You are on page 1of 406

A 965,088

VJHIVEBSnVWMWffiíS,

1
O015 03925
0272
J

PL
6056
.S87
cop.2
DICCIONARIO
A 01. T A GAL
i'Joi
;
. :
.
' , i .... V -1 .' . f í"v. *

;'''
%
DICCIONARIO
MANUAL
DE TÉRMINOS COMUNES

ESPAÑOL-TAGALO
POR

Don Rosalío Serrano


JíATÜBAL DEL PUEBLO Y CA^KClSBA 0K BUL ACÁ».

SEGUNDA EDICIÓN

MANILA: 1913.
librería y papelería

J. MARTÍNEZ
P. Moraga 84/36, P. Calderón 108 y Real 163/166, Intramuros
frrt
, S í' "7

Es pbopiedad serán furtivos lo»


ejemplares que no llevan cierta
'Contraseña.

Imprenta de J. Martines, Estraude 7, Binondo.


2*¿5547

'
ñbü cor*/

Al Exorno. Sr. D. Rafael EcMgfie y Bermingham

Capitán general y Gobernador Superior Civil de


estas Islas, etc. etc.

g^ Aunque sin mérito alguno, y solo estimulado- por el bon-


dadoso corazón de V. K. "del que los habitantes de estas Is-
las tienen un verdadero convencimiento por las mejoras que
ha introducido en todos los ramos y principalmente* en el de
la .enseñanza pública, base fundamental para que este país
llegue á la altura de la verdadera civilización, formuló un
nuevo diccionario manual español-tagalo que con el vice-
versa que ya tengo publicado serian muy necesarios y útiles*
para las escuelas de instrucción primaria en las provincia**
donde se habla el tagalo por carecer de libros donde los ni-
ños puedan por principios* aprender el idioma castellano. Co-
nozco el escaso mérito de mi obra, mas por ser la únka
c

en sii clase que ha visto la luz pública me he atrevido y


tomado la libertad de dedicarla á V. E. y sería para mí el
% más alto honor si V. E., rogándole como rendidamente lo hago,
se dignase aceptarla como una débil muestra dé homenage
que le tributa el mas respetuoso y humilde subdito.
A Q. B. L. M. DE V. E.

Rosalio Serrano.

Leída la presente dedicatoria por el que suscribe al Exce-


lentísimo Sr. Gobernador Superior Civil, y examinado por la
misma Autoridad Superior el manuscrito del Diccionario Es-
pañol-Tagalo á que hace referencia, se ha servido manifestar
que acepta aquella, previniendo á la vez se le dé cuenta de los
méritos y circunstancias de D. Rosalio Serrano para acordar lo
que convenga en orden á la recompensa honorífica correspon-
diente al servicio prestado en la publicación de Icr dicciona-
rios manuales hispano-tagalo y el viceversa, y á Tos "antece-
dentes del interesado.
Manila 15 de Octubre de 1864,

José Felipe del Pan.


PAUNAUÁ SA BABASA
Ang guhit na pinanganganláng guión ay ga-
tiitó -na casaúgcapan sa pagbasa nitpng Dicciona-
rio, sa halimbauá sa uicáag Abrir, na haogang hindi
natatapos ang caniyang casaysayan ay may manga

ganitong guhit na cun babasahin balang isa nang
guhit na itó ang uiuicain ay Abrir, at nang hindi
olit oliting isulat ang maraming Abrir na nacasu-
,

eucal sa" tingín, at macada ragdág pa sa pagcapél


nifong libro; gayón din ñaman ang gagauing pag
basa .sa manga ibang uieá, paris nang maquiquita
sá Agua3 na ito ring uicáag Agua ang uiuicain sa
balang guhit, gayón din sa Abaratar, Bajar, Caer,
at iba,t, iba pa hangang hindi natatapos ang casay-
sayan nang balang isa,t, isang uicá
EXPLICACIÓN
DE LAS ABREVIATURAS

a verbo activo, inst instrumento.


ac acción. int interjección.
ac. y ef... acción y efecto. lat latino, na.
adj adjetivo. loe locución.
adv adverbio. mct. : metáfora.
am ambiguo. m sustantivo masculino»
ant anticuado. n verbo neutro.
au. .. aumentativo. p. p participio pas :
v<>

com. ...... común de dos. irregular.


conj conjunción. part partícula.
d diminutivo. per. ....... perteneciente.
ef efecto. pl plural.
esp. ....... especie. pre preposición,
/. sustantivo femenino pro pronombre.
*
fani. >. . . .. voz familiar: '/- - " ••"*•:.
.^r..:.. verbo recíproco 6
for forense. que puede usarse
ind indeclinable. recíprocamente.
El uso de este Diccionario servirá de auxilio á los seño-
ree que deseen saber el idioma tagalo, observando en su lec-
tura las siguientes ,

y -
notas
1. La letra- h en tagalo se pronuncia como ,;.

2. Las letras vocales o y u muchas veces se sustituyen,


y lo mismo la d y r, en algunas terminaciones, como
se verá en su lugar.
'

$¿ Las abreviaturas *ng y #«> se leen nang y manga res-


'
pectivamente,
4. La manera como se pronuncia las silabas cmg, ing,ongt
wig, nga, ngi, ngo, yign, y las vocales que se encontra-
rán en fin de dicción acentuadas así: á, i, p, ú, el
uso las explicará mejor ó la viva vok.
é, Sé emplea en este Diccionario el ^guiori ( — ) para dis-
* tinguir unas de otras las diferentes acepciones, excu-
sando la repetición de la voz ó término con ^pie em-
pieza cada línea ó párrafo.
tf\fc,
\^^fM/ s^ \1/ \1^

DICCIONARIO
MANUAL

ESPAÑOL-TAGALO
Abacería./. Tindahan ng Abalanzarse, r. Al pelí*
garíaail, manga langís, gro Sumugbi; dumalii-
euc&, tuyo, etc. song &a panganib
Abajar ó bajar, a. Mag- Abalorio, m. Mánic.
babá; magpanáog. Abandonado, áa.pp Pa-
Abajarse ó bajarse, r. bayá
Bumaba; manáog. Por — Abandonar, a Magpabayá
¿a cuesta, Umusós.— La Abandono, m. Capabayaán
cabeza Tamango.— Ca- Abanicar, a. Magpaypay.
beza y hombros: Yumucó. Abanico, m Paypay ó pa~
— La cabeza, haciendo tnaypay.
cortesía. Umuco* Pro- Abaratar, a. Algo. Ipag-
fundamente. Umucod; tu* mura — La mercadería^
mouad.— La tierra como perdiendo parte del prin-
hundiéndose. Humac-hac; cipal. Magpanguluguí
huinipa. ipaglúsong mura. •

Abajo, adv. Sa ibabá. Abarcar, a. Lumangcom;


Respecto del que está en Bumacmál —
Entre las
la cato. Sa lupa la -O manos ó mucho en su
parte baja del pueblo. cargo Umácom; umau-
Ibabá naiig bayaa. com.— Ó recoger todo. La-
AB 8 AB
mácom. Con un paño. Ablandar, a y r. Magpa-
Oaláeom. — Todo para sL lambot.
Saquím. — Con los brazos* Ablandarse, r. Lumambot
Yáeap.— Como poste. Ya- — Hojas de plátanos, etc.
pes. Lunú.— Con el uso coma
Abarraganarse, r. Manga el cuero Lotar. —Lo que
lunyá; pacáiunyá. antes era duro. Yumi.
Abatir, a. Maghápay; urna- Ablución./. Paghuhugas.
yop. Abnegar, a. y r Tutnalf cod
.

Abatirse, r Mangayupapá; sa saríling calooban.


máhapay. Abobado, da. a&j. Tiguil>
Abdicar, a. lsalin ang co- maang; tanga.
rona 6 Imperio Abochornar, a. y r. M
Abeja. Pequeñas, Oa-
/. tiempo. Umalinsangan.
mnmo.^ Que hacen bue- —A otro, Humijá.
na miel. Poc-yotan; li Abofetear, a. Tumampal;
gnán manampal
Abejaruco, m. Salagú Abogado, da. m. y j. Pin-
bang. —
Que come las tacas!; tagapagtangol.
palmas y tiene cuerno, Abogar. ». Magtangol.
Oang, Abolengo, m. Cánunoan,
Abejón, m. Grande. Am- Abolir, a. Pumaul; magpa-
bubúyog; buBúyog. ualang balagá.
Abeterno. loe. lat Oápag- Abollar, a Mayupi; ma-
caraca na. piing.
Abierto, ta.p. p. Nacabu Abominable, adj Cahjpit-
cas; nacangangá. lupit; cahalayhálay.
Abismo, m. Lalim na hindi Abonanzar, n Lumínao;
maaróc; Infierno. tumahimic ang pana-
Abispa ó avispa. /, Pn bón
tacti. Abonar, a. Magpabuti.—
Abjurar, a Manumpá sa Ó ciar por oierto. Magpa-
pagtalícod sa camáliang tutqó —
La tierra Mag-
quináhulugau. patabá nang lupa. — Di-
AB AB
ñero á favor de otro. Mag Abraso, m. Yácap; yapós,
paluál. Abrevar, a Magpaihom*
Abordar, n. Magcábangá nang manga bayop.
ang dalauang sasaquian; Abreviar, a. Magicll; mag*
eumadsad. biglá; dagliiu.
Aborrascarse, r> El tiem- Abrigar, a, y r. Magcú-
po. Sumiguá. mot; magculbng; cumup-
Aborrecer, a Sámala; su- cóp; magampon.
mamá sa loob. Abrigarse, r. Cumanlóng.
Abortar, n. Maagas; ma- Abril, m. Icapat na buan
cuba. nang taón.
Abortivo, va. aij. Ma- Abrir, a. y r, Bumucáe;
caáagas; pangpa-agas; bumucá.— Los ojos. Du~*
paqgtunao. mílat; imúlat. — Mucho*
Aborto, m Pagcaagas. los ojos, Imulágat. Los
Abotagarse, r Mamanás; ojos ó lo que esíá arru-
mamagá. gado eon los dedos. Hi
Abotonar, a Magbitoois; latin — La • boca. Ngü-
ibitonia. manga. Las pumas,
Abracijo, m Yácap; quip- Bumicacá; bumisaclat:
quip magsinaelang. - El ca
Abrasador, ra. adj Su- pullo del miembro viril
musunog; nacasusunog; TumulL - Con lanceta hin-
manununog. chazón 6 divieso Suitin
Abrasar» a. Sumunog; — El pescado para se*
magpabaga. cario. Bitadtarin. — Tie-
Abrasadera. /. Oasingay; rras. Magbagbiíg — Como
pangyacap. las alas del ave- Cam-
Abrasar, a Yumácap. bang; cayangcang — Como
Por la cintura. Yuma- la flor ó llaga. Mamu-
pÓ3 .
— Poniendo los bra- cadcad; mamusangsang^
zos de uno sobre los de cumacaogcang.— La Haga
otro. Subaybay.— Como la por partes encontradas.
culebra. Lingquís. Láhang
AB 10 AC
Abrochan a. Ilápat na *
los mestizos de sanghy.
ibitonis ang darait sa ca- Impó
tauán. Abuelo, m. Nonong lala-
Abrogar, a. Magpaualang qui; laqui; atnbá poon;
halaga. amáng tanda; apó; ama.
Abromarse* r. Magcalu- En los mestizos chinos.
tos ang manga sasaquian. Ingcong.
Abrumar, a. Mahirapan Abultado, da. adj. Mala-
nang matinding bigat. qúi ang bontón.
Abrutado, da. adj. Hung- Abultar, a. Lac-han-ang
bang; ualang muang; pa- bontón.
rang háyop. Abundancia. /. Casaga-
Absolución. /. Pagpapa- naan; casanaan; sauá
táuad ó pagcalág sa Abundante, adj. Saganá.
sala. Abundar, n. Sumaganá;
Absoluto, ta. adj. Lubós; dumami.
ganap; tuloy. « Aburrir, a. y r. Magpa-
Absolver, a Magpatauad gálit; manucsó
nang sala ó dusa. Cala- Aburrirse, r. Mamuhí;
gán sa sala ang maca- mayamot.
salanan; basbasan. Abyecto, a. adj. Hámac;
Absorto, ta. adj Pasma ualang halaga
do. Napatacá; natilihan; Acá. adv. Dito; dini
nabagbán. Acabar, a.Omotás; turna-
Abstemio, mía. adj Ang pos; yumari; magdaos;
di nininom nang álac. , sairin.
Abstenerse, r. Mangilin Acabarse, r Maotás; ma-
Abstinencia, f. Pangingi- tapos; maubos.
lin. A cada uno. p. Sa balang
Absurdo, da. adj. Sanhí isa; tombás.
ó laban sa catouiran. Acaecer, n llangyari;
Abuela, f. Nonong babayi; magcataon.
bayi; inda poon, inang Acalenturado, da. adj.
tanda, apó, iná. — En Nasasainat.
AC 11 AC
Acalorar, a. Magpaínit; Accesorio, ria. adj. Na-
mag-init. raratig ó nasasacop ng
Acallar al niflo. a. Aloin. calachan; caserna
Acampan a., w. y r. Mag Accidente, m. Biglang sa-
pahingá ang bocbó. quit.
Acardenalar, a. Papag- Acción./ Paggauá. Anyó;
pasain ang catauan,— quilos at capangyari-
r. Magpasá. bang macagauá nang
Acariciar, a. Magamó- anoman. Anyd, na nag
amó; maghimanhiman papaquilala nang caibi-
ó amo-amoin; turnan hi- gán, catuaan, cagali-
manin. tan, etc. nangQuilos
Acarrear, a. Humácot. manga casangcapan nang
Acarreo, m. Paghacot. catauan na casabáy ng
A caso, m Pagcacátaon; paguiuicá
sacall. Acecinar, a Magpiodáng.
Acatamiento, m Gáiang. . Acechar, a. Manúboc; su-
Acatar, a. Gumálang. mílip. Bácay; liao.
Acatarrarse, a. Magca Acedar, a. Asimao; mag
sipón. paásim.
Acaudalado, da. adj. Ma- Acedarse.r Umásim; ma-
yaman. panis
Acaudalar, a. Magtipon Acedía. /. Caasimau; pa-
nang cay amanan. ngangasim ng sicmura.
Acaudillar, a, Mamahalk Aceite de coco. m. La-
ó magpunó sa manga ngís; banglis. De ajon-
mangdirigmá. Lana.
jolí.
Acceder, n Umayon sa Aceitera. /. Sisidlang la-
pasiyá ó cahingiao; tu- ngí¿; toytoy.
mangó Aceleración. /. Pagbi*
Accesible, adj. Súcat ma* biglá; sandopicá.
lapitau ó maac-yat. Acelerado, da. adj, Ga-
Acceso, m Paglapit ó hasá.
pagsápit. Acelerar, a. Magbiglá;
AC 12 AC
magmadall sa paggauá. Acerbo, ba. adj. Masaclap;
— Mn el camino. Dalos. mabangís.
Acendrado, adj. Túnay; Acerca, adv. Tongcol; vg.
lubós. Hablar acerca de esto —
Acendrar, a. J)umalisay Magusap tungcol sa ba-
nang guintó, pilac, etc. gay na ito.
Acento, m. Tono nang Acercarse, r. Lumápit;
voces; cudlit sa ibabao dümating. Un barrio &
nang vocal otro, 6 pueblo. Isaog na-
Acentuar, a. Mangúsap yon.— Para no errar et
nang magaling; magia
.
tiro, Tutucan.
gay nang cudlit sa iba- Acero, m. Patalim.— Ba-
bao nang vocal tido. Binalon.
Acepar. a Magngát; mag Acertado, da. adj. Ganap^
paugat.
tama.
Acepción, j Cahulugán Acertar, a Tu mamá; ma-
nang isáng nica. tute; mátumpac; mar
Acepilladura. /. Pagca- tagpó.
catam; pinagcatamáu.
Acepillar, a Mágcatam;.
Acertijo, m Bugtong.
Acetre, tn. BenditaHang
nang cepillo ó es-
linisin
munti ó dadalhan nang
coba ang damit.
tubig na bendita.
Aceptar, a Tangapfn; ma-
galingío; umayon.
Acervo, m. Bonton.
Acequia./. Sangpang pá- Acezar ó jadear, n. Hu-
tubigan; bangbang míngal
Acequiar, a. Gumauá ng Aciago; ga. adj. Ualaog
sangcá. sinasamá
pálad;
Acera. /. Piling nang lan- Acíbar, m, Isang bagay
sángan. na mapait; capaitán.
Acerado, da. adj. May pa- Acibar.
talim na subo. Acibarar, a. Lagyan nang
Acerar, a. Magsubó nang acíbar/ Magbigay capái-
patalim. tán; casucalang loob.
AC 13 AC
Acicalado, da. adj. Ma- nagsisilbi sa pagmimisa.
quiuang; magandá. Moaecillo.
Acicalar» a. Bumnli; mag Acollonar, a. y r. Maná-
pagandá cot
Acidioso., a adj Tamad, Acometer, a Bumangá;
Acido, a adj, Maásim. lumaban. Dumalúhong;
Acierto, m. Pagcapa- maqnipaglamas .— El ani-
anyó; pagtama. Acier- mal que tiene astas. Sibá-
to. Carunungang mag sib Echando las garras
.

isip at pagcabíhasa. Pag- Sungab


catuto. Acomodado, da. adj. Na-
Aclamación. /. Sigao ng babagay. Mayáman; gtiin-
sangbayanan sa pag haua.
hahalal; pagcacantá ó Acomodar, a y r. Mag-

pagtatagumpay. ayos; magúcol Magpay©


Aclarar, a. Magpaliua- sa nagcacagalit. Mag-
nag; inagpalinao. bágay. Ilagay sa catung-
Aclocarse, r. Humalim- culan ang sinoman.
him ang manoc. Acomodo m. Catungculan;
Acobardar, a.Manácot. hanapbuhay.
Acocear-, a, Magsicad. Acompañar, a y r. Su-
Acocharse, r. Yumueó mama; umábay, umabú-
Acodo, m Supling na tnay loy. Despidiendo al que
tabón. se Pumatnngot
vá.
Acoger, a.Magpatuloy Acongojarse, a. y r, Mag
sa caniyang báhay. Magf dalamhaü.
ampón. Aconsejar, a. y r. Hamá-
Acogerse, r. Maghmacdal. toí; magpayo.

Acogollar, a Tacbán ang Acontecer, n Mangyari.


manga halaman. Acopiar, a. Magtipon ng
Acogombrar a. Bayubuan marami.
ó tabunan ang halaman. Acopio, m PagtitiporiL
Acolitó, m. Ministrong Acoquinar, a, y r. Maná-
may órdeng menores na cot.
AC 14 AC
Acordarse, a. y r. Mag ea utca ng isang inunting:
ala-ala — Con deleite. Go- gala; magbigay sala; big~
nam-gonamin; etc. yáng sala; buhatan.
Acornear, a. Manuag. Acrimonia./ Casaclapán.
Acorralar, a. Magcural; Acrisolar, a (El oro), Mag
magbácod; magbaelad. eubi ó dumalfsay nang
Acortar, a. Magicli, guintó ó pilac.
Acortarse, r. Madungo; Acristianado, da. adj.
maumid; mahiyá. Nagaasal cristiano Na-
Acosar ó perseguir, a. guiguing cristiano.
Uniúsig; dumouahagui. Acristianar, a. Magbinyag
Acostarse, a. y r. Humigá Acta. /. Súlat na casaysá-
Acostumbrado, da. adj. yan nang pinagcatipu-
Datihan; bihasa. nan na pinagusapan sa
Acostumbrar, a , n. y r. junta ó capisanan.
Paniihasnio; anayarin. Actitud./. Pagcálagay.
Acostumbrarse, r. Mag Activar, a. Magpadalí-
ugali; magasal; mami- dall
hasa. Actividad. /. Calicsihan;
Acotar, a (Cotoban) Mag casipágan.
hangá Activo, va. adj** Malicsí;,
Acre. adj. Masaclap masipag; maagap. Ma-
Acrecencia./Caragdagan tase.
Acrecentar, acrecer, a. Acto, m Gauá Isang ba-
Lumaqui; magpalaquí; hagui nang comedia.
magpadami. Actor, m. Comediante. May
Acreiitar. m. y f. Magbi- habla.
gay nang pagcatotoó Actriz. / Comedianta.
Acreedor, ra. m y/. Pi- Actuación. /. Paggauá
nagcacautángan. nang auto.
Acribar, a. Bumithay. Actual, adj. Nananatili.
Acrldofado. m Manga- Casalucuyan.
ngain nang bálang. Actuar, a. Gumauá nang:
Acriminar, a. Magpalaquí autos.
AC 15 AD
Acuático ca Acuátil .adj Achicar, a. Maglimás
Ang nauucol sa túbig. Magpaliit; magpauntí.
Tnmát$han sa túbig. Achicharrar, a y r. Ta
Acuchillar, a. (Peleando). yaotangíng parang sat
Mainoóc; mangiuá, ma- sarón.
nagá. Achicharrarse, r. Mada
Acudir, n Gumibic; urna- rang sa ó sa apoy
init
búloy; dumaló Achinelado, da. adj. Ca
Acueducto, m. Padaluyan parís nang^sinelas.
nang túbig; alulod. Achiote, m. PuQong ca
Acuerdo, m Pasiyang ca hoy na atsuete.
pisanan. Pagaalaala. Achisparse, r. Maguíala
Aculebrar n Gumápang inibay ó medio malango
na paraog ahas. Adagio, m. Refrán; casabi
Acullá, allá. adv. Doon. han; cauicaan; talin
Acumular a. Maglaquip. haga.
Magbonton. Magbin- Adalid m Puno nang ma
tang. nga sundalo. Patoúgot.
Acuñar, a. Magtalá. Mag Adamado adj Asalbabay:
cufiasó magcalang. Adoptar, a y r. Magocol
Acuoso, sa. adj. Matúbig. omocol.
Acurrucarse, r. Mama- Adarga. /. Calásag.
luctótna magbalot. Adecuado, da adj. Úcol;
Acusación./. Habla; sum- bágay.
bong. Adelantado, da, adj. Pa-
Acuse, m. Ang pagtauag ngabas. Gobernador nang
ng bato sa tresiete; etc. unang panahoo.
Achaque, m. Dahilán. Adelantar, a. Pagpalaia.
Achaques, m. Dahi-dahí- Dali-daliin. alaguna nang
lán. báyad; omágap.— Dinero
Acharolar, a Magbarniz por otra persona. Mag
na parang charol paluál
Achicador, m. Limas- li- Adelantarse, r. Umona;
ma san. magpauna.— En lo que
AD * 16 AD
hace ó en el camino. Ln* Adivino, m Maaidhíng
malo tauo; manghubalá
Adelante, adv (En) Sa Adjetivo, m. Ang üieang
ulíali; 8a haharaping pa- isinásama sa ngalan ng
nahon. manga bagay na nag
Adelgazan a. y r. Mag papaquilala nang cani-
untí; magnipís. — Como yang calágayan,para
masa. Magligufs, nang mábuti; masamá;
Adelgazarse, r. Magea- maputi; maitim; matigás;
yáyat, maidí; etc.
Adema. /. Túcod sa ma- Adjudicar, a. Iposesion sa
nga* mina. auomang pagaari.
Además, adv. Bucod Ba, Adjunto, ta.adj. Caláquip
v. g Además de esto. Administrar, a. Mamába-
Bucod sa rito. la; cumalingá; magbigay.
Adentro, adv. 8a loob, Admiración. /. Pangui-
Aderezar, a, Magigui; guilalás; hangá.
magyaman — Viandas. Admirarse, a. y r. Man-
*
Magguisá. guilalás; matilihan; mag
-Adestrar, a, Umáeay; mag taca.
turó Admitido, da. adj, Ti-
Adestrarse, r Magsáoay. naagap; pinapayagan.
Adherencia, / Pagcaca Bien admitido. Iniibig.
laucap; pagcaca-anác. Admitir, a Tumangap;
Adherir, n. y r. Maqui- pumáyag.
lancap; dumatig sa mata- Adobar, a. Magadobo^
pát na pasiya nang iba. magcultí.
Adicionar, a. Magdagdág. Adobo, m Sabao na pinag
Adietar, a. Papangilinin. iimbacán nang lamang
Aditamento, m. Caragda- cati Pangcultí.
gan. Adolecer, n. Magcasa-
Adivinanza./. Bugtong; quit.
Adivinar, a. Humulá; tu- Adolecencia. /. Edad na
múring. labing apat hangang da-
AD 17 AD
lauang puo,t, limang taon. Adulto, ta. aJj. Ang na
Adonde, de donde, adv. sa edad na labing ápat
Por donde. Saan.~ Quiera hangang dalauang puo,t,
6por donde quiera- Saaa limang taon.
man. - Adunarse, a. y r. Maqtri-
Adoptar, a Cupcoping salamuhá.
parang anac na túnay. Advenedizo, za. adj. Hi~
Adorar, a Levantadas las másoc. /

manos. Sumambá. Manin- Adventicio, cia. adj. Ang


tang masáquit. nangyayaring caibá sa
Adormecer, a. Magpatú- caugalian.
tofi! Adverbio, m. Isa sa siyam
Adormecerle, r. El bra- na bahagui nang pina-
zo. Mangan!. ngaíiganlang oración sa
Adornar, a. Magpamuti; Gramática na isinasama
magpabuti. 8a verbo, na nagáayos
Adorno, m. Pamuti.— En at nagtatangl nang ca~
las pantorrülas, Bijic. niyang cahulugan.
Adquirir, a. Magcaroon; Adversidad. /. Caeula-
magcamit. — Hacienda. ngang palad; sama; hí-
Magaqaibat. rap.
Adrede, adv. Sadya; pa- Adverso, sa. adj. Salang
siya. palad
Adulación. /V-Hibó.- Advertir, a. Magmasid;
Adular, a. Humibó; mag- maguari humalatá,— Lo
;

dayá-dayá que ha de hacer. Una-


Adulteración. /. Paqui- uain.
quíapid sa may asaua, Adviento, m. Ang ápat
at paquiquiapid ng may na Lingo na naúuna sa
asaua. Pasco nang panganga-
Adulterio, m. Pagsirá; náe sa atíng Panginoong
pananampalasan 8a ta- Jesucristo.
pat na pagsásama nang Aechadura. /. Pinagtaki-
magaeaua. pan; pinagsilihan; etc.
AF 18 AF
Aechar, a. Atyob. Magta- Aficionar, a. Magpauili.
hip; mágsili. — Harina Máuili.
Tintingin. Afilar, a. (Cuchillo). Mag-
Aecho, m. Pag8ieilí; pag- taguís. — Cuchillo para ha-
tatahip. cer tuba. Taier, tagis.
Aéreo, rea. Ang na-
adj. Afinar, Pacagalinging
a.

oocol sa bangin ó may lubós ang anomang gauá.


bangin. Ang naquiquita — -J57Z órgano, el piano.
nang mata, ay bago,],' Timplahin ang órgano;
ualang bacas catauan na ang paño. Metales. Du-
sucat mabipó nang ca- malisay ng guinto; pf-
máy.-- Fantástico. lac; etc.

Afable, adj. Banáyad na Afinidad. /. Pagaanac na


loob. gáling sa pagbabalai;
Afamado, da. adj Bantog pagbibipag, pagaanac
Afán. m. Pagsusumáquit. sa binyag at sa cum-
Págod. pil.

Afanarse, a y r. Magsu Afirmar, a Magpatutoo,


máquit; magpacapagal. — Sobre algo. Toon.
Afear, a. Humálay. Aflicción. /. Pighatí; ga~
Afectuoso, sa. adj Ma- limhim; dalamhati. —De*
ibjguin. ver apotro. Hambal.
Afeitarse, a. y r. Mag- Aflojar, a. Magluag; li>
ábit. La mujer con alba niubay; buminá -Laca*
yalde. Magpúpoi. '
lentura. Guisao. ~ El vien-
Afeite, m. Pagpapagandá to ó la lluvia. Humpay;
Aferrar. a. n: y r. Maag-
f
umuntos.
háuac. Tumiclop nang Afluencia. /. Casaganaan
layag ó bandilá. nang maoga uicá ó pag-
Afianzar, a. Magbigay ca- sásaysay.
tibayan. Afluente, adj. Saganá sa
Afición. /. (Metida en lo casaysáyan, sa uicá.
interior). Pagcauili; pag- Aforrar, a. Susunán sa
sintá; guilio; liyag. cabalicán ang damit;
AG 19 AG
na tinatah}; aporrohán; ipagcainit nang anomang
sapnáa. binahangad.
Aforro, m. Sapin; suson. Ageno, na. adj. Sa iba-iba;
Afortunado, da. «áj/Ma- hindi acmá; hindí bágay.
pálad Agilidad. /. Licsí; calic-
Afortunar, a Bigyang sihan.
"espalaran ang sinoman. Aglomerar, a. Magbonton
Afrecho, m. Darac; ipá. Agobiado, m Nabibigatán;
Afrenta. /, Pagmura ó ca~ nahihirapan.
mura han. Agonía./. Hingalo; paghi-
Afrentar. /. Murahin. hiogaló
Afuera, adj Sa labse; sa Agonizar, a. Tumoloag
ra&lay ó Del. —
pueblo. sa inamamatay. Maghi-
Sa labás nang bayan; ngaló. Por falta de res-
-

v
loal. piración. Singap.
Agacharse, r. Yamccó; su- Agorar, Manghulá; umi~
a.
múcot; sumueab. lao sa pamamag-itan ng
Agalla. /
Háaang. manga anito.
Agareno, na. adj. Maho- Agostar, a. Matuyó afc
metano madarang nang mala-
.

Agárico, m. Cabuté. quing init ang manga


Agarrar, a. y r. Humáuae; pananim, damó at ma-
sumuogab; cáuit. nga bulaclae i

Agarrarse, r. Mangápit.— Agosto, m. Icaualong buan


Para no caer. Gumápit. nang taón.
Agarrotar, a. Magbidbid Agotar, a Maubos na ua-
naog .basta ó paldó. lang mátira.
Agasajar, a. Magalay sa Agotarse, r. (La fuente).
panaohin. Tqmagas; managas.
Agavillar, a. Magbucod Agraciado, m, Calugod-
**ang tigtmcapangcong lugod; ang pinagea-
haya, v caloóbac pinagbiy a-
Agenciar, a. Hümanap yaan.
nang para^n na sucat Agraciar, a. Gumauá ng
AG 20 ÁG
icalulugod; gumauá ng se echa en la alquitara
calugod-lugod. para templar el calor.
Agradar, a Magbigay tuá; Tábag. -Salada. Ma-
magbigay lugod. álat. —
Salada pasada
Agradecer, a Magpaquita por arena para hacer
nang pagquilala nang sal Tásic; tognó.— Ma-
útang na loob. Pasala- nil. Hínauan. Que sé
mat hace en el medio del rio.
Agrandar, a. Maglaquí; Tángad.
magpalaquí. Aguacero, m, Uián.—jRe-
Agrandarse, r. Luma- cio. Taguistis.
quí. — La rotura I¿u- Aguacil, rn. Agucil nang
mala bilangó, #
Agravar, a. Magpabigat; Aguador, w. Magtutu-
magpalaquí. * big; tagatangadr mang-
Agraviar. a. Umapí; iiguib.
umimbí. Agua manil. m. Hínauan.
Agregar, a. Magdagdag; Aguanoso, sa. adj. Matú-
magulol. big; tubigan.
Agresor, ra. s. Ang bu- Aguantar, a. Magbatá;
*
mábag; Dacasúgat ó magdálitá. p

natay. Aguar, a. (El vino 6 la


Agricultor, ra. s. Magsa- tuba). Magbaló nang tu-
eacá. big sa álac, tuba, etc.
Agrimensor, m. Manunú- Magtubig sa álac.
cat nang lupa. Aguardar, a. Magantay;
Agrio, ia. adj. Asim; ma- magantabay; patno-
ásim. bay.— Al huésped.
Agua. /. Túbig Dulce, Abang; antay. La caza
Matabang.— r¿6¿a. Ma- detrás de la red. Ta-
lahiningá; malacucó. libá.
Que pasa á la cementera Agudeza. /, Catalasan; ca-
por canal Patúbig. %tulisanf at cataliman ng
Salobre. Tabsing. Que balang na.
AG 21 AH
Agudo, a. adj. Mátalas. Ahijado, da. m. y /. Ina-
Aguijada. /. Aijada Pa- anac.
nuldoc na may tulis sa Ahijar, a. Anaquín. Para-
manga baeang panhila: hing anác na túnay.
Aguijón, m, Tib6 na pa- Ahinco, m. Pagpipilit;
rang carayoiíi na pang- pag-iibig ó pagpapaca-
siguid ng mga hayop. sípag sa paggauá ó
Aguja./. (De coser). Cara- paghanap nang anomang
yom.—En que está de- bágay.
vanado el hilo para ir Ahitar, a. y r. Magca-
tejiendo con él. Sicuan.— sucal ang sicmurá. Hi-
Be marear. Paraluman; laban.
etc.. Ahito, ta. adj. May dina-
Agujerar, agujerear, a. ramdam na hindi natu-
Bumutas. — El vientre del nao sa sicmurá. Ang
animal. Busbusin. hindi matunao. Indiges-
Agujero, w. Butas.— En tión.
las tablas cañas del
6 Ahogado, a. adj. Masiquip;
suelo de la casa. Silat.— hindi aliualas; ualang si-
Donde puede acechar.
se moy nang hangin. Na-
Silipán.— De caña b ta- lunod.
bla. Busbos.— En vaso, Ahogar, a. Másamid —
o loza. Tagubank. — En Por no poder resollar.
la ropa. Púnit.— El que Mainís; balingangain;
hace ó vende agujas sacalín. En el agua. Lo
Magcacarayom. norin,
Agujeta./. Sintas na pang- Ahogarse, r. Malúnod.—
higpit nang salaual, cha- Con ccmida bebida, r

leco, etc. humo, etc. Másamid.


Agusanarse, r. Tumubó Por no poder resollar.
ang manga ood. Mainís.
Aguzar, a. Magtulis; hu- Ahorcarse, a. y r. Mag-
mayap. bigtl.
Ahi. adv Diyan. Ahorquillar, a. Tucuran
AJ 22 AL
ang manga sangang hi- Ajofaina./ Aljojaina. Hí-
tic nang bunga at nang nauan.
di mabangal. Ajonjolí, m. Lingá.
Ahorrar, a/Magtipid; mag Ajuar, m. Ang lahat nang
arímohanan. manga casangcapan sa
Ahoyar, a. Humúcay. loob nan^ báhay. La-
Ahuecar, o. Magguang mang báhay.
Ahumar, a Umasó.--Pes- Ajuiciar, n. Magcabait;
cado. Magtapá. magcaísip.
Ahuyentar, a. Magpaalis. Ajustar. a y r. Magúeol;
desechar. Inacú. iocol; itapat ang ano-
Aijada. /. Pangalis nang mang bágay— Mal las
lupa sa araro. tablas. Auang. Encajan-
Airarse- r. Magálit. do. Lapat; agpang.
Aire. m. Hangin. Ala. /. (De las aves é in-
Aislar, a. Mag-isa na ua- sectos). Paepac. — Del
lang x
calapit ó carátig. tejado. Pamacmac; su-
Maguing pulo, malibid lambí; palantican; lan-
nang tubig.— Por mal tican.
tiempo. Mabimbing. Alabanza. / Puri; pagpu-
Ajar. m. Lupáng tatamnan puri.
nang báuang.— Algo en- Alabar, a. y r Magpuri.
tre las manos. Coyomos; Halac. Jactándose de no-
comosin.—-Algo como ro- ble. Magbansag.
pa. Yoúós. Alabardero, m Sundalong
Ajedrez, m. Laró sa dama- nananandata nang sibat
han ó tablero/ na maraming talim.
Ajedrezado, a. adj Pa- Alabastro, m. Batong ma-
rang tablero. putí.
Ajengibre. m. Luya. Alacrán, m. Atang-atang;
Ajeno, fta. adj, Sa iba. anaclang.
Malayo. Hindí bágay. A la larga, pre. Ayon; sa
Ajo. m, Bauang (isang malaj6.
butil). Alambigar. a. Magálac.
AL 23 AL
Alambique, m. Álacán. lábasan nang manga
Alambre, m. Tangsong dumí.
pula; cáuad. Albañil m. Cantero sa pag-
Alancear, a. Manibat; nia- gauá ng báhay na bato.
nulag; manandos Albar. adj. Namúmutí ó
A i apar. A una. pre. Ha- mamutí-muti
lap; sabay. Albarca. /. Paragatos; ba-
Alarde, m. Parangálan; quía
pagmamalaquí. Albarrana. /. (Esp. de
Alargar, a Habaan; dag- cebolla)Bácong.
dagán; tustusán. Albayalde. m. (Afeite).
Alargarse, r. (Uno). Lü PópoL
mayas. —El tiempo. Hu Albear. n Mamuti.
mabfc; lumaon, Álbedrío. m. Ang capang-
Alarido, m Sigao; iyac yarihan nang loob na
na eahambal-hambal. — macapamill nang balang
Dtl perro. Hagolhol ng ibiguin
aso % .
Albeitar. m Mangaga-
Alarife, m Maestro sa mot nang manga báyop.
paggauá nang báhay Alberca. /. Tanque.
na bato. Albergar, a. Manuluyan.
Alarma, w Halap; hogyat Albergue, m. Pánaluya-
ó hudyat sa paghandu- nan.
long ea caauay. Albóndiga./. Almóndigas.
Alavanco, m. Lavanco. Alborear, n. Magbu-
Baliuis; bibi cang liuánag.
Alba. J. Liuayuay. Ti- Alborotar, a Lumigálig;
nieang inaputi. maligálig
Albacea. m. Tagá tupad Alborotarse, r. Magbulas.
nang manga bilin sa tes Alboroto, m. Ligálig.
iamento. Alborozo, m. Gali
Alba haca. /. Solasi — Sil- Albricias. /. Paragala.
vestre.Loco loco. Albur, m. Sa sugai na
Albañal. m. Alulod na monte. Albor.
AL 24 AL
Albura./. Oaputian. Claro Alcaparra./ P-unó nang
ó puti nang itlog. alcaparra
Albures, m Larósa baraja. Alcaparrón, m. Bunga
Alcabala. /. Alcabala. nang alcaparras.
Alcahuete, ta. m. y f. Alcatraz, m. (Ave.) Pá-
Mapaghatid dunaápit. gala.
Alcahuetear, a. y ñ. Mag Alcayata. / Escarpio,
hatid dumápit; magal- Pacoog sabitán nang
cagúete. anomán
Alcahuetería. /. Pagha- Alcázar, m Cuta; bábay
hatid dumápit. na matibay. Palacio.
Alcaide, m. Alcaide. Alce. m. Ang binubuhat
Alcalde, m Juez; Hocoto. sa baraja cun mabalasa
Alcaldía. /. Catungculan na.
nang Hocoin á ang nasa- Alcoba / Silid na tu-
sacupan. lagán.
Alcance, m. Pagabot; Alcurnia, f. Casambahay;
pagbábol; ang na-aabot camag-ánac.
ó ináabot.
, Alcusa. / Sisidlan nang
Alcancía. '/. Alcancía. lana ó langís; toytoy.
Alcanfor, m. Gamot. Al- Aldaba. / Aldaba; cáling.
canfor. Aldea. / Pooe; nayon;
Alcanzar, a. (Á otro). Dat- bayan-bayanang munti.
nan; abutan; babulin. Aldeano, na. adj. Ang na-
Alargando el brazo. uucol ó nanauabán sa
Umabot; dumucuang; aldea.
gumauad. — Por come- Alegar, (Razones 6 de-
a.
guir. Magcatnit. Por recho) Tomotol; ma-
saber 6 entender Ma nga touiran; magtangol.
abot. Ó ser suficiente. Alegato, m. Totol ó pa-
Umabot.— Á cierta dis- ngangatouiran na nasu-
tancia. Dumating; su sulat. '.*.,
mápit.— Á todos. Lu* Alegoría. f. Talinbagk.
magánap. Alegar, a. Magbigay
AL 25 AL
touá at magpa-
ligaya; Alfabeto, m. Ang pagca-
eayá; magpagandá. baybay ó pagcacasunod-
Alegrarse, r. Matouá; ma- smnod nang manga letra
lígaya; magsayá. — Mu muía sa A hangang Z.
chos. Galac. Alfange. m (Cuchillón ó
Alegré, adj.Nato ton á; ña- espada ancha). Tabac;
liligaya; masayá; magau campilan; talibong.
dá. -Noticia. Magaudang Alfarero, m
Mangagaufc
balita nang manga sisidlang
Alegría;/. Tuá; lugod; lupa, manga pilón, oye,
ligaya; saya; garí. pasó, etc.
Alejar, a. y r. Lumayó; Alfeñique» m. Balicuchang
humiualay. sadyá. De cuerpo 6 com-
Aleluya. /. Catouaan. plexión delicada. Mani-
Alenguar. a. Mangú3ap, pís ó mahinang panga-
Alentar, n. Hu minga; ngatauan.
manhinápang. Alferecía. / Ngalan nang
Alero, m. Balisbisan nang eaquit.
bubungan. Alférez, m Ang may da-
Alerta./. Táuag na pang- lang bandilá sa catipu-
guísing nang manga ban- nan nang mga sundalo.
tay nang di sila mali- Alfiler, m. Aspílé
ngat. Macalingk; ma- Alfiletero, bum- m Ang
ingat bong na munting na ta-
Alertar, a. Magingat. guan nang caráyom.
Aleta. /, (De los peces). Alforja. / (Talega). Su-
Palaypay nang manga pot na sisidlan ng baon.
isdá; calapay; palicpic. Alforza, / Cúpit.
Aletear, n Mamagacpae. Algalia, f. (Gato). Mú-
Aleve, adj. Pérfido. Ma- eang. —Ó sustancia que
pagupasalá; súcaban; bu- se extrae de él. Diris, pan-
hong na loob sol na panghangó nang
Alevosía* /. Caupasalaan; ibl pantog nang di
sa
casucaban. maibt
AL 26 AL
Algarabía. / Ingsy; ca- hagui nang isang boó.
ingayan. Aliento, m. Hiningá.
.Algazara. / Sígauan; hí- Aligar, a, y r. Magcauing;
yauan. maghaló.
Álgebra. /. Arteng nag- Aligerar, a. Gaanan; dali-
tuturft ng mga cuenta. daliin.
Algo, pre Mabuti sa ualá; Alijar, a, Ihiualay ang
balang na; anoman; ca- búlac sa caniyang buló.
munti; munti. Alimentar, a. y r Mag-
Algodón, tn. Búlac. -Hi- pacain; magbigay nang
lado. Sinúlíd. icabubuhay, etc
Alguacil, m. Bilangó; Alinear, a íeagúhit.
aguacil. Alinearse, r. Sumagúhit
Alguna cosa. Balang na. Alinstante. Tambing; ali-
Algún dia. adv. Balang pala.
ara o. Aliñar, a Pagyamanin;
Alguno, na. adj Sínoman i-anyó.
-Alhaja. / Alhajas 6 me- Aliño, m. Pagyayaman;
nesteres. Sancap.-— D¿ la ayos.
casa, aperos 6 aparejos. Alisar, a, Linisin.— Ras-
Casan gcápan. pando. Isisfn. — Alguna
Alhajar, a. P&mutihan caña. Yasyasín.
uang (alhajas) alabas. Alistar, a. y r. Ilistá; hu-
Alianza, /. Pagcacapisan. mandá.
Aliarse, r. Maglágotn; Aliviar, a. (La carga). Ga-
magláquip; naagtagop. anan. — El enfermo. Gu-
Alias, adv. Saibangnga- mi.nbaua
lan; bansag; iit. Aliviarse, r. {El fatigado).
Alicaido. adj. Laylay ó Maghimanman; magpa*
sayad ang pacpac. Nang- hingá.
hiná; yumayat; naghirap Alivio,m Guinhaua; gali.
ang búhay. Aljaba. /. Calaycay.- De
Alicates, m. Sípii caña. Salungan nang pa«
Alicuota. adj. Isang ba- la6d.
AL * 27 AL
Aljibe,m. Tingalan ó ti- Pisa. — Pequeñas. Ba-
punan nang túbig na siar.
ulan. Aljibe. Almidón, m. Almirol.
Aljofaina. /
Sisidlán ng Almidonar, a Magalmi-
túbig oa hínauan. rol— El algodón para
Alma. /. Caloloua. -Ra- tejer. Magpangás.
cional. Oaloloua nang Alfhirez. m, Lueonglusu-
tauo. Irracional. Ca- ngang tangeó ó bato.
loloua nang manga ha- Aímismo punto. Capag-
yop. — Vegetativo. Ca- caraca capagdaca;
na;
loloua nang manga ca- capagcouan; tambing.
lioy at halaman. Tauo" Almiscle. m. Isang bagay
v. g. Número de almas. na mabangó na quinu-
Bilang nang tauo, - Bel cuha sa ilalim nang
cuento. Caloloua nang púsod nang isang há-
salitá, etc., etc. y°p.
Almacén, m. Báhay ó ca- Almofía. /. Sisidlán nang
malig' na taguan nang túbig na hiüauan,— Al-
manga calácal. Alma- jofaina.
cén. Almohada./ Onan.
Almacenar, a. Itag6 sai Almohadilla./. (Enlama
almacén, ftca para disparar la
Almáciga, m. Isang bagay flecha ) Bároc; unan-
na dagtá. Punglaan. unanan. ¿

Almagre, m. Lupang ma- Almohaza. Panlinisó pa-


pulá. ngámot ng catauan nang
Almario, m Armario. Ca- cabayo. Almohaza.
hong may taquip na may Almóndiga./ Isang bagay
maqga pitacpitac sa na luto. Almóndigas.
loob. Almoneda. / Pagbibiling
Almejas/. Cabibi; halaan; hayag sa marami. Al-
solib; tahong; balibir.*— moneda.
Grandes. Locan. Almorranas. /. Quilmog;
Almendra. /. (Silvestre). balair.
AL 28 AL
Almorzada./, (vidj Al- long taba, cebo, dagtá*.
muerza. langís. Alquitrán.
Almorzar, a. MagalmusaL Alrededor, adv, Sa pa~
Almotacén, m. Ang may líbot; sa palíbid.
catuogeolang mamaha)& Al revés, m. Baligtad; ta-
tungeol sa manga tim- linar.
bangan at tacalan. Alta mar. Laot; calauacan.
Almuerza./. Áüg malulu- Altanería. /. Altivez, Ca*
lan sa dalauang pálad pusungán; capalaloan;
eun pagagapaing itu- cataasan nang loob,
cong. Altar, m. Dambana. Altar.
Almuerzo, m Aog quina- ""Altea. / Castull.
cain sa umaga. Aluausal. Alteración./. Pagcaguló;
Alocado, da. adj. May pag-iibá.
pagcaolol. Alterar, a. y r. Maligálig.
Alocución./. Salitá; say- Alterarse, r. Mabaclá.
say. Altercar, w. Maquitalo; ,

Aloe. m. Puu6 nang ací- maquipagtalo.


bar; pabangó, Alternación. / Pag-iiba-
Alojar, a. y r. Papanulu- iba; pagbabágo-bago ;
yanin aog mga suudalo. pagpapalit-palit, pag-
Alojarse, r. Manuluyan halili-halili.
ang manga sundalo. Alternar, a Mag-ibá-ibá;
Alón. m. Paopáe na uala magbago-bago; mag-
nang bagüis afr bala- hali-halili.
hibo. Alteza./ Gálang na ibi-
Al punto. Tambing; ca- nibigay sa manga anae
pagcouan; capagdaca. Harl at sa iba pang ma-
Alquilar, a. Magpaupa tataás na eaguinoohan.
nang báhay, banca, etc. Cataasan.
umupa. Altibajo, m. Pisong-pi-
Alquiler, m. Caupahan; song; bangin-bangin.
abang. Altivo, va. adj. Pusong;
Alquitrán, m. Magcacaha- palató.
AL 29 AM
Alto, ta. fdj. Mataás; lam- Allanar, a Terreno suelo.
pao. De cuerpo.* Mahág- Pantain;. patáguin. Su-
%
nay; matangcad. jetándose ó alguna ley.

Altura. /. Cataasan.— De Sumucó sa catouiran ó


vrue ó palma Láyog; cautosán.
táyog. Allegar, Lumápit
a. y r.

