You are on page 1of 19

P\-Io-bm-kq-{XW

{]Øm\w

hb-\mSv PnÃm ]²Xn þ 2018


(IcSv tcJ)

IpSn-shÅw

1
IpSn-shÅ taJe :þ hb-\mSv Pnà Hcp BapJw

hb-\mSv PnÃ-bpsS {][m\ {]iv\-§-fn-sem-¶mbn IpSn-sh-Å-£maw cq£-


am-bn-sIm--n-cn-¡p-I-bm-Wv. Imem-hØm hy-Xn-bm-\w, P\-s]-cp-¸w, DbÀ¶ {]Xn-
ioÀj Pe Bh-i-yw, ]cn-ØnXn k´p-en-Xm-h-Øsb {]Xn-Iq-e-ambn _m[n-
¡p¶ {]hÀ¯-\-§Ä F¶n-h-sbms¡ tNÀ¶v ip²-P-e-£maw {][m\ {]iv\-
ambn. Pe-k-¼-¯ns³-d e`-yX a\Ênem-¡p-I-bpw, Ahsb kpc-£n-X-am¡n
imkv{Xob-ambn D]-tbm-Kn-¡p-Ibpw sNt¿---Xp--v. Pe-e-`-y-X-bnepw Pe-£m-a-
¯nepw ap³]-´n-bn-emWv hb-\m-sS-¶Xv Hcp sshcp-[-y-amWv.

2131 NXp-c-{i-In-tem-ao-äÀ hnkvXy-Xn-bpÅ hb-\mSv PnÃ-bn 884.27 N.-In.-ao-


äÀ ImSp-I-fm-Wp-Å-Xv. ]Ýna L«-¯nse ae-Ifpw ImSp-Ifpw Acp-hn-Ifpw
\ndª Cu {]tZiw Pe-k-¼-¯p-sIm-v k¼-¶-ambn-cp-¶p. h\-§fpw ]pÂta-S-
Ifpw Cuä-¡m-Sp-Ifpw NXp-¸p-\n-e-§fpw s\Â]m-S-§-fp-sa-Ãm-a-S-§p¶ Cu `qhn-
`mKw Pe-t{km-X-Êp-I-fpsS tI{µ-am-bn-cp-¶p-sh¶pw kqNn-¸n-¡-s¸-«n-«p--v.- F-
¶m h\-hn-kvX-y-Xn- Ip-d-bp-Ibpw Imem-h-Ø-bn amä-ap--m-¡p-Ibpw sNbv-X-
tXmsS Pe-£maw t\cn-Sp¶ {]tZ-i-ambn amdn hb-\m-Sv. \nc-´-c-amb h\-\-io-I-c-
Ww-sIm-v ag-bpsS Afhp Ipd-ªp. Cuä-¡m-Sp-Ifpw apf-¦m-Sp-Ifpw \in-¨-Xp-
aqew ]pg-I-fn Pe-\n-c¸v XmWp as®m-en¸p hÀ[n-¨p. NXp-¸p-\n-e-§Ä Iy-jn-bn-
S-§-fp-am¡n amän-b-Xp-aqew {]I-y-Xn-Z-¯-amb Pe-kw-`-c-W-tijn \jvS-am-bn.
ImSp-IÄ sh«n bq¡m-eo-]vä-kv, tX¡v, knÂhÀ Hm¡v tXm«-§-fpsS \nÀ½m-
Whpw Pe t{kmX-Êp-I-fpsS timj-W-¯n-\n-S-bm-¡n. {]I-y-Xn-bnse Cu
Pekw`-c-W-ti-jn-bpsS \jvSw PnÃ-bnse IpSn-shÅ e`-y-X-bpsS Afhv KW-y-
ambn Ipd-¨p.

2
tIc-f-¯nse icm-icn hmÀjn-I-ag 2615 anÃo-ao-ä-dm-Wv. hb-\mSv PnÃ-bnÂ
CXv 2149.14 anÃo-aoäÀ BWv. \nÀ`m-K-y-h-im kwØm-\¯v Gähpw IqSp-X ag
e`n-¨n-cp¶ PnÃ-bn hÀjw tXmdpw ag Ipdªp hcp-¶p. Ignª hÀjw 59%
¯nt³--dbpw Cu hÀjw 37% ¯nt³--dbpw ag Ipd-hmWv PnÃ-bn A\p-`-h-s¸-«-
Xv. Hcp-Im-e¯v C´-y-bnse Xs¶ Gähpw IqSp-XÂ ag e`n-¡p¶ {]tZ-i-§-fnÂ
c-mw Øm\-¯m-bn-cp¶p PnÃ-bnse e¡n-Sn. tIc-f-¯n e`n-¨p-sIm--n-cn-¡p¶
3000 an.-ao.-a-g-bn 60% sX¡p-]-Sn-ªm-d³ Ime-hÀj-¡m-e¯pw 25% hS-¡p-In-g-
¡³ Xpem-hÀj-¡m-e¯pw 15% th\ÂIm-e¯pw e`n-¡p-¶-h-bm-Wv. IqSmsX
hb-\m-«nse \Zn-IÄ sNdpXpw hfsc thK-¯n Hgp-Ip-¶-hbpw kw`-c-W-tijn
Ipd-ª-h-bp-am-Wv. hÀj-¯n sskeâvhmen-bn 152 ag Znh-k-§-fp-Å-t¸mÄ
hb-\mSv PnÃ-bn CXv 135 Znhkw am{X-am-Wv.

