Transcript of Interviews

Title of the Poem: Inay

Interviewee : Marg, 43 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Marg: Ro oppression nga nakit-an ko hay economic and

political oppressions

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppressions of women? What does each
line mean?

Marg: Ro para sa economic oppression hay do mga linya

nga

“Galunggong ag dayok man pirme rang suea.” ag

“Eukaton ko ro atong eanas.”

These lines express that the female character has a

limited resources, and she does have no money to buy
sumptuous viand. It is also revealed that the female
character and the parent experience economic
struggle, which tend them to pawn their land/rice
field to support the education of their children.

So, I think they are in poverty or kahirapan dahil

ngani they cannot afford to buy it mga manami nga
pagkaon or suea. Wa gid sanda it chance nga
makabakae it manami nga suea because they have
limited resources.

Although, nakatapos man imaw (female character)sa

anang pagtuon. Sympre mahirap sanda pero gintinguha-
an imaw it anang parents nga mapatapos agod sympre
makabulig imaw sa andang kapigaduhon ag mag asenso
andang pangpangabuhi sa pilang adlaw.

And for political,

“Owa ako’t deputadong maninoy.”

It is revealed in this line that padrino system or

maninoy is important for you to be able to be hired
 or employed. Kung baga hay, it is normal na
kailangan nga may maninoy or kapit ka para maka-in
sa trabaho.

So, although nakatapos imaw it pagtuon hay, it does

not mean hay makatrabaho ka eagi kasi sa makaron nga
paniempo hay duyon ngane kung uwa ka it maninoy or
kapit ag mahina ing loob mag-usoy trabaho ag uwa ka
it patience hay indi ka makausoy it trabaho.

Kung baga hay, baton eota or rampant eota sa makaron

nga paneimpo nga dapat kung mag apply ka it trabaho
may kapit or maninoy or naga back-up tana baea kimo.
Pero ako hay, may una for example mana hay nag PSB
(Provincial School Board. Naghambae kakon do akon
nga head daeha si kwan, si kwan, it is obvious nga
kailangan gale dahil hambae sa imong head eh.
Kailangan tana gale may maninoy or kapit ka. Para
kakon, para sa sarili ko nahuya tana ako magdaea it
maninoy, kasi parang pagtan-aw kimo hay, bukon tana
ikaw do ginatan-aw or do imong kakayanan, hay do
kaibahan mo tana nga back-up or maninoy do ginatan-
aw. Sa kabilang banda hay una eota ron. Although
kung baga wa eota naila ako noh, pero hay kailangan
makaruyon ka sa makara nga paneimpo, halos tanan
ginahimo siguro ron.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Marg: Ro nanay nga may unga nga gusto man kunta nana
magbulig kay nanay na, kaso eani hay dayang unga
hay uwa pa imaw it maibulig kasi uwa pa imaw
nakasuoy it trabaho. Gusto nana ag gina-emphasize
na nga willing imaw magbulig, willing imaw bag-uhon
andang way it pangpangabuhi kaso ngani hay uwa imaw
it maubra, because wa pa imaw it trabaho, limited
anang resources kung baga. Duyon pa do hindrance
uwa imaw it, sympre kung pobre ka, wa ka it kapit
or maninoy, so malisod magusoy it trabaho.

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

Huo, may similarity kasi sa nanay matsa sympre kita

nga mga unga ra atong goal mapalipay ta ra atong
ginikanan, di baea? Duyon gane gusto nana bakean it
TV ag patindugan it baeay, pero kung makatrabaho eon
imaw siguro. Masakit sa akong kabubut-on nga I can’t
give, kasi I don’t have. But, inha sa akong
baeatyagon, sa akong isip, sa akong tagipuso-on, nga
mapasadya nakon sanda dayon.

Parehas kakon, ging patun-an ako, medyo gulity ako,

hihihi.. In the sense nga gingpatun-an ako, although
do parents nakon uwa man naga ask nga buligan or
kailangan bayaran ko sanda or anything..or balikan
ko sanda kasi ging patun-an nanda ako, kasi
responsibilidad it parents don. Mabalikan ko don,
kung mapatun-an ko man do ang mga unga. Bukon man
abe it responsibilidad or obligasyon it unga nga
bayaran ron. Pero obligasyon or responsibilidad it
mga ginikanan nga patun-an do mga unga nanda. Close
family tie. Inha tana do willingness do gabulig kaso
abe hay nag-asawa man ako, sympre may ginasuportahan
eot-ang, pero ginaisip ko man gihapon nga gabulig.
Kung amat gina isip ko nga tawa-an ko it makara kaso
di gid madayon kasi may gaabot tana nga unexpected
or inevitable nga circumstances sa pagpangahubi.
Pero although uwa man sanda naga expect, pero ako
tana hay nakaset tana sa ang sarili nga makabulig
ako, pero kaso wa eang nakakatabo. Pero kung amat
kung di man financial, hay sa iba nga paraan kung
baga, that’s it.

Parehas sa female character sa poem tag uwa imaw it

trabaho or nalisdan imaw, nagakasubo, inha do
willingness nga gabulig ka, nga uwa ka it maubra.
So kalisod ag kasakit sa imo nga baeatyagon nga uwa
ka it mahimo. So sympre makara nga may trabaho eon
ako, bisan paalin nakakabulig eon. In simple or
small way hay mapalipay mo sanda kasi ra atong
parents hay di man don mag ano mag dali lang man
sanda ron magtunod kung baga. Habang buhi pa hay
ipakita naton nga mahal naton sanda agod indi kita
magregret sa ulihi.
For example, kung naospital abe si nanay, sympre ako
as married woman although may trabaho ako, pero may
mga unga ako nga gina suportahan, indi man gihapon
ako katao kana it mabahoe nga financial nga bulig.
Instead, ro akon nga ginaubra karon nga indi maubra
sa akon mga brother hay kasi sa maeayo sandang
lugar, sanda do gatao it financial, ako hay sympre
ako maeapit emotional, moral, ag physical support
 kay nanay ra ang maitao. Sympre ako una physically
all the time kung ano man do mga problema. Ro indi
pwede maitao sa ang igmanghod sa maeayo, indi nanda
kaya itao kasi idto sanda sa maeayo, so ako ro naga
tao karon kay nanay.