Aludir* n. Saysayin; ban- ó ilapit —A Du« otro.


gujtia. mulog.— Una cosa á otra.
Alumbrar, a Magilao: Dais.— Algo de la medida.
magtanglab. Taon.
Alumbre, m. Tauaa. Allí. adj. Dian.
Alumno, na.m. y f. Discí- Ama. /. Panginoong ba-
pulo; inaaralan, tinutu- b'ayi.— Poseedora. Pangi-
ruan; alagad. noong may ari.— De le-
Aluvión, m. Bahá. che Sisiua. Que cria —
Alzacuello, m. Caellong á los niños. Yaya. —De
casama nang abito na Catiualang babayi
llaves.
dinaramit nang manga sa báhay.
Paring Clérigo. Amable, adj. Oaibig-ibig;
Alzamiento, m. Pagbu- mairuguin.
hat; pag-aalsá; pag- A maca. /. Hamaca; duyan
cacaguló nang bayan; Amado, da. m. f. Iniibig;
panghihimagsic laban sa sinisintá.
Hari. Amadrigarse, r. Magtagb.
Alza prima. /. Pamana; Amaestrar, a. Magturó;
talompana. Alza prima. sumauay.
Alzar, Bumuhat; mag-
a. Amagar, a, (Goñéltrazo).
iaas. Las faldas. Lili- Yumambá.— Para herir.
sin.— El yétate. Balili- Yaang.
sin — Laiscalera. Da- Amainar, a. Maglnbay.—
hit ó idahic. —Las fal- La vela. Maglolon; mag-
das en la (juntura. Isa- ligpit nang láyág.
locbit. Amalgamar, a. Magtipon;
Allá. adv. Doon. magsama-sama.
AM 30 «AM
Amamantar, a Magpa- Amasar, a Lam^e; camal;
8U80. camas. Tortillas. Tapay.
Amancillar, a. Dumhán — Esténdiendo como pan.
Sactán. Tipl.
Amanecer, n. Umumaga; Amatorio, ria. adj Pang-
magbucang linayuay. paibig;gayuma.
Amanojar, a. Tangcasin Ambición. / Caguturaan
Amante, p, a. Mánininta; ó pagnanasang mábunyi;
sumísinta; umiibig. mabantog; ó márangal.
Amanzar. a. Paamoin; — De riqueza, Gutom ea.
amaquin. cay amanan.
Amañarse.-a. y r. (A. algo). Ambicionar, a. Magnasá.
Gaui. Ambiente, m. Ang hanging
Amar. a. Umibig.— Con lumilibot ó nacalilibid sa
vehemencia. Sumintá.
atin
Amargar, n. Pumait; su-
Ambigú, m Pagcain na
maelap marahil canin sa hapon
•Amargo, w. Mapait.
nang manga panauohin,
Amarillar. n Dumilao;
lalong-laló sa mga pista.
manilao; padüauía.
Ambiguo, gua adj.Ualang
Amarillez. /. Gadilauan.
tuto. Maraming eahulugan.
—Del rostro por hinchado. Sa Gramática ay ang nga~
Pamanás
lan ó nombre na nauucol
Amarillo, Ha. adj. Cúlay
sa dalanang géaerong
guinto; dilao.
masculino at femenino.
Amarra. /. Panali; pang-
Ámbito, m. Ang lápad 6
gapus; lúbid.
capalaran; caluangán.
Amarrar, a Gapusin; ta-
Banting.-Por el cabo.
llan.
Ambos, bas. aij (Ó am-
— Al poste á alguno. bos á dos) Cápoua.
Cabit
Yáeap.
Ambulante, adj. Ang tila

Amartillar, a. y r. Balas- gumágalao sa tingin na


basin. Icasá ang baril. parang bu&ay. Tauong
Amas no poder. Laban- gala na ualáag sadyang
tulot. hantungan saaa man.
AM ^1 AM
Gagala-gala. Ga-luma- patáuad nang Harl sa,
lacad na tila totoó. lahat.
Amedentrar. a Tacutin. Amo. m. Panginoon. El
Amen. Siya nauá; gayón dueño. Ang may arl.
nauá. Amodorrarse, r. Magca-
Amenaza./. Bala. ramdam nang tinátauag
Amenazar, a. Pagbalaan; na modorra. Magtulog;
ó magbalá. pagtutulog nang may
Amenidad./ Calugod-lu- saquit
god tingnan at paquin- Amojonamiento, m Pag-
gan. lalagay ng mga mosón.
Amigo, ga. adj. Caibigan; Amojonar, a. MagtayÓ ó
catoto; calaguyó; cala- magbaón nang manga
gujna. —Intimo. Casi.— mosón sa hangahan ng
De corazón que no encu- lupa ó búquid. Vatanas.
bre nada. Capahayagan. Amolar, a. Maghasá.
—Para lo bueno y lo Amoldar, a. Magbubó;
malo. Calogoran. — De magholmá.
su parecer. Balauía. Im Amonestar, a. Magpayo;
malam partem. Cálunyá. umáral. — Ó proclamar
Amilanar, a. y r Manácot. á casados ú ordenan-
los
Amillanaf. a. Balaquin dos. Itáuag ang manga
ang pag-aari nang ma- icacasal ó mag-oorden.
nga dapat umambag, at Amontonar, a. Magbon-
i-ayong ipamahagui sa ton; magtumpoc.
eanila ang ambagan* Amor. m. Pagsintá; pag-
Amistad./ Pag-iibigan. ibig.
Amistar, a. y r. Mag-ibi- Amorío, m. Pagliligao.
gan, magbati, at mag- Amoroso, sa. adj. Masin-
eásundó ang nagcaca- tahin; caibig-ibig.
galit. Amortecer, a. Maghima-
Amito* m. Damit na gainit tay.
sa pagmimisa. Amito. Amotinar, a. Magalzá;
Amnistía. / Ang pagpa- manghimagsic.
AN 32 AN
Amparar, a Magcandili; nanjgyayari sa balang
comampí; magtangcá- isang taon.
eal. — Defendiendo. Mag- Análisis. / Ang pagbü-
tango); magsangalang. bucod at pagpa- ang
—A alguno. Saclolohan. paogeat-pangeat nang
Ampliar, a. Maghabá; anoinang bágay sa pag-
maglápad quilala nang punong ^i-
Ampo de la nieve. Ma- naninibayan.
puti sa busilac; parang Analogía. / Pagcacaba-
busilac. gay; pagcacamuc-há.
Ampolla. /.. Pamaman- Isang bahágui nang
tog.— Que- causa el fue- Gramática.
go, Lintos. En el cuer- Anarquía. /. Bayang na-
po.^ Guham. lang nagpupunó.
Amputar, a. Putlin. Anata. /. Paqninabang sa
Amueblar, a Magsangcap sang taon.
ó magayos nang manga Anatomía. /. Ang pagbus-
casangcapang ucol sa bós nang manga médico
painamáhay. nang catauan nang tauo
Amujerado, da. adj Ba- ó hayop, at nang maquí-
bayinin; binabayi. lala ang pinangagali-
Amuleto. n\. Especie de ngan nang saquit.
anting-anting; d ú p i 1; Anca./. Ang dacong pui-
guió. tan nang licod nang há-
Anacoreta, m* Ang nag- yop.c Aneasaú:
tatahan sa ilang, na ua- Ancianidad./. Catandaan.
lang gauá cun di cabá- Anciano, na. adj Matandft
nalan at pagpepeai- Ancla. /. Sinipete.
teneia, Ancora. / Ancla; sauo. /
.Añade, m. (Ave anfibio). Ancho, cha. adj. Lápad;
Ibong parang baliuis. luang. Gomo el mar.
Itic. Láuac.
.Anales. plu> Historia ó ca- Anchoa. / Isdang ttalo-
saysayan nang ¿nanga baybay.
AN 33 AN
Anchor, m Lápad; Itiañg. Yagpá. — Bizarro. Quiá-
Anchura. /.' Calaparan; quifi .
— Muy inclinado.
culuangán. Ocó De pueblo en pue-
Andaderas. /. Ang tila blo. Ngibang bayan.
salacab na guinágamít ng Dando vueltas. Olic,
manga batáng bagong De camaradas. Lagoyó.
ibig lumádad. Andador. —A lo Sú-
atolondrado.
Andador, m Sintás na pa- ling — Poralgún rio de
mrguil sa bata cabo ó rabo, buscando
Anda, anda. ve. Hayo; algo. Salogsog.— Con Id"
hamo. cabeza de un lado. Quí-
Andamio, m. Tablado; pa- ling. Muy estirado á lo
lapala.— De la escalera. fanfarrón Piligpig —
Inang hagdán; paina ng Repartiendo algo. Pa-
hagdán. ngayao. —
De puntillas.
Andante, m. Tugtog na Tiar.— Por cenagal. Ta-
marahan at banáyad ng pisao. — Desatinado. Ban-
música. gk—Por la orilla. Hi-
Andar, n. Lumácad; hu- míling. — En celos los
macbang. Valdío. Gu- gatos. Ngand!. Albo-
mala.-i gatas. Guma- rotando por alguna queja
pang. A oscuras ten- ó sentimiento. Lingá-
tando. Cumapá capá; tong En paños meno-
ó umapa-apft. A reba- res. Tabayag. — De paso
tiña Agao. Agobiado. corto el caballo. Labay-
Bacunot. Bamboleán- lábay. A oscuras hur-
dose. Guibang.-T-jD&sa- tando.Capá.
tinado buscando algo. Andariego, ga. adj. Ma-
Baling. Flojamente. Go- paglacad.
lápay. — Esparrancado, Andas. /. Andas.— Ó fére-
Incang; quiuang. — Al
. tro parU los muertos. Ca-
rededor- buscando algo. baong; cálandá.-— En que
Halihao. A tientas. Cap- llevanenfermo ó muerto.
<íap.— Zangoloteándose. Langcayan.
AN 34 AN
Andrajo, m. Ólapot; ala Ángulo, m Pánuluean.
pot. Angustia. /. Hiaagpis.
Andrajoso, sa. adj. Punit- Anhelar, n. Magnask; hu-
punit, ó gulagulanit ang minga ng mabigpit.
dainil Anhelo, m. Násang ma-
Anegación. /. Paglubog; bigpit.
pagápao. Anidar, n. Gumauá nang
Anegarse» r. Lumubog; púgad; mamúgad.
umapao; gotos La em- — Anieblar, a Anublar.
barcación. Guiua. Magúlap; magculim-
Añejo, ja. adj. Dagdag. lim.
Anfibio, bia. adj. Ang nag- Anillar, a Gumauá nang
tatahan sa túbig at sa bitling ó sinsing.
dalatan. Anillo. ni7(Para el dedo).
Anfibolojía. /. (Voz am- Sinsing. — De bejuco que
bigua). Uicang may da. ponen en las narices de
lauang eahulugan. los carabaos y vacas para
Angarillas. /. Arag-arag sugetarlas. Taguicao.
Ángel, m. Espíritu sa ca- De cuchillo. Bitling.
langitan. Anima. /. Cáloloua, Bú-
Angina. /. Pamamagá tas nang cañón.
ng liig. Animal, m y adj. [Ra-
Angostar, a. Quipútan; cional) Ang tauo— Ir-
sicpan. racional. Háyop. — Que
Angosto, ta. adj. Masi- destruye el arroz. Alo-
quip; maquítid. — - Como tangyá Que ya puede
calle, puerta. Maquípot. ser madre. Inabin.— Pe-
Anguila. /. Palos,— Pe- queños. Colfsap.— Que le
quenas. ígat —
Grandes. empiezan á salir los cuer-
Pabueang binbí. — De
- nos. Pámoculan.
color de violeta. Mala- Animar, a. Cálolouahan.
baños. Papanghinapangin; pasig-
Angular, adj. May pánu- lahin. Al amortecido de
luean. pasmo. Liualiu.
AN 35 AN
Animarse, r. Maghina- dacong hábagatan nang
pang; maguari-uari. lupa.
Ánimo, m. Cáloloua; ta- Ante. m. Sa harap.
pan g; hinápang; pang- Anteayer, adv. Camaca-
hihinápang. lauá
Animosidad,./. Tápang; Antebrazo. Ang lugal
capangáhasan. nang camay mu'á sa
Animoso, sa. adj. Bayani; sico hangang pulsó.
matápang. Antecámara, m Cabaha-
Aniquilar, a. y r. Iouí sa yan nang pamamáhay.
nalá; sirain; lipulin. Antecedente, m. Sinúson-
Anís. m. Anis. dan.
Aniversario, ria.adj. Ang Anteceder, a. Máuna.
arao na caganapang Antecesor, ra. m. y /.
isang taón naog pagca Ang na-uuna ó hiña-
matay at iba pa. halinhan. Magugúlang
Ano. m. Tumbong. na pinagmulan.
Anoche, adv. Cagabí. Antediluviano, na. adj.
Anochecer, n. Gumabí; Ang manga tauo at iba
magtaquip silim; silim. pa, bago nagunao ang
Anodino, na. adj. Gamot calahatan.
na nacababauas ó nag Antemano. Pagearaca.
papauntos nang sa- Antemural, m. Bácod sa
quit. cuta; báhay; etc.
Anonadar, a, y r. Malípol; Antenoche. Oahapon sa
omonti. gabí.
Anónimo, ma. adj. Ualang Anteojo, m Pangita; sa-
ngalan nang may gauá. lamin sa mata.
Anotar, a. Itandá ó mag- Antepasado, da. adj. Pa-
lagay nang tanda nahong nacaraan na.
Ansia. /. Balisa, nais, ó Manga magulang na pi-
asam-asam. nangalingan.
Antagonista, m. Calaban. Antepecho m. Bábahan
Antartico, ca. adj. Ang ó palábabahan.
AN 36 AN
Anteponer, a. y r. Pa- Antiparras./. Saiamin sa
unahin; palaloin. Ilagay mata.
sa harap ni no man. Antipatía. /
Pagcaca-alit
Anterior, adj. Nauna; si- nang calooban, anyó,
nósondan. ugall, at caocolan nang
Antes, pre. conj. Una; isa,t, isang tauo, at iba
bago. /pa; macatouid, ang
sa
fc
Antesala. /. Descanso ng bindi baga pagcaca-ayon
báhay. na ang isa,t, isa,i, na-
Antes bien. Bagcus. ngag cacalabanan.
Antevíspera. /. Ang arao Antípoda, m. Ang manga
na sinusundan ng dispi- nananaban sa cabila ni-
ras nang capistahan. tong lupa, na natatapat
Anticipar/a. y r. luna; sa ating manga paá.
ipagpáuna. Antipodrido, da. adj La*
Antídoto, m. Lunas. ban sa pagcabuloc para
Antífona. /. Panalangin nang súgat.
na dinárasal ó quina- Antojarse, r. Magibig;
canta bago muían ang magnasang mahigpit
pagdarasal ng salmos. nang anoman. La mu-
Antifonal ó antifonario. m jer preñada. Maglihí.
m «Libro nang manga Antojo, m. Nasang ma-
antífona. higpit. Lihí; caibigang
Antífrasis. /. Bágay na ualang tuto.
nauucol sa tinátaüag na Antropófago, m. Tauong
retórica. cumacain nang capoua
Antiguamente. Sa una. tauo.
Antigüedad./. Calaunang Antruejo. Ang tatlong
panahon; catandaan; ca- arao nang lapas ó car-
unahan. nestolendas, bulingbu-
Antiguo, gua. adj. Lagui. ling.
Laon. Anual, adj. Taontaon.
Antipara. '/. Taquip; pa- Anublar, a. Magculimlim
nagosilao. Cancel ang arao.
ÁÑ 37 AP
Anudar, a. Magbuhol. Añagaza. /. Señuelo. Pa-
Anular, a Magpaualang nga ti.
halaga; paMsinsingan. Añejo, adj. Laon.
Anunciar, a. Baoaabalá; Añil. m. Tina; táyoni.
magbalá Añicos, m. fam. Manga
Ansuelo. m. Tagá -Para pirapirasong damit, pa-
caimanes. — Pe-
Quiua. pel,babasaguin, etc.
queño. Binuit. — Para Año. m. Taon.
coger pescadillo. Pami- Aorta, Ugat na pina-
f.
tin. caalulod na inalaqui na
Añadir, a Magolol; mag- ang ngaia,i, artería ma-
dagdag; magpalabis. — yor sa loob nang cata-
A lo largo. Magdog- uan nang tauo, na nag- -

tong — Caña . corta me- mucnulá sa puang na


tiendo una en otra. Mag- dacong calina ng pusb
salpá. — Agradando el na nagcacadalaua, ang
cesto para que quepa mas. isa,i, malaqui, na nag-
Salopilan. —
Dos corde- hahatid nang dugo sa
les. Magcama; mag- ulo na cumacalat sa
tambal. — Algo á otra manga sangang maliliit,
cosa. Tabagan. Algo al ang icalaua,i, munti na
vestido. Magognay. siya namang namama-
A lo ancho. Ogpong — hagui sa boong eata-
Un hierro á otro para* uan.
engrosarlo. Tambal. Apacentar, a. y r. Bigyan
Pesa. Lalo. Lo corto. naog damó, dalhin sa
Dügtoog. A la menor daolohan, pasabsabin ang
parte, para igualarlo manga háyop.
Tambahi. El tercer hilo Apacibilidad. / Oaamu-
á dos ya torcidos. Cat- ang loob.
loan. —
Al corral de pes- Apacible, adj. Maamong
ca y al granero. Tim- loob.
bao.— A la casa parcial, Apaciguar, a. Payapain.
Sibi. Apagar, a. y r. (El fue-
AP 38 AP
go),Patayia ang apoy. Aparente, adj. Balintuná;
El fuego con agua. Sub- dayá.
han. La sed. Uminom Apariencia./ Angtingin
hangang mapaui ang ó quita sa labas - ó sa
uhao. imbabao nang anoman,
Apalabrar, a. y r. Tumi- na nagdarayá sa mata
pan; maquipagyari nang at bait.
sálitaan. Aparroquiar, a, Maqui-
Apalear, a. Paloin; má- suqul sa pagbibilihan.
malo. Apartado, da. adj. Bucod;
Apalmada. (Mano). Naca- auat; tangi; tiualag; layó.
lahad ang palad; nacapa- Apartar, a. Magbucod;
lad ang camay. magtangi. — Los que ri-
Apañar, a. (Con la manó). ñen. Payapain. — De sus
Cunin; damputin nang compañeros. Ilag; tiua-
camay; mang-umit. lag.— Del camino para que
Aparador, w. Taguan.— otro pase. Lihis.
Donde ponm platos. Pa- Aparvar, a. Ihánay ang
mingalan. Aparador, manga haya sa paggüi-
Aparar, Maghandá;
a. guiican.
maggayac; magyaman.— Apasionar, a. Ihinguil;
Con las manos. Saló; pauilihin ang loob.
sambot. Apatía. /.' Capabayaan;
Aparato, m. Pagcáhandá; catamarán;caualan ng
P agcágayac. paqüiramdam ó pandam-
Aparecer, n. j r. (Algo). dam
Sumipot; lumitao. Apático, ca. adj. Pabayá;
Aparejar, a. Maggayac; batugan, ualang paqui-
maglaan; maghandá; mag- ramdam.
sadyá.—£0 necesario para Apatusco, m. Casangca-
fiesta, jornada, etc. Mag- pan.
baon. Apearse, r. (De la ha-
Aparentar, a. Magbalin- maca, carruage ó caballo).
iuná; magdayá. Lomongsad; umibis.
AP 39 AP
Apechugar, n Itúlac nang sasaca, gayón din sa
dibdib. ibang oficio.
Apedrear, a. Pumucol; Apesadumbrar, a. y r.
bumató. Malumbay; sumúcal ang
Apego, m. Pagcáuili; pag- loob.
cábuhos ó pagcálapat Apesgar, a. Magtindí;
nang loob. magdagan.
Apelar n. Pumicsi, Urna- Apestar, a. Magcasálot;
pelar. magcáeaquitan. Ó ar- —
Apelmazar, a. -y r. Tipiin. rojar mal olor. Bumahó.
Apellidar, a. y r, Turi — Corromper. Mabuloc.
ngan; tauaguin ang ape- Apetecer, a. Magpita.
llido nang sinoman. Apetito, m. Pagpipita;
Apellido, m Psngalauang caibigang cumain.
ngalan; pamagat. Apiadarse, r. Maauá.
Apenas, adv. Bahagyá; Ápice, m Dulo; caunti-
bolinyá; bihirá. untiang bahagui; ga du-
Apeñuscan (Conlamano) long lisa; mahirap; ma-
Comosin. — Gente 6 ani- liuag magauá ó mang-
mal. Laguinlin; lagon- yari.
lon. A pie. Lacad.
Apéndice, m. Dagdag na Apiñado, da. adj. Párang
inihahabol sa mga libro. piñá.
Aperar, a. Gumauá nang Apiñar, a y r. Magbong-
carita, eariton, etc., na ton.
gamit 8a manga pagha- Apio. m. Quinsay.
faacot sa manga buqui- Apisonar, a. Bayuhin ang
r¡n. lupa
Apercibir, Maglaan
a. — Aplacar, a (La llama del
Ó parejarse, Gumayac; fuego). Humupá, — 2$
ipahayag; ipagpauna; enojo Lumubay; mag-
magbalá. hinay. A los reñidos.
Apero, m. Manga caeang- Payapain. El viento.
capang cailangan sa pag Huminay.
AP 40 AP
Aplanar, a. Pataguin; S. Juan* nang manga ipi-
pantayin. — Un edificio. nahayag nang Pangi-
rnagoho. noon Dios sa caniya
Aplanchado, m. Pinirinsa. Apocar, a. Untian ang bi-
Aplanchar, a. Mamirinsa. lang ó Hitan ang laqui.
Aplastar, a. Tipiin; sirain Apocarse, r. Magpaca-
ang yari na; pisain. baba; magpacauntí
Aplaudir a. Ipagsaya at Apodar, a. Maugíit; mag-
ipagcatoua. baasag.
Aplayar, n (El rio). Ma- Apoderado, da. adj. May
masig aog tubig sa ilog. capangyarihan. Apode-
Aplazar, a. Convocar. rado.
Tauaguin. Apoderarse, r. (Be algo).
Aplicar, a. Uagay; itápal Caniyahin. Be algo r
ang anomang gamot. — como el veneno en él cuer-
O oido. Maquinyig.— Ó po Tomalamá
imputar. Magbintang. Apodo, m lií; bansag.
Algo á otra cosa Ihin- Apoüllar. a. (La ropa).
guil. v. g. Á ¿ulano le Sirain nang tanga ang
aplicó su padre al estu- damit.
dio, y á Sutano á la mi- Apomasar. a Bugáin.
licia. Si cuan ay ínihin Aporcar, a. (Hortalisas).
guil nang caniyang ama Magbayubo.
sa pagaaral, at si cuan Aporrar, n. Maumid na di
ay sa pagsusuudalo. — macapangueap.
Algo para ver si es has- Aporreado, m. Mogmog.
tante. Iaúcat; isúboc. — Aporrear, a. y r. Mogmo-
Cosas calientes. Dara- moguin; omoguin.
ngin Aportar, n. (El navio).
Apocado, da. adj. Mang- Dumoong. —Ó llevar.
mang; hunghang, Dalhin.
Apocalipsi. m. a. Apoca- Aposento, m. Silid. — (>
lipsi. Ang libreng sinú- posada. Panoloyanan.
lat nang Evangelistang Aposesionar, a. y r. Ha-
AP 41 AP
gay sa posesión. Ipose- halagaban ;
pagmamahal.
sion. Aprehender, a. Hulihin.
Apostar, a. Magpustahan; — Imaginar. Himanma-
pumustí nin.
Aposíasía. /. Pagtalícod Aprehensivo, va. adj.
sa pagcacristiano, ó sa Matacutin.
pananampalataya. Apremiar, a. Pilitio; hig-
Apóstata* m Ang turna pitan.
licod ó tumatalicod sa Aprender, a. Magáral.
pagcacristiano Aprendiz, za. m.yf, Ang
Apostema. /. Postema nagaaral nang oficio ó,
Bagá. han^pbúhay.
Apostemarse, a.jr. Mag- Aprensar, a. Ipitin ó im-
nacnac. saprinsa ó hapitan.
pitin
Apóstol, Inutusang
m. Apresar, a. Dumáguit ang
m augatauan pinapanga-
;
lirnbas; sumagpang ang
tauan; quinatauan. Ala- buaya.
gad at cahalili ni Jesu- Aprestar, a y r. Mag~
cristo. Apóstol. handá; maglaan ,
nang
Apostolado, m. Oatung- cailangan.
culan ó capisanan nang Apresurado, da. adj Da-
mga Santos Apóstoles. losdalos. — En el obrar.
Apostólico, ca. adj. Ang Tulingag,
naoocol sa mga Apósto- Apresurar, a. y r. Mag-
les ó sa Papa biglá; magdali-dall ó dali-
Apoyar, a. Tumúlong. daliin.
Suoiandal. Apretadero, m Panghig-
Apoyarse, r: Patúlong; pit; bahag,
niangháuac. Apretado, da. adj. Masi-
Apoyo, m. Túlong; tung- quip; mahigpit.
cod; túcod. Apretador, ra. adj. Pang-
Apreciar, a. Maghalagá; higpit;manghihigpit.
mahalín. Apretar, a. y r. Impi-
Aprecio, m Halaga; ca- tin. —
Lo que se ata. Hig-
AP 42 AQ
pitin. — Gomo prensa. Aproximar, a. y r. Lumá-
Ipitin . — Con mano. la pit; duinulog.
Pisil; pislin.— Hacia aba- Aptitud. Cabaitan na
/.
jo con la mano. Diin.— nauucol bagá sa du-
Oon el puño. Quimis.— nong at ealágayan na
^ A otro el pescuezo con las súcat icapamahalá nang
„ manos. Sacalin.— El en- isang cargo ó catungcu-
tretejido . Salsalin. —• En- lan.
rollando. Pitisin. .— Para Apto, ta. adj. May caya.
que quepa mas. Paicpi- Apuesta. /. Pustá; pus-
quin. —
Una cosa con taban.
otra. Pangeolin. Con — Apuntalar, a Magtúcod.
pisón. Bay ubin .
— La MagBÚhay.— La vela ú
gente una con otra. Sic- otra cosa que se eleva.
8Íc—-La cabeza. Balo- Sondong.
cólin. Apuntar, a Tudlain; pun-
Apriesa, adj. Ó aprisa. tahin; sumípat. Itandá;
Madalí; biglá ilistá.

Apriscar, a. y r. Tipunin Apunte, m. Tandaan; lis-

ang manga báyop sa taban. Pustá.


bapunan ó cural. Apuñar, a Quimising
Aprisionar, a. Ibilangó. nang camay.
bigpitin
Aprobar, a. Magalingin. Apuñar y apuñetear, a.
Aprontar, y Tambing
a, r. Manuntoc; ínandagoc.
ó cagyat maghandá Apurar, a Duinalísay;
Apropiar, a y r Caniya- dalisayin; usisaing dali-
hin; sarilinin; ariin. Iba- sayin angeatotobanan
gay; i-ayos ang dapat ng balang na, para nang
mácapit ó máacmá isang salitá, balita, ó ca-
Aprovechar, n. Maquina- bulaanan. Maubos ó ma-
bang; paquinabangan. tuyó.
Be algo, • Magtamó A qué? Ano? ano,-t, ay ai?
De la ocasión. Magsa- Aquel, lia, lio. pro.
mantalá. Yaon.
AR 43 AR
Aquende, adv. Dapit dini Grande Gamba-gambá.
ó dapit dito. —O candelero colgante.
Aquerenciarse, r Máuili Arañas.
sa alinmang lugar ó Arañar, a.yr. Camutin;
nayon. galamusin.
Aqueso, sa. adj. Iyan. Araño, m Colamos; ga-
Aquí. adv. Dini; dito. los.

Aquietar, a. y r. Pata- Arar, a Magararo.


himiquin; patahanin. Arbitrador. m. Juez ar-
Aquilatar, a y r. Uriin bitro. Manghahátol na
at nang matanió eun halal ng nangag-uusap na
gaano ang cataasan ó siyang humátol sa úsap
cababaan nang uri nang nila.
guintó. Arbitrar, a. Humátol na
Aquilón, m. Hanging hi- parang Juez arbitro.
Arbitrariedad. /. Caga-
Ara. /. Altar. Batong ta- gauang hindí tapat.
lagang natutungcol sa Arbitrio, m. Capangya-
pagmimisa, na pinagla- rihang macagauá nang
tagan nang manga tina- sa sariling calooban. Pa-
tauag na Corporales. raan. Hatol nang Juez
Arado, m. Araro. arbitro.
Arador, adj. Tungao.— Ite Arbitrios, m. Ambag ó
la Cágao.
sarna. pagaari nang ealaha-
Arancel, w. Listang iti- tan na pinagmumulan
nacdá nang manga may nang guinugugol sa pag-
<japangyarihaa nang ma- yayaman nang pamama-
nga halaga nang ma- yan.
nga derechos ó bilí na . Árbol, m. Cáhoy.— Para
dapat tangapin sa ma- hacer macetes. Baliba-
nga bagay-bagay. go. — Conocido con este
Aranzada. ,/'. Súcat nang nombre. Bañaba.
lupa. Bueno para banca. Ba-
Ara ft a. /. Gagambá ,— tocalin. — Con cuyas hojas
AR 44 AR
Uñen de negro, y de pi- ua. Manga
arcong su-
ñones comestibles. Ta- nodsunod, para sa manga
lísay .— Cargado de fru- tulay na bato at manga
ta. Así llamado.
Hitic Simbahan.
Tíndalo. De que hacen Arcaduz, m Alulod.
carbón. Apiapi; baca- Arcángel, m. Espiritung
uan, —
Duros, Bicol; mapapalad sa Langit.
mulauin; guijo. — Nom Arcano, m Lihim na
brados. Calompang; ea- may halaga
lompit; etc., etc , etc — Arcediano, m Canónigo.
Sin ñudo. Lolos; malaas. Arco. m. Isang bahagui
—De cualquier embarca- ng cabilugan. — De flecha.
ción. Panglalayan. —
Arbo- Búsog.—De caña Balan-
lillo cuyas hojas emborra- toc. — Iris. Bahagharl.
chan el dalag. Tubang — Celeste ó terrestre. Ba-
dalag. langao #
Arbolar, a. Enarbolar. Archivar, a ítago ó ¡sim-
Magtayó ó magbaogon pan sa archivo.
nang bandilá, pagpapa- Archivero.*, m. Ang nag-
layag ó albor nang alin iingat nang archivo
mang sasaeyan at iba Archivo, m Taguan ó sim-
pang ganganito. pa aan nang manga pa-
Arbolario, ria. m y f. peles ó easulatan.
Mangmaog na tauo — Arder, n. Magl ab; mag-
Ó botánico Ang manga áiab;magningas.
marunong tungcol sa ma- Ardid, m. Lalang; bantá.
nga eafaoy at damó. Ardiente, adj. May álab
Arboleda. /. Oacahuyan. ó maálab.
Arbusto, m. Punong ca- Ardor, m, Init; álab; ñi-
hoy na talagang muníí. ngas. Catapangao; casig-
Arca. /. Gabang mataqui lahan. Nasa.
Arcabuz, m. Astingal; al- Arduo, dua. adj.Mahi-
cabuz. rap; maliuag gauin ó
Arcada./. Alibadbad; dog- mangyari.
AR 45 AR
Arena. /Buhangin. Arlequín, m. Bobo aa
Arenal, m. Cabuhanginan. comedia.
Arenga /. Salitá sa harap Arma. /. Sandata. Ar-
nang catipunan ó sa ha- mas, palatandaan nang
rap nang isang guinoong manga mahal ó tanda
cagalang-galang, Hicá- nang camáhalan.
yat. Armada./. Ang catipunan
Arenque, m. Isang bágay ng mga daong ng Harl.
na isdang tamban na Armar, a. y r. Sancapan
malaqui-laqui sa cau- nang sandata; paarma-
galian. san; máayos; máanyo.
Argamasa. /. Ang nagca- Lagos. Umang ó mag-
cahalong buhangin at umang nang silo.
ápog. Armarse, r. Magbaluti;
.Argolla. /. Singsing na magarmas ó manan-
malaquing bacal ó tañ- data.
ed. Armario, m. (vid ) Apa-
Argüir, n. Maquipagtu- rador.
túlan; taltálan; magpa- Armazón, m. (De la tela
quitang guiias; du- para tejer). Tandayan
nong. De cañas á modo de
Aridez./. Oatuyoan nang mesa. Sancayo. — Sobre
lupa at iba pa. que se entiende el (ca-
Arillos, m. (De mugercs) rang Ó) de la ban-
toldo
Hicao; panainga. ca. Palácarangan. De —
Arista. /. Sungot nang cañas para pescar. Ba-
palay; trigo; etc. ña tan; baclad.
Aritmética. /. Libro, ó Armero, m. Mangagaua
arteng nagtuturó nang nang armas ó sandata.
pagbilang ó pagcuenta. Salangan nang armas.
Aritmético, ca. adj. Ang Armonía. / Pagcacá-
na-uucol sa aritmética. sundó, pagcacaáyos at
Ang marúnong nang pagcacaacmá nang ma-
aritmética. nga bágay.
AR 46 AR
Aroma. /. Bulaclac nang Arrancar, a. yr; Bonotin;
aromo. Bágay na ma- bonlotin.— Be raiz. Bua-
bangó. guin. —
Yervecillas. Ga-
Aromático, adj. Mabangó. mo. —
Cabellos. Sabo-
Aromo, m. Cahoy na ang not. Algo por fuerza
ngalan nang bulaclac ay del viento. Bual.
aroma. Arrasar, a, Patáguin; si-
Arpa. /.Isang bagay na rain; iguibá; ilapag sa
tinútagtog, Alpá. lupa. Gubatin,
Arpón, m. Salapang. Arrastrado, da. adj. Ham-
Arqueado, da. adj. Hubog. pas-lupa.
Arquear, a. Hubuguin; Arrastrar, a y r. Calad-
hutuquin ó humúbog; carin. Daganas. La —
humútoc. ropa. Sangáyad. Fal- —
Arquitecto, m. Ang nag- das largas. Sáyad.
aral ó marunong nang Arrear, a. Aguijar. Ita-
arquitectura. boy; i-aboy.
Arquitectura./. Arte ng Arrebañar, a. Tipunin at
paggauá nang báhay na ligpiting lahat.
bato, Simbahan, etc. Arrebatar, a. Agauin, lab-
Arrabal, m Náyon. nutin. Al vuelo. Dá-
Arracada. /. Hicao. guit. —Acelar adámente el
Arraigadas. /. Hagdang caimán, Síbad.
lubid sa mga sasaquian. Arrebatarse, r. Magálit.
Arraigado, da. adj. May Arrebol, m (Bel cielo).
manga ugat na pana- Pula nang Laogit.
nim. May pagas ring Arrebujar, a. (Algo). Co-
lupa. musin; balutin.
Arraigar, m. Magugat. Arrebujarse, r. Magbálot
Maqui-panahan sa alin nang cúmot sa hihigan.
mang lugar, maeapag- Arreciar, n. (El vientp).
lulupá doon. Bumili8 ang hangin.— La»
Arralar, n. Ralear. Da- calentura. Lumubhá; lu-
lángan. macas ang lagnat.
AR 47 AR
Arreciarse, r. Lumacae; cargo ó algo para des-
magbagong lacas. camar. Sancayo. — La
Arrecife, m. Lansangang escalera ó cosa semejante.
binató. Batong malala- Sandig. —Algo con la ma-
qui sa tabing dagat. no. Taboy.
Arredrar, d. y r. Pauru- Arrimarse, r, Mangháuac;
ngin; pabaliquin, Pahi- eumápit; maquiláquip ó
icalain. maquilágom.
Arredrarse, r. Magbalic; Arrimo, m. Tungcod na
humiualay. pinanghabauacan.-O pro-
Arremangar, a. Maglilis. tección. Tálong; ampón;
Arremeter, a. Dumalu- saciólo.
Bong. — Con furia. Han- Arrinconar, a Ilagay ang
dulong; lúsob. balang na sa suloc; isa-
Arrendar, a. Magpabuis súioc.
ó bumuis. — Al caballo. Arrinconarse, r. Lumig-
Talian nang renda. pit; turnagó ó umílag sa
Arrepentirse, r. Magsisi paquiqüipagalam sa iba.
Arrestar, a. Ibilangó. Arrobamiento, m. Éxta-
Arriar, a. Banderas ó ve sis. Pagcapatiguil nang
las, Magbabá nang ban manga sangcap na iqui-
dilá ó láyag. nararamdam nang ca-
Arriba, adv. Itaas; sa tauan. — O admiración.
itaas. Pagcámanghá ó pagta-
Arribar, n. Duuaoong; su- tacá.
mápit. Magbagong lacas Arrodillarse, n y r. Lu-
ang catauan. muhod; manicluhod; tu-
Arriesgar, a. y r. Isapa- micluhod.
nganib; sumapanganib. Arrogancia. /. Capangá-
Mangahas; mags epa- hasao; capalaloan.
taran. Arrogante, adj. Palaló.—
Arrimar, a. Ilapit; isacdal. Ó valiente. Bayani; bu-
— La mano á la meji* hay na loob; malacas;
lia, Mangalumbabá. La mainam ang ticas. —
AR 48 AR
gallardo. Magandang hang may pagcaibig Ha-
anyó. rapin, labanan ang pa-
Arrogan a. Umangcá;gu- nganib. Mangabas lutna-
maga nang sa iba. bang maquipagmuc haan
Arrojado, da. adj. Pa- sa caauay.
ngahas. Arroyo, m. Batie; saloy-
Arrojar, a. y r. Isugbá; soy.
ibalabag; ihaguis; ita- Arroz, m Palay. Lim-
pon; ihúlog; ilagpac.— pio. Bigas. — Sin cas-
Palo ó caña. Ibalibag — cara no blanqueado. Pi-
La lanza al contrario. nauá. —
Cocido ó moris-
Borlongin. Las — olas. queta. Sinaing. Vano. —
ItampoL— Por él suelo. Ipá; toliapis. — Tostado.
Ilagpac. I ñolas, — Cascamajado.
Arrojarse, r. Sumugbá. Linopac. Bien majado.
— De alto ahajo. Duma- Lúbá. — Crecido para
lusdos.— De golpe en el trasplantar. Pungía; bu-
suelo. Magpatilagpac. lúbod. Para trotar ya.
Arrojo, m. Capangáhasan. Boticas. — Verde tostado
Arrollar, a. yr. Lolonio; y mojado. Pinípig; pí-
balutin. Laguinlinin; pig; doman. Cocido y
ipadpad nang hangin ó tostado . Sinangag. — Pas-
tubig. Piyapising mala- mado. Colocatican. Se-
gonlon at magtacbo ang co en la espiga que se
manga caauay. Gu- caen los granos al tocarlo.
lohing guipitin ang cá- Tocol.
talo hangang maualang Arrozal, m. Paláyan.
iaagot. Arruar. n. Gumocgoc ang
Arropar, y r. Tacban
a. baboy damó.
ó balutinnang damit. Arruga. /. Conot; suri ng
Magluto nang tuba. damit. Coaot; cobot ng
Arrope, m. Bagcat; gui- balat.
naoc; .inúyat. Arrugado, da. adj. Co-
Arrostrar, n. Magmuc- ydmpi8.
AR 49 AE
Arrugar, a. y r. Cotonía; saboong catauan na si-
mangobot ang balat; ina- yang ipinagtatagal nang
ngoyompis. —
Las sie- búhay.
nes. Mangonot ang pili- Artesa. /. Batiang lama-
pisan. san ó pinagmamasahan
Arruinar, m. Masirá; má- nang tinápay at guiña-
guibá gamit sa iba pang bágay.
Arrullar, a Ipaghele; Banca
ipagáuit; aiiuin ang san* Artesano, m. Ang nag-
gol. Al niño en los bra- ooficio, para nang pla^
zos. Iliguin, tero, sastre, etc..

Arrullo, m. Hili; aló, Ártico, ca. adj. Ang da-


Arrumbarse, a y r. Tu- cong hilagaan ng lupa.
mumpá ang sasacyán sa Articulación. /. Lará ó
parúrunan. galao nang manga caso-
Arrunflarse, a. y r. Mag- casoan. * Paguiuieá; pa-
casamasama ang ma- ngungúsap.
nga barajang magcaca- Articular, a. Maguicá.
muc-há. Ilagay ó isúlat ang ma-
Arsenal, m. Gagauan ng nga pananong sa manga
manga sasacyán. sacsí sa paguúsap.
Arte, m Carunúngan; pa- Artículo, m. Puno; pang-
raan; lalang, ea maca- cat ó pagcacatangítangl
touid, balang isa nang nang manga saysay sa
manga librong nagtu- manga súlat ó casula-
turó nang isa,t, isang tan. Alinman sa ma-
carunúngan. nga tanong, sa manga
Artejo, m. Nudillo. Buco sacsi sa paguúsap. Isang
nang manga dalirl; caso- bahagui nang pinanga-
casoan. nganlang oración sa gra-
Artería. /. Ang mga pi- mática.
nacaalolod na dinadaluyan Artillar, a. Sangcapan
ng dugong nagmumulá nang tinatauag na arti-
«a pus6 na nagcacalat llería ang sasacyán.
AS 50 AS
Artillería. /. Arteng pi- salaeayang biglá nang
nagaaralan at nagtu- saquit, camátayan, tuesó>
turó nang manga pag- pagiisip.
gauá paggámit nang
at Asar. a. Magihao.— Cc£
manga armas de fuego* marones en tiesto. Hi-
Manga cafion, mortero labos, ó halabos — Alga
at iba pang armas na metiéndolo en ceniza,
nauucol sa pagbabaea. Loom.
Cuerpo ó ealahatan ng Asas. adv. Tainga; tatang-
manga sundalong arti- nan.
llero. Ascender, w. Tumaas 6
Artillero, m. Ang marú- mataae; itaas; ipanhic;
nong at nagaral ng arte iyacyat.
nang artillería. Sundalo Ascendiente, m. Ama, 6
sa artillería. nunong pinangalingan.
Arzobispado, m. Cagui- — Ó predominio. Capang-
noohan at camáhalan ng yarihang. macasupil sa .

Arzobispo. Ang caniyang sariling calooban ó sa


nasasacupan. iba.
Arzobispo, m. Puno sa Ascenso, m. Pagcaacyat;
lahat niyang nasasacu- pagcaíaas nang cagui-
pan. noohan ó catungculan.
Asa. Bitbitan.— Be cán-
f, Ascético, ca. adj. Naui-
taro.Tainga. uiling túnay sa ganap
Asado, m. Inihao. na cabanalan.
Asador, m. Jhauan. Asco. m. suclam.
Diri;
Asadura. /. Bitbit ó ma- De cosa Lupit.
sucia.
nga laman sa loob nang Por la aprehensión que
catauan nang háyop. le ha de hacer mal la
Asaltar, a. Lumoob ó comida. Ñamiñami.
sumalácay nang biglá Ascur. /. Bagá.
sa alinmang eutó, mang- Asear, a. Pagyamanin;
hárang, manulisan sa pamutihag ;
pagandahin
manga daan. Datnan ó linisin.
AS 51 AS
Asechanza. /. Dáyang máanyo. — Una cosa
úmang nang caauay. sobre otras. Ibátay; itó-
Áhat cad.-~ El ave en el árbol.
Asechar. a. Magúmang Dumapó. —
El codo po-
nang dayá. niendo la mano de bajo
Asegurar, a. Tibayan, de la barba. Maogalum-
Talian; culunging maga- babá
ling; ibilango. Patutu- Asentarse, r. Maupó; lu-
hanan. Sinupin, Hadla- miemó; lumueloc. Cru-—
ngan ang lahat nang zadas las piernas. Mana-
icapapahámac nang ca- silá. —
io que está revuelto.
tauan; pamamayan at Magtíning.
pagaari. Maglagay nang Asentir, n. Convenir. Mag-
sanglá at casulatan na eáisa; magcáayon nang
icatitibay nang ano- tungo nang loob sa
mang cargo, *
trato ó pasiya.
calaeaL Siguruhin; isi- Asentista, m. Contratista.
guro. Ang may trato ^sa Harl
Asemejar, a. Fumara; ó sa bayan na may ca-
mámuc-bá tungcülang humánap at
Asemejarse, r. (Dos). To- ma,ghandá nang manga
lar; magcátulad; camuo cacanin at iba pang ca-
ha; cauangis. Malihí; ilangan nang ejercito,
ipaglihí. presidios, etc.
Asentaderas. / Nalga. Aseo. m. Calinisau; linis;
Pigui. saya. Susi.
Asentadillas, a. (A mu~ Asequible, adj. Ang su-
gerjegas) Paugangaba-
. cat camtan ó tamuhin.
yong sacay babayi. Aserrar, a. Lagariin.
Asentar, a. y r. Iupó; Aserto, m. Aserción. Pag-
ilicmó Balaquin. Patutu- papatotoo.
hanan. Isúlat ang ano- Asertorio, m. (Juramento
man at. ng may pagea- asertorio). Panunumpá sa
quüalanan, mábagay ó pagpapatotoo.
AS 52 AS
Asesinar, a. Maglingo. plantas. Humáuac sa
Pümatay. lupa ang manga ugat
Asesino, m. Maglilingó; ng pananim. Cumápit;
ang natay. ^
x mangápit. Sin —poder
Asesor, ra. m. y /. Ang salir. Tinga. El niño—
sinasangunian nang go en sus piernas. Quili-
bierno. quin.— De los cabellos.
Asertar, Apuntar. Tud-
a. "Sabúnot.
lain; tumudlá. Asirse, r. De (obra ó de
Asi. adv. Gayón; ganirí palabra). Magcáhaua-
ganitó; para nito. can; magcátalo. — Algo á
Asidero, m. Hauacan; ta los pies. Mápulupot.
tangnan. —
Dé tinajas En los agujeros de la
sartén, etc. Pacao. Por red. Mátimó. De la rama
pretesto . Dahidahilang el que cae de alto. Ma-
mapanghahauacan. sagor. —-*La red debajo
Asiento, m. Silla. Uupan; del agua Magair.
loelocan Que ponen en
.
Asistir, n. Humarap; ama-
las bancas 6 en las casas lálay; umasistí.
hecho de cañas. Pápag. Asma. /. Hicá.— Al co-
De la banca. Bitlag. menzar. Habol.
Ingenere. Látac. Asmático, ca. adj. Hícain.
Así es. adv. Casi ngá; Asociar, a. y r. Sumamá;
gayón ngá. Ahora me — pasamá; patúlong.
acuerdo. Totoo» Asociarse, r. Maquisamá;
Asignar, a Señalar. Tan- maquitúlong.
daan. Ibalagá. Asolar, a. Gubatin. Con
Asilo, m. Taguan nang guerra. Dumigmá. .

manga maglilingó; mag- Asolarse, r, Tumíning


nan#cao; ete. ang álac ó túbig.
Asimilar, m. Mamuehá; Asolear, a. Ibilad; mag-
maquiuangis; macaparis. paarao.
Así que. adv. Oaya,t,. Asomado, da. adj. Semi
Asir; a. Hauacan. Las borracho. Malainibay.
AS 53 AS
Asomar, n. Sumungao; ningáé —O desear. Mag-
sumipot. El agua cuando nasa. — O pretender. Mag-
caban algún pozo, Hí- hangad. v. g. Aspiro
mig. --. Gomo alargando ser gobernador cilio. Hi-
el cuello.» Dumunghal nábangad cong cumá-
A la ventana. Dumu- pitan,
ngao. Asquear, a. y r. Mandiri;
Asombradizo, za. adj. masuclam; dumimárim;
Máguitlahin; guüalasin. dumúmal.
Asombrar, a. Liliman; Asqueroso, sa. adj. Ca-
lumilim.— espantar. Má- rumaldúmal, ó macarú-
dulit; máguitlá;matilihan; rumal; casuclamsuclam ó
mabalagban. maeasusuclain.
Asomo, m. Indicio Tán- Asta. Súagay. De la
/.
daag pinagcacaquilalanan Tagdan.
lanza.
nang balang na. Astil, m. Mango. Tag-
Asonancia. /. Pageaea- dan nang anoman. De —
tulá. balanza. Varas nang tim-
Asonante, m. Magcatulá; bangan.
tula ^ Astilla. ./. TátaL— Que
Aspa. /. {De caña) La- estorba al tirar la madera.
bayaa. Tinghas.
Aspar, a. Maglábay. Mag- Astillar, a. Tumátal ó
paripá sa cruz; magbi- magtátal.
gay hírap sa loob. Astillero, m. Lugal na
Aspereza. /. Cagalasan; gagauan nang manga
gatol. — De camino sasacyan; lunas nang sa-
Bacd. Al tacto. Salat. sacyan.
— De genio. Bangis. Astro, m. Ang arao; buan;
Al gusto. Saclap. — Al bitoin.
oido. Casaelapan sa di- Astrolabio. m. Isang ba-
gay na casangcapang guí-
Asperges, m Paguiuisic. nágamit nang manga ma-
Aspirar, a. Higtin ang hi- temático.
AT 54 AT
Astronomía. /. Ang ca- nime. Tacot.— O lio. Big-
runungang nagsasaysay quis; tangcas.— De cebo-
nang laquí, súcat at llas. Pusod.
quilos nang manga as- Atadura. ./. Tali; panall;
tros. pagcatall. — Del remo.
Astrónomo, m Ang ma- Ooliling.
runong nang astrono- Atajar, a O ir por el
mía. atajo. Magbagtas.—
Astucia. /, Maña. Lalang; Camino por" agua Ma-
cabihasahan; talas. niatas. —A alguno ó
Astuto, ta. adj. Mátalas algo. Abatan; saba-
at bihasa. tin. — A otro en el ca-
Asumir, a. y n Muha nang mino Harangin. — Gomo
.

ganang caniya; caniya- rio, para pescar. Tfric;


hin.—-O elevar. Itaas sa saplad.
camáhalan at capangya- Atajo, m División. Had-
rihan para sa imperio sa lang.— De camino. Bag-
pagca Papa. tasan. —
Por estero. Ba-
Azurcar. a. Magtudling tasan. — Al rededor, de
ó magbusbos. la tierra para que no
Atabal, m. Tambol. salga lo que está en ella.
Atacar, a, y r. (El ves- Paimpin.
tido del cuerpo). Ilápat Atalaya. /. (Torre). La-
ang damit sa catauan.— ngolango; tánauan; bán-
El taco en el fusil. Hig- tayian
pitin ang taco sa baril. r— Ataque, m. Paglabón.—
O acometer. Lumaban, Ó zanja. Húcay na can-
ó Iabanan ang caauay. lutígan nang manga
guipitin sa pagmamatoüid sundalo cun nágba-
ang cátalo. baca. — Ó accidente.
Atadero, m. Tatalian; pa- Pagcacasaquit nang
nal!; panangcas; pam- biglá. Ó disputa. Pag-
bigquis. tatalo.
Atado, da. adj. Pusilá- Atar. a. Enlamr. Pagca-
AT 55 AT
uingin; bigquisin; tang- cortesanía y respeto. Qá-
easin. Las manos. Gapu- lang.
sin* Las manos atrás. Atender, a. y n. Cumali-
Balitiiü. — Por el pes- ngá; bumatyag. —A la
cuezo. Tobúngan. La — oirá. Himan-manin. —
boca de la hoka b costal. A lo que se dice. Tu-
Pogongin. El— animal rnante.
en algún poste. Ipúgal; Atentado ó atentación.
igápos. Algo de presto m. Cagagauan ng Juez
para volverlo á atacaY. na lihis sa matouid, O
Ipangita. — Las cañas delito. Casalánang ma«
del suelo de la casa. Da- bigat.
lingin. — Varas unas con Atentar, a. Magcásala ng
otras. Pancol. mabigat. —A obscuras.
Atarse, r. Magápos sa ca- Cumapá-capá; mag-
niyang sarili. apuhap. Como á la lla-
Atarrajar, a. Magroseas. ga. Hipuin; damahin.
Atarraya. /. Dala.— Salatin.
Para coger dalag. Pan- Atenuar, a. Bauasají; la-
dalag. tan; maglimas.
Atascar, a. Magsicsie ó Aterirse, r. Maguináo ó
sicsiquin. mangaligquig sa gui-
Atascarse, r. Mábalahó. náo.
Ataúd, m. Cabaong. Aterrar, a. Ilapag sá lu-
Atavío, m. Hiyas. pa. Magbigay nang ma-
Atemorizar, a. Tumácot laquing tacot.
ó tacotin. Atestar, a. Sicsiquin; pu-
Atemorizarse, r. Matácot. -
nin.~~0 atestiguar. Su-
Atemperar, a. Ioui ang macsí.
balang na sá caniyang Atestiguar, a. Sumacsí.
easiyakan at casucatah. Atinar, a. Mátuto; magcá-
I-anyó ang anoman sa sundó; mátumpac.
cabagayan. Atisbar. a. Magmasid;
Atención./ Calingá,—Ó masdan.
ÁT 5B AT
Atizador, ra. m. Panga- Ang magandang ayos sa
hig; panisi. pagmumuc-há, ó sa pa-
Atizar» &. (Fuego) Mag- ngungúsap, sa paggauft
dubdob; magálab; gatú- at paguuga 1 na naca
ngan. El — candil com- aanyaya ng loob.
poniendo la mecha Ca- Atraer, a. Humicáyat.—
higuin. Algo Oabiguin. Para sí,
Atleta, m. Mangbubund. Mag tangí.
Atmósfera./. Hanging na- Atrancar, a. y r. Magsa-
calilibot ó na sa palibot rá; magcáling; ng pintó.
nang lupa Humacbang nang malu
Atolladero, m. Balahó; lúang.
lablab. Atrapar, a. Hulihin; sun-
Atollar, w. y r. Mábalahd. gaban ang tumátanan ó
Átomo, m. Ang isang bútil nagtátacbo.
na caliit-liitan ng ano- Atrás, adv. Hulí.
man na di sueat mapag- Atrasar, a. Ihulí; liuagao;
háti ómabahagui. Ang lautan. Magluat.
manga maliliit na naqui- Atravesado, da. adj. ( Visi-
quita sa sinag ng arao ta). Solipat Nacaham-
na naniumulos sa alin- bálang; nacabálang.
mang bútas. Atravesaños, m. Pahá-
Atontado, da. m. y/.*Tu- lapg. Balaquilan.
lig; hangal; muling. Atravesar, a. Magpabá-
Atorarse, r. (Con algún lang -— Algo en la gar-
bocado). Tilhac. ganta. Bol-on; hirin.
Atormentar, a, Magpasá- Arma de parte. Lam-
quit. pas; taós. — Algo para
Atrabilis. /. Isa sa manga que no pasen. Harlang;
bágay na punong dahi- bálang.— Por rio 6 mar.
lan nang manga saquit Tauid. —
Por la mar.
na na sa apdó. Talactac.
Atractivo, va. adj. Naca- Atravesarse, r. Pumahá-
aanyaya; pangixaiina. lang.— En alguna parte.
AT 57 Aü
Lumiuas. Espina eñ *
la parang culog. Mama-
garganta. Biquig. lingming.
Atreverse, n Mangabas. Atropellar. a Sumagasfc
Atrevido, da. adj. Pa- sa ibabao nang manga
ngahas; lapastangan; pas tauo, ó nang matcuid.
lang Dabasin; daanin sa la-
Atribuir, a. Magpanihalá; cas ó capangyariban.-—
itaboy. v. g : Me atribu- 'La gente. Mabalombon;
yes la culpa. Itinátaboy magcábungó. .

mo aquin ang sala.


sa Atufado, da. adj, Naga-
Atributo, m. Alinman sa galit. Naalimooman; ó
manga cabagsican nang nacásingbot nang ano-
Dios, sa macatouid ang mang matapang na amoy.
capangyarihan niya, ca* Nagpapalaló ó nagmama-
runungan, cagálingan. laquí.
Atrición. /. Pagsisising Atufarse, a. Magálit.—
alipin. De lo que no gusta. Umi-
Atril, m. Salangan nang ngos.
libro. Atril. Atún. m. Bangos na ma-
Atrio, m. Harapan mag- laquing dinaing.
mulá sa pintuaa ban- Aturdido ó atolondra-
gang sa hagdanan nang do, adj. Tulig; lingao.
manga Hara-
Palacio. Aturdir, a. Matulig; ma-
pan nang manga Sim- lingao; malingming.
baban bago damating sa Audaz, adj. Pangabas.
pintó Audiencia. /. Paquiqnin-
Atrito, ta. adj. May pag- yig.— tribunal. Húcu-
sisising alipin. man. -í lugar donde.
Atrocidad. /. Malaquing Audiencia.
cabangisan ó caliluban. Auditivo, va. adj. Ang
Atronado, da. adj. Hiló. sucat macáriogig.
Dalingas —
Con voces. Auditorio, ria. adj. Ca«
Bigao. tipunan nang nagsisipa-
Atronar, a, Tumunog na quinyig.
AU 58 AU
.Auguración. /. Huía ó ó prnacatainga mandin
panghúhulá». -nang pueb.
Augusto, ta. adj. Caga- Auriga. /. Cochero.
langgálftng. Aurora. /. Liaánag na
Aullar, a. Umúngal; hu- nangunguna sa sícat nang
mulhol; ouang, arao.
Aumentar, a. y r. Mag- Aurr augado, da. adj. Lu-
parami ó magpalaqui; pang masamang pagcá-
magdagdag.— El número linang.
de los animales, Du- Ausencia, adj, Pagalis ó
mami. pageaualá.
-Aun. adv. Pa. v. g.s Aun Ausentarse, r. Umalis;
estás aquí. Nárito ca pa. lumayó.
— Aun no. Hindi pa; di Ausente.. adj. Ualá; nalis.
pa. Austral, adj. Ang na-
Auna. adv, Sabay. —Y uucol sa habágat.
otra parte. Magcábilá. Auto. m. Utos.
Aunar, a. y r. Pagisahin Autor, ra. s. Punong da-
ó pagsamahin. Pagsa- hilan nang anoman.
bain. escritor. Ang gu-
Aunarse, r, Magsalamubá; mauá ó gumagauá nang
magsabay. anomang casulatan ó
Aun por éso. adv. Caya libro.
ngá; baqui,t,.-Pe>r eso mas Autoridad. /.. Capangya-
subidoCaya nganl. rihan .
carácter. Oa-
Aunque, adv. Bagamán; jjuinoohan. —
O aparato,
suedan; cahima,t,;
bista,t,; Carangalan at camaha-
— No. Di man.— Bedar- lan. —O crédito. Catu-
guyendo. Cáhi,t,. tuhanan nang alinmang
Aureola. /. Sínag sa ulo bagay.
nang manga larauan nang Autorizar, a. Magbigay
Santo. *
nang capangyarihan.
Aurícula. /, Alinman sa Auxiliar, a. Tumúlong;
dalauang pinacapacpac magampon; adj. Ang
AV 59 AV
tumutúlong ó taga tn- Aventajar, a. y r. Lnmaló.
long; pantúlong. Aventar, a. Magpahangin;
Avaluar, a. Maghalagá, maghuncoy.
ó tumasa. Aventura. /. Pangyaya-
Avanzar a. y r. Manguna ring caibá.— O contingen-
ó magpauna. Sumti- cia. Pagcacátaon.
long. — O acometer. Sumú- Aventurar, a. y r. Ar-
long na lumaban. riesgar . Magsápalaran.
Avaricia/. Ualangtutong Avergonzar, a. y r. Hu-
pagcáibig sa cayamá- miyá; cumutyá. A otro
nan. Caramútan; dámot. hablando mal de él. Ma-
Avariento, ta. adj. Mará- nganyayá. *

mot Avergonzarse, r. Mahiyá;


Ave. /. Ibón; manoc. macutyá.
De rapiña. Limbas; Avería./. Casiraan sa sa-
lauin.— Nocturna. — Tig- saquian ó sa manga
calo; Acorrucada.
tictic. damit at calácal na
Gocgoc. — Sin plumas. lúlan.
Tócong. Averiguar, a. Falitauin
Aves ó pescado que se ang catutuhanan. Usi-
dan para comer, Pasilá. sain; siyasatin. Pregun*
Avecindar, a. y r. Ipaqui- tando Magtanong
pamáyan ó maquipamá- Aversión. /. Pagcasáui;
y an .
—O acercarse . Lu- pagcásalungat.
mápit. Aviar, a. Maghandá ó
Avejentar, a. y r. Mag- maggayac nang baon.
inuehang matandá. Dalidaliin.
Ave mar í a. /. Pagbaü Avilantez./. Capangahá-
cay Guinoong Santa san; c&tampalasánan.
María. Avinagrar, a. y r. Ma-
Avenencia. /. Pagcacaisa guing suca; utnásim.
ó pagcacásundó. Avisado, da. adj. Bihasa;
Avenida. /. Bahá, datihan.
Avenirse, r. Magcáswdó. Avisar, a. Magbigay
AY 60 AZ
alam; magsabi. — Algo. Ayunar, n. Mangilin sa
Sumaad. A alguno de pagcain. Magcola-
alguna cosa. Salifcá, cion
Aviso, m. Balita na pahá- Ayunque 6 yunque. w&
yag sa iba. Palihan.
Avispa. / Putactí. Ayuntamiento, m. Áyun-
Avistar, a. Tumanao. tamiento.
Avivar, a. y r. Buhain; Ayuste, m. Dugtong.
papag-initin. — O vivifi- Azada. /. Asarol; J>ang~
carse. Mabúhay. — O húcay.
apresurar. Magpadali- Azadonar, a. Magasa-
dali. rol.

