერთ მათგანს დავითის კონცხს ეძახიან. დალაშქრა ქართლი. მეხუთე შემოსევის დროს
ნავრცობდა და მაცხოვრისეული ჯვრის ბიბლიის მქონე, მოსესა და დავითის სნეულთა და დავრდომილთა თავშესაფრად ქართლის მეფემ იმერეთში გაასწრო; თემურის
სხეულიდან უწყვეტად სიკეთის და სიყ- ქვეყანაში უნდა შობილიყო მაცხოვა- სოხასტერი აუშენებიათ. მისი ნანგრევები ეზოს საქართველოში მეექვსე და მეშვიდე შემოსევები-
ვარულის ნათელი ვარსკვლავები, სევდა რიო?! ან აღმოსავლეთის და ევროპის გადაღმა ბორცვზეა მიმობნეული და ყველა ისინი სას კვლავ ქართლი გადაიქელა, გელეთისკენ არც
და ურვა აღკვეცილი მოგვევლინებოდა. კულტურა-ცივილიზაციის გზაჯვარე- გელათში მერვე შენობას წარმოადგენს. კი გაუხედავს.
ასეთი მართალი რწმენითი შინაარსისაა დინზე. უფალს ამ უზარმაზარ სივრცე- ბაგრატიონთა მიერ გელათის საგვარეულო მხოლოდ მერვე შემოსევისას თემურმა, ქსან-
ჩემი წარმოდგენები და ხილვა-ფანტა- ში უნდა აღმოეჩინა ადამიანები, რათა სამარხად დათქმა, ყოველმხრივ გამართლებულია. ზე გამარჯვების შემდეგ, გასწია იმერეთისკენ.
ზიები ამ უკიდეგანო რელიგიურ თე- იმ პერიოდის ფსიქო-ზნეობრივი არენა სამეფოს გაყოფის შემდეგ, იმერთა მეფეებს, გელა- „ერისთავთა ძეგლის” ავტორს შემონახული აქვს
მაზე. მაგრამ ღვთიური მიუწვდომელი ფართო იყო. ჩვენ უთუოდ ვეთაყვანე- თი თავიანთი საგვარეულო სამარხად უქცევიათ. ცნობა, რომ „მოაღწია ლაშქარმა მათმა ქუთაისამ-
აზროვნების სინამდვილესთან გონსა- ბით მარადიულს, ამ შემთხვევაში კი ბოლოს იგი სახარბიელო ობიექტს დამსგავსებია დეო” ე.ი. გელათში არც ახლა მისულა თემური.
ღად რომ შევიხედოთ, უთუოდ ვიხი- განსხვავებული, შეუგუებელი აზრე- და, ასე წარმოიდგინეთ, მეფეთა მოქიშპე ქსნის თავისთავად, ძლიერმა, ნიჭიერმა, დიდმა სარ-
ლავთ მაცხოვრისმიერ ზეციურმა და ბით, ზეციური სიკეთე-სიყვარულიდან ერისთავებიც ცდილობდნენ, გელათი თავიანთ დალმა შაჰ-აბასმა, რომელიც, ამავე დროს, პო-
სულიერად მრავალმხრივმა ჯვრის ახ- გამომდინარე, მხოლოდ მზეფორმას საგვარეულო სამარხად ექციათ. გელათის ქართ- ეტიც იყო და დიდი დიპლომატიც, ქართლსა და
ლებურმა შემკობამ და მისმა, ბრწყინ- ვნატრულობთ, სულიერად უზომოდ ვე- ველ მეფეთა საგვარეულო საფლავად გადაქცევის კახეთს დაადგა კბილი, მიწასთან გაასწორა და
ვალებამ შორეულ გალაქტიკებამდე ფერებით და ვლოცულობთ კიდევაც... საკითხი, თავისთავად, ბევრი რამის მთქმელია. უდიდესი ზარალი მიაყენა. იმერეთამდე ვერც ამ-
ააღწია... მეგობრებო, დავუბრუნდეთ ჩავიხედოთ შორეულში და, როდე- დავითის დაუდეგარი ბუნება და მტკიცე ხასი- ჯერად გადადგა ფეხი და ა.შ.
წინამდებარე მთავარ თემას. სვიმონ საც უძველესი კოლხეთ-იბერიის წი- ათი ადრევე შენიშნეს ქართველებმა. გამოდიოდ- ასე ხდებოდა ხშირად, დასავლეთ საქართვე-
კანანელი და მატათა, კოლხებმა გარკ- ნაპრები ეტრუსკები, პელაზგები და ნენ რა ქვეყნის ინტერესებიდან, 1089 წელს გადა- ლოს ეს თავისებური, შედარებით მშვიდობიანი
ვეული დროის შემდეგ უდროოდ მაინც ქალდეველები პლანეტის სიახლე იყო აყენეს უნიათო მეფე გიორგი მეორე და 16 წლის მდებარეობა იმდენად თვალსაჩინო იყო, რომ მან
გარდაცვლილები, საკუთარი შვილივით და მაშინ მათში რომ მოევლინა მამა- ჭაბუკი დავითი სამეფო ტახტზე აიყვანეს. მხატვრულ ლიტერატურაშიც კი აირეკლა. ენატ-
თავიანთ მიწას წმიდანური პატივით ზეციერს ძე ღვთისა კაცობრიობის მამის სიცოცხლეშივე გამეფებულმა დავითმა, კბილ მგოსანს, აკაკი წერეთელს, თავის პოემა-
მიაბარეს. უდიდეს რომში კი ქრისტი- მხსნელად, უთუოდ ვერ ჩასწვდებოდ- ფორმალურად, სრულიად საქართველოს საჭეთმ- ში – „ნიკოლას ნაამბობში” ამის შესახებაც აქვს
ანებს დამნაშავეებივით სამალავებშიც ნენ ზეციური სიკეთისა და სიყვარუ- პყობელობა კი მიიღო, მაგრამ, ფაქტიურად, სამე- ნათქვამი. იქ მოთხრობილია, რომ როცა ქართლს
დევნიდნენ, უმოწყალოდ ხოცავდნენ ლის ნათელ შეუდარებელ სიბრძნეს და, ფო გარეშე და შინაური მტრების მიერ დაქუცმა- საჭურისის დროინდელი სპარსეთის ხმალი და-
და მაცხოვრის უპირველესი მოციქული ამდაგვარი გაუგებრობიდან გამომდი- ცებული და დაქვეითებული იყო, ხოლო დედაქა- ემუქრა, მეფე ერეკლემ ქართველთა შეკავშირება
პეტრე ჯვარს აცვეს. მორჩილ კითხვას ნარე, კერპ მზეკაცად გამოაცხადებ- ლაქი თბილისი სამ საუკუნეზე მეტ ხანს არაბებს სცადა და თავის ნათესავს – იმერეთის მეფეს მი-
ვსვამ მოვლენა ღვთიურ შემთხვევა- დნენ, რითაც მაცხოვრის მიუკარება ეპყრათ ხელში. მართა. სოლომონი საკითხის ერთპიროვნულ გა-
შიც, უთუოდ სადღაც მიუწვდომელში კულტივიზირება მოხდებოდა. ამ სახით
იაზრეს, რომ ძლიერი ქვეყნის ზეწოლა გარდაქმნას თუ ვერ მოახერხებდნენ,
მორალურ-ფიზიკური ძალისმიერობა მაშინ მხსნელი უარყოფილი იქნებო-
იყო საჭირო, რათა უპირველესი ქვეყ- და; რათა იმ პერიოდში მოუმწიფებე-
ნებიდან უთუოდ ადვილი იქნებოდაო ლი იყო მაღალ ზნე-იდეებთან შესახ-
ქრისტიანობის გავრცელება-დამკვიდ- ვედრად ადამიანის გონება. გაივლის
რება, მაგრამ მათმა ფაქტიურად ხომ რამდენიმე ათასი წელი და საღვთო
არ დაინდეს არცერთი ქრისტიანი მორწ- წერილით განსაზღვრულ ადგილას, მო-
მუნეები. ნუთუ უხილაობის გარკვეული წიფულ დროს გვებოძა შობა ღვთისა,
ძალები ზეცის უკეთურ სივრცეს აკუთ- დამაღონებლად გარდაუვლად შეიქმნა
ვნებდნენ უპირატესობას? ისევ მორი- მკაცრი მოულოდნელობა – ვერ გაუგო
დებულად წამოვწევ ჩემს უმთავრეს კაცობრიობამ და უზომო მსხვერპლის
სათქმელს და კოლხ-იბერიელთა კეთილ შეწირვების და ბნელი, მტანჯველი უფ-
გონ-გულ-სულიანობას არავინ უდგას სკრულების გავლით განსაზღვრულ მი-
წინ, მაგრამ დედამიწაზე სიმართლე და დამო-ქვეყნებში უთვალავ ადამიანთა
სიკეთე ხშირად მწარედ იგნორირებუ- მსხვერპლგაღებით გავრცელდა ქრის-
ლია. მოციქულთა და წმიდანთ მჩაგვ- ტიანობა და მაინც იტყვიან, მხოლოდ
რელ ქვეყნებთან ამ შემთხვევაშიც რო- ასე უნდა მომხდარიყოო, რათა ყოვე-
მაელებსაც ვგულისხმობ, მათ რატომ ლივე საღვთო წერილიდან გათვლილ-
წარუდგინეს იესო ქრისტე?! ზემოთ კანონიკურიაო (ძალიან მშრალ-უხეშად
განხილული წარსულის უკუღმართი და ჟღერს სიტყვა `კანონიკური~, ბევრად
ურთულესი ეპოქებიდან ყოველგვარი სჯობს `ჰარმონიული~, რათა უფალთან
კეთილშობილური და ღვთიური სიბრძნე უფრო ახლოსაა...).
სიყვარული მხოლოდ შენგან დაგვრჩა, თქვენს ხელთ არსებული ნაწარმო-
ჩვენო მხსნელო. იმ საუკუნის ადამიანე- ების, უფალ იესო ქრისტეზე ნატვრა-
ბის უმეტესობიდან კი, ბოროტება უზ- ლოცვებით, ფრიად განსხვავებული და
ნეობა, ღალატი, სიძულვილი, განწირვა, სიკეთით სავსე ნაფიქრალი ალალად რომ
შური და გულქვაობა ფიქსირდება. იმ- არ დამეწერა და გაუშუქებლად თითქოს-
დენად წინააღმდეგობებით და ძლიერი და მიწაში ჩამყოლოდა, როგორც წინა უკიდურესობამდე გაღატაკებულ, წელში გაწ- დაწყვეტას მოერიდა და დარბაზი შეჰყარა.
ურთიერთდაპირისპირებებითაა სავსე გვერდებში მისტიკურად აღგიწერეთ, ყვეტილ ქართველ ხალხს, ახალი დიდი სტიქიური იმერლებს ეწადათ ქართლისათვის დახმარე-
ეს ქვეყანა, რომ, სულიერად მტკიცედ ნათელია, რომ ნებისმიერ შემთხვევაშიც უბედურებაც დაატყდა თავს, ძლიერმა მიწისძვ- ბის ხელი გაეწოდათ, მაგრამ სიტყვა ზურაბმა
მდგარი, ძალაუნებურად თუ ძალდატა- არაფერი არ იმალება ჩვენგან და ირგვ- რამ გაანადგურა მთელი საქართველოს სამხრე- აიღო. ლეკთა ნაშიერი, აღზევებული, პირად კე-
ნებით, კინაღამ შავი ხვრელივით სივრ- ლივი გარემო სივრციდანაც, რათა ყო- თი ნაწილი. დაინგრა ქალაქი თმოგვი, აწყურის თილდღეობას დახარბებული ზურაბი დაუფარა-
ცეში მეც ვიძირები. ველგვარი ფაქტ-მოვლენა, გაჩენის წამი- დიდებული ტაძრის გუმბათი, დაზიანდა მრავალი ვად წინ აღუდგა დახმარების მოსურნეთ. ეგოის-
პირადად დიდ პატივს ვცემ უძვე- დან უსასრულობის მოუშლელ ქსელშია ციხე-ქალაქი და ქვეყანამ აურაცხელი მატერი- ტური იყო მისი არგუმენტები, მაგრამ ფაქტებს
ლეს ებრაელ ხალხს და მათ გამორჩეულ შემავალი და ქვეყნიერების მეხსიერებას ალური ზარალი განიცადა. ეყრდნობოდნენ. ზურაბი მიმართავს მეფე სოლო-
ნიჭს – გენიას ნებისმიერ დარგში, ასევე მუდმივად ამდიდრებს. აღმართს დაღმართი მოსდევსო, – ნათქვამია მონს:
რომაელთ, რატომ მოხდა ასე, რომ გან- ღამის ვარსკვლავთმხმობელი ლოც- და მტერთა ბანაკმაც იწყო რყევა, გარდაიცვალა შახაბაზის დროს კახეთის მეფე
კაცებულ მაცხოვარს – მზედ ხილულს, ვების მერმე ჩაძინებულს, უჩვეულო სულთან მალიქ შაჰი, მის მემკვიდრეთა შორის ჩვენში ეძებდა თავის შესაფარს,
ვერ ჩაწსვდნენ. ზეციურთა ვექილობი- გამოცხადებით წარმოსახვამ გამაღვი- ატეხილმა დავამ დაქსაქსა მტრის ძალები, ამას ყეენი მხოლოდ შუქურას სთვლიდა,
სა რა უფლება მაქვს, მაგრამ თავიანთი ძა და ჩამაწერინა ის გარკვეული აზრი, ზედ დაერთო ჯვაროსანთა ლაშქრობები. დავით- და ვერ გზავნიდა ჩვენსკენ თავის ჯარს.
რელიგიის სიკეთე-თავმდაბლობისგან კეთილგონიერებით რაც შეგიქმნია მა შექმნილი ვითარება კარგად გამოიყენა, მაქსი- რადგან ერთხელვე გამოუხატავთ
დაცვამ და უსაზღვრო სიყვარულმა ესოდენ ახალი, თითქმის მითიური ნა- მალურად გააძლიერა საზღვრების დაცვა, შექმნა ჩვენი ქვეყანა საშიშარ მხარედ,
ასე მწარედ დაუბრმავა თვალები გა- წარმოები, სასიამოვნოა და საკვირვე- რეგულარული არმია, თურქებს შეუწყვიტა ხარ- მაგრამ დაზოგვით კი არ დაგზოგვენ
ნურჩევლად ორივე მხარეს, მაცხოვრის ლი: უთუოდ ათას წელს მიღმა მიწად კის გადახდა, ქვეყნის აღსადგენად შინაგანი ძა- თუ დაგვიხელთეს ჩვენ სადმე გარეთ.
წარმოუდგენელი წამება და ტანჯვის ქცეულ კოლხ-იბერიელთა ჩაფერფლილ ლები დარაზმა. სპარსელებისგან ქართლსა და კახეთს
მიყენება, რომელიც უმძიმესი გარდაც- ძვლებს ეამებოდა ესოდენ კეთილსიყ- დავითი იძულებული გახდა ბრძოლა რამდენი- ბევრჯერ დაეცა ზარი და მეხი,
ვალებით დამთავრდა, საუბედუროდ ვარულიანი ნატვრა-ლოცვა და მათ მა- მე ფრონტზე ეწარმოებინა, რეზიდენცია კი ქალაქ მაგრამ მადლი ღმერთს, იმერეთისკენ