Title of the Poem: Magdalena

Respondent : Tin, 42 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Tin: Economic and Psychological Oppressions

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppression of women?

Tin: Ro linya nga ga describe it economic oppression hay,

“O mabalik ka eon lang

sa tinubuan mo nga eanas”

”Panumdumon mo ro
Bakagan ag dayok
Nga pirme mo nga ginasuea”

These stanzas imply that Magdalena

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina
woman?

Tin: The poem reveals that Filipino women characterizes

a weak outlook in life because she chose to be a
prostitute to earn a living. She is short sighted
of the possibilities that might happen. Her frailty
in decisions and chooses lead to a life full of
misery.

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

Oo, naging mahina ako some point in my life when I

was still young. Syempre ang hirap ng buhay at nag-
aaral pa ako. Atin-atin lang ito ha. I used to be
like a proste…Nakakahiya man pero, nakatulong yon
sa akin para makapag-aral at makagraduate ako. It
 was a difficult decision I made kaso wala eh.
Mahirap lang kami and I wanted to finish my college
para hindi ako umabot sa puntong buong buhay ako na
maggaganon. It was difficult. Nakakaiyak pero natuto
ako doon. Kaya nga kapag may chance ka na makapag-
aral, aral talaga kasi ang iba dyan gusting mag-
aral pero walang pera. They have to work to earn a
living. Siguro sa part ko naging matalino lang ako.
Pero hindi katalinuhan ang maging proste ha. Siguro
that time kapit sa patalim lang talaga ako. Mahirap
din ano? Pero ginamit kong inspirasyon yon para
hindi ako habambuhay na maging ganun. Kung baga daan
yon para mabago ko ang buhay ko. I pray sa Lord n
asana ihelp nya ako sa mga sitwasyon na ganito.
Hindi ko talaga alam ang kong ano ang gagawin ko.
Everytime na mageexam at kapos sa budget, para wala
akong choice kundi gawin yon. Pumupunta ako sa bar.
Tapos nagkaroon ako ng regular costumer, so
everytime na wala ako sa kanya ako lumalapit. Mabait
naman siya. Tinutulungan naman nya ako yon nga lang
may kapalit. Buti na lang hindi ako nabubuntis noon.
God patawarin ako! May asawa at anak din kAsi siya
kaya maingat din kami. Di naman umabot sa punto na
may death threat ako ha.hahaha...Pero doon talaga
ako natuto sa buhay. Ang hirap din. Noong grumaduate
at nakahanap na ako ng work, tumigil na ako doon.
Parang binauon ko na sa kahapon ang mga experience
ko noon. I learn from that experience. Naging
matatag akong babae. Prinomise ko talaga sa self ko
na gagawin ko ang lahat ng makakaya ko para mabigyan
ng magandang buhay ang pamilya at mga anak ko sa
future.

Title of the Poem: Eva, Si Adan

Interviewee : Don, 29 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Don: Ro social and psychological oppression do present

sa poem.
Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that
illustrate the oppression of women?

Don: The poetic lines/verses or stanzas that illustrate

the oppression of women are:

“Wala ka raw talagang alam

Sa pamamahala ng pamahalaan o simbahan.
Mahusay ka lang daw umiyak-iyak, kumirikiri
Kung magbuhol-buhol ang sinulid sa ‘yong habilan.”

The stanza shows social oppression. It exposes

discrimination against women in the society. Women
are described as weak and emotional in the third
line. The last line eventually shows that women are
not capable of coming up with a firm and effective
solution every time problem arises. All these make
women undeserving to lead and be in higher positions
in the government. Nga, if observe in our country
hay do mga leader hay dominated by men and do
simbahan hay dominated by the priests.. And then,
so these stanzas show nga parang women are not
deserving to be in a certain position, especially
to be a leader kasi same thing wa it firm decision
do maubra it sangka baye, weak gid imaw, compared
sa men.

”Kung marami ang nalalaman mo at kung magsalita ka

Laban sa alituntunang sila rin ang may gawa,
Isa kang amasona at dapat lang isilda.
At kung hindi’y miyembro ka ng grupo ni Brainda.”

The stanza reflects psychological oppression. The

underlying culture that women have to be submissive
to men or that women are inferior to men is present.
Because of this, men declare their power to claim
superiority. Their decisions are respected, and
their rules have to be followed. On the other hand,
women are voiceless and powerless. Moreover, the
stanza asserts that no matter how hard the women
struggle to prove their worth, they will remain
worthless and unreliable. Parang it’s quite a sad
reality nga do mga typhoons were named after sa mga
women, mga baye. Ahmm.. and yes the reason nanda hay
bangud mahuyang kuno da ing dughan, same thing with
 decision making. Women are subject to making changes
in decisions. Maria Clara abe hay reserved, parang
associated to weak individual, weak nga character,
sa bagyo abe hay may una nga signal number 1, 2, 3—
it’s not signal 3 all the while, parang ano gid a.
Mabaskog mata gihapon do baye.hihihi..Ging compare
ro bagyo sangka female, so do baye hay more of
emotion,

We would prefer to vote for males, hay males can

make firm decision unlike sa mga women, women are
parang they tend to make changes when comes to
decision for example.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Don: Indecisive, emotionally unstable, weak personality

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.
Don: Between the two, it is the psychological oppression
which I experienced.

