Professional Documents
Culture Documents
Mühendislik Fakültesi
Elektrik-Elektronik Bölümü
PSPICE’A GİRİŞ
Hazırlayan:
Deniz KAYA
22.12.2006
dennis-1905@hotmail.com
1
İÇİNDEKİLER
2
İÇİNDEKİLER
BÖLÜM 6
Anahtarlama ve Değişken Değerli Devre Elemanları
6.1 Anahtarlama............................................................37
6.2 Değişken Değerli Elemanlar...................................38
Referanslar......................................................................41
3
BÖLÜM 1
Genel Bilgiler
4
• Açılan pencereden “Analog or Mixed A/D seçeneğini seçiniz. Daha sonra
projenize bir isim veriniz. Projenizin kaydedileceği klasörüde Browse tuşu ile
seçtikten sonra OK tuşuna basınız. ( Projenizin isminde ve kaydettiğiniz
klasörün isminde türkçe karakter kullanmayınız )
5
• Karşınıza gelen ekran devremizi kuracağımız çalışma ortamımızdır.
6
1.3 Çalışma Ortamına Parça Eklemek
• Çalışma ortamına parça eklemek için sağ taraftaki Tool panelden Place Part
tuşuna basınız.
7
• Ekranda herhangibir yere tıklayarak parçayı bırakabilirsiniz. Parçayı sağa veya
sola çevirmek istiyorsanız bırakmadan önce veya parça seçili durumdayken R
(Rotate) tuşuna basınız.
• Parçalar konulduktan sonra sağ taraftaki toolbar dan Place Wire tuşuna
basılarak birleştirilir.
8
• Parçaların değerlerini girmek için iki yolumuz vardır. Birincisi parçanın
yanında yazan değere çift tıklayıp gelen ekrana değeri yazmak ikincisi ise
parçaya çift tıklayıp çıkan pencerede Value kutucuğuna değeri yazmaktır.
• Elemanların üzerine çift tıklama ile açılan pencere Property Editor dür. Bu
pencereden parçaların bir çok özelliğini değiştirmek mümkündür.
• Devrenin tamamlanması için bir referans gerilimine ihtiyaç vardır. Bunun için
Toolbardan Place ground tuşuna basıp gelen ekrandan 0/SOURCE yi
seçiyoruz.(Ground’un ismi daima 0 olmalı)
9
1.4 Simulasyon Profili Oluşturmak
Devreyi kurduktan parçaların değerlerini girdikten sonra sıra devreyi çalıştırmaya yani
simule etmeye geldi. Bunun için aşağıdaki adımlar incelenmelidir.
10
Simulasyon tipleri Simulasyon zamanı
• Daha sonra devrenin herhangibir yerindeki voltajı,akımı yada gücü ölçmek için
voltage,current,power marker kullanılır.
NOT:
Current markerlar devre elemanlarının pinlerinin ucuna bağlanmalı, Power markerlar
ise elemanların üzerine konulmalıdır. Bunlar kablolara konulmak istenirse uyarı mesajı ile
karşılaşılır.
11
Run PSpice tuşuna basılarak
simulasyon başlatılır.
12
• Grafikte istenen bir noktanın değerini görmek için Toggle Cursor butonuna
basıp noktayı tespit ederiz daha sonra Mark Label ile işaretleriz.
Toggle cursor
Mark Label
TUŞ Görevi
I Çalışma ortamını yakınlaştırır
O Çalışma ortamını uzaklaştırır
P Place Part
W Kablo ekler
G Place ground
13
BÖLÜM 2
Basit DC Devreleri
Bu bölümde basit rezistif ve RC develerinin nasıl kurlacağını ve bağımlı, bağımsız
kaynakların değerlerinin nasıl girileceğini öğreneceğiz.
• Bir sonraki adım bir gerilim kaynağı eklemektir. Pspice da en genel DC gerilim
kaynağı Source kütüphanesinde bulunan Vdc dir. Yine aynı şekilde üstteki kutucuğa ‘Vdc’
yazılarak gerilim kaynağı kolayca eklenebilir. Kaynağın değerini belirlemek için parçanın
yanındaki değer kutusuna çift tıklamak yetrlidir.
14
Kaynağın değerini buradan
değiştirebilsiniz
V2
12v dc
15
• PSpice da gerilim farkının Voltage Differential Marker ile görebiliriz.
R1 R2 R3
1k 2k 3k
V+ V- V+ V- V+ V-
V2
12v dc
12.00V
0
• ‘New simulation Profile’ den yeni bir simulasyon dosyası oluşturup aşağıdaki
grafiği görebilirz.
Simulasyon profilini oluşturduktan sonra Run PSpice tuşu etkin hale gelir. Bu tuşa basarak
devre çıktısını görebiliriz.