ადამიანურ ყოველგვარ უბოროტეს რადიულ, ცაში შერწყმულ, იაიასფერ ქუთაისში ჰქონდა. დავითმა მთელი თავისი ძალა არ გადმოუდგამთ ჯერ იმათ ფეხი.
შავ ფორმებსაც შორდება. აქვე მინდა სულებს გაახარებდა, ასევე ებრაელთა და ენერგია თბილისის გათავისუფლებას შეალია (ა. წერეთელი, ტ. 5, გვ. 99).
მოგახსენოთ, კოლხეთ-იბერიაში მაგ უდიდეს შორსმჭვრეტელ წინაპრებს, და, მხოლოდ, სიკვდილამდე ორიოდე წლით ადრე, გელათის ადგილმდებარეობის შედარებით
ბედნიერ დროს რელიგიური კრიზისი მაგრამ ყოველივე ამდაგვარი ქვეყ- 1122 წელს მიაღწია დედაქალაქში შებრძანება.. სიმყუდროვის შესახებ ბევრის თქმა შეიძლება,
არ ჩანდა და მაინც მაცხოვრის მოციქუ- ნიურ-რელიგიური მოვლენა შეუძლებე- მან მთელი თავისი მეფობის ძირითადი დრო ქუ- მაგრამ ჯობია ამით შემოვიფარგლოთ. აღვნიშ-
ლები სითბო-სიყვარულით ღირსეულად ლია მომხდარიყო; ისევე, როგორც კოს- თაისში გაატარა, გელათი კი ქუთაისიდან 10-ოდე ნავთ მხოლოდ, არ შემცდარა დავით აღმაშენე-
მიიღეს და მათ ჭეშმარიტ მცნებას თა- მიურ სივრცეში დედამიწის ბრუნვის კილომეტრში მდებარეობს, რის გამოც წარმოუდ- ბელი, რომ ავბედითობის ხანაში, როდესაც სრუ-
ვისუფალი თანდაყოლით გაუმთლიან- შეჩერება ერთი საათითაც. წინასწარ გენელი იყო გელათი მისი ყურადღების გარეშე ლიად მოისპო და გაპარტახდა გრემის სასახლე,
დნენ. რის შემდეგ მირონმომდინარე ვგრძნობ, რომ ჩემს ნატვრა-ნაოცნე- დარჩენილიყო. ქრისტიანი მეფე, რომელიც ქარ- დაცარიელდა დაბა-სოფლები, ფუნქციონირება
წმიდა ხატები იბადება, კერძოდ უპირ- ბარს, საკმაოდ განსხვავებულ ფიქრ- თულმა ეკლესიამ, სიკვდილის შემდეგ, წმინდა- შეწყვიტეს ისეთმა დიდმა მონასტრებმა, როგო-
ველესად კოლხეთის საქრისტიანოში აზრებს და ქრისტესმიერად კეთილ- ნად შერაცხა, გელათის ეკლესიებს უყურადღე- რებიც იყვნენ ბაგინეთი, საყუნეთი, აწყვერი,
(ამის ისტორიული ფაქტობრივი მტკი- ფანტაზიურ გამონათქვამებს მრავალი ბოდ ვერ დატოვებდა. სადგერი, ჩიხორიში, ხვილიშა, ვარძია, საფარა,
ცებულებანი არსებობს). წარმოვიდგი- თქვენგანი ჩვენდა დამაღონებლად საქართველოს რუკაზე თვალის ერთი გადავ- ზარზმა, ჭულევი, პარხალი, ოპიზა, ბანა, ოშკი,
ნოთ, მაცხოვარი რომ შობილიყო ლე- არ მიიღებს, მაგრამ მე დაბეჯითებით ლებაც საკმარისია, რომ დავრწმუნდეთ: ალავერ- ხახული, შატბერდი, ანჩი, ბიჭვინთა და სხვა მრა-
გენდარულ და მითოსურ დედაქალაქ მჯერა, ყოველთა ცხოვრებისეულ სა- დთან, თბილისთან, ბოლნისთან, ზარზმასთან, ვალი, გელათის მონასტერი მხოლოდ 1510 წლის-
ისტორიასავით უძველეს აიაში. რა თქმა იდუმლოების ნისლში შებურულ ნიღაბს ბიჭვინთასთან და სხვებთან შედარებით გელათს თვის იქნა დარბეული.
უნდა, უხსოვარდროინდელი ლეგენდა იქით, რეალობაში ოცნებით ამ მხრივ უკეთესი მყუდრო ადგილი უკავია. ამის გამო გასაკვირი არაა, რომ სწორედ ასეთი სახარ-
მისტერიები მიწყნარდებოდა და პრეის- ჩემნაირები ხართ და უფრო თამამ-სიღ- იყო, რომ ისტორიის მანძილზე მტრის შემოსევე- ბიელო მდებარეობის გამო იგი მეფეთა სამუდამო
ტორიულ ქვეყნებისეულ წარსულს ჩა- რმისეულებიც... განსასვენებელ ადგილად ქცეულიყო.
ბული მეფის სვიმონ დიდის დედოფალს ამის შემდეგ უკვე ოსმალო-თათარხა- 50, 1605-1615 წწ.]. უფლის წყალობით, მიხვდნენ ბოროტი
ვაჟა ოთარაშვილი და მცირეწლოვან ოჯახობას, როდესაც ნის 60 000-იანი ლაშქრის შემოჭრას ქარ- ახლა იწყება ყველაზე მთავარი: შაჰის ვერაგობის და შხამით აღვსილი
დიდი თავადები „დაეცემიან კავთისხევს” თლში აღწერს მემატიანე და ა. შ. გიორგი გიორგი სააკაძეს „ქვეყნის არევის და წერილები ერთმანეთს აჩვენეს და ძმათა
(დასასრული, დასაწყისი წინა ნომერში) და აწიოკებენ, მხოლოდ გიორგი სააკაძის სააკაძის სარდლობით და მამაცობით მეჩხუბარი კაცები” ეუბნებიან, რომ მეფე სისხლისღვრას გადარჩა ქვეყანა.
მამა-ბიძები ეშველებიან, მფარველობენ მოგებულ ჯერ სხერტის ჭალის, შემდეგ ლუარსაბს მისი მოკვლა უნდა. საკვირ- როგორ ჩნდებიან იუდას 30 ვერცხ-
(მოკლე ვარიანტი) და ექომაგებიან ქართლის მეფის ჯალა- კი ტაშისკარის უმნიშვნელოვანეს ბრძო- ველია, 1608 წლიდან 1609 წლის გაზაფ- ლად გაყიდული შადიმანები, ფარსადანე-
გენიალური რუსთაველი „ქართველ- ბობას. არც ახალგაზრდა, დაახლოებით ლებს, სადაც მეფე ლუარსაბის და დიდი ხულამდე ერთი წელიც არ არის გასული, ბი, ბერუკები საქართველოს ისტორიაში?
თა ბიბლიაში” – „ვეფხისტყაოსანში” ერთ- 21-22 წლის ახალგაზრდა გიორგი სააკა- მოურავის ტანდემი ერთად გმირულად როცა ქართლის მეფე დიდ მოურავს „ქა- რა ჰქვიათ ასეთ ადამიანებს? პასუხი
გან ბრძანებს: ძეს არ ასაჩუქრებს „წყალობის წიგნში” იბრძვის. ლაქის ამირ-ამირას” „ჩვენსა ერთგულე- ერთია: მოღალატეები, გამცემები, დამ-
„ყოვლი ცრუ და მოღალატე ღმერთსა აღწერილი ადგილ-მამულებით 1594 წელს გავარჩიოთ, გავაანალიზოთ „ახალი ბით და თავდადებით ნამსახურსა ყმასა” ბეზღებლები, ცრუები, ფარისევლები. სა-
ჰგმობს და აგრე ცრუობს...” სვიმონ I. ქართლის ცხოვრებაში” მოყვანილი ეს ამ- ამკობს და წყალობის წიგნით ქონებას და ხარების მეცხრე მცნება გვეუბნება: „არა
დიდი შოთას ამ ბრწყინვალე პოეტურ გიორგი სააკაძის მამა-პაპანი ქრის- ბავი. მემატიანის (ამ შემთხვევაში ბერი ეგ- ადგილ-მამულებს უმატებს და რამდენი- ცილი სწამო მოყვასსა შენსა წამებითა
ფრაზებში სრულადაა წარმოჩენილი და ტიანები არიან – აღმსარებელ-მაზიარებ- ნატაშვილის) ნაუბარიდან გამომდინარე მე თვის შემდეგ მისი ღალატი და მოკვ- ცრუითა”. ვინ არიან ეს „ქვეყნის არევის და
განმარტებული თეოლოგიურ ჭრილში ლები, ქართლში მდ. მტკვრის მარჯვენა ახალგაზრდა ქართლის მეფე ლუარსაბ II ლა გადაწყვიტა? „ქართლის ცხოვრების” ჩხუბის მოყვარე” კაცები. პასუხი ერთია:
ღალატი. ასევე კარგად ჩანს ქურუმი პო- სანაპიროზე ცხოვრობენ მდ. კავთუ- მეისტორიე ბერი ეგნატაშვილი – ვახ- ქართველები, რომლებიც „ცილს სწამებენ
ეტის დამოკიდებულება სიცრუე-ღალატ- რას, მდ. ნოსტურას, მდ. თეძამის და ტანგ VI-ის მიერ დანიშნულ „სწავლულ მოყვასსა თვისსა...”
თან მიმართებაში: მდ. ატენის ხეობების არეალში, სადაც კაცთა კომისიის” ხელმძღვანელი, სწო- გავაგრძელოთ „ქართლის ცხოვრე-
„ვგმობ კაცსა აუგიანსა, ცრუსა და საცხოვრისი-სასახლეების, ციხე-კოშ- რედ სიტყვა „ღალატს” გამოყოფს, ანუ ბის” მატიანის ამ ამონარიდის განხილვა.
ღალატიანსა...” კების, აზნაურებისა და ყმა-მამულე- ღალატით სიკვდილს მიპირებო – დიდ „მეფე სიკვდილს გიპირებს” – ეუბნებიან
ანდა ბის გარდა, აქვთ მათივე აშენებული მოურავს ათქმევინებს... რატომ უნდა „ქვეყნის არევის” მოყვარე კაცები გიორგი
„კაცი ცრუ და მოღალატე ხამს საგვარეულო ტაძარ-ეკლესიები და უღალატოს თავის ერთგულ მოურავს სააკაძეს. რა თქმა უნდა, გიორგი სააკაძის
ლახვრითა დასაჭრელად...” მონასტრები: ქვათახევის მონასტერი, მეფემ? – ისმის კითხვა, რომელსაც გულში იბადება კითხვა: რატომ უპირებს
ე. ი. ღალატს – სიცრუე, შური, აუგი, რომელშიც საუკუნეების განმავლო- ცოტა ხნის წინ ერთგულად და თავდა- მეფე ლუარსაბ II მოურავს მოკვლას,
ორპირობა თან სდევს. და უმთავრესი! ბაში სააკაძეები არიან წინამძღვრები დებულ თანამებრძოლად თვლიდა? მეფე, რომლის გულისთვისაც სააკაძე სი-
ბრძნეთა-ბრძენი რუსთაველი ცალსახად [„ქვათახევის მამათა მონასტერი” თბ. აქვე ჩნდება მეორე, ძალიან საინ- ცოცხლეს არ იშურებს, მეფის ცენტრალი-
ასკვნის, რომ ყოველი ცრუ და მოღალა- 2015 წ. გვ. 7-8], ევსტატიწმინდას, ტერესო კითხვა: ვინ არიან „ქვეყნის ზებული ხელისუფლების გასაძლიერებ-
ტე პირველ რიგში „ღმერთსა ჰგმობს!..” ანუ ერთაწმინდის მშვენიერი ტაძარი არევის” და ჩხუბის მოყვარე კაცები, ლად იბრძვის, რომლის მამა-პაპას (სვიმონ
ღმერთის გმობა კი ადამიანის მიუტევებე- – ევსტატიპლაკიდას – დიდი წმინდა- ვისი მოგზავნილნი არიან გიორგი სა- I, გიორგი X) ერთგულად მხარში უდგა და
ლი ცოდვაა! ნის, სააკაძეთა მფარველის სახელზე აკაძესთან? 1620 წლის 15 აპრილის რომელნიც გიორგი სააკაძეს და მის მა-
ქართულ ისტორიულ საბუთებში, სი- აგებული მშვენიერი ისტორიულ-არ- დიდი მოურავისა და ქაიხოსრო ჯავა- მა-ბიძებს წყალობის წიგნებით ქონებას,
გელ-გუჯრებში, წყალობის წიგნებში, მოხ- ქიტექტურული ძეგლი, სოფ. ნოსტეს ხიშვილის სასამართლოს განჩინებიდან ყმებს, მიწებს ჩუქნიან? მეფე ლუარსაბი
სენიებული გიორგი სააკაძის არც ერთი წმ. სამების ბაზილიკური ტიპის ეკლე- ჩანს, რომ ანალოგიურად მეფე ლუარ- ხომ, როგორც საქართველოს ისტორი-
პირდაპირი წინაპარი „ცრუ და მოღალატე სია (დიდი მოურავის შეწირულობით საბს 1609 წელს მიუგზავნეს „ქვეყნის იდან არის ცნობილი, გიორგი სააკაძეს მი-
ღმრთისა” არ გვხვდება. დიდი მოურა- აგებული), ფავნისის წმ. გიორგის ეკ- არევის” და ჩხუბის მოყვარე კაცები, აბარა აღსაზრდელად მამამ – გიორგი X-მ
ვის ყველაზე ადრეული წინაპარი – ჯან- ლესია, სოფ. გუდალეთის წმ. ევსტატი რომელთაგან ერთის სახელია ბერუკა, (ვერაგი შაჰ-აბასის მიერ „ნელად მოქმედი
ზურაბ სააკაძე იხსენიება თამარ მეფის პლაკიდას სახ. ეკლესია, კავთისხევის რომელიც გიორგი სააკაძის ოჯახში შხამით” მოწამლულმა და აწ გარდაცვ-
დროს მე-12 საუკუნის მიწურულს და მე- ლომისის წმ. გიორგის ეკლესია და „შვილივით იზრდებოდა” და შემდეგ ლილმა)? თბილისის მიტროპოლიტის
13 საუკუნის დასაწყისში (1184-1213 წწ.). სხვ. [ვ. ოთარაშვილი „გიორგი სააკა- მეფე ლუარსაბთან „ბეზღობა დაიწყო იოსებ ტფილელის „დიდმოურავიანში”
1652 წელს გიორგი სააკაძის ცოცხლად ძის სახელმწიფო რეფორმების ქრის- და აუგის თქმა დიდ მოურავზე” [„სასა- გიორგი სააკაძის და ყმაწვილი მეფის შეხ-
გადარჩენილ შვილს – იორამს, რომელ- ტიანული ასპექტები”. ჯ. „სვეტიცხო- მართო განაჩენი დიდი მოურავისა და ვედრა ასეა აღწერილი:
ღალატის თემა თეოლოგიურ ჭრილში

