XXXII

Sex virtutes per quas debemus parare vitam nostram

“Dirigite viam Domini” (2)

I. Recta via est recta vita 2

II. Duos Adventus 2

§ Regula distinctionis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

III. Via est observatio præceptorum, semita autem est observatio consiliorum 3
III.1. Differentia inter præcepta et consilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
III.2. Consilia servare inducit vanam gloriam magis quam servare præcepta . . . . . . . . . 3

IV. Contra otiare, gula et luxuria 4

V. Contra Superbia 4
V.I. Superbia de temporalia est collis, de spiritualia autem est mons . . . . . . . . . . . . . 4

VI. Contra usura 5

VII. Contra ira et invidia 5

VII.1. Divisio maris rubræ fuit figura Baptismi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
 XXXII. Dirigite viam Domini (2) (Ioann 1)

D
E præsenti ego teneor declarare pro recipiendo nostro rege Iesu (qui debet venire in
brevi in hoc mundo, secundum representationem Ecclesiæ et veniet die Veneris) quo-
modo nos debemus parari ut digne eum recipiamus. Et si placet Deo erit bona materia
et habebimus multas moralitates et secreta pro Iudæis et etiam Christianis, sed ante om-
nia recurramus ad Virginem. Ave Maria. Quod dirigamus viam Domini, istud verbum
propositum dicit. Et Beatus Gregorius declarando quæ sit ista via dicit quod hæc via est hominis vita
bona per quam Christus venit ad nos per gratiam et nos imus ad eum per gloriam. 1 Et ideo nihil aliud
vult dicere Dirigite viam Domini, nisi parate vestram vitam ut per gratiam Christus veniat ad vos et vos
ad eum per gloriam. Et ideo dicit thema : Dirigite viam Domini, scilicet ut ipse recipiat vos in gloria.
[I] Sed modo videamus quid sit dirigere et quæ sit recta via ? Et hic erit necessaria ancilla, scilicet Geo-
metria, nam bonum est quod serviat modicum. Et dicit quod rectum est cuius medium non exit, neque
deviat ab extremis. Et hoc declaratur sic : ecce duo termini, principium et finem, et in medio lineam.
Si linea non deviat ab extremis, neque supra, neque infra, neque ad dexteram, neque ad sinistram, ecce
tunc dicitur directa.
Et secundum Theologiam, termini vitæ hominis est Deus, quia nullus potest habere vitam nisi in
ipso qui dicitur principium et finis : « Ego sum Alpha et Omega, principium et finis, dicit Dominus
Deus, qui est et qui erat et qui venturus est, omnipotens » 2 . Et dicit, Alpha et Omega, nam tres linguæ