hb-\mSv PnÃ-bn GI-tZiw 67-þ75% hsc \K-c-hm-kn-IÄ¡pw 40-þ55%


hsc {KmaoW P\-§Ä¡pw am{Xta ip²-Pew F¯n-¡p-hm³ CXp-hsc Ign-
ªn-«p-Åp. 2030 þmw Bt-mSp IqSn PnÃ-bn FÃm-hÀ¡pw Btfm-lcn {]Xn-
Zn\w 70 enäÀ ip²-Pew Dd-¸p-h-cp-¯m-\pÅ ]²-Xn-Ifpw ]cn-lm-c-§fpw Bkq-
{XWw sNbvXp hcp-¶p. tIcf hm«À AtXm-dn-än-bpsS t{]mPIvSv Unhn-js³-d
Iogn PnÃ-bpsS ka{K IpSn-shÅ hnI-k\ ]²-Xn-I-fpsS \nÀÆ-lWw ]ptcm-
KXn BÀÖn¨p hcp-I-bp-am-Wv, Bbh ]qÀ¯n-bm-¡p-¶-tXmSpIqSn imkv{Xo-b-
ambn ip²o-I-cn¨ IpSn-shÅw hnX-cWw sN¿p-hm³ km[n-¡p-¶-Xm-Wv. PnÃ-
bnse \ntbm-P-I-I-a-WvUe Fw.-FÂ.F amÀ Fw.]n amÀ F¶n-h-cpsS hnI-k\
^-n \n¶pw IpSn-shÅ taJ-e¡pÅ kw`m-h\ sNdp-X-Ã. P\-Io-bm-kq-{XW
]cn-]m-Sn-bn IpSn-sh-Å-¯n\v ap´nb ]cn-K-W-\-bmWv Xt±i kz-b-`-cW
Øm]-\-§fpw \ÂIn-bn-«p-Å-Xv.

hb-\mSv PnÃ-bpsS hnhn[ Pe-t{kmX-Êp-IÄ


(1). \Zn-Ifpw Umap-Ifpw
(2) `qKÀ`Pew
(3) XSm-I-§Ä, Ipf-§Ä
3
(1). \Zn-Ifpw Umap-Ifpw
tIf-¯nse Ing-t¡m«v Hgp-Ip¶ \Zn-I-fn {]m[m\ \Zn-bmb I_\n
\Znbpw t]mjI \Zn-Ifpw PnÃsb Pe-k-a-y-²-am-¡p-¶-Xn {][m\ ]¦v hln-¡p-
¶p. I_\n \Zn Imthcn \Zn-bpsS t]mjI \Zn-bm-Wv. I_-\n-bpsS {][m\
t]mj-I-\-Zn-IÄ ]\-acw ]pg, am\-´-hmSn ]pg, Imfnµn ]pg F¶n-h-bm-Wv.
IqSmsX _mh-en-]pg \qÂ]pg F¶n-hbpw t]mjI \Zn-I-fm-Wv. PnÃ-bnÂ
\n¶pw ]Sn-tªm-tdm-s«m-gpIn Nmen-bmÀ ]pg-bn ]Xn-¡p¶ tIm«qÀ ]pgbpw
ssh¯ncn Xmeq-¡n-ep-v. Cu \ZnIfpw Ch IqSmsX c-v {][m\ Umap-Ifpw
D-v Imcm-¸pg Umw, _mWm-kpc Umw.
(2) `qKÀ`Pew
tIc-f-¯nse `qKÀ`-Pe tijn 8000 Zi-e£w L\-ao-ä-dn-t\m-Sp-¯m-sW-
¶mWv IW-¡m-¡n-bn-cn-¡p-¶-Xv. Cu tijn-bpsS 10 iX-am-\-¯n-tesd Ct¸mÄ
D]-tbm-Kn-¡p-¶p--v. BsI-bpÅ tijn-bpsS 59 iX-am-\-t¯mfw D]-tbm-K-bp-
à-am-¡m³ km[n-¡p-sa-¶mWv IW-¡p-IÄ kqNn-¸n-¡p-¶-Xv. PnÃ-bn `qKÀ`-P-

4
e-¯ns³-d e`-yX kwØm-\s¯ ]e PnÃIsf-¡mfpw Ipd-hm-Wv. AXp-t]mse
D]-tbm-K-¯nepw Pnà ]nd-InÂX-s¶-sb¶v.

(3) XSm-I-§Ä, Ipf-§Ä


PnÃ-bnse 2 {][m-\-s¸« XSm-I-§-fmWv ssh¯ncn ]©m-b-¯nse
]qt¡mSv XSm-Ihpw Xcn-tbmSv ]©m-b-¯nse IÀfmSv Nnd-bpw. 7.5 slIvSÀ
hnkvX-y-Xn-bp-v ]qt¡mSv XSm-I-¯n-\v. ]ÝnaL«-¯nse Gä-hp-a-[nIw ag e`n-
¡p¶ {]tZ-i-§-fnsem-¶nemWv XSm-I-ap-Å-sX¶v ag-bpsS IW-¡p-IÄ hy-à-am-
¡p-¶p. am\-´-hmSn ]©m-b-¯nse Icn-¡p-fw, ]p¸Ån ]©m-b-¯nse Iªn-
¡p-fw, Iev]-ä-bnse Cuh Im¸n-t¯m-«-¯nse Nnd, ap«n ]©m-b-¯nse
Ie-ymW aµncw Nnd, A¼-e-h-b ]©m-b-¯nse A¼-e-h-b Ipfw, XpS-§n-b-
h-bmWv aäv {][m\ Ipf-§Ä.
PnÃ-bnse IpSn-shÅ hnX-cW ØnXn
PnÃ-bn ip²-Pe hnX-cW¯ns³d apJ-y-amb ]¦v hln-¡p-¶Xv tIc-f -
Pe AtXm-dnänbmWv. IqSmsX PnÃ-bnse {Kma ]©m-b-¯p-IÄ, t»m¡v ]©m-
b-¯p-IÄ, PnÃm ]©m-b¯v XpS-§nb Xt±-i-k-z-bw-`-cW Øm]-\-§fpw, Pe-\n-
[n, `qP-e hIp¸v F¶o Øm]-\-§Ä aptJ-\bpw hnhn[ Pe-hn-XcW ]²-Xn-
Ifpw \S-¸n-em-¡n-bn-«p--v. \ne-hn IpSn-shÅ hnX-cWw \S-¯n-sIm--n-cn-¡p¶
]²-Xn-I-fpsS KpW-\n-e-hm-chpw Dd¸p hcp-t¯---Xmb kml-N-cyw \ne-hn-ep--v.
KpW-t`m-ày I½-än-IÄ aptJ\ \S-¸n-em-¡n-bn-«pÅ sNdp-InS IpSn-shÅ ]²-Xn-
I-fn ]eXpw hmÀjnI Aä-Ip-ä-]-Wn-I-fpsS A`mhw aqehpw sshZ-yqXn
NmÀÖv HSp-¡m-¯-Xp-Im-c-Whpw {]hÀ¯-\-c-ln-X-am-Wv. sNdp-InS IpSn-shÅ
]²-Xn-IÄ AÃmsX ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-bn-eqsS PnÃ-bnse FÃm Xt±i
kz-bw-`-cW hmÀUp-I-fnepw imkv{Xobambn ip²-I-cn¨ IpSn-shÅ e`-yX Dd¸p
hcp-¯p-¶-Xn-\pÅ ]²-XnI-fmWv Bh-i-y-am-bn-«p-Å-Xv. Gähpw Ipd-ªXv
Znhkw 125 enäÀ ip²-Pew hoXw Hmtcm-cp-¯À¡pw F¯n¨p sImSp-¡pI F¶
e£-y-amWv PnÃ-bpsS ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-bn-eqsS hn`m-h\w sN¿p-¶-Xv.