There came a time when our relationship was tested

by discrimination. My partner and I had to arrive
at a certain decision, but it turned out that what
we had in mind were contradicting. To my surprise,
he asserted that I had to follow his decision. He
even added that it’s he who should make the rules
since he is “the man”, and my role is to follow
since I am “the woman.” He then laid his subjective
standards. He showed how he firmly believed that it
was a man’s decision that provided the stability in
a relationship. This was so because my decisions
(women’s decisions) were often not reliable
(especially that they were just the results of burst
of emotions). When I heard all these, I was
saddened, hurt and disappointed. This type of
perspective he had gave us conflict. But to resolve
it, I sincerely talked to him. I pointed out that
we were equal. There may be things that he can do,
but women cannot. In the same manner, there were
 things that women can do but men cannot. I further
emphasized that women’s decisions may not be
reliable but it’s because we do not settle with
“what should be” but “what is better” and this may
be realized along the way. The most important of
all, I told him to respect me as a human person and
never to treat me as his underdog.

Title of the Poem: Angel

Respondent : Mar, 35 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Mar: Ro oppression siguro na naagyan na hay psychological

ag social.

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppression of women?

Mar: I think do mga linya nga,

“Nalinglingmo gid man ro eangit

Kaibahan ko traysikul drayber
Nga nag-eugos kimo.”

She is undergoing a deep psychological trauma from

the rape she experienced by force or whatever. It
is good sana kung some body help her process it or
mag undergo sya ng debriefing para at least ma-vent
out nya lahat ng feelings nya for what happened to
her, kaya I pity the girls. She needs to be helped
psychologically so that she can release her feelings
inside. Parang feeling mo wala syang kaapin. That
she was all alone after everything happened. She was
left alone. It is more on psychological.

And…

“Maski sa atong baeay

Hay nagasueod ro kapre.
Kona no ro rason
Owa kita’t kalibutan.”
 It’s social because it happens in our society, and
the rule of the law is no longer observed. There’s
criminality in the streets and even at home, which
is very serious to every child. How come this is
happening now? So it is more of the picture of the
society where there is no rule of law, where there
is no order, where criminality around. I have not
seen here hustisya. I think the author simply
showing us that this is our society now. Young
children are at risk. No one to attend to them. They
are so vulnerable. I think society should address
this one. The author is trying to question, bakit?,
ham-an?.

Kasi if you have a good political system more or

less there should be ahmm… justice, peace, and
people must be leaving peacefully, no fear of at
risk for young children because children are
protected. It is the rule of the law, and it has
something to do with everything loosens up in the
society.

So things are interrelated. No respect of the rule

of the law. You just do whatever you want. No respect
for human being, and children as they are. This is
the face of the society now.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Mar: Women, the girl who is the victim, this is a young

girl and even until now we still see the young girls
in our society very vulnerable. Vulnerable to abuse,
violence, and oppression, that’s why I am glad to
know there are some groups trying to address this
issue. We have now laws which are protecting, the
law of VAWC, and we need to educate the families of
the children.

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

Not really me, but a young girl named Chris. Since,

I am working as a social worker I have a lot of
experiences about this kind of case.
Chris, was a young girl who was being abused,
sexually abused. She narrated that she was afraid
most of the time, because it is more of the family
being protected rather than her as a victim. She was
a young girl abused in the family. So, she kept
quiet, hindi nya mareport.

She is already an orphan. She was living in her

paternal uncle’s house. Her guardian is the wife of
her paternal uncle, because her uncle worked abroad.
She was abused by their kasambahay, who happened to
be the brother of the wife of her uncle. She was an
orphan, and when she tell it to her auntie and uncle,
they might not believe to her. Or they might just
ignore her, they would think she was just making
story about the brother of her auntie. So, she just
kept it to herself na lang. She was also thinking
that the family has a name in their place,
nakakahiya pag nalaman ng mga tao.Pag-uusapan sila,
pagtsitsimisan and the worst baka palayasin siya sa
bahay. My perpetrator is the member of the family,
they will protect the family instead. Nakakahiya sa
part nila. So that’s why she decided, she rather
kept quiet about it. She was second year high school
that time.

Yong classmates niya especially her close friends

nagtataka dahil she always cried na lang bigla-
bigla. So siempre ang mga close friends niya ay
worried about her situation. Tska, she was always
sleeping and crying. Parang disturb ba, malalim ang
iniisip, parang may pinagdadaanan talaga siya. I
think she kept on denying na may nangyayari talaga
sa kanya. So, kinausap ko ang bata as referred ng
kanyang adviser. At first, hesitant pa talaga ang
bata magkwento. So, hinayaan ko na lang muna sya.
Until such time na parang ready na siya na makipag-
usap sa akin. So she told everything to me. I was
shocked at the same time naawa talaga ako sa bata.
Imagine, ilang buwan na siyang nakikipaglaban sa
ganyan. Buti na lang di siya nabuntis or nagsuicide.
Mtapang ang loob ng bata. So, I talked to my friend
 na social worker sa DSWD. Sila na ang naghandle ng
case ng bata. Silent lang kami doon, kasi we don’t
want to divulge things tska pinapangalagaan din
naming yong bata. She has been undergoing serious
probem kaya ayaw na naming dagdagan. I brought her
to a friend na psychologist para maprocess ba siya.
Yong social worker tried to reach out sa family.At
sila na ang nag-asikaso noon. Kong sa school ang
bata, I tried to help her. We advised the family to
take her out from that environment para ba maiwas
sa gulo at sa mga posibling maidulot sa kanya.