sunt in mundo, scilicet Hæbraica, Græca et Latina. Et in lingua Hæbraica, prima littera est Alef et ultima
Tau. Et in Latina, prima est A et ultima Z. Et in Græca prima est Alpha et ultima Omega. Et ideo quia
beatus Ioannes Evnagelista scripsit Apocalypsum in lingua Græca dicit Alpha et Omega, quod vult di-
cere « principium et finis ». Et ideo vita hominis dicitur recta quando neque alterius deviat ab extremis
per præsumptionem, neque inferius per desperationem, neque ad dexteram per prosperitatem, neque
ad sinistram per adversitatem, sed recte eundo per viam Domini Christi, non per extrema divagando.
Et ita recte accedendo adimplebitur quod dicitur : « Quia a Deo exivit et ad Deum vadit » 3 . Et ideo
quia rex noster Christus debet intrare cito in civitatem suam die Veneris, debemus ei parare hanc viam,
bonam vitam faciendo. Et ideo dicit thema : Dirigite viam Domini. Et qualiter debeat præparari docet
me quædam authoritas per sex clausulas : « Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei
nostri. Omnis vallis exaltabitur et omnis mons et collis humiliabitur et erunt prava in directa et aspera
in vias planas. Et revelabitur gloria Domini et videbit omnis caro pariter quod os Domini locutum
est » 4 .
[II] Et de hac prophetia summunt Iudæi fundamentum contra nos quod verus Messias nondum
venit, sed nihil valet et ideo auscultatis bene. Nam dicunt Iudæi quod per hanc prophetiam apparet
quod Christus verus Messias nondum venit, nam in adventum suo omnia erunt plana et quod colles,
nec valles non erunt, sed modo etiam sunt ut videmus et ideo quod nondum venit adhuc Messias. Et
ideo sciatis quod nos invenimus duos adventus in prophetiis claris. In primo adventu debeat venire
simpliciter ad dandum nobis exemplum et doctrinam de virtutibus, scilicet de humilitate contra su-
perbiam et de misericordia contra avaritiam, etc. Et de hoc primo adventu habetur : « Exulta satis filia
Sion, iubila filia Ierusalem. Ecce rex tuus veniet tibi iustus et Salvator, ipse pauper. » Sed in secundo
adventu non simpliciter, sed terribilis. Et de hoc quia veniat ad iudicandum et non ut iudicetur ut in
primo adventu. Et de hoc adventu habetur prophetia : « Ecce dies veniunt dicit Dominus et suscitabo
David germen iustum et regnabit rex et sapiens erit et faciet iudicium et iustitiam in terra. In diebus
illis salvabitur Iuda et Israel habitabit confidenter. Et hoc est nomen, quod vocabunt eum dominus
1. Homil. 7 in Evang. 2. Apoc 1 :8 3. Ioann 13 :4 4. Is 40 :3