IpSn-shÅw
Bh-iyw, D¸m-Z-\w
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2011) 8,17,420
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2023) 8,58,291
PnÃ-bnse P\-kw-Jy (2050) 9,73,423

Bh-iyw (2023) 86.00(-Z-i-e-£w)

5
D¸m-Z\w
1. ip²oI-cW ime kwhn-[m\w hgn 40.72(Z-i-e-£w)
2. aäp-Åh
(hm-«À AtXm-dnän Pe-\n[n {Kma ]©m-b¯v 16.00(-Z-i-e-£w)
sNdp-InS ]²-Xn-IÄ)
3.\nÀ½m-W-¯n-epÅ ]²-Xn-I-fpsS tijn 52.00(Z-i-e-£w)
( 5 F®w)

BsI D¸m-Z\w(2023) 108.72(Z-i-e-£w)

ta IW¡pIÄ A\pkcn¨v 2023 BIpt¼mÄ Pnáv Bhiyamb


Afhn IpSnshÅ e`yX Dd¸p hcp¯phm³ Ignbpsa¶v {]Xo£n¡p¶p.
\nÀ½mW¯nepÅ IpSnshÅ ]²XnIÄ {XnXe ]©mb¯pIsf
kwtbmPn¸n¨p sIm-v hnhn[ ]©mb¯pIÄ¡pÅ ]²XnIfmWv. Ch
IqSmsX Bhiyamb CS§fnte¡v kmt¦XnIX¡\pkcn¨v {XnXe
]©mb¯pIfpsS klIcWt¯msS ]²Xn ZoÀLn¸n¨v IpSnshÅ
kwhn[m\w \S¸nem¡mhp¶XmW.v Pe AtXmdnÁn \S¸nem¡nb ]²XnIÄ
{]hÀ¯\£aamWv. {ItaW hnhn[ ]©mb¯pIÄ¡mbn \S¸nem¡p¶
]²XnIÄ aXnbmIpw PnÃbnse IpSnshÅ Bhiyw ]cnlcn¡phm³.
CtXmsSm¸w \nehnse sNdnb ]²XnIfpw kwc£n¨p \nÀ¯nbm IpSnshÅ
{]iv\¯n\p imizX ]cnlmcamIp¶XmWv.

tIcf Pe AtXm-dnän hb-\mSv PnÃ-bn \S-¸n-em-¡nb


IpSn-shÅ]²-Xn-IÄ
{I D]-t`m- P\-kw-J-ym-
a {]Xn- ]©m-b¯v/ ày \p-]m-XnI
\ ]²-Xn-bpsS t]cv Zn\ ap\n-kn-¸m-enän P\- KpW-t`m-àm-
¼ tijn kw-Jy ¡Ä(%)
À
thaw \ÃqÀ\mSv &
s]mcp-¶-¶qÀ
1 hntÃPv Xz-cnX 2.00 am\-´-hmSn 63493 28.00
{KmaoW ip²-Pe
hnX-cW ]²-Xn.
Xncp-s\Ãn Xz-cnX
2 {KmaoW ip²-Pe 2.50 Xncp-s\Ãn 6000 26.00
hnX-cW ]²-Xn.
ip²-Pe hnX-cW
3 ]²Xn A©p-Ip¶v 2.40 ]\-acw 10000 22.00
Ip¸-t¯mSv hntÃ-Pv.
FS-hI ip²-Pe
4 hnX-cW ]²Xn 1.30 FS-hI 18000 42.00