In time, nagmove to Manila siya to a relative. But,

she decided to finish her school, after ng school
umalis. She wanted to move on. She processed myself
kaya maalam kag mabaskog ang buot sang bata. She
joined in charismatic group for young people. She
was able to venting out her experience, somehow.

So ito na, her paternal uncle knew about it. He

filed a case to the offender kahit kapatid siya ng
asawa niya. From of our talks, she said nga she
can’t handle anymore the trauma she had undergone
and from exposing it, so nagdecide na lang na indi
na lang ipadayon ang kaso. Of course, the case is a
long process, maeexpose nanaman siya. So, nagmove
to Manila na lang siya to a relative. So far, she
is moving on. I believe, she is a brave girl. I told
her to just always pray for the healing of your
memories. Sabi ko din sa kanya, isipin mo din kung
what good it has to do with your life. It is a big
scandal. She is an orphan. No family behind to help
her. Who will stand by with her? She is all alone.
In our society nowadays, there are silent victims.

Title of the Poem: Para Kay Lorena

Respondent : Jane, 52 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?
Tin: The character in the poem entitled Para kay Lorena
suffered social and political oppressions.

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppression of women?

Tin: The poetic lines that describe these oppressions

are…

For social,

”Ro bala nga eumapos sa ginhawa mo

Hay owa gid
Makapugong sa imong pagginhawa.
Buhi ka pa
Paris ku mga rosas
Nga naga bueak sa ang harden…”

This means that Lorena is still seen as weak woman,

easily to kill. Her life is compared to a rose.
Dapat siya ay mahinhin, submissive, at sumusunod.
If not, papatayin ka.

And for political,

“Ring mga bibig hay gakipot

Pero ring boses
Hay ginabalik balik,
Makusog, ro pagpuga
Ag pagbalikhot
King kasimanwa.”

This stanza hay naga mean nga politically oppressed

si Lorena dahil do last nga pamaagi para mapaahipos
eang imaw hay pagapatyon imaw. She is politically
oppressed because she speaks the ills of the
government.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Tin: It revealed the role of woman in society as a weak

person. She was being maltreated and killed by
people around her physically and emotionally. The
poem tried to project the role of woman as inferior
 among others. A woman who has no power to defend
herself.

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

When I was still young, yong malakas lakas pa ako,

yong kaya ko pang maglakad at sumigaw sigaw sa
kalsada, naging parang activist ako sa gobyerno
tulad ni Lorena. Mga time nga noon na sumama ako sa
isang rally, parang ang tapang tapang ko. Marami
kami, sigaw dito, sigaw doon. Parang gusto kong
marinig ako ng gobyerno sa mga hinaing ko. Pero may
pagkakataon din na nagkakabalyahan kami ng mga
pulis, binubomba kami ng tubig kaya tiniter gas.
Takbo naman kami. Pag bata ka, ang dami mo talagang
oras para makasali sa ganun. Madali kang makumbinse
kasi yong ibang kakilala mo sumasama din. Andoon din
sila. Kaya ako nahikayat na din. Nakakaexpress ako
ng hinaing ko though hindi ko alam kong naririnig
ba ng gobyerno ang mga hinain namin. Kasi until now,
parang the same pa din naman. Ang dami ko na din
anrealize sa pagsama-sama sa ganyan, buti na lang
hindi umabaot sa may death threat ako. Noong, nag-
asaw na ako unti0unti ko ng iniwan ang ganun kasi
nga mahirap ayokong madamay ang pamilya ko. Kaya ito
ako ngayon, simpleng may bahay. Pero kung tatanawin
ko ang nakalipas, masaya din balikan. Puno ng aral
ng buhay. I just pary na sana sa darating na mga
araw mas maging maayos na ang ating gobyerno. Yong

Title of the Poem: Nanay Soriang

Respondent : Glen, 62 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Glen: Psychological Oppression and Economic Oppression

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppression of women?
Glen: Ang lines nga gadescribe sa psychological oppression
hay,

“Samtang nagakaeanta ro mga agagangis

Sa palibot it andang baeay,
Ginatueok ni Nanay SOriang ro nagakaupos
Nga tatlong kandila sa altar
Nga ginapalibutan it eapoy eon nga
Mga rosas ag orkid.”

It is more of, I want to see the woman suffering

psychologically the pains and the sorrows of a being
a lonely. The longings and loneliness are there.
Longing and loneliness for her children. The main
character, Nanay Soriang, the inherent oppression
which is normal to all mothers is the longing for
the children especially in times of solitary. Tapos,
she characterizes the innate nature of mothers as a
loving. She cherishes the moments when the time she
gave the care. Aging or old woman longing for family,
longing for the children.

And do economic oppression hay…

“Bangud do mga onga nana

Hay sobra gid kuno kasaku
Sa pag-eagas it kwarta!”