Sanctus Vincentius Ferrerius |2

 Sex virtutes per quas debemus parare vitam nostram

iustus noster » 1 . Et Iudæi summunt hanc prophetiam contra nos dicendo quod Christus non fuit ve-
rus Messias, nam non regnavit in hoc mundo ut dicit hæc prophetia. Sed dico quod non intelligunt
eam, nam de secundo adventu loquitur, in quo Christus suscitabitur iudicando. Nam modo videtur
dormire, nam sustinet peccatores ut convertantur, quia non statim punit in hoc mundo, quia reservat
in die Iudicii et tunc suscitabitur.
Et de his duobus adventibus ecce authoritatem : « Apparebit in finem et non mentietur, si mo-
ram fecerit, expecta illum, quia veniens venit et non tardabit » 2 . Et ita nota cum dicit, apparebit in
finem, nam clariter in principio de secundo adventu loquitur qui erit in fine mundi. Et non mentietur,
quia certum erit et cito. In fine loquitur de primo adventu et dicit, veniens veniet, propter primum
adventum. Si moram fecerit, propter secundum adventum et tunc in secundo adventu erit adimpleta
prophetia : « Ecce Dominus Deus in fortitudine veniet et brachium eius dominabitur. Ecce merces eius
cum eo et opus illius coram illo » 3 Et ita Iudæi, prophetia Isaiæ loquitur de secundo adventu, nam facit
mentionem quod cum gloria veniet, non autem potest intelligi de primo adventu quia humiliter de-
beat venire, non cum gloria. Et ideo in secundo adventu adimplebitur illa prophetia, quia tunc neque
mons, neque collis, neque vallis invenietur, sed totus mundus erit planus per combustionem ignis et
omnes venient ad unam legem tunc et sic omnia tunc erunt plana.
§ Et ideo do vobis regulam certam ut intelligatis quando Scriptura loquitur de primo adventu vel
de secundo. Nam si fit mentio quod veniet simpliciter, tunc intelligitur de primo adventu. Si autem
quod veniet terribilis, tunc intelligitur de secundo adventu. Sed licet prædicta prophetia loquatur de
secundo adventu, tamen moraliter ego recipio eam de primo. Et sunt in ea sex clausulæin quibus stabit
tota nostra prædicatio, secundum sex virtutes per quas debemus parare viam, id est vitam nostram
Domino, ut digne eum recipiamus die Veneris.
[III] Ad primam clausulam cum dicit « Parate viam Domini, rectas facite in solitudine semitas Dei
nostri ». Et ut scitis, differentia est inter viam et semitam. Nam per viam omnes communiter acccedi-
mus et homines et bestiæ. Semita est stricta et non omnes accedunt, sed unus ante alium et est aspera. Sic
est in proposito, quod via ampla et communis est observatio decem præceptorum et per hanc debent
ire etiam bestiæ, aliter non possunt salvari. Sed semita est etiam observantia consiliorum Domini.
[III.1] Et ecce quomodo moraliter. Non ire ad divinos et divinas, sed ad Deum in necessitatibus
est via communis et per hanc habes ire si vis accedere ad paradisum. Sed prædicare et eijcere dæmones
de gentibus cum prædicationibus de animabus et cum coniurationibus de corporibus, istud est semita.
Item non iurare Deum in vanum est via communis et necessaria pro eundo ad paradisum. Sed facere
orationem et media nocte flexis genibus et invocare nomen Dei est semita. Item cusotidire diem Do-
minicum est via communis. Sed audire devote qualibet Missam est semita. Item obedire parentibus
est via communis. Sed obedire in religione est semita, obligando se per votum ad obedentiam quam
non tenebatur facere. Item non occidere est via communis et necessaria ad eundum in paradisum. Sed
quando perquiris iniuriantem ut sibi parcas, quod non teneris facere, est semita. Item non facere luxu-
riam est via communis et necessaria. Sed cum coniuges, qui possent sine peccato uti et nollunt amore
Dei, est semita. Item non furari est via necessaria. Sed dare omnia sua bona licita pro eo est semita, nam
non tenetur quis de necessitate dare omnia sua pro Deo. Et sic de aliis.
[III.2] Et ideo dicit : « Parate viam », scilicet observationem decem præceptorum et « rectas facite
semitas », scilicet consilia. Et dicit « rectas in solitudines », nam caveatis quod consilia servare inducit
vanam gloriam magis quam servare decem præcepta, quod communiter sit vel debet fieri ab omnibus.
Sed servare consilia raro et a paucissimis. Quando quis se abstinet, quod non accedit ad divinos, non
1. Ier 23 :5 2. Hab 2 :3 3. Is 40 :10