5 am\-´-hmSn ip²-Pe 1.50 am\-´-hmSn 12000 20.00


hnX-cW ]²Xn
hÅn-bqÀImhv ip²-
6 Pe hnX-cW ]²Xn 0.25 am\-´-hmSn 1123 2.00

6
s]m«³sImÃn ip²-
7 Pe hnX-cW ]²Xn 0.25 am\-´-hmSn 1200 2.00
Xncp-
8 s\Ãnt£{Xwip²- 2.50 Xncp-s\Ãn 2000 26.00
PehnX-cW ]²Xn
9 shÅ-ap- ip²-Pe 0.25 shÅ-ap- 10185 15.00
hnX-cW ]²Xn
]Sn-ªm-d-¯d
10 {KmaoW ip²-Pe 4.00 ]Sn-ªm-d-¯d 24000 64.88
hnX-cW ]²Xn
IWn-bm-¼ä
11 {KmaoW ip²-Pe 2.50 IWn-bm-¼ä 21000 65.00
hnX-cW ]²Xn
I¸ä ap\n-kn-¸Â
12 ip²-Pe hnX-cW 10.00 I¸ä 22000 90.00
]²Xn
Imc-y-¼mSn {KmaoW
13 ip²-Pe hnX-cW 0.10 ao\-§mSn 5700 10.00
]²Xn
ssh¯ncn {KmaoW
14 ip²-Pe hnX-cW 0.19 ssh¯ncn 3000 26.00
]²Xn
]nW-t§mSv {KmaoW
15 ip²-Pe hnX-cW 0.20 sh§-¸Ån 3000 18.00
]²Xn
KmÔn-\-KÀ {KmaoW
16 ip²-Pe hnX-cW 0.03 sh§-¸-ffn 100 10.00
]²Xn sh§-¸Ån
ap«n {KmaoW
17 ip²-Pe hnX-cW 1.80 ap«n 21370 42.00
]²Xn
aqss]-\mSv {KmaoW
18 ip²-Pe hnX-cW 1.20 aqss¸-\mSv 4100 22.26
]²Xn
Npt-Â {KmaoW
19 ip²-Pe hnX-cW 0.19 ssh¯ncn 3000 18.00
]²Xn
20 A¼-e-h-b ip²- 2.25 A¼-e-h-b 27500 45.00
Pe hnX-cW ]²Xn
_t¯cn þ \q¸pg
ip²-Pe hnX-cW
21 ]²Xn 5.00 _t¯cn 42000 46.00

]p¸Ån þ
apųsImÃn þ Ia-
22 yq-Wnän ip²-Pe 5.00 apųsImÃn 30000 42.03
hnX-cW ]²Xn
23 Iy-jvW-Kncn þ ]pd- 5.00 ao\-§mSn 28000 70.00
¡mSn ip²-Pe hnX-
7
cW ]²Xn
24 koXm-au-v ip²- 0.22 ]p¸Ån 1000 7.00
Pe hnX-cW ]²Xn
iin-ae ip²-Pe ]p¸Ån
hnX-cW ]²Xn
25 0.22 1100 7.00

`qPehIp-¸v hb-\mSv PnÃbn \S-¸n-em-¡nbn-«pÅ]²-Xn-



PnÃ-bnse `qPe hnI-k-\hpw `qPe kwc-£-W-¯n\pw th-n kwØm-
\s¯ t\mU GP³kn BWv `qPe hIp-¸v. hnhn[ Xcw Ipg¡n-W-dp-
IÄ¡pÅ (Xp-d-¶-In-WÀ/Syq_v shÂ/t_mÀshÂ/^n«À t]mbnâv)
sslt{Um-f-Pn-¡Â, Pntbm-^n-kn-¡Â, dntam«v sk³knMv F¶ kmt¦-
XnI hnZ-y-I-fpsS klm-b-t¯m-sS) Øm\ \nÀ®bw \S-¯p-¶p. hnhn[ Xcw
IpgÂIn-W-dp-I-fpsS \nÀ½m-Ww, sUh-e-¸nw-Kv, temKnMv apX-em-bh `qPe
hIp¸v \S-¸n-em-¡p-¶p.
IÀj-IÀ, Xt±i kz-bw-`-cW Øm]-\-§Ä, kÀ¡mÀ AÀ² kÀ¡mÀ
Øm]-\-§Ä, aäv Øm]-\-§Ä F¶n-hÀ¡v IpgÂIn-WÀ \nÀ½n-¡p-¶-Xn\pw
`qPew D]-tbm-Kn¨v \S-¸n-em-¡p¶ ]²-Xn-IÄ¡pw, ssI¸¼v Øm]n-¡p-¶-
Xn\pw dn¸-bÀ sN¿p-¶-Xn\pw hIp¸v kmt¦-XnI klm-bhpw D]-tZ-ihpw
\ÂIn hcp-¶p.
Pe-ZuÀe-`yw t\cn-Sp¶ {]tZ-i-§-fn hIp-¸ns³-d kmt¦-XnI klm-
b-t¯msS sNdp-InS IpSnshÅ ]²-Xn-IÄ \S-¸n-em¡n hcp-¶p. C¯-c-¯nÂ
hcĨ-Zpcn-Xm-i-zmk ]²-Xn-bnepw cmPo-hvKmÔn ]²-Xn-bnepw DÄs]Sp¯n
hIp¸v \nÀ½n¨ IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS hni-Zmw-i-§Ä Xmsg sImSp-¡p-¶p.

]²Xn D]-t`m-
{Ia \S-¸n-
\ ]²-Xn-bpsS t]cv em- hmÀUv \¼À, àm-
¡-
\S-¸n-em-
¡nb
¼À ¡nb t]cv fpsS hÀjw
GP³ F®w
kn
1 2 3 4 5 6
A¼m«v tImf-\n, ]p¸Ån PnÃm 17,-a-c-Imhv
1 ]©m-b¯v Hm^okv
40
`qP-e-h- 1,-Im-c-¨m 2008-þ09
Imc-¨mÂ, A¼-e-h-bÂ
2 ]©m-b-¯v. Ip¸v 9

8
]pfn-¡w-h-b ASnb tImf- hb-\mSv 21, A©p-
3 \n, ]\-acw ]©m-b-¯v. Ip¶v 112
s\Ãn-¡c tImf-\n, ]qXmSn 18,- s\-Ãn-¡c
4 ]©m-b¯v 190
Icn-¦-®n-¡p-¶v,-ap-«n ]©m- 11, IÃp-]mSn 2009-þ10
5 b-¯v. 65
Np--¡p-¶v, ]\-acw ]©m- 13, Np--Ip¶v
6 b-¯v. 100
KmÔn-\-KÀ tImf-\n, Nocmw- 8, Iy-jvW-Kncn
7 Ip-¶v, ao\-§mSn ]©m-b¯v 110

Pe-\n[n hb-\mSv PnÃ-bn \S-¸n-em-¡n-bn-«pÅ ]²-Xn-IfpsS


hni-Zmw-i-§Ä.
Pe-\n[n IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ \S-¸n-em-¡p¶ ]©m-b-¯p-IÄ