And then, economic oppression, because the children

have to survive and so they are so engross on looking
for money. So, that’s more or less economic inherent
oppression because as much as they wanted to go back
to their mother naging second priority lang na kasi,
they need to find money, kay galagas sila sang
kwarta. They have to keep up their financial status
so that they could keep also their space in the
society. Parang feeling ko more or less abandoned
siya. Dapat kasi kung strongly built ang family,
culture of time, no matter how busy you are, you’ll
find time to go home, there’s always parents to go
to especially whne parents are still alive. More or
less abandoned sya. Di ba, kung gustuhin mo may
paraan. Dapat sa old age si mother nya, they should
 always come home. Parang it is a system. It is
interrelated to each other.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Glen: The author naturally projects the picture of the

soulful Filipina women. They are loving; they are
caring; and they are long for their children at the
old age. And that’s the typical in Filipina mother.
Wala sya magawa kay naga-reminiscence na lang sya.
A Filipna woman is a very prayerful, especially a
mother. And she said sya na lang isa ang naga-
atubang sa altar. I want to believe that, before,
she was teaching the children to pray to God.

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

Glen: Somehow, it relates on me. I can relate in some

ways. My children are away from me. They have their
own lives. My children are built up to expressive
of their feelings. They call me whenever there is
time. It assures me that we are still family. They
are just like a phone away from me. I am not lonely,
I am just wanting to be with them but because I have
work, my coping mechanism. I process myself, if I
need to understand things. A lot of prayers for my
children. That’s my coping mechanism. I surrender
everything to him. I pray a lot, and that’s what I
am doing.

Title of the Poem: Ham-an, Inay?

Respondent : Fam, 40 yrs. old

Researcher: What is/are the oppression(s) of women inherent in

the poem?

Fam: She is Psychologically and Socially Oppressed

Researcher: What are the poetic lines/verses or stanzas that

illustrate the oppression of women?
Fam: I think sir ang best nga nagadescribe sang
psychological oppression sang babaye sa poem is…

“Toto,
Daehon na ring
Manghod nga owa
Maghalin kaon!”

This stanza recreates a traumatic experience to the

wife because of the infidelity of her husband.

And for social oppression,

“Toto,
Maabot ring
Tatay.”

This stanza means that as a wife you have to wait

your husband no matter what. It is your
responsibility as a wife. In the part of the woman,
though she has issue with her husband, she still
waits for him.

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Fam: The woman in the poem portrayed is relegated by

social expectations. All she can bear is the pain
and her loss

Researcher: What does the poem try to reveal about Filipina

woman?

Fam: Nagiging patient ag understanding lang ako with

acceptance. Hambal nila katangahan. Ging brought up
bala ako sang family, we are Christian since born.
We are not basta mag give up. Daw magive up ka an
gid eh

Researcher: Does the poem relate on your experience in life?

Cite an instance.

Fam: Regarding the poem, relate nga relate gid ya ako

because it really happened in my real life. So, for
an instance is, I have a son but my son has a younger
sister, although I got only one son. [But] when
somebody asked, “Pila na anak mo?,” I said, “I got
only one son,” but my son has a sister. So how come?
Uhhmm… It’s because… Siguro it’s not ano man siguro
nga amo inha noh? Pero, rear man inha nga mga natabo,
but it happens.

Mga two years man before I accept. And ginpray ko

man, kong paano man ko magkaroon ng peace of mind,
so ging pray nakon. Kay kong sigihon ko, stress ako,
magkasakit ako, ako man gihapon ang maapektuhan.
Pero to have that acceptance is not that also easy,
kay dapat it came from your heart, kay without the
heart kag maghambal kang ok ok pero wala, indi come
from your heart, gabalik balik man gihapon. Every
time nga makabugtaw ka sa gab-i, kay naexperience
ko, kong madumduman ko na wala ako kabalos, so
hatred. So, it’s not good to my health. Kay gin ask
ko man kay Lord kun paano, so daw nangano man nga
nagcome up man sa sitwasyon nga nagsettle na lang
nga magvisit. Pwede nga makavisit ang bata sa balay.
Actually, nagasleep with us man ang bata. Subong daw
ok man ang kwan namon, although sympre, may anu na,
may boundary na, pero ang towards sa bata wala na
ako, kay because naisip man nakon na wala man sala
ang bata. Kay so, amo na-na ang amon set up subong.

One month na nakaguwa na ang bata, saka ko nabalaan.

Very ano, nagabot sa point nga gingpapili ko man si

husband, kay indi man sya. Actually, wala ko ging
papili. Ging push ko sya nga didto lang sya, pero
indi man sya. So, gingban ko sya. So kong gusto mo
diri sa amon, forget about the child.Pero, the more
nga wala ko gina allow kay tungod indi nya matago
nga iya ito bata, iya ato nga anak. So, gakawat
kawat ko man gihapon. Na discover ko man thru
cellphone. That time, siguro after, ging isip gid
nakon sang madalom nga kung ibawalan ko sya amo man
gihapon naga tago man sya gihapon so gabutig man sya
gihapon.Indi man pwede nga mag stock na lang kami
for that maybe because as family oriented ng aging
tudlo sa akon, I have to fight for it. Ging
istoryahan na lang namon, wala na lang sa iloy sa
bata na lang. So, takes months pa man bago ko
naaaceept ko ang situation, Until such time,
ginahulam hulam na namon ang bata. Funny, mama man
ang tawag sang bata sa akon.

Wala man kay pagdala dira sa bata first, it hurts

man kay akon nga mga inlaws kay gintago man nila sa
akon.Kay kong ara man ko sa school gina grab man
nila ang opportunity nga dalhon ang bata kag
ginatago nila sa akon, so nakakainsulto sa parte ko
man. Pero sa ulihi na, siguro one good traits man
nga ging build up sa akon sang mother ko ngabe
patient kag be ipalawig ang intiindi thats why
hambal gane nila na abuse na ako.Kay ayhon mo, kay
una namon dala dira naging istoryahan lang eh tapos
pagka ano na. Next na nga ging try nga first night
nga magtulog sang bata, we expect nga mahibi sya
pero wala. Wala gid ya as in feel at home gid sya.
Tapos day nga magpauli, indi na sya gusto magpauli.
Daw mother na man na ano naparanoid kay base ang
buot sa ng bata makadto sa amon.pero, wala nga ging
gusto nga magpalapit sang bata tungod kuhaon ko,
indi. Just because nga, she’s the sister of my son
and she’s the daughter of my husband. I only say to
him, you have to accept her because she is your
sister, you have to love her.