მაც სათავე დაუდო თარხან-მოურავების ველი”, №2, 2017 წ. გვ. 204-212]. დგას ცხინვალს. ამ დროს, ეს ამბავი „მეფეს ლუარსაბს როს ვახლდი,
(მოურავი შვილების, თარხნიშვილების) ახლა გადავიდეთ უმთავრესზე: ხდება 1609 წელს, გიორგი სააკაძე ვით ვიყავ მისად ქებამდი;
გვარს, ხელთ ჰქონია ძველი საგვარეულო გიორგი სააკაძის და ლუარსაბ მეფის ურ- არის მოურავი თბილისის, ცხინვა- ოცის წლის მამამ მიმართვა,
დოკუმენტები, რომელიც ოსმალეთიდან თიერთობაზე და მათ შორის ჩამოვარდ- ლისა და დვალეთისა, რადგანაც იგი- ის იყო ცამეტებამდი,
დაბრუნების შემდეგ, როსტომ მეფისთვის ნილ უთანხმოებაზე, ურთულეს დაძაბულ ვე ამბავს გვიყვება ვახუშტი ბატო- უწინაც მაპატივებდა, სამუდმოდ
(ხოსრო-მირზა) წარუდგენია მის ოჯახს ვითარებაზე მეფესა და დიდ მოურავს ნიშვილიც „ქართლის ცხოვრებაში” გვერცა ხლებამდი”.
საგვარეულო სამფლობელოების აღდ- შორის, მოარულ ხმებზე – მეფის მიერ [„ქც” ტ. IV. თბ. 1973 წ. გვ. 420-421. [ი. ტფილელი „დიდმოურავიანი”.
გენასთან დაკავშირებით. როსტომ მეფე მოურავის მოკვლის შესახებ და, ბოლოს, ვახუშტი]: „...სააკაძე გიორგი, მო- თბ. 1939 წ. გ. ლეონიძის რედაქ. კარი
ეთანხმება იორამ სააკაძის მიერ წარდგე- წავკისის 1612 წლის შეთქმულებაზე... ურავი ტფილისისა, ქცხილვანისა და 2,28]. ე. ი. იოსებ ტფილელის – გამო-
ნილ ძველ სიგელ-გუჯრებს და წყალობის დუალეთისა”, ხოლო „იდგა რა მეფე ჩენილი ქართველი სასულიერო მოღ-
წიგნებს, რომელიც გაცემულია თამარ მე- ლუარსაბ ქცხილვანს, რამეთუ ჟა- ვაწის, თბილისის მიტროპოლიტის და
ფის (1184-1213), დავით მეფის (დავით IX მეფე ლუარსაბ I I - ის მად მოვლიდიან თვისთა ქუეყანათა პოეტის ცნობით, გიორგი სააკაძე შვი-
– 1505-1525) მიერ დიდი მოურავის წინაპ- ყოველთა”. ე. ი. ვახუშტი ბატონიშვი- დი წლით უფროსი ყოფილა ლუარსაბ
რებზე და დათანხმებულა საგვარეულო და გიორგი ლი უფრო აზუსტებს, რომ ცხინვალ- მეფეზე, მეფეს პატივში (პატივისცემა-
სამფლობელოების და ქონების დაბრუნე- ში მეფე შემთხვევით არ იმყოფება, ში) და სულ გვერდში ჰყოლია.
ბაზე. კერძოდ, როსტომ მეფის წყალობის სააკაძის რომელიც გიორგი სააკაძის სამო- მაშ, რატომ ხდება, რომ „ქვეყნის
წიგნში (1652) ნათქვამია: „შენის ძველის
მთა-მამულების წერილებიც გავშინჯეთ. ურთერთობის ურავოა, არამედ თავის ერთგულ
მხლებლებთან ერთად (ბუნებრივია,
არევის” მოყვარე იუდები გიორგი სა-
აკაძეს ეუბნებიან: მეფე მოკვლას გიპი-
ნეტარად ხსენებულს მეფეს თამარს შე-
ნის გვარის სააკაძის ჯანზურაბისათვის თეოლოგიური მოურავთან ერთად) მოივლის განა-
პირა პროვინციებს ქართლის სამე-
რებსო? განა ისეთი რა უთხრეს სატა-
ნის მსახურებმა ახალგაზრდა ქართ-
რაც სოფლები ებოძებინა, თქვენს ძველს
სამკვიდრებელს გარდა, და აგრეთვე და-
ასპექტები ფოსი, სადაც ცოტა ხნის წინ (დაახ-
ლოებით წელიწადნახევარი) გიორგი
ლის მეფეს, რომ ლუარსაბ მეორემ ერ-
თგული მოურავის ღალატით მოკვლა
ვით მეფეს და დიდ სვიმონ მეფეს, კიდევ სააკაძემ მეფის წინააღმდეგ აჯანყე- გადაწყვიტა. დააკვირდით „ქართლის
გულშარ დედოფალს და სხვათ მეფეთა გიორგი სააკაძის მამა-ბიძები სვიმონ
I-ის ერთგულნი იყვნენ და ქართლის მამა- ბული დვალ-ოსების ამბოხი ჩაახშო ცხოვრებაში” „ღალატით მოკვლაზეა”
რაც წყალობა ექმნათ, იმათი წერილები და ისევ ლუარსაბ მეფეს დაუმორ- საუბარი და არა ჩვეულებრივ სააკაძის
გვაჩვენეთ...” ზემოთ ჩამოთვლილ მეფე- ცი მეფის სვიმონ დიდის კარზე მსახურობ-
დნენ. ისტორიულ საბუთებში გიორგი ჩილა განდგომილნი. შემდეგ მოდის მკვლელობაზე, რაც, სამწუხაროდ,
დედოფალთა წყალობის წიგნები სიმონ გიორგი სააკაძის დახასიათება, 1609 წელს ვერა (ოსმალო-თათარხა-
I-ის, ლუარსაბ II-ის და გულშარ დედოფ- სააკაძის მამა სიაუშიც სამეფო კარის მა-
ღალი თანამდებობის პირად – მოურავად, რომელშიც სიტყვა „გამდიდრებულ ნის ლაშქრის შემოსევის გამო), მაგ-
ლის ინახება ხელნაწერთა ეროვნულ იყო” – დიდი მოურავის მარტო ფინანსურ- ჯავახიშვილის საქმის გამო 1620 წ.” Hd- რამ 1612 წლის 20 მაისს, სამიოდე წლის
ცენტრში. დღევანდლამდე მოღწეულ სა- მუჰასიბად, სალაროთუხუცესად იხსენი-
ება. იგი ჯერ სვიმონ I-ის, შემდეგ გიორგი ქონებრივი სიძლიერის აღმნიშვნელი არ 6259. „საქართელოს სიძველენი”, II, თბ. შემდეგ, წავკისის შეთქმულების დროს,
აკაძეთა საგვარეულო დოკუმენტთაგან არის, არამედ სააკაძის ავტორიტეტსა და 1909 წ. გვ. 51-61. ექვთიმე თაყაიშვილის გადაწყვიტეს მსხვილმა ფეოდალებმა
უძველესია 1412 წლით დათარიღებული X-ის სამეფო კარზეა [ხელნ. ერ. ცენტრი
Hd-14444; 1588 წ. 8 ივლისი; Hd-14416 დამსახურებაზეც მიუთითებს. მოურავის რედაქციით]. და დაიყოლიეს ახალგაზრდა ქართლის
გულშარ დედოფალსა და კავთისხევის თუნდაც ქონებრივი მდგომარეობა არ ვინ არის იუდას გზაზე მავალი ბერუ- მეფეც. მანამდე კი ისევ „ქართლის ცხოვ-
მოურავ იოანე (ივანე) სააკაძეს შორის 1588 წ. 2 ნოემბერი; ორენოვანი ქართულ-
სპარსული საბუთები. ვ. ფუთურიძის რე- უნდა იყოს გასაკვირი, რადგან 1594 წლი- კა? რებას” მივყვეთ. თავისი „ღალატით მოკვ-
მიწების გაცვლის საბუთი [Hd – 1355 ხელ- დან დაწყებული და თვით ლუარსაბ II-ის ანდა როგორ ჰგავს შაჰ-აბასის ერთ ლის” ამბის შეტყობის შემდეგ, ბუნებრი-
ნაწერთა ეროვნ. ცენტრი]. ასევე გიორგი დაქციით, თბ. 1955 წ. გვ. 32-34].
გიორგი სააკაძის და ლუარსაბ II-ის 1608 წლით დათარიღებული წყალობის ფანდს, როცა კახეთის მეფე თეიმურაზ- ვია, გიორგი სააკაძე აფორიაქდა და თავის
სააკაძის წინაპრებზე გაცემული საბუთე- წიგნში ვკითხულობთ: „ჩვენსა ერთგულსა საც და ქართლის მეფე ლუარსაბსაც საახლობლოს დაელაპარაკა, მოვლენათა
ბი: თავადი ივანე სააკაძეზე (1503-1543 წ.) ურთიერთობის შესახებ ბერი ეგნატაშვი-
ლის „ახალი ქართლის ცხოვრებაში” ვკით- და თავდადებით ნამსახურს, ყმასა სააკა- ერთმანეთზე აუგის მთქმელ წერილებს გარჩევა დაიწყო. იგი უკვე ბრძენი და გა-
- Hd –-10381, 20 აპრილი, 1543 წ., თავად ძესა ქალაქის ამირთ-ამირასა გიორგის”... უგზავნის, ერთურთის მტრად სახავს მოცდილი სახელმწიფო მოღაწეა, მეფის
გიორგი სააკაძეზე (ცსსა - 1450-27-147, ხულობთ შემდეგს: „...და მას ჟამსა მეფე
ლუარსაბ იდგა ქცხილვანს და ამ ჟამში და ა. შ. [„საქართველოს სიძველენი” ტ. II. ორივეს და ცალ-ცალკე ერთანეთის მოკვ- ერთგული კაცია, მამაცი სამხედრო პი-
1547 წ.), ჟეშთაელ სააკაძეზე - Hd –13050- თბ. 1909 წ. ექვთ. თაყაიშვილის რედ. გვ. ლას ავალებს. თუმცა ქართველი მეფეები, რია. მეფემდეც აღწევს გიორგი სააკაძის
1570 წ., წყალობის წიგნი სვიმონ I სიაუშ გამდიდრებული იყო ქართლის მოურავი
სააკაძე გიორგი, რომელი იყო მოურავი გაკვირვებით ღიად თუ ჩურჩულით ნათ-
სააკაძისადმი - Hd – 14444, 1588 წ., წყა- ქვამი სიტყვები, რომელიც, როგორც
ლობის წიგნი სვიმონ I-ისა გიორგი სააკა- ტფილისისა, და ესრეთ გამდიდრებული-
ყო, რომე შემდგომად მეფისა იგი იყო. და ნახ. ფიროსმანისა შემდგომი მოვლენების ანალიზი ცხად-
ძისადმი 1594 წ. და ა. შ. ასევე „ქართულ- ყოფს, „იუდას ქურაში” ინტერპრეტირე-
სპარსულ ისტორიულ საბუთებში (ვ. ფუ- ამას (ე. ი. გიორგი სააკაძეს - ვ. ო.) უთხრეს
ქვეყნის არევის მოყვარეთა და მეჩხუბარ- ბული მიაქვს ფარისეველ ვინმე ბერუკას
თურიძის რედაქ. თბ. 1955 წ.) ვერ ნახავთ ლუარსაბ მეფესთან.
ვერც ერთ წინადადებას, დიდი მოურავის თა კაცთა, ვითარმედ: „მეფე სიკვდილს
გიპირებს, რამეთუ სძაგს სიმდიდრე და ისმის კითხვა: ვინ არის ვინმე ბერუ-
მამა-პაპათა და თვით გიორგი სააკაძის კა? რა ქვენა გრძნობები ამოძრავებს
ქება-დიდების გარდა, ყველაზე ხშირად მორჭმა შენი”. ხოლო მოურავს რა ესმა
საქმე ესე, დაიწყო რჩევა და ლაპარაკი. მა- მას? ქვეყნის გადარჩენა – სახელმწიფოს
გვხვდება ამ ისტორიულ დოკუმენტებში კეთილდღეობა? მეფის კარგად ყოფ-
სიტყვები: „ჩვენსა ერთგულებით და თავ- შინ მიუგზავნა მეფემან კაცი და შეუთვა-
ლა, ვითარმედ: „რა გნებავს ყოფად, რომე ნა? რატომ ემტერება ასეთი გველური
დადებით ნამსახურებელ ყმასა” და ა. შ. დაუნდობლობით გიორგი სააკაძეს?
გიორგი სააკაძის ყველა წინაპარი უერთ- დღითი-დღე არ დასცხრები ლაპარაკისა-
გან და ჩურჩულისაგან”. ხოლო მოურავ- ამ კთხვებს „ქართლის ცხოვრების”
გულესი მსახურია ქართლის მეფეებისა, ვერც ვახუშტისეული და ვერც ბერი
– სამეფო ოჯახთან დაახლოებული და მან მიუგზავნა მროველი (ავალიშვილი)
დომესტი და შეუთვალა ესრეთ, ვითარ- ეგნატაშვილისეული რედაქციები ვარ
სამეფო კარზე მიღებული, რომელთაც, პასუხობენ. ორივე რედაქცია, მიუხე-
ქართლის მეფის კარზე, ტრადიციულად, მედ: „სიკუდილსა და ღალატს მიპირებო
და რას მემართლები დანაშაული რა მაქუ- დავად იმისა, რომ ვერ მალავს გიორგი
მაღალი თანამდებობებიც უპყრიათ. მეფე სააკაძის სიძლიერე-გამორჩეულობას
მათ ენდობა, მამულსა და ქონებას ჩუქნის, სო, რომ მიწყრებიო და გნებას სიკვდილი
ჩემიო”. ხოლო მეფემან უარყო და ფიცით („ეს მოურავი გიორგი იყო მხნე, ახოვა-
აჯილდოებს და სხვ. ე. ი. გენეტიკურად და ნი, ძლიერი ძალითა და შემმართებე-
ქრისტიანული კუთხით, დიდი მოურავის შეიჯერა, ვითარმედ: „არა მწადს სიკვ-
დილი შენიო” [„ქც” თბ. 1959 წ. გვ. 3857. ლი, უშიში“). იქვე აღნიშნავს მოურავის
წინაპრები „ღმერთის მგმობელი მოღა- სიფრთხილე-უნდობლობას („მცბიერი,
ლატეები” არ არიან. პირიქით, დატყვევე- ტომი II].
მჩურჩნელი და უნდო“) [„ქც.” თბ. 1973 წ.
ტ. IV, გვ. 421]. გიორგი სააკაძის გარშემო საბ მეფემ მიაპყრო თვალი სიონის ტა- მოურავმა ასე ჩამოაყალიბა: ქაიხოსრო II. ვ. ო.) და „დამკარგა” ცოლ-შვილით, ეს უკვე დიდი სიახლეა მოურავისთ-
ისეთი გარემოა და ისეთ ეპოქაში უწევს ძარს, პირჯვარი გადაიწერა და დიდებუ- ჯავახიშვილს ჩემს მშველელად, ქომაგად, გადავიხვეწე სამშობლოდან, დავკარ- ვისაც და სასამართლოსთვისაც, რომ შვი-
დიდ მოურავს ცხოვრება, რომ ფრთხილი ლი ლოცვა წარმოთქვა: უფალო, აპატიე ჩემთვის მზრუნველად ვთვლიდიო („მე გე სამშობლო, სასაფლაო, მონასტერი, ლივით გაზრდილი ბერუკა მოღალატე და
და უნდო რომ არ ყოფილიყო, ისეთი ჭკუა- ჩემს მტრებს. შეძრწუნებულმა გიორგი ქაიხოსროს მოყურად და მოსამართლედ სარწმუნოება, სახლ-კარი, ქონება, „დამი- იუდა გამოდგა გიორგი სააკაძისთვისაც
გონების და ფიზიკური ძალის პატრონი, სააკაძემ ძლივს მოახერხა ეთქვა: „მე ვარ გამოველოდიო“), ამიტომ ჩემს მიერ, ჩემს ფორიაქეს და ამიოხრეს” ყველაფერი და და ლუარსაბ მეფისთვისაც.
შეუძლებელია. შენი მტერი?” და თვალები ცრემლებით სახლში, შვილივით გაზრდილი ჩემი აზ- „თუ მე ქაიხოსროს არ მივდგომოდი, ეს მაგრამ ისმის კითხვა: ვინ მოისყი-
და მაინც, ვინ არის ეს ბერუკა? სა- აევსო. ნაური ბერუკა ქაიხოსროს გულისათვის არც ერთი არ დამემართებოდაო, ბატონს და ბერუკა? რა ძალებმა მოისყიდეს ეს
იდან იღებს სათავეს ლუარსაბ მეორესა – შენ შეგეძლო შური ჩემზე გეძია, დავთმე, ბერუკა უკუვაგდე და ქაიხოს- დედა ჩემს ყოველი კაცი იცნობთ, ამბობს არაკაცი? ვინ დაჰპირდა იუდას როლის
და დიდ მოურავს შორის ამღვრეული – უპასუხა მეფემ, - ხალხს რას ერჩოდი, როს მეგობრად და კეთილად მოვეკიდეო გიორგი სააკაძე, ფეხშიშველა, შვილითა, შესრულებისათვის მას 30 ვერცხლს, ანუ
წყალი? რომელიც სამუდამოდ დაიღუპა, ან ეკ- (შვილურად ბერუკა გავზარდეო, ის ხე- მოახლებითა, მოსამსახურეებითა ლეხ- დიდი მოურავის „საქებარ მამულებს”, ვინ
სამწუხაროდ, 1609 წელს, ამ „იუდას ლესიას, რომელმაც შენ სარწმუნოება და ლიდან გავუშიო და „ქაიხოსროს ხელი თიმერით გარდამიგდეს და დამიკარგეს. დგას ბერუკას უკან? რა ძალები?
წყლის” სათავის არსებობა არ მოვკიდეო“), რაზედ ქაიხოსრო ბერუკა შვილივით გაზრდილი ხელიდამ ქაიხოსრო ჯავახიშვილი თითქოს
ეცოდინებოდა არც ლუარსაბ გიორგი სააკაძეს პასუხობს: გაუშვი და ქაიხოსრო მოყვრად დავიჭირე, ემიჯნება ბერუკას ნამოქმედარს, ამბობს
II-სა და არც გიორგი სააკაძეს. „ბატონს მოურავს მოყურადაც მერმე გამიწყრა (ქაიხოსრო ჯავახიშვილი. „ბერუკას მოურავის მამულებს” შეჰპირ-
„იუდას ამბორი” რომ ბერუკამ გამოველოდი და მოსამართლე- ვ. ო.) და ბერუკას მიუდგა და ეს ყველა დნენო, ამ შემპირებელ-წამქეზებლებში
შეასრულა ქართულ ისტო- დაცო”... უკაცრიელი და სიკვდილი და ამოწყვეტა თავის თავს არ გულისხმობს, მაგრამ სა-
რიოგრაფიაში, მხოლოდ 1620 შემდგომი სარჩელის ში- ყველა ქაიხოსროსაგან დამემართაო”. ფიქრებელია, რომ სწორედ ის იყო ერთ-
წლის სააკაძე-ჯავახიშვილის სა- ნაარსი ასეთია: დიდი მოურავი სამართლის ამ საბუთში გადმოცე- ერთი მსხვილ ფეოდალთაგანი, რომელიც
სამართლო დავის საბუთებიდან ჩივის სასამართლოს წინაშე, მულია გიორგი სააკაძის ცხოვრების ის აქტიურად მოქმედებდა დიდი მოურავის
ჩანს და იმასაც კარგად დაკვირ- რომ ქაიხოსრო მისი მოყვარე ტრაგიკული პერიოდი, როცა იგი იძუ- წინააღმდეგ, რაც ჩანს ამ სასამართლოს
ვება უნდა. იყო, ამის გამო ქაიხოსრო ჯავა- ლებით გადაიხვეწა სამშობლოდან, როცა შემდგომ მსვლელობაში. კერძოდ, ჯავა-
მანამდე რას აკეთებს ხიშვილს დახმარებას ვუწევდიო: შინაურმა და გარეშე მტრებმა შეძლეს ხიშვილი არ უარყოფს, რომ თავს დაესხა
გიორგი სააკაძე? ისევ „ქართ- „ჩემი საქმითა და მოყვრობითა მისი სიძის – ლუარსაბ II-ის დარწმუნება დიდი მოურავის სოფლებს და სააკაძის
ლის ცხოვრების” მემატიანეს სამს წელიწადს ისე შევინახეო, იმაში, თითქოს სააკაძეს ცუდი განზ- კუთვნილი ნახირი „მინდორიდან გარეკა”
მოვუსმინოთ: არცა ვის წასახდენლად და გა- რახვები ჰქონდა მეფის მიმართ. დიდი და არა სოფლებიდან (ვითომ დიდი შე-
„...მოურავმან მიუგზავნა საგდებლად დავანებეო. რა მე მოურავი შემდეგ საყვედურობს ჯავა- ღავათი იყოს! ვ. ო.). ასევე ჯავახიშვილი
(მეფეს. ვ. ო.) მროველი (ავა- წამახდინეს, ქაიხოსრო აქ დარ- ხიშვილს, შენის გამოისობით გადამეკიდა ბერუკას აბრალებს ერთაწმინდის სასაფ-
ლიშვილი) დომენტი და შეუთ- ჩაო და მე რას მემართლებოდაო, ბერიკა და ტყუილ-უბრალოდ, მართალ ლაოზე მიხდომას და სააკაძის ნახირის
ვალა: „სიკვდილსა და ღალატს რომე ან ისეთნი უკაცრაული კაცს „ბეზღობა დამიწყო მეფესთანო”. მოტაცებას. სასაფლაოს მიხდომა ქრის-
მიპირებო და რას მემართლები, მკადრაო და ან მესისხლედ აღ- როგორც დიდი მოურავის სარჩელიდან ტიანულ საქართველოში დიდ შურაცხყო-
დანაშაული რა მაქვსო, რომ მოჩნდაო”... აქ ლაპარაკია 1612 ირკვევა, თავიდან ბერუკა და ქაიხოსრო ფად ითვლებოდა (ვახტანგის სამართლის
მიწყრებიო და გნებავს სიკვ- წლის 20 მაისის დიდი მოურავის ჯავახიშვილი ერთმანეთთან კარგად ვერ წიგნი - მუხ. 50, ამისთვის მთელი სისხლის
დილი ჩემიო”... ანუ როგორ იქ- წინააღმდეგ მოწყობილი შეთქ- ყოფილან და ბერიკა სააკაძეს ჯავახიშ- ფასი იყო გათვალისწინებული. ვ. ო.).
ცევა გიორგი სააკაძე? პასუხი მულების შემდეგ ნოსტეში და ვილთან დამოყვრება-მეგობრობისთვის გამოდის, რომ ბერუკა, რომელმაც
ნათელია: როგორც ჭეშმარიტი ამ მხარეში გიორგი სააკაძის გადაკიდებია. უღალატა მოურავს და ჯავახიშვილი, რო-
ქრისტიანი აღმსარებელ-მაზი- სახლ-კარის გადაწვაზე, ქონე- და მაინც, ვინ არის იუდა – ბერუკა? მელიც ადრე მტრობდა ბერუკას, რაღაც
არებელი, რომელსაც რვა შვი- ბის გაძარცვაზე, საქონლის და როგორც სამართლის ამ ძეგლიდან ავი მიზნებით და ბინძური ქვენა გრძნო-
ლი ჰყავს, სალოცავ-საძვალედ პირუტყვის დატაცებაზე და ა. ჩანს, მეფესა და დიდ მოურავს შორის ბით „შეკვრნენ ერთმანეთს” და „სააკაძეს
წმინდა ევსტატი პლაკიდას შ. ჯავახიშვილი არ უარყოფს მტრობა-შუღლის ჩამოგდებაში 1609 მტრად გაუხდნენ”. ეს მტრული ძალები
სახელობის მონასტერი აქვს, გიორგი სააკაძის ბრალდებას, წლიდან გადამჭრელ როლს თამაშობს არიან მსხვილი ფეოდალები, რომელთაც
გიორგი სააკაძის მაგალითზე