14

PnÃ-bn ]qXm-Sn, s]mgp-X-\, tIm«-¯-d, ]p¸-Ån, Xhn-ªmÂ,


sXm-À\m-Sv, ]\-a-cw, \q¸pg F¶o ]©m-b-¯p-I-fn ]qÀ®-ambpw shÅ-ap-
-, IWn-bm-¼-ä, FS-hI F¶o ]©m-b-¯p-I-fn `mKn-I-ambpw Pe-\n[n ]²-Xn-
IÄ aptJ\ IpSn-shÅ hnX-cWw \S¶p hcp-¶p--v.
Pe-\n[n \S-¸n-
{Ia ]©m-b¯v em-¡n-bn-«pÅ P\-kw-J-ym-\p-]m-XnI
\¼À KpW-t`m-àm-¡Ä(%)
]²Xn-IÄ
1 ]qXmSn 25 32.902
2 FS-hI 14 36.863
3 s]mgp-X\ 17 29.532
4 tIm«-¯d 6 40.817

9
5 shÅ-ap- 28 24.797
6 IWn-bm-¼ä 12 15.242

{Ia ]©m-b¯v / s]mXpSm¸pIfpsS D]-t`m-ày


\¼À ap\n-kn-¸m-enän F®w P\-kw-Jy

7 ]p¸Ån 8 31.049
8 Xhn-ªm 20 23.197
9 sXm-À\mSv 9 18.260
10 ]\-acw 7 41.303
11 \q¸pg 36 29.079

s]mXpSm¸pIsf B{ibn¡p¶hcpsS F®w

10
1 am\-´-hmSn 302 7550
2 Xncp-s\Ãn 317 7925
3 ]\-acw 272 6800
4 FS-hI 143 3575
5 Xhn-ªm 82 2050
6 sXm-À\mSv 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
7 shÅ-ap- 78 1950
8 I¸ä 164 4100
9 ]Sn-ªm-d-¯d 194 4850
10 IWn-bm-¼ä 196 4900
11 sh§-¸Ån 105 2625
12 ap«n 254 6350
13 s]mgp-X\ 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
14 tIm«-¯d 0 Pe-\n[n ]²-Xn-
15 XcntbmSv 105 2625
16 ssh¯ncn 111 2775
17 ta¸mSn 2 50
18 aqss¸-\mSv 68 1700
19 kp¯³ _t¯cn 312 7800
20 apųsImÃn 333 8325
21 ao\-§mSn 64 1600
22 ]p¸Ån 159 3975
23 A¼-e-h-b 271 6775
24 ]qXmSn 88 2200
25 \q¸pg 172 4300
26 s\³ta\n 14 350 (Pe-\n[n ]²-Xn-)

P\-Io-bm-kq-{XW ]²-Xn-IÄ aptJ\ \S-¸n-em¡n KpW-t`m-Iv-


Xy Iq«m-bva-IfneqsS ]cn-]m-en-¡p¶ ]²-Xn-I-fpsS hni-Zmw-
i-§Ä.
PnÃ-bn Ignª 3 hmÀjn-I-]-²-Xn-I-fn-embn þ IpSn-sh-ff taJ-e-bnÂ
InWÀ \nÀ½m-Ww, sNdp-InS IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ, \ne-hn-epÅ ]²-Xn-I-
fpsS hnI-k-\w, {]I-y-Xn-Z¯ \ocp-d-h-I-fpsS hn\n-t-bmKw XpS-§nb ]²-Xn-
IÄ¡mWv Xt±-i-`-cW Øm]-\-§Ä {]map-Jyw \ÂIn-b-Xv. \m«-dn-hp-I-fpsS
ASn-Øm-\-¯n ip²-P-e- t{km-X-ÊpÅ tI{µ-§-fn InWÀ Ipgn¨v shÅw
]¼p sNbvXv Sm¦n-se-¯n¨v ss]¸p-hgn hnX-cWw \S-¯p¶ coXn-bmWv Xy-
Xe ]©m-b-¯p-IÄ \S-¸n-em-¡p-¶-Xv. F¶m Hmtcm {]tZ-i¯pw e`-y-amb
Pet{kmX-Êp-IÄ D]-tbm-K-s¸-Sp-¯n-s¡m-v Xmc-X-ta-y\ sNehp Ipd-
ªXpw s]s«¶v ]qÀ¯n-bm-¡m³ Ign-bp-¶-Xp-amb sNdp-InS Pe-hn-X-cW
]²-Xn-IÄ \S-¸n-em-¡p-hm³ Ign-bp-sa-¦nepw t{kmXÊp-I-fpsS ]cm-P-bhpw
\S-¯n-¸nse A]m-I-X-aqehpw ]²-Xn-IÄ Dt²-in-¡p¶ Ime-a{Xbpw
11
{]hÀ¯-\-£-a-am-Ip-¶n-Ã.CXv sNdp-InS ]²-Xn-I-fpsS ]cm-P-b-Im-c-W-§-fmbn
hnh-£n-¡-s¸-«n-«p--v.
PnÃ-bn tIcf Pe AtXm-dnän \S-¸n-em-¡m³ t]mIp-¶Xpw
\S¶p hcp-¶-Xp-amb _y-l¯v ]²-Xn-IÄ
2022 þ HmsS IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ \S-¸n-em-¡p¶ ]©m-b-¯p-IÄ
\ne-hn ]qÀ¯o-I-cn¨ ]²-Xn-IÄ
2018 þHmsS ]qÀ¯o-I-cn-¡m³ Ign-bp¶ ]²-Xn-IÄ

2022 þ m.sS ]qÀ¯o-I-cn-¡m³ Ign-bp¶ ]²-Xn-IÄ

13

{Ia-\-¼À ]²-Xn-bpsS t]cv KpW-t`m-àm-¡-fpsS ]qÀ¯o-I-cn-¡p¶


F®w hÀjw
1 kp¯m³ _t¯-cn, 1,99,561 2022
\q¸p-g,-ap-«n ]©mb
¯pIÄ¡pÅ IpSn-shÅ
]²Xn
2 ta¸m-Sn, aqss]-\m-Sv, ssh¯ncn 1,72,421 2022
{Kma-]-©m-b-¯p-IÄ¡pÅ
IpSn-shÅ ]²Xn
3 Xcn-tbm-Sv, s]mgp-X-\, sh§-¸Ån 84,522 2022
tIm«-¯d F¶o ]©m-b-¯p-
IÄ¡pÅ IpSn-shÅ ]²Xn
4 am\-´-hm-Sn, FS-h-I, \ÃqÀ\mSv 3,06,516 2018
hntÃ-Pp-IÄ¡pÅ IpSn-shÅ
]²Xn