3 | Sanctus Vincentius Ferrerius

 XXXII. Dirigite viam Domini (2) (Ioann 1)

est res mirabilis quia communiter fit. Sed prædicando extrahere dæmones de animabus vel coniurando
de corporibus est res mirabilis et est periculosa de vana gloria, nam non ab omnibus fit tale opus. Item
non iurare nomen Domini a multis fit, sed facere orationem a paucis. Et sic de aliis ut supra. Et ideo
dicit rectas, non declinando in vanam gloriam. Et ideo dicebat David : « Vias tuas Domine demonstra
mihi et semitas tuas edoce me. Dirige me in veritate tua » 1 , id est non vana gloria.
[IV] Ad secundam clausulam : « Omnis vallis exaltabitur ». Et moraliter intelligitur vallis per vitam
otiosam vel gulosam vel luxuriosam, nam sicut vallis est profundus et admittit et colligit omnes immun-
ditias quæ ibi proijciuntur, scilicet luta et stercora, ita persona, vel vita otiosa vel gulosa vel luxuriosa.
Nam persona otiosa erit vallis fonda (profunda) et replebitur de malis cogitationibus et immundiciis,
nam homines divites et milites propter otiositatem cogitant quomodo deturperent filiam alterius quod
non facient fodientes. Item multi Religiosi et Presbyteri. Item mulieres quæstant ad fenestram et non
intrant coquinam. Ut ait Sanctus Hieronymus : « Semper facito aliquid boni operis, ut diabolus te in-
veniat occupatum » 2 . Item persona vel vita gulosa habet immunditias, multas legannas (lipgannas) et
foramina et plorant, sed non per devotionem. Item in naribus et in auribus et aliis partibus corporis in-
ferioribus. Placeat vobis considerare et videre tantas immunditias et sunt vicinæ. Nam una invitat aliam
ad luxuriam, nam venter plenus invitat partes viriles ad luxuriam, quia vicinæ sunt, bene me intelligitis.
Et ideo caveatis ab istis immunditiis, scilicet per otiositatem et gulam, nam ex his sequitur tertia
immunditia, luxuriæ. Et ideo temperate istam gulam quia ipsa facit totum malum luxuriæ. Et prop-
ter gulam dico quod hodie sunt tot Religiosi et Presbyteri corrupti tenendo concubinas. Nam si bene
prandunt, melius volunt cænare et non fodiunt. Et ideo istam vallem, id est vitam vel personam ves-
tram, implete de virtutibus. Et ita « omnis vallis implebitur ». Et ad hoc habetur : « Exaltasti super
terram habitationem meam et pro morte defluente deprecatus sum » 3 .
[V] Ad tertiam clausulam : « Et omnis mons et collis humiliabitur ». Et magna ratio est postquam
vallis exaltatur quod omnis mons et collis humilietur, ut sint æquales et in paritate, ut unus non su-
praascendat alterum, nec alter supponatur alteri, sed totum sit planum. Sed modo veniamus ad secreta
et moralitates. Et hic demonstratur alia virtus contra peccatum superbiæut sequitur.
[V.I] Sed modo moraliter. Quæ differentia sit inter montem et collem ? Et dico quod duo modi
sunt superbiæ, scilicet superbia propter bona temporalia et superbia propter bona spiritualia et ideo
quando aliquis habet superbiam propter bona temporalia est collis, sed quando habet propter bona
spiritualia est mons altus, nam maius peccatum est superbia propter bona spiritualia quam temporalia.
Et ideo si aliquis habet superbiam quia habet bonam labiam (loquellam) et loquitur bene et habet
pulchritudinem corporis, tunc est collis quia per istum transeunt bestiæ dæmonum. Sed si dicit : Ego
sum homo bene moderatus in omnibus, scilicet comedendo et abstinendo et sum devotus et facio hoc
et hoc, modo est mons diaboli et maior superbia est hæc quam superior. Item si aliquis habet superbiam
propter fortitudinem, quia bellat et proijcit barram et lanceam et currit bene tunc est collis per quem
transeunt diaboli. Sed quando habet superbiam de fortitudine spirituali dicendo : Ego sum fortis contra
tentationes mundi et carnis et diaboli et contra adversites est mons dæmonum. Item si aliquis habet
superbiam quia esset magnus amicus regis vel reginætunc est collis. Sed quando habet superbiam de
amicitia Dei, scilicet quia sibi revela aliqua secreta et dat posse per suas coniurationes eijcere dæmonia
de corporibus tunc est mons diaboli. Item si aliquis habet superbiam propter divitias temporales est
collis. Sed quando habet propter divitias spirituales dicendo : Ego ieiuno et oro et disciplino me, tunc est
mons diaboli. Et ideo humiliamini ut paretis viam Domini, nam « omnis mons et collis humiliabitur ».
1. Ps 24 :4 2. De regul. Monach. 3. Eccl 51 :13