რომლის წინაპრებიც საუკუნეა ქვათახე- ცხოვრება მოგანიჭა? ნოსტეს კოშკი არ აწყობთ მეფის გაძლიერებული ცენ-
ვის მონასტრის ბერები და წინამძღრები მონაზონი მაკრინე წერს, ამ წუთიდან ტრალური ხელისუფლება, ის პროგრე-
არიან, რომელმაც წმ. ევსტათი პლაკიდას გიორგი სააკაძე სპარსეთის მტერი გახდა სული სახელმწიფო რეფორმები, რა-
საპატივსაცემოდ ერთ ვაჟს აღაპი დაარქ- და გადაწყვიტა, ადრე თუ გვიან, ბოლო საც ლუარსაბის და სააკაძის ტანდემი
ვა (პლაკიდას შვილის სახელი), რომელ- მოეღო საქართველოში სპარსეთის ბატო- ახორციელებს ქვეყანაში. ამით მათი
მაც გუდალეთში, ნოსტეში, კავთისხევში, ნობისათვის, რაც მის სულს მძიმე ტვირ- თავადური უფლებები იზღუდება და
ანუ კავთურა-თეძამი-ატენის ხეობაში თად აწვა” [პ. იოსელიანი „დიდი მოურავი თავის სამფლობელოებში „მეფეებად”
უკვე ააგო ან აღადგინა ქრისტიანული გიორგი სააკაძის ცხოვრება”. თბ. 1973 წ. ვეღარ გრძნობენ თავს. და კიდევ, უმ-
საყდარ-სალოცავები, როგორც ნამდ- გვ. 34]. თავრესი: – საქართველოს დაუძინებელ
ვილ ღვთისმოშიშ მართლმადიდებელს ამ დროს არც ერთმა – არც მეფე მტრებს – ირანს და თურქეთს არ აწ-
შეეფერება მეფე ლუარსაბ II-სთან მაღალ ლუარსაბმა და არც სააკაძემ არ იცის, ყობთ ივერთა ქვეყნის სიმშვიდე, დალა-
სასულიერო პირს მროველ ეპისკოპოს ვინ ჩამოაგდო მტრობა მათ შორის. ერთი გება, ეკონომიკური აღორძინება. ქარ-
- დომენტი ავალიშვილს აგზავნის. ავა- იუდა ტრიალებდა მათ გარშემო ბოროტი თველთა სისხლისმსმელ შაჰ-აბასს, რო-
ლიშვილი ცნობილ საეკლესიო მოღვაწე- სულის შაჰის (დედით და ბებიით ქართ- არ უარყოფს, რომ რაღაც დააშავა, მაგ- ვინმე ბერუკა, სააკაძის გაზრდილი შვი- მელსაც ამ დროს ცოლად ჰყავს სვიმონ
თა გვარია და სააკაძის მიერ შემთხვევით ველის, როგორც რომის პაპის კლიმენტი რამ თავს იმით იმართებს, რომ, თითქოს, ლივით, ბერუკა სააკაძის ოჯახის ახლობე- I-ის ქალიშვილი (ანუ ლუარსაბ მეფის მა-
სულაც არ არის შერჩეული მროველი VIII-ის წერილიდან ჩანს, შაჰის ქართველი მას სააკაძის პირუტყვი მხოლოდ მინდვ- ლი ვასალია, მისი აზნაურია, ასეთი საქმის მიდა), ფარემუზ ამილახვრის ქალიშვილი,
ეპისკოპოსი. გავიხსენოთ ეკლესიის ის- ცოლისადმი) და მოღალატე დიდგვარო- რიდან (საძოვრიდან) გაუტაცია და არა გაკეთება რომ შესძლო. გიორგი სააკაძე თეიმურაზ მეფის და ელენე (1606 წლი-
ტორიიდან იოანე IX (1611-1615 წ.) (ზო- ვანი ქართველი თავადების დავალებით. დიდი მოურავის სახლის ეზოდან და აქ- ძალზედ სწუხს ჯავახიშვილის გამო ასე- დან) და ლუარსაბ II-ის და თინათინი – ამ
გიერთ ისტ. წყაროში 1612-1616 წწ.) თვა- ეს არის ვინმე ბერუკა. მხოლოდ 1620 ცენტი სააკაძის ყმების უხეშ საქციელზე თი ერთგული „შვილსავით გაზრდილი” „ქორწინებათა დიპლომატიას” და თავის
ლისშვილი, წინათ ქვათახევის მონასტრის წელს ირკვევა, უკვე ცხადად, რაც ჩაიდი- გადააქვს [ივ. სურგულაძე „ნარკვევი სა- კაცი რომ დაკარგა. დიდი მოურავის სიტ- აგენტურას აქტიურად იყენებს მსხვილი
წინამძღვარი, შაჰ-აბასისაგან დევნილი ნეს შაჰმა და მოღალატეთა გუნდმა მე- ქართველოს სახელმწიფოსა და სამართ- ყვებიდან ჩანს, რომ ვინმე ბერუკა მასთან ფეოდალების გადასაბირებლად, მოსას-
მცხეთიდან, 1614 წელს განერიდა მტერს ფისა და სააკაძის წინააღმდეგ. როგორც ლის ისტორიიდან”. თბ. 1963 წ. გვ. 56-98]. და მოურავის ოჯახთან ძალიან დაახლო- ყიდად, ქვეყნის ასარევად. და მთავარი:
და წავიდა დასავლეთ საქართველოს ჩანს, ქართველი ერის გადასარჩენად გავაგრძელოთ უაღრესად მნიშვნელოვა- ვებული პიროვნება ყოფილა. ალბათ, მას, ეროვნული საღი ძალების და მამულის
კათალიკოს მალაქია გურიელთან და ცალ-ცალკე უნდა ეტვირთათ ჯვარცმა ნი სამართლის ამ ძეგლის განხილვა, კერ- გიორგი სააკაძის ოჯახის ყოველი წვრილ- ერთგული შვილების გასანადგურებლად,
გურიაშივე გარდაიცვალა დევნილობაში. მეფე ლუარსაბ II-ს და დიდ მოურავს – ძოდ, დიდი მოურავი განაგრძობს სასა- მანიც ეცოდინებოდა და სწორედ ეს გა- ეროვნულ მოღვაწეთა შორის უნდობლო-
იოანე ავალიშვილმა აღუწერა წმ. ქეთე- გიორგი სააკაძეს... მართლოს წინაშე საჩივარს: ის მიმართავს მოიყენეს ქვეყნის „არევის მოყვარეთა და ბა-მტრობის ჩამოსაგდებად, გასათიშად.
ვან დედოფლის ლოცვანი. იოანე იყო ძმა ისტორიულ მოვლენათა წინსწრები ჯავახიშვილს, რომ შენგან არ მოველოდი მოჩხუბარმა” კაცებმა მეფესა და დიდ მო- იუდა ბერუკებიც და პილატე ჯავახიშვი-
არსენ ალავერდელისა, ასევე ცნობილი მეთოდით გავაანალიზოთ 1609-1612 წწ- „რომე ეს ყველა უკაცრაული მიყავო, რაც ურავს შორის შუღლის და მტრობის ჩამო- ლებიც არ ილევიან, სამწუხაროდ, ჩვენს
სასულიერო მოღვაწისა. იოანე ავალიშ- ში დატრიალებული ტრაგედია ორ დიდ დამემართა, ყველა შენი ქმნილობით და- საგდებად. და ეს კარგად ჩანს სამართლის ისტორიაში და „მიერითგან ეძიებენ ჟამსა
ვილს ძალზე დადებითად ახასიათებს წმ. ქართველს შორის, თუ როგორ შევიდა მემართაო” (ე. ი. ქაიხოსროს აბრალებს ამ ძეგლიდანაც, რომლისთვისაც დღემდე მარჯუესა, რაჲმისცეს იგი მათ” [სახარე-
პოლიევქტოს კარბელაშვილი [მღდელი მათ ურთიერთობაში ბოროტი. მტრობის ჩამოგდებას მეფე ლუარსაბ- არც ერთ მკვლევარსა და ისტორიკოსს ბა მათესი 26.16]. და მერე ამას მოჰყვება
პოლიევქტოს კარბელაშვილი „იერარქია ჯერჯერობით ერთადერთი ისტო- თან და შემდგომ აბედით მოვლენებს. ვ. ყურადღება არ მიუქცევია სათანადოდ. შემაძრწუნებელი ამბები მოვლენებისა,
საქართველოს ეკლესიისა, კათალიკოსნი რიული საბუთი, რომლითაც იხსნება ო.); „ბერუკა შვილისავით გავზარდეო როდესაც სასამართლო „სხდომაზე” ანუ, როგორც ფსალმუნშია „და დასთხიეს
და მღდელმთავარნი”. ტფ. 1900 წ. ახალი საიდუმლო ლუარსაბ II-ის და გიორგი სა- და ორჯერ-სამჯელ დაკარგულ მოვიყვა- გიორგი სააკაძე ჯავახიშვილს უყენებს სისხლი უბრალოჲ” [ფსალმუნი დავითისა
გამოც. ბ. არველაძის რედ. 2011 წ. რედ. აკაძის ურთიერთობის დაძაბვისა, მეფის ნეო”. შვილსავით ვუყურებდი ბერუკასო, ბრალდებას, – ბერუკამ შენი გულისთვის 105.38], თუმცა წავკისის შეთქმულები-
მეუფე ანანია (ჯაფარიძე) გვ. 93-95]. ე. მიერ ერთგული მოურავის ღალატით მაგრამ როცა ბერუკამ გაიგო, რომ მო- დამიწყო „ბეზღობა მეფესთან” და მისი სას 1612 წელს, „ქართლის ცხოვრება”
ი. გიორგი სააკაძე, როგორც ქრისტიანი, მოკვლის მცდელობისა არის 1620 წლის ურავი ქაიხოსროს დაუკავშირდა და და- „სიკვდილი და ამოწყვეტა” გადააწყვეტი- წერს: „არა დაფარა ღმერთმან საქმე ესე,
„გიყვარდეს მოყვასი შენი”-ს მცნებიდან 15 აპრილით დათარიღებული „სასამარ- უმეგობრდა, მაშინ „გარდამიბრუნდაო”, ნეს ლუარსაბს, ვითომ სააკაძე მოღალა- არამედ იხსნა მეფე ლუარსაბ უბრალო
გამომდინარე ცდილობს დაარწმუნოს თლო განაჩენი დიდი მოურავისა და ჯა- ე. ი. გამიდგა და „ბატონს ლუარსაბთან ტე იყო, მაშინ ქაიხოსრო ჯავახიშვილი კაცის სიკვდილთაგან და სისხლისაგან...”
ლუარსაბ მეფე თავის სიმართლეში. მას ვახიშვილის საქმის გამო”. სამართლის ამ (იგულისხმება ქართლის მეფე ლუარსაბ პასუხობს და უმტკიცებს დიდ მოურავს: – გიორგი სააკაძეს ბოროტისაგან დასაცა-
ლუარსაბ მეფე ნამდვილად უყვარს, მისი ისტორიულ ძეგლს წმინდა ღვთისკაცმა II. ვ. ო.) ბეზღობა დამიწყო ამის გულისათ- „ბერუკას „ჩემის თავისთვის” არ უგმიხარ ვად მოუვლინა კეთილმა ანგელოზმა ბა-
გაზრდილია, დიდი მოურავის მამა-პა- – ექვთმე თაყაიშვილმა პირველმა მიაქ- ვის, რომე ქაიხოსროს დამოყვრებიხარო”. (მეფესთან. ვ.ო.), არამედ მას დაჰპირდნენ აკა ხერხეულიძე და გაამჟღავნა იუდათა
პა, ბიძებიც ლუარსაბ მეფის მამა-პაპის ცია ყურადღება და 1909 წელს გამოსცა სასამართლოს ამ ამონარიდში გიორგი სა- შენი მამულები და ამიტომ გიღალატაო”, ეს შეთქმულება, რომელშიც მეფეც იყო
ერთგული მსახურები და მეფის კარის კიდეც [ექ. თაყაიშილის რედაქციით „სა- აკაძე ბერუკას და ქაიხოსროს აბრალებს ანუ, სიტყვასიტყვით, ასეა: „შენი მამული ჩარეული მათი გამოისობით, ბერუკა-
„თავდადებით ნამსახური” მოხელეები ქართველოს სიძველენი”, ტ. II, გვ. 51-61. უკვე თავის დიდ უბედურებას, მაგრამ ამ ... უქადეს და ამისთვის .. .გიყვესო”. იუდას „დამსახურებით”, რომლის უკანაც
არიან. გიორგი სააკაძეს რომ უყვარს თბ. 1909 წ.]. ასევე დედანი დაცულია ხელ- ამონარიდშიც ჯერ არ ჩანს ბოროტმოქ- აქ იხსნება კვანძიც ამ ვერაგული ღა- შაჰი და მსხვილი ფეოდალები იდგნენ...
ალალად ლუარსაბ II, ამაზე მეტყველებს ნაწერთა ეროვნულ ცენტრში [Hd-6259]. მედების ნამდვილი არსი, არ ჩანს გამოკ- ლატისა! (ბარათაშვილები, ციციშვილები, ჯავა-
1615 წლის ერთი უმნიშვნელოვანესი ჩა- საყურადღებოა, რომ სასამართლო ვეთილად სახე იუდასი, რომლის „ამბო- თვითონ ქაიხოსრო ჯავახიშვილი ხიშვილები). ეს იცოდა, ალბათ, ქართლის
ნაწერი, რომელიც ერეკლე მეფის შვილი- განაჩენში გიორგი სააკაძე „ბატონ მო- რითაც” შემდგომში „უბრალო სააკაძეს” უარყოფს მოურავის ბრალდებას: „აშო- კათალიკოსმა ბესარიონ ორბელაშვილ-
შილს – მონაზონ მაკრინეს ეკუთვნის და, ურავად” იხსენიება, მაშინ როდესაც დიდ გაანადგურებენ, გადახვეწავენ, სასიკვ- როს ღმერთმან, ამბობს ის, ჩემის გუ- მა-ბარათაშვილმაც, რომელმაც დაახ-
რომელიც, პლატონ იოსელიანისათვის თავადს – ქაიხოსრო ჯავახიშვილს მხო- დილოდ გაიმეტებენ, ანუ, როგორც და- ლისთვის არც რა დაგმარცხებია, არც ლოებით ერთი საუკუნის შემდეგ დიდი
გადაუცია იმჟამინდელ გორის ეპისკო- ლოდ სახელით – „ქაიხოს როთი” მიმარ- ვითის ფსალმუნშია, შეთქმულთა ხროვა ჩემი საქმობით წამხდარხარ, არც ჩემზედ მოურავის ტრაგიკული აღსასრულიდან
პოს ლეონიდეს (ოქროპირიძეს) [პლატონ თავენ. თვით ქაიხოსროც გიორგი სააკა- შეძლებს „მოინადირონ სული მართლისაჲ თავზედ ავით რამ დაგმართებია. არც თავის ჰაგიოგრაფიულ ძეგლში „წამება
იოსელიანი „დიდი მოურავი გიორგი სა- ძეს ბატონობით ელაპარაკება, რაც დიდი და სისხლისა უბრალოსა ბრალეულ-ჰყო- ბერუკას ჩემის თავისთვის უგმიხარ...” ე. წმიდისა მეფისა ლუარსაბისა შაჰ-აბას ყე-
აკაძის ცხოვრება”, თბ. 1973 წ, გვ. 34]: მოურავის აღმატებულ პიროვნებაზე და ფენ” [ფსალმუნი დავითისა 94.21]. ი. ბერუკამ ჩემი გულისთვის კი არ თქვა, ენისა მიერ” (1723-1726 წწ.) მეფე ლუარ-
„გიორგი სააკაძე შეუძრწუნებლად ვერ მაღალ ავტორიტეტზე მიუთითებს, რა- გავაგრძელოთ დიდი მოურავის სა- – გიორგი სააკაძევ, შენზე აუგი და ცუდი საბის ერთგულ ყმად, მამაც მეომრად და
უყურებდა მეფე ლუარსაბს, რომელიც საც თვითონვე აღნიშნავს სასამართლოს ჩივრის ანალიზი: ქაიხოსროს რომ არ მეფე ლუარსაბთან, არამედ შენს მამულს გმირად გამოიყვანა გიორგი სააკაძე, რო-
მის მიმართ არავითარ გულისწყრომას არ სხდომაზე თავადი ჯავახიშვილი დავმოყვრებოდი, ბერუკა ასე არ გამიდ- დაჰპირდნენ, შენს ქონებას სანაცვლოდ, მელიც იყო „ქველი იგი მხედარი და უშიში
გამოთქვამდა (იგი უკვე შაჰ-აბასს ეახლა როგორც სასამართლო განაჩენიდან გებოდა, რადგანაც მრავალი კარგი საქმე თუ მეფესთან ტყუილა დაგიწყებდა „ბეზ- გონებითა, რომელი სიმხნითა და ახოვა-
თავისი ნათლიის შადიმან ბარათაშვილის ჩანს: „მოურავ პატრონ გიორგის” სარჩე- მქონდა მისთვის გაკეთებულიო; თვითონ ღობას”, რის შედეგადაც მეფე დააჯერეს ნებითა ზეშთა ჰმატდა ყოველთა კაცთა,
მუხანათური ღალატის შედეგად. ვ. ო.), ლი ჰქონია შეტანილი ქაიხოსრო ჯავა- ბერუკას ეთქვა, რომ მოურავმა „ქაიხოს- შენს ღალატშიო, რადგან ბერუკა შვი- თანაჰყვა მეფესა...” [ვ. ოთარაშვილი „მო-
თბილისის ციხესიმაგრიდან (იგულისხმე- ხიშვილის წინააღმდეგ. აღნიშნული სა- როს გულისათვის დამკარგა და წამახ- ლივით გყავდა გაზრდილი და მეფე ვერ ურავი გიორგი თანაჰყვა მეფესა”, ჟურნ.
ბა დღევანდელი ნარიყალას ციხე - ვ. ო.), მართლის ძეგლის მიხედვით, პირველად დინაო”. ამისთვის გადამემტერა ბერუკა, წარმოიდგენდა, რომ მას ტყუილი ეთქვა „ქართველოლოგია” №2015 წ. გვ. 48-57].
რასაც შაჰ-აბასი ათვალიერებდა, ლუარ- თავისი მოთხოვნა მოსარჩელემ – დიდმა გადამკიდა მეფე (იგულისხმება ლუარსაბ შენზეო...
10 ლიტერატურული მესხეთი ინტერვიუ 2018 წელი, აგვისტო
„სტერეო დამოკიდებულების” ფორმე- უკეთ მოგეხსენებათ, რას ნიშნავს ეს.