12
5 Iy-jvW-Kncn þ ]pd-¡mSn ip²-Pe 28,000 2018
hnX-cW ]²Xn

Fw. Fkv. Un. ]n IqSnshÅ ]²XnIÄ


1. ]«m-Wn-Iq¸v IpSn-shÅ hnX-cW ]²Xn apųsIm-Ãn.
2. A¼-e-h-b kmaq-lymtcm-Ky tI{µw Pe hnX-cW ]²-Xn.
3. NpÅn-tbmSv IpSn-shÅ hnX-cW ]²Xn
4. ssI¸-t©cn Pe-hn-X-cW ]²-Xn.
5. \mbv¡«n Pe-hn-X-cW ]²-Xn.
6. ]Ån-¡-n Pe-hn-X-cW ]²-Xn.
7. Pn.-F-¨v.-F-¨v.-F-kv. Nocm s\t·\n {Kma-]-©m-b¯v Pe-hn-X-cW ]²-Xn.
8. I¼-f-¡mSv IpSn-shÅ ]²Xn
9. s\Ãn-b¼w IpSn-shÅ ]²Xn
10. sh§-¸Ån {Kma-]-©m-b¯v tImS-t©cn¡p¶v IpSn-shÅ ]²-Xn.
11. a¸mSn {Kma-]-©m-b¯v IpSn-shÅ ]²Xn
12. Xncp-s\-Ãn-¡p¶v IpSn-shÅ ]²-Xn.
13. _me³tNme IpSn-shÅ ]²-Xn.
14. Nocm-¡p¶v ]g-Èn-¡p¶v IpSn-shÅ ]²Xn
15. Xc-I-¼³ IpSn-shÅ ]²-Xn.

13
2016-þ2017 hÀjs¯ IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS `u-XnI /
km¼-¯nI hni-I-e\w
tIcf Pe AtXm-dnän
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 Fw.-F-kv.-Un.]n 15 733.93 98.17 9 F®w ]qÀ¯o-
I-cn¨p
2 {KmaoW ip²-Pe 2 13.52 12.70 ]qÀ¯o-I-cn¨p
hnX-cW ]²-Xn-IÄ
3 \_mÀUv 2 6606.00 2025.10 \S-¸n-
em¡nhcp¶p
4 F³.-BÀ.-Un.- 1 4760.00 30.81 \S-¸n-
U»p.]n em¡nhcp¶p
5 F.-BÀ.]n 1 950.00 1450.00 ]qÀ¯o-I-cn¨p
`qPe hIp¸v
{Ia- ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\- I-fpsS hnlnXw
¼À F®w
1 `qPe hIp¸v 26 44.04 43.36 1445 IpSpw-_-
]S-¸n-em-¡n-bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n
Pe-\n[n ]²-Xn-IÄ
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 Pe-\n[n \S-¸n-em-¡n- 182 770.66 737.81 22512 IpSpw-_-
bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n
cmPohv KmÔn IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ
{Ia ]²Xn ]²-Xn- ]²Xn Nnehv `uXnI t\«w
\¼À I-fpsS hnlnXw
F®w
1 hnhn[ GP³kn-IÄ 18 109.8 99.18 487 IpSpw-_-
\S-¸n-em-¡n-bXv §Ä¡v IpSn-
shÅw e`-y-
am¡n

14
2017-þ2018 IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS hni-I-e\w

]²-Xn-
{Ia Xk-z` Øm]-\- F®w I-fpsS hn`mKw \o¡n-bn-
\¼À ¯ns³d t]cv F®w cn¸v
SC ST Gen
1 {Kma ]©m-b¯v 23 426 47 13 243 1253.30
2 t»m¡v ]©m- 3 32 11 8 13 181.96
b¯v
3 PnÃm ]©m-b¯v 1 14 4 4 6 167.82
4 ap³kn-¸m-enän 3 195 3 53 139 405.51
BsI 30 667 65 201 401 2008.63

2017-þ2018 IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fpsS hni-I-e\w


InWÀ \nÀ½mW ]p\-cp-²m-cW {]h-y-¯n-IÄ, ]²Xn ]qÀ¯o-I-cW {]h-y-
¯n-IÄ, ]«nI PmXn/]«n-I-hÀ¤ IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ, ss]¸v sse³ ZoÀLn-¸n-
¡Â F¶o {]h-y-¯n-IÄ DÄs¸-«-Xm-Wv.]²-Xn-IÄ ]qÀ¯o-I-cn-¡p¶ apdbv¡v
Bb-h-bpsS XpSÀ \S-¯n¸pw Aä-Ip-ä-]-Wn-Ifpw Bh-i-y-amb km¼-¯nI `{Z-
Xbpw kmt¦-XnI Adnhpw KpW-t`m-ày I½n-än-IÄ¡v Ds-¶v Dd¸p hcp-t¯-
--Xm-Wv.
hcpw hÀj-§-fn hn`m-h\w sN¿p¶ IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ PnÃ-bn \S-
¸n-em-¡n-h-cp¶ _y-lXv IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ DÄs¸Sp¶ {]tZ-i-§-fnemtWm
F¶v ]cn-tim-[n¨v AwKo-I-cn-t¡---Xm-Wv.