Axioma, m. Punóng áral Azafrán, m. {De la tierra^


na dápat sundín Casubha.
Ay. m. Buntong hininfa. Azahar, m. Bulaclae nang
— Que le acierto. Ay ti- lucban ó dáyap.
namaan co. De tí! Aba Azafranar, a. Tinain nang
nio ngani! casubha
Ayer. adv. Cahapon.— Azófar, m. Tangsong di-
Tarde. Cahapon nang lao.
hapon. Azogue, m. Metal na tu-
Ayo. a. m. y f. Taga pag- nao. Azogue.
turo. Azorrarse, r. Magparang
Ayuda, m. Túlong; sac- nacacatulog dahil sa ma-
iólo. — Gratuita. Pinta- lubhang saquit nang
casi. ulo.
Ayudande. m. De herrero Azotar, a Hampasin; pa*
ó platero. Cásalo. luin.
Ayudar, a. y r. Tumú- Azúcar, m. Azúcal.
long. A otro correspon- Azucarillo, m. Cara-
diendo por haber sido melo.
de él ayudado. Suyo.— Azuzar, a. (A los perros).
A cargar. Magáiang. magp$huyá ó magpa-
A pilar. Umasod. hiyá.
61

BA BA

Baba. /. Láuay na urna- Bachillerear, a. Magpa-


agos sa bibig. ngusap nang ualang ca-
Babada. /. Butó sa bala- saysáyan.
cang. Badajo, m. Panugtog; di-
Babador, m. Damit na na- lá; bayag nang campa-
calauit sa dibdib ría pa- na. —O charla mucho.
náhod nang láuay. Masalitá.
Babear, m. Maglauay. Badil ó badila, m Pang-
Babilonia. /. Caguluhan suró nang baga.
nang maraming tauo. Babulaque. m Tauong
Babor, m. Taguilirang ca- mangmang.
liuá nang sasaquian. Bagaje, m. Háyop na cal-
Baboso, sa. adj. Naglala- gahan.
uay. Bagatela. /. Bágay na
Babucha./. Isang bágay mutnunting halaga.
na sinilas. Bagazo, m. Sápal.
Bacalao, m. Isdang inas- Bahía. /. Lalauigan.
nan. Balbacúa. Bailar, n. Sumayao;
Bacanales, adj. Capista- umindac; magtalic.-Como
han ni Baco. el trompo. Iquit.
Bacía. /. Sisidlang nang Bailarín, na. m. y/. Man-
pangbasa nang balbas, sasayao.
ó baba. Baja. /. Pagbabauas ng
Bacín, m. Tatayan. halaga. Tandaó lista
Baco. m. Dios nang álac. nang caculangan nang
Báculo, m. Toncod. isang sundalo.
Bache, m. Hucay-hucay Bajada. /. Pagbabá ó
sa manga lansángan. pagpanáog. Daan sa
Bachiller, m. Bachiller. pagbabá, Be — cordel^
BA 62 BA
6 cuesta. Loslos. sasaquian. PágBibilang
Bajamar./ Cahangánan nang cabooan nang ca-
nang cati nang tú- lácal at salapí.
big. Balancear, n. Magbilang
Bajar, a. Lumúsong; hu- nang cabooan. Cumi-
maba; magbá^iá; mag- ling; guimiuang.
bauas.— Por escalera. Balano. m. Dulo nang ca-
Manaog. — De rio 6 bahagui ó punong ca-^

ouesta. Omosós. — Del tauan.


monte al pueblo. To- Balanza. /. Titnbangan^
mogpá. — El que está talaró.
en alto. Lomibís.— La Balar, n. Umiyac ang
cabeza el viejo por de- manga tupa.
crépito. Ocd. Balaustre, m. Barandi-
Bajel, m. Daong. llas.

Bajelero, m. Ang puno Balazo, m. Tama nang


ó may arl nang daong. bala
Bejeza. /. Cabulisican, Balbuciente, adj. Amil;
cagagauang ügall nang utal; ngauil.
taong hámac ó alipin. Balcón, m. Palábaba-
Bajío, m. Pontod; pulo sa han.
dágat, ©ababauan. Baldaquino, m, Langit-lá-
Bajo, ja. adj. Mababk.— ngit.
De cuerpo. — Malipotó. Baldar. Magcasalá ang
O bajío. Mababao. alinmang casangcapan
Bala. /. Pongló. Bala. nang catauan, at ma-
Baladron. m. Bungangaan uaíang cabuluhan na di
ó duag na namaman- magámit. Súmala; ma-
. sang tnatápang. abala.
Baladronear, n Maman- Balde, m. TQong.— Cow
sa;maghangin. que sacan Tim-
agua.
Bálago, m. Dayami. Sa- ba. —De balde. Ualang
bon ó bula nang sabon. báyad; caloob. Ualang
Balance, m. Guiuang ng halaga ó cabuluhan.—
BA 63 BA
En balde. Ualang paqui- Baluarte, m Cutacu-
nábang. taan.
Baldío, día* adj. Lupáng Ballena. /. Dambuhalá.
hindi pinpquiquinaba- Ballenato, m. Anac na
ngan. Tauong gala; la- maliit nang dambuhalá.
galag. Ballesta. /. Máquinang
Baldón, m. Camurahan; gámit sa pagbabaca, Bú-
siphayó sog.
Baldonar, a. Murahin; Bambolearse, r.. Puma-
siphayoin. lingpáling; gumibanggui-
Baldosa. /. Lariong pa- bang. — Como el borracho.
risucat. Sumuraysúray.
Balija. /. Cabancabanang Banca. /. Sugal na mon-
baunan nang nangagla- te.— En Manila. Canoa.
lacbay. Simpanan nang Banca.
manga súlatna dala ng Bancarrota. /. Pangulu-
correo. gui nang magcacalacal.
Balota. /. Pelotillang gá- Banco, m. Uupan. Bá-
mit sa pagbobotohan ó hay na pinaglalagyan
paghahalal. nang salapí na may pa«
Balsa. /. Labac; lam6. quinabang na natatan-
Banquilas. gap ang balang nagla-
Salsamenta. /. Sisidian gay, at sa pagcacaalam
nang bálsamo ó paba- nang marami ay may
ngó. catibayan.
Balsamina. /. Ampalayá Banda./. Sacbat.-— Ó lado.
ó^ apalayá. Dapit. v. g.: De la
Bálsamo, m Catas ó dagtá banda de acá. Sa dapit
nang cáhoy na ang dito. — trozo de tropa»
ngalaj, bálsamo. Ang Pulutong. —O partido.
pinacamanticá nang Campon.
dügó. Bandada. /. Cauan nang,
Balsear, a. Magtauid na manga ibón»
maglamó. Bandeja.'/. Bandeja,
BA 64 BA
Bandera. /. Bandilá.— tag, ó masoc ang sicat
Que ^se pone por señal nang arao sa alinmang
de ser su cementera. Ua- lugar. —O untar. Mag-
táuat. pábid ó magláhid.
Banderilla. /, Bandiban- Bañarse, r. Mal igo; mambó
dilaan. a Baño, m, Paliligó; pagpa-
Banderola. ,/'. Bandilang paligó; mambó; pambó.
munti. Baptisterio, m. Pinagbi-
Bando, m. Cautusáng ipi- binyagan.
nababay ag sa ealabatan Baqueta. /. Paniesic nang
ó pagpapahayag nang taco nang armas de fue-
cautusan. Campon; go; panugtog nang tam-
campí. bol. Isang bágay na pa-
Bandola. /. Isang bágay rusa. Baqueta.
na guitarra. Baqueteado, adj. Dati-
Bandolero, m. Mangha- han ó bihasa sa hirap sa
bárang. paggauá
Bandolín, m. Parang gui- Baquetear, a. Magparusa
tara. nang baqueta.
Bandullo, m. Tian ó ma- Baraja. /. Oatipunan ng
nga bituca. nipis.
Bandurria. /. Bandulong Barajar, a. Bumabalasa.
munti. Baranda. /. Barandilla;
Banquero, m. Montero. gabay — De
. navio. Bá-
(En Manila). Magba- bahan.
bangcá. Canoero, Barandal, m Pinacagui-
Banqueta. /. Uupang lilan na quinatatainn^n
munti. nang barandillas.
Bañadero, m. Lubaluban. Barangay. m. Banca.
Bañar, a. y r. Magpaligfc. Barar. n. Másadsad; mag-
Umabot; cumalat ó du- dahic.
milig ang laqui nang Baratero, adj. Mapang-
túbig sa dágat ó ílog. bingi nang balato.
El sol. Umabot; luma- Báratro, m. Infierno.
BA 65 BA
Baraúnda. /. Malaquing uban sa balbas, ó bal-
eaguluhan. bas na may uban.
Barba. /. Baba; balbas. Barbilampiño, ña. adj.
Gumí. Madalang ang balbas ó
Barbada./. Baba nang ca- ualang balbas.
bayo. Tanicalang salum- Barbilla. /. Dulo nang
baba nang freno. babk.
Barbado, da. adj. May Barbo, m. Isdá.
balbas. Punglang may Barbón, m. Lalaquing ma«
ugat. balbas, ó balbasin.
Barbar, n. Barboquejo, m. Salong-
magca ugat. babá nang sambalilo ó
Bárbara. /. (Santa Bár- salacot. Pacagat na lá-
bara). Almacén nang bid sa bibig ng cabayo.
pólvora sá manga sa- Barbotar, a Mangúsap
saquian. nang paangil, pangauil.
Barbaridad. /. Cabangi- Barbudo, da. adj. Balba-
san; capangáhasan. Gauá sin.
ó uicang ualang taros ó Barca. /.TBancá ó sasac-
ualang tuto. yang munti.
Bárbaro, ra. adj. Maban- Barco, m. Sasacyan.
ngis; pangahas; ualang Bardar, a. Magsiit sa
taros. Bastos na tauo. bácod.
Barbas, r. (De gallo). Lam- Barga. /. Bangin.
bi-lambi. Barlovento, m. Dácong
Barbear, n. Lumucsó ng pinagmufnulan ng ha-
pantay baba. ngin.
Barbechar, a. Magararo Barniz, m. Pangpaqui-
ó maglinang. nang. Barniz.
Barbecho, m. Lupang ina- Barnizar, a. y r. Magpa-
raro ó linang na. quinang; magbarniz.
Barbero, m. Mangaáhit Barómetro, m. Oasang-
nang balbas. cápan sa pagquilaia ng
Barbicano, na. adj. May lacas nang hangin.
BA 66 BA
Barón, tn. Ngalan nang lisan. Con trapo y agua^
eaguinoohan. Magpunas.
Barquear, n. Mamanca. Barreda. /. Lugal na qui-
Barquero, m. Banquero. nucunan nang gagauing
Barquilla. /. Tablang manga saro, palayoc,
munting panúcat nang bangá. Hadlang.
tacbo nang sasacyan. Barrero, m. Mangagaua
Barquillo, m. Matámis nang palayoc, pasó. Cu-
na tila bumbong. cunan nang lupang gui~
Barquín, m. Bubulusang nágauá.
malaquí. Barreta. /. (De fierro).
Barra. Bacal na pan-
/. Tanac; landoc. Bar-
halicuat ng mabibigat. reta.
Tejong guintó ó pilac. Barriga. /. Tian.— Abul-
Pulo sa uau& ng dá- tada. Boyon.
gat. Barrigudo, da. adj. Bu-
Barraca. /. Cubo; salong. yunin.
Barragana. /.- Cálunyá. Barril, m. Barriles.
Barranca. '/. Barranco. Barrilla. /. Damó.
Talabis. — Áspera. Ba- Barrio, m. Isang bahagui
ngin. nang bayan.
Barrear, a, Burahin ó Barro, m. Lúsac. Manga
guhitan ang súlat. sisidlang lupa; sa macar
Barrena; /. Pangbutas. touid, ang manga saro>
Barrena. pasó, etc.
Barrenar, a. Butasin ng Barroso, sa. adj. Malúsac.
barrena. Barrote, m. Bacal na
Barreno, w. Barrenang pangpatibay sa manga
malaqui. Butas na gana mesa, caban ó bintaná.
nang barrena. Ipit nang manga palá-
Barreño, m. Camao; pa- rindingan nang báhay.
só.— Grande* Langyá. Barruntar, a. Humalatá;
Barrer, a. Magualis. sumapantahá.
Polvos en la mesa. Pa- Bártulos, m. Manga ca-
• BA 67 BA
sangeapan at cailangang Bástago, m. Bástago. Sú-
pinamamah alaan. luí; supling.
Barullo, m. Cagulúhan. Bastante, adj. Súcat ó
Basa. /. Puno na naba- casucatan. Siyá ó ca-
baon na quinatettacaran siyahan.
ó pinaninibayan nang Bastantear. a, (Poderes).

haliguing bato ó torre. Sucatin ó bigyang casu-


Ang puno ó dahilan na catan.
pinacacaloloua nang ano- Bastardilla. /. Letrang
mang bágay. limbag na tila súlat ea-
Basamento, m Pátacaran. may.
Basca. /. Alibadbad. Bastardo, adj. Iba ó nag-
Base. /. Gúhit na qui- iiba calágayan nang
sa
natatamnan nang ibang pinagmulan. —
Hijo de
manga gúhit. Lugal na bastardo. Anac sa ligao.
quinatatayuan nang ano- Olopong na
ga # brazo
man. calaqui, na may mahiguit
Basilica. /. Báhay nang isang vara ang haba at
Hari ó báhay na mala- lubhang macamandag.
qui. Simbahang mara- Bastidor, m. Lalagyan
ngal. nang manga
casangca-
Basilicon. m. Gamot sa pang búbog. Pinagpi-
eúgat. pintahan, pinagbubulda-
Basiliense. adj. Ang ná- han, etc. Tábing na
tutungcol sa Ciudad nang pamuti sa comediahan.
Basilea. Telón.
Basilisco, m. Háyop na Bastilla. /. Ang luping
hindí totoo, cun di ha- itinátahi sa guílid nang
limbauá lamang. damit nang hindi má-
Basquina. /.Saya nang ngalas.
manga babayi. Bastimento, m. Sadyá ó
Basta. /, Hilbanang gui- laang manga cailangan
nagaufi sa damit bago sapagcabúhay nang isang
tahiin. bayan ó hocbo.
BA 68 BA
Bastión. m r Cutangmuuti. manga Quináha-
cañón.
Basto, rn. Bastos na ba- hanayan. De cocina. Ma-
raja. Magaspang ó bastos nga casangcápan sa co-
na casangcápan, bastos siná Anomang nacaba-
na anyó at ugall nang baclá nang loob.
mga lalaqui sa ilang. Batidera. /. Panghaló ng
Bastón, m Túncod. Tanda buhángin at ápog.
nang pagcapun6. Batidor ó esplomador.
Bastonero, m. Tagapa- m. Tagapagsiyásat nang
mahalk sa pagsasayao. manga daan at capa-
Catúlong nang Alcaide» rangan baca may pa-
Basura. /. Dumí. ngánib sa caauay. Ma-
Basurero, m. Tagapag- nga sundalong nangu-
tapon nang dumí. Ta- nguna sa lácad nang
punan. Harl, Gobernador, etc.
Bata. /. Quimón. Ban- De oro ó plata Máma-
yaeot.' maló nang guintó ó
Batacazo, m. Calabo& ó pílac.
lagpac na malacas nang Batir, a. Magpocpoe; pu-
sínomang malingat na moepoc.— Oro, plata, etc.
mahúlog. Bumatbat. Las olas en
Batalla. /. Pagbabaca. la playa. Mamieá.— O
Batallar, n Magbaca; arruinar pared ó edifi-
magbabaca. cio. Magguibá. El ave
Batallón, m. Isang ba- las alas. Mamagacpac.
hagui nang hucbó. — Cosa líquida. Cuma-
Batata. /. Parang tuguí, nao; bumatí. Banderas,
ga dayap ealaqui. Maguasuas. La muralla.
Batavo, va. adj. Taga Bacahin. —
Huevos. Ga-
Batavia. nauin.
Batea. /. Pasong malá- Batista. /. Linsong fino.
lim. . Bandeja ó pingang Baúl. m. Cavan; baúl.
cáhoy. Bausán, na. s. Pamáoy;

Batería. /. Hánay nang panácot.


BE 69 BE
Bautismo, m. Binyag; mit nang caloualhatiang
pagbibiayag. ualang hangan.
Bautizar, a. Magbinyag; Beatitud./. Caloualha-
magngalan. tiangualang hangan.
Bávaro, ro. adj. Taga Galang sa Santo Papa
Baviera. para nang uicang San-
Bayeta. /. Ngalan nang tidad.
damit na de paño. Beato, ta. adj. Mápálad.
Bayetón, m. De pañong Ang ipinasasambá nang
mabalahibo. Santo Papa. Banal.
Bayo, ya. adj. Manilao- Bebedero, ra. adj. (Lí-
láo. Bayo. quido). Mabuting inu-
Bayoneta. /. Armas sa nim. Páinoman nang
dalo ng baril. Bayoneta. ibón ó manoc.
Baza. f. Basas nang na- Beber, a. y r. Ominom.
nanalo sa sugal. De bruces. Tomongá.—
Bazo. m. Lapay; pali. Sacando la lengua. Lu-
Cayumanguing nanini- maelac- Á
pechos. La-
lao. *ngap. —
Con eanutitlo.
Bazofia. f, Mismis; siml; Hiphip.
pinageánan; dumí. Bebida. /. Painom; ang
Be. m. Tunog nang iyac iniinom.
nang tupa. Beca. /, Tandang taglay
Beata. /. Babaying may sa pananamit nang ma-
hábito. Biata. nga colegial.
Beaterío, m. Báhay ng Becada. /. Ibón. w
catipunan nang* manga Becerro, ra. s. Anac ng
biata. baca na ualá pang sang
Beatificar, Ipaháyag
a. taon.
nang Sto. Papa na ma- Befa /. Libac; oyam.
sasamba ang catoto ng Befar, a. y r. Omoyam;
Dios, na napagquila- manglibac.
lang may malaquing ca- Bejuco, m. Yantoc; ouay.-
bánalan, na nagcaca- Grande y grueso. Pala-
BE 70 BE
san. — Grande para ti- nang loob sa paggauá
rar. Goyóran. nang magaling.
Bejuquillo, m. Bejuqüi- Beneficar. a. Gumauá ng
Uong guintó. —Ó ipe- magaling. Pagpalain
cacuana. Gamot na pang- ang manga lupa, pa-
pasuca. nanim at iba pa nang
Beldad. /. Cagandahan; paquinabángan Magpa- .

diquit. rami.
Belfo, fa. adj. Lábing Beneficio, m. Oaloob ó
maeapal; labian. cagálingan na ibinigay
Belga ó bélgico, aij. Ta- ó quinacamtan. Pagpa-
ga Bélgica. palá. Paquinábang.
Bellaco, ca. adj. Tam- Benemérito, ta. adj: May
palásan. carapatan.
Bellaquear, n. Manam- Benevolencia./. Cabuti-
palásan. han ó cagandahan nang
Bellaquería./. Oatampa loob. Sintá.
lasánan. • Benévolo, la. adj. Ma-
Belleza. /. Caríquitaa; buting calooban.
ganda. Benignidad, adj. Caala-
Bello, Ha. m. y f. Ma- man .
O
suavidad Ca- .

gandá. butihan, calambutan ng


Bendecir, a. Ituncol,i-alay hangin, panahon.
ang anomang bágay na Benigno, na. adj. Maálam
magaling sa icadarangal na loob. Maauain.
ó icalalaqui nang capu- Benjuí, m. Isang bagay
rihan nang Dios ó nang na bálsamo.
Santa Iglesia. Magpuri, Beodo, da. adj. Lasing.
humingí nang auá. Bu Berberí, berberisco, ca.
masbas. Magpalá, pag- adj. Taga Berbería ó
palain natig^ Dios. ang nauucol sa caniya.
Bendición./. Basbas; ca- Berbiquí, m. Barrena ó
saganaan; auá. pangbutas nang anloua-
Beneficencia. /. Hinguil gui na guinagamit nang
BE 71 BI
mangagauá nang bom- at magaan na nacucuha
ba,t, couitis. sa labot nang cambing
Berengena. /. Talong. ó baca.
Bergantín, m. Isang bá- Bezo. m. Labing macapal.
gay na sasacyan. Biblia. /. Manga libro
Berlina/ /. Parang co- nang matandá at batang
che. testamento.
Bermejo, ja. adj. Pulang Biblioteca. /. Catipunan
magulang parang cas- nang manga libro.
taño. Bibliotecario, m. Ang
Bermellón, m. Color na may tungcol sa pag-
pula. aalagá at pagiingat nang
Berrear, n. Umiyac ang biblioteca.
buló. Bicenal, adj. Dalauang
Berrenchín, m. Bahó ng puong taón.
baboy ramo. Gálit at Bicoca. /. Bágay na ua-
iyac nang bata. la»g halaga.
Berrinche, m. Gálit na Bicho, m Manga háyop
malaqui. na mumuntí, para nang
Besamanos, m. Batí, gá- butiqui, alacrán, etc.
lang na paghalic sa camay Bieldo ó bielgo, m Pa-
Besar, a. Humalic. Sala- ngalaycay nang guinii-
ngin nang manga labl. can.
Beso, m Halic. Bien. m. Galing; buti;
Bestia. /. Háyop, igui. — beneficio. Pag-
Bestialidad. /. Cahayo- papalá. — Utilidad. Pa-
pan quinábang. Dispuesto 6
Besugo, m. Ngalan nang de buen talle. Mahauas.
isdá — Bienes que se dan al
Beta. /. Lúbid. esclavo para que los
Bético, ca. adj. Taga goze. Pamulaing. Puede.
Bética. Súcat.
Betún, m. Galagala. Bienal, adj. Daladalauang
Bezar. /. Ang mabilog taón.
BI 72 BI
Bienandanza. /. Capa- rang trucos. Billar.
laran. Billete, m. Munting sú-
Bienaventurado, da. adj. lat sa pagpapabilinan ng
Malualhati. magcacamag-ánac at mag-
Bienaventuranza. /. Ca- cacasama, súlat na iqui-
louaíhatian. nacalat tungcol sa come-
Bienestar, m. Calágayang dia, rifa, etc.

mabuti nang pagcabúhay. Bimestre, adj. Dalauang


Biengranada. /. Damó. buan; daladalauang
Bienhablado, da. adj. buan.
May galang mangúsap. Binario, m. Dalauang uni-
Bienhechor, ra. $. Ang dad.
gumágauá nang magaling, Biografía. /. Salitá ó ca-
ó nagcócopcop. saysayan nang manga
Bienio, m. Dalauang taón. búhay na tangí ó iba sa
Bienquerer, a. Magmahal. caramihan.
Bienquisto, ta. adj. Mi- Biográfico, ca. adj. Ang
námahal. nauucol sa biografía.
Bienvenida. /. Bating ca- Biombo, m. Panábing na
touaan sa magandang ticlopin..
pagdating. Bipartido, da. adj. Nag-
Bigamia. /. Pagaasauang cacadalauang piraso.
icalaua; pagaasaua sa da- Bípede, adj. May dala-
lana. uang paá.
Bigardear, m. Maglayas. Biricú, m. Pamigquis na
Bigornia. /. Palihan ó balat na sabitan nang
tiam, na sa taguilirang espada.
itaas ay may nacasangang Birlar, a. Pataying min-
tulis. sanin. Cuning agauin
Bigote, m. Balbas sa ang hinihingí nang iba.
ngusó. Mangútang ó manghi-
Bilbaíno, na. adj. Taga ram at houag ísauli.
Bilbao. Estafar.
Billar, adj, Larong pa- Birlocho, m. Birjotse.
BL 73 BL
Bisabuelo, la. m. yf. Ama mahal na tauong iniibig
ó iná nang dudó. nang sangbayanan, O —
Bisagra ó gozne./. Bi- hueco. Ang puang na
sagra. —
De zapatero. iniuang ualang súlai
Acpe; Ó señal á que se tira.
Bisiesto, adj. (Año). Ta- Ang maputing tinutudlá
ong may tatlong daan at nang nagaaral pumaná
anim na puo,t, anim na ó bumaril.
arao. Bisisto. Blancura. / Caputian.
Bisojo, ja. adj. Sulipat Blandear, n. Lumambot-
ang mata. lambot. Cumauing. Hu-
Bisturí, m. Pangadlit ó múbog; hubog, El sue-
panangrá. lo cuando lo pisan. Hu-
Bizantino, na. Taga muná.— Como la vara.
ConBtantinopla. Hútoc.
Bizarría./. Casiglahan. Blandir, a. y r. Maguas-
generosidad. Cagan- uas; magpaínog nang
dahan nang loob.— Lo- espada; etc.
zanía de cuerpo bien dis- Blandirse, r. Cuminigqui-
puesto. Talangcas; cari- nig na pumalingpáling.
quitan. Blando, da. adj. Malam-
Bizco, ca. adj. Bisojo. bot; malatá.— Ó bemo-
Sulipat ang tingin; du* lado. Tugtog nang mú-
ling; quilit. sica ha malambot din-
Bizcocho, m. Biscotso. guin.
Bizma./. Tápal na panti- Blandón, m. Candilang
bay nang sicmurá. malaquí.
Biznieto, ta. Anac nang Blandura. /
Lambot; ca-
apó. Apó sa tuhod. lambutan; Tápal
lata.
Bizquear, n. Magduling. na pangpalambot sa ma-
Blanca./ Salapi sa una. nga búeol.— Ó dulzura
Calahating belis. en él trato. Oalubayan;
Blanco, ca. adj Maputí; calambutan sa paqui-
busílac. Ó honrado. Ang quipag úsap at paqui-
BO 74 BO
quipag harap.-f-tí requie- magpangusap nang ca-
bro. Catámisan nang mga hungbangan.
uicang may sinta. Bobo, ba. s. y adj. Hung-
Blanquear, a y r. Mag- hang.
paputí; mamuti. Boca. /. Bibig.— Grande.
Blasfemar, n. Maguicá Bongangá. De— caña
nang catampalasánan lá- cortada. —
Búngad.
ban sa Dios ó sa manga Del estómago. Sicmú-
Santos. Humimauá. ra.—- De puerto ó rio.
Blasfemia. / Uicang lá- Uauá. — Abajo. Dapá;
ban sa^Dios. Himauá taob.
Bledo, m. Bayangba- Secadillo, m Ang qui-
yang ó quilítis Ha- nacain nang mga mag-
long. sasacá sa pagitan ng
Blinda, f. Canlóngang amusal at tanghalian.
manga sangá nang cá- Bocado, m Subo —O
hoy. morderura. Cagat. Ang
Blindaje, m. Canlóngang manga piraso nang cu-
laban sa manga bom- silbá ó matamis. Ang
bang pamatay. bacal nang freno na na-
Blonda./. Bncajeng sutlá. naéoc sa bibig nang ca-
Bloqueo, m. Bácod na bayo.
guinagauang malayo sa Bocamanga./, Boca-boca;
cuta, na hindí ma-aabot punios; dulo nang man-
nang bala nang cañón, gas,
ña isinasara sa manga Bocanada»/. Camumugan
daan at nang houag ó ang tubig na malu-
may macapásoc nang lulan sabibig.— Ó por-
manga tauo, cacanin, eion de humo. Ang asong
etc. pinalalabas sa bibig cun
Boa. /. Sauá. nananabaco.
Bobada. /. Cahungha- Bocear, n. Maghicab.—
ngan. Ó mover á uno y otro
Bobear, n. Gumauá ó lado los labios dé las bes-
BO 75 BO
Pagalaogalauin ang —O especie de juego.
manga labl at ngusó ng Isang bagay na laró.—
manga háyop. O mentira. Casinunga-
Bocina. /. Ang guinaga- lingan.
ínit sa manga sasacyan Bolear, n. Humaguis ó
sa paquiquipagsali- tumira nang bola.—
taan sa malayo. Tam- mentir. Magsinunga-
bull. ling.
Bochorno, m. Alinsangan; Bolero, m. Sayao cas-
alisuae. Init nang pana- tila. Ang Bumasayao.
hon.—r O encendimiento de Mapagsinungaling.
ánimo. Pagiinit sa gálit Boletín, m. Ang tináta-
ó cahihiyan. uag nang tagálog na
Boda. /. Casal ó pagta- papeleta.
tauó sa casal Bolichada, adv. (De una
Bodegón, m. Cárihan.— bolichqda). Miñsan.— O
O taberna. Tindahan ng cuarto de hora aprove-
álac chado. Ang sandaling
Bodigo, m. Tinápay na oras na pinaquinabangan
muntí. Bodigos. sa paggauá nang balang
Bofe. m. Bagá. na.
Bofetada. /. Tampal. Bolillo, m Ang guiná-
Boga. /. Isdá. Paggápd; gamit sa paggauá nang
pagsaguan. Manga- coldon ó tali nang cal-
gáod. min. Bulios. Ang ma-
Bogador, ra. s. Manga- puting na sa dulo nang
gáod; mánanaguan. mangas nang damit ng
Bogar, n. Gumáod. manga Canónigo. Ang
Bohémico, C8. adj.
Bo- mga itinatayo sa guitná
heneo. Taga Bohemia, nang mesa nang bi-
Bojar. y n. Bojear.
a. llar.
Sucatin ang palibidlibid Bolo. m. Isang bágay
nang isang pulo. na laró. * Unanunanan
Bala. /. Balang mabilog. sa paghabi nang encaje
BO 76 BO
ó puntas.— (En Manila). panahon; catahimican ng
Gúloc; itac. Cuchillo. panahon.
Bolsa. /. Súpot na la- Bondad. /. Cagálingan;
lagyan nang salapi Sa- igui; galing. Caamoan
lapí. — Como atarraya ó nang loob.
chinchorro. Longdó. Bonete, m. Pútong na
Bolso, m. Súpot na ta- parang gorra. Bonete.
guan nang pílac. Canlungan ó cutang
Bollar, a. Maglagay ng munti sa labas nang
tanda sa manga habi, cuta.
nang maquílala cun Bonga. /. (En Mcmila)
saan gauá,— abollo- palma, cuya fruta' sirve
nar. Magcangcac ang para componer él buyo.
platero. «Bunga.
Bomba. /. Máquinang Bonito, ta. adj. Lindo,
panghangó nang tubig. Mariquit Isdá.
O bala hueca Bálang Boñiga. /. Taing baca.
may guang na gámit. Boqueada. /. Pagnga-
Bombarda./. Máquinang ngá nang bibig sa pag«
gámit ^a pagbabaca. hihingaló.
Isang bágay na sasac- Boquear, n. Mangangá.
yang gamitgámit sa pag- — O estar espirando. Mag-
papalipad nang manga hingaló. — Pronunciar.
bomba. Mangúsap.
Bombear, a. y r. Mag- Boquerón, m. Bútas na
palipad nang manga bom- malaqui. Isdá na ang
bang bacal. táuag ay anchoa capag-
Bombo, Tambol na
rn. inasnan.
malaqui. Tambora. Boquete, m. Pasucan ó
Bonachón, na. s. Masú- pintuang maquípot.
nurin; mabait. Boquiabierto, ta. adj.
Bonancible. - adj. Ma- Nacangangá; tanga.
among loob. Boquiancbo, cha. adj;.

Bonanza. /. Lináo nang Malouang ang bibig


BO 77 BO ,

Boquiangosto, ía. adj. yop na maitim ang


Munti ang bibig. ngusó. Isang bágay na
Boquiconejuno, na. adj. suso.
Bibig; conejo. Boquirasgado, da. adj.
Boquiduro, ra. adj. Ca-N Cabayong malaquí ang
bayong matigas ang bibig.
bibig. Boquiroto, ta. adj. Ang
Boquifresco, ca. adj. Ca- agad mangungúsap.
bayong raabait. Caba- Boquirubio, bia. adj. Ua-
yong mapaglauay. lang di sinásabi.
Boquilla. / .Ang bucá ng Boquiseco, ca. adj. Bibig
layláyan naag salaual, na tuyo. Cabayong hin-
na linulúsutan nang ma- di naglalalasap nang
nga paá. pieza para freno.
tañer, Hihipan sa pag- Boquituerto, ta. adj. Bi-
tugtog nang música. big na ngiuí. Ngiui.
O cortadura en acequias. Borbollar, n. (El agua).
Batas nang tábon sa Bumoloboc; sumilacbó
manga sangcang pá- ang túbig.
tubigan. O hueco donde Borbollón, m. Boloboc;
entran las espigas. Bu- silacbó nang túbig.
tas nang cahoy na pi- Borceguí, m. Isang bágay
nag sosootan nang ili- na botin.
nalapat nang anloagui. Borda./. Láyag na mala-
Boquimuelle, adj. Caba- quí.— O borde del bu-
yong malambot ang bi- que. Labi ng sasacyan.
big.— fácil de enga- Gasa.
ñar: Madaling mapag- Bordada./. Ang tacbó ng
dayaan. sasacyan sa macálauang
Boquinatural. adj. Caba- piliit.

yong hindi matigas at Bordar, a. Maglagay ng


hindí malambot ang bi- tahí; magbuldá.— El pe- -

big. tate ó estera. Magsuc-


Boquinegro, gra. adj. Ha- soc.
BO 78 BO
Borde, m Labl. Anac sa tihan, bago isalin sa li-

li¿ao. ma.
Bordo, m. Labi. Gasa. Borrajear, a. Sumulat-
O embarcación. Sasac- sulat ng ualang sinúsulat
yan. De cualquiera cosa. na parang pagpapata-
Piling. las lamang nang ca-
Bordón, m. Toncod. Bor- may.
dón nang guitara, etc. Borrar, a. y r. Pumaul^
O vicio de repetición. bumurá. —U oscurecer.
Ang paguulit sa pag- Labuan
sasalitá nang manga ui- Borrasca. /, Baguio; si-

cang hindi cailangang gua.


pagulitin. Borrascosa, sa. adj Ma-
Boreal, adj. Hílagaan. baguió; masiguá.
Bóreas, m. Hanging hi- Borrón, m. Duming gauá
lagá. nang tinta; patac. Bor-
Borgofton, ña. adj. Taga rador. Gauang nacala-
Borgofia. labó at nacapupusiyao
Borla. Lambo; borlas.
/. sa puri.
Tanda nang pagca Doc- Bosque. Gúbat
tor, Bosquejar, a. Bumanhay
Bornear, a. y r. Pumíhit; na pumintá nang lara-
magtaguílid nang ano- uan ó figura.
man. Ituid ang bato sa Bosquejo, ra. Banhay na
pagaasintá. súlat; larauan; etc.
Borrachera. Calangu-/. O relato breve. Casaysá-
ban. Paglalangó. yang maicli.
Borracho, cha. adj. La- Bostezar, n. Maghicab.
ngó; lasing. Biscotsong Bota. /. Sisidlan ng álae
may halong álac. Gúlay na balat ó barilis na ma-
morado. laquí. — especie de cal*
Borrador, m. Súlat na zado. Bota.
.banhay, borrador. Li- Botábala. / Pangsúlong
brong tandaan ó apun- náog bala sa cañón.
BO 79 BO
Botador, ra. Isaag bágay Boticario, m Ang nag-
na casangcapan nang ci- hahandá ó nagtitindá ng
rujano. Ang tila cincel gamot.
na pangbúnot nang ma- Botija. /. Capea; toytoy.
nga pacong hindi macuha Botin. m. Botang maicH;
nang sípit. Tiquin. botin. O despojos del
Botafuego, m. Tagdang enemigo. Manga aring
pangsuso nang cañón. sinásamsam sa bayan ng
Botana. /. Panaquip ó caáuay cun nagbabaca ó
8icsic nang botang sisid- nagdfrigmá
lan ng álac. parche. — Botiquín, m. Cajón nang
Tápal nang súgat.— manga gamot.
cicatriz. Piclat. Botón, m. Buco nang
Botánica. /. Ang dunong bunga ó bulaclac nang
ó nagsasaysay
librong manga cáhoy ó damó.
nang cabagayan nang Bitonis.
manga cáhoy at damó. Bóveda. /. Ang mabílog
Botar, a. Itapon. A babor na bubong na bato sa
6 estfibor. Ipáling nang manga Simbahan; lotoan
úguit ó timón ang sasac- nang tinápay ; Campo
yan sa dacong caliu& Santo; líbingan atmga
ó cañan. — O rebotar, tabanan sa mga lungá.
Omodlot. Boya./. Palitao; palútang;
Bote. m. Tama ó pagtamk pátad; palangoy. Para —
na!ng tulag ó palasó. nadar con ella. Timbu-
rebote Odlot —O va- lan; lángoyan.
sija. Bote. — barco Boyante, adj. Litao; ba-
pequeño. Sasacyang tao que navega con
munti. viento favorable. Pag-
Botella. /. Sisidlang bú- layag na paalolos sa ha-
bog; bote; purungó ó ngin.
prungo. Boyar, n. Lumitao; lu-
Botica. /. Gamot. Tin- mútang.
daban nang boticario. Bozal, m. Buglobusloang
BR 80 BR
isiuosoot sa bibig nang Brama. /. Panahong ang
hayop nang hindi maca- manga háyop ay nangag-
siránang pananim. Fre- lálandí.
nong muntí sa bibig ng Bramar, n Umiyac; orno-
aso nang di macácagat. ang.
Busal. — Necio ó idiota. Bramido, m. Pagiyac.
Mangmang ó ualang Bramil. m. Casangcapan
muang. nang pagaanloagui na
Bozo. m. Balahibong ba- ipinagguguhit sa cáhoy,
gong tubo sa ngusó nang na may capirasong tulis
bagong tauo. Busal ng na patálim na siyang
cabayo na ang caniya gumugúhit.
ring panghapon ang si- Brancada./ Lambat na
yang isinisiló sa ngusó. hinihila ópanghárang na
Braceada. /. Galauad; parang quitid.
imbay. Brasa. /. Baga.
Bracear, n. Umimbay. Brasero, m. Calan; du«
Gumalauad. paan.
Bragas./. Salaual na ma- Brasil, m. Sapang*
louag na parang bahag Brasileño, adj. Taga Bra-
lamang. sil.

Bragadura. /. Pagitan Bravata. /. Pagbabalang


nang hitó. nananacot . Tacap
Braguero, m. Pangbahag Bravear, n. Tumacap.
sa inóososan 6 linulus- Braveza. /. Oabangisan
lusan. Bahag. ó cailapan nang manga
Bragueta, f. Bucá sa ha- háyop. Carahasan; cala-
rapatig pinagtatalian ng casan. De los elementos.
salaual. Baragueta. Cabilisan at calacasan
Braguetero, m. Malíbog. nang bagyó. Carahasan
Braguillas, m. Batáng nang dágat cun may
muntí na bagong nana- bagyó.
nalaual ó batang muntí Bravo, va. adj. Marahas;
ang pangangatauan. malacas. Mariquit. Ma*
BR 81 BR
feangis é mailap na há- Bretaña. /. Isang bágay
yop. na linsó.
Braza. /. Dipá. Bretón, adj. Taga Bretaña.
Brazada. /. Imbay; ga- Isang bágay na coles.
lauad. De poco á poco. Supling nang coles.
Campay. — Oon remos. Breva. /. Ang unang bu-
Capay. nga nang higuera.
Brazado, m. Capangcó. Breval. /. Manga puno
Brazaje, m. Paggauá ng nang higos.
salapi Panécat nang. lá- Breve, m. Maieli; madali.
lim nang túbig. Munting súlat ng Santo
Brazalete, m. Maniliá. Papa.
Brazo, m. Camay; bara- Brevedad. /. Cadalian;
so. — Tuerto.
Sincol.— De muntí.
caiclian;
balanzas. Baras nang Breviario, m. Librong
timbangan,— Ó rama. Sa- dásalan nang manga Sa-
ngá.—De la cruz. Parí- cerdote.
pá. —
O protectores. Manga Bribón, na. adj. Alisagá;
nagtatangol. masamang tauo
Brea. /. Sáhing. Bribonear, m. Magalisa-
Brear, a, Lumigálig ó gá; magmasamá.
inagbigay súcal nang , Bricho. m. Platillang-
loob. —
Ó zumbar. Mág- guintó ó pílac.
pahaguing na manáeot ó Brida. /. Tall nang freno;
manguitlá. rinda. Freno. —Ó a la
Brecha. /. Butas na gui- brida. Pagsacay ó pa-
nagauá sa manga pader, ngangabayong may siya
ó bahay na bato. at freno.
Bregar, n. Maquitaló; ma- Bridón, m. Ang nanga-
quibunó. Magmasa nang ngabayong may siya at
tinápay. Lumaban sa pa- freno-.
ngánib. Brigada. /. Tatl£ ó apat na
Breña. /. Lupang talabis batallón ó isang baha-
ó taguilid at masúcal. gui nang isang batallón
— >

BR 82 BB
na piaagpupunoan nang cel na bontot nang baca
Brigadier. Catungculang ó balbas nang cambing.
militar na mataas sa Co- Broche, m. Pansará nang
ronel at mababá sa Ma- damit ó manilia.
riscalde campo. Brolna. /. Lutos. Biró.
Brillante, m. Diamanteñg Bromar. /. Lutosin.
maniogning. Bromear, a Ó embromar.
Brillantez. /. Quilap; Magbiró; magsisté.
ningning; tingcad. Bronce, m. Nagcácalahoe
Brillar, n. Síagningning. na tangso at tinga. Tang-
Brincar, n* Lumucsó; lu- song dilao /
mactao; lumiskn. Bronceadura. /. Pagcu-
Brinco, m. I/ucsó; lactao. cúlay tangsó ó ang pagtti-
Brindar, n. Uminom sa guing cúlay tangsó.
cagálingan ó capurihan Broncear, a. Magcúlay
jainoman. Maghayin; mag- tangso,
alay ó magaloe nang Bronco, ca. adj. Gatol-
anoman. Maganyaya ó gatol.
maganyayahan. Broquel, m Panangá.
Brio. m. Tigás; güilas. Brotar, n. (Algo). Lumi-
Brioso, sa. adj. May tigas; tao; sumipot. — Renuevo,
maguilap salangapang.
; Umosbong. La semilla.
Brisa, m. O viento del nor- Gumití. — Mucha sarna r
deste, Amihan. viruelas. Pusac— La es-
Britano, na. adj. Taga piga. Sapao.— Las yerbas
Bretaña ó Inglaterra. ó barbas. Sumibol. —
Brocado, m. Damit na Agua en el pomo ó fuente.
habing Butlá at pílac ó Butnalong.
- sutlá at guintó na may Broza. /. Yaguit; layac.
labor/ — Del ajonjolí exprimido.
Brocal, m. Labl nang Sápal; palay at.
balong bato ó bábahan. Bruces, adv. (A ó de) Taob
Coloong; laloran. • ó pataob.
Brocha. /. Escoba ó pM- Brujo, ja. s. Hocloban;
BU 83 BU
mangcueúlam, — Que di- Buen. adj. Bueno.
cen vuela de noche. Buena fama. Puri.
Asuang. Buenaventura, f. Pálad
Brujear. n. Mátfgungu^ ó cap alaran. Panghuhu-
km; mangcuciilam. lang may anito.
Brújula. /. Ó aguja de Bueno, na. adj: Mabuti;
marear, Paraluman. Si- maigui. Qué. Mari nga.
lipan. Es eso. Cápala pa.
Brujulear, a. Pumíngol Buenpasar. m. Magaling
ó pumintá nang baraja. na pagcabúhay.
Hutnulá; sumílip. Buey. m. Bacang capón.
Bruñido, da. adj. Binuli. Búfalo, la. m. y /. Ca-
Bruñidor, m. Pangbuli. labao.
Bruñir, a. Bumuli. Bufar, n. Bumugá; sumi-
Brutal, adj Parang há- ngásing. ..

yop. Bufete, m. Mesang sula-


Bruto, m. Háyop.— Ó ne- tan ó gámit sa pagaáral.
cio. Hunghang.— Ó des- Bufido, m. Bugá; singá-
arreglado. Ualang uastó. sing.
Bruza. /. Cepillong pang- Bufón, m. Mapagpatauá;
liais nang cabayo.' mapagbübububuhan
Buba. /. Bubas; catí. Buho. m. Paos; cuago.
Bubón, m. Pigsá sa singit. Bujarrón, m. Ang naqui-
Buboso, sa. adj. Cátihin; quiapid sa? caparía.
búbasin. Bujia.y. Candilangmaputí.
Bucear. tf.8isirin;busuhin, Bula» y. Manga súlat ng
Bucle, m. Quinulot na Santo Papa.
buhoc. Bulado, m. Catipunan ng
Bucólica, y. Cacanío; ca- manga bula.
nia. Buleto. m. Munting sú-
Buche, m. Pantog nang lat ó pahayag nang Santo
manoe ó ibón; butsé. Papa.
Ang ganang maluluíang Búlgaro, ra. adj. Taga
*

túbig ó áiac sa bibig. Bulgaria.


BU 84 BU
Bulto, m. Bungton; búeol. Busca. /. Hánap. Asong
De Carnbang. La-
ropa. pangaso. Caramihan ng
ruang cáhoy ó taogsó. manga mangangasó at
Bullicio, m. Alingasngas manga aso.
nang maraming tauo. Buscar, a- Humáuap; cu-
Ingay. Saligaosao. mita.— A alguno. Song-
Bullir, n. Gumagalao. — doio; hanapin. Andan- —
hervir. Cumuló; euman- do. Galain.— Mirando de

yao. El piojo en la Ga- un lado á otro. Lumi-


bela. Cumalam. — El pes- ngoslingos. — Tentando
cado en el agua ó los gu- con la mano como ciego.

sanos. Gumiao. Magapuhap. Por — todos


Buñuelo, m Masang li- los rincones. Salicsiquin.
mitó sa manticá ó langis — En el agua con palo o
na cuh cania ay isina- tiquin . Loroquin: —
Algo
saoc sa almíbar. que está debajo. Mag-
Buque, m. Daong; sasac- buncal; magbalotbot.-?-
yan. Luang at lálim, ó Al enemigo para ma-
laquí. tarlo. Oayauin. — Ca-
Burdel. m. Báhay nang mino ó mando para co-

manga babaying dala- ger %


á alguno. Buma-
hirá. gat. —
Sustento. Mag*
Burga. /. Bucal nang tú- hanapbúhay Achaques
big na mainit. para no pagar. Pa«
Burgalés, sa. adj. Taga eiuarsíuar; paliuáliuá. —
Burgos Alguna cosa para comer.
Buril, m. Patalim na ma- Quimot. —
Algo con mu*
tulis na casangcapan nang cha priesa. Ngumapa-
gravador. ngapa.
Burla. /. Biró; libac. Buscaruidos. m. Mapan-
Burlado, m. Nabuyó. guló; palababag; pala-
Burlador, ra. adj. Pala- auay.
biro. Buscavidas, m. Mapag-
Burlar, a. y r. Magbiró. uBisá nang búhay nang
BU 85 BU
iba. Masípag na lubhft naghuhulugan ng ma :
sa paghahanap búhay. nga súlat sa correo.
Butaca. /. Uupang ó si- tapón. Pasac na pa-
yang malaqui at mahab&. naquip sa bútas nang
Buyo. m. (En Manila). algibe. Bútas nang tan-
Icmó. De monte. Lit- queng pálabasan nang
lit. Compuesto con cal jtúbig.

y bonga. Hitsó; mamin. Buzonera. /. Pálasütan


—Mascado. Sapa. nang túbig sa manga
Buzón, m. Bútas na pi- bacuran.

