Uvažena profesorka Čolić je u „Politici” od 18.

decembra napisala stručan tekst, više sa filološkog aspekta, o

vezi toponima Sandžak i zajedničke imenice sandžak. Međutim, ipak je dala i neke druge odgovore i s pravom
se upitala zašto je to još tako i čemu sada sve to može da vodi?

Sandžaci su bili samo administrativne jedinice kojima su upravljali sandžakbegovi kao vojnim plenom, dobivši
od sultana sandžak, tj. zastavu kao simbol vlasti i komandovanja vojskom sandžaka.

Na prostoru nekadašnjih srpskih i jugoslovenskih zemalja s najbližim okruženjem krajem 17. veka bilo je 25
sandžaka. Novopazarski je osnovan oko 1790. godine, s Novim Pazarom kao administrativnim sedištem, iako
su sandžakbegovi i kasnije kajmakami najčešće boravili u Sjenici.

Ovaj sandžak je tri puta ukidan. Prvi put 1817. Vilajetskim zakonom ponovo je formiran 1865. a u njegov
sastav ušle su kaze (srezovi) Novi Pazar, Sjenica (sedište sandžakbega), Nova Varoš, Prijepolje, Priboj, Pljevlja,
Bijelo Polje, Berane, Rožaje i Plav sa Gusinjem. Međutim, taj Novopazarski sandžak postojao je samo 14
godina, jer su ubrzo iz njega izdvojene kaze Rožaje i Plav sa Gusinjem i pripojene Pećkom sandžaku, a nešto
kasnije izdvojena je i kaza Novi Pazar i priključena Prištinskom sandžaku. Ovaj sandžak imao je rang okruga,
kao i svi ostali u Turskoj imperiji tog vremena. U Turskoj su sandžaci ukinuti 1921. godine, i to ime se više
nigde nije zadržalo, osim kod nas.

Pošto se Novopazarski sandžak nalazio u okviru Bosanskog vilajeta, Austrougarska je 1878. zahtevala i
njegovu okupaciju da bi sprečila stvaranje zajedničke granice Srbije i Crne Gore ili eventualno njihovo
ujedinjenje. Taj prostor Beču je bio potreban i kao koridor za njegovu dalju penetraciju prema Egejskom moru
(Solun). Velikom političko-diplomatskom aktivnošću to je delimično sprečeno, pa je Austrougarska sa svojom
vojskom 1879. zaposela samo Pljevlja, Priboj i Prijepolje. Sledeće, 1880. godine Porta je od tog područja
organizovala Pljevaljski sandžak, pa je u tom delu Stare Raške nastao period dvovlašća do aneksije Bosne i
Hercegovine 1908. i povlačenja austrougarskih trupa iz pomenutih gradova.

Prema tome, Sjenički i Pljevaljski sandžak bili su fragmentirani ostaci nekadašnjeg Novopazarskog sandžaka,
iako se taj prostor nominalno i dalje tako nazivao. Kasnije se ustalilo samo ime Sandžak, u smislu neke posebne
teritorije u odnosu na okruženje. To se činilo u diplomatskim krugovima Austrougarske, Turske i Nemačke, jer
je ovo područje bilo veoma pogodno za političke i diplomatske manipulacije, posebno sa njegovim
muslimanskim stanovništvom, stvarajući mu iluziju o nekom povratku na „staro”, predstavljajući se kao
oslobodioci od „omražene srpske i crnogorske okupacije”. Recidivi tih političko-diplomatskih manipulacija
prisutni su i danas, iako je muslimanska većina samo u Novom Pazaru, Sjenici i Tutinu u delu koji pripada
Srbiji, dok je u delu koji se nalazi u okviru Crne Gore to slučaj u nekadašnjim kazama Berane, Rožaje i Plav.
Zato nije čudno da srpsko pravoslavno stanovništvo insistira na imenu Raška oblast, koje je nastalo pre skoro
100 godina. Muslimani Bošnjaci insistiraju na turskom imenu Sandžak, računajući na veću političku i
ekonomsku podršku Turske koja se sve više vraća na Balkan, uz aminovanje nekih njenih natovskih saveznika.

Ipak, najstarije i, po mom ubeđenju, najadekvatnije ime ovog prostora jeste Stara Raška, koja je bila embrion
srpske srednjovekovne nemanjićke države i duhovnosti, koju su Turci Osmanlije definitivno uključili u svoju
državnu teritoriju polovinom 15. veka. To ime Regnum Rasciae bilo je prisutno u izvorima zapadne
provenijencije sve do početka 20. veka. Doduše, Stara Raška je širi pojam od Raške oblasti i Novopazarskog
sandžaka, ali je istorijski utemeljen i ne bi trebalo da to ikome smeta, jer smo na ovom prostoru manje-više svi
autohtoni i svi ravnopravni.

Istoričar