PnÃ-bn IpSn-shÅ taJ-e-bn \ne-hn-epÅ {]iv\-§Ä,


Pe-£ma Imc-W-§Ä, \nÀt±-i-§Ä

Imem-hØm hy-Xn-bm\w, ag-bpsS Af-hn-ep--mb K-W-y-amb Ipd-hv, h\-\-


io-I-c-Ww, s\¸m-S-§Ä \nI-¯Â, Iyjn coXn-bn D-mb hy-Xn-bm-\w, P\-
kw-Jy hÀ²-\-hv, XpS-§n-bh ImcW§fm PnÃ-bnse ip²-Pe ZuÀe-`yw
hÀ²n-¨-Xmbn ImWp-¶p.
hb-\mSv PnÃ-bnse Ignª 10 hÀjs¯ Umä ]cn-tim-[n-¡p-t¼mÄ (2007-
þ2016) ]p¸Ån þ 2.59 an, Xhn-ªmÂ, shÅ-ap-,sXm--À\m-Sv, Xncp-s\Ãn þ0.44
an Pe-\n-c¸v Xmgv¶-Xmbn a\-Ên-em-¡m³ km[n-¡p-¶p. {]kvXpX InW-dp-Isf
{]Xn-\n-[o-I-cn-¡p¶ ]©m-b-¯p-IÄ `qcn-`m-Khpw ØnXn sN¿p-¶Xv PnÃ-bpsS
15
hS¡v þ hS¡p Ing-¡³ `mK-§-fn BWv. 2013 se GEC dnt¸mÀ«v {]Imcw
PnÃ-bnse \mep t»m¡p-I-fnepw Ipdª hmÀjnI doNmÀPns³-d tXmXv ]\-a-
cw, _t¯cn t»m¡p-I-fn BWv tcJ-s¸-Sp-¯n-bn-cn-¡p-¶-Xv. Cu c-p
t»m¡p-I-fn Iy-{Xna `qPe ]cn-t]m-jW amÀ¤-§Ä \S-¸n-em-¡p-¶Xv `qPe
k¼¯p DbÀ¯p-¶-Xn\p klm-b-I-am-Ipw.

PnÃ-bnse sX¡v þ ]Sn-ªm-d³ `mK-§-fn Xmc-X-ta-y\ 3000 an.ao \p


ASp¯p ag e`n-¡p-¶p. ta¸m-Sn, aqss¸-\m-Sv, ]Sn-ªm-d-¯-d, sXm-À\m-Sv,
s]mgp-X-\, ssh¯ncn F¶o ]©m-b-¯p-I-fn PnÃ-bnse aäp `mK-§-fn e`n-
¡p-¶-Xn-t\-¡mÄ ag IqSp-X-embn e`n-¡p-¶p. Bb-Xn-\m C¯cw {]tZ-i-§-
fn {^nbm-än¡v AI-yq-^-dns\ Sm¸v sN¿-¯¡ hn[-¯n Xpd¶ InWÀ IpSn-
shÅ ]²-Xn-IÄ¡v ap³K-W\ \ÂIn \S-¸n-em-¡m-hp-¶-Xm-Wv.

hb-\mSv PnÃ-bnse A¼-e-h-bÂ, Xncp-s\-Ãn, sh§-¸Ån, apųsIm-Ãn,


F¶o ]©m-b-¯p-I-fn \ne-hn {]h-y-¯n-¡msX InS-¡p¶ Izm-dn-I-fnse
Pew, cmk ]cn-tim-[-\¡p hnt[-b-am¡n Pe-tk-N\ ]²-Xn-IÄ¡v D]-tbm-Kn-¡p-
¶-Xn-\v, AXmXp ]©m-b-¯p-Isf A[n-Im-c-s]-Sp-¯p-¶Xp hgn hcĨsb eLq-
I-cn-¡p-¶-Xn\pw klm-b-I-am-Ipw.
PnÃ-bn th\¡me§fn IpSnshÅ £maw t\cnSp¶ {][m\
{]tZi§fmb ]p¸Ån, aųsImÃn, ]\acw, kp¯m³ _t¯cn,
aqsss¸\mSv, am\´hmSn, ap«nÂ,ta¸mSn F¶o ]©mb¯pIfnse Nne
{]tZi§Ä.{lkz Ime ]cnlmc§fmbn Sm¦À temdnbn IpSnshÅ hnXcWw
\S¯Â,IpSnshÅ Intbmkv¡pIÄ Øm]n¨v IpSnshÅ hnXcWw \S¯Â
F¶nh Ahew`n¡mhp¶Xpw ZoÀLIme ]cnlmc§fmbn ]p¸Ån,
aųsImÃn {]tZi§Ä¡p th-n I_\o \Znbn Xm¡menI XSbW
\nÀ½n¨v Pee`yX sa¨s]Sp¯pI,\S¸nem¡nsIm-ncn¡p¶ ka{K IpSn-
shÅ ]²-Xn-IfpsS kab_ÔnX ]qÀ¯oIcWhpwDd¸phcpt¯-Xp-v.
PnÃ-bnse Pe-Kp-W-\n-e-hmc ØnXn hnhcw 2017-þ2018
1. ]cn-tim-[n¨ kmw]n-fp-I-fpsS F®w 5307
(k-z-Im-cy / s]mXp InW-dp-IÄ)
2. Ccp-¼ns³-d Awiw IqSp-X-ep-ÅXv 12
3. _mIvSo-cnb km¶n-[-y-ap-f-fXv 3382
4. aäpÅh 1881