CA CA
Cabal, adj. Ganap; ua- Cabecear, n. Tumangó-
labg culang; hustó. tangó; umantóc; yo-
Cabalgar, n. Mangabayo. cayoc.
Sumacay ang alinmang Cabeceo, m. Tango; an-
háyop na apat ang paá toc; yocayoc.
sa caniyang babayi. Cabecera. /. Clonan.
Caballa. /. Hasáhasá; Cabecilla, m. Puno nang
luínahan. manga souail.
Caballete, m. (De tejado). Caber, n. Magcasiya.
*
Palupo. Cabestrante» m. Guili-
Caballo, m. Cabayo. Ca- ngan panghiguít nang
bayo sa manga larong lubid sa paghihila ó
ajedrez at baraja. Ca- pagtataás nang manga
bayo ó banco nang mag- mabigat na lubhá. Ca-
lalagarí. Saquit na bú % brescante.
col sa síngit. Cabigan Cabeza. /. UIo. Punong
sa Jabay nang sinulid. namamahalá. — De la
Cabana, f. Dalundong; cama. Ulonan.— De li-

cubo. nage. Puno, — Tuerta.


CA 86 CA
#
Paling. — Puntiaguda. Cabra. /. Cambing na
Tandapil; tulis.— De la babayi.
casa ó parte inmediata al Cabrestante, m. Máquina
altar mayor de la Igle- sa pagtataas nang ma-
sia. Duyo bibigat. Molinete.
Cabezada./. Ontog; socó; Cabrilla. /. Isdá. Ang
tinangótangó. Balat ng pitong bituin na nangag-
freno na nayayacap sa eacalapit.
ulo nang cabayo. Cabriola./. Lucsong j>ui«
Cabezal, m. Unan. nagauá nang manga ma-
Cabezudo, da. udj. Ulo- nanayao. •

han. O terco. Mátigas Cabrito, m. Anac nang


na ulo. cambing.
Cabildo, m. Catipunan ng Cabrón, m. Cambing na
manga Canónigo ó pinu lalaqui. Lambayan. Ang
nong eclesiástico.— lalaquing nagpapabayang
ayuntamiento. Capisanan pacálunyá ang caniyang
nang manga pinunong asaua.
bayan. Báhay na pinag- Cacaotal, m Cacauan.
cacati punan. Cacarear, n. Comococ;
Cabizcaído, adj, Yucayoc; pumutac.
sungo; subasob; baliling. Cacareo, m Calocotoc;
Cable, m. Lúbid na mala- cococ; cácac. Putac;
quí; panúcat na may cotac.
sandaan at dalauang Cacería: /. Catipunan ng
puong dipa. manga mangangansó.
Cabo. m. Dulo; uacas; ca- Cacerina. / Lalagyan ng
tapusan; hangan. O — manga cartucho. Casa*
mango. Puluhaú. De — riña.
candela ó tabaco. Upos. Cacique, m Puno ó hari-
Cabo. harian nang Indias.
Cabotage. m. Paglalayag Cachaza. / Cacu^aran
na di nálalayó sa bay- at calouatan sa pag*
bayin. gauá.
CA 87 GA
Cachazudo, adj. Maeú- galing; pálad; catung-
pad; mahinang gumauft. culan ó sumaclolo. Ma-
Cachete* m. Pisngí.— Pu- bulid sa ibang bágay ang
ñetazo. Dágoc. unang hangad. Mama*
Cachicán, m. Pinacapunó tay.— Tendido. Máha-
sa pagsasaea.— astuto. lang; mápahigá; máha-
Mátalas. pay; maboual. Boca—
Cacho, m. Piraso. abajo. Marapa. Boca —
Cachorro, ra. s. Ouá; bi- arriba. Mápatihayá De .

lot. Pistolang maliit. golpe. Málagpac; má-


Cachucha./. Sayaocastilá. sadlac.— De espaldas le-
Cada. adj. Balang^ ba- vantando los pies en alto.
ila.— Uno. Balang isa Mápatiuanguang. -Por
ó baua,t, isa.— cuan- Y delante. Máduhapang.
do ó cada vez. Toui. De hocios* Másubasob;
Cadáver, m. Bangcay. másübsob; másubong;
Cadena./. Talicalá 6 ta- másungabang. — Algo
nicalá. asentado .Másagang .

Cadencia./. Pagcacátulá Sacia atrás por írsele el
nang manga uicá sa pag- pié. Máliay. — El roció
sasaysay, gayón din sa de los árboles por me-
verso. Pagcacaayos ng nearlos Tagtag. —Coco
tugtog, manga higuing ó fruta por podrida.
nang música. Looy.
Cadera. / Balacang. Caerse, r. Malaglag.-^^
Caducar, n. Magulian; cabello 6 las hojas del ar*
huminá Masirá sa calu- bol Matuyó; malugas;
maan. málagas. — De proposito.
Caduco, ca. adj Madaling Magpatihulog —De pro-
maualá ó di maglúluat. pósito boca arriba. Mag-
Caer. n. y r. Mahúlog; patihigá. - — Amodorrado
mabulid. incurrir en ó por accidente. Mábu-
error. Mahúlog sa ca- lagtá.— De borracho. Má-
malian; mauálan nang bugtá. « La fruta que-
CA \ i CA
dándose detenida en al- Caja. / Caban, ó ataúd
guna rama. Másalalac. —
Atatd ó tambor. Tana-
Café. m. Capé. bol. Cabang taguan ng
Cafetal, m. Capihan. salapí sa manga íeso-
Cafetera, m. Sisidlan 6 * rerla.
lutuan nang capé Cajero, m. Ang may tung-
Cáfila./. Caramihan nang col tumangap nang sa-
anoman. lapi at mainamayad sa
Cafre, m. Ang tauong manga Tesorería at bá-
tubo sa baybayin nang hay nang comercio.
África at ang manga Cajón, m. Cajón.
taga párang sa reino ng Cajuela./. De buyo. Pala-
Murcia. maman. —
Petaquilla o
Cagadero, m. Tataeán. cañuto en que hechan pe-
Cagajón, m. Táe nang dacitos de oro ó, .plata.
manga hayop na cabayo, Salacuban.
muía, burro- Cal. / Apog.
Cagalar, m. Bituca. Cala. /. Ang capiraso ó
Cagalera. /. Pagtat&é ng caputol nang anomang
bululós. bunga. Looc na canlu-
Cagar, a. Tumáe; dumu- ngan sa tabing dágat.
mí; magbauas.— O echar Calillang pangpatáe.
á perder. Masirá. Calabacera./ Puno nang
Cagarruta. /. Táeng cam- calabaza.
bing ó tupa. Calabaza./ Bunga nang
Cagón, na. s. Táiin.— O calabaza. Blanca. Upo;
cobarde. Duag; mata- tibyayong.— Dueña para
cutin. dulce. Condol; sicoy.
Caida./ Pagcahúlog. Pa- Calabazate, m. Matámis
dali8di8an. Lauit ó pag- na calabaza.
cálauit. — De la casa. Calabozo, m. Hul6,óduyo
Sibi. ng bilangoan. Calabozo.
Caído, da. adj. (De ánimo). Calabrés, sa. adj. Taga
Lupaypay na loob. Calabria.
*

CA 89 CA
Calabrete. m Lúbid sa Calcedonia ó ágata. Ba-
sasacyan. tong mabalagá.
Calado, m. Buida ó la- Calceta. /. Ang isinosoot
bor sa manga metal, cá- sa paá bago magsoot ng
hoy, etc. medias.
Calafatear. « Magsicsic Calcetín, m Medias na
nang yúnot ó bunot na maicll
ninotnot at sáhing sa Calcinación./. Pagaépog.
manga síuang nang sa- Calcinar, a. y r. Mag-
sacyan. ápog.
Calambre, m. Pulícat; Calcular, a. Bumálac.
ngirbi; manghid. Cálculo, m. Bálac.
Calamidad. /. Sacuná ó Caldear, a. y r. Paba-
casaquitan nang bayan. gahin; pacainitin.
Calar, a Tomiim; ¿ama- Caldera. /. Caua; cati-
gos sa anoman ang tú ngang tangsó ó ba-
big, tinta,
. etc. Mataos cal.
na mabalatá ang lihim Calderilla. /. Salaping
ó cabagay an nang ano- tangsd ó cualtá.
man, Lupang maraming Caldero: m. Tangeong
batong inaapog. Pumi- • timba.
raso nang munti nang Calderón, m Tanda nang
anomang bunga na ta- libo; tanda sa música at
Jagang títicman. Icabit sa imprenta.
ang bayoneta sa baril. Caldillo, to, m. Ang
Dumaguit ang ibón (para salsang pinacasabao ng
nang limbas) na humuli fritada at iba pang
nang ibang háyop. luto.
Calavera. /. Bungó.— Calda m. Sabao.— Be sal-
Persona de poco juicio. muera. Patis.
Tauong . ualang pag- Caldoso, sa. adj. Masa-
aacalá. bao; may eabao.
Calcañal, m. Calcañar. Calenda, f. Ang pagbasa
Sácong. nang tinátauag na mar-
OA 90 *
CA
tirolog|o. Unang arao dilim. Hindi tinataos ng
nang buan. liuanag na para baga ng
Calendario, m. Almana- bubog*
que. Calendario. Caligrafía. /. Arte nang
Calentar, a. y r. Magínit; pagsúlat.
magálit.— O estar en celos Cáliz, m. Sisidlang guintd
las bestias. Maglandi ó pílac na guinagamit
ang manga háyop. La nang Sacerdote sa pag-
morisqueta fria. Isa- mimisa. Campanillang
ngag —
Hojas al Juego. quinacacabitan nang tang-
Magláib.—El sol. Umí- cay nang bulaclac.
nit. —
Calentarse persona Calma. ./, Caualang ha-
ó animal al fuego. Mag- ngin, alisuas. Pagcátiguil,
darang; manalang. pagcatabímic. Caliuagan;
Calentón, [Darse un
r. cacuparan.
calentón). Magíait na bi- Calmante, adj. Pangpa-
glá at sa maraming apoy. túlog.
Calentura. /. Lagnat. Calmar, w. Tumahímic.
Calero, ra. adj. Nauucol Calofrío, m. Pangiqui.
sa ápog. Magáapcg. Calor, m. Init.— Grande.
Calesa. /. Isang bágay» Alisuas. Tagbisl.
na cotse. Caloroso, sa. adj. Calu-
Calidad. /. Caugalian at roso. Maíoit.
calagayang sarili nang Calostro, m. Ang unang
bauat isa,t, isang bágay. gatas nang bagong na-
Calidad. nganganac.
Cálido, da. adj. Macapag- Calumnia. /. Sumbong
bibigay init. na hindi totoo.
Caliente, adj. M^ínit. Calva. /. Uloog ualang
Calificar, a. Magalingin ó buhoc. Upao.— En la co-
masamin ang isang ba- ronilla. Togtog ^-Perfecta.
gay, ayon sa caniyang Togtoguin.
lagay at caugalian. Calvario, m. Daang pi«
Caliginoso, sa. adj. Ma- nag Estacionan cong
CA 91 CA
Cuaresma. Caramihan Carnada. / Catipunan ng
nang útang. mga tútang anac nang
Calvinista, s. Campon ni isang inabin. Oapisanan
Calvino na sumusunod ng mga magnanacao.
sa# caniyang áral Camafeo, m. Labor na re-
Calvo, va. adj. Upauin, liereó realzado sa ba-
calvó. Lupang ualang tong mabalagá.
damó. Camaleón, m. Hiniangb.
Calzada./. Daan ó lansa- Camamila, camomila./.
ngang may látag na Manzanilla.
*bato. Camándula./. Cuintas na
Calzado, m. Pangbálot sa maicling may sampuo <ó
manga paá, para nang tatlong puong butii.
zapatos, bótamete. Cámara./. Ang pinacama-
Cal son. m. Salaual ó sa- luang na pítac ng loob
loual. nang bábay. Sa palacio,
Calzonazo. m. Batugan. ay ang lugal na diño-
Anyayfc. doonan nang Harl sa
Calzoncillos, m. Salaual pagealingá sa nangag-
na panoson ó pangila- sisidulog sa caniya —
lim. granero. Bangan. Pag-
Callar, w. Tumahímic— iilaguin. Muy líquidos.

Por enfado. Magmithi. Tilasoc.


Calle./. Lansangan.— Pu- Cam arada, m. Casama,
blica. Daang hayag ó calaguyó, calaguma.
caraniuan. Camarera. / Babaying
Callejón, m. Daang guipit guinoo na cátiualá sa ba-
Callo, m. Lipac. hay nang malalaquing
Callosidad. /. Ang cati- tauo.
gasan nang labl nang Camarero, m. Panongcá-
súgat. tiuala sa manga oñcina
Calloso, sa. adj. May sa palacionang Harl
lipac ó rnalipac. ó sa báhay nang mala-
Cama. /. Hihigan. laquing guinoó.
CA 92 CA
Camarín, m. Pinagtata- Cambray. m Ngalan nang
goan sa licod nang al- linsó.
tar nang alinmang la- Camellón, m. Tudling.
rauan ng caniyang ma- Caminar, n. Lumácad,
nga hiyas at damit. A pié como camino>
Camarista, m. Ministro largo. Maglacbay.
nang consejo sa cama- Por camino derecho.
ranangHarl. Dama ng Manalonton. Por — rio
Reina, Princesa ó In de cabo á calo. Só-
fanta. sog. Bompiendo por mu*
Cámaro ó camarón, m. cha gente. Landas.
Hipon.— Grandes. Sug- Caminata. /. Pasial na
pó.
— Como langostas.
• mahabá ó paglilibang.
Ülang. — Pequeñitos Camino, m. Daan,— Hecho
Alamang. — Secos. Hibi. á puro andar. Landas ~
— Que crian en la
se Beal. Daang cabulusan.
orilla del agua. Tatam- — De altibajos. — Bocol-
pal. — Negro, Talong- bocol. — Que abre él agua.
tong. De agua dulce. Balosbos.
Togyasan. Camisa. /. Barb,— te-
Camaírote. m. Sifidsiliran lilla de frutas. Báloc.
sa manga sasacyan. O piel que deja la cu-
Camastrón, m. Mátalas lebra. Pinaghonosan.
at bihasang ualang qui- Camisolín, m. Damit na
bóquibo. pangtaquip sa dibdib.
Cambalache, m. Pálitan Camorrista, s. Palaauay.
nang manga bagay na Camote, m. Camute.—
momonting halaga. Silvestre. Báguing.
Cambiadizo, za. adj Ma- Grandes. Tarac. Par- —
pagiibaiba. tidos puestos al sol
Cambiar, a. y r. Puma- Baog.
lit, magpalit. La vela. Campamento, m. Pagpa-
Pioc. pahinga nang hocbó.
Cambio, m. Palit; capalit. Páhingahan ng hocbá.
CA 93 CA
Campana. /, Pantáuag; mentera. Lauaguin; laua-
campana; bagting. — De gan.— Para hacer. Balo.
China. Mongmongan. Cana. /. Uban,
De sangley. Agong. Canal, m. Pádaluyan ng
Campanada. /. Catog ó túbig; alolod; pangsol,
tugtog nang campana; —Dúnde ponen las nasas.
cáingayan; cáguluhan. Bobohan.
Campanario, m. Torreng Canalizo, m. Canal sa pag-
may campana, itan ng dalauang puld.
Campanero, m. Manga- Canalla. /. Tauong ma-
gauá,ó tagatugtog nang samá ang manga cau-
campana. galian.
Campanilla. /. Campa- Canana. /. Lalagyan ng
^nang munting; quiii- cartucho nang pólvora.
ling. — Del gaznate. Gu- Canapé. m« Camapé.
til. Canario, m. Ibón. Isang
Campar, Magpahingá
n. bágay na sasacyan. Taga
ang hucbó. Lumaló sa Canarias.
iba ang dúnong ó anyó. Canasta. /. Bogsoc; ca-
Campeador, m. Campeón. labogsoc.-— De bejuco para
Campear, n. Maquibaca. guardar algo. Salasad.
Lumabas sa párang. — De madera. Bal angola.
Alguna cosa mas de lo
— Pequeña Susulatan.
que Langhal.
es. Pequeña para frutas. Qui-
Campeón, m. Bantog na naba.
mangbabaca ó guerrero. Canasto y canastro, m.
Campesino, na, adj. Na- Mátong.
uucol sa párang. Ang Cáncano, m. Cuto.
parati sa párang. Taga Cancelar, a. Paualang
párang. cabuluhan.
Campiña. /. Lupang ea« Cáncer, m. Isang bágay
patagang sinasaca. * na súgat, para nang 5áng-

Campo, w. Párang. — caro, bícat, etc.


-Grande para hacer se- Cancerarse, r. Magcasú-
CA 94 CA
gat na tinatauag na cán- Canelo, m. Cáhoy.
cer. Cange. m. Pagpapalit 6.
Canción. /. Auit; canta. pagcacápalit nang manga
Cancro, m. Cángearo. bilangó.
Cande, m. Asúcal na gui- Canjear, a. Magpalit.
nagauang parang cristal. Cangrejo, m. Alimango.
Candela, adj. Candila — — Pintado. Alimásag
Que no alumbra bien, Pequeños. Talaúgcá.
Malamlam. Cangrena, f, Pagcabuloc
Candelabro, m. Cande- nang laman nang may
lerong malaquí. 8Úgat.
Candelero. m. Tirican ng Cangrenarse, r. Mabu-
candila. loc ang laman.
Candelilla. /." Isang bá- Canícula. /. Panahon ng
^gay na garaot. malaquing init, tagbisi.
Candente, adj. Pumú- Canilla./. Bias nang binti
puti sa ínit. mulá sa túhod hangang
Candi, adj. Cande. bucongbucong, at ang
Candidato, m. Ang humi- mulá sa sico hangang
hinging magcamit nang camay. De la lanzadera
malaquing catungculan ó del tejedor. Sinictian.
camáhalan. Canina. /. Táeng aso.
Candidez./. Calinisan ng Cano, na. adj. May uban.
loob. Caputian. Pagcapa- Uban
niualain. Canoa. /. Banca
Candil, m. Tinghoy.— Canoero, m. Magbabancá
lámpara. Sómbó; sombo- (En Manila). Banquero.
han. Canon, m. Cautosang ta-
Candileja, f. Basong ila* tag nang catipunang pi-
nunó nang manga mi-
'

uan.
Candor, m. Candidez. nistros sa Sta. Iglesia.
Canela. /. Balat nang Isang bahagui nang Misa.
canela. Mala. Calingag; Buis nang lupa.
cayomanis. Canongía./. Ang manga
CA 95 OA
carapatan nang Canó- gauang pul vos at ipi-
nigo. nagbubucas nang caus-
Canónigo, m. Ang Sacer- tico.
doteng may canongía. Cantarín, na. adj. Mag-
Canonista, m. Ang marú- aauit; mangangantá.
nong na nagaral nang Cántaro, m. Bangá —
cánones. Grande. Calambá —Cha-
Canonizar, a. Ilagay nang to. Gálong. — Pequeño.
Santo Papa ang sino- Galongan De caña grue-
mang may carapatan sa. Bungboog.
sa bilang nang manga Cantatriz ó cantarína./.
Santos. Magaauit.
Canoso, sa. adj. May uban. Cantazo, ra. Haguis nang
Cansancio, m. Págod; pa- bato.
— De alguna parte
gal. Cantera. /.• Oficio nang
del cuerpo como brazo. cantero. Manga batong
Ngímay. — De camino. nalabrá na.
Tícal. De haber corrido Cantero, m. Maglalabrá
mucho. Sagadsad. nang bato.
Cantar, a. Umáuit; mag- Cántico, m. Canta; áuit sa
cantá. La victoria. Mag- pagpupuri pagpapasalá-
— Para
;

tagumpay. que mat.


duerma el niño. Mag- Cantidad. /. Bilang cun-
hili. — El pájaro. Hu- ea bibilangin, dami cun
muni ang ibón. Lloran- sa tinatacal, timbang,
do al difunto. Manambi- sucat.
tan. — Con reverencia. Cantina./. Bodega ó ta-
Díuang. —Los que re- guan nang álac ó túbig
man. Daguíray. Dan- — sa sílong nang báhay.
do ahidlidos. Tanglo- Tindahan nang manga
yan. —
Suavemente. Ca- cacanin. Sisiglan nang
guing-guing. baon sa paglalacad.
Cantárida. /. Háyop na Canto, m. Bato. Capal.
mumunti na guiná- Pagcacacantá ; áuit. De
CA 96 CA
gallo. Taláoc; cocócoc, punta. Tangían. — Hen-
—Lúgubre Panambitan; dida para sacar tierra
sambitan.— Antiguo. Ta- del hoyo. Salang-salang.
lindao.— De banca 6 de — Con garabato para
la madre al hijo. Hili; sacar Songquit.
algo.
hinlf.— De la lagartija Que claran para espan-
Halotietic. De un pájaro tar pájaros. Tigday.
llamado arpía. Tictic. Con que se estira el lazo.
— De los que reman. In- Bauigan. Para— sacar
doyanin fuego. Pauasan; banga-
Cantón, m. Dacong Jabas nan. —
Dulces y colora-
nang panulúean. Nga- das. Sinandúyong.—
lan nang isang bayan. Largas para las barati-
Cantoneo, m. Guininday- jas, Palatpat. — Parti-
guinday ea paglalacad. das que sirven de marco
Cantonera, f. Pangyácap al dindin. Pamalila.
na tangso ó bacal sa Blandas. Haligayot.
manga pánulucan nang Atravesadas en las cer-
caban at iba pa. cas. Bila; pamangcol.
Cantor, m. Taga canta ó Tejidas á modo de peta-
mangangantá. te. Sasag; Par-
sauall.
Caña. /. Bias nang cámay tidas hechas alfiler.
ó binti. Cauayan.— Sin Danglay. Partidas para
espina. Tayouánac atar con ellas. Lapat.
Dulce. Tubo. — Forni- Que ponen á paraos los
dasy fuertes. Písig. en Pacauay.
cuadros.
Grandes sin espinas. Ca- Cañada./. Pagitan nang
uayang quiling. Con — dalauang bundoc ó tu-
que tejen la red. Ag- gátog.
pñng.— Delgada y larga Cañafístula./. Baláyong.
para empujar la embar- Cañafístula.
cación. Tiquin. De pes- Cañamiel. /.. Tubo.
car. Baíiuasan; báuay. Cáñamo, m. Abacá.— Sil-
— Tronchada
s
por la vestre. Anabó.
CA 97 CA ~

Cañaveral. m Cauayanan. Capador, ra. s. Manga-


Caño. m. Alulod; pabu- ngapon.
luang; pangsol. Capar, a. Cümapon; mag-
Cañón, m. Cañón— Del bating.
encuentro de la ala dtl Caparrosa./. Alcaparrosa.
ave. Bagüis Capataz, w. Ang ñama-
Cañonazo, m. Putoc ng mahalá sa nagsisigauá
cañón. . nang anomang gauá.
Cañonelar. a, y r. Cañonin. Capaz, adj. Ang may ca-
Cañutillo, m. Canutillo. pacidad ó may caya.
— Con que beben. Halo- Capciosidad. /.Carayaan.
san; bansi.— De oro. Pi- Capelo, m. Sambalilo ng
nuló. Cardenal. Camáhalan ng
Cañuto, m. Bias nang ca- Cardenal.
uayan. — Con su tapa-
• Capellán, m. Ang Sacer-
dera. Salacuban. —
Que doteng may capellanía,
ponen para guardar la Alinmang Sacerdote ca-
tuba Túquil; bongbong. hit ualang capellanía. Ang
— Con anzuelos colgados capellán sa altar nang
para pescar. Patao. alinmang báhay.
En que echan la tuba. Capellanía. /. Capellanía.
Tiguisan. Capilla. /. Damit na na-
Caoba ó caobana. /. Cá- calibid sa liig nang capa
hoy. at abito na iquinueulu-
Capa. /. Damit na ma- bong sa ulo. Altar. Ca-
habang nacabalábal sa tipunan nang manga mú-
catanan. Capa. sico sa Simbabán.
Capacidad. /. Guang ó Capillo, m. Tocarol nang
luang nang anoman na sangol. *

súcat maglulan ó ma- Capirotazo, m. Pitic nang


siglan, para nang vaso, daliri sa ilong.
tapayan, camálig, etc. Capiscol, m. Ang Sacer-
Ang abot nang bait at doteng may catungcu-
nagagauá nang isa,t, isa. lang mamahalá. sa pag-
CA 98 CA
cacantá nang coro sa Caporal, m. Cabo.
Catedral. Capote, m. Ang hindl
Capitación. /. Pagcaca- magcabasas sa sugal.
bahagui nang manga buis Capricho, m. Caisipan 6
sa manga cabisa. caibigang loual sa cau-
Capital, m. Puhunan. galian at caramihan ay
Ciudad. Pangulo. Puno. ualang catouiran.
Capitalista, m. Ang may Cápsula. /. Báloc ng but6
puhunan ó aring salaping nang anomang T)unga.
túnay. Captar, a y r. Hicaya*
Capitalizar, a. Salapiin tin ang loob.
ang pagaarl. Idagdag sa Capturar, a Dacpin.
puhunan. Capullo, m. Buco nang
Capitán, m. Punong nag- bunga ó bulacJac.— i3w>
uutcs. Capitán. que -está metido la hongo-
Capitana. /. Asaua nang de! buyo. Talúcap; tá-
capitán. Pangulong sa- lalo. .

sacyan sa armada. Cara./. Muc-há.— Torcida.


Capitanear, a. Magpu- Piing.
nong magutos. Ma- Caraballa. /. Calabao na
nguna. babayi. Cabainan.
Capitular, m. Magcá- Carabao, m. Calabao; anu-
isa; pagcáisahan. Sisi- ang; damúlag. Macho. —
hin sa hindí pagtupad Lalaquian.— Grande. Ca-
na magaling sa caniyang la quian.
catungculan. Carabina. /. Baril na
Capítulo, m. Catipunan maicli.
at ,pagcacaisa. Pagsisi Caracol, m. Sueó.— Gran*
sa di nacaganap sa ca- de. Taclobo. Retorcido.
tungculan. Pilipit Reluciente. Pihá.
Capón ó castrado, m. Ca- — Pequeños. Calígay;
pón. sígay.
Capona. /. Yaueng tanda Caracolear, n. Bumiling-
nang pageaguinoo. biling; lumibidlíbid.
CA 99 CA
Carácter, m. Ang pinag- Carcañal, m Sácong.
cacaquilalanan ng pag- Cárcel, f. Bílangoan.
cacaiba,t, iba ng ucol Carcelage. m. Calagpa-
nang manga tauo at ngáo. Carcelage.
manga bágay. Tandang Carcelero, m. Mangbibi-
hindi mapapaul na iqui- langó
niquintal sa caloloua ng Carcoma./. Onos; bucboc.
manga Sacramenfong Carcomer, a. y r. Onosin
Bautismo, Confirmación ó bucbuquín.
at Orden. Camáhalang Cardenal, m? Ang may
caloob sa manga mata- cardenalato na sila ay
taas na
catungculan at pitong puong consejeros
caguinoóhan. Ang lagay nang Santo Papa. Pasa;
at pagcágauá ng letra. hinolá.
Carajay. rh. (En Manila). Cardenillo, m. Caláuang
Cauali; cazo. nang tangsó. Color na
Caramelo, w. Caramelo. verde.
Carátula. /. Máscara. Cárdeno, na. adj. Mura-
Caray 6 carey, m. Cala. dong magúlang.
Carbón, m. Uling. Cardialgía./. Mahigpit na
Carbonada. /. Lamang saquit nang sicmurá.
cati ó carneng inihao. Carear, a. Pagharapin
Isaug bágay na hima- ang manga sacsi ó may
gas. sala at nang maquílala
Carbunco, m. £ulá ó ba- ang catotohanan. Mag-
tong mahalagá.
Isang catipon.
bágay na súgat ó búcol Carecer, n. Magcúlang ó
Carcaj, m Bungbong ng masalat nang anoman.
palaso. Fandang isinú- Carencia. /. Casalatan.
suot sa dulo nang cruz Carestía. / Casalatan.
cun dinádala sa proce- Camáhalan nang pag-
sión. cain.
Carcajada. /. Halac-hac; Careta. /. Máscarang
halic-hie. pangtaquip sa muc-héL
CA 100 CA
Carga. /. Caiga.— -En el Cariño, m. Paláyao; sin-
hombro. Pasan; dala. tá; paquitang loob.
De embarcación. Luían. Cariñoso, sa. adj. Mapag-
— Debajo del -brazo palayao; mapagpaquitang
Quílic— En la cabeza. loob; masintahin.
Súnong. Cariredondo, da. adj.
Cargado, da. adj. Tiguib. Muchang mabílog.
Cargamento, m. Luían Caritativo, va. adj. Ma-
nang sasacyan. paglimos ó maauain.
Cargareme, m Recibo. Carlear, n. Humingal.
Cargo, m. Utang ó sa- Carmenar, a Magnutnot
lapi cayá at manga bá- nang bunot at iba pa.
gay na na sa pamama- Carnaje, m. Carne ó la-
halá nang isang tauo. mang cating inasnang
Ang naguiguing sala baon sa sasacyan.
nang nahahablá. Carnal, adj. Malíbog.
Cariarse, r. Magcasalá ó Carnalidad./. Calibugan.
rnabuloc alinmang buto Carnaval, m. Lapaz ó ang
natin. *
tatlong arao na sinúsun-
Caricia. /. Layao; alin- dan ng buling-búling.
dog. Manga uicang may Carnaza./. Dapitloob ng
pagibig. catad. Caramihan nang
Caridad. /
Pagibig sa lamang cati.
Dios at sa capoua tauo, Carne. / Lamang cati ó
Paglilimos. laman nang manga bu-
Caries, m. Ang pagcabu- nga— Entre pierna del
loe nang butong may animal Colani.
sala. Carnerada. /. Carami-
Carilargo, ga. adj. Muc- hang tupa.
hang haba. Carnero, m. Tupa.
Carilucio, cia. adj. Ma- Carnestolendas. / Car-
quinang na mucha. naval.
Carinegro, gra. adj. Mue- Carnicería./. Pagcacáma-
hang maitim. tayan «Ji.._digmá. Tin-
CA '
101 CA
dahan nang caíne. lagá sa mga carruage.
Carnicero, ra. s.Jáagca- Carretero, m. Mangga-
carne; mamamatay Ma- . gauá nang carro ó ang
pagcain nang carne. nagpapalácad na parang
Carnosidad. /. Lamang cochero.
lumalabis sa manga sú- Carril, m. Ang becas sa
gat. lupa nang manga pagu-
Carnudo, y. Malaman. long nang carruage at
Caro, ra. adj.Mahal. carriton. D&üjig maqui-
Carpeta. /. Carpetang pot. Ang dinaanan nang
8ulataa ó taguan nang arsro.
manga papel Carrilleras, pl Salom-
Carpetazo, m Pagcátiguil bal>á nang sambalilo; sa-
nang lácad nang isang lacot; etc.

expediente. Carrillo, m. Pisngí.


Carpintear, n. Magan- Carrilludo, da. adj. Pis-
loague. ngihan.
Carpintero, ra. adj. An- Carrizal, m. Catalahiban.
loague. Carrizo, m. Taláhib.
Carraco, ca. adj. Matan- Carro, m. Cauangis nang
dang masasactin. carruage.
Carraspera./. Cagalasan Carroza. / Cotseng'ma-
nang lalamunan na di laquí at marilag.
macalagoc nang láuay at Carruaje, m. Carruage.
may pamamalat. Carta. / Súlat; calatas.
Carrera./. Tacbó. Daang Cartabón, m. Ngalan ng
earanhian. casangcapan nang an-
Carreta. /. Parang car- loague.
riton na may pagulong. Cartear, a. Magsugal-
— Sin ruedas. Canga; sugalan ang sumúsu-
paragos. gal. Maquipagúsap sa
Carretela. /. Parang súlat.
cotse. Cartel, m. Súlat na idiní-
Carretera. /. Daang ta- diquit sa mababasa nang
CA 102 CA
calahatan at nang mata-
f
bao. De coco que sirve
lastas nang lahat. de plato.Taptapan.
Cartera. •/. Bulsang si- Cascarón, m. Balat nang
sidlan nang manga súlat. itlognang manoe at iba
Taquip nang bulsá nang pang ibón.
casaca, supa, etc. Casco, m. Béo nang ulo;
Cartero, m. Tagapagha- bungó. Capirasong ta-
tid nang manga súlat. payan, pasó, etc. Cucó
Casa. /. Báhay. nang cabayo.
Casaca. / Casaca. Caserío, m. ' Caramihan
Casacón. m. Casacaag ng manga báhay. Pooc.
malaquí Casero, ra. m y/. Ang
Casadero, ra. adj. Ang may arl naug báhay.
na sa edad nang súeat Ang palagul sa báhay na
macapagasaua. di mapagpanaog, Taga
Casamiento, m. Pagaasa- paga]agá naog báhay ó
ua. Casal nagcácalingá
Casapuerta. /. Sílong na Casi. adv. Halos.
dinadaapan nang pag- Caspa. /. Balacúbac.
panhic sa báhay. Casquibiando, da. adj.
Casaquilla. /. Casacang Cucong malambot nang
maigsí cabayo..
Cascabel, m. Baimbi Castañuela./. Castañetas.
Cascajo, m. Catipunan Castellano, m. (Idioma
nang manga batong mu castellano 6 lengua de
muníí; manga pinagla- Uicang castilá.
castilla).
brahan; basag na tapa- Taga Castilla. Goberna-
yan, at iba pang manga dor sa castillo.
batong pirápiraeó. Castidad. /. Cabánalang
Cascar, a. Mabásag; mag- laban sa calibugan. Ca-
calámat. Mámalo. linisan at pagiíngat sa
Cascara. / Balat nang cahalayan.
anomang bunga ó cá- Castigar, a. Magparusa.
hoy. —
Be coco. Bunot; Castigo, m. Dusa; parusa.
CA 103 CA
Castillo, m. Moog nang na pangyayaring tangí
cuta. De fuegos artifi- sa caramihan.
ciales. Castillo. Cataviento, m. Pabiling;
Castigo, zo. adj. Mabu- patubiling; grimpulá.
ting íioage ó malinis ang Catecismo, m. Catecismo;
pinagmulan. dásalan,
Casto, ta. adj. Malinis; Catecúmeno, na. m. y/.
ualang calibugan. Angnagaaral nang ca-
Castrar, a Cumapon tecismo ó dasaL <

Colmenas. Buhag; pú- Cátedra. / Pulpito nang


hag. manga catedráticos na
Castrón, ra. Tupang ca- nagtuturó nang caru-
pón. nungan.
Casual, adj. Nagcataon Catedral, adj ó/ Simba-
na hindi sinasadyá hang quinadoroonan ng
Casualidad. /. Pagcaea- Obispo ó Arzobispo at
taon nang caniyang cabildo.
Casucha. /. Babaybaha- Catedrático, m. Áng may
yang ualang halaga. cátedra sa pagaaral ó
Casulla. /. Damit ng Sa- pagtuturó.
cerdote cun nagmioiisa. Catequizar, a. Magturfc
Catacumbas. /. pl. Libi- nang catecismo.
ngau sa ilalim nang lupa. Catite, m. Pilong munti
Catalán, na. adj. Taga nang ezúcal.
Cataluña. Catolicismo, m Angcala-
Catalejo, m. Larga vista. hat-lahatang cristiano.
Catálogo, m. Lista ó tan- Catorce, adj Labing ápat.
daau Catorceno, na. adj. Ica-
Cataplasma./. Epiplasto. labing ápat
Catar, a Ticman ang lasa. Catre, m. Hihigan. Catre.
Pagusisain; uariin. Cauce, m, Sangcang pá-
Catarata./. Bilig samata. daluyan nang túbig; lu-
Panganorin. nas nang ílog.
Catástrofe. /. Masaquit Caución, f. Fianza.
CA 104 CE
Caudal, m. Cayamanan, Cazar, a. Mangaso. Ave
pagaarl. Salapi. con otro ave Mangati.
Caudillo, m. Punong nag- Cazcarria. /. Pútic na
uutos sa alinmang ca- naniniquit sa damit. Cu-
pisanan. lángot.
Causal. / Dahilan. Cazo. m. Cauali Grande. -

Caustico, ca. adj. Causti- Caua.— (En Manila). Ca-


co. Tapal na nacasusugat. rajay.
Cautela. /. Pagiingat na Cazón, m. Hinquin.
nasasadya na Lalang ó Cebada. /. Cebada.
paraang handá sa pag- Cebar, a. Magpacain ng
darayá. háyop. —
Armas. Mag-
Cauterio, m. Gamot na seben. — Fuego. Gatu-
sumu8ugat. Casangca- ngan.
pang guinágamit nang Cebo. m. Pageain ng ma-
manga eircrjano. nga háyop. Pólvorang
Cautivar, m Bumíhag. paneben. Pain,
Cautiverio, m. Cabihagan; Cebolla. /. Sibuyas; la-
pagcábihag. soná.
Cautividad. /. Pagcábi- Cebón, m. Báboy na pi-
hag. ñata taba.
Cautivo, va. m. y /. Bí- Cecial, m. Manga isdang
hag. tuyo.
Cavar, a. Humúsay.— Un Cecina./. Lucbá; pindang.
poco. Dalutdutin; calca- —(En Manila). Tapa
lin; docalin. Gon las Cedazo, m Bithay; ága-
uñas. Culculin. gan.
Caverna./. Cueva; lungá. Céfiro, m Hanging gá-
Cayado, m. Tuncod nang ling sq calunuran. Ha-
pastol at nang Obispo. nging palaypalay.
Cay man. m (En Manila) Cegar, n. Mabúlag.— Ho
Buaya. Cocodrillo. yos, sanjas, etc. Mag-
Caza. /. Pangaso. Manga tabón.
"háyop na hinuhuli. Ceguera. / Cabulagan.
CE 105 CE
Ceja. /. Quílay. Celsitud./. Cataaean; ca-
Cejijunto, ta. adj. Ang lac-han.
may quílay na halos Cementerio, m. Líbingan.
magabot. Cena. /. Hapunan.
Celar, a. Magcalingá, sa Cenáculo, m. Salas na
pagtupad sa manga cau- hinapunang hulí nang
tusan at catungculan. ating Panginoong Jesu-
Pagmasdang magaling cristo.
ang sinoman, ang manga Cenagal, m. Caburacan.
quilos at tungo Cenar, a. Humapon.
Celda. /. Silid. Cenefa. /. Sanipa.
Celebérrimo, ma. adj. Ceniciento, ta. adj. Abu-
Bantog na lubbá hk.
Celebrar, a. Mangilin; Cénit, m. Ang dacong
magpuri; gumálang — itaas na natatapat sa
Misa Magmisa. ating ulo.
Célebre, adj. Bantog; Ceniza. /. Abó; agao.
bunyí. Masayá; mato- Cenizal, m. Abohan; pi-
uain. nagaabohan.
Celebro, m. Utec sa uló. Centella. /, Quirlap; pi-
Celeridad. /. Cadalian; sic; alipato.
catulinan. Centesimo, ma. adj. Ica-
Celeste, adj. Ang nauu- sangdaan.
col sa Langit. Cúlay ó Centinela, m. Bantay; tá-
color na cauangis nang nod.
Lángit. Centro, m Guitná; caibu-
Celestial, adj. Ang- na- turan; cálalimlaliman.
uucol sa Lángit; malo- Ceñidor, m. Pamigquis.
ualhati. Ceño. m. Pangongohot ng
Celibato, m. Ang pageá- noó nang may gálit; si-
bagong tajio na di nag- máugot; múngot.
asaua. Cepilladuras, m. Pinag-
Célibe, m. Bagoog tauo. cataman
Celogía. /. Sología. Cepillar, a. Magcatam.
OE 106 CI
Cepillo, w. Catam. Es- Certeza. /. Túoay na
coba. pagcaalarn.
Cepo. m. Pangao. Certidumbre, f. Certeza.
Cera. /. Pagquit. Certificar, a. Magpato-
Cerato. m Nagcacahalong toó.
pagquit at langia. Certísimo, ma. adj. Tú-
Cerbatana. /. Sumpit. nay na túnay.
Cerca./. Bacod; bato man Cerviz. / Bátoc.
ó eauayan. Malápit. Cesar, n. Magtahan; mag-
Cercano, na. adj. Malápit. humpay; tumahímic.
Cercar, a. y r. Magbácod. Césped, m. Boligá; lim-
Cercenar, a. Jíauasan ang pac; tiningcal.
manga dulo. Palasa». C^stó. m. Batulang; bug-
Cerciorar, a. y r. Talas- soc; galalan. — Pequeño.
tasing magaling ang ca- Fagnan; buslo.— Con que
totohanan nang ano- petcan. Cay a
man. Cía. /. Butó sa balacang.
Cerco, m. Báeod. Ciática. /. Saquit
Cerda. /. Buntot ó buhoc Cibera. /. Sápal
nang cabayo at iba pa. Cicatriz. /, Piclat; pílat.
Báboy na babayi. Cicatrizar, a. Jr r. Mag-
Cerdo, m. Báboy. sará; mabahao ang ma-
Cerner, a. Magagag; uma- nga Búgat.
Ciclan, m Isa ang bayag,
Cerrar, a. y r. Magsará; Siclang.
magcáling. —Con can- Cidras. /. Cigras.
dado. Susian.— Los ojos. Ciego, ga. adj., m, y /,
Pumiquit. La boca Ti- Bulag. —A quien falta
eumiñ. — El puño de la la niñeta de los ojos.
mano. Quimquim. Matang may pílac.
Cerril. aJj. Calabáo; ca- Cielo, m. Lápgit; langit-
bayo ó háyop na hindi langitan.
pa maamó. .Ciempiés, m. Alopihan;
Cerro, m. Bundoc. antipalo.
CI 107 CI
Cien. adj. Isang daan. Cincomesino, na. adj.
Ciencia. /. Carunungan. Ang may limang bouan.
Cieno, m. Luad; balahó. Cincuenta.m Limangpuó
Debajo de las casas. Cincha. /. Sinsá nang
Pusalian. sjya nang cabayo.
Científico, ca. adj. May Cíngulo. m Parnigquis
dúnong. nang Sacerdote sa iba-
Ciento, adj. y m. Sang- bao nang alba.
daan. Cínife, m. Lamoc.
Cierto, ta. adj. Totoo; Cinta. / Sintas.
tapat; tanto; Cinto. /. Pamigquis na
Cierva./. Líbay. balat.
Ciervo, m. Sungayan. Cintura. / Bayauang.
Cierzo.m. Hangioghilagá. Circuncidar, a. Magtull.
Cifra. /. Letrang nagca- Circunstancia./ Bágay.
casiló. Abreviatura. Circunvecino, na. adj.
Cigarro, n. Cigarong ta- Magcababay an magca- ;

baco. canayon. ,

Cilicio, m. Damit ó pamíg- Cirujía./ Arte nang pag-


quis na tanicalang may gamot nang manga sú-
manga tinic-tinic na ipi- gat, búcol at pílay.
nagpepenitencia. Cisco, m. Gaboc ng úling.
Cima./. Caitaasan ó toctoc Cisne, m. Ibong maputi
nang bundoc; cáhoy; ang pacpac, dilao ang
bubungan; etc. tuca, mahabá ang liig
Cimarrón, na. adj. Tauo at itim ang paá.
at háyop na hindi pa Cita. / Típanang arao,
maamó. oras at lugal.
Cimiento, m. Ang naba- Citerior. adj Sadapitdito.
baong quinababatayan Ciudad. /
Ang malaqui
nang alinmang pader. ang sacop para nang
Cinamomo, m. Cáhoy na Maynilá.
ang bulaclác ay mabango. Civil, adj. Ang nauueol
Cinco, m. Lima. sa ciudad. For. Ang —
CL 108 CO
nauucol sa manga usap Clemente, adj. Maauain.
nang pagaarl
Magalangin.
— Cortés. Cliente, m.
pon.
Ang inaam-

Civilización. /. Cultura. Cuéntela./. Pagaampon.