16
2.2 RC Devreleri
RC devreleri adından da anlaşılacağı gibi kapasitör ve dirençlerden oluşan devrelerdir.
Bu devreleri Pspice da kurmak oldukça kolaydır.
10k 1u
V
IC = 2
V2
5Vdc
17
• Daha sonra gelen pencereden Name and Value yi seçin ne OK tuşuna basın.
R4 C2
10k 1u
V
IC =
V2
5Vdc
18
• Bu işlemlerden sonra gözlemlenecek grafik aşağıdaki gibidir.
(a) Gerilim kontrollü Gerlim Kaynağı (b) Akım kontrollü Akım Kaynağı
(c) Gerilim kontrollü Akım Kaynağı (d) Akım kontrollü Gerilim Kaynağı
19
E Gerilim kontrollü Gerlim Kaynağı
F Akım kontrollü Akım Kaynağı
G Gerilim kontrollü Akım Kaynağı
H Akım kontrollü Gerilim Kaynağı
2.2iQ
R5
4k
V
-->iQ
iQ
V3 I1
25Vdc 5mAdc R6 Vout
20k
• Bu devrede görüldüğü üzere bir akım kontrollü akım kaynağı var. Öncelikle devredeki
diğer elemanları yerleştirip değerlerini girelim.
R5
4k
V
-->iQ
iQ
V3 I1
25Vdc 5mAdc R6 Vout
20k
• Daha sonra iletişim kutusuna F yazarak Akım kontrollü Akım kaynağını alalım.
20
iQ
• Bundan sonra dikkat etmemiz gereken şey akımın yönünü doğru ayarlamakır.
Bağlaşım aşağıdaki gibi olmalıdır.
F4
R5
4k
V
-->iQ
iQ
V3 I1
25Vdc 5mAdc R6 Vout
20k
• Soruda verilen akım kaynağının değeri 2.2iQ dır. Bunu ayarlamak için bağımlı
kaynağın üzerine çift tıklayarak ‘Property Editor’ dan ‘GAIN ‘e 2.2 değerini yazmalıyız.
21
Buraya 2.2 yazıyoruz
22
İlk Harf Devre elemanları ve kaynakları
C Kapasitör
D Diyot
E Gerilim kontrollü Gerilim Kaynağı
F Akım kontrollü Akım Kaynağı
G Gerilim kontrollü Akım Kaynağı
H Akım kontrollü Gerilim Kaynağı
I Bağımsız Akım Kaynağı
L Bobin
R Direnç
S Gerilim kontrollü anahtar
V Bağımsız Gerilim Kaynağı
W Akım kontrollü anahtar
23
BÖLÜM 3
DC SWEEP ANALİZİ
İlk iki bölümde yaptığımız örneklerde akım ve gerilim kaynaklarının değerleri hep
sabitti. Yani biz devrede birçalışma noktası belirleyip o değerde simulasyon yaptık. Bu
bölümde belli iki değer arasındaki düzgün akım/gerilim değişimlerde devrelerimizi simule
etmeyi öğreneceğiz.
Örnek1:
Aşağıdaki devrede Vin kaynağını 0-100V arası 10V değişimlerle taratınız ve iQ daki
değişimi gözlemleyiniz.
R9 -->iQ
3k
I
R7
1k
R8
1k
Vin
24
• Bu pencerede ilk olarak Analysis Type kutusuna tıklayıp DC Sweep seçeeğini
seçiyoruz. Daha sonra Sweep Variable den Voltage Source u seçiyoruz.bundan
sonra kaynağımızın ismini Name kısmına yazıyoruz. Sweep Type kısmından Linear ı
seçip başlangıç, son, artış değerlerini giriyoruz. Bu soru için bu pencerede işimiz bitti.
Tamam diyerek buradan çıkıyoruz.
• Daha önceki örneklerde yaptığımız gibi Run PSpice tuşuna basarak devreyi simule
ediyoruz. iQ nın değişimi şu şekildedir.
Bu soruda sweep edilecek kaynak gerilim kaynağı yerine akım kaynağı olsaydı
kullanmamız gereken kaynak Isrc dir
25
3.2 Bireden çok Kaynaklı Sweep
Bu bölümde bir akım kaynağı ile bir gerilim kaynağının değerleri birlikte taratılacak
ve sunuç gözlemlenecektir. Bunuda yine bir örnekle açıklayalım.
Örnek2:
Aşağıdaki devredeki Vin 0-100V arası 20 V luk adımlarla tartılırken Iin 0-5A arası 1A
lik adımlarla taratılıyor. iQ nın değişimini gözlemleyiniz.
R13
-->iQ
32
I
R11 R12
5 8
Vin R14
40 Iin
26
• iQ nın değişimi aşağıdaki gibidir.