Sanctus Vincentius Ferrerius |4

 Sex virtutes per quas debemus parare vitam nostram

Et ideo magna stultitia habere superbiam de bonis spiritualibus, nam non sunt sua, sicut pluma
pavonis non est corvis. Et ideo dicit Apostolus : « Quid autem habes quod non accepisti ? Si autem
accepisti, quid gloriaris quasi non acceperis ? » 1 Et ideo non deberemus habere superbiam de bonis
spiritualibus, sed flere, ne amitteremus per aliquod peccatum et semper stare cum timore Dei et facere
sibi multas gratias de ipsis. Item nec deberemus habere superbiam de bonis temporalibus, nam portas
tecum magnum onus quod te facit gemere velut baiulum, quia vix te permittunt respirare et ideo lætus
et pauperculus ac nudus, accedere ad paradisum per humilitatem : « Quanto magnus es, humilia te
in omnibus et coram Deo invenies gratiam » 2 . Et tunc erimus digni recipere Christum. Ergo « omnis
mons et collis humiliabitur ».
[VI] Ad quartam clausulam : « Et erunt prava in directa », et sic demonstratur alia virtus contra
peccatum usurarum. Nam usurarii non accedunt directe, sed indirete sicut vulpes, ut puta quando
usurarius dicit debitori : Mihi placet vobis commodare decem florenos - et tunc vadit directe. Sed pos-
tea quando dicit : Vos reddetis mihi duodecim - vadit indirecte sicut vulpes. Item quando dicit : Mihi
placet commodare sine usura decem nummos - tunc accedit directe. Sed quando retinet fructus pi-
gnorum ultra sortem vadit indirecte volvendo iter sicut vulpes. Item quando dicit : Bene placet mihi
commodare decem florenos sine usura - et tunc vadit directe. Sed postea cum dicit quod non vendat
alteri lanam quam sibi vadit indirecte. Item quando commodat sine usura decem florenos, homo va-
dit directe. Tamen si ut vendas sibi pro tali pretio bladum (triticum) quod habebis in tuo campo, hoc
vadit indirecte, nam denariis anticipatis sit, quod non potest fieri. Item locare duo paria bovum, bene
vadit directe, sed quando dicitur ut reddantur iuvenes in eodem statu quo locantur vadit indirecte et
est usura damnata, nam ad periculum naturale vel casuale non tenetur debitor. Item commodare de-
cem florenos vadit directe, sed quando dicitur : Vos dabitis duodecim florenos et expectabo vos usque
ad annum - vadit indirecte et est usura. Et ideo dico quod maiorem misericordiam facit qui commodat,
quam qui dat attenta quantitate : « Iucundus homo qui miseretur et commodat, disponet sermones
suos in iudicio » 3 .
Sed dicunt Iudæi, quod ipsi bene possunt facere usuras per id quod habetur : « Non fœnerabis fra-
tri tuo pecuniam ad usuram, nec fruges, nec quamlibet aliam rem, sed alieno. Fratri autem tuo absque
usura, id quo indiget commodabis, ut benedicat tibi Dominus Deus tuus in omnis opere tuo » 4 . Sed
ego dico quod non possunt sine peccato. Et hoc probo per quandam similitudinem quæ habetur Ge-
nesis 19, ubi Lot permittebat iudæis suas filias cognoscere ut evitarent maius peccatum, ut non facerent
luxuriam cum Angelis qui venerant ad domum suam. Modo ego quæro a Iudæis an si tunc fecissent
luxuriam cum filiabus Lot Iudæi commississent peccatum ? Et dico quod sic et non est dubium. Et Lot
sanctus homo permissit quia illud faciebat ut tolleret maius peccatum cum Angelis et ita fecit Moyses
de usuris permittendo. Ideo : « Dirige semitam pedibus tuis et omnes viæ tuæ stabilientur » 5 .
[VII] Ad quintam clausulam : « Et aspera in vias planas ». Hic demonstratur alia virtus contra duo
peccata, scilicet ira et invidia. Nam persona irosa est aspera in tota sua vita, nam semper cogitat vindic-
tam et non poteritis ei bene loqui quod non surtat vos in faciem cum asperis verbis et cum venit ad
domum et statim non est paratum, ibi tumultus et marti basto per domum et si ancilla portat scutel-
lam et videtur pilletum ibi, proijcit scutellam in faciem acnillæ et ita aspera. Item persona invidiosa est
aspera, scilicet ad male loquendum de proximo, difamando. Nam non potest dicere bonum de proxi-
mis, sed totum malum. Nam si queratis ab ea de alio, dicet magis quam non erit, vel si dicitis bonum
de aliquo dicet ; O, non scis vos tot, sicut ego. Et ita aspera per invidiam.
1. I Ad Corinth 4 :7 2. Eccl 3 :20 3. Ps 3 :5 4. Deut 23 :19 5. Prov 4 :26

