Professional Documents
Culture Documents
{]Øm\w
IpSn-shÅw
1
IpSn-shÅ taJe :þ hb-\mSv Pnà Hcp BapJw
2
tIc-f-¯nse icm-icn hmÀjn-I-ag 2615 anÃo-ao-ä-dm-Wv. hb-\mSv PnÃ-bnÂ
CXv 2149.14 anÃo-aoäÀ BWv. \nÀ`m-K-y-h-im kwØm-\¯v Gähpw IqSp-X ag
e`n-¨n-cp¶ PnÃ-bn hÀjw tXmdpw ag Ipdªp hcp-¶p. Ignª hÀjw 59%
¯nt³--dbpw Cu hÀjw 37% ¯nt³--dbpw ag Ipd-hmWv PnÃ-bn A\p-`-h-s¸-«-
Xv. Hcp-Im-e¯v C´-y-bnse Xs¶ Gähpw IqSp-XÂ ag e`n-¡p¶ {]tZ-i-§-fnÂ
c-mw Øm\-¯m-bn-cp¶p PnÃ-bnse e¡n-Sn. tIc-f-¯n e`n-¨p-sIm--n-cn-¡p¶
3000 an.-ao.-a-g-bn 60% sX¡p-]-Sn-ªm-d³ Ime-hÀj-¡m-e¯pw 25% hS-¡p-In-g-
¡³ Xpem-hÀj-¡m-e¯pw 15% th\ÂIm-e¯pw e`n-¡p-¶-h-bm-Wv. IqSmsX
hb-\m-«nse \Zn-IÄ sNdpXpw hfsc thK-¯n Hgp-Ip-¶-hbpw kw`-c-W-tijn
Ipd-ª-h-bp-am-Wv. hÀj-¯n sskeâvhmen-bn 152 ag Znh-k-§-fp-Å-t¸mÄ
hb-\mSv PnÃ-bn CXv 135 Znhkw am{X-am-Wv.
4
e-¯ns³-d e`-yX kwØm-\s¯ ]e PnÃIsf-¡mfpw Ipd-hm-Wv. AXp-t]mse
D]-tbm-K-¯nepw Pnà ]nd-InÂX-s¶-sb¶v.
IpSn-shÅw
Bh-iyw, D¸m-Z-\w
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2011) 8,17,420
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2023) 8,58,291
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2050) 9,73,423
5
D¸m-Z\w
1. ip²oI-cW ime kwhn-[m\w hgn 40.72(Z-i-e-£w)
2. aäp-Åh
(hm-«À AtXm-dnän Pe-\n[n {Kma ]©m-b¯v 16.00(-Z-i-e-£w)
sNdp-InS ]²-Xn-IÄ)
3.\nÀ½m-W-¯n-epÅ ]²-Xn-I-fpsS tijn 52.00(Z-i-e-£w)
( 5 F®w)
6
s]m«³sImÃn ip²-
7 Pe hnX-cW ]²Xn 0.25 am\-´-hmSn 1200 2.00
Xncp-
8 s\Ãnt£{Xwip²- 2.50 Xncp-s\Ãn 2000 26.00
PehnX-cW ]²Xn
9 shÅ-ap- ip²-Pe 0.25 shÅ-ap- 10185 15.00
hnX-cW ]²Xn
]Sn-ªm-d-¯d
10 {KmaoW ip²-Pe 4.00 ]Sn-ªm-d-¯d 24000 64.88
hnX-cW ]²Xn
IWn-bm-¼ä
11 {KmaoW ip²-Pe 2.50 IWn-bm-¼ä 21000 65.00
hnX-cW ]²Xn
I¸ä ap\n-kn-¸Â
12 ip²-Pe hnX-cW 10.00 I¸ä 22000 90.00
]²Xn
Imc-y-¼mSn {KmaoW
13 ip²-Pe hnX-cW 0.10 ao\-§mSn 5700 10.00
]²Xn
ssh¯ncn {KmaoW
14 ip²-Pe hnX-cW 0.19 ssh¯ncn 3000 26.00
]²Xn
]nW-t§mSv {KmaoW
15 ip²-Pe hnX-cW 0.20 sh§-¸Ån 3000 18.00
]²Xn
KmÔn-\-KÀ {KmaoW
16 ip²-Pe hnX-cW 0.03 sh§-¸-ffn 100 10.00
]²Xn sh§-¸Ån
ap«n {KmaoW
17 ip²-Pe hnX-cW 1.80 ap«n 21370 42.00
]²Xn
aqss]-\mSv {KmaoW
18 ip²-Pe hnX-cW 1.20 aqss¸-\mSv 4100 22.26
]²Xn
Npt-Â {KmaoW
19 ip²-Pe hnX-cW 0.19 ssh¯ncn 3000 18.00
]²Xn
20 A¼-e-h-b ip²- 2.25 A¼-e-h-b 27500 45.00
Pe hnX-cW ]²Xn
_t¯cn þ \q¸pg
ip²-Pe hnX-cW
21 ]²Xn 5.00 _t¯cn 42000 46.00
]p¸Ån þ
apųsImÃn þ Ia-
22 yq-Wnän ip²-Pe 5.00 apųsImÃn 30000 42.03
hnX-cW ]²Xn
23 Iy-jvW-Kncn þ ]pd- 5.00 ao\-§mSn 28000 70.00
¡mSn ip²-Pe hnX-
7
cW ]²Xn
24 koXm-au-v ip²- 0.22 ]p¸Ån 1000 7.00
Pe hnX-cW ]²Xn
iin-ae ip²-Pe ]p¸Ån
hnX-cW ]²Xn
25 0.22 1100 7.00
]²Xn D]-t`m-
{Ia \S-¸n-
\ ]²-Xn-bpsS t]cv em- hmÀUv \¼À, àm-
¡-
\S-¸n-em-
¡nb
¼À ¡nb t]cv fpsS hÀjw
GP³ F®w
kn
1 2 3 4 5 6
A¼m«v tImf-\n, ]p¸Ån PnÃm 17,-a-c-Imhv
1 ]©m-b¯v Hm^okv
40
`qP-e-h- 1,-Im-c-¨m 2008-þ09