ანივარდ ბი. ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში ბევ-
– რადგან წამყვან თანამდებობებ- რი შემოქმედი ადამიანი ცხოვრობს,
მოსოიანი ზე განსაკუთრებით ინიშნებიან მამაკა- მათ შორის ცნობილი მხატვრები და
ცები, არსებობს ე.წ. მამაკაცებისა და მწერლები, პოეტები. გვაინტერესებს,
ჩვენი გაზეთის დღევანდელი ნომ- ქალბატონებისათვის თუნდაც განსხ- მუნიციპალიტეტი როგორ თანამშ-
რის სტუმარია ნინოწმინდის მუნიცი- ვავებული თანამდებობებიც და პრო- რომლობს მათთან?
პალიტეტის მერი ანივარდ მოსოიანი, ფესიებიც, ამიტომაც, რა თქმა უნდა, – ნინოწმინდაში ცხოვრობს და
რომელიც საქართველოში ერთადერ- არსებობს ეს „სტერეოტიპი”, თუმცა, მოღვაწეობს საქართველოს სომეხ
თი ქალბატონია, რომელიც მერად აირ- ჩემის აზრით, სქესს არ უნდა ჰქონდეს მწერალთა კავშირის – ,,ვერნატუნის”
ჩიეს და წარმატებით უძღვება თავის არსებითი მნიშვნელობა თანამდებობა- თავმჯდომარე ჟორა სნხჩიანი, რო-
მინდობილ საქმეს და მოსახლეობაშიც ზე დანიშვნისას. მელიც გახლავთ მერიის კულტურის
დიდი ავტორიტეტით სარგებლობს. – რა შეხედულებისა ბრძანდებით სამსახურის უფროსი, ასევე მხატვარი
ქალბატონ ანივარდს, რომელმაც ე.წ.კვოტების შემოღებაზე, იმისათვის, სარქის აროიანი, რომელიც საქარ-
პრივატულ საუბარში გაგვიმხილა, რომ პარლამენტში, ხელისუფლების თველოსა და სომხეთის მხატვართა
ბევრი რამის გაკეთება სურს და ძა- სტრუქტურებსა და ა.შ. დაცული იქნას კავშირის წევრი და ს/ჯ მხატვართა
ლასა და ენერგიას არ ზოგავს, რათა ე.წ. გენდერული თანასწორობა? რეგიონული საბჭოს კოორდინატო-
ამომრჩევლისათვის მიცემული პირო- – რაც შეეხება კვოტებს, ეს არის რია. პერიოდულად ხდება მათთან
ბა შეასრულოს, – მუნიციპალიტეტი მექანიზმი, რომლის საშუალებითაც შეხვედრები და ისინი სტიმულს აძ-
წარმატებულ სტრუქტურად აქციოს მოხდება ქალების მეტი ჩართულობა ლევენ მოზარდ თაობას განათლებულ
და თავისი მოკრძალებული წვლილი საზოგადოებრივ - პოლიტიკურ ცხოვ- და კულტურულ საზოგადოებად რომ
შეიტანოს ქართულ-სომხური ურ- რებასა და საქმიანობაში. მთავარია ჩამოყალიბდნენ, ამასთან, ხშირად მო-
თიერთობების და, განსაკუთრებით, კვოტირებისას გაკეთდეს აქცენტი ნაწილეობენ მუნიციპალიტეტში ორ-
კულტურული ცხოვრების გაუმჯობე- ადამიანის პიროვნულ და მის გონებ- განიზებულ თითქმის ყველა მასობრივ
სებისათვის. რივ თვისებებზე. ღონისძიებაში. ნინოწმინდის სკოლის-
– ქალბატონო ანივარდ, – თქვენ, როგორც სახელმწიფო გარეშე აღზრდის დაწესებულებაში
თქვენი მერად არჩევის დღიდან 6 თვეზე მეტ ხანს, რის გამოც, ცხადია, წორობის განყოფილება, სადაც სამი
სხვა რეგიონებთან შედარებით, უფრო თანამშრომელია დასაქმებული; 2016 მოხელე, ყოველთვის სამსახურეობ- ბატონ ს.აროიანს აქვს წრეები და ისიც
თითქმის ერთი წელი გავიდა, როგორ რივი მოვალეობის შესრულებით მთელ თავის ცოდნასა და გამოცდი-
გრძნობთ თავს ამ ამპლუაში? მეტი პრობლემა გვაქვს და ჩემთვის, წლის ადგილობრივი თვითმმართ-
როგორც ქალისთვის, როგორც ვთქვი, ველობის არჩევნებში ნინოწმინდის ბრძანდებით დაკავებული, როგორ ლებას მათ ახმარს. შედეგები სახეზეა,
– ამ თანამდებობაზე ჩემი მუშა- ათავსებთ ერთმანეთთან საოჯახო ხელოვნებისადმი ინტერესმა არაერთ
ობა, ცხადია, დიდ პასუხისმგებლობას მართლაც, კოლოსალურ შრომას მუნიციპალიტეტმა, პირველად თავის
მოითხოვს. ისტორიაში, აღმასრულებელ ორგანოს და სახელმწიფოებრივ საქმიანობას, ახალგაზრდაში გაიღვიძა. ჟ. სნხჩი-
მოითხოვს. ხალხისადმი თანადგომა, როგორ ეგუება ამ სიტუაციას თქვენი ანის დახმარებითა და უშუალო მონა-
საქართველოს კანონებისა და მთავ- – როგორ უყურებთ ქალის როლს ხელმძღვანელად ქალი აირჩია მერად.
საზოგადოებაში, გენდერულ თანას- ეს უკვე წინ გადადგმული ნაბიჯი და მეუღლე? წილეობით კი თბილისში გამომავალ
რობის დირექტივების, შესაბამისი – ვინაიდან 2008 წლიდან დღემ- ჟურნალ ,,ალმანახში” სისტემატურად
მოთხოვნების მათთან მიტანა და მისი წორობაზე რა შეხედულების ბრძანდე- დასტურია იმისა, რომ მოხდა სტერე-
ბით? ოტიპების დაძლევა – ხელმძღვანელი დე დაკავებული ვიყავი ისეთი სამსა- იბეჭდება ჩვენი ნორჩი, ნიჭიერი პო-
შესრულება, ეკონომიკური ბაზის პრი- ხურებრივი საქმიანობითა და მოვა- ეტებისა და მწერლების ლექსები და
ორიტეტების შეძლებისდაგვარად – რაც შეეხება გენდერულ თანას- პოზიციები იქამდე მხოლოდ მამაკა-
წორობასთან დაკავშირებულ საკით- ცებს შეეძლოთ დაეკავებინათ. ჩვენი ლეობების შესრულებით, რომლებიც ნაწარმოებები, რაც მათთვის დიდი
განვითარება, განსაკუთრებით სოფ- მოითხოვდნენ ბევრი დროისა და სტიმულის მიმცემია. გარდა ამისა,
ლის მეურნეობის დარგის, მცირე და ხებს: როგორც იცით, არც თუ ისე მუნიციპალიტეტის, როგორც წარმო-
დიდი ხნის წინ, თბილისში გაიმართა მადგენლობით, ასევე აღმასრულებელ ენერგიის ხარჯვას, ამიტომ მაქვს შე- ბევრი ნიჭიერი ახალგაზრდა გვყავს,
საშუალო ბიზნესის ხელშეწყობა, კო- მუშავებული მკაფიო სამუშაო გრაფი- რომელთა შემოქმედებაც დიდი იმედე-
ოპერატივების შექმნა, ასევე მცირე მე- პირველი ეროვნული კონფერენცია: ორგანოში დასაქმებულ ქალთა რა-
„გენდერული თანასწორობა ადგილობ- ოდენობა ამჟამად 30 % -ს აჭარბებს, კი არამხოლოდ სამუშაო საქმიანობის, ბის მომცემია.
წარმეობის განვითარება, თანამედრო- არამედ ოჯახური ცხოვრებისთვისაც, ხელოვნება და კულტურა ერის ის-
ვე ცხოვრების მთავარი ატრიბუტებია რივ თვითმმართველობაში – გამოწვე- რაც, სხვა მუნიციპალიტეტებთან შე-
ვები და შესაძლებლობები”. დარებით, არც თუ ისე ცუდი მაჩვენე- თუმცა, ოჯახური და პოლიტიკური ტორიის გამომხატველია და დღეს ნი-
და სწორედ ამ მიმართებით გვიხდება საქმიანობის შეთავსებას ესაჭიროება ნოწმინდაში ფუნქციონირებს რამდე-
მუშაობა და მთელი ჩვენი შესაძლებ- შეხვედრის მიზანს წარმოადგენ- ბელია...
და, ერთი მხრივ, გენდერული თანას- ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტ- დიდი ძალა და ენერგია – სულიერი და ნიმე ანსამბლი და მათ შორის გვყავს
ლობის მაქსიმუმის გამოყენება, რაც ფიზიკური მხარდაჭერა, რომელსაც, შესანიშნავი მუსიკოს-შემსრულებლე-
არც თუ ისე ადვილი საქმეა და დიდ წორობის სფეროში მუნიციპალიტე- ში 2018 წლის ბიუჯეტის შედგენისას
ბიც, რომლებიც აქტიურად მონაწი-
ენერგიას მოითხოვს. ისიც ცხადია, ლეობენ როგორც რეგიონულ, ასევე
ხელოვნება და კულტურა
– თითოეული განხორციელებული საერთაშორისო კონკურსებში და დიდ
პროექტი დიდ სიამოვნებასა და ინტე- წარმატებებსაც აღწევენ, რაც თითო-
რესს გვიჩენს. შრომას ხომ მაშინ აქვს ეული ნინოწმინდელის წარმატებაა,
ფასი, როდესაც სასურველ შედეგებს ამით შეგვიძლია დავანახოთ ყველას,
ერის ისტორიის
აღწევ. რომ ჩვენც, პროვინციაში მცხოვრებ-
– უფრო ახლოს რომ გავაცნოთ ლებსაც, შეგვიძლია ჩვენი სიტყვა
ანივარდ მუსოიანი – ნინოწმიდის მერი, ვთქვათ, რომ კულტურას საზღვრები
ჩვენი გაზეთის მკითხველებს, იქნებ არ აქვს და აქაცაა შესაძლებელი დიდი
გამომხატველია!
თქვენი განვლილი ცხოვრების გზაზე საქმეების კეთება.
გვესაუბროთ. შემოქმედებით ინტელიგენციას-
– დავიბადე 1974 წლის 9 მაისს ქ. თან – მწერლებთან და ხელოვანებთან
ნინოწმინდაში (ყოფილი ბოგდანოვკა). ჩატარებული შეხვედრები, ყოველთ-
1991 წელს დავამთავრე ამავე ქალა- ვის განაწყობს მოსახლეობას იმის-
ქის მე-2 საშუალო სკოლის სრული კენ, რომ მეტი საფიქრალ-საზრუნავი
კურსი, 1996 წელს – ერევნის ეკონო- გვქონდეს მათ მიმართ, რათა ღირსე-
მიკურ - იურიდიული უნივერსიტეტის ული პატივი მივაგოთ და დავაფასოთ
ფსიქოლოგიური ფაკულტეტი, 2000 ისინი. თუმცა შემოქმედის დამფასებე-
წელს – თბილისის საერო უნივერსი- ლი მაინც დროა.
ტეტის „გაენათის” ფსიქოლოგიისა და – 50 წელზე მეტია, რაც, თქვენთან,
ქართული ენის მასწავლებლის სპე- ტრადიციულად, აღინიშნება დიდი სო-
ციალობით. მერის თანამდებობაზე მეხი პოეტის ვაჰან ტერიანის დღეები,
არჩევამდე ვმუშაობდი ნინოწმინდის მრავალი სტუმარი გსტუმრობთ რო-
N3 საჯარო სკოლაში ქართულის, რო- გორც სომხეთიდან, ასევე საქართ-
გორც მეორე ენის, მასწავლებლად, ველოს დედაქალაქიდან და რეგიონის
ამავე დროს, გარკვეული პერიოდი რა თქმა უნდა, პირველ რიგში, ოჯახის მუნიციპალიტეტებიდან. რა შეიძლება
– სკოლის დირექტორად, საგანმანათ- ტებს შორის კოორდინირებული მუშა- გათვალისწინებულია მარტოხელა დე-
ობის ხელშეწყობა და, მეორე მხრივ, დებისთვის, მრავალშვილიანი ოჯახე- წევრებისგან ვღებულობ. გაკეთდეს იმისათვის, რომ „ტერიანო-
ლებლო რესურსცენტრის უფროსად. – როგორც ვიცით, თქვენ ხელოვ- ბა” სომეხთა და ქართველთა მეგობ-
მერის თანამდებობაზე არჩევამდე კი თვითმმართველობის ორგანოებსა ბისა და ოჯახში ძალადობის მსხვერპ-
და ეროვნულ ხელისუფლებას შორის ლთათვის, მიზნობრივი პროგრამები. ნებისა და ლიტერატურისადმი განსა- რობის დღესასწაულად იქცეს?
ვიყავი მუნიციპალიტეტის საკრებუ- კუთრებულ ინტერესს იჩენთ, გიყვართ – ნიშანდობლივია, რომ ,,ტერი-
ლოს წევრი – განათლების, სპორტისა ერთიანი ხედვის ჩამოყალიბება. ოთხ ეტაპობრივად ვღებულობთ შესაბამის
მიწვეულ მუნიციპალიტეტებს შორის ზომებს გენდერული თანასწორობის პოეზია, მხატვრული ლიტერატურა, ანობა”, როგორც დიდი სახალხო დღე-
და ახალგაზრდულ საქმეთა კომისიის განსაკუთრებით რომელია თქვენი საყ- სასწაული, რომელიც 50 წელზე მეტია
თავმჯდომარე. ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტიც უზრუნველსაყოფად.
იყო. კონფერენციაზე წარდგენილი ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში ვარელი მწერალი და პოეტი, რომელ იმართება, ჩემი აზრით, მართლა უნდა
– თქვენ ერთადერთი ქალბატონი ქართველ ავტორს იცნობთ, სომეხი იქცეს ქართველი და სომეხი ერის ძმო-
ბრძანდებით საქართველოში, რომე- მქონდა გენდერული თვალსაზრისით ჩატარდა სასწავლო კურსები, – ტრე-
არსებული პრობლემებიც და მიღწე- ნინგები, რომელიც მიმართული იყო მწერლებიდან ვის ანიჭებთ უპირატე- ბის, ორმხრივი ნდობისა და განუყ-
ლიც მერად აგირჩიეს, ამ ფაქტს რო- სობას და რატომ? რელი მეგობრობის სიმბოლოდ. ასევე
გორ აღიქვამთ? ვებიც. დასამალი როდია, რომ ქალთა აღნიშნულ სფეროში ქალთა ეკონომი-
უფლებებისა და მათდამი სტერეო და- კური, პოლიტიკური და უფლებრი- – განსაკუთრებით ვაფასებ შოთა სიმბოლურია ისიც, რომ, თავის დრო-
– ჩემთვის, როგორც ქალისთვის, რუსთაველის უკვდავ „ვეფხისტყა- ზე, ტერიანმა განათლება თბილისში
ყველაზე რისკიანი ჩემი დღევანდელი მოკიდებულების ფორმების შეცვლისა ვი გაძლიერებისა და ქალთა ცოდნის
და დაცვის კუთხით ჩვენ ჯერ კიდევ ამაღლებისაკენ, რათა უკეთ განახორ- ოსანს” და ვაჰან ტერიანის განუმე- მიიღო. იგი შესანიშნავად ფლობდა
თანამდებობაა, ვინაიდან მართლაც ორებელ პოეზიას, ისინი არასოდეს არ ქართულ ენას, რის გამოც შეძლო სომ-
ერთადერთი მერი ქალბატონი ვარ, ბევრი პრობლემა გაგვაჩნია. თუმცა ციელონ თავიანთი ეკონომიკური, პო-
ხელისუფლება ეფექტურ ნაბიჯებს ლიტიკური უფლებები ყოველდღიურ „ძველდებიან” და თაობიდან თაობაზე ხურ ენაზე გადაეთარგმნა უკვდავი
მაგრამ ვცდილობ, – პოლიტიკოსი- გადადიან, როგორც შეუფასებელი ,,ვეფხისტყაოსნის” წინასიტყვაობა.
სათვის დამახასიათებელი ყველა კარ- დგამს ქალთა მიმართ ძალადობის აღ- ცხოვრებაში. გარდა ამისა, ასევე ხში-
მოსაფხვრელად, მათთვის თანასწორი რად ტარდება ტრენინგები ოჯახში და წმინდა, საერო, სასულიერო და აკადემიკოსმა ნიკო მარმა აღტაცებით
გი თვისება გამოვიყენო ჩემი ხალხის სახალხო მემკვიდროება. მწერლობა, წაიკითხა რა ეს თარგმანი, მას „მზის
საკეთილდღეოდ, მიუხედავად იმისა, გარემო პირობების შესაქმნელად, გა- ძალადობის, ნაადრევი ქორწინების
დაწყვეტილების მიღების პროცესში პრევენციის მიმართულებით ქალთა პოეზია ის ფუნდამენტია, რაზეც დგას ნაჭერი” უწოდა. კვლავ მინდა გავი-
რომ მარცხისთვისაც მუდამ მზად ამა თუ იმ ერის კულტურული ცხოვ- მეორო: „ტერიანობის სახალხო დღე-
ვარ, არ მინდა შევცვალო ჩემი პო- ქალთა როლის ამაღლებისა და სხვა შორის ცოდნის ამაღლების კუთხით და
მიმართულებით, მაგრამ მეტის გაკე- ხმამაღლა შემიძლია ვთქვა: – მრავალი რება. რომ არა ეს დარგი, ცხადია, არ სასწაული” მართლაც უნდა ვაქციოთ
ზიციები და დამოკიდებულება ნების- იქნებოდა ერის კულტურა. მასზე დგას ორი ძირძველი ერის მეგობრობის დიდ
მიერი საკითხისადმი, რომელიც ჩემი თებაც შეიძლება. საქართველოს აქვს სერიოზული მიმართულება გაგვაჩნია,
ქალთა უფლებებზე მუშაობისთვის რომელთა ჩამოთვლა, ალბათ, შორს ესტრადა, კინო, თეატრი... იგი ბაზისია სახალხო დღესასწაულად, ტერიანი
მერად არჩევამდე გამაჩნდა. მუნიცი- საერთო ხელოვნებისა. აბა, გამოვაცა- ხომ ამ ორი მეგობარი ერის მეხოტბე
პალიტეტს აქვს ბევრი სასიცოცხლოდ საჭირო ინსტიტუციური მექანიზმე- წაგვიყვანს. ჩვენი მიზანია ამ მიმარ-
ბი, რომელთა საქმიანობა სულ უფრო თებით ეს რეგიონი ოაზისად ვაქციოთ. ლოთ იგი, – მთლიანად ჩამოიშლება და თაყვანისმცემელი იყო, ურომლი-
მნიშვნელოვანი პრობლემა, როგო- ყოველივე ზემოთქმული, – ერის კულ- სოდაც ერთი დღეც კი არ უცხოვრია.
რიცაა: სახელმწიფო საკუთრებაში ეფექტური ხდება. საილუსტრაციოდ – მოგეხსენებათ, საქართველო
ბევრი მაგალითის მოყვანა შეგვიძლია, ყოველთვის იყო ის ქვეყანა, სადაც ტურა. ამიტომაცაა, რომ განსაკუთრე- – ქალბატონო ანივარდ, როგორც
არსებული სასოფლო - სამეურნეო ბით ამ დარგს უნდა მიექცეს უდიდესი ამბობენ, გასული საუკუნის 20-იან
დანიშნულების მიწის ნაკვეთების გან- თუნდაც ის, რომ ჩვენს მუნიციპალი- მამაკაცი ქალს უაღრესად დიდ პატივს
ტეტში 2015 წლის მარტიდან, შეიქმ- სცემდა, ქალისადმი დამოკიდებულე- ყურადღება. ერი რომ ამაყობს თავისი წლებამდე ჯავახეთის სომხური მოსახ-
კარგვის საკითხი; ნინოწმინდა-სომხე- დიდი ადამიანებით, პირველ რიგში ლეობა შესანიშნავად ფლობდა ქარ-
თის საზღვრამდე არსებული ცენტრა- ნა „ქალთა ოთახი”, რომელმაც ხელი ბაზე ლეგენდები დადიოდა, ის კი არა,
შეუწყო ქალთა პრობლემების უკეთ ტრადიციულად, მამაკაცებს შორის დიდი მწერლები და პოეტები იგულის- თულ ენას, დღესაც, ხანდაზმული ადა-
ლური საავტომობილო მაგისტრალის ხმებიან. საქართველოსთვისაც ხომ მიანების დიდი ნაწილი, მეტ-ნაკლებად,
მოასფალტება; ფოკის, ტამბოვკისა გამოვლენას გენდერული თანასწორო- როგორი დაპირისპირებაც არ უნდა
ბის უზრუნველყოფის საქმეში, არასამ- ყოფილიყო, მათ შორის ქალის მან- სავიზიტო ბარათი რუსთაველია. რომ ფლობს ქართულ ენას. თუმცა ასე ვერ
და გორელოვკის ადმინისტრაციულ არა იგი, წარმოიდგინეთ, რა იქნებოდა ვიტყვით ახალგაზრდების დიდ ნაწილ-
ერთეულებში შემავალი სოფლების გა- თავრობო ორგანიზაცია – ICCN-თან დილი რომ ჩავარდებოდა, მოსისხლე
დადებული შეთანხმებით, ორი თანამ- მტრებიც კი გაშველდებოდნენ. ახლა ქართული კულტურა. ალბათ, მეტის ზე. მიუხედავად იმისა, რომ სახელმ-
ზიფიცირება, ვინაიდან ნინოწმინდის თქმა უკვე ზედმეტია. წიფოს მხრიდან არაერთი საინტერესო
მუნიციპალიტეტი წარმოადგენს სამხ- შრომელი გვყავს ქალთა ოთახის მენე- რა ხდება, რატომ გახდა ასე საგანგაშო
ჯერად. ქალებთან დამოკიდებულება პრობლე- – ხელოვნება, კულტურა, ხალხს პროექტი განხორციელდა, მდგომარე-
რეთ საქართველოს საზღვრისპირა რე- ეკუთვნის. ნებისმიერი ერი ფასდება ობა მთლად სახარ-
გიონს და მკაცრ კლიმატურ გარემოში ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში მური, რომ ამდენი არასამთავრობოები
დღემდე ფუნქციონირებს კულტუ- ყოველდღიურად არ ამუნათებდნენ მა- თავისი კულტურით. თუ კულტურის ბიელო მაინც არაა.
გვიხდება ცხოვრება და მოღვაწეობა, განვითარებაზე არ ფიქრობენ, თქვენ უფრო მეტი კულ-