Clamor, m. Iyac— De vic- Clin. / Buhoc sa bátoc at
toria Hiyao. :
liig nang cabayo.
Clandestino, na. adj. Lí- Cloqueo, m* Ang pag-
him. cococ nang humahalim-
Clara./. Putí nang itlog. him na manoc.
Pagtilang sandali nang Clueca./ Humahalimhim
ulan. na manoc.
Clarear, r. Magbucang Cobarde, adj Duag.
liuayuay. Cobardía./ Caruagan.
Claridad./. Caliuanagan; Cobertera./ Panaquip;
pagcaaliualas; liuánag; tungtong.
banaag. Cobijar, a y r. Tacban;
Claro, ra. adj. Maliuánag; magtaquip.
malinao. Cobrador, m. Mániningil;
Clavar, a. y r. Magpacó; tagapaningil.
magtayac. Los — ojos. Cobranza. /. Paniningil
Tumítig. Los ojos ha- Cobrar, a. Maningil.
ciendo arriba. Itiric ang Cobre, m. Tangsó.
mata. —Los ojos mos- Cocción. / Pagealutó
trando enojo, Manlisic. Cocear, a. Sumícad; ma-
Clavazón. /. Catipunan nícad; tumadiac
nang manga paco. Cocer, 'a. y r. Maglutó;;
Clavel, m. Bulaclac na malutó.
mariquit at mabango. Cocido, w. Luto.— O ver-
Clavícula. /. Balágat. Sanay; bihasa.
sado.
Clavija./. Pacongtangalin. Cocina./ Pinaglulutoan.
Clavo, m. Paco .— Que Cocina.
nace en la planta del pié. Cocinar, a. Mangosiná.
Busuang. Cocinero, ra. m. y/ Taga
Clemencia» / Auá. pangosioá
CO 109 CO
Coco. m. Niog.— Tierno. llosas Mamopol, cumi-
buco. * tii, pumuti.— Con el pu-
Cochambre, m. Bágay na ño. Dumacot. Alguna—
mabahó. cosa que anda en el agua.
Cochina./. Báboy na ba« Saguipin. —
Al que se
bayi. está ahogando. Sambo-
Cochino, m. Báboy. tin. —
Todo á barrisco.
Codazo, m, Sacsac nang Simutín.—- Con mano ó
sico nang camay. ropa pescaditos. Suma-
Codear, n. Manicó. g&Q.—Paj arillos con una
Códice, m, Librong súlat red. Sumaquiod. — De la
camay. mano. Tangnan sa ca-
Codicia. /. Pagnanasá sa may.— Co n mano. Ha-
la
ciyainánan; imbot uacan. A €ñ men-
otro
Codiciar, a. Magnasá; tira. Sudsuran —
Piojos
magimbot. de la ropa Mangbinu-
Codieilo. m. Isang bágay ma, —Algo al animal
na testamento. con la boca. Sagpangín.
Código, m. Catipunan ng Gente. Dumaquip. Algo
manga leyes. con la mano á boca apre-
Codo. m. Sico. Sucat mulá suradamente —
Sagmi-
sa sico hangang dulo tín. El g abitan algo al
nang camay. vuelo. Daguitin; sambi-
Coetáneo, nea. adj. Ca- latin.
panahon. Cognación. /. Pagaanac
Coeterno, na. adj. Para- sa parteng babayi.
parang ualang mula,t, Cognomento, m. Paman-
catapusan. sag.
Cofradía. /. Capisanan Cogollo, m. Talbos; us-
ng "manga cofrades. bong; úbod — Be cañas.
Cofre, m. Caban. Labong.
Coger, a. Humuli, urna- Cogote, m. Cocote.
#
bot. — Algo "del suelo. Cohechar, a. Sumúhol.
Pulutin; dampotin. — Cohecho, m. Súhol.
co 110 co
Cohete, m. Cuitis. Colérico, ca. adj. Maga-
Coincidir, n. Magcáayon; galitin. •

mageáisa. Coleta. / Buhoc na ná~


Coinquinarse, r. Magca- lalauit sa licod.
mansá; maruuihan Colgadero, adj. Sabitan;,
Cojear, n. Tamicá; hu- sampayan. r-
mineod; mapílay. Un — Colgadura. / Manga ta-
poco. Umicá. bing na pamuti.
Cojera./. Capilayan; pag- Colgar, a íbitin; isábit;
capílay. ilauit; ilaylay. De pies
Cojin. m. Unang lúhuran y manos como murcié-
ó uupan. lago. Maglambitin. La —
Cojo, ja. adj. Pilay. ropa en cordel. Isam-
Col. /. Coles. pay-
Cola. /. Buntot. Para — Colicuar, a. y r. Magtu-
pegat. Colang pandi- nao; matunao.
quit. Colina. /. Tugátog na
Coladera. /. Salaan. niuntí; borol.
Colador, m. Pansalá. Colmar, a. Paulohin.
Colapiscis./. Buntotnang Colmena. / Báhay nang
isdá. pocyotan.
Colar, a, Súmala Colmenar, m. Ang quina-
Colcha. / Panaquip sa doroonan nang manga
hihigan. báhay pocyotan.
Colchón, m Parang unang Colmillo, m. Pángil.
malápad na jlinaiátag sa/ Colocar, a. y r. Ilagay
hihigan. ang anoman sa dápat
Colear, n. Mamaypoy. eálagyan.— Proporcio-
Colega, m. Casama sa nar empleo. Hagay sa
colegio. catungculan ang síno-
Cólera. / Gálit; pagnga- man.
ngálit. — Morbo. Saquifc Coloquio, m. Pagsasáli-
na sumusuca at nagiila- taan.
guin. Color, m. Cúlay.
CO 11 1 CO
tíolorado, da. adj. Pala nayon, hibaybay, da-
Coloso, m. Estatuang nay.
malaqui sa caugalian* Combate, m. Pagaáuay,
Columbino, na. adj. Ang pagbabaca. — Por mar.
nauucol ó camuc-há nang Banggá.
calapati. Combatiente, p. a Com-
Columbrar, a. Umani- batir.
nao; aninauin. Combatir, n. y r. Mag-
Columna. /. Haliguing baca; magbanggá; mag-
bato lamas.
Columnario, ría. adj. Combinar, a. Magocol-
May haligui. ocol;magbagaybagay ng
Columpiar, a. y r. Máu- anoman na maguing
goy; umugoy. isang compuesto. Ha- —
Collado, m. Colina. Bo- blando^ de escuadras ó
rol. ejércitos, unirlos 6 jun-
Collar, m. Hiyas na na^ tarlos. Magtipon nang
sasabit ó nalilibid sa manga sundalo.
liig. —Ó insignia de ho- Combustible, adj. Ang
nor. Tanda nang pagca- súcat masúnog.
guinoó. Comedero, m. Cacanan.
Collarin. m. Pangliig ng —De puerto. Labangan.
manga Parí. Comedido, da. adj, Ma-
Collera. /. Pangliig nang mapagpítagan.
gálang;
manga háyop na pang- Comedimiento, m. Alang-
hila. álang.
Collón, na. adj. Duag. Comedor, ra. m. y /. Pa-
Coma. /. Corlit. lacain; palangoyá. Lugal
Comadre, /. Hílot. Ini- na cacanan.
iná —Ó vecina. Oaapid Comensal, m. Cásalo sa
báhay; caibigan. dúlang.
Comadrón, m. Sálag. Comenzar, a. Muían; pu-
Comarca. /. Ang nasasa- noan. —A hablar. Ma-
cop nang js%ng bayan, mongcahl. Alguna cosa.
co 112 CO
Mamunó; manguna —Á Compadecerse, r. Ml«
salir la espiga del arroz. auá; mahabag. De ver á
Sumapao. — Á hervir lo que otro padecer. Maham-
se calienta. Quiao. bal.
Comer, a Cumain. Car- Compañero, ra. m. y./.
ne ó pescado sin pan. Mag- Casama; calaguyó.
papac. —Juntos en un Compañía. /. Paquiqui-
plato. Magsalo. —
Moris- sama
queta con • caldo. Mag- Comparación. /. Halim-
labay; magsabao. Atra- bauá.
gantadas. Samual. La — Comparar, a. Ihalimbaufc;
sobra. Sumiraot— .4 es- itúlad.
condidas. Maglimid. Comparecer, n. Huma-
Carne ó pescado. Mag- rap sa puno.
silá — Dulce ó" frutas- t
Compartir, a. Bumaha-
Maghimagas.— Por la ma- gui; humatl.
ñana. Aga. Compasión./. Habag;auá.
Comestible, adj Súcat Compasivo, va. adj. Ma-
macain. auain; mahábaguin.
Comezón./. Pagcatí; pag- Compatriota, com. Caba-
guisá. bayan.
Cómico, ca. m. y/ Co- Compeler, a. Pilitin.
mediante. Competencia. / Pagta-
Comida. /. Pagcain. paguusap.
talo;
Comilón, na. m. y/Pa- Competir, a. Maquiagao;
lacain; mataeao. maquialí.
Como. adv. Paano.— Está. Competidor, ra. adj. Ca-
Maanó. — Cunuarl.
Si. agao; causap ó cátalo.
— Si dijéramos. Alalaong. Complacer, a. Magbigay
— Este. Para nito; ga- touá.
nitó.— Aquel. Gayón — Completar, a. Ganapin.
Quiera. Cahit paano.— Completo, ta. adj. Ga-
Usted quiera. Ang ibi- nap; ualang cúlang.
guin mo pó. Complicarán./. Pagcaca-
co 113 CO
faató nang iba,t, ibang Cómputo, m. Cabilangan;
bágay. bálac.
Cómplice, com. Caeapacat. Comulgar, a ó n. Mag-
Componer, a, y r. Cu- comulgar.
mathá; magyaman. — Ver- Común, adj. Casamaban.
sos* Túmulo,.— Con ador- Mga uicang caraniuan.
nos alguna cosa. Pamu- Comunicar, a. y r. Su-
tihan. manguDí; magbigay alam.
Compra. /. Pamimilí; pi- Maquipanayam.
namiling cacanin. Comunidad./ Capisanan
Comprar, a. Bumilí; ma- nang na sa isang bayan
milí. — Regateando. Ma- ó convento.
quitungo. — Al fiado. Mag- Conato, m. Pagpipílit
catiualá. Concavidad. /. Humbac;
Comprender, a. y r. Tu- calucongan; lucong.
inalastas. — Una cosa en Cóncavo, va. adj. Ma-
otra Saclao; manman, lueong.
Lo que se dice. Uatas. Concebir, n. Maglihí.— O
Comprensible, adj. Ang comprender. Maunauá.
eúcat matalastas ó ma- Conceder, a. Pumáyag;
abot nang bait. Súcat magpahintúlot. -*- Con la
maeaclao. cabeza. Tumangó.
Compulsa. /. Saling yarl Concertar, a. y r. Tu-
nang alinmang
sa Juzgado mipan; tumacdá.
documento ó utos. Las voluntades. Magcá-
Compulsar, a. Cumuha ayon; magcáisa; magcá-
nang salín. 8undó.
Compunción. /. Calum- Concierto, m, Tipan;
bayan sa pagcacásala. pagcacá8undó. —De hacer
Compungirse, r. Icalum- algo con señal de tiro ó
bay ang naguing sala. cosa semejante. Hodya-
Computar, a. Bilangin tan.
ang manga bilang nang Conciliar, a. y r. Pa-
. ion, panahon at edad. pagcásundoiu.
co 114 CO
Cónblave. m
Capisanan samang ualang hangar*.
*

nang manga Cardenal Sumamá.


sa paghahalal ng Pon- Condición. /. Asal; cau-
tífice. Lugal na pinag- culan.
eacatipunan. Condimentar, a. Mag-
Concluir, a. Yumarl; tu- guisa; magpasarap nang
mapos; lumntas. luto.
Concordar, a. Mageá Condimento, m. Sangpap
uasto; magcásuató. Los na nagbibigáy sarap.
que están discordes. Pag- Condiscípulo, m, Casamá
payuhan. sa pagaáral.
Concordia. /. Pagcacá Condonar, a. Magpatá-
sundd. uad.
Concubina. /. Cálunyá. Conducir, a. Maghatid
Concubinario. m, Ang Conducto. m % Embornal.
may cálunyá. Pabuluang.
Conculcar, a. Yumúrae; Conductor, ra. "d. T^ga
yuracan. paghatid.
Concuñado, da. m. y/. Conejo, m. Conejo.
Bilas. Conexión. Pagcacá-
/,
Concupiscencia. /. Pag- sil6; pagcacá8ama.
cáhilig na ualang tuto Confabular, a. Magsang-
sa manga cagálíngan sa usapan. Magsápaca-
lupa tan
Concurrencia, f. Pagca- Confederación. /. Pag-
catipon. cacalágom nang nangag-
Concurrir, n. Magcapi- cacasundó.
san; umabuloy. Confesar, a. Magcum*
Concha. / Capis. pisal. —
Conchavarse, r. Magsá- Confesarse, r. Mangom-
paoatan. pisal.
Condena. /. HátoL Confesión./. Pangongom-
Condenar, a. Humátol. pisal; sigao.
Condenarse, r. Mápaca- Confianza. /. Pananáirv*
cp 115 CO
pagása; paniniualá; pag- pagharapin.— Los genios.
cacatiualá. Magcáhiyang.
Confidente. rn. Capáha- Confusión./. Cagúftihan.
yagan cátiualá;
; caga- Congelar, a. y r. Mamod;
uad. matúlog para ñang sa-
Confín, m. Hangá ó ca- bao, manticá, etc.
hangá. — adj. Huma- Congeniar, n. Magcáisa
hangá. ang ugall.
Confinar, n. Maguing ca- Congoja. / Pagdauis.—
hangá; calapit. Con lágrimas. Hapis;
Confirmación. Pageo-
/. hirap.
compil. Pagpapatíbay. Congregación./ Catipu-
Confirmatorio, fia. adj. nan.
Nagpapatíbay. Congregar, a. y r. Mag-
Confitar, a. y r. Balutin catipon.
naog asúcal. Conjuración./ Panghi-
Confite, m. Compites. himagsic laban ea Hari
Confitería. /. Tindahan ó puno.
nang compites. Conjunción. Pagcacá- /
Conflagración./. Pagca- pisan ó pagcacásama.
casúnog. Isang B&hagui nang pi-
Confluencia./ Pagcacá- nangánganlang oración
ratig nang manga ilog. sa gramática. De la
Conformar, a Magca- luna. Pagcamatay nang
ayon. —
Una cosa con buan.
otra. Magcábagay. Conmutar, a. y r. Mag-
Conformarse, a Urna- paíit.
yon Dos en algo. Mag- Conocer, a. Oumilala^
cásundó. maquílala.
Conforme, adj. Nagcaca- Conocido, da. adj. Caqui-
ayon .Nagcaeabágay lala.
Confricar, a. ^Joscosin. Conocimiento, m. Pageá-
Confrontar, a. y r. Psg- •quilala.
surutin; pagmuchain; Conquistar, a. Dumigmá*
Cü 116 00
Conregnante, adj. Oasa- báhay at iba pa. Ang
mang nagháharl isang uicá,i, isa-ibang
Con#einar. n. Magsa- uicá.
mang maghari; maqui- Consuegro, gra. s. Balaye,
pagharl. Consuelo, m. Alio; gali.
^Consecución. J. Pagca- Consultar, a. Sumangunl,
camit. Consumado, da. adj.
Conseguir, a. Magcamit; Pantas; paham.— En algo.
maeonsigui. Talos. — En él entendi-
Consejo, m. Hátol. miento. Puspos.
Consentir, a. Pumáyag. Consumir, a. y r. Mau-
Conserva./. Cusilbá; buc- bos.— La hacienda. Maú-
hayo. tod.— Algo al fuego. Ma-
Considerar, a. Magísip; pugnao. Alguna cosa.
magbúlay. Algo en lo mapuceá. El pescado en
interior. Magnílay .
Lo el rio. Magangó.
que ha de decir. Una- Consunción. /. Pagea-
uain. ubos.
Consigna, f. Manga utos Contacto, m. Pagcaeá-
na ibinibigay sa bantay. raiti.

Consolar, a. UÜalio; ma- Contagiar, a. Macáhaua.


alio. Contar, a. Bumílang.
Consolidar, a. y r. Pag- Contemplar, a. Tingnan;
tibayin. pacaeiyasatin; unauain; isi-
Consorte, m Asaua.— pingmagaling; maggu-
Consortes. Magasaua. namgunam; magnílay.
ca8ama sa paquiquipag- Contemporizar, a. Ma-
uaap quibágay.
Constancia. /. Catiisan. *
Contender, n. Maquipag-
Constante, adj. Matiis. talo.
Constelación. /. Catipu- Contener, a. y r. Magpa*
nan nang manga bitoin. laman.— O detener^ Pu-
Construir, a. y r. Mag- míguil. —O reprimir*
bangon nang Simbahan; Magpíguil náng loob.
cu 117 CO
Contentar, a. Magbigay Contrahacer, a. Tumti
touá; matouá. lad.
Contento, ta. adj. Touá; Contrapeso, m. Pánica-
ligaya. bang; pacauay.
cátig;
Contestar, a. Sumagot. Contrario, m. Caáuay.
%
Magcáiaa nang eabi ó Contraronda. /. Panga*
magcaayon. lauang ronda.
Conteste, adj. Nagcaca* Contraseña, m. Tandang
isa. líhim na súcat ipagca-
Contienda. /. Pagaáuay; quilaquilala ó súcat pag-
^pagtatalo — De palabras. caquilalanan.
Dará. Con arma blanca. Contrastar, a. Lumaban;
Tágaan. sumalangsang sa gauá ó
Contigo, pro. Sa iyó. pagmamatouid.
Contiguo, gua. adj. Ca- Contraveneno, m Ga-
lapit; casíping. mot na laban sa lason.
Continencia. /. Pagca- Contravenir, n. Sumo-
piguil sa calooban. uay laban sa utos.
Continuar, a. Lumagui; Contrayerva. /. Lunas.
manatili; magmarahil. Contribución. ./, Ambag
Contonearse, r. Gutni- ó atnbagan.
rayguiray; guminday; cu- Contrición. /. Pagsisisi.
mindí. Contrito, ta. Ang adj.
Contra, pre. Laban v. g.: may pagsisising contrición.
Contra él. Laban sa ca Controversia. /. Pagta-
niya. talo.
Contrabandista. /. Es- Contumelia. f. Talam*
traviador. pac na pagmura; pag-
Contravando. m. Estra- alipustá
vio Contundir, a. y r. Ham-
Contradecir, a. Sumouay; pasing magcapasá. •

lumaban; comontrá. Conturbar, a. y r. Bu-


Contradictor, ra. m. y /. malisa; mabalisa.
Masóuain; mapaglaban. Contusión. /. Pasa.
co 118 CO
Convalecencia. /.- Pag- Conversión. /. Pagiibá-
babagong lacas nang may ó pagbabago nang ano-
saquit. man, na para nang pa-
Convalecer, n. Magba- guiguing cristiano nang
gong lacas; magpalacas. di binyagan, paguiguing
Convecino, na. adj Mag- . éucá nang álae
capitbáhay. Convertir, a. y r. Mág-
Convencer, a. y r. Hi- ibá; magbago; magbalic
cayating itungtong sa lóob.
matouid nang mágibá Convexo, xa. adj Umboc
nang jpaniniualá. ó taas nang ibabao nang
Convención./. Típanan. anoman. Caumbucan.
Convenible, adj. Masú Convite, m. Pagaanyaya;
nurin ó madaling urna- pagpipiguiug.
yon sa iba. — O precio Convulsión./ Pangungu-
acomodado. Halagang bá- rong nang manga lítid.
gay ó dápafc Cónyugues, m. Magasaua.
Conveniencia. /. Paqui- Cooperar, n. Tumúlong.
nabang; hanapbúhay; pag- Cooperario, m. Casama;
cacaisa nang dalauang catúlong sa paggauá.
bágay na iba,t, iba. Cooperativo, va. adj. Ma-
Convenir, n. Magcaayon; catutúlong.
magcaÍ8á. Copa. / Basong may
Convento, m. Báhay ó paá. Catipunan nang sa-
catipunan nang manga ngá sa itaas nang cáhoy;
Paring religioso. yábong. Loob nang sam-
Conventual, adj. Ang balilo.
náuucol sa convento Copete, m. Buhoc; pac-
Converger, n. Tumungo pac ó balahibo sa itaas
ang dalauang gúhit na nang noó. Pamuti sa
matouid na iisa ang ti- dacong itaas nang marco
"*

nutungo. ó cuadro.
Conversar, n. Magpana- Copia. /. Caeaganaan ó
yam; magompoc. caramihan nang ano-
co 119 CO
man. — traslado. Sa- Cordillera. /. Sunodsu-
lín. — retrato. Lara- nod na bundoc ó taluc-
uan. toc nang manga bun-
*
Copiar, a. Sumalin; hu- doc.
muad, Cordura. /. Cabáitan.
Copla. /. Dalit Corma. Colma.
/.
Coplear, n. Magdalit ó Cornada. /. Suag. *

gumauá nang dalit Cornear, a. Míanuag.


Copo. m. (Algodón). Bi- Cornudo, da. adj Sunga-
nuyó. Lugal na masin- yan.
sinnang lambat. Coronilla. /. Tuetoc ng
Cópula. /. Tall ó pagca- ulo.
tall. —O coito. Pag- Corpóreo, rea. adj. May
as pid. catauan.
Coqueta./. Babaying hin- Corral, m. Bacuran.
dí rdápaisa. Para pescar. Bunohan;
Coraje, m. Tápang; gálit; baclad. — Con que pes-
panguiguíguil. can en la sementera.
Coral, m. Corales. Siid.
Coraza. /. Sapiao; baluti. Correa./. Sintas na balat.
Corazón, m. Puso.— De Corrección./ Pagsauay.
madera. Úbod. Corredera. / Pátaebu-
Corcova. /. Cabucutan ó han. Ang lúbid na panú-
cacubaan. cat nang tacbó nang
Corcovado, da. adj.myf. sasacyan.
Búcot; buctot Corredizo, za. adj. Tali-
Cordel, m. Lúbid,— En gabsó; talihabsó.
que forman la red Laua- Corregir, a. Sauain; pa-
yan. Largo en que pen- ng^sápan; bagohin ang
den muchos anzuelos. malí
Quitang. Correoso, sa. adj. Macú-
Cordero, ra. m.yf. Anac nat.
nang tupa.— O manso. Correr, w. Tumacbó.—
Maamó. Por alcanzar algo. Hu-
co 120 CO
mábol—JEb pos de otro. b cañas en trozos. Pid-
Humágad.— El agua por pirin.— Con tijeras. Gu-
su corriente. ' Umagos.— pitin Al soslayo. Oli-
Las lágrimas. Bumaiis- pasin. — Hilachas. Hi-
bis.— Lo líquido Umá- matirin. Caña dulce en
nod; dumáloy. ruedecitas. Idid. — En
Correrse./ Mahiyá-^De %1 rebanadas, Dalipayin —
algo. Maghinágap. Le — En partes menudas. Ti-
lo que dice á otro. Mang- larin. — Cresta. Pungu-
hinuha. sin. — Con los dedos la
Corresponder, n. Gu- flor 6 fruta. Putihin;
manting loob. Maquipag- quitlin. — Le un gol-
sálitaan sa eúlat ó roa- Pe - TJgpasin, — Aser-
quipagsulatan. rando. Guilguilin. —
Corrido, da. adj. Nahí- Cercenando. Padparin;
hiyá. palasin.— Le raiz. Sa-
Corriente. /. Agos. garin.— Al redopelo. Sa-
Corromper, a. Sirain; lungatin. — Cordel, hilo>
bumahó; inabuloc. etc Patdi o—Ropa
:
como
Corrupción./. Pagcasirá. sastre. Tabasin Como
Corruptor, ra. m. y / media luna, potaban.—
Máninirá Las uñas. Maghingucó.
Cortadera./ Pamútolng El árbol de plátano para
bacal na maínit. 4 coger el racimo. Tibain.
Cortafrío, m. Pamútol Corte, m. Talim. Ang
nang bacal na malamig. quinadoroonan ng Han.
Cortafuego, m, Pader na Abay
panghadiang* sa apuy. Cortedad./ Caiclian;cau-
Cortaplumas, m. Pajiasá. miran.
Cortar, a. Pumütol.— En Cortés, adj. Cortesano;
pequeñas partes. Hiuain. magalangin.
— En postas señalán- Cortesía. / Gálang.
dolo. Guilitín.— En tro- Corteza./ Balat; ópac—
zos. Guilingin. Palos— Le madera. Banácal.
co 121 CR
Cortina. f. Tábing. Medidas. Subuquin; ulu-
Corto, ta. adj. Maicli; sin.
capos. Cotidiano, na. adj. Arao-
Corva. /. Alacalacan. arao.
Corvina. /. Apáhap. Coyuntura. / Casúca-
Corvo, va. adj. Hubog; euan — Oportunidad. Ma-
.

baluctot. buting pagcacátaon.


Cosa. /. Bágay. Coz. /. Tadyae; sicad.
Cosa de. adv. Humiguit Crápula, f. Pagcalangó.
cumulang. Crasitud. /. Taba
Coscorrón, m. Tuctoc. Craso, sa. adj. Mataba;.
Untog. malaquí
Coser, a ManabL Crecer, m Lumaquí.
Cosquillas. /. Calamcam. Las plantas. Tumubó; lu-
—En el sobaco. Quilitt. magó; turnaba!; tumaas.
Cosquilloso, sa. adj. Ma- — Loque se cáese. Humílab.
quílitiin. Crédito, m. Paniualá.
Costa. /. Halaga. Bay- Credo, m. Sumásampa-
bay dágat; dalampásig. lataya.
Costado, m. Taguiliran Creencia. /. Paniniualá;,
*
Costal, m. Súpot oa ma« pagsampalataya.
laquí; bayong. Creer, a. Maniualá; su-
Costear, a. Mamaybay mampalataya.
dágat Crepúsculo, m, Liuánag
Costilla. /. Tadyang.— b8go 8umicat ang arao
Falsa Murang .tadyang. at cun macalubog na.
Costo, m. Halaga; bilí. Crespo, pa. adj. Culot.
Costumbre./. Ugall; ásal; Cresta. /. Pálong.
anyó. Cria. y. {De carabao). Buló.
Costura. /. Tahí. Criado, da. adj Alagad;
Costurera. /. Mánanahl. alilá
Costurón, m. Tahing ma- Criador, a. May cápala
gaspang. Piclat. may gauá sa labat. Taga
Cotejar, a. Paguculin.— pagiui; mapagiui.
cu 122 CU
Criar, a. Magiui; mag- Cuadrienio, m. Apat na
alilá Como hijo. Mag- taon.
eandíll— Peces en estan- Cuadriforme. adj. May
que. Ipabiay. ápat na muc-há.
Criba. /. Bithay. Cuadrúpedo, da. adj. Há-
Cribar, Magbithay.
a. yop na ápat ang paá.
Cristal, m. Búbog. Cuajarse, r. (La sangre).
Cristiandad. /. Cacris- Mamoó ang dugo; quintay
tianohan. Cual. pro. Alia.
Cristiano, na. adj. Bin- Cualquier?, adj. Sino-
yagan. map; alinman.— Cosa. Ba-
Crucificar, a. Iparipá sa lang na; anoman.
cruz. Cuando, adv. Cailan; noon;
Crudo, da. adj Hilao. niyon; nang; cun.
Cruel, adj. Mabagsic; ma- Cuantas veces.Maeáilan.
bangis. Cuanto, ta. adj. Han;
Crueldad. /. Cabagsican; magcano.
eabangisan. Cuarenta, adj. Apat na
Crujir, n. Ngumalitngit; puó.
urnalatiit. Cuarta. /. (Parte). Sa
Cruz; y Curos. na báhagui.
icápat
Cruzar, a. (Los brazos Cuarto, m Icápat.—
al pecho). Maghaloquip- aposento. Silid — Delan-
quip. tero del animal. Pamá-
Cuadra. /. Caballeriza. unahan. — Trasero. Pa-
Cuadrado, m Parisu- máhulí.
cat. Cuatralbo, ba. adj. Ca-
Cuadragenario, ria. adj. bayong puti ang ápat na
Ang may ápat na puong paá.
taon. Cuatrero, m. Magnana-
Cuadragesimal, adj. Na- cao nang háyop.
uucol sa cuaresma. Cuatro, adj. Apat.
Cuadragésimo, ma. adj. Cuatrocientos, tas. adj.
Icaapat na puó. Apat na raan.
-CU.; 123 CU
Cubierta. /. Taquip; cu- Cuellilargo, gá. adj. Ma-
lubong. — Al lado de la habang liig.
embarcación. Panambil. Cuello, w. Liig.
— Que ampara del sol. Cuento, m. Salitá.
Calandong. Cuerda. /. Pisl; hapin.
Cubierto, m. Cuchara, — Bel arco. Dilis. — Con
tenedor at cuchillo. que manejan el carabao
Cubrir, a Tacban.— .La ó w buey. Pamitic. Con —
cabeza con algo. Mag- que atan el yugo del ca-
talocbong. Algo con tier- rabao. Panliig.
ra. Tabunan.— J57 fuego Cuerdo, da. adj. Mabait.
con ceniza. Daigan. La Cuerno, m. Súngay.
casa de ñipa. Magbu- Cuerpo, m. Cataüan.
boüg; magatip. Cuervo, m. Ouac— Ma-
Cubrirse, r. Ipútong ang rino Casili.
sambalilo. Magculu- Cuesco, m. Utot.
bong. Cuesta./. Lupangdahilig;
Cucaracha. /. Ipis. dalisdis.— Jita. Bangin.
Cuclillas. (En). Tingca- Cueva. / Longá; longib.
yad; ningeayad. Cuidado, m. Pagcacali-
Cuchara. /. Sandoc. ngá; bahalá; íngat.
Cucharada./. Ang malu- Cuidar, a. Magalagá; mag-
lan sa sandoc. [Cuchara). alilá; mamahalá.
Cuchichear, n JBumulong Cuita. / Dalambati; ^hi-
sa tainga. nagpis.
Cuchilla. /. Itac; espada. Culada. / Bagsac ó bungó
Cuchillada. /. Tagá nang puit.
Cuchillo, m. Itac; gúloc; Culantrillo, m. Damó.^
sundang. — Pequeño.' Pi- Culebra. /
Ahas.~ Pon-
sao; campit. soñosa. Olopong.
Cuellicorto, ta. adj. Mai- Cilio, w. Puit.
cling liig. Culpa. / Sala.
Cuellierguido, da. adj. Culpar, a. Magbigay sala.
Liig na touid. Cultivar, a. (Tierra). Li-
cu 124 OH
nñngm.-* Palmas. Manu- Cuyo, ya. adj. Cangino
bá; tuban. ó canino.
Culto, m. Pagsambá; pag- Chabeta./. Sabat na bacal.
gálang.— Instruido, Marú- Chamuscar, a. Isalab;
DODg. salabin.
Cultura* /. Pagcalinang Chancear, n. y r. Magbirft*
nang lupa. —
O estudio. Chancellar, a. Cancelar.
Pagaáral. —
O hermo- Paualang halaga.
sura. Cagandahang su- Chancleta. /. Singcletas;
mabi. einelas.
Cumbre./. Taluctoc nang Chaparrón, m. Unos;
bundoe. ulang malacas.
Cumpleaños, m. Árao Chapucería. /. Cagas-
nang capangánacan. pangan.
Cumplimiento, m. Catú- Chaqueta. /. Saquita. .

paran. Charco, m. Danao; lod-


Cumplir, a. Tumupad; lod; sálog.
gumanap. Charlar, n Maguicá;mag-
Cuna. /. Duyan; aluyan. sasalitá nang ualang
Cundir, m. Cumalat; lu- uastó.
magánap. Charlatán, na. m. y /.
Cuña. /. Pásac; cúlang; Bungangaan.
cufias. Charol, m. Isang bágay
Cuñada*. Hípag. na barnijs.
Cuñado, m. (Entre varo- Chato, ta. adj. llong na
nes). Bayao dampá; mababá.
Curandero, m. Mangaga- Chibato. m. Cambing na
mot. may auim hangang la-
Curar, w. Gumamot; mag- bing isang bouan.
gamot. Chibo, ni. Cambing na
Curvo, va. Baluetot; boe- lalaquing hindi lumálag-
tot. pos sa isang taon.
Cutid, m. Ang caibaba- Chico, c*.adj. Munti.
uan nang ating balat. Chicharrón. Satsaron.
CH 125 CH
Chichón, m Búcol sa Chochear, n. Magúlian.
hampas ó suntoe. Chochera. /. Chochez.
Chifla. /. Panotsot. Pagoolian.
Chiflar, n. Sumotsot. Chocho, cha. adj. Ojian;
Chifle, m. Chifla. magosgos
Chimenea. /. Asuhan; Choque, m. Pagcacáon-
lábasan nang asó. tog.
Chinche. /. Súrot. Chorrear, w. Tumagac-
Chinchorro, m. Púcot; tac.
tacsay Para los rios
.
. Chorro, m Bugá nang
Quitid. túbig; talandoy; talá-
Chinela. /, Simias roy.
Chino, na adj. Insic. Choto, ta. m. y/. Cam-
Taga China. bing na munti.
Chiquillería. /. Garami- Choza. /. Dalundong; ba-
han nang manga bata. lungbálong. Pequeña. —
Chiripa. /. Pananalong Salong.
nagcátaon. Chozno, na. adj. Apó
Chirrido, m. Saguitsit. s'a sacong.
Chisme, m. t Paghahatid Chuleta./ Tadyang nang
dumápit. bulo ó báboy.
Chismear, a Maghatid Chupar, a Humitit —El
• dumápit. niño las manos. Umu-
Chispa. /. Tilamsic; ali- Como ventosa. Hu-
tot.-~
pato. mácab. Caña dulce. Pu-
Chispear, w. Tumilam- mangos,
sic— llover menudo. Chupón, m. Súlol; supling.
Omambon. Magdarayang pagnana-
Chocar, n. Magfcáontog. cao.
Macapagbigay gálit. Chuscada. / Pagpapa-
Chocolate, m. Sicuiate. tauá; catatauanan; siste.
Chocolatera./. Lalagyan Chusco, ca. adj. Mapag-
nang sicuiate. patauá.
126

DA DA
Dable, adj. Magágauá; De beber. Magpainom.
, mangyéyari. — De vestir. Magpa-
Dádiva. J m Handog; bi- — Arcadas para
ratQit.
yayá; bigay. vomitar. Domoual; do-
Dadivoso, sa. adj. Ma- mogua. — Gracias. Pa-
pagbiyayá; mapami- salámat. Lección. Mag-
— Parte. Magbi-
súlit.
Dallador, m. Mangaga- gay alam. A la vela.
pas. Lomáyag. — Dinero en
Dalle, m. Pangapas; lilic. señal de compra. Mag-
Dama./. Babayingguinoo. patinga. — Consigo en
Grayon ang táuag sa tierra. Mátimbouang.
manga señorang ábay Color al oro. Sapuhin.
nang Reina at Princesa, De palos á alguno. Ham-
at gayón din sa manga balusin. — Bo-
Vueltas.
criadang ealapit na pa- miling; omínog; lomí-
lagui nang manga ma- bot. Fin á alguna obra.
lalaquing señora. Ba- Tapusin. —
Una ojeada.
baying butihin. Larong Lomingay. — Principio
dama. á algo. Muían. — Pres-
Damasco, m. Tábing na tado. Magpahiram;
.• pamuti. Damasco. magpaútang.— Bación á
Damasquillo, m. Habing las aves. Magpalá-
parang damasco. bol. En el punto. Pa-
Damnificar, a. Sumirá; tiacan. — Prestado solare
manganyayá; magpa- prendé. Magpasanlá. —
eamá. Como lanzada aon palo*
Dañoso, sa. adj. Macasi- ó caña. Saesaquin. Ca-
macasasama.
eirá; bezadas de sueño. Mag-
Dar. a. Magbigay. De antoc. — Voces. Humiao.
comer. Magpacain. — De priesa. Magda~
DE 127 DE
lidali. — Cerrado él pu- tangen nang magasaua
ño. Sumuntóc; dumá- sa canilang sarili.

goc; dongol. — Corna- Decadencia. /. Pagcucú-


das al toro, Manuag.— lang; paguntínang pag-
En á alguno. Sua-
rostro eabúhay; paghiná nang
tan; sudsuran. Unas — catauan at iba pa.
cósase con otras. Mag- Decaer, n. Mageúlang;
cabungp; taagcapin-" omonti; maubos ang
quil. pagaari; huminá ang ca-
Dardo, m Suligui. tauan.
De. pre. Ni. Pedro. Ni Decálogo, m Sampuong
Pedro. Pedro y sus com- utos nang Dios.
pañeros. Nina Pedro.
• Decampar, Sumúlong;a.
Aquí á un poco, Ma- lumácad ang hocbó.
mayá; mamayámayá. Él Decanato, m. Camáhalan
b de ella. Caniyá.— Ellos ó carapatan nang De-
ó de ellas. Canilá. cano sa manga capisa-
Dean. m. Puno sa Cate- nan.
dral. Decano, m Ang pinaca-
Deanato. m. Camáhalan matandá sa capisanan
ó catungculan ng Dean. para sa Colegio.
Debajo, adv. Sa ilálim. Decapitación. /. Pagpu-
De casa. Sa síleng. púgot nang ulb.
Debate, m. Pagtatalo. Decapitar, a. Magpúgot
Debatir, a. Magtalo.— nang ulo.
guerrear. Magpa- Decenal, adj. Ang nasa-
inooc. saclao ó sümásapit sa
Debelación. /. Pagpapa- ^angpuong taon.
sucó sa caauay. Decencia. /. Calinisan;
Debelar, a. Pasucuin ang cáhusayan nang uastó ng
caauay. pananamit ó pamama-
Débil, adj. Mahiná. hay. Cabáitan at calini-
Debilidad. /. Cahinaan. san sa pagtingin at pag-
Débito, m. Utang. Cau- bubucang bibig.
DE 128 DE
Deceno, na. adj. Icasang- mábabá angcapangya-
puó; icapuló. rihan.— /. For. Turnan-
Decente- adj. Malinis; guing eiyaj, hatulan ng
mahúsay; mabait tumi- di niya totoong punb
ngia at mangúsap. na dapat cumilala nang
Decidir, a. Magpasiyá. caniyang úsap.
Décima novena. /. Ica- Declinatoria./. For. Ex-
labing siyam. cepción, Ang cahingian
Décimo, ma. adj. Icasang sa pagtanguí na quilan-
puó. lin at hatulan ang cani-
Décimo octavo, va. adj. yang úsap nang di niya
Iealabiog ualó. totoong puno.
Décimo cuarto, ta. adj. Declive, m. Pagcásan-
Icalabing ápat. dig ó pagcáquiling nang
Décimo nono, na. adj lupa.
Icalabing siyam. Decocción. / Pagcalutb.
Décimo quinto, ta. adj. — digestión. Pagcatú-
Icalabing lima. nao nang quinain.
Décimo sexto, ta. adj. Decorar, a. Pagaralang
Icalabing ánira. isaulo; cabisahin.
Décimo séptimo, ma. Decoro, m. Gálang. Ga-
adj. Icalabing pitó. máhalan; caguinoohan; ca-
Décimo lercio, cia. adj. báitao; caliüiean.
Icalabing tatló. Decrépito, ta. adj. (Edad).
Decir, a. Maguieá; mag- Tauong matandang
sabi;magbadyá. lubhá.
Decisión./. Pasiyá ó pag- Decreto, m. Pasiyá nang
papaBiyá. Juez.
Declaración. /. Pagsa- Dechado, m. Húaran; pi-
saysay. náparisan.
Declarar, a. Magsaysay. Dedal, m Diral
Declinación. /. Pagcá- Dedicación, /. Pagaálay;
baba ó pagcáquiling. pananagano*
Declinar, n. Máquiling; Dedicar, a. Magalay; ma*
DE 129 DE
nagano. — alguna cosa, Deforme, adj. Páogit.
Iálay;
^
ipanagano. Deformidad./. Capangi-
Dedil, m. Diral na balat. tan.
Dedo. m. Oaiiri —Pulgar. Defraudado, da. p p %
Hinlaiaquí —índice Hin- Agao;angquin.
tuturó. — En medio. Defraudador, m. Mang-
Dato. — Anular* Susuo- aágao; mangaangquin
tang sing8iag. — Meñi- Defraudar, a. Magalis
que ó auricular. Caling- nang gauá nang iba ó
quingan. oaniyahin.
Defecto, m. Caculangan; Defunción. /. Pagcama-
easiraan. tay. Nauucol sa pagli-
Defender, a. Magtangol. libing.
Defensa. /. Pagtatangol. Degolladero, m. Pinag-
Defensor, ra. m y /. púpugotan.
Tagapagtangol. Degollar, a. Magpúgot.
Defensoría. f. Catungcu- Dejgradación. /. Pagcá-
lan nang defensor. babá nang catungculan
Definición. /. Casaysa- at camáhalan.
yang maliuánag na ua- Degüello, m. Pagpupúgot.
lang labia at culang ng Dehesa, f. Párang na
caogalian at eahulugan pastulan.
nang anoinan. Ang Dehesar % a. Maguing pas-
pasiyá na nagpapaliuá- tulan.
nag at/cumácalag nang* Deicida. m. Ang natay
anomang pagcaeaalit ó cay Cristo.
pagaaliulangan. Deicidio. m. Pagpatay
Definir, a. Magsaysay na cay Cristo.
maliuánag nang caoga- Deidad. /. PageaDios
lian at cahologan nang ó Cadiosan.
anoman. Magpasiya, ea- Dejadez. /. Catamarán;
laguin ang alinmang capabayaan.
oagaalinlangan ó may Dejado, da. adj. Tamad;
duda. pabayá.
DE ^130 DE
Dejar, a luán; paba- Delegado, da. p. p. Ca-
yaan. — Pasar. Magpa- haliling sinalinan nang
raan. — Algo de sobra. capangyarjhan.
Magtirá. —Algo por se- Delegar, a. For. Magsa-
ñal. Maglágac. Algo — lin nang capangyarihan
recomendado. Ihabilin. sa cahalilí
Caer algo. Ilaglag. La Deleite, pi. Catamasahan;
gallina sus pollos. Iuá- lugod.
lay. A otro desampara- Deletrear, a. Ipangúsap
do. Panauan. * na isaisa at bucodbucod
Dejo. m. Uliao. — Be la balang isang letra at
voz. Alingangao. sílaba.
Dejugar. a. Pumigá; pi- Deleznable, adj. Madulas.
gain. Delgadez. /. Canipsan;
Delación. /. Pagsusum- caontian. De cintura. Pi-
boog ó pagdedenun- tis.

cia. Delgado, da. adj. Mani-


Delante, adv. Sa unahan; pis; maliit.— De cuerpo.
sa harap. Mapatpat.
Delantera. /. Harapan; Deliberar, n. Maguari-
unahan. uarl; magisipísip; mag-
Delantero, ra. f. Ang hacá.
nauuna ó na sa sa una- Delicia. /. Lugod; alio;
han. ligaya.
Delatable. adj. Dápat •Deliciarse, r. Malugod;
isombong ó idenuncia. maalio.
Delatar, ac. Magsum- Delicioso, sa. adj. Calu-
bong ó magdenuncia. godlugod; caalio-alio;
Delator, ra. m. y/. Ang caaya-aya.
nagsombong; mapagsom- Delinquir, a. Magcásala
bong. ó sumalangsang sa ca-
Delegación./ For. Pag- utusan.
sasalin nang capangya- Delirar, m. Mahibang;
rihan sa cahalilí. mábalatong.
DE 131 DE
Delirio, m. Pagcahibang. Denigrar, a Sumirang
Delito, m. Sala. Notorio. puri.
Salang hayag. Denigrativo, va. adj. Ma-
Demanda. /. For. Habla. casisirang puri.
Demandado, úa.p p. Ang Denodado, da. adj. Pa-
nabahablá. ngahas; ualang tácot.
Demandante, p. a. Ang Denominación. / Nga-
naghablá. lan
Demandar, a. Maghablá. Denominar, a. Magngalan.
Demasía. J. Calabisau. Densidad. /. Calaputan
Demasiado, da. adj. Ma- ó easinsinan.
lubbá; labia. Denso, sa. adj. Malápot;
Demencia. /. Casiraan masinsin
nang bait; caulolan. Dentado, da. adj. May
Dementar, a. y r. Maulol. ngipin.
Demente, adj. Olol. Dentadura. /. Ang calaha-
Demoler, a. Máguibá; tang ngipin patí bagang.
iguibá Dentar, a. Magngipin 6
Demolición. /. Paggui- magcangipin.
guibá, Dentellada. /. Pagnga-
Demolido, da.p p. Guibá. ngálit. Súgat na gauá
Demora. /. Caliuagan; ca- nang cagat — adv. A
louatan. dentelladas. Ang pag-
Demudar, a. Magibá ang cagat
lagay; mamutlá. Dentera. /. Pangingiló.
Denegación. /. Pagtan- Dentón, na. adj. Ang ma-
guí; pagayao. hahabá ang ngipin
Denegar, a. y r. Tuman- Dentro, adv. Loob ó sa
guí. loob.
Denegrecer, a. Domilim; Dentudo, da. adj. Ngipi-
omitim; burahin ó pai- nan.
timin. Denuedo, m. Tápang ó
Denigración./. Casiraang catapangan.
puri. Denunciar, a. Magbigay
DE 132 DE
balita; maghablá; mag- may gandang sama at
sumboDg. mabalay na caogalian.
Deplorar, a, Mahabag. Depravar, a. Magugali
Deplorable, adj Caíanos- nang gandang sama at
lunos; cahambalham- mahálay.
bal. Deprecación./ Dalangin;
Deponente, p. a. Ang cahingian ; paquiúsap
nagsásaysay ó nagdede- Deprecar, a Dumalangin;
clarar. humingi; maquiúsap
Deponer, v. a. luán; ilayó Deprecativo, va. adj Ang .

sa eaniya ang ano- nauucol. sa pagdalangin



man. O privar de em- at paquiquiúsap.
pleo. Alisan nang ca- Depurar, a. Linisin ó
tungculan; camáhalan ó luminis.
carapatan. For. Magsay- Depurativo, va. adj Na-
say ó magdeelaración. calilinis.
— O evacuar el vientre. Derecho, cha. adj. Ma-
Tumáe. touid; touid.
Deportación. /. Pagpa Derogación. / Paglípol
panao; pagcádestierro. ó pagpaiú; pagsirá
Deportado, da. p. p. Ang Derogado, da. p.p. Lipol.
pinapanao. Derogar, a. Lumípol ó
Deportar, a. Magpapa- pumaul nang caotosan
nao; idestierro. ó caogalian.— destruir.
Deposición. /. For. Pag- Sumirá.
sasaysay ó declaración. Derrama. /. Ambag; ílac.
Depositar, a. Ihabilin; Derramar, a. Mábubó;
ilágac; ¡depósito. máliguac. — De golpe. Má-
Depositario, ria. m. Ang buluac— Licor. Mábuhos;
quinalalagacan. mábubó.
Depósito, m. Ang iniha- Derredor, adv. Sa pa-
bilin. Lugal na quina- líbot.
lalagyan. Derretido, da. adj. Tu-
Depravado, da. jp. p. Ang nao.
DE 133 DE
Derretir. a. y r. Tumu Desacierto, m, Pagcacá-
nao; matunao; tumplas. mali.
Derribado da. adj Guiba Desacobardar, a. Alisin
Derribar, a. y r. Iguibá; ang tácot.
máguibá —
Algo en la Desacomodado, da. adj.
tierra. Máhapay; má- Ualang hanapbúhay; ua-
touad. lang quinapapasucan.
Derribo, m. Paggui- Desacomodar, a Maua-
, guibá lan nang hanapbúhay sa
Derrota /. Rumbo ó da- quinapapasucan.
cong tinutumpá nang Desaconsejado, da. adj.
daong sa paglalayag — Ualang bait.
O fuga desordenada. Desacreditar, a. y r Pu-
Pagcalagalag na ualang mulá; sumirang puri;
toto naag isang hoc- masiraan nang puri.
bong taluaan. Desadeudar, a. Magualá
Desabrido, da. adj Ma sa manga utang.
tabang; hindí mabuti ang ñesadornar. a. Alisan
lasa. ng hiyas ó pamuti.
Desabrigado, da. adj. Desafiar, a. Humamon.
Ualang nagcocopcop. Desafío, m. Hamon; pag-
Desabrigar, a Alisan ng h.imon.
cúmot ó bálot. Desafortunado, da. adj.
Desabrochar, a. Oalaguin Salang pálad; tíalang pá-
ang pagcábitones nang lad.
damit sa eataüan. Desagradable, adj Na-
Desacalorarse.* a. Mag- casasamá sa loob.
palamig ang naiinitan. Desagradar, n. Sumamá
Desacatar, a. y r. Maua- sa loob.
lang gálang. Desagradecer, a. Di cu-
Desacato, m. Caualan miquilala nang utang na
ng gálang. loob.
Desacertar, n. Mámali; Desagradecido, da. adj.
magcámali DI cuuaiquilala ng utang
DE 134 DE
na loob; palamara. Paghihirap nang pag-
Desaguadero, m. Pabu- hingá.
luang; embornal. Desaliñado, da. p. p,
Desahogado, da. adj. Ualang uaetó. - Y puerco
Aliualas. — descarado. Salaulá.
Pusong. Desalmado, da. adj. Ua-
Desahogar, a ..y r. Pa- lang auá; mabangis.
aliualasin ang loob ó Desalmidonar, a. Alisin
magpaaliualas nang ang amirol.
loob. Desalterar, a. Tumahi-
Desahuciar, a. Alisin sa mic ang ligalig.
loob nang sinoman ang Desalumbrado, da. adj.
pagásang magcacamit Ualang tuto.
nang caniyang hioáha- Desalumbramiento, m.
ngad. Ualin ang pag- Caualang tuto ó uastó.
ásang mabubúhay ó ga- Desamarrar, a. Calaguin
galing pa ang isang ang tali; bitiuan. .

may saquit na talagang Desamortajar, a. Alisin


mamáinatay. ang sapot.
Desairar, a. Magpaba- Desamparar, a Paba-
yang houag magmahal; yaan; iuan. Con enejo.
houag magcalinga sa tampohan.
anoman ó sa capoua Desamparo, m Pagpa-
tauo. pabayá ó pagiiuan.
Desalabar, a. Pumulá Desandar, a. Magbalic
Desalar, a. Alisin ang Desangrar, a. Cunan ng
pacpac Alisan ng asin. maramiag dugo ang si-
Desalentar, a. Maghirap noman.
nang paghingá dahil sa Desanimar. a y r. Maduag
pagal. —O desanimar. Desanudar, a. y r. Ca-
Madouag. laguin ang buhol.
Desaliento, m. Carouagan Desañudar. a Desanudar.
ó cahinaan nang loob Desapacible, adj. Naca-
caculangan naug lacas. murnuhí; nacababagot.
DE 135 DE
Desaparecer, n. Mauaia Desasir, a y r. Bitiuan;
sa tingin; magmálic- t bumitiu
matá. Desasosegar, a Mabalisa.
Desapare£ar. a Ialis ang Desasosiego, m. Tigagal;
háudá; iligpit. balisá
Desapasionar* a. y r. Ali- Desastrado, da. adj. Cú-
sin ó maualá ang pag- lang ó sálang palad. Gu-
cauili lanit ang pananamit.
Desapegarse, r. Maalis; Desastre, m Oaculangang
inauaiá ang pagcáhilig ó pálad.
pagcábuhós nang loob. Desatacar, a. Calaguin
Desaprobar, a. Houag ang manga coldon.—
magaüngiñ; houag urna- agujeta. Alisan nang taco
yon. ang baril.
Desarmar, a. Samsamin Desatar, a. Cumalag; sú-
ang manga armas.— malas — La atadura. Ma-
desunir piezas. Oalasin; hosd.
tangalin para nang ma- Desatención, f. Caualan
nga casangcapan nang nang calinga ó gálang.
reloj

Desatinado, da. adj. Bu- |
Desarraigar, a. Bonoting halhal; ualang uastó
sapol sa ugat. Desatino, m. Cabuhal-
Desarreglado, adj. Ang halan.
lumalal6 sa pagcain; pag- Desatollar, a. Alisin sa
inom at iba pa. balahó ó sa pagcába-
Desarrollar, a. Unatin lahó.
ang nalololon; bucsan. Desatracar, a. y r. Ihi-
Desarropar, a. Alisin ualay ang isang sasac-
ang damit . yan sa cápouá.
Desarrugar, a. y r. Bin- Desatraer, a. Paghiua-
tarin; onatin; banatin. layin.
Alisinang eubot. Desatrampar, a. Meglinis
Desaseo, m. Caualan ng nang pádaluyan, pabu-
uastó; casalaülaan. luang, embornal.
DE 136 DE
Desaturdir, #. y r. Alisin Desbarrigado, da. ad?.
ó maalis ang pagcatulig Munií ang tiyan.
ó calingauan. Desbarrigar, a. Sugatan
'-

Desavenencia. /. Pageá- ang tiyan. m


caalit. Desbastar, a. Buguasan;
Desavenir, a. y r. Mag- banhain; tapiasin.
cáalit; raagcácohtra. Debaste, m. Buguas; ban-
Desaviar, ai y r. Iligao bay ¡

ó máligao nang daan. Desbasadero. m. Lugal


Desayunarse, r. Cumain na halomigmigatma dulas.
ó uminon nang munti Desbecerrar, a. Auatin
bago magamusal. sa suso ang manga bi-
Desazogar, a. Alisan ng siro ó iuálay sa canilang
azogue^ manga iná.
Desazón. /, Cucalangan Desbocado, da. adj. Ma-
nang lasa ó sarap — paguicá nang mahálay at
pesadumbre. Casucalang catampalasanan. Sirá ng
loob. bibig nang manga ca-
Deshancar, a. Alisin ang sangcapan,
manga banco. Mábapay Desbocar, a. Alisin ang
ang monte. bibig nang anoman.
Desbarahuste, m. Des- Desbonetarse. r. Mag-
barajuste. alis nang bonete
Desbarahustar, a. Des- Desbordar, n. Omahon
barajustar. ó umapao sa labl; má-
Desbarajuste, m. Guió bobó
ó cagolohan. Desbrujar, a Maagnas;
Desbarajustar, a. Ma- matibag.
guió; golohin. Descabalgar, n. Umibis
Desbaratado, da. adj. sa cabayo.
Masamang pamumúhay. Descabezado, da. adj.
Desbaratar, a. Sumirá; Ualá ó lual sa matouid.
sirain. Descabezar, a. Alisan ng
Desbarato, m. Pagsirá. uio; pugutan.
DE 137 DE
Descabritar, a. Auatin Descantar, a. Linisin ang
sa suso ang manga anaq manga talim ó canto.
nang cambing. Descañonar, a. Alisan
Descaecer, n Manghiná. nang bagüis ó pacpac.
Descaecido, p. p. Nanghi- Descarado, da. adj. Ang
hiná.— De 'hambre. Da- pangahas ai
di nahihiyá,
yocdoe. ualan| galang magpá-
Descaecimiento, m ngusap nang hindí dapat
Panghihiná; panglalambot buc-hin sa bibig. Pusong.
Descalabrar, a. Masuga- Descargar, a Magalis
taa sa xüó; mabangas. nang carga. A otro la
Descalzo, za. adj. Ualang carga. Ibsan.
zapatos Descarnador. m Pang-
Descaminado, da. adj. hilaman.
Lihis sa daang magaling. Descarnadura. /. Paghi-
Descaminar, a. Lumihis laman.
sa daang magaling. Descarnar, a. Maghila-
Descamisado, dá. adj man; maghimay.
Ualang baró; hubad Descaro, m. Capusungan.
Descampado, da. adj. Descarriar, a. y r. Másin-
Maliuánag; malinis; ua- say sa matouid. Mátiua-
lang tísod; aliualas; ua- lag ang háyop sa cara-
lang súcal. mihang casama.— apar-
Descansadero, m. Pahi- tarse de la razón. Má-
ngahan hiualay sa matouid.
Descansado, da. adj. DI Descarrío, m. Pagcásin-
naeapapágod, napapa- say; pagtiualag.
hioga Descarar. a. Tomálop;
Descansar, n. Magpahi- omúpac.
ngá; humintó; tumúgot; Descaspar. a. Magalis ng
magpahiugalay. balacúbac.
Descanso, m. Loualhaü; Descatado, da. adj Ang
himbing; guinhaua. Ca- di umiibig sa manga
tiuasayan. camaganac.
DE 138 DE
Descendencia,/. Pagmu- Descolorar, a. y "r.-Papu-
mulá ó pangagáling ng siauin; mangupas.
marami sa isang ama. Descolorido, da. adj, Ma-
Gúlang. putlá; popas; cupas.
Descender, Bumabá;
n. Por hambre. Nanghihi-
manáog; magmulá. loea.
l

Descendiente. /. Inapó. Descolorir, a. y r. Des-


Descenso, m Pagpanaog; colorar.
pagbabá .— privación de Descomedido, da. adj.
empleo. Pagcáalis sa ea- Malmbbá; labis. Ualang
tungculan. gálang; buhong.
Desceñir, a Magcalag Descomedirse, r. Maua-
nang pamigquis. lang gálang
Descerrajado, da. adj. Descompasado, da. adj.
Tauong lubhang masamá Lagpos nang laqui ó
ang caogalian at pamu haba sa cabagayau.
múhay. Descompasarse, r. Des-
Descerrajar, a. Magalis comedirse
ó bumúnot nang cerra- Descomponer, a Sumirá
dura; tumangal. nang anoman; tanga Ün.
Desclavador, m Pangbú- Descomposición./. í ag-
not nang paco sirá, ó pagtangal.
Desclavar, a Bumúnot Descompostura. / Des-
nang manga paco composición.
Descobijar, a. Hubdan Descompuesto, ta. p. p.
Descoger, a. Biclarin; Sirá; tanga!.
calasin ang pliegues ó Descomulgado, da. adj.
pagcálulon. Lubhañg masamang tauo.
Descogollar, a Alisan Descomulgado
ng osbong ó talbos. Descomulgar, a. Iuálay
Descolar, a. Alisan nang sa casamahan nang ma-
buntot. nga cristiano.
Descolgar, a y r. Ibabá Desconceptuar, a. Pu-
ang nasasabit ó nabibitin naulá; sumirang puri.
DE 139 DE
Desconcertar, a. Gulu- nang gálang.
hin ang cahusayan nang Descortezar, a, y r. Ma-
anoman. ngalocabcab; maúpac; ma-
Desconcordia. / P&gcá- bacbac ang balat.
hiualay; pagcacasirá. Descocer, a. Tastasin ang
Desconfiado, da. adj. tabi.
Hindi umaasa Descocido, da. adj. Ua-
Desconfianza. /. Ang di lang bait na mangúsap.
pagasa. Descoyuntarse, r. Mag-
Desconforme, adj. Hindi cálinsad ang casucasuan.
magcaayon ó magcapa- Descrecer, a. Magcúlang
ris. ó pmunti ang anoman.
Desconformidad./ Hin- Descrédito, m Pagcaualá
di ipagcacaayon; pagcá- ó pagcasirá nang puri.
caisa. Descrestar, a Magalis
Desconocer, a. Magibá; nang pálong; magpú-
macalimutan; di maquí- ngcs.
lala. Descuartizar, a. Lapa-
Desconocido, da. adj. Pa- ngin ang catauan.
lamara; hindi ^uilalá. Descubrir, a. Alisan
Desconsuelp» m. Caua- nang taquip Ilitao; isi-

lang aliu; dalamhati pot; bucsan. Secreto Ipa-


Descontar, a. Magbauas; hájag; ilatlat ang lí-

bauasan him.
Descordar, a. Megalis Descuerno, m. Paghálay.
nang cuerdas. Descuidado, da. adj. Ta
Descorderar, a. Magáuat mad; pabayá.
sa suso nang anac nang Descuidar, n. €y r. Mali-
manga tupa. ngat; maualang bahalá.
Descornar, a Magalis Magpabayá
nang manga súogay Descuido, m Capabayaan;
Descortés, adj. Ualang pagcalingat; catama-
gálang. rán.
Descortesía. £ Caualan Desde, pre. Mulá.
DE 140 DE
Desdecirle, r. Pagbali- Desembolsar, a Cunin 6
can ang nasabi na. alisin sa bulsá.—Ó pa-
Desdentado, da. adj. gar. Magbáyad nang
Tipo; ualang ngipin. salspí.
Desdichado, da. adj. Cu- Desemborrachar, a. y r.

lang pálad. Alisin ó maalis ang pag-


Desdoblar, a. Ilátag; bi- calangó.
clarin. Desemboscarse, r Urna-
Desdorar, a. Alisin ang lis ó lumabas sa gúbat.
dorado. Mansahan ang Desembravecer, a. y r.
puri. Paamoin; umamó
Desear, a. Magnas^ Desembriagar, a y r.