Imc-¨mÂ, A¼-e-h-bÂ
2 ]©m-b-¯v. Ip¸v 9
8
]pfn-¡w-h-b ASnb tImf- hb-\mSv 21, A©p-
3 \n, ]\-acw ]©m-b-¯v. Ip¶v 112
s\Ãn-¡c tImf-\n, ]qXmSn 18,- s\-Ãn-¡c
4 ]©m-b¯v 190
Icn-¦-®n-¡p-¶v,-ap-«n ]©m- 11, IÃp-]mSn 2009-þ10
5 b-¯v. 65
Np--¡p-¶v, ]\-acw ]©m- 13, Np--Ip¶v
6 b-¯v. 100
KmÔn-\-KÀ tImf-\n, Nocmw- 8, Iy-jvW-Kncn
7 Ip-¶v, ao\-§mSn ]©m-b¯v 110
14
9
5 shÅ-ap- 28 24.797
6 IWn-bm-¼ä 12 15.242
7 ]p¸Ån 8 31.049
8 Xhn-ªm 20 23.197
9 sXm-À\mSv 9 18.260
10 ]\-acw 7 41.303
11 \q¸pg 36 29.079
10
1 am\-´-hmSn 302 7550
2 Xncp-s\Ãn 317 7925
3 ]\-acw 272 6800
4 FS-hI 143 3575
5 Xhn-ªm 82 2050
6 sXm-À\mSv 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
7 shÅ-ap- 78 1950
8 I¸ä 164 4100
9 ]Sn-ªm-d-¯d 194 4850
10 IWn-bm-¼ä 196 4900
11 sh§-¸Ån 105 2625
12 ap«n 254 6350
13 s]mgp-X\ 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
14 tIm«-¯d 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
15 XcntbmSv 105 2625
16 ssh¯ncn 111 2775
17 ta¸mSn 2 50
18 aqss¸-\mSv 68 1700
19 kp¯³ _t¯cn 312 7800
20 apųsImÃn 333 8325
21 ao\-§mSn 64 1600
22 ]p¸Ån 159 3975
23 A¼-e-h-b 271 6775
24 ]qXmSn 88 2200
25 \q¸pg 172 4300
26 s\³ta\n 14 350 (Pe-\n[n ]²-Xn-)
13
12
5 Iy-jvW-Kncn þ ]pd-¡mSn ip²-Pe 28,000 2018
hnX-cW ]²Xn
13
2016-þ2017 hÀjs¯ IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS `u-XnI /
km¼-¯nI hni-I-e\w
tIcf Pe AtXm-dnän
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 Fw.-F-kv.-Un.]n 15 733.93 98.17 9 F®w ]qÀ¯o-
I-cn¨p
2 {KmaoW ip²-Pe 2 13.52 12.70 ]qÀ¯o-I-cn¨p
hnX-cW ]²-Xn-IÄ
3 \_mÀUv 2 6606.00 2025.10 \S-¸n-
em¡nhcp¶p
4 F³.-BÀ.-Un.- 1 4760.00 30.81 \S-¸n-
U»p.]n em¡nhcp¶p
5 F.-BÀ.]n 1 950.00 1450.00 ]qÀ¯o-I-cn¨p
`qPe hIp¸v
{Ia- ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\- I-fpsS hnlnXw
¼À F®w
1 `qPe hIp¸v 26 44.04 43.36 1445 IpSpw-_-
]S-¸n-em-¡n-bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n
Pe-\n[n ]²-Xn-IÄ
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 Pe-\n[n \S-¸n-em-¡n- 182 770.66 737.81 22512 IpSpw-_-
bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n
cmPohv KmÔn IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 hnhn[ GP³kn-IÄ 18 109.8 99.18 487 IpSpw-_-
\S-¸n-em-¡n-bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n
14
2017-þ2018 IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS hni-I-e\w
]²-Xn-
{Ia Xk-z` Øm]-\- F®w I-fpsS hn`mKw \o¡n-bn-
\¼À ¯ns³d t]cv F®w cn¸v
SC ST Gen
1 {Kma ]©m-b¯v 23 426 47 13 243 1253.30
2 t»m¡v ]©m- 3 32 11 8 13 181.96
b¯v
3 PnÃm ]©m-b¯v 1 14 4 4 6 167.82
4 ap³kn-¸m-enän 3 195 3 53 139 405.51
BsI 30 667 65 201 401 2008.63
16
Ah-ew`w IMIS Data
17
tNÀ¶p InS-¡p¶ Øe-§-fn IpSn-shÅ \nÀ½mW {]h-y-¯n-IÄ¡m-h-i-y-
amb A\p-hmZw _²-s¸« hIp-¸p-I-fn \n¶v bYm-k-abw e`n-¡m-¯Xv C¯cw
]²-Xn-IÄ¡v XS-Ê-am-Im-dp--v.