5 | Sanctus Vincentius Ferrerius

 XXXII. Dirigite viam Domini (2) (Ioann 1)

Et ideo quia Christus debet venire de proximo, scilicet die Veneris, parate ista aspera peccatorum
iræ et invidiæ in vias planas, scilicet patientiam et charitatem. Patientiam, parcendo inimicis, et charita-
tem diligendo et amando proximum. Ad hoc habetur : « Transite, transite per portas, preparate viam
populo, planum facite iter, eligite lapides et elevate signum ad populos » 1 . Et per iter planum potest
quis ire cito, sed per lapidosum tarditer. Et ideo vos Iudæi, quare non itis per iter planum recipiendo
baptismum et non per lapidosum infidelitatis ? Et ideo beatus est Iudæus qui se girat (convertit) ad is-
tud iter planum recipiendum, nam qui primo venit ad Baptismum ille habet coronam super alios qui
sequntur, licet omnes salventur.
[VII.1] Et ideo Iudei dicam vobis unum secretum de mari rubro divisso. 2 Et dicunt Glossæ quod
Moyses invitavit tribus ut transirent. Et primo scilicet, Tribum de Ruben et dixit quod certe non fa-
ceret, quia si aquæ dispergerentur ibi mergerentur. Et secundo invitavit Tribum Simeon et id idem
timuit. Et tertio invitavit Tribum de Levi : Tu qui es meus consanguineus et ego sum de Tribu hac
transire et nisis pussillanimis sicut alii. Et dicit certe nequaquam incipiam ego. Et tribus de Iuda dixit :
Ego vadam primo, nam debemus confidere in Deo qui ostendit et facit nobis tantum miraculum. Et
ita missit se primo Tribus de Iuda et aliæ sæqutæ fuerunt post eum. Ex quo Tribus Iuda exinde habuit
coronam regalem, quod omnes reges exierunt de illa Tribu et hoc dicit textus cum Glosis et amplius
non dixerunt Iudæi.
Et ideo videamus secreta. Et istud mare vermejo (rubrum) est baptismus. Nam licet aqua sit alba,
tamen est rubea propter virtutem quam recipit a sanguine Christi qui est rubeus. Et quod hoc sit verum
habetur : « Hic est, qui venit per aquam et sanguinem, Iesus Christus. Non in aqua solum sed in aqua
et sanguine » 3 . Et virga fuit Crux Christi, cum quam tangitur aqua Baptismi et in certis temporibus
omnes Presbyteri accedunt cum Cruce ad fontem Baptismi et ibi tangunt cum virga Crucis aquam.
Item sicut fuit patens via, mare divisso, ut accederent, ita fons Baptismi est patens cuicumque acce-
denti : « In die illa erit fons patens domui David et habitantibus Ierusalem in ablutionem peccatoris
et menstruatæ » 4 . Et ideo sicut per ictum virgæ Moysis mare fuit divissum et via patens, ita fons Bap-
tismi stat patens quibuscunque venientibus ad baptismum. Et ideo cui primo accedit ad Baptismum
habet coronam sicut Iuda, quia primo tangit mare. Et sicut omnes fuerunt liberati et salvati a potestate
Pharaonis, ita omnes qui baptizantur. Sed tamen primus habet coronam.
Sed dico, quod duo impediunt Iud :ae os venire ad Baptismum, scilicet amissio honorum et metus
paupertatis. Nam dicunt : O, ego sum inter Iudæos Rabbi et honoratus et si fiebam Christianus perde-
rem talem honorem. Item inter Iudæos habeo provissionem et sucursum per amicos et si convertebar
perderem totum. Et ita timent sicut Tribus timebant montes aquarum divisarum. Sed dico quod non
debet vos impedire hic metus, quia provissum est. Nam reginæ placet dare privilegium omnibus qui
convertentur, quod gaudeant privilegio de Fidalgos et ita habent honorem. Item, quod per decem an-
nos sint immunes ab oneribus, scilicet monetarum et vectigalium. Et ita est provissum contra metum
paupertatis et sic Iudæi non detineat vos metus iste, sed sint « aspera in vias planas ». Nam licet omnes
qui convertentur salventur, tamen qui primo incipiet habebit coronam. Sicut omnes Tribus fuerunt
salvæ a potestate Pharaonis, sed tamen una, scilicet Iuda, habuit coronam. Et sic habetis delaratum,
quomodo vos debetis parare viam Domini, ut digne possitis recipere Dominum Iesum Christum qui
intrabit in Civitatem huius mundi secundum representationem Ecclesiædie Veneris et ita de propinquo
habebimus eum. Et ideo dicit thema : Dirigite viam Domini. Deo gratias.

1. Is 62 :10 2. Ex 14 3. Ioann 5 :6 4. Zac 13 :1

Sanctus Vincentius Ferrerius |6