Funny man bala sa bata she knows her situation. 6

years old.4 years old, hours lang ang hulam hulam
namon sa iya. Waay gid ko nagexpect nga kwan kay
iduloong na namon sya, silang niya “ma, wala pa ko
tatas, wala na ko tatas” siling ko mabakal kita milk
bago ta mapauli. Kay waiting kay papa kay gina heat
pa ang motor. Istorya “mama ko bala isa, pagpatawa
nakon, nagcover daw sya dayon nga mouth, nga aware
sya sang iya sitwasyon, kundg diri sa amon mahambal
sya ma, as in daw mama. Mama ang twag sa iya.” Tita
pag nasa bahay, because she does not want to hurt
her biological mom.
Aklanon Language

INAY

Inay, matuod nga may diploma eon ako,

Pero galunggong ag dayok man pirme rang suea.
Pumanaw ako nga uwa mag-eaong
Bangod indi ko matiis nga makita kang
Gatangis para kakon.

Inay, kong president eang ako’t bangko,

Eukaton ko ro atong eanas,
Patindugan kita’t bunggalo,
Bakean kita’t kolord TV ag Hi-Fi.

Ugaling, Inay, hasta makaron

Istambay man ako gihapon
Ay owa kuno ako’t
Deputadong maninoy.
Filipino Translation

INAY

Inay, totoo ngang may diploma na ako

Kaya lang galunggong at bagoong ang agi kong inuulam.
Umalis ako ng walang paalam
Dahil hindi ko matiis na Makita kitang
Uniiyak dahil sa akin.

Inay, kung pangulo lang sana ako ng bangko,

Tutubusin ko ang ating palayaan,
Patatayuan kita ng bunggalo,
Bibilhan kita ng kolord TV at Hi-Fi.

Kaya lang, Inay, hanggang ngayon

Istambay pa rin ako
Dahil wala raw akong
Deputadong maninoy.
Aklanon Language

MAGDALENA

Sige, magsugid ka kay Erap

Agod matakpan ka eagi it dyaryo sa dean.
O mabalik ka eon lang
Sa tinubuan mo nga eanas?

Panumdumon mo ro mga gasgas

Sa tuhod ag sa ing siko
Sa palinatay sa mga pilapil
Nga ginaputos it huya-huya.

Panumdumon mo ro bakagan ag dayok

Nga pirme mo nga ginasuea,
Bnagud ring Tatay hay ginbutang-butangan nga nagpanakaw
Ag hasta makaron hay gaantos sa Munti.

Panumdumon mo ro sakit sa likod

Sa pagtinanum it paeay
Ag sa paggiok it uhay
Sa suhoe nga kwarinta pisos ring adlaw

Sige, magsugid ka kay Erap

Agod mailisan ka eagi
It putting eambong
Ku mga eaki nga owa mo pa gid hikita.
Filipino Translation

MAGDALENA

Sige, magsumbong ka kay Erap

Upang matakpan ka kaagad ng dyaryo sa daan.
O babalik ka na lang
Sa tinubuan mong bukirin?

Alalahanin mo ang mga gasgas

Sa tuhod at siko mo
Sa pagtatawid ng pilapil
Na binabalutan ng makahiya

Alalahanin mo ‘yong tuyo at bagoong

Na lagi mong inuulam
Dahil ang Tatay mo’y binintangang nagnakaw
At hanggang ngayo’y nahihirapan sa Munti.

Alalahanin mo ‘yong sakit sa likod

Sa pagtatanim ng palay
At sa paglilinis ng tangkay ng palay
Sa sahod na kwarinta pisos bawat araw.

Sige, magsumbong ka kay Erap

Upang mabihisan ka kaagad
Ng puting baro
Ng mga lalaking hindi mo pa nakikita.
Aklanon Language

EVA, SI ADAN

Bangod ginabot ka eang kuno sa gusok ni Adan

Agud may anang hampang-hampangan,
Maistorya-istoryahan ag mapautwas-utwasan
Sa oras nga anang kinahangean
Hay abu eon nga ngaean
Ro andang ginsueat sa imong daean:
Salome, Magdalena, Maria Clara, Bagyo Esyang.

Bangod mahuyang kuno ring dughan,

Maski ro bagyo nga makaeuka't butong
Ag makapaeunod it barko
Hay ginapapangaean man gihapon kimo.

Pero owa madumdumi't mga eaki

Nga maski si Mark Anthony
Hapatiyog-tiyog ni Cleopatra
Maski sa guwa it kama.

Owa nanda madumdumi nga si Gabriela gali

Ro nagpahaba't daean ni Diego Silang.
Ag sa Edsa kon owa ring kaeambong
Maghigot it rosas sa punta't armalite ni Freddie
Hay basi owa si Cory makasindi't kandila
Sa Ermita't Malakanyang.

Mayad gid sanda magpalitik kon paano

Ka eang mapasunod-sunod sa andang ikog.
Owa gid sanda gapalitik kon paano mo magamit
Tanan ring utok, eawas ag hueag
Para kita tanan makatakas sa linaw it utang.