Desecar, a, Magpatuyfr Desemborrachar.


nang anoman. Desemejante, adj. Hindí
Desecativo, va. adj. Ma- caparis.
eatutuyó. Desemejanza. /. Caib-
Desecho, m. Pinagpilian. han; di pagcacáparis.
Desedificar, a. Magbigay Desempalagar, a. Alisin
nang masamang balim- ang pagcasuyá.
bauá Desemparentado, *da*
Desellar, a Alisin ang adj.Ualang camagánae.
sello. Desempeñar. a. Tubsin
Desembarazado, da. adj ang sania. —
cumplir.
Hauan; aliualas —
Tumupad. O pagar la&
Desembarcadero, m deudas. Magbáyad nang
Doongan. manga útang.
Desembarcar, a Uma- Desempolvar, a. y r. Pag-
hon; iahtm sa sasacyan. paguiu ang alicaboc.
Desembarco, m. Pag- Desempolvorar, a. Des-
aabon, empolvar.
Desembaular, a. Ounin Desemponzoñar, a. Ali-
sa baúl. sin ang camandag.
Desembocadero, m. Ua- Desenamorar, a. y r. Ua-
uang paglabas sa dágat lin ó mapalá ang pagibig.
DE 141 DE
Desenastar, a. Alisin ang Desencorvar, a, Tuirin
tagdan ó asía. aog caboctotan.
Desencajar, a. y r. Tan- Desenfadado, da. adj.
galia ó matangal. Maluag na loob; ualang
Desencajonar, a Alisin gáliti
ó cuniu sa cajón. Desenfadar, a. y r. Ali-
Desencallar, a. yn. Ibun- sin ó magalis nang
sod ó maalis sa pagcá- galit.
bara ó pagcásadsad. Desenfardar, a. Magbu-
Desencapotar, a. Magalis cas nang manga paldo.
nang capote. Desenfardelar, a Desen-
Desencarcelar, a. Cuoin fardar.
sa bilangoan. Desenfrenar, a. Magalis
Desencarecer^ a. y r. naDg freno.
Ibabá ó mábabá ang Desenfreno, m. Ac. y ef.
halaga. De desenfrenarse, — Pag-
Desencenagar, a Umalis bubucaog bibig nang di
ó alisin sa pagcabalahó. dápat. Pagbubúhay na
Desencerrar, a. Cunin masamá
sa pagcáculong. Desenfundar, a. Alisin
Desenclavar, a. Bunutin ang funda.
sa pagcapacó.* Desenganchar, a. Alisin
Desenclavijar, a. Alisin sa pagcacáuit ó pagcá-
ang manga clavijas. sabid.
Desencojer. a. y r. Ilátag; Desengañar, a Ipaquilala
maúnat ó maualá ang ang pagcacámali. ha-
pangongondot ó pangu- blar sin rebozo. Magsabi
ngúrong. nang tapat.
Desencolar, a Bacbaquin Desengrosar, a. Untian
ang pagcacáriquit. ó Hitan.
Desencolerizarse, r. Má- Desengrudar, a. Magalis
tahimic. nang engrudo.
Desencordar, a. Alisin Desenhebrar, a. Alisan
ang cuerdas. nang hiblá ang caray om,
DE 142 DE
^Desenhornar, a. Cuain Desentumecer, a. y r.

sa hurno. Alisin ó maalis ang pangi-


Desenlazar, a Cumalag ngiml, ó pamamanhid
nang manga silo ó pag- nang alinmang lugal
cacasiló. *
nang catauan.
Desenlutar, a. Magalis Desentumir, a. j r. De-
nang lucsá. sentumecer.
Desenmarañar, a Ha Desonvoltura./. Caliua-
saín ang gulong buhoc nagan at calinisang su-
ó sinúlid, etc. mabi na ualang udlot —
Desenmohecer, a. Lini- desvergüenza. Caua-
sin ó alisin ang ámag. lan nang hiyang magpa-
Desenmudecer, n. Ma- ngusap nang di dápat.—
ualá ang pagcapipi ó di liviandad. Cadalahi-
pangungúsap. raan.
Desenojar, a. y r. Alisin Desenvolver, a. Bucsan
ó maalis ang cagalitan. ang nababálot ó na-
Desenredar» a y r, Hu- lululon. aclarar. Mag-
sain ang pagcacásiga- palinao; magpaliuánag
lot. nang anomang casigalo-
Desenrollar, a. Besa- tan ó cadiliman para
rrollar. nang isang cuenta.
Desensañar, a. Alisin ang Desenvolverse, r. Ma~
gálit ó magpauing gálit ualan nang hiyá
Desensillar, a. Alisin Desenvuelta. /. Baba-
ang siyá. ying dalahirá.
Desenterrar, a. Hucain Deseo, m. Nasa
ang nababaon; buncalin; Deseoso, sa. adj Mapag- t

botbotin. nasa; mapitabin; maibi-


Desenterramuertos. m. maganyaqnin.
guin;
Ang sumirang puri sa Deserción. /. Pagtatanan
manga patay na. nang sundalo.
Desentristecer, a. Alisin Desertar, w. y r. Magta-
ang calumbayan. ang sundalo.
DE 143 DE
Desertor, m. Ang sunda- Deshielo, m, Pagtutunao
long nagtanan. nang namúmuó
Desesperación* /. Pag- Deshilachar. a. Magnot-
papatiuacal; di . pana- not.
nálig Deshincar, a. Bumúnot
Desfalcar, a Culangan. nang napapacó ó naba-
Desfalco, w. Pagcucúiang baon.
ó caculangan. Deshinchar, a. Humipá;
Desgajar, a. Sumangal; omompis ang pama-
bumangal— Con los de- maga
dos el renuevo de algún Deshojar, a Lumagas ng
árbol. Sipiin. Fruta del manga dahon.
racimo Piling. Deshonestidad. /. Caha-
Desgana, /. Di pagcaibig layan; caualan nang hiyá
eumain. at bait
Desgarrar, a. Guisiin; bi- Deshonesto, ta. adj. Ma-
hayin; tilasin. hálay; ualang hiyá ni
Desgraciado, da. adj. Sa- bait. Salaulá.
lang pálad. Deshonor, m. Siphayó;
Desgranadera. /. Pan- camurahan.
lugas. Deshonra. /. Deshonor.
Desgranar, a Lumugas. Deshora. /. Ualá sa oras;
Deshacer, a. Sumirá; tu- desoras.
mastas.— Por cocido Ma- Deshuesar, a. Magalis ng
labog El concierto. Mag manga butó.
taliuacas. Deshumedecer, a. y r.
Deshalajar. a. Magalis Patuyuin ó matuyó ang
nang «hiyas. panlalamig.
Deshelar, a. Tunauin ang Desidia. /. Catamarán;
namúmuó. caanyayaan.
Desheredar, a. Huag pa- Desidiosa, sa. adj, An-
pagmanabin. yaya.
Desherrumbrar, a. Mag- Desierto, ta. adj. Ilang.
alis nang caláuang. Designio, m. Acalá.
DE 144 DE
Desigual, adj.Hindi pa- Desmamar, a Auatin sa
rís; hindi pantay ó pátag; suso.
bacó baco. Desmandado, da. adj.
Desinteresado, da, adj. Masuain.
Ualang interés. Desmantecar, a. Alisin
Desistir, n. Houag mag- ang manticá
tuloy; iúrong ang barita. Desmarañar, a. Desen-
Desleír, a. Lusauin sa marañar.
tubig, álac, etc. Desmayar, a. y r. Mahilo.
Deslendrar, a. Magalis — Por desangrado. Ma-
nang manga lisa. palas.
Deslenguado, da. adj. Desmayo, m. Pagcahilo.
Bibigan. Masamang ma- Desmedrado, da. p, p.
ngúaap. Payat.
Deslenguar, a. y r. Put- Desmelar, a. Alisan nang
liaang dilá. — desver- pulot.
gonzarse. Magualang Desmelenar, a Málaylay
hiyá. ó másabog ang buhoc.
Desliz, m. Pagcárulas. Desmentir, a. Manodsod.
Deslizadero, m. Lugal na — Probando á uno que
marulas. intente. Suatan.
Deslizadizo, za. adj. Desmenuzar.^. Magliit;
Macarur ulas. monglain.
Deslizarse, r. Magdulas; Desmeollar, a. Cunin
magdapilos; magdao- ang útac.
sos. Desmerecer, a. Hindi
Úeslucido, da. adj. Ua- maguing dápat.
lang quilap ó quintab. Desmesura. / Caualan
Deslumhrado, da. p. p. ng gálang
Silao; nasisilao. Desmesurado, da. adj.
Deslumhrar, a%y r, Ma- Lagpos.
sílao. Desmochar, a. Pulaquin;
Deslustrar, a. Alisin ang sangalin ang manga cá-
quinang ó dilag. hoy.
DE 145 DE
Desmogar. n. Maniungol Desolar, a. Gumibá; su-
ang manga súngay. mirá.
Desmogue. m. Pamomo- Desollado, da. adj. Pu-
ngol. song; ualang hiyá.
Desmolado, da. adj. Ua- Desollar, a. Magalis ó
lang bagang. alisin ang balat; catad
Desmoralizar, a. Masirá nang anoman.
ang manga caogalian. Desorden, w. Cagúluhan.
Desmoronadizo, za. adj. Desorejar, a. Putlin ang
Tibaguin; agnasin. manga tainga.
Desmoronar, a. y r. Tu- Desorillar, a. Alisin ang
mibag; matibag; maag- manga guílid.
nas Desosar, a. Magalis nang
Desnarigado, da. adj, Bu- manga butó.
ngí Desovar, n. Mangitlog
Desnudar, a. Maghubó; ang manga isdá
maghubad. Desove, m. Pangingitlog.
Desnudez. /. Cahubuan; Despabiladeras, f. pl.
cahubaran. Gunting na panútog ng
Desnudo, da. adj. Hubad; pabilo.
hubo. Despabiladura./. Abong
Desobedecer, a. Huag pinagtutugan.
sumunod; sumuay. Despabilar» a. Tumútog.
Desobediencia. /. Pag- Despacio, adv. Dahanda-
suay. han; hinayhínay; inot-
Desobediente, p. a. Ma- inot
suain. Despachar, a. Lutasipg
Desocupado, da. p. p. dalidaliin ang anoman.
Ualang gauá. — enviar. Magpadalá
Desocupación. /. Caua- ó ipadalá. —O vender.
latig gauá ó pagcáualang Magbilí.— O matar. Pu-
gauá matay.
Desolación. /. Paggui- Desparramado, da. p. p.
guibá. Uatacuatac; násasa*
10
DE 146 DE
bog; sambulat; bulag- Despellejarse, r. Mahad~
"""
sac. had; matielap.
Desparramar, a. Magsa- Despensa. /. Tagoan ng
bog; magsambulat. manga cácanin. Des-*
Despavesadura. /. Pag- pensa.
tútog Despeñar, a. y r. Mag-
Despavesar, a. Despabi- paúhulog.
lar. Tumútog. Desperdiciador, ra. m y
Despavorido, da. p p. Mapagacsayá.
f.
Natatácot. Desperdicio, m. Ang pag-
Despavorir, n. Matácat caacsayá.
na mágulat. Desperezarse, r. Magínat
Despeadura, f. Paninícal Desperezo, m. Pagiínat.
nang manga paá sa cá- Despertar, a. Güisingin
lalacad. ó gumising; pumucao. —
Despearse, r. Manícal Medio dormido. Pumu-
ang manga paá sa pag- ngaspungas
lalacad. Despestañan a. Alisin
Despecho, m. Di pana- ang manga pilicmatá.
nálig ó di pagasa. Despierto, ta. adj. Gui-
Despedazar, a. Lasain; sing; náguiguising.
mouglain. Despiojar, a. y r. Humi-
Despedir, a. Paalisin. nguto; maghinicsic.
Ipatnogot sa pagalis.— Desplumar, y r. Alisan
a.
Con cortesía. Pasintabl; nang mamúlag.
bagüis;
paalam. Despoblado, m. Párang;
Despegar, a. Bumacbac; ilang.
mangalucabcab; puena- Despoblar, a.y r. Ma-
tin; pacnitin; lapnitin.— guing ilang ang dating
perder el afecto. Ma- bayan. — La gente por
ualá ó maalis sa pagcá- guerra ó peste. Mabuag;
uili. mabúlog.
Despellejar, a. Alisan ng Despojar, a. y r. Umagao;
catad ó cataran. sumamsam.
DE ^ 147 DE
Despojo, m. Pagagao; pag- panghihigantí.
samsam. Desrabotar, a, Alisin ang
Despolvar, a. Al! sin ang buntot.
aiicaboc. Desrancharse, r. Iuan ó
Despolvorear, a Pagpa- humiualay sa rancho.
guin aog alaboc. Destajero, jista. m. Ma-
Desportillar, a. Bumi- macyao
ngas; pumungl. Destajo, m. Pacyao.
Desposado, da. adj. Ang Destapar, a. Alisan nang
nabibilangong may ma- taquip; bucean.
nga táling bacal ang ma Destechar, a. Laslasin
nga camay na pinanga- ang atip.
nganlang esposas. Desterrar, a. Dalhin sa
Desposar, a. y r. Ieasal. "*'

malay 6; idestierro.
Desposorio, m. Pagcaca- Desterronar, a. Buhag-
sal. haguin ang manga ti-
Despreciar, a. Sumip- ningcal.
hajó; humámac. Destetadera./. Pangáuat
Desprecio, m. Paghámac; sa suso.
pag8iphayó. Destilar, a. Magálac.
Después, adv. Saca; ma- Destilatorio, m. Pinag-
mayá. - Que. C&pagcá. aalacan.
Despuntar, a. Alisan nang Destornillador, m. Pang-
dulo; pudpurin; pungu- calag nang tornillo.
lin. —
La aurora Magbu- Destornillar, a. Louagan
cang liuayuay. ó calaguin ang torni-
Desquijarar, a. Lapaquin llo.

ang síhang. Destrenzar, a. Cumalag


Desquilatar, a. Magbabá nang trintas.
nang quiíatis.

Destripar, a Alisan nang
Desquitar, a. y r. Bu- bituca.— El pescado. Mag-
maui. —
vengarse. Mang- hinain.
higantí. Destronar, a. Alisan nang
Desquite, m. Pagbaui ó caharian.
DE 148 DE
Destrucción. /. Pagca- Desvergonzado, da. adj.
sirá;pageálugsó. Bahoog; ualang hiyá.
Destructor, ra. m y /. Desvergüenza./. Oapu-
Manglulugeó; maninirá. suogan ó caualang hiyá.
Destruir, a. Sirain; ilugsfr. Desviar, a. y r. Lumihis;
— La generación, Malí- málisiyá; máliuas sa daan.
pol. — Un pueblo. Ma- Desvío, m Pagcáliuas.
lalad. Desvirtuar, a. Alisin ó
Desunión /. Pageaeáhi- maualá ang bis& nang
ualayr- anoman.
Desunir, a. Maghiualay. Detención. /. Pagcaba-
Desvalido, da. adj. Ua- lam; pagcatiguil; pagca-
lang nagaampon. laon.
Desvanecer, a y r. Ma- Detener, a. Piguilin.— El

paui; pauiia. La caleza golpe. Sangahin. al- Á


Malió; maíbay. guno para que no se es-
Desvariar, n. Mahibang; cape. Tabanan -~En pri-
mábalatong. sión. Piitin.uno la A
Desvarío, m. Uicá ó ga- carrera. Harangin; mag-
uang ualang toto. — Del laon; tumíguil.
enfermo. Pagcahibang; Determinación. /, Pag-
pagcábalatong. papasiyá.
Desvelado, da. adj. Na- Determinar, a. Magpa-
pupúyat. siyá — Bia. , Magtacdá;
Desvelar, a y r. Mag- magtáaing nang arao.
puyat; mapáyat. Detestable, adj. Calupit-
Desvelo, m. Púyat ó pag- lupit; casuclamsuclam.
pupuyat. Detestar, a. Masamin sa
Desvenar, a. Ihiualay ang loob; calupitan; casucla-
manga ugat. man.
Desventura, f. Cacula- Detracción. J. Pagmura;
ngang pálad. siphayó; parunguit.
Desventurado, da. % adj. Detractar, a. Sumirang
Salang pálad. *
puri; sumiphay6.
DI 149 DI
Deuda. /, Útang. Diamantista, m. Ang tu-
Deudo, da. m y /. Ca- matabas ó nageengaste
magánae; pagcacaapac. nang diamante, etc.
Deudor, ra. m. y f. Ang Diámetro, m. Ang * gú-
may útang ó nagcaca- hit na matouid na humá-
útang. hati sa guitcánang isang
Deuteronomio. m. Ieali- bílog.
mang libró nang Perita-,. Diana. /. Tugtog nang
téuco tambol sa guerra ó
Devanadera. / Ulacan dignos
Devanar, a. Magulac; Diarrea. /. Búlalos; pag-
magquidquid. iilaguin.
Devastar, a Sumirá ó Dibujo, m. Arte nang
maglugso nang caharian, pagaaral gumúhit ó lu
ó provincia magdá
Devolución. /. Pagsa- Dicción, f. Alinman sa
sau i parte nang tinatáuag na
Devolver, a Magsauli. oración.
Devorar, a. Lumamon. Diciembre, m. Icalabing
Día. m. Arao.— De fiesta dalauá at catapusang
Pangilin. buan nang taón.
Diadema, m. y /. Corona; Dictar, a. Ipasúlat ang
sínag na ilinálagay sa anomang íbig sabihin;
manga larauaft. magdictá.
Diafanidad. /. Panganga- Dicterio, m. Calapasta-
nínag na para nang sa- nganan.
lamin na lumálampas ang Dicha. /. Pálad ó capa-
tingin. laran.
Diáfano, na. adj. Maaní- Dicho, cha. adj. Sabi.
nag. Dichoso, sa. adj.» Mapa»
Dialecto, m. Uicá. lad.
Diálogo, m Tánungan, Didáctico, ca. adj, Ang
Diamante, m. Batong lub- nátutungcol sa pagtu-
hang mahalagá. turó.
DI 150 DI
Didascálico, ca> adj. Difunto, tá. adj., m. yf.
Didáctico. bangcay.
Patay;
Diente, m. Ngfpin. Difuso, sa. adj. Maláuig.
Diestra. /. Camay na Digestible, adj. Madaling
cañan. matunao sa sicmurá.
Diestro, tra. adj. Ang Digestión. /. Pagcatunao
náuucol sa cañan. —O nang quinain.
hábil. Bihasa. Dignarse, r. Papaguing*
Diez, adj, Sampuó —Mil dapatih.
Isang lacea Dignidad. /. Dangal.
Diezmar, a Cumuha ó Digno, na. adj. Dápat.
magbáyad nang icasam- Digresión./. Pagealibang
puó. sa pagsasaysay, na na-
Diezmero. m. Ang »a- ooui sa ibang bágay ang
nínin^il ó nagbabáyad sinasabi, na malayo sa
nang icasampuó. sinasaysay.
Dieztnesmo, na. adj, Sa Dilación. /. Pagcabalam;
sampuong buan. - pagcalaon.
Diezmo, m. Icasampuó; Dilapidar, a. Magacsayá
sa icapuó. Hunos. nang arl nang masamang
Difamación. /. Pagsirang paggúgol.
puri. Dilatado^ ra. m. yf Ma-
Difamar, a. Súmirang pas mayámayá; mapagbu-
puri. -r- O divulgar. Mag- casbucas.
pq^iáyag sa madlá. Dilatar, a. Maglaon; lo-
Diferencia. /. Hindí pag- uatan; iliban; mabalam.
caeaisá —O contravenía. — El plazo. Habaan.
Pagcaeaalit. — O exeso. Ca- Dilatoria. /. Pagbubucas-
labisan. bucas.
Diferente, adj. Iba. Dilatorio, ria. adj. Ang
Difícil, adj. Mahírap ó nacalalaon na di icalutas
maliuag gauin ó papaug nang isang causa.
yarihin. Dilección. /. Pagíbig.
Difinir, a. Definir. Dilecto, ta. adj. Iniíbig.
DI 151 DI
Dilema, m. Isang bágay siping nang dalauang
*
na argumento. vocal.
Diligencia. /. Agap at Dirigir, a. Itouid ang
casipagan sa anomang tungo nang anoman sa
gauá gauing dápat patungu-
Diligente, adj Maealingá; ban ó sa talagang tinú-
maágap; masípag; ma- tungo.
siglá. Discernir, a. Quilanlin
Diluvio, m. Gunao.— O ang pagcacaibá nang isa,t,
exesiva abundancia. Ca- isang bágay.— For. Ibi-
saganaang lubbá. gay nang Juez ang ano-
Dimanación. •/. Panga mang cargo para nang
gáling. manga comisión, etc
Dimanar, n. Mangáling; Disciplinar, a. Magturó;
inagmulá umárai.— azotar. Pu-
Dimensión. /. Súcat. maK)
Diminución. /. Pagunti; Discípulo, la. m. yf. Ang
pagcucúlang inaaralan ó nagaáral.
Diminutivo, va. adj Nag- Que ayuda. Alagad.
papaunií. Discordancia. /. Pagca-
Diminuto, ta. adj. Munti caalit; di pagcacaisá.
Dimisión. /. Pagbitio sa Discorde, adj. Di nagca-
catungculan; renuncia. caisá nang calooban.
Dimitir, a. Bumitio sa Discrepancia. /. Pagca-
catungculan; magrenun- caibá ó" di pagcacaisá nang
cia. anoman.
Dinamarqués, sa. adj. Discreto, ta. adj. Maiú-
Taga Dinamarca. nong; mabait; timtiman.
Dios, m Dios. — Para granjear algo.
Diócesi. /. Diócesis. Masícap.
Diócesis./ Ang nasasacop Disculpa. /. Ang matouid
na na sa pamamahalá ng at dahilang itinutútol sa
Obispo ó Arzobispo. pagílag na paníctang
Diptongo, m. Pagcaca- sala.
DI 152 DI
Disentería. /. Pagiila- Disoluble, adj. Cálaguirfe
guing may casamang macácalag.

dugo Disolutivo, va. adj. Na-


Disfamar, a. Sumirá nang cácalag.
puri. Disolver, n Macalag.—
Disfamatorio, ria. adj. separar. Magcáhiualay.
Pangsirá nang puri. desleír, Lueain sa tú-
Disforme, adj. Pángit. big, álac, etc.
Disfrazarse, r. Magbalat- Disonancia. /. Tunog 6
cajó tugtog na nacabábagot.
Disfrutar, a Magcamit Disparate, m, Gauá ó ui-
nang paquinábang cang ualá sa matouid
Disfrute. m> Pagcaca- Dispendio, m. Gúgol na
mit. malaquí.
Disgusto, m. Súcal nang Dispendioso, sa. adj. Ma-
loob. gúgol.
Disimulación./ Disimulo, Dispersión, j. Pagcaca-
Disimular, a. Magcunuay tiuatiualag na ualang
di nacaaalam — tole toto
rar. Alíntanahin ó paba- Disperso, sa. adj. Tiua-
yaan disfrazar. Mag* tiualag.
balatcayó. Dispertar, a. Máguising;
Disimulo, m. Pagcoconuá. gumising.
Disipar, a. Magsabog; Dispierto, ta. p p. Ná-
magacsayá nang arl guiguising.
Dislocación. / Pagcaalis Displicencia. /. Sama ng
sa lugal nang anoman; loob.
pagcálinsad nang butó. Displicente, adj. Naca-
Dislocadura. /. Disloca- sasamá sa loob.
ción. Disponer, a. Magpasiyá.
Dislocar, a. y r. Ialis sa —- preparar. Maghandá.
lugal; málinsad Disputa. /..Pagtatalo.—
Disminuir, a y r, Mag- riña. Pagaáuay.
cúlang; umuntí Disputar, a. Magtalo;
DI 153 DI
maqliipagtalo. —O re- Diurético, ca. adj. Naca-
sistir con fuerza. Lu- pagpapaibl
maban. Divergencia. /. Pagcacá-
Distancia. /. Paguitan ó hiualay nang sínag nang
pagcacálayó. Diversidad
liuáoag. de
Distante, p. a. Malayo Pagcacaibá ng
opiniones.
Distinto, ta. adj. Iba. minamagaling ó inaaring
Distracción. /. Paglili matouid.
bang; pagcalibang. Divergente, adj. Nahi-
Distraer, a. y r. Mag- hiúalay na sínag sa ca-
libang; malibang. pouá.
Distraimiento, m. Dis- Diversidad. /. Pagcaca-
tracción ibá ó pagcacaparis
di
Distribución. /. Pama- nang anoman.— abun-
mahagui; pangangáyao. dancia Caramihan ó ca-
Distribuir, a. Mamaha- saganaan.
gui;mangáyao. Diversión. /. Pagaaliu;
Distrito, m. Naeasacop áliuan.
nang isang hücoman, Diverso, sa. adj. Iba
etc. Divertido, da. adj. Ta-
Disturbio, m. Pagcaguló uong masayá; maaliu.
nang eatahijnican at pag- Divertimiento, m. Pag-
cacásondó. ^ calibang.
Disuadir, a Magpayo at Divertir, a. y r. Magli-
hicayatin ang eínoman bang; malibang. lla- —
na magbago nang mar la atención del ene-
acalá migo. Libangin ang ca-
Disuasión. /. Paghicáyat. áuay.
Disuasivo, va. adj. Na- Dividir, a. Hatiin.— O
cahihicáyat. distribuir. Bahaguinin.
Disyunción. /. Pagcaca- desunir. P a g h i u a-
.. hiualay. layin
Disyuntivo, va. adj. Nag- Divieso. *m. Pigsá.
papahiualay. Divinidad. /. Pagca Dios.
— — —
DO 154 DO
Divino, na. adj. Ang na- Dócil, adj. Madalin'g tu-
uucol sa Dios. rnan; malambot na
Divisa. /. For. Ang aring .ugall
minamana sa ama na na- Docilidad. /. Calámbotan
tutungcol sa balang isang nang ugali.
anac, Saguisag. Docto, ta. adj, Marúnong.
Divorcio, m. Pageacahi- Doctor, ra. m. y /. Ang
ualay nang inagasaua. may gradong ganoon.
Divulgar, m. Publicar. Doctora. /. Asaua nang
Ilathalá, médico.
Dobladillo, Ha. adj. Lu- Doctoral, adj. Ang na-
ping guinágauá nang uucol sa doctor ó may
mánanahl sa guílid ng canongia. Doctoral
damit. Doctrina, f. Aral.
Dobladura./. Lupi; ball Documento, m. Áral.—
ó bacas nang ticlop. escritura Casulatan; qa-
Doblar, a, Magticlop. tibayan.
La orilla del paño, hojas Dogal, jm. Lúbid na may
de papel. Maglupi — El silo

manto sobre la cabeza Dogo. m. 4 Asong mang-


Ilupí. El cuerpo hacia huhuli ó panghuli nang
atrás. Lumiad.~Za ma- háyop
no hacia afuera Ilantic Dolencia. /rSaquit; dam-
— Punta del clavo. Ba- dam.
loctotin. Doler, n. Sumaquit.-— r.
Doble, adj: Dalauang su- Arrepentirse. Magsisi.
son; nagcacalangcap; Doliente, adj. May sa-
dublé, — artificioso. quit.
Magdarayá. Dolo. m. Dajá.
Doblegar, y a. r. Hu- Dolor, m. Saquit; pag-
mútoc; mahútoc. sisisi. Interno. Antac —
Doblez. /. Paedarayá.— De huesos por cansancios
dobladura. Jüupi. Pángalo; pamimítig.
Doce. adj. Labindalauá. Doloroso, sa. adj. Casa-
DO 155 DO
quitsáquit. Doncella. /. Virgen Ba-
Domar, a. Magpaamb; baying ualang bacas ca-
magmansó. halayan.
Domeñar, a. Domar. Donde, adv. i donde. Saan
Doméstico, ca. adj. Ca- — Está. Nahan. Quiera.
sainbahay. Saan man.
Domestiqíiez. /. Domes- Doquiera, aiv. Donde
ticidad. Cabanayaran ng Saan man.'
quiera.
loob. Dormilón, na. adj. Ma-
Domicilio, m: Báhay ó tutnluguin.
< lugal na tinátahanan, ó Dormir, n Matúlog; gu-
ang pananahan. mupíling. Magpatú-
a.
Dominante, adj. Nang log.- Juntos unasobre
lalaquilaqui na ibig ma- almohada. Magbuig.
capangyari. Sin abrigo. Magtabayag.
Dominar, a. Magcaroon — Dos debajo de una
nang capangyarihan sábana. Magsúcob.
Domingo* m. Arao nang Dormitar, n. Maagao tu-
lingo. log; omidlip; gumupí-
Dominio, m. Capangyari- ling.
han. ~0 territorio. Nasa- Dormitorio, m Tulugan.
sacupan. Dorso* m Cabalicaojlicod.
Don. m. Bigay; ealoob.— Dos. adj. y m Dalauá —
Gracia especial. Biyayá. Veces Macalauá. Rea-
Donaire, m Oainaman sa les. Cahatl. Dias ha.
pangungúsap. - — - Gallar- Camacalauá.
día de cuerpo. Cagan- Doscientos, tas.adj. Da-
dahan nang panganga- lauang daan.
tauan. Dosel, m. Baldoquin.
Donante, p. a. Ang nag- Dosis. /. Dami nang ga-
caloob. mot na iniinom.
Donar, a, Magcaloob. Dote. com. Bigay caya;
Donatario, ria. m. y /. pasunód.
Ang pinagcalooban Dracma. /, Icaualong ba-
DU 156 DU
hagui nang isang onza. Dulce, adj. Matamis.
Driza. /. Lúbid na pan- Dulzor, m. Támis.
taas ó pambabá nang Dulzura./. Catámisan.
layag. Banting. Duodécimo, ma. adj.
Drizar, a. Magtaas ó Icalabindaiauá.
magbabá nang layag. Duodeno, na, adj. Duo-
Dúctil, adj. Macúnat. décimo.
Duda. /. Pagaalinlangan; Duomesino, na. adj Ang
pagaalangan ng bait. may dalauang buan.
Dudar, a. Magalangan; Duplicar. e a. Dalauahin;
magurong sulong; mag- magibayo.
9

alinlangan ang bait. Duración. /. Paglalaon;


Duela. /. Tabla nang . pagtatagal; pananatili.
bariles. Duradero, ra.' adj. Mata-
Duende, m. Tiánac; pá- gal.
tiauac. Dureza. /. Catígasan.
Dueño, m. y
fla. / May Duro, ra. adj. Matigas. —
ari; panginoon. De condición. Balaquiot*

EC EO
Ebriedad. /. Pagcalangó. Eclipse, m. Pagtatagó sa
Ebrio, bria. adj. Langó. áting mata nang liuá-
Ebrioso, sa. adj. Malalá- nag nang alinmang as-
ngohin. tro dáhil sa ibang naca-
Ebúrneo, nea.adj. Gáring cacanlong. Lahó.
Eclesiastés. m. Isa sa Eco. m. Alingaongao.
manga sagrado na
libro De voz sin saber de
gauá ng haring Salomón. donde. Oliyao.
Eclesiástico, ca. adj. Economía. /. Pagtitipid.
Ang nauucol sa Simba- Mabuting panihalá; pag~
han m. Clérigo. cacaayos ng anoman*
EF 157 EG
Económico, ca. adj, Ma nangyayan sa arao-
tipid a rao.
Economizar, a Magtipid Efervescencia./. Malub-
Echadero. m. Tulugan. hang pagculd ng dugo
Echadillo, m. Batang ta at iba pa,
pon. Efesino, na. adj. Taga
Echar, a. Itapon; itaboy Efeso.
paalisin. Echar ó po Eficacia. /. Calacasan ng
ner. Maglagay.— O apos bisa ó capangyarihang
tar. Pumustá; tomayá gumauá.
— De la boca la comida Eficaz, adj. Mábi'sá.
no tragada. lluá — La Efigie. /. Larauan
culpa á otro. Ihinguil sa Efundir, a. Magbuhos;
iba ang sala. ibuhos.
^
Edad. /. Bilang nang taon Efusión. /. Pagcábuhoe;
mulá nang ipanganac. pagcábubó.
Edad. Egida. /. Pagaampon;
Edicto, m. Utos. pagtatangol.
Edificar, a. y r. Magba- Egipciaco, ca. adj. Egip-
ngon nang báhay ó sitn- ciano
han. O dar buen ejem- Egipciano, na. adj. Egip-
plo. Magbigay ng mabu- cio
ting halimbau&. Egipcio, cia. adj. Tagá
Editicativo, va. adj. Na- Egipto ó ang nauúcol
eapagbibigay nang ma- sa Egipto.
buting halimbauá. Egoísta, m. Ang ualang
Edificio, m Báhay; sim- linilingon at qniniquilala
bahan. cun di ang ganang
Educar, a. Magturó; uiná- caniyá.
ral. Egregio, gia. adj. Ilustre.
Efectuar, a. y r. Ilagay Marilag.
sa gauá; gauin. Ege. m. Ang pahalang na
Efemérides. /. Librong nasusuot ang manga
quinasusulatan nang dalo at quinacabitan ng
EJ 158 EM
ñianga rueda, ó pagu- El. art. Ang. Ella, ello.

long. Gadgaran Siya.


Ejecutar, a, Ilagay sa Elación. /. Capalaluan;
gauá; gauin. —For. Em- calae-hang loob.
bargohin ang arl nang Elección. /. Paghahalal;
may útang at nang ma- pamimill.
cabáyad. Electo, ta. p. p. Náha-
Ejecutivo, va. adj., Ang di halal
naitatáyong ó náliliban Elector, m. Ang naghá-
Ejemplar, m. Ang tinútu- halal.
laran ó guinágayahan. Elefante, m Gadyá
— Copia, Salin .'.
— cas- Elegante, adj. Mariquit.
tigo para escarmiento. Elegir. a t Maghalal —
Parusang dápat cunan escoger. Mamili
na ^ií dápat pamarisan Elevación. /. Pagtataas.
ang masamang guinauá — altura. Taas ó ca~
nang pinarusahan. — adj. taasan.
Que dá buen ejemplo Elevado, da. adj. Mataas.
Ang nacapagbíbigay ng Elevar, a. Itaas.
mabuting halimbauá. Elocuencia. / Caraou-
Ejemplo, m. Gauang dá- ngang mangúsap.
pat talaran. — compa Elocuente, adj Marúaong;
ración, Halimbauá mangúsap.
Ejercer, a. Lutnagay at Elogiar, a. Magpuri;
gumauá nang i|col at pumuri.
dápat sa catungculan. Elogio, m. Purijpagpupuri.
Ejercitar^ a. y r. Mag- Ellas, ellos. Silá.
áral nang anomang gauá Emanación. /. Pangagá-
na súcat maguing oficio. ling, pagmumulá
— diestrar. Sanayin; Emanar, a. Mangáling.
inagsánay. Embadurnar, a Culapu-
Ejército, m. Hocbó. lan.
Ejido, m. Lupang comu- Embarazada, adj. (Mu-
nal na hindí lauag. ger) preñada, Buntis.
EM 159 EM
Embarazan a. Umabala; Embestidura. /. Embes-
lumigálig. tida.
Embarazo, ^
Ligálig:
sucai.- o mmmo. Ca-
Embestir,
long.
a. Humandu-

buntisan. ^B(^' -
*'
Embetunar, a. Capulan
Embarcación. Sasac-
nang galagala.
/.
yan. — Pequeña de vela.
Emblandecer, a y r Mag-
Parao. — Pequeña.
palambot; lumambot
Lon-
day; panga.
Emblanquecer, a y r.
Magpapéü; pumutí.
Embarcar, a.Mag-y r.
Embobado, da. p. p. Ti-
lulan; lumulan; sumacay;
guil; tanga
tumugpá.
Embolsar, a. Itagó sa
Embarco, m Paglululan bulsá; ipamulsá.
Embargar, a. Magembar- Embolso, m. Pagsisilid sa
go.— Prenda sacada por bulsá.
fuerza Hit; mangilit Embornal, m. Butas na
Embarnizar, a. Magbar- pálabasan nang túbig;
niz; gibo. pabuluang.
Embarque, m. Embarco. Emborrachar, a. Maca-
Embarrar, a. Capulan ng langó; m&glangó; magla-
lupa ó pútie. sing.— Al pescado. Tuba-.
Embate, m, «Hampas na hin; balaeingin.
malacas nang alón sa Emboscar, a. Magsuot sa
dágát. gúbat.
Embaucar, a. Magdaya- Embosquecer, n. Ma-
dayá; umupat. guing gúbat.
Embaular, a. Isilid sa baúl. Embotar, a. (Filos). Pu-
Embebecer, a. y r. Ma- murol ang talim.
ualang dili. Embotellar, a. Isilid sa
Embeleco, m. Dayá manga botella.
Embelesar, a. y r. Máti- Embozar, a. y r. Mag-
guil; maualang dili. taquip nang muc-há.—
Embestida. /. Paghan- poner bozal. Maglagay
dulongi nang busal.
EM 160 EM
Embrear, a Capulan ng man. Icalat ang manga
sáhing. súlat, salapi, etc., sa ca-
Embriagar, a. y r. Ma tamihagjj|^sa lahat.
ealangó. — O enagenar EmoluMHpo. m Paqui-
Maualang loob. nábang^ranomang cargo
Embriaguez. /. Pagca ó eatungculan.
langó. Empacho, m. Hiyá; pag-
Embrollar, y a. r. Gu caumid. —
O indigestión.
lohio;magulóf* Di pagcatunao nang qui-
Embrollo, m. Caguluhan nain.
Embrollón, na. m. y f. Empalagar, a. Masuyfc;
* Mapanguló. masunoc.
Embudo, m. Balisungsong Empalago, m. Sunoc; suya
Embudo. Empalagoso, sa. adj. Na-
Embuste, m. Casinunga casusuyá
lingan sa pagdarayk, Empapar, a. Tigmaquin;
Embustería. /. (Fam) pigtaiD; mapigtá; matig-
Paya, mac.
Embustero, ra. m. y / Empapelar, a. Balutin
Magdarayang *
sinongá sa papel.
ling. Empaque, m. Pagbabastá.
Embutir, a. Magsicsic Emparedar, a. Sadhan sa
magimbute loob nang pader.
Emético, ea. adj. Maca- Emparejar, a. Padparin;
pagpapasuca. palasin; pantain.
Emigrar, Iuann. ang Empatar, a. Magcápáris
eaniyang bayan at ma- ang manga botos.
mayan sa iba. Empate, m. Pageacáparis
Eminencia. /. Cataasan. nang botos.
Eminente, adj. Mataas. Empedernido, da. adj
Eminentísimo, adj. Tí- Matigas na parang
tulo nang cardenal. bato.
Emitir, a.ant Itapon sa Empedrado, m. Látag na
dácong labas ang ano- bato.
EM 161 EN
Empedrar, a. Maglátag Emprestar, a. Magpahi-
nang bato ram
Empeine, m. Tusón —Del Empréstito» m. Pagpapa-
pié. Bubong nang paá. hiram.— O cosa prestada.
O enfermedad del cutis. Ang hiniram.
Buni. Empujar, a. Itúlac
Empeinoso, sa. adj. May Empuje, a. Pagtutúlac*
buni. Empuñadura. /. Pulu-
Empellar, a Magtúlac. han; tatangnan.
Empellón. Túlac. Empuñar, a. Hauacan sa
Empeñar, a. Magsanlá .— puluhan; quimquimm.
Insistir con tesón.Magpí- Empuyar. n. Masuyac;
Iit.—Adeudarse r. Magca- masubyang.
tátang. — O poner por me- Emulación, y. Pageaibig
dianero Magempefio pumaris at lumaK>, sa iba.
Empeorar, a. Sumamfi; Capanaghilian.
lumubhá ang saquit ó Émulo, m. Caagau.
iba pa. En. pre. Sa.
Empezar, a. Muían; mag- Enagenar. a. Ilípat sa
pasimulá; magpasi- iba ang pagaarl.— r. Ma-
munó ualang dili.

Emplasto, m. TápaL Enano, na. adj.Pandac.


Empleado, m. May ca- Enastar, a. Magtagdan.
tungculan. Encadenar. a.Tanicalaan;
Empleo, m. Catungculan. itanicalá; magcauing.
Empobrecer, a. y n. Ma- Encajar, a. Isúcat; ilápat.
duc-bá; duc-bain. Encalvecer, n, Macalbó.
Empollar, a. Magpasisio; Encallar, n. Mábará ang
hurnalimbim. sasacyan,
Emponzoñar, a. Canian- Encallecer, w. y r. Mag-
dagan. lipac ó magcalipac.
Emporcar, a. Magdumí; Encaminar, a. y r. Mag-
dumhan turó nang daan. —Diri-
Emprender, a. Muían girse Tuniumpá.
11
EN 162 EN
Encampanado, da. adj sambalilo sa ulo.
Tabas campana. Encender, a. Magsuso;
Encandecer, a. Pabaga- magpaningas; magsindí.
fiin ang anoman hangang Encerado, m. Pinagqui-
pumuti tan.
Encandilarse, r. Masilao Encerar, a. Pagquitan.
Encanecer, w. Maguing Encerrar, a. Culungin.
uban. Encía. /. Guiláguid; n^ir-
Encañar, Magalolod.
a. agir.
Encarcelación. /. Pag- Enciclopedia, j Librong
cábilangó. capisanan nang lahat ng
Encarcelado, da. p. p carunungan.
Bilangó. *. Encierro, m. Culungan;
Encarcelar, a. Ibilangó. psgcuculong.
Encarecer, a. Itaas ang Encima, adv. Sa ibabao.
halaga. —
Ponderar Pu- Encinta, adj. (Muger pre-
muri ó sumabi nang la- ñada).. Buntis.
bis sa casucatan. Enciso. m. Lupang pas-
Encargar, a. Ipagcátiualá; tulan.
ihabilin; magbilin Enclaustrado, da. adju
Encargo, m
Bilin; pag- Nasasadhan sa claustro.
bibilin. Enclavar, a. Ipacó
Encarnado, da. adj, Cu- Enclavijar, a. Lagya»
lay carne. nang clavijas.
Encarroñar, a y r. Ma- Enclocar, n. y r. Hu-
buloc. malimhim.
Encarrujarse, a. y r. Ma- Encloquecer, n. Enclo-
ngilin; mangulot. car.
Encasar, a. Magulí nang Encojibar. a. Tacban.
butong luminsad. Encogerse, r. Mangú-
Encascabelado, da. adj rong Los — hombros..
Puno nang baimbi ó Manguluhgcot. — De
cascabel. miedo. Mangundot. — La
Encasquetar, a. Isuot ang caña verde. Manguyom-
EN ,163 EN
pis — La tabla por dar- Encontrón, m, Sumpong;
la al sol. Comíbal,— La bungó.
ropa muy lobada, Ma- Encordar, a. Maglagay;
ngulot —
El cuerpo de nang cuerdas. O apre- —
frió. Mangaligquig. — tar con cuerda. Higpitin
tener cortedad. Ma- nang. cuerdas.
duogó. * Encorralar, a. Ipaloob sa
Encogido, da. adj. Umid; bácod; bacuran.
dungó Encorvar, a. Bumaluctot;
Encogimiento, m. Cau- humútoc ó humúbog.
miran; cadungoan Encrasar, a. Magpálápot.
Encoladura. /. Ang pag- Encrucijada. /. Pagcaea-
cádiquit nang cola ó pag- curos nang daan ó lan-
cácola. das. Salapungan.
Encolar, a. Idiquit nang Encruelecer, a. y r. Mag-
cola. bangis; bumangis.
Encolerizar, a y r. Ma- Encuademación. /. Pa-
gálit ó maggagalitin. nanahi at pagbabalat ng
Encomendar, a. Magbi manga libró.
lin; magtagobilin. * Encuadernar, a. Tumahi
Encomio, m. Pagpupuri. at magbalat nang manga
Encompadrar, n. Fam. libró.
Maquicompare. Encubrir, a. Itagó; ipag-
Enconar, a. y r. Matnagá; cailá.
magnacnac ang súgat. Encumbrado, adj. Mataas
Encono, m. Pagtatanim sa Encunar, a. Ilagay sa
loob. duyan ang sangol.
Encontrar, a. Máquita; Enchancletar, a. Mag-
másalubong. — Dos en chancletas.
un lugar. Magcasápong. Encharcada. /. Charco.
— Acaso con alguno. Labac.
Mátaonan.— De concierto Encharcarse, a. Mapund
en alguna parte. Má- nang túbig.
tagpó. Endeble, adj. Mahink.
EN 164, EN
Endecha. /. Panambitan. |
Enfermar, n. Magcasa-
Enderezar. a. y r. Mag- quit.
touid; touirin. Enfermedad. /. Saquit.
Endeudarse. Magcaútang — Larga. Hírap Larga
Endurecerse, r. Tumigas. de cama Dát#y. Del —
Enemigo, ga. adj Caáuay vaso. Cayauá. Que —
Enemistad. /. Pageacaa- causa comezor? y cursos.
lit; áuay. Anayo.
Energía. /. Bagsie ó la- Enfermero, ra. m. y /.
cas nang manga uicang Tagapagalagá ng manga
agad tumátaos sa paqui- may saquit.
ramdam Enfermizo, za* adj. Ma-
Enérgico, ca. adj. Ang sasactin.
may eaergía. Enflaquecer, a n. y r. ,

Energúmeno, na, m. y/. Magpayáyat; yumáyat ó


Sinásacyan nang demo- magcayáyat.
nio. Enfrenar, a. Suotan ng
Enero, m. Unang buan freno.
nang taón. Enfrente, adv. Sa tapat
Enervar, a. y r. Magpa- Enfriadera. /. Sieidlang
hiná. talagang pálamigan.
Enfadadizo, za. adj Ma- Enfriadero, m. Lugal na
yámotin. pálamigan.
.Enfadar, y r. Maya-
a. Enfriar, a. Magpalamig.
mot; mabagot; mang- Engalanar, a. y r. Mag-
binampó. —
Por impor- damit nang mariquit.
tunado. Mangbinauá. — Engañar, a. Magdayá;
De oír lo que ño gusta. tumalimuang; bümaclá;
Mamohi. bumalino.
Enfado, m Yamot.— Por Engañarse, r. Magcámali.
muchos negocios. Hiláhil. — Con la vista. Magmá-
— O
- astio. Inip. lio. —En la cuenta. Ma-
Enfadoso, sa. adj. Maca- límang.— El oido. Mag-
yáyamot; macamúmuhí. cariringan.
EN 165 EN
Engañador, ra. m. y /. Enjuagar, a (Ropa), Mag-
Magdarayk. banlao.— £a boca. Mag-
Engaño, m. Dayá. múmog.
Engastar, a. Magealop- Enjuagatorio, m. Enjua-
cop. — Como piedra en el gue. •

anillo. Magtampoc. Enjuague, m. Pangmú-


Engina. / Angina. mog; pagmumúmog.
Engolfar, n. Mápalaot; Enjugar, a. Magpatuyd
málaot. nang; anoman. Las l&- —
Engordar, n. Turnaba — grimas. Pahirin ang ma*
hacerse rico. Yumaman. nga luhá.
Engrandar, a. Agrandar. Enjundia. /. Linoap ó
Engrandecer, a. Mag- taba sa loob nang tiyaa
laquí ó magpalaquí.— nang háyop.
Elevar á empleo, etc Itaas Enjuto, ta. p. p. Tajd.
ang catungculan ó ca- Enlace, m. Pagcacápisan;
pangyarihan. pagcacásiló.
Engrasar, a. Lagyan ng Enlazadura. /. Enlace.
taba ang anoman. Enlazar, a. Siioin; sumil6.
Engreído, da. p. p. Pa- Enlodar, a. y r. Magpund
W6. ó mapunó nang pútic.
Engreimiento, m. Capa- Enloquecer, a. y n. Ma-
laluan. olol; mabalio.
Engullir, a. Lunluning Enlutado, da. p. p. May
houag nang nguyin. lucsá.
Enhebrar, a. Magtúhog Enlutar, Maglucsá.
a.
nang sinúlid sa caráyom. Enmagrecer, a. y r. Pa-
Enhilar, a. Enhebrar. pagcayayatin.
Enj ambr e. m Cauan ng
. Enmarañado, da. p. p.
pocyotan. Guió.
Enjaular, a. Culungin sa Enmarañar, a. Maguió
jaula ang buhoc, sinúlid, etc.
Enjoyar, «. Pamutihan Enmendar, a. y r. Tuirin
nang joyas. ang camalian. Baguhing
EN 166 EN
gumaling, ó bumuti ang ayquid; mfigqttidquid;
anoman. magquiliquid. Cadena —
Enmienda. /. Pagbabago. ó cordtel. Maglicao.
En mohecer, a. Magea- Como culebra. Maglin-
ámag. • quis
Enmollecer, a Magpa- Ensalzar, a. y r. Itaas
lambot. sa camáhalan. Alabar.
Enmudecer, n Mapiping Magpuri.
di macapangúsap. Ensamblar, a. Magtipon
Ennegrecer, Magpa-
a. nang manga cálap.
itim ó tinaia nang itim. Ensanchar, a. Maglo-
Ennoblecer, a Gauing uang; maglápad. — El
mahal ó guinoó. corazón. Louagan ang
Enojadizo, za. adj. Ma- loob.
pootin; magagalitin. Ensangrentar, a Man-
Enojado, da. p. p. Na- sahan ó tinain ng dugo.
gagálit. Ensartar, a. Magtúhog.
Enojo, m. Poot; gálit. Magsalitá nang samot-
Muhí; tampó; hinampó; eámot.
— Esplicado con palabras Ensayar, a. y r. Subuquin.
y meneos. Dábog. — adiestrar. Sumánay;
Enramada./. Bálag; can- magsánay.— examinar.
long;damara. Ticman.
Enredo, m. Pagcaguló Ensebar, a. Pahiran nang
nang sinúlid at iba pa.— sebo.
Engaño. Dayang pinag- Ensenada. /. Looe; lala-
múmulan nang eagulo- uigan.
han. Trabesura. Calicu- Enseñanza. /. Pagaáral;
tan nang manga bata. pagtuturó.
Enriquecer, a. y n. Mag- Enseñar, a. Umáral;
payaman; yumaman. magturó. — manifestar.
Enronquecer. a. y r. Ma- Ituró ó ipaquita.— r.
maos. Acostumbrarse. Mami-
Enroscar, a. y r. Mag- hasa.
EN 167 EN
Ensillar. a. Magsiyá ng Enternecimiento, m.
eabayo Panglolomó; habag.
Ensoberbecerse, r. Mag- Entero, ra. adj. Buó.—
palalo (Animal). Babayaguin ó
Ensogar, n. Talian nang hindi capón.
suga. Enterrar, a. Magbaon;
Ensoñar, a. y n. Mana- maglibing.
guimpan. Entibiar, a.y r. Mag-
Ensordecer, a y n. Ma- malacocó; magbaua ang
cabingí; mabingí. ínit.
Ensortijarse, r. Mango- Entierro, m. Baon; libing;
lot;mapángit. paglilibing.
Ensueño, m. Panaguim- Entonces, adv. Niyon;
pan; panaguínip. noon.
Ensuciarse, r. MarumhaD. Entrada. /. Papasucan.
— a Mtfgdumí; dumhan. Pagpa sa....
Entalegar, a. Isilid sa Entrambos, bas. adj.
súpot. Capouá; quita.
Entallecer, n. Magos- Entraña./. Laman sa loob
bong. nang catauan; loob.
Entarquinar, a. Magla- Entrañable, adj. Afee-
gay nang patabang pu- tuoso. Taos sa puso.
sali sa lupa Entrañar, n. Turnaos
Entenado, da. m y /. hangang caibuturan nang
Pamangquin sa paquiná- pusd.
bang. Entrar, a. Másoc ó pu-
Entendido, da. adj. Ma másoc. Adentro. Paloob.
rúuong; matalino; mata- — Como en agujero. Su-
lastas; mabait. moot ó magsuot; mag-
Entendimiento, m. Bait; lusot. — De guardia. Hu-
cabáitan. maliling magbantay.
Enternecer, a y r. Mang- Entregar, a. Ibigay; ¡en-
Jomó; mahabag.— ablan- trega. —
Con traición.
dar. Lumambot. Ipagcánolo.
EN 168 EQ
Entremedias* adv Pa- Enviar, a. Magpadalá;
guitan. magpabatid; ipahatid.
Entreoír, a* Omolfngig. Envidia. /. Capanaghi-
Entresaca. /. Paghíraag; lian; mangimbulo.
paghalao; paghúgot. Envite, m. Pustá sa sugaL
Entresacadura. /. Entre- Enviudar, n. Mabao.
saca Envoltorio, m. Balutan*
Entresacar, a Humírang; Envolver, a. Balutin;
humalao; faumúgot magbálot; tumungeos.
Entretejer, a. Magba- Envuelto, ta. p. p. Na-
laqul ó magsalit sa babálot
paghabi. Epidemia. /. Saquit na
Entretener, a. y r. Lu- eaipalaj, dumapó ea sang
mibang; magljbang. bayanan.
Entretenido, da. adj. Epidermis. /. Ang báloc
Nalílibang. na na sa caibabauan ng
Entreverado, da. adj. ating balat.
Salitsalit Epifanía. /. Ang pagsam-
Entrevista. Pagqui- /. ba nang tatlong Haring
quita nang
dalauá ca- magos.
tauo at pagcacaúsap. Epigtotis. "'/. Tilao ó
Entristecerse, r. Malum- campanilla sa lalamu-
bay. nan.
Entumirse, r. Mamanhid; Epitafio, m. Súlat sa iba*
mángalo. bao nang báonan.
Enturbir. a Lumabó; Equidad. / Pagcacaayon
laboin; golohin. sa catouiran.
Envainar, a. Isáloog sa Equidistante, p. a. Mag-
caloban. casinglayó
Envejecer, w. Tumandá; Equilibrar, a Pagtim-
malumá; gumúlang. bangin ang bigat.
En vez. .m. Licod ó caba- Equilibrio, m. Pagcatiin-
llean ~~De la mano, Ca- baog nang bigat.
mao. Equinoccio, m. Pageaca-
ER 169 ES
singlouat nang gabi at Eructo, m. Dilhay.
nang arao. Erudito, ta. adj. Marú-
Equipage. m. Cati punan nong. í