27
BÖLÜM 4
R16 C4
10k 10u
V V
V1 = 1 V14
V2 = -1
TD = 0
TR = 0
TF = 0
PW = 0.5
PER = 1
28
• Üstteki devrenin zamana bağlı olarak cevabı şu şekidedir.
ÖRNEK3:
10k 10u
V
29
30
BÖLÜM 5
AKIM-GERİLİM KAYNAKLARI
PSpice da çeşitli akım ve gerilim kaynakları vardır. Spice dan en üst düzeyde
yararlanabilmek için bu kaynakların kullanım şeklini ve parametrelerini bilmek gerekir. Bu
bölümde en çok kullanılan kaynakların neler olduğunu ve bunların parametrelerinin ne olduğu
anlatılacaktır.
V2
TFC
TRC
V1
TFD
TRD
V1 = V1 İlk Gerilim
V1
V2 Darbe Geriimi
V2 =
TRD Bekleme zamanı
TD1 =
TRC Yükselme zaman sabiti
TC1 =
TFD Düşüşe geçiş zamanı
TD2 = TFC Düşüş zaman sabiti
TC2 =
31
V1=0V V2=1V TD1=2ns TC1=20ns TD2=40ns TC2=20ns
TR
PW
TR TF
PER
V1 = -1V V2
V2 = 1V
TD = 0
TR = 2ns
TF = 2ns
PW = 50ns
PER = 100ns
32
5.3 Piecewise Linear Source(Parçalı Doğrusal Kaynak)
Bazı durumlarda akım/gerilim kaynağının değerini zamanla istediğimiz gibi
değiştirmek isteriz. Bu işi yapmak için kullanacağımız kaynak Piecewise Linear
Source(PWL) dir.
Kaynağın değerlerini girmek için üzerine çift tıklayıp zamanları ve akım/gerilim değerlerini
giriyoruz.
V3
33
PWL ye default olarak en fazla 8 adet farklı nokta oluşturulabilir. Bazı uygulamalarda bu
yetersiz olabilir. Bu sayıyı arttırmak için yapmamız gereken işlemler şunlardır;
• İlk olarak kaynağın üzerine sağ tıklayıp Property Edit penceresini açıyoruz.
• Bu pencerenin üst kısmında yer alan New Row/Column tuşuna tıklıyoruz.
34
• Daha sonra V/I satırınıda aynı şekilde oluşturduktan sonra yeni satırların değerlerini
veriyoruz.
Buralara değerlerimizi
yazıyoruz
35
Bu kaynağın Pspice modeli ve parametreleri aşağıdaki gibidir.
V4 Parametre Anlamı
VOFF = 0 VOFF t=0 daki değer
VAMPL = 1 VAMP Dalganın genliği
FREQ = 0.5 FREQ Dalganın frekansı
V5 I2
DC = DC =
AC = AC =
TRAN = TRAN =
Giriş sinyalini belli iki değer arasında taratmak için 3.Bölümde gördüğümüz gibi DC
sweep analiz tipinde simulasyon yapmalıyız.
36
BÖLÜM 6
6.1 Anahtarlama
PSpice da iki çeşit gerçekçi anahtar tipi vardır. Bunlar ANL_MISC kütüphanesinde
yeralır. Bunlar Sw_tOpen ve Sw_tClose dur. Sw_tOpen normal olarak kapalı konumdadır.
Girilen zaman değerinden sonra bu anahtar açık konuma geçer. Sw_tClose ise bunun tam
tersidir. Anahtarılamayı bir örnekle inceleyelim.
ÖRNEK:
1k
V6
10Vdc
37
• Bu devreyi Pspice da kurduktan sonra anahtara zaman değerini girmek için üzerine
çift tıklamalıyız.
• Gelen pencerede Topen satırına saniye cinsinde süreyi giriniz.
ÖRNEK:
R3 değerinin 20k-100k arasındaki değerleri için Vout un zamana bağlı grafiğini
çizdiriniz
R3 L1
1 2
Out
20k 10mH
IC = -90mA
C1
2u
IC = 10V 38
• Bunun için önceki bölümlerdeki bilgilerimizden yararlanarak yukardaki
devreyi kurunuz.
• Devreyi kurduktan sonra R3 direncinin değerini simulasyon sırasında
değiştirebilmek için R3 e parametre eklemek gerekir. Bunun için önce
SPECIAL kütüphanesinden PARAM ı seçip çalışma ortamına koyalım.
• Daha sonra PARAMETERS e çift tıklayıp RESISTANCE adında yeni bir glabal
paramatre ekleyin ve ilk değeri 20 olarak atayınız.
39
• Daha sonra direncin değerini RESISTANCE olarak değiştiriniz.
PARAMET ERS:
RESISTANCE = 20
R3 L2
1 2
RESISTANCE 10mH
V
IC = -90mA
C1
2u
IC = 10V
40
Referanslar
41