Owa ka gid kuno't kalibutan

Sa pagdumaea't gobyerno o simbahan.
Mayad ka eang kuno maghibi-hibi, magkiri-kiri
Kon magumon ring hilo sa imong saeag-utan.

Kon abu ring hasayran ag kon maghambae ka't

Kontra sa sueondan nga anda man nga hinimuan
Isaea ka ka amasona ag dapat eang nga isilda.
O kon bukon ngani myembro ka't grupo ni Brainda.

Eva, tupong gid eang kamo ni Adan

Sa tanan nga lugar, sa tanan nga butang.
Kon ham-at imo imaw nga ginapagustuhan?
O gusto mo gid eang nga ipadumdom
Nga kon ham-at makapalingkod imaw it leon
Hay ikaw ro anang kaibahan.
Filipino Translation

EVA, SI ADAN

Dahil hinugot ka lang daw sa tadyang ni Adan

Upang mayroon siyang paglalaruan,
Makwentu-kwentuhan at maparaus-rausan
Sa oras ng kanyang kailangan
Ay marami ng pangalan
Ang kanilang nasulat sa iyong daan:
Salome, Magdalena, Maria Clara, Bagyo Esang.

Dahil mahina raw ang ‘yong dibdib,

Kahit ‘yong bagyong nakakabuwal ng kawayan
At makalunod ng MV Matibay
Ay pinapangalan pa rin sa ‘yo.

Pero hindi naalaala ng mga lalaki

Na kahit si Mark Anthony
Ay napaikot-ikot ni Cleopatra
Kahit sa labas ng kama.

Hindi nila naalaala na si Gabriela pala

Ang nagpahaba ng daan ni Diego Silang.
At sa Edsa kung hindi ang kabaro mo
Nagtali ng rosas sa dulo ng Armalite ni Ferdie
Ay baka hindi si Cory nakasindi ng kandila
Sa Ermita ng Malakanyang.

Mahusay sila magpalamat ng ulo kung papaano

Ka nila mapapasunod sa kanilang buntot.
Hindi sila nag-iisip kung papaano mo magagamit
Ang lahat ng utak, katawan at galaw mo
Upang tayong lahat ay makakatakas sa lawa ng utang.

Wala ka raw talagang alam

Sa pamamahala ng pamahalaan o simabahan
Mahusayka lang daw umiyak-iyak, kumirikiri
Kung magbuhol-buhol ang sinulid sa ‘yong habilan.

Kung marami ang nalalaman mo at kung magsalita ka

Laban sa alituntuning sila rin ang may gawa,
Isa kang amasona at adapt lang isilda.
At kung hindi’y miyembro ka ng grupo ni Brainda.

Eva, talagang pantay kayo ni Adan

Sa lahat ng lugar, sa lahat ng bagay,
Kung bakit mo siya pinagustuhan?
O gusto mo lang talagang pinapaala-ala
Na kung bakit napaupo niya ang leon
Ay iakw ang kanyang kasam
Aklanon Language

ANGEL

Nalinling mo gid man ro eangit

Kaibahan ku traysikul drayber
Nga nag-eugos kimo.

Pero owa pa galinong

Ro mga dughan
Ku mga unga nga paris kimo
Ag ro mga Loretta sa sueod ag guwa
It Marikina.

Ham-at nagmakara ro atong banwa?

Maski sa atong baeay
Hay nagasueod ro kapre.
Kona no ro rason
Owa kita’t kalibutan.

Ham-an, owa eon baea’t pagmahae

Nga habilin sa atong karsada?
Kon hin-uno pa naggaya ro mga simbahan
Imaw man ro pag-abu it pagpaeatyan.
Filipino Translation

ANGEL

Sa wakas nasilip rin ang langit

Kasama ng traysikol drayber
Na humalay sa ‘yo.

Angunit hindi pa tumatahimik

Ang mga damdamin
Ng mga batang katulad mo.
At ng mga Loretta sa loob at labas
Ng Marikina.

Bakit nagkakaganito ang ating bayan?

Kahit sa sarili nating bahay
Ay may pumapasok na higante.
Kung ano ang dahilan,
Hindi natin alam.

Bakit, wala na bang pag-ibig

Na natira sa ating lansangan?
Kung kalian pa dumami anga ting simbahan,
Saka naman ang patayan.
Aklanon Language

LOLA ROSA, SANGKA COMFORT WOMAN

Paano ka mabatian, Lola Rosa

It mga bonsai ag panda
Samtang mga dagsa sanda?

Habayran ka eon man kuno nanda

Sa tanan nga kalipayan nga gindueot mo
Sa andang mga sueok nga sundalo

Ano pa gid kuno ro kueang?

Public apology?
Maghakiri eon lang sanda!

Ro andang hasayran
Hay kon paano nanda
Maplastar sa atong karsada
Ro andang right hand drive car, Lanser ag Pajero.

Ag ro atong gobyerno man

Hay mabulig man kuno kimo.
Kon paano ag kon hin-uno,
Basi kon sa pagtaliwan mo!

Lola Rosa,
Ano baea kon himuon man naton
Nga comfort women
Riya sa sueod it Muntinlupa
Ro mga daeaga nanda?
Filipino Translation

LOLA ROSA, ISANG COMFORT WOMAN

Papaano ka mapapakinggan, Lola Rosa

Ng mga bonsai at panda
Gayong mga yagit sila?

Binayaran ka na raw nila

Sa lahat ng ligaya na dinulot ninyo sa kanilang
Mga hayok na sundalo.

Ano pa raw ba ang kulang?

Public apology?
Magharakiri na lang sila!

Ang tanging alam nila’y

Kung papaano nila mapapatakbo rito
Ang kanilang righ-hand track, Lanser at Pajero.