"'

nang manga baon sa Escabroso, sa. adj. Ba-


paglalaebay. nginbangín; hindi pá-
Equitativo, va. adj Na- tag.
anyon sa matouid. Escabullirse, r. ^Maca-
Equivalencia. /, Pagca- hagpcs sa camay; maea-
caparis nang halaga. alis.
Equivalente, adj Casing Escala. /. Hagdang bu-'
halaga. hatin.
Equivocación. /. Pagca Escalar, a. Sumalácay.
cámali Escaldado, da. adj. Dala.
Equivocarse, r. Magcá- Escaldar, a. Magbanl!.
malí; matalabii; maitó; Escalera. /. Hagdan.
malitó. Escama. /. Calisquis.
Era. /. Guíican ó pinag- Escamar» a. Magalis ng
guíguiican calisquis. — Escarmentar.
Erial, adj. Lupang di pa Madalá.
binábagbag. Escampar, n. Tumilá ang
Erizar, a. y r. Mamalú- ulan. — Algo la lluvia.
cag. — Los cabellos por Humúlao.
miedo. Manindig ang Escaño, m. Bancong may
buhoc; maDgalísag sandalan.
Errar, a Magcáinali; Escaparse, r. Macaualá;
mámalí. •— El Sú-
tiro. macaligtas.
mala mabigó.
; El ca — ^Escarbadientes, m. Pang-
mino. Máligao; * másin- hiningá.
Bay En la cuenta. Ma- Escarbaorejas. vft Pang-
límang. pangíquig.
hinulí;
Errata. /. Malí sa pag- Escarbar, a. Magcotcot;
lilimbag ó pagsúlat. nrageulcol. La — ga-
Error, m. Camalian. llina. Mangáhig; mag-
Eructar, a Dumilhay. cay cay.
ES 170 ES
Escarmentar, a. Magbi- Escoger* a. Pumill; hu-
gay nang cadalan. mírang.
Escarnecer, a. Lumibac; Escollo, m. Batong ma-
ümuyam. lalaquí sa nang'
ilálim
Escarnio, m. Paguyam; túbig. — Biesgo. Pangá-
paglibac. nib.
Escasear, a. Magdamot; Escombro, m Manga ápog
magtipid. at cascajo na gáling sa
Escasero, ra. adj. ma- naguiguibang báhay na
pagdamot. bato.
Escasez./. Casalatan; ca- Esconder, a. y r. Mag-
culangan. — Mezquindad. tagó; itagó. -En el za-
Caramutan. catal. Mangimot — Del
Escaso, sa. adj. Cúlang; trabajo. Magausicut. —
salat. — Mezquino. Ma- Alguno detrás de alguna
rámot. cosa. Sumíngit.
Escatimar, a. Magtipid Escondrijo, m Lugal na
ang marámot. tagó
Esclarecer, a. Magbu- Escoplo, m. Pait.
cang liuayuay. Escoria. /. Taing bacal.
Esclarecido, da. adj. Escozor, m. Hapdi; pang-
Marilag. hahapdí.
Esclavitud, y. Pagcaali- Escribir, a. Sumúlat.
pin. Escritura./ Súlat; tític.
Esclavo, va. m y/.Alipin. Escroto, m Ang balat
Escoba. /. Ualis. ó súpot na nacalauit sa
Escoser, n. Humapdi. nang cababagui
ilalim
Escocés, sa. adj. Taga nang lalaqui na may
Escocia ó gáling sa Es- lamang dálauang ganga
cocia. itlog ng calapati.
Escocimiento, m. Pang- Escuadra. / Escuala:
hahapdí. Escuadrón, m. Pulutong.
Escoda./. Panlabrá nang Escuchar, a. Maqnimat-
bato. yag; maquinyig.
ES 171 ES
Escudilla. /. Suliao.— Eslabonar, a. Magcauing-
Grande Mangcoe. cauing.
Escuda* m. Oalásag. Esmero, m. Malubhang
Escudriñar, a. Magsiyá- pagiingat at pagcacali-
sat. ngá
Esculpir, a Lümíloe. Esófago, m. Gulonggu-
Escupir, a. Lumurá lungan.
Escupitina, adj. Lurá Espabiladeras. /. pl. Pa-
Escuridad. /. Cadiliman. nútog nang pabilo.
Escuro, ra. adj. Madilim. Espacio, w. Poang; pa-
Escurrir, a. Magpatitl guitan.
— r Deslizar. Dumulas; Espacioso, sa. adj. Malo-

umusos Escaparse. Hu- uang; malápad.
magpos Espada. /. Calis.
Escusa. /. Dahilan. Espalda. /. Licod.
Escusarse. r. Magdahi- Espaldilla. /. Paypay.
lan. —Mentiendo. Magli- Espantadizo, za. adj Ma
cuadlicüad. Magbalin- guitlahin.
tuná; magpasiuá8iuá. Espantojo. m Panguitlá
Ese. pro. Yan. panácot; pamúgao; pa
Esfera. /. Bilog na pa- máoy.
rang bola. Espantar, a. Tumácot;
Esférico, ca. adj. Mabí gumitlá. —
Animales
log na para nang bola. Bumugao; bumubo.
Esforzado, da. adj. Ma- r. Admirarse. Mangui
tápaog. lalas.
Esforzarse, r. Manghi- Espanto, m. Sindac
nápang.— En hacer algo. Amenaza. Bala.
Magsáquit.— El enfermo. Español, la. adj. Castilk.
Maginatá. —Idioma español. Uicang
Esfuerzo, m. Tápang. castilá.
Eslabón, w. Binalon; pa- Esparcir, «. Icalat; isa-
manting; pamingquí ; ca- bog; isambúlat.
uing nang tan i cala. Espavorido, da. adj Na-
ES 172 E3
tatácoi Espetar, a Dumuró; du~
Especia. /. Sangeap na ruin.
pampasarap sa paglu- Espetera. /. Sabitan ng:
lutó. casangcapan sa cusiná.
Especial, adj. Bucod "ta- Espetón, m. Duruan,
ngí; ualang capara. Espía, ni. y f. Tagasúboc
Especificar, a. Saysaying Espiar, a Manúboc
isaisá. Espiga. /. Úhay; sálay.
Espectador, ra. m. y/. Espigar, n. Magúhay.- a.
Ang tumítingin ó nano Sumálay.
nood. Espina. /. Tinic— Que se*
Espejo, m ,Salamin.* daba en los pies. Sobiang;;
Espeque, m. Panoal ó salobsob. —
Que tiene el
pansual. Tibó
dándole.
Espera. / Pagaantay Espinazo, m. Gologod.
Esperanza. /. Pagaea; Espinel, m. Quitang na
pananálig. pangisdá.
Esperanzar, a. Paasahin. Espinilla, m Lolod
Esperar, a. Umasa; ma- Espinoso, ssl. adj. Matinic.
ná'ig; magantay; mag- Espirar, a. Mapatid ang
hiatay. — Con confianza. hiningá.
Tomanghod. Espíritu, ra. Dina; dili.

Esperezarse, a Magíoat. Espléndido, da. adj. Ma~


Esperezo, m. Inat; pag- rilag
iínat. Esplendor, m. Dilag.
Espesar, Lutnápot; su-
a. Espolón, m. (de gallo).
minsin; lumímit; sumú Tahid
cal. Esponjoso, sa. adj. Bu-
Espeso, sa. adj Malápot; hagbag
malímit. Espontáneo, nea. adj..
Espesura. /. Casinsinan; CuBá.
easucalan ;
yamongmong, Esposas. /. p. Pangao na
ó yábong nang manga bacal na talagá sa ma-
dahon. nga camay.
ES 173 ES
Espuerta /, Batulang; —Con la lengua. Puma-
pangoan. mamalatac.
latae ó
Espulgar, a Maugbi- Estallido, m. Putoe; la-
nguto; inangbinuma. gapac Como — cuando
Asi mismo con una mano. frieri en manteca. Sa-
Magbinicsic. guitsit.
Espuma, m Bula; subo Estampar, a. Ilimbag.
Espumadera./. Panágap Estancar, a. Maampat.
nang bula Estandarte, m. Bandilá.
Espumajear, n. Bumulá. Estangurri?i. m. Balisao-
Espumajoso, sa. adj. sao.
Mabulá. Estaño, m Tingaputi.
Espumar, a. Sagapan. Estar, n. Na; sa. Inde-
Espumoso, sa. May bula. ciso. Alinlangan; oroog-
Esputo, m. Lurá; lá- solong.— En corrillo Ma-
uay. quiompoc; maquilum-
Esquero. m Súpot na pong.
balat; salacuban. Estatura. / Taas nang
Esquina. / Súloc; páno- isang tauo.
locan Este, esta, esto. pro.
Esquivez./. Pangingílag; dem. Yarí, itó.— m.
pangiugilap. Oriente Sílanganan.
Estabilidad./ Págiagul; Estender, a. Icalat; icad-
pananatiii. cad; ilátag.
Estabíe. adj. Lagul. Estercolar, a. Maglagay
Establo, m. Hapunan, ó nang patabá.
silungan nang manga Estéril, adj. Di namú-
háyop munga.
Estaca. / Tulos; úrang. Estero, m. Sapa; bata'san.
Estado, m. Lagay. Estiércol, m. Tae — Abo-
Estafa. /. Pagcuba nang no para tierras. Patabá.
salaping talagang bindi Estilo, m Caogalian.
bábayaran. Estimacón. /. Halaga;
Estallar, n. Magputoc. pagmamabal ó pagíbig.
IS 174 ES
Estimar, a. Halagahan; Estrago, m. Pagcasirá;
mahalin. pagcálugsó
Estirar, a. Bataquin; una- Estratagema. /. Lalang.
-tin; banatin. La cuerda Estrechar, a Quiputan»
'
del arco. Binitio. higpitan
Estirarse, a, Magínat; Estrechez. /. Caquipu-
magúnat. tau; casiquipan.
Estocada. /. Tásac; ulos; Estrecho, cha. adj. Ma-
sacsac nang dulo nang quípot; masiquip.
calis. Súgat na gauá ng Estrechura. /. Estrechez*
saeeac. Estregar, a. Cuscusin.
Estolidez. / Camangma- Estrella. /. Bitoin .— De
ngan. Venus que se vé puesto
Estólido, da. adj. Mang el sol. Tanglao daga.
mang. — Llamadas marineras.
Estomacal, adj. Ang na- Baláis. — Llamadas tres-
uaeol ó nacabubuti sa Marías. Balátic; tatlong
sicmurá. Maria. —
Que llaman ca-
Estómago, m. Sicmurá. brillas. Polongpolong;
Estomaticón. m. Emplas- apolon.
to ó tápal sa sicmurá. Estremecer, a y r. Ya-
Estopa. /. Yúuot. niguin; mayanig;, mangi-
Estoraque, m. Camang-
yan. Estrenar, a. Mamago.
Estorbar, a. Umabala; Estrépito, m Calabog.
lumibang; sumauatá. — .E2 Estribar, n. Maníbay;ma-
golpe. Sangahin.— A otro. niin; manícad. Sobre —
Gambalain. algo. Itoon; ibátay.—-En
Estorbo, m. Ligálig; ti- otro. Isálig. I¡n báculo.
gátig; tigagal; ligamgam. Manayuncod.
Estornudar, n Magbahin Estribor, m. Taguilirang;
Estornudo, m. Bahin. cañan nang sasacyan.
Estrada. /. Daan, Estropajo, m. Pángoscos;
Estrado, m. Caruruean. pamunas.
EV 175 EX
Estruendo, m Ugong. nang laman nang ano-
Estrujar, a. Pumigá. man. — Del vientre. Pag*
Estuche, m. Caloban ó táe
8ucsucan nang maoga Evacuar, a Alisan nang
easangcapan. laman ang anoman.-— El
Estudiante, m. Nagaáral. vientre. Tumáe.
Estudiar, a. Magáral. Evadir, a. y r. Umílag sa
Estulticia. /. fam. Ca- pangánib. Tumanan.
mangmangan. Evangelio, m. Búhay at
Estulto, ta. adj Mang- Isang
aral *ni Jesucristo.
mang. bahagui nang misa.
Estupefacción. /. Pagca- Evaporación. /. Pagpa-
patíguii. patuyó nang túbig para
Estupefacto, ta. adj. m. nang paggauá nang
y/. Caguilaguila:as. asin.
Estupidez./. Caumiran ó Evento, m. Pageaeátaon.
camangmangang lubhá. Evidencia. /. Malinao na
Estúpido, da. adj. Umid pageáquilala.
na lubhá Evidente, adj. Naquiqui-
Estupor, m Pagcaumid lalang malinao
ó pagcapatíguil. Evitar, a. Umílag; lumi-
Eterno, na. adj. Ualang his sa- pangánib.
mula,t, catapusan; ualang Exacción. /. Buis; pag-
"'
hangá De larga dura- tangap nang buis na
MatagaL
ción ibinabáyad sa Hari.
Etimología. /. Pinanga- Exacto, ta. adj. Ganap.
galingan nang manga pa- — Exactor, m. Tagapag-
ngungúsap. tangap nang buis.
Etiope, adj. Taga Etiope Exageración. /.. Pagpa-
Eunuco, m. Tauong ca- palaquí nang anoman sa
pón. pagsasabi.
Europeo, pea. adj. Taga Exagerar, a. Magpala-
Europa. quí nang anoman sa.
Evacuación. /. Pagalis sabi.
. EX 176 EX
Exaltación. /, Pagcában- Exclamación. /.- Pagcá-

tog; pageátaas. eigao, ó pagcálacas


Examen, m
Pagsisiyásat; nang pangnngúsap nang
pagsusúüt. may dalamhatl ó may
Examinar, a. Magsiyasat; gálit.

cumilala; sulitin. Excluir, a Iloual; houag


Exánime, adj Ualangbú ibflang.
hay; ualang diuá; ualang Excluso, sa. p. p> Lual.
dili. Excremento, m. Táa
Exasperar, a Mapoot. Excusa. /. Dahilan.
Excavar, a Humúcay. Exhausto, ta. adj. Salat,
Exceder, a. Lumald; hu- Exhumar, a. Humúcay
miguit nang bangcay.
Excelencia. /. Ang la- Exorbitante, adj. Ang
long mataas na camáha- lagpos nang malaquí sa
lan ó cagálingan nang caogali&n.
anoman, gálang na ibini- Expedito, ta, adj. Ma-
bigay na ucol sa cara- licsí; maágap.

pataa ó catungculan ng Expensas. / p. Gúgol;


isang guinoó. gastos
Excelente, adj. Magaling Experimentar, a Mag-
na laló; lalong mabuti. " masid; ticman; subu-
Excelso, sa. adj. Lubhang quin.
mataas ó cataastnasan. Experto, ta. adj. Bihasa.
—m Dios Expiación. /. Pagpaui
Excepto, adj. Bucod; ta- nang manga sala; pag-
ngí lilinis.

Exceptuar, a Pasubalian. Expiar, a Pauiin ang


Excesivo, va. adj, Labis; manga sala; maglinis.
lagpos. Explicación. /. Casaysa-
Exceso, m. Cahihigtan; yan.
calabisan. Explicar, a. Magsaysay.
Excitar, a. Pumucao; hu- Explorar, a Magnaonao;
micáyat. magsiyasat.
EX 177 EX
Explosión. / Pagputoc Exterior, adj. Dápitlabas;
na paraug culog. imbabao.
Exposición. /. Saysay. Exterminio, m. Pagcala-
Expósito, ta. adj. m.yf. lad; pagcalípol.
Sangol na tapou. Externo, na. adj. Sa dápit
Expresar, a Magsaysay. labas.
Exprimir, a. Pumigá. Extinguir, a. Lipulin.
Exprofeso, adj Sadyá; ta- Extirpar, a. Sirain;pauiin.
Extramuros, adv. Labas
Exquisito, ta. adj. Lub- nang ciudad.
hang maínam. Extranjero, ra. adj. Taga
Extático, ca. adj. Naua- ibang lupa.
ualang dili. Extraño, ña. adj. Taga
Extender, a. Ilátag; ica- ibaug lupa; ibang tauo.
lat; icadcad. Ropa des- ó singular Caibá.
cogiéndola . liad lad — Extraordinario, ria. adj.
Las piernas sentado. Ang nalulual sa eauga-
Humindulos. —El brazo liau.- m. Correo.
hacia el suelo. Domo- Extravagancia./ Panga-
cuang,-— El brazo para ngaibá
alcanzar. Igáuad. Extravagante, adj. Caibá.
Extenuación. /. Panghi- Extraviar, a. y r. Máligao.
hiná; pangangayáyat. Extremeño, ña. adj. Taga
Extenuado, da. p. p Ma- Extremadura.
íiiná; payat Extremidad. /. Cádulu-
Extenuar, a. Manghiná; han.
magcayáyat. Extremo, ma. adj Dulo;
Extenuativo, va. adj. uacas -Excesivo. Malubhá
Nacahihiná; nagpapa- Alinman sa magcábilaüg
hiná. dulo nang anoman.

12
178

FA FA

Fácil, adj. Madali 6 ma- Falsario, ria. adj. Máma-


lubay; ualang líuag. nialsó.
Facilidad. /. Cadalian; Falsedad. /. Capalsoha».
ealubayan. Falsilla./ Regla sa pag-
Facineroso, sa. adj. Lub- súlat na hagugáhit sa
íiang masamang tauo. isang pepel.
Facistol, m. Atril na ápat Falso, sa. adj. Magda-
ang muc-há. raya; sinungáling.
Factible, adj. Ang súcat Falta. / Caculangán; ea-
magauá ó magágauá. ualan. Pagsala.
Facultad. /. Capangya- Falto, ta. adj. Cúlang.—
rihan. De entendimiento. Mang-
Facundo, da. adj. Saganá mang.
sa pangungúsap. Faltar, n. Magcúlang;
Fachada. /. Mucha ó maualan. Súmala.
dacong harapan. Faltrero, ra. adj. Mang-
Faja. /. PamígquÍ8. uumit.
Falacia. /. Dayá. Faltriquera. /
Bulsá sa
Falaz, adj. Magdarayá. pananamit. Faldriquera.
Falda./. Regazo. Sinapu- Fallar, a. Humátol.-:0
punan. frustar. Houag mang-
Faldellín, m. Saya. yari.
Faldistorio. m. Uupan ó Fallecer, m. Mamatay.
luclucannang Obispo. Fallo, m. Sentencia. Há~
Faldriquera. / Faltri- tol.

quera. Fama. / Pagcábantog;


Falible, adj. Ang may pagcabunyi.
pagsala ó di pangya- Familia. / Casangbahay
yari. nang isang panginoon;
FA 179 FE
manga alilá; pagcaca Fatuo, tua. adj Hangal.
anac; camaganacang ma- Fauces. /. Lalamunan.
lápit. Favor, m. Pagas mpon;
Familiar, adj. Ang na- pagayó.
uucol sa familia. Favorecer, a. Magam-
Famoso, sa. adj. Ban- pon; tumúlong.
tog; balita. Faz. / Haz.
Fámulo, la. m. y /. fam. Fé. /.Pananampalataya.
Alilá. — Confianza. Pagasa ó
Fanfarrón, adj. Maya- pananálig. Creencia. Pa-
bang. niniualá
Fanfarronada. /. Caya- Fealdad. / Lupit; hálay;
bangan. sama
Fanfarronear, w. Mag- Febrero, m. Icalauang
yabang buan nang taon.
Fanfarronería. /. Pag- Febrífugo, ga. adj. Ang
yayabang. nacaaalis nang lagnat.
Fangal. / Caputican Febril, adj. Ang náuucol
Fango, m. Pútic. sa lagnat.
Fangoso, sa. adj. Ma pútic. Fecundidad. /. Pagcapa-
Fantasía. /. Quiniquitá. la bunga; pagcapalaana-
Fantasma, m. Quiniquitá. quin.
— De monte. Tigbálang. Fecundo, da. adj. Ma-
Fardo, m. Basta bunga; inaam; palaana-
Farsante, m. Comediante quin.
Fastidiar, a. y r. Sutnaufc; Fecha. /. Bílang nang
masuyá; maeunoc panahon at ltigal na pi-
Fastidio, m. Sunoc; sauá; naggauan.
suya Fechar, a. Lagyan nang
Fastidioso, sa. adj. Na- fecha.
casúsunoc; nacasúsuyá. Fechoría. /. Gauang ma-
Fatiga. /. Paga!; págod. sama ó masamang gauá.
Fatuidad. /. Cahanga- Fechuría. /. Fechoría.
lan. Federación. /. Confede-
FE 180 Fí
radón. Pageacasama ng Féretro, m. Ataul; ca-
nagcaeasundó. báong.
Federativo, va. adj. Ahg Ferocidad. /. Cabangi-
nauucol sa pagcaeá- san.
suado. Feroz, adj. Mabangis
Felice, adj. Feliz. Fértil, adj. Saganá sa
Felicidad. /. Bicha Pá- pagaani ó pagaanac.
lad Fertilidad. ./. Gasaga-
Feligrés, sa. m jj. Ang naan
náuucol sa isang Simba- Fertilizar, a. Magpatabá
han ó parroquia. nang lupa
Feligresía. /, Ang riasa- Festividad. / Capista-
sacupang manga tauo han.
ó bayan nang isang Sim- Fetidez. / Cabahuan.
bahan. Fétido, da. adj. Mabahó,
Feliz, adj. Felice. Mapá- Fetor. m. Bahó
lad. Fiar. a. Urnacó; magpa-
Felonía. /. Caliluhan. ancat; mageatiualá.
Femenil, adj. Ang ná- Fideos, m. p. Lacsá.
uucol samanga babayi. Fiebre. /. Lagnat.
Femenino, na. adj. Gé- Fiel. adj. Tapat na loob;
nero gramatical. Cauculan mabuting binyagan.
nang manga babayi. Fiera. /. Háyop na ma-
Fementido, da. adj. Si bangis; mailap.
nungáling. Fiereza. /. Cabangisan;
Fenecer, Lutasin.— n.
a. cailapan
Morir. Mámatay. — Aca- Fiesta./ Pista. — De guar-
barse. Matapos. dar. Pangilin.
Feniciano, na. adj. Fe Filantropía. /. Pagíbig
nieto. sa capouá tauo.
Fenicio, cia. adj. Taga Filántropo, m. Umiibig
Fenicia. sa capouá tauo.
Feo, ea. adj. Pangit; ma- Filial, adj. Ang náuucol
halay. sa anac.
FL 181 FL
Filipense./. Sa capisanan Flamenco, ca. adj. Taga
ni S. Felipe Neri. Flandes.
Filipino, na. adj. Taga Flaqueza. /. Cayayatan;
Filipinas. <
cahinaan.
Filo, m Talim Flato, m. Cábag; angcac.
Filtración. /.. Pagtalas Flatulento, ta. adj, Na-
nang langis, ó nang tú- cacacábag ó quinaea-
big, etc., sa sisidlan. bagan.
Filtrar, a Tumalas aug Flauta./. Bansí; flauta.
langis, túbig, ete , sa si- Flecha./. Palaeó; túnod;
sidlan. pana
Fin. m. Hangá; uacas; Flechar, a Pumacá
catapusan. -De alguna Flechazo, m. Pagpaná.
obra.Tungo. — Su herida. Súgat na
Finado, da. m j f. Na- gauá nang pana.
matay. Fleje, m. Buclod nang
Finalizar, a y n. Turna- túnel bacal man at ca-
pos; matapos. uayan man.
Fingido, da. adj. Nagba- Flete, m. Upa sa sasac-
balobalo; nagpapan- yan.
Flexible, m. Malambot.
Fingir, a. Magpangap; Flojedad. / Cahinaan.
niagbalobalo. Pereza. Catamarán. Des-
Fino, na. adj. Maínam. cuido. Capabayaan.
Firme, Matíbay.
adj. Flojo, ja. adj. Malouag.
Firmeza../. Catibayau. — /. Poco tirante. Hin-
Fiscal, m. Piscal . dí batac —De poco vi-
Fisga. /. Bulos; salapapg. gor. Matabang,
Fisonomía, f. Ang boong Flor. /. Bulaclac; sam-
muc-há nang tauo paga.
Flaco, ca. adj. Yayat; Flotar, n Lumútang; lu-
mahiná mitao sa túbig.
Flagelación. /. Pagham- Flujo, m. Tacbó ó qui-
pas. los nang tinatáuag na
— .

FR 182 FR
manga liquido, sa ma- Fragante, Mabangó.
adj.
catouid ang túbig; suca; Frágil, adj Marupoc.
etc.— De sangre. Agas. Fragilidad./ Carupucan.
— De sangre por las na- Fragmento, m Manga pi-
rices, Balinguyngoy. rápirasong anomaog na*
Fofo, fa. adj. Buhaghag. básag. Ang capiraso ó
Fogón, m. Dapog; calan. isang bahaguing natirá
Foragido, da. adj. Masa nang libro ó súlat.
mang tauo; nagtatagó sa Fragoso, sa. adj. Racó-
justicia. bacó; banginbangin.
Forastero, ra. adj. Ibang Fragua. /. Labolan; pan-
bayan. dayan.
Formidable, adj. Cata- Francés, sa. adj Taga
cot-tácot. Francia.
Fornicación./. Pagapid. Franco, ca. adj. Magan-
Forraje, m Damong ipi- dang loob. —
Desemba-
nacacain sa cabayo. razado. Maliuánag na
Fortaleza. /. Tíbay; la- ualang súcal.— Ingenuo.
cas. De licor. Tápang. Tapat na loob.— fn. mo-
Fortuito, ta. adj. Pag- neda francesa. Salaping
cacataon ó nagcataon. francés.
Fortuna./. Pálad.— ca- Fraternal, adj. Caucu-
sualidad. Pagcacataon lan nang magcaca-
Forzar, a. Pumílit; du- patid.
mahas. Fraternidad./ Pagcaca-
Forzoso, sa. adj. Sápilitan isa nang magcacapatid.
ó di mailagan. Fraterno, na. adj, Ang
Forzudo, da. adj. Mala- nararapat sa magcaca-
cas. patid.
Fractura. /. Pagcaball Fratricida, com. Ang na-
ó pageabásag nang tay sa capatid.
butó. Fraticidio. m. Pagpatay
Fragancia. /. Cabango- sa capatid.
han. Fraude, m. Dayá.
FR 183 FU
Fraudulencia. /. Cada- Frivolo, la. adj. Ualang
yaan. cabuluhan
Fraudulento, ta. adj. May Frondosidad. /. Cayabu-
dayá; magdarayá. ngan.
Frecuencia, f. Cadalasan. Frondoso, sa. adj. Ma-
Frecuentar, a. Magma- yábong.
dalas. Frontero, ra. adj. Ta-
Frecuente, adj. Madalas. pat.
Fregar, a. Cumuscos; Frotación. /. Paghílot;
umisis; humudhod; mag- paghágod; pagcus-
punas. cos.
Freir. a. Lutuin sa cu- Frotar, a Humílot; hu-
uiuculong manticá; mag- mágod; cumuscos.
pirito. Fructífero, ra. adj. Na-
Frenesí. /. Cabaliuang múmunga.
may lagnat ó pagcahi Fructificación./. Pamu-
bang. muoga.
Frente./. Noó. -Enfren- Fructificar, a. Magbu-
te. Sa tapat. nga.
Fresco, ca. adj. Sariuá; Frugalidad. / Casucatan
bago; malamig. sa pagcain; pagdaramit,
Frescura. /. Calamigan; etc.
casar iuaan. Fruncimiento, m. Pag-
Frialdad. /. Lamig. cuton.
Frió, ria. adj. Malamig; Fruncir, a. Magcuton.
maguinao. D.e terciana. Fruta. /. Bunga nang
Pangiqui. cáhoy at iba pa na qui-
Friolento, ta. adj. Ma- nacain.
guínauin. Fruto, m. Bunga nang
Friolera. '/. Bágay pa cáhoy. Provecho Paqui-
muoti ang halaga. nábang.
Frito, ta. p. p. Linutó Fuego, ra. Apoy.
sa cumuculong manticá; Fuelle, m. Bubulusan.
pirito; pinirito. Fuente. /. Bucal.— Plata
FU 184 FU
grande. Pingang mala- Fundir, a. Bumubó; mag-
quí .

Origen. Pinangali- bubó.
ngan. Fúnebre, adj. Malumbay.
Fuera, adv. Lugal sa da- Funeral, adj. Ang ná-
pit Jabas. uucol sa paglilibing.
Fuerte, adj. Malacas; ma- Funesto, ta. adj. Malum-
tiga8; matíbay; lubhang bay.
mabisá ó matápang. Furioso, sa. adj Balio.
Fuerza. /. Lacas; tigas; Furor, m. Gálit.
tíbay; bisa ó tápang; pag- Furtivo, va. adj. Gauang
pílit. patagó na parang nacao.
Fugitivo, va. adj. Pala- Fútil, adj. Ualang cabu-
tanan; ligao; layas. luban.
Fundición, f. Pagbubó ó Futuro, f a. adj. Ang dá-
pagbububó. rating.

GA GA
Gaceta. /. Papel na nag- Galán, m. Butihin.
cácalatnang balita Galápago, m. Pagong
Gaditano, na. adj. Tagá Galardón, m. Gantí
Cádiz. Galillo, m. Tilao; cam-
Gajo. m. Piling — Bel ra- panilia sa lalamunan.
cimo de la tonga. Ba- Galopín, m. Alilá sa co-
laba. — De naranja einá
Liba. . Gallardo, da. Mariquit
Gala.- /. Pananamit na Gallego, ga. Tagá Ga-
marilag. licia.

Galafate* m Magnanacao Galleta. '/. Tinápay na


na bihasa. macálauang limito.
GA 185 GA
Gallillo* m. Galillo Garantía. /. Fianza.
Gallina. /. Inahing ma- Garantir, a. Magpianza..
noc. Garduña. /. Alamid.
Gallinaza. / Táe aang Garfio, m Pangaláuit.
inahing manoc. Gargajear, a Dumáhac;
Gallinero, ra. m. y / tumic-him.
Magmamanoc, culungan Gargajeo, m Pagdáhac;
nang manoc. —
Portátil pagtic-him.
Tancal. En alto. Taba- Gargajiento, ta. adj. Ma-
gan; hapunan. tichimin; madahaquin.
Gallo, m. Manoc. —De Gargajo, m Canighalá.
monte. Labuyó. Garganta. /. Liig.
Gana. /. Pagcaibig; cai- Gargantada. / Suca ó
bigan. pagsuca.
Ganancia./. Tubo; paqui- Garguero, m. Lalamu-
nábang. — En el juego. nan.
Panalunan. Garita. / Bantayan sa
Ganancioso, sa. adj May manga cuta.
paquinábang. Garito, m. Sugal ó bá-
Ganapán. m Mamamasan hay na súgalan.
ealgador Garrapata. / Tungao;
Ganar, a. Maquinábang caló.

magtubó.— En el juego Garrote, m. Pamaló;


Manalo bainbó
Gangoso, sa. adj. Humal Garrotillo. m. Pama-
Gangueo, m. Pagcahu maga nang lalamunan.
mal. Garza. / Tagac; canda-
Ganzúa./. Bacal na pan- ngahó
salungquit nang cerra- Gastar, a Gumúgoi. —
dura na guinagamit ng Con moderación Mag-
magnanacao. tipid. —
Consumir. Ma-
Garabato, m. Cáuit; pa- gasgas. —
Destruir. Ma-
nungquit. sirá.
Garante, m. Fiador. Gasto, m Gúgol.
GE 186 GO
Gatera, n. Gumápang. Genuflexión. / Paglu-
Gatear. / Butas na da- hod.
raanan nang pusá. Germen, m. Pinangali-
Gato. m. y f. Pusá.-Ji- ngan; muía Binbi
galia. Músang Mon- Gestos, m Pagngiui.—
tes lampong.
Alamid, Abriendo los ojos con
Gavilán, m Lauin los dedos. Hílat mata,
Gazmoñería./. Pagbaba- — De las mujeres cuan-
nalbanalan do no gustan de algo.
Gazmoño, ña. adj Nag- Casmor
babanalbanalan. Gloria. /. Lualhaü; ca-
Gaznate, m LalamunaD; lualhatian.— Honor Puri.
gulonggulungán. ó pagpupuri.
Gefe. m. Punong nag- Gloriarse, r. Mag ban-
uutos éag; mamansá.
Geme. m. Tumuró. Glorificador. m. Maea-
Gemelo, la. m y /. Caní- lulualhatl
bal. Glorioso, sa. Malualbaü.
Gemido, m. Hibic. Glotón, na. m. y / Pa-
Gemir, n Humibic lacain; masibá.
Generosidad./. Camába- Glotonería. / Sibá
lan $ang ugall at cagan- Glutinosidad. / Calag-
ban nang loob. quitan.
Generoso, sa. adj. Ma- Glutinoso, sa. adj. Ma-
gandang loob; mapag- lagquit
biyajá Gobernar, a. y r. Ma-
Gengibre. m. Luya mahalá — JE*? timón á la
Gente. / Tauoog ma- embarcación. Umúguit.
rami. Nación. Pulutong; Golfo, m. Láot.
angean. Golondrina. / Langay-
Gentil, m. DI binyagan. langayan;campapalie.
Galán. Magandang ticas. Golosina. /. Catacauan.
Gentileza. /. Caganda- Goloso, sa. adj Matacao.
ban nang ticas. Golpe, m. Catog — En
GO 187 GR
hueco. Cabóg.— De pla- Gotera. /. Tuió.
to ó armas. Calansing. Gotoso, sa. adj. May sa-
— Pequeño con la pal- quit na gota.
ma de la mano. Tampi Gozar, a Magcamit,
ó tapie. Gozne, m Oáuit ó casu-
Golpear, a. y w. Cuma- casuang bacal ó tangsó.
tog ó tumuctoc. Al al- Gozo, m Tuá.
godón para limpiarlo. Mag- Gracia. / Biyayá nang
paepac — Como el hueso Dios. —indulto. Pa-
para que salga el tuétano. táuad. — Donaire. Cari-
Tuctoc. quitan. — Fam Nombre.
doma. /. Dagtang tuini- Ñgalan.
tigas para nang sa aroma, Gracias. /. Salámat.
lueban; etc Gracioso, sa. adj. Ma-
<Jbnce. m. Gozne, Cauit- riquit
cáuit Grada. /.«Baítang.
Gordo, da. Mataba; ma- Gradado, da. adj. May
tamboc. baítang.
Gordura. /. Taba; linab. Grajo, m. Ouac.
— De cangrejo. Aliguí. Gramil, m. Casangcapan
Gorgojarse. r. Magca- nang anluague.
bueboc. Gran, adj. Malaquí.
Gorgojo, m. Bueboc. Granadero, m Sundalong
Gorgojoso, sa. adj. May mataas ang tindig.
bueboc ó buebuquin. Grande, adj. Daquilá; ma-
Gorra. /. Ang isinusuot laquí
na ibinabalot sa ulo. Grandeza. /. Calac-han.
Gorrión, m. Maya.— Algo Grandor, m. Laquí
sordo. Mayang paquing. Granero, m. Tambúbong;
Gorro, m. Gorra. bangan; balí; mátong.
Gota. /. Patac; tayac. Sa- Grano, m. Bútil.
quit na pió. Granuja. /. Ubas na lugas
Gotear, n. Túmulo; tu- na nabihiuálay sa buig.
magactac. Grasa. /. Linab!
GR 188 GU
Gratificación. /. Bihis; macapal; mabágal; bagol;
gantí magaspang.
Gratis, adv. Ualang bá- Grulla. /. Típol.
yad. Gruñido, m. Gocgoc nang
Gratitud. /. Pagquilala báboy.
nang útang na loob. Gruñir, n. Gumuegoc
Gratuito, ta. adj. Caloob El perro. Umángil.
na ualang báyatl. Grupa./. Ancasan ó dapit
Grave, adj. Malaquí; ma- puitan nang cabayo.
bigat Grupera. / Baticola
Greda. /. Lupang ma- Gruta./. Lungá sa ma-
putí at malagquit. nga bundoc.
Griego, ga. adj. Taga Guantada. / Tampal;
Grecia. campal.
Grieta. / Bitac; litac Guante, m. Damit na fti-
Grillo, m. Suhong. Pa- nusuot sa camay. - Mana.
ngao na bacal sa paá Cámay.
Gritar, n. Sumigao; hu- Guapo, pa.adj Fam Ma-
miao sigla; matápang.
Gritería. / Sigauan; hi- Guarda./ Bantay; tánod.
yauan. Guardamano, m Guarní-
Grito, m. Sigat); hiao. ción nang sable ó calis.
Grosería. /. Cagaspangan Guardar, a. Magcalingá;
nang anyó ó ásal nang magíngat; magban-
ualang pinagaralan. tay. — Algo. Magsim-
Grosero, ra. adj. Magas- pan; magimpoc. — Dias
pang; bastos. de fiesta, Mangilin. —
Grosor, m. Capal at la- Ocultarse.. Magtagd. —
quí nañg anoman, Algo $ ara que se sazone»
Grosura. /. Taba ó sebo. Imbaquin.
Laman sa loob, ulo at Guardasol, m. Páyong.
manga paá nang há- Guardia. / Bantay na
yop pundalo.
Grueso* sa. adj. Malaquí; Guarecer, a. Amponin;
GU 189 GU
ilígtas sí pangánib —r. Magpasunod.
Lumigpit; magtagó sa Guijarro, m Batong ma-
pangánib quinis at hindí lubhang
«Guarida.-/ Cueva ó lugal malaquí.
na pinagtataguan sa pa« Guillotina. /. Casangca-
ngingilag sa pangánib. pan sa pagpúgot nang
Ampón ulo
duarnecer. a. Magpamu- Guiñada./ Pagquindat ó
ti; magcalupcop. Lag- pagcurap.
yán nang tropa ang Guiñar, a Cutnindat; cu-
alinmang lugal na íbig murap; cooaisap
tumíbay. Guiño, m. Guiñada.
«Guarnición./ Pamuti — Guión, m Curo?; bandilá."
Guardamano,^ Tropang etc. na nangunguna.
nagtatangal. Casangca- Guipuzcoano, na. adj.
pan nang manga caba- Tagá Guipúzcoa
yong panghila. Guirnalda. / Coronang
<íuayaba./ Bunga nang bu lacla c Pútong
guayabo. Bayabas. Guisado, m. Guinisá En —
Gubernativo, va. adj. man teca ó sangre con
Ang náuucol sa gobierno vinagre. Sinangal.
<3ubia. / Lucob. Guisar, a Magguisá
-Guerra» / Pagbabaca; Guiso, m. Salsang ilina-
pagpapamooc -Contrarie- gay sa guinisá
dad. Pagcacaalit Guia. / Cayamuan.
'Guerrear, a. Maquibaca; Gusaniento, ta. adj Ma-
maquipamooc ood
«Guerrero, m Magbabaca; Gusano, m. Ood; tátad —
sundalo. Peludo. Hígad — Que fe
Guia. / Nangunguna; crian en las maderas po-
patnúgot.— Be aves y dridas en el agua Tam-
langostas. Sudsod. bíloc.
«Guiar, a. Mangana; -pu- Gustar, a. Tumiquim;
matnúgot. A — otros. lumasa; lumasap; nam-
GU 190 GU
namin; magpita. —Licor Gustoso, sa. adj. Ma~
sin tragarlo. Tumimtim. sarap.
Gusto, m Lasa; lasap; Gutural, adj. Ang na-
namnam; linamnam. uucol sa lalamunan.
Inam. —Interior. Ligaya; Guztnán. m. Sándalo
lugod; pagcaibig. nang mahal na tauo.

HA .HA
Habanero, ra. adj. Tagá mangúsap; maguicá —
Habana. Quedito. Unianas —En-
Habano, na. adj. Gáling tredientes Bumulong.
ó gauá sa Habana. Muy en secreto al oido.
Haber, verbo auxiliar m Umungot. — Sin rodeos.
Pagaarl Talampac. — Eecio. Tu-
Hábil, adj. Talastas; pan- ra a lac. — Alborotando.
tas. Cumasab. — Por cifras.
Habitación. /. Báhay ó Paronglit ó parunguit. —
silid na tabaoan. Confusamente. Guro-
Habitante, com Balang guro.— Por rodeo. Tam-
isa sa manga nanana- bis.
han sa isang bayan ó Hablador, m. Palauicá;
najon. maorirá, bibigán; bunga-
Habitar, a Manahan; tu- ngaan.
rnaban. Hablilla./ Sabisabí.
Hábito, m, Pananamit — Hacedero, ra. adj. Ang
Costumbre. Caratihan. sucat magauá; ó maga-
Habitual, adj, Gauá ó gauá.
saquit na dati. Hacedor, m. Mangagauá,
Habituarse, r. Mamihasa. Hacienda. /. Fam. Ari-
Hablar, r.. Magbadyá; arian.
HA 191 HA
Hacendoso, sa. adj. Ma- Halagar, a. Amoamoin;
calingá; masípag; masí- himanhimanin; iroguin.
cap. Halago* m. Amó; írog;.
Hacer, a Gumauá. Daño bimanhiman.
á otro hallando mal en Hallar, a. y r. Macátag-
su ausencia. Mangan- pó; macátuclas; macápu-
yay á. Divisiones, Mag- lot
pangcat. —
Algo volun- Hamaca. /. Duyan.
m
tariamente. Cusa Trai- — Hambre. / Gútom.
ción. Maglilo.— Algo de Hambriento, ta. adj. Na-
noche. Maglámay.— gugútom; maguguto-
Despacio Anáyad.— iVo- min.
che las aves. Huma- Haragán, na. adj Alisagá
pon. — Caso. Alumana- ó ang nagtatagó sa gauá.
hin; pansinin. —Juicio. Harapo, m. Alapot; ula-
Magacalá. — Señas con pot.
las cejas. Cumindat. Harem, m. Táhanao nang
r. De
rogar fingiendo manga babayi sa palacio
no querer lo que quiere nang Gran-Turco
Magpacunuarí. De— r. Harina. /. Galapong na
nuevas. Magmaangmaa- tuyo.— Que saca de la
ngan. palma. Yuro.
Hacia. Daco.— Donde. Da- Harmonía, f? Armonía.
co saan. Harnero, m. Griba. Bi-
Hacienda./. Arl. Lupang . láo.
sinásaca. Hartar, a. y r. Mabusog;.
Hacina./. Mándala; salan- mabuya; magsauá
san nang anomang big- Hartura. /. Sauá; cabu-
quisbigquiB; balang isang sugan.
pancó. Hasta, pre. Hangan.— Que
Hacha. /. Palacol.-De no. Hangan di
carpintero. Palatbao. — De Hastío, m. So'ocásoc*— D&
cañas para alumbrar. Sa- algo que ya cansa. Gauá.
ló; quinidquid. Haz. / Carayagan; balai
HE 192 HE
ó ibabao nang boong orina. Panghí. - Del so-
lupa De leña, etc. Ca- buco. Anghit.
paogcó; cabigquie. Helar, a. y n. Mamoó ó
Hazmereir. m. Nagui- mátulog p^ra nang man-
guing áliuan ó paguiguing tica ó sabao enn pana-
áliuan. hong inalamig — Pas-
Hebra. /. Hiblá. mar. Mapatígüil ó ma-
Hebraico, ca. adj. He- tiguilan.
breo. Heliómetro. m Casang- .

Hebraísmo, m. Ley ni capan sa pageúcat nang


Mo'ses. arao.
Hebraizante. m. Marú- Helioscopio, m. Panglar-
Dong nang uicang Hebreo. gavista sa arao.
Hebreo, brea. adj. Ang Helmíntico, m. y adj. Con-
náuucol sa manga He tra ea búlate
breos. Israelita. Helo aquí. Náito.
Hechicero, ra. m. y / Hembra, f. Babayi.
Mangagáuay; mangeucú- Hemisferio, m. Calahaü
latn naag isang bilog na pa-
Hechizar, a. Mangúlam. rang bola.
Hechizo, m. N4culam. Hemorragia./. Balinguy-
Hechura. /. Pagcágauá; ngoy.
cayarian Henar, m. Danrahan, ó
Heder, n. Bumahó. tinutubuan nang mara-
Hediondez. /. Cabahoan ming damó.
ó babó. .
Henchido, p. p. Puno.
Hediondo, da. adj, Ma- Henchidura. '/. Pagca-
bahó. pUDO
Hedor, m. Bahó. De _ Henchir, a Punin.
carne. Angó, —
De pes- Hendedura. /. Litac; bi-
cado fresco. Lansá. De — Pequeña.
tac. Lámat.
agua retenida. Lantot; — De cosa mal ajurfada.
bantot. De estiércol hu- Síuang.
mano. Angis. — * De la Hender, a. y r. Mabiac;
HE 193 HI
masibac; mabaac. Ma- •

Herrar, Maglagay ng
a.
dera. Bumiac; sutnibac. patos na bacal sa ma-
Hendidura./. Hendidura. nga paá nang cabayo.
Henil, m Lalagyan nang Marcar. Maghero; mag-
damong aug ngala,i, heno. quintal — O guarnecer con
Heno. m. Ngalan nang hierro. Magcalupcop nang
damong quinacain nang bacal.
cabayo, baca, etc. Herrería. /. Pandayan.
Heredad. / Búquid. Herrero, m Panday,
Heredar, a Magmana Herrín, m Caláuang.
— Be los padres la cos- Herrugiento, ta. adj.
tumbre. Nagniana. Herumbroso.
Heredero, ra. m. yf. Ang Herrumbre. / Herrín.
maginamana. Herrumbroso, sa. adj.
Herencia. /. Mana; ca- May caláuang ó maca-
manahan. láuang.
Herida. / Súgat. Herventar, a. Magpa-
Herir, a Sumúgat. culó.
Hermafrodito, ta. m. Bi- Hervir, n. Cumuló.
nabayi. Hervor, m. Culo ó pag-
Hermanar, a. y r. Pag- culo
pisanin; pagparisin. Hez. /. Látac
Hermano, na. m. y /. Hiedra. /. Galamay-amó.
Capatid. —Menor. Bata, Hiél. Apdó./
bongsó. Hielo, m. Túbig na na-
Hermoso, sa. adj. Mabu- moo dáhil sa lamig.
ti-Nhariquit; magandá. Hierro, m. Bacal.
Hermosura. /. Diquit; Hígado, m. Atay.
buti; ganda; galing. Higo, m Bunga nang
Herpes, m. y pl. Buning hi güero.
baligtad. Hijastro, tra. m. y /.
Herradura. /. Bacal na- Pamanquin sa paquiná-
patos sa manga paá ng bang.
cabayo. Hijo, ja. m. y /. Anac.
13
HI 194 HO
— Unigénito. Bugtong. — Hisopo, m Panguisie.
Primogénito. Pangánay. Hispalense, adj. Tagá
— Menor. Bungsó. Sevilla ó ang náuucol
Hilacha. /. Lamuymoy. doon.
Hilandero, ra. m. y /. Hispánico, ca. adj. Ang
Mánunulid. natutungcol sa Es-
Hilar* a. Sumúlid. paña.
Hilera. /. Taludtod Hispanizar, a. Papaguing
Hilo. m. Siüúlid. castilain.
Hilván, m. Hilbana. Hispano, na. adj, JTaga
Hilvanar, a. Maghilbana* España.
Hincapié, m. Paninícad Hispido, da. adj. Ang
sa paglalaban. matigas ang balahibo.-
Hincar, a. Magpacó; mag- Histérico, m. Saquit na
magsacsac.
tíric; bumabábag sa manga
Hinchado, da. adj. Palaló. lítid, - adj. Natutungcol
Hinchar, a. Puain nang sa báhay bata.
hangin para nang pan- Historia. / Salitá
tog Hosico. m Ngu ó. -Be
Hinchazón./. Pamaman- camarón. Sungot.
tog — Vanidad ó sobervia. Hocicudo, da. adj. Ngu*
Capalaluan. suan.
Hipérbole, m. y /. Exa- Hogar, m. Pinagsisigan.
geración. — Casa. Báhay.
Hipo, m Sinoc. Hoguera. /. Siga
Hipocresía, f. Pagbaba- Hoja. Dahon.
/.
nalbanalan; pagbabalin- Hojarasca. /. .Manga dá-
tuná. hong laglag sa lupa
Hipócrita, adj. y com. Holganza. /. Pagpapahi-
Mapagbanalbanalan; ngá at pagaalio.
Hipoteca./. Sanlang lupk Holgar, n. Magpahingá;
sa sal$ping buisan. magalio.
Hisopear, a. Ipaguisicang Holgazán, na. adj. y s.

hisopo. Alisagá; aayao gumauá.