სადაც ზამთრის პერიოდი გრძელდება რის სამსახურში გენდერული თანას- მაკაცებს – შეცვალონ ქალებისადმი
ახალი გამოცემები
დამხმარე სახელმძღვანელო სტუდენტებისათვის კურ კოლექციებს საქართველოს

ისტორიაში განსაკუთრებული
ახლახან სამცხე-ჯავახეთის და მე-19 საუკუნის პერიოდებ- საუკუნეში; მხარის თეატრალურ ადგილი უკავია, რაც განპირობე-
ისტორიითა და კულტურით ში. ამასთან, ამ ნაშრომით ავ- ცხოვრებას, ინფორმაციულ მასა- ბულია იმით, რომ დოკუმენტუ-
დაინტერესებულმა ადამიანებმა ტორს გადაჰყავხარ უძველეს ლას ცნობილ დრამატურგებზე; რად დასტურდება ახალციხისა
კიდევ ერთი საინტერესო და სა- ხანაშიც – I-XVIII საუკუნეებში ბეჭდვით გამოცემებზე; საბიბ- და არტანუჯის ზარაფხანების
ჭირო ახალი გამოცემა მიიღო – და გაცნობს ამ მიმართულებით ლიოთეკო ცხოვრებაზე; სტამბო- არსებობა და სამონეტო მიმოქ-
გამოვიდა ცნობილი მეცნიერის, ლის კათოლიკე მამათა სავანესა ცევა ძვ.წ.-აღ-ით V საუკუნიდან
პუბლიცისტისა და მკვლევარის, და სტამბოლელ ქართველებზე; XIX საუკუნის ბოლომდე. ნუმიზ-
სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო „ოსმალეთის ქართველთა შორის მატიკური ექსპონატების წარ-
უნივერსიტეტის ასოცირებული განათლების გამავრცელებელი მოდგენით კიდევ უფრო გამდიდ-
პროფესორის ნატო ყრუაშვილის საზოგადოების” დაარსების სა- რდა მუზეუმის ექსპოზიცია, რაც
საინტერესო ნაშრომი – „განათ- კითხზე, მესხ ხელოვანებზე; ად- მნიშვნელოვან შთაბეჭდილებას
ლებისა და კულტურის კერები გილობრივ პრესაზე; ახალციხის ტოვებს დამთვალიერებლებზე,
სამცხე-ჯავახეთში”. მიუხედა- სამუსიკო სკოლაზე და სხვ. გარდა ამისა აქვე წარმოდგენი-
ვად იმისა, რომ იგი ძირითადად წიგნის გამოცემის რედაქტო- ლი იქნა არტანუჯის ზარაფხანა-
დამხმარე სახელმძღვანელოა რია პადაგოგიკის მეცნიერებათა ში მოჭრილი მონეტა, რომელიც
სტუდენტებისა და ისტორიის აკადემიის აკადემიკოსი ლია მენ- მუზეუმს დროებით სარგებლო-
მასწავლებლებისათვის, ასევე თეშაშვილი, რეცენზენტები – ის- ც.ლაფაჩი დ. ლორთქიფანიძე ბაში გადასცა საუდის არაბეთის
მნიშვნელოვან დახმარებას გა- ტორიის დოქტორი, პროფესორი
უწევს ამ მხარის ისტორიითა და როინ ყავრელიშვილი და ფსიქო-
განახლებული ექსპოზიცია
კულტურით დაინტერესებულ ლოგიის დოქტორი, პროფესორი
მკითხველ საზოგადოებას. გულიკო ბექაური.
ყოველთვის უნდა გვახსოვ- წიგნი გამოიცა სამცხე-ჯავა-
სამცხე-ჯავახეთის მუზეუმში
დეს, რომ სადაც არ უნდა ცხოვ- ხეთის სახელმწიფო უნივერსიტე-
რობდე, კარგად უნდა იცნობდე ტის მიერ.
შენს რეგიონს, უპირველესად, არსებულ მდგომარეობას მეს- სამწუხაროა, რომ ასეთი
მის წარსულს და დაინტერესდე ხეთში; ასევე გაეცნობი ფაქტებ- დიდმნიშვნელოვანი გამოცემა
მისი კულტურით. სწორედ ეს სა და მოვლენებს, თუ რა როლი ძალზე მცირე ტირაჟითაა გამო- მესხეთს სამართლიანად ლობამ, კერძოდ, არქეოლოგი-
ნაშრომი გვაძლევს იმის საშუ- ითამაშა მხარეში ქართველთა ცემული და იმედია გამოჩნდე- უწოდებენ მუზეუმს ღია ცის ური გათხრების შედეგად მიკვ- სამეფოში საქართველოს საგან-
ალებას, რომ ღრმად ჩავწვდეთ შორის წერა-კითხვის გამავრ- ბიან დაინტერესებული ბიზნეს- ქვეშ. მისი ისტორიული წარსუ- ლეული იქნა ნეოლითის ხანის გებო და სრულუფლებიანმა ელ-
მხარის განათლებისა და კულ- ცელებელმა საზოგადოებამ და მენები და მხარში ამოუდგებიან ლის შესწავლას, თავის დროზე, (ძვ.წ.აღ-ით 37-35 სს) ორჭოსანის ჩმა გიორგი ჯანჯღავამ.
ტურის განვითარების მთავარ მესხმა განმანათლებლებმა შიდა წიგნის ავტორს მისი ახალი გამო- განსაკუთრებული ღვაწლი დას- ნამოსახლარი და მის მიმართ სამცხე-ჯავახეთის ისტო-
ასპექტებს გასული საუკუნისა პოლიტიკურ ვითარებაზე XIX ცემის საქმეში. დო არაერთმა დიდმა ქართველ- დიდი სამეცნიერო ინტერესის რიის მუზეუმის განახლებული
მა ისტორიკოსმა, რადგან იგი, გამო, აუცილებელი გახდა ექს- სივრცეების ცერემონიალი სა-
ვასილ კოპტონაშვილი უძველესი დროიდან, უმნიშვ- პოზიციაში ასახულიყო საქართ- ზეიმოდ გახსნა საქართველოს
ნელოვანეს როლს თამაშობდა ველოს ისტორიის ის პერიოდი, ეროვნული მუზეუმის გენერა-
ეროვნულ საქმეს. მშრალი ვასილ კოპტონაშვილი
საქართველოს ისტორიაში. მეს- როდესაც ძლიერდება მესხეთის ლურმა დირექტორმა, საქართ-
ენთუზიაზმით, გაჭირვებისა გახლდათ სახალხო სკოლის
ხეთისადმი ინტერესი არც თანა- მოსახლეობის კავშირები შუამ- ველოს მეცნიერებათა აკადემიის
და უდიდესი წინააღმდეგობე- ცნობილი მასწავლებელი, სა-
მედროვე ეპოქაში შენელებულა დინარეთისა და მახლობელი აღ- წევრ-კორესპოდენტმა დავით
ბის მიუხედავად, საკუთარი სულიერო პირი, რომელსაც
და იგი კვლავ იწვევს მეცნიერთა მოსავლეთის კულტურებთან. ლორთქიფანიძემ. მისასალმე-
სიცოცხლის რისკის ფასად, დიდი დამსახურება მიუძღვის
ბელი სიტყვებით გამოვიდნენ
შესძლეს ეროვნული საქმეების ქვეყნის წინაშე. აღნიშნულ გა-
კეთება და გადაარჩინეს საქარ- მოცემაში სხვა მასალებთან
თველოს ეს ძირძველი მხარე ერთად შესულია იმდროინდელ
სულიერი გადაგვარებისაგან. ქართულ პერიოდულ პრესაში,
სწორედ ასეთ მამულიშ- განსაკუთრებით „ივერიაში”,
ვილთაგან ერთ-ერთი იყო გამოქვეყნებული მისი პუბ-
დეკანოზი ვასილ კოპტონაშ- ლიცისტური წერილები და
ვილიც, რომლის ცხოვრებისა ვრცლად – ეთნოგრაფიული და
და მოღვაწეობის შესახებ კი- ლიტერატურული მემკვიდრე-
დევ ერთი საინტერესო კრე- ობა.
ჩვენი გაზეთის მკითხვე- ბული მოამზადა და გამოსცა გამოცემის რედაქტორია
ლები, დროდადრო, აქტიურად სამცხე-ჯავახეთის ისტორიის ისტორიის მეცნიერებათა კან-
ეცნობიან სამცხე-ჯავახეთში მუზეუმის მეცნიერ-თანამშ- დიდატი ციური ლაფაჩი, რე-
მოღვაწე იმ დიდ მამულიშვილ- რომელმა, სამცხე-ჯავახეთის ცენზენტები – პროფესორები
თა ცხოვრებასა და მოღვაწე- სახელმწიფო უნივერსიტეტის – როინ ყავრელიშვილი და მაყ-
ობას, რომლებმაც განუსაზღვ- ასოცირებულმა პროფესორ- ვალა დავითაძე.
რელი ღვაწლი დასდეს მხარის მა ნატო ყრუაშვილმა. ეს მისი წიგნი დაფინანსდა ვასილ
როგორც საგანმანათლებლო, მეთერთმეტე კრებულია, რო- კოპტონაშვილის შთამომავლის
ასევე კულტურული ცხოვ- მელიც მხარის კულტურული ანგელინა კოპტონაშვილის
ამ აღმოჩენით ნათლად მეუფე თეოდორე, ახალციხის
რების გაუმჯობესების დიდ ცხოვრებისათვის დიდი შენა- მიერ.
გამოიკვეთა კავკასიის, ანატო- მერი ზაზა მელიქიძე, სამცხე-ჯა-
ძენია.
ლიის, ირანისა და მესოპოტო- ვახეთის სახელმწიფო უნივერ-
სრულყოფილი ინფორმაცია რომ მიიღოთ დიდ ყურადღებას, ძირძველი
მიის ნეოლითური ხანის კულტუ-
რებში საქართველოს როლი და
სიტეტის რექტორი მაკა ბერიძე,
ამავე უნივერსიტეტის რექტო-
ვინც კი ერთხელ მაინც ყოფი- ბული – „ინფორმაცია მუზეუმში ქართველი ტომები ხომ სწორედ მნიშვნელობა. ამ პერიოდში პირ- რის მოადგილე მერაბ ბერიძე,
ლა სამცხე-ჯავახეთის ისტორიის დაცული პირადი არქივების შე- აქ, უძველესი დროიდან მოყო- ველად იწყება ფართო ხასიათისა ბიზნესმენი ვლადიმერ ზედგინი-
მუზეუმში, დარწმუნდება, თუ რა სახებ”, სადაც შესულია ცნობი- ლებული, სათავეს უდებდნენ და რთულპროფილიანი სამელი- ძე, გუბერნატორის მოადგილე
დიდი ისტორიის მატარებელია სა- ლი მესხი განმანათლებლებისა ქართულ კულტურას, რომლის თონეო ხელოსნობის წარმოება, გიორგი მიქელაძე.
ქართველოს ეს უძველესი მხარე. და ფოლკლორისტების კოტე საილუსტრაციოდ ჯერ კიდევ – ადგილობრივი უხეშად დამუ- მუზეუმის საექსპოზიციო
ისტორიული ექსპონატების ხილ- გვარამაძის, ნიკო ასათიანის, მეოთხე-მესამე ათასწლეულების შავებული თიხის ნაწარმის გვერ- დარბაზისა და საგამოფენო
ვის გარდა, ცოტამ თუ იცის, მის ქრისტესია გვარამაძის, ილია მა- უძველესი ყორღანული სამარხე- დით ჩნდება წითლად შეღებილი სივრცის მოწყობა განხორ-
ფონდებსა თუ საცავებში რამდე- ისურაძის, გიორგი გოგოლაძის, ბის სიმრავლეც კმარა, რომლებ- და გაპრიალებული იმპორტული ციელდა კომპანია „ბრითიმ
ნი უნიკალური და დოკუმენტური ბესარიონ ტაბიძის, ვასილ კოპ- საც თითქმის ყველა მუნიციპა- ჭურჭელი, კალიანი ბრინჯაოს პეტროლიუმის” (გენერალუ-
მასალებია დავანებული, რომლე- ტონაშვილის, ზაქარია დიდიმა- ლიტეტში ვხვდებით. ნაწარმი, რელიგიური რიტუალე- რი დირექტორი კრის შლიტე-
ბიც დიდ მესხ პატრიოტებს, მის მიშვილის ხელნაწერი დოკუმენ- ახლახან კიდევ ერთი საინ- ბისათვის მზადდება ანთროპო- რის) ფინანსური დახმარებით.
ისტორიასა და კულტურაზე მო- ტების – მათი პირადი არქივების ტერესო ფაქტის მოწმენი გავხ- მორფული და ზოომორფული ღონისძიების დასასრულს მოწ-
ამაგე ადამიანებს ეკუთვნით, აღწერილობა, რომელთა საშუ- დით, რომელმაც კვლავ წარმო- თიხის ქანდაკებები, ჩნდება ბორ- ვეულ სტუმრებს მიესალმა და
იმისათვის, რომ მკვლევა- ალებითაც ნებისმიერ ადამიანს აჩინა მესხეთი, როგორც უძვე- ბლიანი ტრანსპორტი, მზადდება მადლობა გადაუხადა სამცხე-ჯა-
რებს და სხვა დაინტერესებულ შესაძლებლობა ექნება სრულ- ლესი კულტურის მატარებელი სამკაულები და ა.შ. ვახეთის სახელმწიფო მუზეუმის
ადამიანებს მიეცეთ შესაძლებ- ყოფილად გაეცნოს და გამოიყე- მხარე – ივ.ჯავახიშვილის სახე- საგამოფენო სივრცე შეივსო მენეჯერმა ციური ლაფაჩმა და
ლობა და ძირეულად გაეცვნენ ნოს მისთვის მნიშვნელოვანი და ლობის სამცხე-ჯავახეთის სა- VI-VII საუკუნეების ადრექრის- გამოთქვა ღრმა რწმენა იმისა,
ამ დიდი ადამიანების ფასდა- საჭირო მასალა. ხელმწიფო მუზეუმში, რომლის ტიანული სარიტუალო ნივთები- რომ წარმოდგენილი ახალი ექს-
უდებელ მემკვიდრეობას, მუ- ნიშანდობლივია ის ფაქტიც, ამუშავენებ მუზეუმის ფონდებსა
და საცავში დაცულ ყველა იმ მდი- საგამოფენო დარბაზებში უძვე- თაც, ასევე გამოიფინა ვანის ქვა- პოზიცია კიდევ უფრო გაზრდის
ზეუმის ამაგდარი მეცნიერ-თა- რომ, რამდენიმე წლის წინ, გრიშა ლესი დროის უამრავი უმნიშვნე- ბებში 1287 წელს მომხდარი მი- მუზეუმის დამთვალიერებელთა
ნამშრომლები გრიშა (გრიგოლ) ჯვარიძის მიერ გამოიცა დიდი დარ საარქივო მასალებს, რომელ-
ნიც დავანებულნი არიან აქ და ლოვანესი ექსპონატია დაცული წისძვრის ამსახველი მასალები. ინტერესები და იგი დიდ პოპუ-
ჯვარიძე და ლევან ლაფაჩი თავ- მესხი მოღვაწის, „ვინმე მესხის” – გაიხსნა განახლებული საგა- დამთვალიერებელს შესაძლებ- ლარიზაციას გაუწევს მესხეთის,
დაუზოგავად იღწვიან ინფორმა- – ივანე გვარამაძის სამეცნიერო ახალ სიცოცხლეს ელიან.
წიგნის წინასიტყვაობა და რე- მოფენო სივრცე, სადაც ჩაერთო ლობა მიეცა გაეცნოს მესხეთის როგორც საქართველოს ძირძ-
ციული წვდომის შესაძლებლო- და ლიტერატურული მემკვიდრე- რეგიონში ახლადაღმოჩენილი ისტორიის ამსახველ რუკებსა ველი მხარის, დიდ ისტორიულ
ბის მაქსიმალური გაუმჯობე- ობის ვრცელი საარქივო მასალის დაქტირება ეკუთვნის ფილოლო-
გიურ მეცნიერებათა დოქტორს ექსპონატები. და წერილობით მასალებს, ასევე წარსულს.
სებისათვის, ამიტომ მათ კიდევ აღწერილობა, რომელმაც, გამო- მუზეუმის ექსპოზიციის ვარძიის მიძინების ტაძარში არ- ექსპოზიციის გახსნის საზე-
ერთხელ, ამ მიმართებით, დიდი ცემისთანავე, მეცნიერ-მკვლე- მიხეილ ქავთარიას; რეცენზენ-
ტებია ციური ლაფაჩი და ნატო შინაარსობრივი და ტექნოლო- სებული თამარის ფრესკის ზუსტ იმო ცერემონიალს ესწრებოდ-
სამსახური გაუწიეს მუზეუმის ვართა და საზოგადოების ინტე- გიური განახლება განაპირობა ასლს და ბევრ სხვა მნიშვნელო- ნენ ახალციხის მოსახლეობისა
სიძველეებით დაინტერესებულ რესი გამოიწვია. ყრუაშვილი.
წიგნი გამოიცა ამირან გოზა- უკანასკნელ წლებში ადიგენის ვან მასალას. და მხარის მუნიციპალიტეტების
ადამიანებს და ახლახან გამოს- გრიშა ჯვარიძე და ლევან ლა- მუნიციპალიტეტის სოფელ ორ- მკითხველს შევახსენებთ, წარმომადგებლები.
ცეს მეტად მნიშვნელოვანი კრე- ფაჩი ამჟამად ასევე ძირეულად ლიშვილისა და მალხაზ მანველიშ-
ვილის ქველმოქმედებით. ჭოსანში აღმოჩენილი მასალების რომ ახალციხის მუზეუმში და- გვერდი მოამზადა
გამოფენაში ჩართვის აუცილებ- ცულ ადგილობრივ ნუმიზმატი- ავთანდილ მესხმა
 ტურული ინტეგრაცია რომ შესწავლით, სახელმწიფოს შესაბამისი ინსტი- პატივისცემაზე. ბრწყინვალე შესაძლებლობებს იძლევა, საჭიროა
მოხდეს, განა სასარგებლო ტუტების მხრიდანაც გვაქვს უდიდესი მხარდა- – ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტს უდიდესი მხოლოდ მეტი ინფრასტრუქტურული პროექტის
არ იქნება სომეხი ეროვნების ჭერა, რის თაობაზეც უამრავი ფაქტის მოყვანა შესაძლებლობა აქვს ტურიზმის განვითარები- თანამედროვე მოთხოვნების დონეზე განხორცი-
მოსახლეობისთვის ქართული შეიძლება ნინოწმინდის სომხურენოვანი მოს- სათვის, სულ რომ არაფერი ვთქვათ, აქაური ელება. არც ამ მიმართებით შეგვინელებია მუშა-
ენის ცოდნა? მაშინ ხომ უფრო გაუადვილდებათ წავლე - ახალგაზრდობის მიერ წინ გადადგმულ ბრწყინვალე ლანდშაფტი, გარემო, კილომეტ- ობა და მუნიციპალიტეტის მერიის კულტურის
მათ სახელმწიფო სტრუქტურებში დასაქმებაც ნაბიჯებსა და მიღწეულ წარმატებებზე. პირა- რებზე გადაჭიმული ბრწყინვალე ტბები, ამის სამსახურის მიერ შემუშავებულია ტურიზმის
და ურთიერთობებიც? აი, მაგალითად, თქვენ დად ჩემი თაობის ნინოწმინდელებმა უმაღ- საშუალებას მართლა იძლევა. ამას შაორის განვითარების სერიოზული და განხორციელება-
შესანიშნავად ფლობთ ქართულ ენას, რა წააგეთ ლესი განათლება ძირითადად საქართველოს უნიკალური კომპლექსიც ემატება... ტურიზმის დი მეტად საინტერესო პროექტები.
ამით? პირიქით – სიკეთის მეტი ამას, ალბათ, სხვადასხვა უმაღლეს სასწავლებლებში მიიღეს, განვითარებისათვის რა კეთდება და როგორია – დაბოლოს. ქალბატონო ანივარდ, სულითა
თქვენთვის, არაფერი მოუტანია. თქვენი აზრით, სადაც პარალელურად მოხდა მათი ინტეგრი- სახელმწიფოს მხრიდან მხარდაჭერა, გიფიქრიათ და გულით მინდა გისურვოთ წარმატებები სამ-
რა არის საჭირო იმისათვის, რომ სომეხი მოსახ- რება ქართველ საზოგადოებთან. ჩემის აზრით, თუ არა ინვესტიციების მოზიდვაზე? სახურეობრივ საქმიანობაში და, იმედია, სიტყვას
ლეობა უფრო მეტად დავაინტერესოთ ქართული ასევე ენის სწავლისათვის საჭიროა გარემო და – მართლაც უნიკალურია ჯავახეთის ბუნება, საქმედ აქცევთ!
ენის შესწავლით? მოტივაცია. ჩვენ ვთვლით, რომ ვართ საქართ- მუნიციპალიტეტი მდიდარია ტბებითა და ალ-
– ვერ ვიტყვით, რომ ნაკლები მუშაობა მიმ- ველოს ღირსეული მოქალაქეები და ჩვენთვის პური მთებით, გვაქვს ასევე ბევრი ისეთი ღირს- ინტერვიუს უძღვებოდა
დინარეობს ამ მიმართებით. სომეხი მოსახლე- ეროვნულმა ცნობიერებამ არანაირი გავლენა არ შესანიშნაოებები, რომელთა თანმიმდევრული
ობა ძალიან დაინტერესებულია ქართული ენის უნდა მოახდინოს ამ ორი მოძმე ერის ურთიერთ გამოყენება ტურიზმის განვითარებისათვის ავთანდილ ბერიძე
ფოლკლორი
ნატვრა ამხანაგის არ გამტანსა, ყეფა თითონვე შერცხვება, მეორე: ზარმაცი ბიჭი