At an gating gobeyrno,
Tutulungan ka naman daw nila.
Kung kalian, kung papaano,
Baka kung wala ka na!

Lola Rosa,
Ano kaya kung gagawing
Comfort women din
Dito sa loob ng Muntinglupa
Ang mga dalaginding nila?
Aklanon Language

PARA KAY LORENA

Ro bala nga eumapos sa ginhawa mo

Hay owa gid
Makapugong sa imong pagginhawa. Buhi ka pa
Paris ku mga rosas nga nagabueak
Sa ang harden. Ring tunok
Hay ona pa man gihapon, ugaling
Nagtiko eang. Mahumtan ko pa gihapon ring kahumot
Bisan sangka kilometro rang distansya.
Pareho msn gihapon nga humot
Nga nagbaid king kaibahan
Sa pagtabokit mga banglid.
Ring kasumpong hay nagsaea
Sa paghambae nga ginpahipos ka nanda.
Gapanamgo sanda.
Ring mga bibig hay gakipot
Pero ring boses
Hay ginabalikbalik,
Makusog, ro pagpuga
Ag pabalikhot
King kasimanwa

Ro atong mga lideres

Indi eang ugaling kabatyag ku atong mga kasakit.
Sa paglinibutlibot
Para sa masunod nga
Eleksyon.
Filipino Translation

PARA KAY LORENA

Ang balang tumagos sa hininga mo

Ay hindi
Nakapigil sa iyong paghinga. Buhay ka pa ring
Katulad ng mga rosas na namumulaklak
SA aking harden. Ang tinik mo
Ay nariyan pa rin, kaya lan
Bumaluktot. Naamoy ko pa rin ang samyo mo
Kahit isang kilometro ang layo.
Pareho pa rin ang bango
Na naghasa sa kasamahan mo
Sa pagtatawid ng mga bangin.
Nagkamali ang mga kaaway mo
Sa pagsasabi na pinatikom ang iyong mga labi.
Nanaginip sila.
Nakatikom nga ang iyong mga bibig
Ngunit ang boses mo ay umaalingawngaw,
Malakas, ang pagpiga
At pagpupulupot
Ng ating kababayan.

Kaya lang ang mga pinuno nati’y

Hindi nakakaramdam sa ating mga sakit.
Abalang-abala sila
Sa paghahanda
Sa susunod
Na halalan.
Aklanon Language

NANAY SORIANG

Samtang nagakaeanta ro mga agagangis

Sa palibot it andang baeay,
Ginatinueok ni Nanay Soriang ro nagakaupos
Nga tatlong kandila sa altar
Nga ginapalibutan it eapoy eon nga
Mga rosas ag orkid.
Nagyuhum imaw pagkadumdom nana
Ku ratong mga mahapdi ag matam-is
Nga mga oras kon siin
Imaw kato hay isaea pa nga duyan, haboe ag hagdan
Ku ap-at nana nga mga onga.
Apang makaron...
Kon hin-uno pa nana kinahangean
Ro mga hakos nanda...
Imaw eon lang isaea
Ro nagatueok sa nagakaupos nga mga kandila
Bangud ro mga onga nana kuno
Hay sobra gid kuno nga kasaku
Sa pag-eagas it kwarta
Sa tindahan it Baclaran,
Sa opisina it Makati,
Sa night club sa Ermita
Ag sa baeay it Intsik sa Hong Kong.
Filipino Translation

NANAY SORIANG

Habang nagkakantahan ang mga kuliglig

Sa paligid ng kanyang bahay,
Tinititigan ni Nanay Soriang ang nauupos
Na tatlong kandila sa altar
Na pinapaligiran ng tuyong
Mga rosas at orkid.
Ngumiti siya nang maalala niya
Yaong mga mahapdi at matamis
N amga oras nang
Siya ay isa pang duyan, kumot at hagdan
Ng kanyang apat na mga anak.
Ngunit ngayon…
Kung kalian pa nya knakailangan
Ang mga yakap nila
Siya na lamang nag-iisa
Ang tumititig sa nauupos na mga kandila
Dahil ang mga bata niya raw
Ay abalang-abala
Sapaghahabol ng pera
Sa tindahan ng Baclaran,
Sa opisina sa Makati,
Sa night club sa Ermita
At sa bahay ng Intsik sa Hong Kong.
Aklanon Langauge

HAM-AN, INAY?

Inay,
Ham-at maeueoy-on ro kanta’t hangin?

Toto,
Maabot ring Tatay.

Inay,
Ham-at nagasaot-saot ro mga daho’t saging?

Toto,
Maabot ring Tatay?

Inay,
Ham-at nagatangis ka? Bukon abi’t maabot si Tatay?

Toto,
Daehon na ring manghod nga owa maghalin kakon!
Filipino Language

BAKIT, INAY?

Inay,
Bakit kay lambing ang awit ng hangin?

Anak,
Ang Tatay mo’y darating!

Inay,
Bakit sumasayaw ang mga dahon ng saging?

Anak,
Ang Tatay mo’y darating.

Inay,
Bakit kayo’y lumuluha gayong si Tatay ay darating!

Anak,
Dadalhin niya ang kapatid mong hindi nagmula sa akin!
 Appendix C

Guide Questions

1. What is/are the inherent oppression(s) the character(s) in the

poem experienced?

2. What are the poetic verses/lines or stanzas that illustrate(s)

the inherent oppression in the poem?

3. What do/does the poetic verses/lines or stanzas reveal about

the inherent oppression experienced by the female character?

4. What does the poem try to project about Filipino women?

5. Does the poem relate on your experience in life? Cite an

instance.