16
Ah-ew`w IMIS Data

PnÃbnse InWdpIfnse PehnXm\w th\¡me§fn Xmgp¶ coXnbpw Øe§fpw

]Ýn-a-L-«-¯n-t\mSv ASp¯p \n¡p¶ ]©m-b-¯p-I-fn DÅ {]I-y-Xn-


P-\y \ocp-d-h-IÄ kwc-£n-¨p-sIm-v AXmXp ]©m-b-¯p-I-fp-sSbpw dh-\yq
hIp-¸ns³--dbpw h\w hIp-¸ns³--dbpw A\p-a-Xn-tbmSp IqSn sNdnb IpSn-shÅ
]²-Xn-IÄ¡p cq]w \ÂIn. {]kvXpX ]©m-b-¯p-I-fnse DbÀ¶ {]tZ-i-¯p-
Å-hÀ¡v am{Xw KpW-\n-e-hmcw ]cn-tim-[n¨p Pe-hn-X-cWw \S-¯m-hp-¶-Xm-Wv.
PnÃbnep--mb `qhn-\n-tbmK amä-§Ä¡v A\p-k-y-X-ambn `qPe k¼¯v hÀ²n-
¸n-¡p-¶-Xn\p th-n `qPe ]cn-t]m-jW amÀ¤-§Ä PnÃ-bpsS `q{]-I-y-Xn¡pw
hn\n-tbm-K-¯n\pw A\p-k-y-X-ambn \S-¸n-em-t¡---Xp--v. DZm-l-cWw 300 Ncnhp
Ipdª {]tZ-i-§-fn a¬/IÃv ssI¿m-e-IÄ, ag-¡p-gn-IÄ Xmgv¶ {]tZ-i-§-
fn Xe-¡p-f-§-fpsS \nÀ½mWw F¶nh a®v kwc-£n-¡p-¶-tXm-sSm¸w Pe
kwc-c-£-W-¯ns³--dbpw tXmXv hÀ²n-¸n-¡p-¶p. F¶m h\-{]-tZ-i-hp-ambn

17
tNÀ¶p InS-¡p¶ Øe-§-fn IpSn-shÅ \nÀ½mW {]h-y-¯n-IÄ¡m-h-i-y-
amb A\p-hmZw _²-s¸« hIp-¸p-I-fn \n¶v bYm-k-abw e`n-¡m-¯Xv C¯cw
]²-Xn-IÄ¡v XS-Ê-am-Im-dp--v.
kw{Klw
{]mtZ-in-I-ambn e`-y-amb FÃm Pe-t{km-X-Êp-Ifpw ]p\-cp-²-cn-¨p-
sIm-pw kwc-£n-¨p-sIm-pw Pe-kw-`-c-W-tijn hÀ[n-¸n-¨p-sIm-pw ]qÀ®-
ambn Pe-t{km-X-Êp-IÄ D]-tbm-K-£-a-am-¡p-I, Pe-hn-X-cW ]²-Xn-IÄ Ign-hXpw
hepXpw ka-{Khpw KpW-\n-e-hmcw Dd-¸m-¡n-s¡m--p-Å-Xp-am-IWw. Pe-ZpÀhn-\n-
tbmKw XS-bp-¶-Xn\pw Pe-am-t\-Pvsaâv Imc-y-£-a-am-¡p-¶-Xn\pw P\-Iob kwhn-
[m-\-§-fp-mtI-Xp--v. ag-shÅw kw`-cn¨pw doNmÀÖv sNbvXpw D]-tbm-Kn-
t¡--Xv CXn hfsc {][m-\-s¸« H¶m-Wv.
]pXnb IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ hn`m-h\w sN¿p-t¼mÄ, \S-¸n-em-¡p¶
_Ô-s¸« Xy-Xe ]©m-b-¯p-IÄ {]kvXpX Øe¯v \ne-hn aäp IpSn-shÅ
]²-Xn-I-fnà F¶v Dd¸p hcp-t¯---Xpw {]kvXpX {]tZ-i¯v atä-sX-¦nepw
GP³knIÄ ka-{K-Ip-Sn-shÅ ]²-Xn-IÄ H¶pw Xs¶ Bkq-{XWw sNbvXn-«n-
söpw Dd¸p hcp-t¯---Xm-Wv.
PnÃ-bn ]²-Xn-IÄ CÃm¯ sXmÀ\m-Sv, Xhn-ªmÂ, shÅ-ap--,-]-\-acw
F¶o {Kma ]©m-b-¯p-IÄ¡mbn ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ X¿m-dm¡n
kaÀ¸n-t¡---Xp--v.
ta¯«v þ Iogv¯«p \nÀt²-i-§Ä
tI{µ, kwØm\ ]²-Xn-¡m-h-i-y-amb Øe e`-yX Dd-¸m-¡Â Bh-i-y-
amb XpI hne-bn-cp-¯Â, hnhn[ kÀ¡mÀ GP³kn-I-fpsS A\p-hmZw F¶nh
]²-Xn-I-fpsS AwKo-Imcw e`n-¡p¶ apd-¡p-Xs¶ e`-y-am-t¡---Xm-Wv.]«n-I-Pm-Xn,
]«n-I-hÀ¤ ]²-Xn-IÄ¡v BhÀ¯\ sNehv hne-bn-cp-t¯---Xn-\m-h-i-y-amb
kÀ¡mÀ D¯-c-hp-IÄ Cd-t¡---Xm-Wv. IpSn-shÅ ]²-Xn-IÄ¡p AwKo-Imcw
e`n-¡p-¶-Xn-\mbn ]²Xn {]tZ-i¯p aäp ]²-Xn-IÄ Csöv taJ-e-bnÂ
DÄs¸« hnZ-Kv[-cpsS I½än ]cn-tim-[n-t¡---Xm-Wv.
D]-kw-lmcw
PnÃ-bpsS Pe KpW-\n-e-hmc ]cn-tim-[-\bpw IpSn-shÅ Bh-i-y-I-Xbpw
]cn-K-Wn¨v ka{K IpSn-shÅ ]²-Xn-I-fmWv hn`m-h\w sNt¿---Xv. C¯cw ]²-
Xn-I-fn \n¶pw kmt¦-Xn-I-ambn Pe-hn-X-cWw km[-y-a-Ãm¯ DbÀ¶ {]tZ-i-§-
fn Pe e`-y-Xbpw KpW-\n-e-hm-chpw Dd-¸p-h-cp¯n sNdp-InS ]²-Xn-IÄ hn`m-

18
h\w sN¿m-hp-¶-Xm-Wv. Pe-hn-X-cWw KpW-t`m-ày ]¦m-fn-¯-t¯m-sS-bpÅ
Bhiym-\p-k-cW kao-]\w (Demand driven approach) Bbn kzo-I-cn-¡m-hp-¶-
Xm-Wv.

*******

19

You might also like