ცეცხლს უდევს ენის წვერია არ ამოიღებს ხმასაო.
დღე-ღამე სულ მას ვნატრულობ: და მამულის მოღალატეს თქვენი სოფლიდან გამოვა,
ეს ნატვრა ამიხდინაო, პირს უზის მორიელია. ეშმაკობა და ქაჯობა, ბიჭო ეგ შენი ქებაო,
საროში ქალსა მიქებენ, შაირობა თუ ვირი არ იქნებოდე, არა ვთქვა, არ იქნებაო,
ლოგინში ჩამიწვინაო, რატომ ვერავინ გაჯობა? პური ჭამაზედ მარდი ხარ,
ოქროს სასახლე ამიგო, *** პირველი: საქმეზედ წელი გწყდებაო.
ვერცხლის „აკოშკა” წინაო, ნუ დასდევ ჭრელსა პეპელას, პირველი: შენით არაფერს აკეთამ
მუხრან ბატონი ყმად მამცა, გაგიფრინდება, წაგივა, ნამგალობა მოვიდა, არც რამეს გეტყვის დედაო.
ამილახვარი შინაო. ხორცი ხომ არას გარგია, ნამგალობა და ნამჯობა, კარებზე შეშა გიგდია, ამისთანა სიცოცხლესაც
კახური ღვინო წითელი, ტყავი სულ არათ გაგივა. წრევანდელ მამითადშია წვრილი მოზვრების სათარი, თვალიც კი დაუდგებაო,
გვერდითაც გამიჩინაო. მკაში ვერავინ მაჯობა. თუ შენი ქალი კარგია,
გასათხოვარი რათ არი? ქალს
*** *** მეორე:
როცა კაცსა ღმერთი სწყალობს გამხიარულდი ბუხარო, ადი, ქალო, მაღლა ხესა,
ციდან მოუვა წესია. გულჩახვეული ნუ ხარო, გეტყობა, ქალაქს ყოფილხარ ჩამოყარე ბროწეული,
ნაფუზარივით1 მოუვა, ხარები ტყეში გავგზავნე მოგიტანია სათალი, ჩამო და გვერდით მამიჯექ,
თუნდ კლდეზე დაუთესია. შეშისთვის ნუღარ წუხარო. შენ იმნაირად გახველებს, ქამხა მოგცე დაწერილი,
დოხობური ხარები მყამს, სიკვდილი შენთვის მზათ არი. – არცა მინდა შენი ქამხა,
კი არ გეგონო უხარი. არცა შენი დაწერილი,
ცხენი და ცოლი ჩემი ქმარი მირჩევნია,
ჭავჭავაძემ დამპატიჟა გვირგვინშია ჩაწერილი.
ვაი, ცუდი ცხენის ყოლასა, ობოლი და სიკვდილი
ვაი, სულ უცხენობასა. ჭავჭავაძემ დამპატიჟა
ვაი, ცუდი ცოლის ყოლასა,
***
სიკვდილმა ჩამოიარა ღვინო მასვა ტკბილიო,
უი, სულ უცოლობასა. ობოლი დახვდა წინაო, იქიდან რომ წამოვედი ყოვლად წმინდა გარს გადგია,
სიკვდილო, მე წამიყვანე, მამერია ძილიო, გეყურება გალობაო,
ობლობა მომეწყინაო, ჩაიცვი და დაიხურე
ჯოჯოხეთის ამბავი ერთი ბუჩქი მამეწონა,
მოგიხდება ქალობაო.
ახლა რომ შენ წაგიყვანო, შეველ, შევყე ცხვირიო,
არვინ დაგრჩება შინაო? ერთ მეღორეს ჩემიევლო,
ჯოჯოხეთის ამბავს გეტყვით, არც მაქ სამთელ-საკმელი,
სათქმელად საზარელია,
მიეპარა სტვირიო, ***
რომ სინათლეზე ვჯდებოდე. ჩემი სტვირის მამპარავსა
მეტადრე ცოდვიანისა, მაშინ წაგიყვან ობოლო ვინც ორ სიტყვას რიგზე ვერ სწერს,
გაუსივდეს ცხვირიო
სულის ამოხდა ძნელია. ცოტა რომ გაიზრდებოდე. ისა ხალხის ჭირი არი,
იმისი ცოლი მენახოს
დედ-მამის მაგინებელსა ვინც რო წერა სულ არ იცის,
შვიდი დღის მერე ქვრივიო,
ეხვევა ჭრელი გველია, ის კი მართლა ვირი არი.
*** ჩემ ძმისათვინ მამეყვანოს,
გამეწიოს ლხინიო. ახალციხის სახელმწიფო მუზეუმი.
1 ნაფუზარი – სოფლის განაპირას ძაღლმა რომ ყეფა დაგიწყოს,
ნახ. მიხეილ იაძისა ზითებშიაც მოჰყოლოდეს გიორგი გოგოლაძის
მდებარე ყანას ეწოდება მესხეთ-ჯავა- ჯოხს ნუ მოუქნევ მასაო,
ჩემი ჭრელი სტვირიო. ხელნაწერთა ფონდი N 87
ხეთში
მესხური ანდაზები
*** *** ***
*** უნამუსოს პირში შეაფურთხეს, ჯავახმა კაცმა რა იცის? ვთქვა? – ხანი მომკლავს,
დღეს მეხვალიესაო, თოვლი მოუა კარსაო. მან სახეზე ხელი ჩამოისვა სადილს სჭამს, გაგორდებაო, არა ვთქვა – სისხლი მახრჩობს.
და თქვა: იიფ, რა მიამა სამი დღეა პირი არ წინ რო დოქით ღვინო ედგას,
*** დამიბანია. მაინც დო აგონდებაო. ***
ავაფურთხე – ულვაშს მოხვდა,
დილით ამდგომ უხაროდეს, გვიან
დავაფურთხე – წვერსაო.
მოსადილესაო. *** ***
რა მღვდლის ჯორივით გაჰქირდი? ჩემი შენ გითხარი, ***
*** გული მოგიკალიო. ჰოი, მწარე ბედო,
ალვა სცრა და მუშკი ზილა. *** სამ დღეს გვაცინებ,
ღმერთო, ბუნებით მდიდარო დიდო, *** ხუთ დღეს გვატირებ,
*** ჩემებრ იმედო, გთხოვ ყური მიგდო: დავაყარე წისქვილსა, მწარე ბედით დაჩაგრულო,
მექას წასულ ვირს არ ეტყვიან ჰაჯს, ძლეულს უდროვოთ სიკვდილისაგან გამოველი სირცხვილსა. ნუ-ვინ იტყვის:
არ დაადგმენ თავზე ჯიღას ოქროსას. ამ წუთ სოფელში წილი დამიდო. ბედნიერი ვარო.
ბრუდედ ნაზარდ ხეს *** ***
ვერ გაასწორებ ჭობოშნის წასმით, *** წისქვილი დაგიკარგავს, ნაბიჭვარსაც აღზრდა უნდა.
წვეთი წმინდა მადლისა, ჩახრახს დაეძებო.
*** ყველას მოგვმადლებია. ***
შაბს დუღილით ვერ აქცევ შაქრად, ზოგთა გულში ღვივის ის, *** დედის ხელი ხელანი,
ჯიშით გათხვრილი ჯიშსვე მიჰბაძავს. ზოგში ამომშრალია. წყალის პირს ბაღს ნუ გააშენებ, სხვათა ხელი – ხმელანი.
ის წყლისაა,
*** *** სიბერისას ცოლს თუ შეირთავ, ***
ფაფით შეშინებული დოს უბერავდა. ვისაც სურს, რომ ფხიზელი თვალით, ის სხვისაა. შვილმა გული გაიარა,
ცხოვრების სვლას ჩაუკვირდეს შვილიშვილმა – გულისგული.
*** – შეისწავლოს, ან არ უნდა გაჩნდეს ქვეყნად, ***
ჩაიწერა ნიკო ასათიანმა გასული საუკუ-
თუ ცა მწყალობს, დედამიწა ვერრას ან უმალვე დაიმარხოს. ჯავახია და ბრიყვობს,
ნის 30-იან წლებში. ახალციხის სახელმწიფო
დამაკლებს. დაე, თავისთვის იყოს. მუზეუმის ფონდი, N 3102;
*** ორივე მასალა მოგვაწოდეს ამავე მუზეუმის
*** უკუდო ხარი თავისთვის არ იყო, *** პასუხისმგებელმა მუშაკებმა
უსირცხვილოს თუ არ არცხვენ, სხვას ბუზებს უგერიებდა. აქეთ მოვცდი მცნებასა, გრიშა (გრიგოლ) ჯვარიძემ
ბაძვით მორცხვიც გაურცხვდების. იქით ქორწინებასა. და ლევან ლაფაჩმა.
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე: www.scri.co; fcoo: ლიტერატურული მესხეთი
გაზეთის რედაქცია სარგებ-