kw{Klw
{]mtZ-in-I-ambn e`-y-amb FÃm Pe-t{km-X-Êp-Ifpw ]p\-cp-²-cn-¨p-
sIm-pw kwc-£n-¨p-sIm-pw Pe-kw-`-c-W-tijn hÀ[n-¸n-¨p-sIm-pw ]qÀ®-
ambn Pe-t{km-X-Êp-IÄ D]-tbm-K-£-a-am-¡p-I, Pe-hn-X-cW ]²-Xn-IÄ Ign-hXpw
hepXpw ka-{Khpw KpW-\n-e-hmcw Dd-¸m-¡n-s¡m--p-Å-Xp-am-IWw. Pe-ZpÀhn-\n-
tbmKw XS-bp-¶-Xn\pw Pe-am-t\-Pvsaâv Imc-y-£-a-am-¡p-¶-Xn\pw P\-Iob kwhn-
[m-\-§-fp-mtI-Xp--v. ag-shÅw kw`-cn¨pw doNmÀÖv sNbvXpw D]-tbm-Kn-
t¡--Xv CXn hfsc {][m-\-s¸« H¶m-Wv.
]pXnb IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ hn`m-h\w sN¿p-t¼mÄ, \S-¸n-em-¡p¶
_Ô-s¸« Xy-Xe ]©m-b-¯p-IÄ {]kvXpX Øe¯v \ne-hn aäp IpSn-shÅ
]²-Xn-I-fnà F¶v Dd¸p hcp-t¯---Xpw {]kvXpX {]tZ-i¯v atä-sX-¦nepw
GP³knIÄ ka-{K-Ip-Sn-shÅ ]²-Xn-IÄ H¶pw Xs¶ Bkq-{XWw sNbvXn-«n-
söpw Dd¸p hcp-t¯---Xm-Wv.
PnÃ-bn ]²-Xn-IÄ CÃm¯ sXmÀ\m-Sv, Xhn-ªmÂ, shÅ-ap--,-]-\-acw
F¶o {Kma ]©m-b-¯p-IÄ¡mbn ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ X¿m-dm¡n
kaÀ¸n-t¡---Xp--v.
ta¯«v þ Iogv¯«p \nÀt²-i-§Ä
tI{µ, kwØm\ ]²-Xn-¡m-h-i-y-amb Øe e`-yX Dd-¸m-¡Â Bh-i-y-
amb XpI hne-bn-cp-¯Â, hnhn[ kÀ¡mÀ GP³kn-I-fpsS A\p-hmZw F¶nh
]²-Xn-I-fpsS AwKo-Imcw e`n-¡p¶ apd-¡p-Xs¶ e`-y-am-t¡---Xm-Wv.]«n-I-Pm-Xn,
]«n-I-hÀ¤ ]²-Xn-IÄ¡v BhÀ¯\ sNehv hne-bn-cp-t¯---Xn-\m-h-i-y-amb
kÀ¡mÀ D¯-c-hp-IÄ Cd-t¡---Xm-Wv. IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ¡p AwKo-Imcw
e`n-¡p-¶-Xn-\mbn ]²Xn {]tZ-i¯p aäp ]²-Xn-IÄ Csöv taJ-e-bnÂ
DÄs¸« hnZ-Kv[-cpsS I½än ]cn-tim-[n-t¡---Xm-Wv.
D]-kw-lmcw
PnÃ-bpsS Pe KpW-\n-e-hmc ]cn-tim-[-\bpw IpSn-shÅ Bh-i-y-I-Xbpw
]cn-K-Wn¨v ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fmWv hn`m-h\w sNt¿---Xv. C¯cw ]²-
Xn-I-fn \n¶pw kmt¦-Xn-I-ambn Pe-hn-X-cWw km[-y-a-Ãm¯ DbÀ¶ {]tZ-i-§-
fn Pe e`-y-Xbpw KpW-\n-e-hm-chpw Dd-¸p-h-cp¯n sNdp-InS ]²-Xn-IÄ hn`m-
18
h\w sN¿m-hp-¶-Xm-Wv. Pe-hn-X-cWw KpW-t`m-ày ]¦m-fn-¯-t¯m-sS-bpÅ
Bhiym-\p-k-cW kao-]\w (Demand driven approach) Bbn kzo-I-cn-¡m-hp-¶-
Xm-Wv.
*******
19