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე
დამფუძნებლები: ლობს თავისუფალი პრესის
სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი პრინციპებით და ავტორის
მოსაზრებებსა და გამონათქვა-
მებზე პასუხს არ აგებს
კომპიუტერული
უზრუნველყოფა
მერაბ ბერიძე, 5
ირმა ჯიშკარიანის
საბურთალოს 43ა lit.shti@il.co
ტელ: 2–93–27–66

Literaturuli Meskheti - August 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Literaturuli Meskheti - August 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე

გამოცემის მეოცე წელი ”LITERATURULI MESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”

რა მიზეზებმა განაპირობეს ის ფაქტი, რომ ქართველმა

„ფუძეობის” დღესასწაული ბაკურიანში

ავისმზრახველთა თანდაყოლილმა ბოროტ- მარადიული. ის მახინჯი წარმოდგენები და ერადაც დაგენაცვლებოდნენ, კრისტალუ-

 ჯვარზეა გაკრული, ბარდებოდა, თუმცა ოთხი მოციქულის

ღალატის თემა თეოლოგიურ ჭრილში

გიორგი სააკაძის მაგალითზე

„სტერეო დამოკიდებულების” ფორმე- უკეთ მოგეხსენებათ, რას ნიშნავს ეს.

დამხმარე სახელმძღვანელო სტუდენტებისათვის კურ კოლექციებს საქართველოს

ნატვრა ამხანაგის არ გამტანსა, ყეფა თითონვე შერცხვება, მეორე: ზარმაცი ბიჭი

გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთის რედაქცია სარგებ-

You might also like