HO 195 HO
Holgazanear, n. Goma- ngílag at magíngat sa
yoDgayon. cahalayan.
Holgazanería. /. Caaya- Honesto, ta. adj. Malinis
uang gumauá; pagbaba- at mahúsay; magandang
gamuDdo. caasalan; mabait mangu-
Holgón, m. Fam. Ualang sap at maingat sa ca-
ibig cun di magalio." halayan
Hollar, a. Yumasac; yu- Hqngo. m. Cabutí.
múrae. Honor, m. Puri; camáha-
Hollejo, m. Báloc. lan.
Hollín, m. Aguiu. Honra, j. Puri; pítagan;
Hombre, m. Tauo. va- — gálang.
ron Lalaqui. Honrado, da. adj. Ma-
Hombro, m. Balícat. rangal.
Homenage. m. Panunutn- Honroso, sa. adj. Mahal.
pá sa pagganap na ta- Hora. /. Oras
pat.— Veneración. ~ Gá- Horadación./ Pagbutas.
lang. Horadar, a. Bumutas.
Homicida, m. y /, Ang Horado, m. Butas.
natay nacamatay.
ó Horca. /. Bíbitayan.
Homicidio, m Pagpatay. Horizontal, adj. Pahigá
Honda. /. Lambánog. na naaayos sa pamata-
Hondo, da. adj. Malálim; gan. Línea —
orizontal.
malucong. Pamatagao.
Hondura. /. Lálim ó ca- Horma. / Hulmahan,
laliman. Hormiga./. Lángara; cuí-
Honestidad. /. Calinisan —
Grandes que 'pican.
tib.
at cahusayan nang uas — Que comen ma-
Hantic.
tó nang pananamit at dera. Anay.
pamamáhay. Caganda- Hormiguero, m. Taha-
han nang ásal, anyó at nan nang langam.
quilos nang caiauan. Horquilla./. Panungquit;
Cabáitan at calinisan ng sungquit
lcob at carunungan ina- Horrendo, da. adj. Hor-
HO 196 HU
rible Catacot tácot; naca- Pulubing tumatahan sa
gugúlat. hospicio.
Hórreo, m. Bangan. Hospicio, m. Báhay na
Horripilación. /. Panga táhanan ng mga pulubi.
ngaycay at pagcagúlat; Hospital, m., Báhay na'
pagcatácot; pangingitá tinatahanan nang manga
bot at paninindig nang mey saquit na duc-há at
buhoc, etc. doon guinágamot
Horripilar, a. Fam Ca- Hospitalidad. / Cabá-
panindigan ng buhoc; ma- nalang pagpapatúloy sá
tácot at macagúlat. mga ualang tútuluyan.
Horripilativo, va. adj. Hostería. /, Báhay na
Súcat macaguitlá; maca- páhingahan nang nangag*
tácot; macagúlat ó maca- lálacad na may handang
panindig nang bnhoc. pagcain.
Horror, m. Tácot na ma- Hostigar, a. Dumouagui;
laquí. bumalisa.
Horrísono, na. adj. Na Hostilidad. / Pamumuc-
ang caniyang tunog ay sá sa caáuay sa digmá.
nacatatácot. Hoy. adv t Ngayon.
Hortaliza. /. Halamang Hoya. /, Húcay; báonan
manga gúlay. ó líbingan. Libing.
Hortelana. /. Aeaua nang Hoyo, m Hoya. Lumbac.
ortelano. Hoyoso, sa.adj. Malumbac
Hortelano, m. Tagapag- Hoz./ Lílic; pangapas.
halaman. Pequeña. Yátab.
Hospedage. m. Pagpapa- Hozadero. m. Sinusumba-
túloy at pagcacalingá ngan ó sumbangan,
Hospedar, a Magpatúloy. Hozadura. /. Sumbang.
Hospedería. /. Pánulu- Hozar, a, Sumumbang
yanan. ang manga báboy.
Hospedero, m Ang
nag- Hueco,ca.aíí/.ym Guang.
cacalingá sa tumutúloy. Huelga. /. Panahong ua-
Hospiciano, na. m. y f. lang gauá. Recreación.
HU 197 HU
Pagpapahingá. —Holgura. loob; capacutnbabaan.
Pagaalio. Humilde, adj. Mababang
Huella. /. Baca?; pag- loob.
yúrac Humillar, a. Magpababa
Huello, m. Yúrac ó pag- nang loob.
yúrac nang cabayo. Humillarse, r. Mangayu-
Huérfano, na. adj. m y papá; magpacunababá.
f. Ulila. Humo, m ksó.— Que se
Huero, adj. Bugcc. deshace. Usoc.
Huerta. /. Hálamanan. Humor, m. Catas nang
Huerto, m. Huerta catauan.
Huesa. /. Libing; baon. Humoso, sa. adj Maesó.
Hueso, m Butó. — De pul- Hundirse, r. Lumubog;
po. BiDCUta. lumusot.
Huésped, da. m. y/. Na- Huracán, m. Buhaui; bag-
nunuluyan; panaohin. yong may ipoipo.
Huesudo, da. adj, Mabutó. Hurtadillas, a. adv. Pa-
Hueva. /. Itlog ng isdá. tagó.
Huevo, m. Itlog. Hurtar, a. Magnacao.
Huir. n. y r.Magtanan; — El cuerpo. Umílag; lu-
tumanan. — Del peligro miuas. r. Ocultarse. Mag-
Umílag. tagó.
Humanidad. /
Pagca- Hurto, m. Pagnanacao. —
tauo. — Benignidad. Caa- Cosa hurtada. Nacao.
lamang loob. Husma. /, (Andar á la),
Humano, na. adj Ang Pagamoyamoyin. Panga-
náuucol sa tauo. — jEtew^- ngatnoy.
no. Maalam na loob ó Husmear, a. Mangamoy
maluag na calooban. para nang aso. Siyasatin
Humareda. /. Carami- nang líhim.
hang asó. Huso. m. Sadlan; susud-
Húmedo, da. adj. Halu lan casangcapan
ó 8a
migmig. pagsúlid. Ulacan ó ca-
Humildad. /. Cababaang sangcapan.
198

IG IG
Ida. /, Pagalis. Igual, adj. Magcaparis;
ídem. lot. lat. Gayondin. caparis; capara; capan-
Idéntico, ca. adj Lo mis- tay.
mo. Gayondin; capara. Igualar, a. y r. Pantayin;
Idioma, m. Uicá pataguin. — Algo . cor-
Idiota, adj. Mangmang tando. Padparin; paga-
na lubhá lasin.
Idiotez, f. Camangma- Igualdad./ Pagcacapara;
ngang lubhá. pagcacaayon.
Idólatra, adj. Palaanito Igualmente, adv Para-
ó sumasambá sa anito. para.
Idolatría. /. Pagaanito. Iguana. /. Bayáuac
ídolo, m. Anito. Ijada. /. Himpac-himpa-
Idóneo, nea. adj. May can. Saquit na ápad.
caya. Ijar. m. Ijada.
Iglesia. y. Simbahan. Ilegal, adj. For. Laban
ígneo, nea. adj. Apoy sa matouid ó ualá sa
ó cúlay apoy. catouiran.
Ignición, y. Pagaapoy ng Ilegible, adj. Di mabasa.
bacal, etc. Ilícito, ta. adj. Hindi
Ignívomo, ma. adj. Bu- dápat.
mubugá ó sumusuca ng Ilimitado, da. adj. Ualang
apoy. hang4.
Ignominia, f. Camura- Iluminación, f. Tanglao.
hang hayag sa bayan ó Pamuting maraming
sa maraming tauo. ilao.
Ignorancia, /. Di caru- Iluminar, a Magtanglao;
nungan. magpamuti nang manga
Ignorante, adj. Ualang ilao.
dúnong; di nacaaalam. Iluminativo, va. adj. Ma-
IM 199 IM
catatanglao ó Búcat ma- Imbuir, a. Oralian.
catanglao. Imitación. /. Paghuad;
Ilusión./. Cainalian ó pag- P a gga gad; pagtúlad.
cacámali nang bait, para Imitar, a. Humuad; tu-
nang dayang caipala,i, múlad; gumagad.
gauin nang diablo na Impaciencia. /. Caualan
paghihiehurang Ángel. nang pagbabatá; inip.
Harayá; hirayá Impacientar, a. y r. Mai-
Ilusivo, va, adj Naca- nip.
rarayá. Impaciente, adj. Maíni-
Iluso, sa. adf Dinayá ó pin.
napagdayaan. Impalpable, adj. Ang di
Ilusorio, ría. adj. Ang súcat mahipó ó niásalat.
súcat macadayá. For. — Impar, adj. Hindi magca-
Ualang halaga. paris ó ualang caparis.
Ilustración,/ Ilao; tang- Imparcial. adj. Ualang
lao; liuanagan; padila- quiniquilingan.
guin. Impasibilidad./ Pagca-
Ilustre, adj Dilag; ma- ualang dálitá.
dilag. Impasible, adj. Ualang
Ilustrísimo,ma.^¿ Lub- dálitá.
hang madilag; cadilag- Impavidez. / Tápang.
dilagan. Galang na ibi- Impecable, adj. Ang di
nibigay sa manga Sres súcat magcásala.
Obispo at Arzobispo. Impedido, da. adj. Ang
Imagen. /. Larauan. may damdad na di inaca-
Imaginación./. Ahá, ha- gauá.
raya, dilidili ó dili Impedimento, m. Dahi-
imán, m Batobalani — lang nacapipíguil; naca-
Atractivo. Panhalina. hedlang.
Imbécil, adj. Mahiná Impedir, a. Piguilin.— Los
Imbecilidad./ Cayayatan intentos de otro. Sauatain.
ó capayatan at cahinaan. Impenitencia./ Di pag-
Imbornal, m Embornal. sisising tiquis at nag-
IM 200 IM
paparati sa pagcaca- pagdalanging calancap ay
sala. luhá.
Impensado, da. ar/y Hin- Importe, m Halaga.
di tinatalagá. Importuno, na. adj.Mao-
Imperceptible, Angadj. rirá; madiuará; naeamú-
di sucat maramdaman muhí
ó maaninao nang mata Imposible, adj. Di súcat
nang bait. mangyari.
Imperfecto, ta. adj. Hin- Impostura. / Bintang;
dí ganap; hindí yari. parátang.
Imperio, m Cabagsican; Impotencia. / Caualan
capangyarihan. nang capangyarihan.
Impertinencia./. Cabu- Impotente, adj, Ualang
tingtingan. Nimia de- capangyarihan. Incapaz
licadeza Casungi t an
. . — de engendrar, Ualang
Importunidad, (Jadiua- capangyarihan magca-
raan. anac.
Impertinente- adj. Masu- Impracticable.^ Hindi
ngit. magauá — Int' ansitable.
Impiedad»/. Caualan nang Hindi malacaran ó ma-
auá. Caeulangan sa pag- pagdaanan.
ganap sa catungculang Imprecación./. Panana-
binyagan. langin nang masamá.
Impío, pía. adj. Ualang Sumpá
auá. Irreligioso. Hindi Impresión. / Paglilim-
ganap sa catungculang bag; pagcálimbag
binyagan. Impresionar, a. y r. Ita-
Implacable, adj. Hindi nim sa loob.
mapalubay. Impreso, sa. adj. Lim-
Implicación.- /. Pagca- bag
caalit nang uicá Imprimir, a. Maglimbag.
Implicancia. /. Implica- — En el ánimo. Ipalaman
ción. sa loob. Algo como sello.
Imploración./.Pagdaing; ítala.
IN 201 IN
Improperio, m. Mura; rating; di malapitan; di
pagmura maabot.
Improvisación. /. Cabig- Inadmisible.^?/. Ang di
laanang di na pinagísip súcat maualá
muña. Inanimado, da. adj Ua-
Improviso, sa. adj. Biglá lang eáloloua.
na di muña pinaguarl. Inánime, adj. Inanimado.
Imprudencia, /. Caua- Inapetencia. /. Caualan
lang bait. nang ganang cumain.
Imprudente, adj. Ualang Inaplicado, da. adj. Pa-
bait. bayá; tamad.
Impudencia. / Caualan Inapreciable, adj. Ualang
nang hiyá. casing halaga.
Impudente, adj. Ualang Inaudito, te. adj Caibá
hiyá. at cailan ma,i, di nadi-
Impudicicia./. Cahalayan
Impúdico, ca. adj. Ma- Incansable, adj. Matagal.
hálay; ualang hiyá. Incapacidad. /. Caualan
Impugnación. / Pagta- nang caya —Necedad. Ca-
tacuil sa náquilalang ca- mangmangan.
totohanan. Pag sal ang- Incapaz, adj. Ualang caya;
sang mangmang.
Impugnar, a. Itacuil ang Incauto, ta. adj Ualang
catotohanang naquiqui- íngat.
lala. Sumalangeang. Incendiar, a y r. Su-
Impune, adj. Hindí nag- múcog.
cacadusa. Incendio, m. Súnog.
Imputación. /. Pagbibi- Incensación, j. Pagsuob
gay sala. nang incienso.
Imputador. m. For. Ang Incensar, a. Sumuob ng
nagbibintang. incienso.
Imputar, a. Magbigay Incertidumbre. /. Caua-
lan nang catotohanan.
Inaccesible, adj Di ma Incesante, adj. Ualang
IN 202 IN
taban; ualang humpay. iláquip. —O comprender.
Incierto, ta. adj. Ualang Malangcap; masacop.
catotohanan; hindi to- Inclusión./. Paglaláquip.
toó. —Amistad. Pagiibigan.
Incitación. ./. Pagaaglahí; Inclusive, adv. m lat.
pagoloc; pamomong- Láquip.
cahi. Inclusa. /. Báhay na pi-
Incitar, a. Omorall.— A naglalagyan sa manga
reñir con palabras. Mag- sangol na tapón.
hamon. Incluso, sa. adj. Caláquip.
Incivil, adj. Ang cúlang Incógnito, ta. adj. Hindi
nang pagaaral, ó di nag- quilalá; di naqiwquilala;
aaral.Mangmang, ayao paquilala.
Inclemencia. /. Gaualan Incombustible, adj Ang
nang auá. di súcat masúnog.
Inclemente, adj. Ualang Incomparable, adj Ua-
auá. lang capara.
Inclinación. /. Ugaü — Incompasivo, va. adj Ua-
Be cabeza. Pagtungó ó lang habag; ualang auá.
pagyucó. Incomprensible, adj. Di
Inclinado, da. adj. Tungo; matingcalá; macam-
di
yucó. —Inclinado el cuer- pan, ó di maabot nang
po como quien muestra bait.
el trasero. Tuad. Pa-— Inconstancia. / Di pag-
lo, árbol ó cosa. Son- capaisá; caalisagaan.
day. Inconstante, adj. Di ma«
Inclinar, a Tumungó.— paisa; alisagá
La cabeza haciendo reve- Inconsútil, adj Ualang
rencia Yumueod. tabi.
Inclinarse, r. Humílig.— Incontinencia. /. Ang di
Como recostándose. Su- pagcapíguil sa caloo-
málig. ban.
ínclito, ta. adj. Marilag. Incontinente, adj. Ua-
Incluir, a. Ipalaman ó lang pagpipíguil.
IN 203 IN
Incontinenti, adv. Cara- Inculcar, a. Magulit.
caraca; caguinsaguinsá.. Inculpable, adj. Ualang
Incontrastable, adj. Di sala.
mátalo. Inculto, ta* adj. Hindi
Incorporación./ Pagba- lauag ó masúcal na
bahog. lupa —
Biistieo. Mang-
Incorporar, a Magbahog. mang.
Incorporarse, r. Magba- Incumbencia./ Capama-
ngong maupó ang na- halaan.
cahigá, ó ang nacahigá,i, Incurable, adj Hindi sú-
umupó. cat magamot, ó hindi
Incorpóreo, rea. Ualang gumaling.
catauan. Incuria./ Capabayaan ó
Incorregible, adj. Ang caualan nang húsay.
aayao magpacagaling. Incurioso, sa. adj. Paba-
Incorruptible, adj. Ang yá; ualang húsay.
di nabubuloc; ó nasi- Indagar, a. Averiguar.
sirá Indeciso, sa. adj. No re*
Incredulidad./. Di pani- suelto, Ualang pasiyá.
niualá. —Falta de fé. Di —Dudoso. Nagaalinla-
pananarapalatay a ngan nagsasálauahan
;

Incrédulo, la. adj. Ua- nagaalangan


lang paniniualá. Indefinido, da. adj. Ua-
Increíble, adj. Ang di Jang hangá.
súcat paniuaiaan. Indeleble, adj Hindi ma-
Incremento, m. Paglaquí; papaui; hindi mabuburá.
paglalá Indeliberación. / Caua-
Increpación. / Paggasá. lan nang paguauari.
Increpar, a. Gumasá. Indemne, adj. Ang di
Incubación./ Paghalim- maaanó.
him nang manoc. Indemnización./ Pagba-
Inculcación./ Paguulit. báyad nang casiraan.
Casing8inan lubha ng Indemnizar, a. y r. Mag-
letra. báyad nang siiá.

IN 204 ÍN
Indestructible./. Aug di marúnong magdamdamv
mabisírá — Negligente Pabayá.
Indicio, m Tandang pi- Indomable, adj. Ang di
nageaeaquilalanan ng ná- súcat mapaamó.
lilihim ó natatagó Indomado, da. adj Indo
Indigencia./. Caduc haan. mito
Indigente, adj. Ducha, Indómito, ta. Hindi ma-
indigestión./ Dí pagca- paamó
tunao nang quinain Inducción. / Pagáquit.
Indigesto, ta. adj Hindi Inducir, a. Aquitin; umá-
natutunao sa sicmurá. quit; omorali.
Indignación./ Gálit;poot. Inductivo,va. adj. Maca-
Indignar, a. Mapoot. aáquit.
Indigno, na. adj. Dili dá- Indulgencia./ Pagpapa-
pat; dí dápat; ó hindi Uuad; cauas.
dápat Indulgente, adj. Mapag-
Indispensable, adj Sápi- patáuad nang cusa ó
litaa ó capilitan. ualang minamasamá; ma-
Indisposición-/ Daindam lambot na ugali
ó caramdamang ímintí Indulto, m. Patáuad.
Indispuesto, ta.p p Hin- Industria, /. Lalang.
di nágagayac — Algo malo. adv De propósito ó de
May munting damdam ó intento. Talagá; sadyá.
caramdaman. Inefable, adj. Di masay-
Indivisible, adj. Ang di say.
súcat mabahagui. Ineptitud. / Inhabilidad.
Indiviso, sa.adj Hindi pa Caualan nang caya.
nababahagui. Inepto, ta. adj. Ualang
Indócil, adj Mahírap tu- caya.
rnan; matigás na cau- Inerme, adj, Ualangarmas.
^galian. Inescrutable, adj. Hindi
índole. / Ang talagang mataroc nang bait.
ugall nang isa,t, isa. Inestimable, adj. Lub-
Indolente, adj. Ang di hang mahalagá.
1N 205 1N
Infamación. /. Mura ó ínfimo, ma. adj. Lub-
pagmura. hang mababá, ó cababa-
Infamativo, va. Infama- babaan.
torio, Infinidad. / Caramihan.
Infamatorio, ria. adj. Infinito, ta. adj. Ualang
Pansirang puri ó naea- catapusan. —
Muy nu-
sisirang puri. meroso.Lubhang mara-
Infame, adj. Ualang puri. mi. adv. Excesivamente.
Infamia. /. Camurahan. Lagpos ó labia* nang
Infancia. /. Cabataau. dami.
Infante, ta. m. y /. San- Inflamación./. Pagaálab;
gol ó batang ualá pang pagniningas.
pitong taon. Anac nang Inflamar, a. y r. Papag-
Harl. Suudaloug lacad. alabin; papa^ningasin
Infantería. /. Tropang Inflexible, adj. Matigas;
lacad. dimabutoc.
Infanticida, w. Ang na- Inflexión. / Pagbúbog.
tay sa sangol ó sa bata Influencia. /. Tacbuhan;
Infanticidio, m. Pagpatay sacdalan.
-
sa saugol ó sa bata. Influjo, m. Influencia. Hi-
Infantil, adj. Ang náuucol nacdalan; tacbuhan.
sa bató. Información. /. Osieá ó
Infatuar, a. y r. Maguing paguusisá; pagsan-
hangal. guni.
Infección. /. Pagcabaua. Informar, a Sumangunl;
Infectivo, va. adj. Naca-
hahaua. Informarse, r. Magosisá.
Infernal, adj. Taga in- Infortunio, m Pagcapa-
fierno. Muy malo Lub- hámac; caualang pálad.
hang masamá. Infracción./. Trasgresión
Inficionar, a. Contagiar. Pagcasirá ó pagcabásag
Macáhaua. Corromper. nang anoman; pagcasirá
Mabuloc. nang cautusan ó pinag-
Infiel, adj. Di binyagan. cásunduan.
.

IN 206 IN
Infractor, ra. m.yf. Ang lang cay a.
sumirá ó sumisirá nang Inhabilidad. /. Ineptitud:.
ley, ó cautusan, ó pinag Caualan nang caya.
tipanan. Inhabitable, adj. Ang di
Infructífero, ra. adj. Ang súcat matahanan
di súcat mamunga. Inhumanidad. /. Cruel-
Infructuoso, sa. adj. Ua- dad. Cabangisan; cabag-
lang paquinábang. sican.
Infundado, da. adj. Ua- Inhumano, na. adj. Cruel.
lang pinagpapatacaran. Mabangis; mabagsic
Infusión. •/. Pagbabábad Inicial, adj {Letra) Unang
nang anoman sa tú- letra nang isang pangu-
big, suca ó álac na igá ngÚ8ap.
gamot. Pagbibinyag at Inicuo, cua, adj. Lub-
pagcasi nang gracia nang hang masamá.
Dios. Iniquidad. /. Malaquing
Ingenio, m. Bait. casaman.
Ingenuo, nua. adj Tapat Injuriar, a. Humimauk.
na loob ó mapagtapat. Injusto, ta. adj. Di tapat.
Ingina. /. Síhang. — An- Inmaculado, da. adj. Ua
gina. Pamamagá nang la- lang mansa
lamunan. Inmaturo, ra. adj. Hindi
Ingle. /. Síngit. hinog.
Inglés, sa. adj. Tagá In- Inmediación. / Calapi-
glaterra. tang ualang iba sa paguitan
Ingratitud. /. Paglímot Inmediatamente, adv.
sa útang na loob ó di pag- Tatnbing; cagyat; pagdaca.
quilala. Capalanaarahan. Inmediato, ta. adj Mala-
Ingrato, ta. adj. Pala- pit na ualang iba sa pa-
mara; lilo. guitan.
Ingreso, m. Pagpásoc; Inmensidad, j. Di ma-
pagpapásoc üáng salaping bilang na súcat.
cargo. Inmenso, sa. adj. Ualang
Inhábil, adj, Inepto. Ua- súcat; di masúcat.
IN 207 IN
Inmensurable, adj. Di Inmundicia, f. Dumí -Im-
mangyaring maeúcat. Carumihan.
pureza.
Inmengir. a. y r. Ilubog Inmundo, da. adj. Maca-
na mabasá at ialis agad. súsuclatn. —Impuro. Ma-
Inmersión./. Paglulubog rumí.
na agad iniaalis. Inavegable, adj. Di ma-
Inminente, adj Nagba- pamancaan; di malaya-
balá ó malápit mang- gan
yari. Innecesario, ria. adj.
Inmoble, adj Di matínag Hindi cailangan
ó di macatínag. Innegable, adj Di maica-
Inmoderado, da. adj. cailá ó maitatalo.
Ualang tuto. Innumerable.^ Díma-
Inmolación. /. Pagaálay bílang.
nang búhay nang tupa ó Inobediente, adj. Masuain
baca, etc. Inocente, adj. Ualang
Inmolar, a Magálay ng sala. Musmos na ualang
búhay nang tupa ó cor- málay.
derOj etc. Inodoro, ra. adj. Ualang
Inmortal, adj. Hindi ma- amoy.
mámatay. Inoficioso, sa. adj. Ga-
Inmortalidad./. Caualan uang laban sa matouid
nang capangyarihang Inopinado, da. adj Nang-
mamatay. Calouataog yaring di inaacalang
lubhang maha'á sa ala- mangyari.
ala nang manga tauo. Inquieto, ta. adj. Duli-
Inmóvil, adj Inmoble. Di ngás; magasó; inagas-
cuoaiquilos. lao; gala.
Inmovible, adj. Inmoble Inquietud./ Ligalig; ba-
Ang di súcat maquilos gabag, —Be ánimo. Ba-
ó cutnilos usa. — Interior. Tiga-
Inmudable, adj. Inmuta- gal.
ble. Ang di mangyaring Inquirir, a. Magosisá;.
maibá ó mabago. magsiyasat. La verdad*
IN 208 IN
Sigasiguin. - Buscando lo Inserción. /. Pagpapa-
que falta Tatap. lamán.
Insaciable, adj Ualang Insertar, a Incluir. Mag-
cabusugan; ualang sauá. palaman.
Insaculación* /. Pagtiti- Inserto, ta. p. p. Napa-
pon nang manga nga- palaman.
lang sosorteohin. Inservible, adj. Ualang
Insacular. "
a. Magtipon siibé.
nang manga ngalan ng Insigne, adj. Célebre fa-
sosorteohin. moso. Bantog.
Insanable, adj. Incurable Insignia. /. Tandang pi-
Insania. /. Cabaliuan; nagcacaquilalanan ng
caololan. tanging camáhalan.
Insano, na. adj. Baliu; Pendón, Bandilá
olol. Insignificante, adj Ua-
Insecto, m Háyop na lang cahologan.
ualang butó sa gulo- Insinuar, a.Bumáguit ng
god. anoman .
For Ipaqui-
.

Insensatez. / Camang- ta ang anomang do-


mangan. cumento sa Juez at ng
Insensato, ta. adj. Mang- papamaguitanin ang ca-
mang. niyang aapangyarihan.
Insensible, adj. Ang di Insípido, da. Ualang lasa.
nacadaramdam ó di Insipiencia. /. Camang-
nagdaramdam -— Im- mangan.
perceptible. Di maram- Insipiente, adj. Mang-
daman ó di maaninao mang; ualang dúnong.
nang mata nang bait. Insociable, adj Sariling
—O que no compadece. loob na ualang caoga-
Ang di mahabag ó ua- 11, ó di naquiquiogall
lang habag. sa caramiban.
Inseparable, adj. Ang di Insolación. /. Saquit ng
súcat máhiualay ó mag- ulong gáling sa pag-
cáhíualay. papaarao.
IN 209 IN
Insolar. a. Ilagay sa drao; Instante, m. Sandalt.
ibilad— r. Mágpaarao. * instigación. /. PagoralL
Insolencia. /. Catampa- Instigar, a. Ümoloc; orno-
la8anan; caualan nang rali
gálang; paslang Instilar, a. Ilagay ó isi-
Insolente. adj. Tampala- lid nang patacpatac ang
san; ualang gálang. túbig, etc.
Insolvente, adj For. Ua- Instinto, m. Angtalagang
lang icabáyad. gaui nang háyop na
Insomne, adj. Di nacaea- humánap ng caniyang
napupúyat.
túlog; icabubúhay, at mangi-
Insomnio, m. Di pagca- lag ñaman sa macasi-
catúlog; púyat. sirá ómacamamatay sa
Insondable, adj, Ang di canila. Ang pagcasi nang
sucat mataroc ang la- Espíritu Santo.
lina; ang di maabot Institución. /. Paglalang.
nang bait. Aral.
Insoportable, adj. Ang Instituir, a. Lumalang;
úi sucat mabátá ó nia- umáral.
tiis. Instrucción. /. Pagtuturó,
Inspección. /. Oficina ó Instruir, a Magturó.
cargo nang inspector. Instrumento, m. Casang-
Pamamahalá at pagsi- capan.— For. Documento
siyásat. para prueba. Escritu-
Inspeccionar, a. Magsi- rang pangprueba sa
yásat ó magealingk. úsap —
Músico. Casang-
Inspector. m Pünongnág- capan sa pagtugtog
sisiyásafc at cumacalingá. ñang música.— Para co-
Inspiración. /. Pagpucao ger dalag. Bocatot.
sa loob. Para apartar la paja
Inspirar, a Pumucao ng del arroz. Hongcoy:
lopb: — Para pescarv Pala-
Inspirativo, vá. adj. Na- cay a.— Para cazar puer*
capupucao nang loob. -
eos. Pamáboy. — Para
14
IN 210 m
ojear animales. Pamú* ualang célang; bod.
gao.—-Con que se bate Intelección. / Pagcata-
el algodón. Pamacpac. lastae; pageabatid; pag-
— Para agujerear. Pa caintinde
mutas. —
Para espantar. Intelectiva./. Capangya-
Panguitlá — Paren- tocar. rihang tujnalastas; bu-
Panugtog. —
Para me- matid; umintindé.
dir. Panúcat.— que CW Intelectual, adj. Ang na-
se pesca en los charcos. uucoi sa bait ó sa cá-
Salacab —
De fierro para loloua.
cortar arroz en la se- Inteligencia./. Intelectiva
mentera Lilia ó sentido. Cahulugan.
Insuficiente, ¿«/y Cúíang; Carunu-
habilidad.
alangan; di macasiyá. t
ngan anomae.
sa
Insufrible, adj. Di ma- Inteligente, adj Malinao
dalitá. dinguin at intindihin.
Insulso, sa. adj Insípido. Intemperante, adj Ual&
Ualang lasa. sa casucatan, destempla-
Insultar a Magírica do ó hindi timbang.
nang catampalasanan sa Intemperie./. Angpagca-
capona. destemplado nang pana-
Insulto, m. Paguiuick hon ó nang manga umo-
nang catampalasanan. res
Insuperable, adj. Di ma- Intempestivo, va. adj.
laluan. Ualá sa panahon,
Intacto, ta. adj. Di na- Intención./. Tica; acalá.
sasalang nang anoman; Ifitertaré a. Magtica; mag-
di napapagsalitaanan; di bantá; magacalá
naaano munti man; da- Intento, m. Acalá; bantá.
lísay;ualang haló. — Que uno tiene. Tongo
Integral, adj. Caganapan. nang loob.
Integridad. /. Pagcaga- ínter cadencia. /. Pagca-
nap caiba. Di pananatiii ó
Integro, gra. adj. Ganap; di pageapaisa.
1N 211 IN
Intercalación, y. Pagpa- looblooban —
m. El ánimo.
paguitan; pagsisíngit. Ang loob nang tauo. Ibú-
Intercalar, a. Ipaguitan; tod.
isíngit. Interjección./. Isang ba-
Interceder, n. Paealará; hagui nang oración sa
mamintaca8i; dumala- gramática.
ngin; dumaing; maqui- Interlineal, ad;. Escrito:
úsap. Sa paguitan nang dala-
Interceptación, j Pag- uang taludtod.
cuha nang anoman sa Interlunio. m. Patay ang
may dala bago dumating buan ó ualá siyang li-
sa pagdátalhan. uónag.
Intercesión. / Calará; Intermediar, n. Magea-
pagcalará. roon ng paguitan ó mag-
Intercesor, ra. m. y /. caroon nang anoman sa
Pintaca8i; ra a pagca- paguitan.
lará. Intermedio, dia. adj. Pa-
Intercutáneo, nea. adj. guitan. -m. Ang na sa
Paguitan nang laman at paguitan ó namamagui»
balat. tan.
Interés, m. Upa ó paqui- Interminable, adj. Ua-
nábang. — Ganancia. Tu- lang catapusan ó hangan.
bo.— valor. Halaga. Intermisión. /. Maoga
Interesado, da. adj. Ang pagc *hiutó nang anomang
may interés.— Codicio o > gana; humpaj; licat.
Cayamuan; magpagimbot Intermitencia. /. Pag-
ó mapagnasá nang di tahan ó pagulí.
caniya. Intermitente, adj. Tata-
ínterin, Mientras
adv. ha,t, uulí
Hangaug di - m. Interi- Intermitir* a. Tumahan
nidad. Pagcainterino. nang di lubhang maluat.
Interior, adj. De la parte Humungpay.
de adentro. Sa loob.— Internación. /. Pagpa sa
Muy adentro. Sa „ ca- loob.
IN 212 IN
Internar, a. y r. Pumá- Intersección. / Pagca-
paloob sá gúbat, etc.
8oc; cacurós nang dalauang
Interno, na. adj. Interior. gúhit.
Loob; sa loob. Intersticio, m. Paguitan
Interpolaré a. Magsalit. nang dalauang anoman.
Interponer, a. y r. Lag- Intervalo, m. Paguitang
yaa ó magcaroon nang panahon nang anoman.
anoman ang paguitan Paghalat.
nang anomang bágay. Intestado, da. adj. Na-
Poner por intercesor. Mag- matay na ualang testa-
lagay nang tagapagca- mento.
lará. For. La apelación. lnte$tino 9 na. adj. Interno.
Umapelar. .
Na sa loob nang cata-
Interpósita. Persona loe. uan.— m. Isa sa manga
lat. For Tagapamagui- bituca
tan. Intima. /. Bala.
Intérprete, com. Dalu- Intimación./. Pagbabalá.
basá. Intimar, a. Bumalá. *

Interregno, m. Paguitan Intimidad./ Pagiibigang


nang panahong ang isang mahigpit.
caharia,i, ualang harl. Intimidar, a. Macapag-
Interrogación./. Tanong, bigay tácot.

Interrogar, a. Tumánong íntimo, ma. adj Interior.


Interrogatorio, ni. Mga Caibuturan. — Muy estre-

tanong ó pananong. Lubhang mahigpit.


cha.
Interrumpir.». Umabala. Intitular, a. Lagyan ng
*
r. Máhinto ang pág- título ó ngalan ang alin-
gauá nang anoman. mang libro, etc. Ialay
La plática. Mábalatong. ang isang gauá na isu-
—A los que hablan Urna- lat ang pagaálay sa
bad; sumaba! puno
Intersecarse, r. Magea- Intolerable, adj. Di ma-
úurós ahg dalauang gú- dalitá; gahasá
hit. Intramuros, adv. Sa loob
1N 213 IN
nang cutk nang isang namit at iba pa, pagpa-
ciudad. pásoc, ó pagpásoc nang
Intransitable. adj. Sitio, salaping cargo ma,t, 4üi
etc. Di súcat madaanan. at iba pa. Paglalagay
Intrasmutable. ádj. Ang nang entrada sa libro.
di súcat magiba. Panghihimásoc sa di da-
Intratable, adj. Di maca- pat paghimasucapg sáli-
sudó; di mapagdaanan. taan ma,t, anoman.
Intrepidez./. Catapangan Introducir, a. Dar princi-
ó sadyang capangáha- pio. Maglagjay nang
san. mulá ó mulán.-— P6ner
Intrépido, da. adj. Matá- en uso. Ugaliin— a. y r.
pang; pangahas. Meter adentro. Ipásoc
Intriga /. Gauang pa- ó pumáeoc sa loob.—
ilalim. Dar entrada. Iasentá sa
Intrigante, m. y f. Ang libro. — r. Entrometerse.
gumagauá nang paila- Manhimásoc.
lina. Introito, m. Mulá ó pag-
Intrigar, n. Gamauá nang mumulá nang misa.
pailalim. Intuición /. 'Visión beá-
Intrincación./. Pagcagu- tica. Pagcáquita at pag-
sot; pagcagulong para caquilalang malinao sa
nang pinagsuclayan ng Dios ó sa iba.
buhoc; abacá; etc. Intuitivo, va. adj. Ang
Intrincar, a Enmarañar. nauucol sa pagcáquita
Intrínseco, ca. adj. Inte- at pagcaquilalang ma-
rior. Sa loob ó sa cálo- linao sa Dios ó sa ibang
oblooban. Líhim sa loob bágay.
na di sinasabi ó di ma- Inundación. /. Paglubog
sabi, ó di masaysay ibig nang lupa sa baba.
man. Inútil, adj. Ualang ca-"
Introducción./. Mulá sa buluhan.
manga libro. Pagpásoc Invadeable, adj. Di ma-
nang caugalian la pana- tauiran.
IN 214 IR
Invadir, a. Lumoob. ó manatili sa dati ó ea
Inválido, da, adj. Ualang dati ring lagay.
halaga; ualang lacas. Invicto, ta. adj. Di Má-
Mahiná talo; touina,i, mána-
Invariable, adj. Di mag- nalo.
iibá* ó magbabago Invierno, ra. Tagulan
Invasión. / Pagloob. Inviolable, adj. Ang di
Invasor, ra. m. y /. Ang sucat sirain, di igáíang,
nanlodb. salangín ó hipuin.
ni
InveptiVa./ Salitangma- Inviolado, da. adj. Inte-
saclap at» mariin. gro. Boó; ganap; ualang
Invencible, adj. Di ma- cúlang; malinis.
sahó; di mátalo. Invisible, adj. Ang di sú«
Invención./. Lalang; ad- máquita nang mata.
cat
hicá. Dayá. Invocación. /. Pagbingi
Invencionero, ra. adj. nang tú¿ong.
Mapaglalang. Magdarayá. Invocar, a Tumáuag na
Inventariar, a Sumúlat humihingi nang túlong.
nang inventario. Involuntariamente, adv.
Inventario, m. Lietahan Napipilitan; hindi ca-
nang manga pagaarl. leoban
Invento, m. Invención. Involuntario, ria. adj.
Inverisímil, adj. Ualang Ang nálalaban sa san-
bacas catotohanan. ling calooban.
Invernada. f. Invierno. Ir. n. Yumáo; humayo.—
Tagulan. Dirigiéndose,Tumungo;
Invernadero, m. Táhanan patungo; tumumpá; pa-
cun tagulan. tumpá; pumuntá — A
Inverosímil, adj. Inveri- embarcar. Tumugpá
, símil, sumacay. Al embarca-
Investigar, a. Pagpi iíang deno ó rio. Tumugpá.
palitauin. Siyasatin ang Al t
corte. Tumugpatug-
anoman. pá.— Por algo Dumá-
Inveterarse, r, Tumandá. pit.— -á fiestas ó gallos.
IR 215 IR
Durmaye. — Por agua. gagalitin.
Ümiguib. — Mió abajo. Irascible, adj. Ang na-
Lumuas. —
Poco á poco uucol sa gálit. Capang-
en lo que hace. Dahan- yarihan nang tauo na
dahan; utayutay; lo- naguudioc sa caniya rin,
uaylouay. —
Delante en- na caniyang hauanin ang
señando el camino. Ma- manga nacahahadlang la-
nguna. En hombros de ban sa pagcacamit nang
otro como á cabaUo anomang caniyang tinú-
Magsumaclang. — En tungo ó hináhangad.
busca del, enviado que Iris. m. Bahágharl.
$e tarda. Salongsongan.— Irlandés, sa. adj. Tagá
Dos abrazados del pes- Irlanda.
cuezo, Subaybay. A la Ironía. /. Palibhaeá
iglesia á oir misa. Su- Irónico, ca. adj. May la-
mimbá. — En busca de mang capalibhasaan
otro. Sumundó —Y ve- Irracional, adj. Salat ng
nir acá para allá. Yao't catouiran para ng mga
dito;magyao't dito. háyop. Ang- ualang qui-
Irse. r. Um^lis; puma- lalang súcat ó bllang.
nao— Contornando Gumi- Ang nasasalangsang sa
bangguíbang; gumiray- matouid.
guíray. A pasear. Mag- Irradiar, a Difundir luz.
pasial. —A enamorar. Magsábog nang liuánag
Lumígao. A la gallera. para nang arao.
Maquipagsábong.— Al Irredimible, adj. Ang di
juego. Maquipaglaró. — mangyaring matubos.
De un lado á otro va- Irreflexión. /. Di pag-
gamundeando, ú holgaza- uauaríuari
neando. Gumayongayon. Irreligioso, sa. adj. DI
— Desesperado. Magpati- pa ganap sa catungcu-
uacal. lang binyagan ó naja-
Ira. Enojo. Gálit.
/. ban sa pagcabinya-
Iracundo, da, adj. Ma- gan.
IR 216 IZ
Irremisible, adj, Diniang- Irrupción. /. Biglang pag-
yaring miüpatáuad-. lúsob na ualang anoaao
Irreprensible, adj. Ua- ngi mga eaáuay.
lang súcai isisi Isla. y. Pulo.
Irresistible. arZy. Di ajaog- Isleño, ña. adj. T$gá puld-
y a ring souain. Islote. m Pulong mun-
Irresuelto, ta. adj. Ua- ting maliais na uaíaog
lang pasiyá. anoman. —
Peftaseo. Ba-
Irreverencia, f. Caualan tong malgqui at mataas
nang gálang ó di pag- sa dágat.
gálang. Ismaelita, adj. Agareno
Irreverente, adj. Ualang ó sarraceno.
gálang. Italiano, na. adj. Tagá
Irrevocable, adj. Di ma- Italia.
pauaualang halaga ó di Itálico, ca. adj. Ang na-
mababago. uucol sa Italia.
Irrisible, adj. Dápat icá- Izquierda, f. Siniestra.
tauá ó macatatauá. Caliuá
Irrisión. ./. Biró; paghá- Izquierdear, n, Lumihis
mac. sa catouiran.
Irrisorio, ria. adj. Ma Izquierdo, da. adj. Da-
catatauá. cong caliuá.

JA JA

Jabalí, m. B$boy damó. Jaboncillo, m. Saboug


Jabón, m. Saboo.T-De la rnabangó.
tíerrg. Gxxgb. Jabonera. /. Qajuelang
Jabonar, a. Mageabon. nang sabon.
lalagyan
Jabonadura, f. Pagsasa- Jabonero, m. Mangagauá
bon. ó maninipdá ng sabon.
JE 217 JO
Jabonete* m. Jaboncillo. Jengibre, m Luya,
Jactancia. /. Pamansé; Jerosolimitano, na. adj:,
pamamansag. Tagá Jerusalém.
Jactancioso, sa. adj. Ma- Jesusear, n. Magu cá '

pamaasá; mapamansag. nang Jesús.


Jactarse, r. Mamaria; Jeta. /. Labing maca-*
x
mamansag. pal.
Jadear, n. Humíngal Jetudo, da. adj. Maqa-
Jadeo, m. Pághfngal. pal na labl ó labían.
Jaez. m. Pamuting ilina- Jibado, da» adj. Cuba
lagay sa manga cabayo Jiboso, sa. adj. Jibado.
pag matyquing pista. Jicara. /. Inumán nang
Jamás, adv Cailan man, si colate.

Jaque, m. Palaló ó ma- Jicarazo, m. Casucabang


pagmatapang ay duag. pagpapainóm nang la-

Jaqueca./. Malaquingsa- son.


quit nang ulo. Jifería. / Oficiong máma-
Jarana. /,. Ingay. matay nang baca, etc
Jardín, m. Halamanang Jifero, m.* Mámamatay
áliuan nang baca, etc., pisao
Jarrete, m. Calamnan ng na pamatay.
bintí Jigote, m Pagcaing ti-
Jarro, m. Saro nadtad para nang di-
Jaula. /. Colongaa naog nuguan, etc.
manga ibón ó nang mga Jineta, /. Sibat na mai-
— De puercos. Co-
olol. cli. Isang bágay na buis.
longang báboy. Arte nang panganga-
Jayán, na. m yf. Tauong bayo. Catungculang sar-
mataas at maiaquf. gento
Jazmín, m Saín paga. Jinete, m. Ang nasasa-
Jefe, fa. m y /. Punong cay sa cabayo.
naguutos. jornada. /. Ang nala-
J#me.m Tumuró.— Fam lacaran sa inaghapon;
M^c-N»g babayi. etc., etc.
JU 218 JU
Jornal, m. Upa sa mag- Júbilo, m. Touá. -¿ Q rego-
hapon. cijo Saya
Jornalero, m Üpahan Judaismo, m. Religión ng
sa maghapon manga judio.
Joroba. /. Oaeubaan. Judiada./. Cabangisan —
Jorobado, da. adj. Cuba Lucro excesivo. Tubong
Joven, adj. Batang may lagpos.
labing ápat kangang Judicatura./ Catungcu-
dalauang puo,t, isang lang humátol; carapa-
taón. tan ó catungculan nang
Jovial, adj Masayá at panahong dinára-
Juez;,
maamong loob. nang judicatura.
ting
Jovialidad./. Casáyahan Judiciaria. / Panghuhu-
at caamoang loob. lang tinitingnan sa ma-
Joya. f. Hoyas nga astros.
Joyante, adj. Sutlanglub- Judiciario, ria. Ang na-
hang fiao at maquintab. uucol sa judiciaria; ang
Joyel, m. Hiyas na munti. nanghuhulá nang pag-
Joyería. /. "Tindahan ng aanito.
hiyas. Judío, día. adj. Ang na-
Joyero, m Mangagauá uucol sa judíos, m y
ó nagbibilí nang hiyas /. Campón ni Moisés.
Jubilación. Pagpapa-
/. — Usurero Mapagpa-
halili nang catungculan tubó
na may sueldo,t, camá- Juego, m Laró.
halan; pagreretiro. Jueves, m. Icalimang arao
Jubilar, a. Magbigaynang nang sanglingo.
jubilación; magcaroon Juez. m. Hocom.
nang jubilación Jugada./ Paglalaró.
Jubileo, m. Pauahon nang Jugador, ra. m. y /.
indulgencia. —O plena- Palasugal.
Ganap na
ria universal.
pagpapatáuad
liat.
sa la- libang.
Maglicot.
——
Jugar, a. Maglaró; mag-
Travesear.
Burlarse.
JU 219 JU
Magbiró. — Con piedre. Juncia./. Balangot; potoc.
vitas ó Mag-
signéis. Junio, m. Icánim na buan
siclot. — Las muchachas nang taon.
con piedrecitas: Magsio Juno. m. Isa sa mga pla-
tac netang mumuntí.
Juglar, adj y m Ang Junta. / Catipunan; ca-
*
nauucol sa manga pag pisan an. Tribunal.—
lalaro at pagbibiró.— Far- Como de consejo. Pú-
sante, Comediante. long.
Juglareza. /. Asaua ng Juntamente, adv. Sam-
juglar. pon; patí; casama.
Jugo, m. Catas. Juntar, a. y r. Magagá-
Jugoso, sa. adj. May ca- pay; magcatnig. — Unir.
tas. Pisanin. — acopiar.
Juguete, m. Ayamin; la- Magtipon; magipon.— r.
man Arrimarse. Pumisan ó
Juguetear, n. Maglaró. —
Acompañarse
lumigpit.
Juguetón, na. adj. Ma- Maquisama. —
Una cosa
paglaro; magalao. con otra. Maglangcap —
Juicio, m. Bait. Gordura. r. lilagdátig; maglá-
Cabáitan; calinauan ng gom.~ r. Con otros. Lu-
bait. - Fallo. Hátol. - Fi- mahoc.
Paghohocom.
nal. Junto, ta. p.. p. Unido.
Juicioso, sa. adj. Mabait; Nagcacapisan. —
Cercano.
gauang mabait. Calapit.— adt>. Cerca Ma-
Julio, m Icapitong buan lápit. —
Juntamente. Ca-
nang taon. sama.— por mayor Pa-
Jumenta. /. Babayi nang minsan.
jumento. Juramentar, a Papanum-
Jumento, m. Asno. Háyop pain.— r. Manumpá.
na *hindí rito. Juramento, m. Panu-
Juncada. /. Isang bágay numpá.
na pritada. Gamot sa Jurar, a. Manumpá. — Re-
manga cabayo. •
conocer á un Rey. Qui-
JU 220 JU
lanlin apg istng Harl ó lagó; tumasa. .

cumilala sa Harl Justiprecio, m. Halaga.


Jurisdicción. /
Capang- Justo, ta. aij. Tapat; ang
yarihang macapamahalk ó gumágauá nang tapat at
huma tal. Nasasacupan. ayon sa catouiran. Ang
Jurisdiccional, adj Ang naaayon sa catouiran, ang
nauucol sa jurisdicción. 8umúsunod sa utos nangf^
Justicia. /. Catouirang Dios.Banal.— Fam. To-
pagbibigay sa iaa,t, isa too.
ng canfcaniya, capisanan Juvenil, adj. Ang náuucfot
nang lahat nang manga sa cabataan.
cabánalan. Tribunal ó Juventud. /. Cabataan 6
ju^z. —
Castigo publico. edad na dalauang puó afc
Pagpaparosang hayag. lima hangang ápat na
Justiciero, ra. m. y /. puong taon.
Ang gumágauá nag-ó Juzgado, m. Tribunal 6
papagauá nang tapat ó pinaghahatojan.
pagcajusticia. Ang nag- Juzgamundos, com. Fam.
paparusa Mapagupasalá,
Justipreciar, a. Magha- Juzgar, a. Humátol.

LA LA
La. art Aog. ngagcacacuroscuros, at
Lábaro, m Estandarte ó nang magcaligaoligao ang
bandilang romano, ang na sa loob, na di mátu-
cifra nang ngalau ni tuhan ang labasan — met.
Cristo Bágay na maguió at
Laberinto, m. Lugal na suotsuot.
talagang guinauang ma- Labia, /. Fam Anuencia. f

raming lansangang na- Casaganaan at earunu-


LA 221 LA
ngang súmabi; catáinisan Labrador, m
y J. Magsa-
nang dilá,. sacá. Tagabú-
Aldeano.
Labial, adj. Letrang cun quid ó tagapárang
ipangúsap ay tinitícom Labradoresco, ca. adj.
ang manga labi Ang nauucol sa magsa-
Labio, m. LaW. — Grande. sacá
Labian. —
Partido. Bu- Labrantín, m. Magsasa-
ngí. cang due-há
Labor. /. Ang paggaua Labrantío, tía. adj. La-
nang animan; pana- bradío.
nahí; dibujo sa damit — Labranza. *
/. Pagsasaca.
(La). Escuelahan — Tierra labrantía. Lu-
nang manga batang ba- pang sacahin
bayi. —Labranza. Pagsa- Labrar, a. Gumauá.
eaca.— De tejidos como Tierra, cultivarla. Magsa-
petates. Sabat. En las ca. — Arar Magararo.
.

cañas. Sincaban ó ca- Lacayo, m. Ieang bágay


luscos na alilá.
Laborable, adj. Ang sücat Lacedemonio, nía. adj.
magauá. Taga Lacedemonia,
Laboriosidad. /. Casipa- Lacerar, m Pagpirápira-
g aü - «uhin; punitin; sirain
K
Laborioso, sa. adj1 Ma- ang anoman. —
ant.
sípag; mauilihin at ma- Magdamot; magcait.
ibiguin sa paggaua. — Penar. Magcasáquit; mag-
Trabajoso, penoso. Mabi- dálitá.
gat na gauá. Laceria. /. Miseria. Cara-
Labrada. /. Lupang li- mutan; caimutan. Híráp;
nang na. sáquit. — Leprá. m Saquit.
Labradero, ra. adj. Ang na Lázaro.
dapát magauá ó maga- Lacio, cia. adj. Marchito,
gauá ajado. Lantá
Labradío, día. adj. La- Lacónico, ca. adj. Conci-
brantío. Luplanrg sacáhin. so, breve, compendioso.
LA 222 LA
Maicli ó madaling pag- Andar por laderas. Ma-
sasaysay. míling sa bundoc. - r.
Lacre. m~. Pangará nang Algo por mal sentado.
súlat. Taguibang; quiling.
Lacrimal, adj. Ang na- Ladeo, m Pagcáquiling 6
uucol sa luhá. pagcátaguilid.
Lacrimoso, sa. adj. May Ladera./ Píling na da-
lubá nang bundoc.
hilig
Lacris. m. Homero. Ladero, ra. adj. Píling.
Lactación. / Lactancia. Ladilla. /. Cato
Lactancia. / Pagpapa- Ladino, pa. adj Bibasa
suso; panahong Bumú- sa pinagaralaqg uicá.
suso. Lado. m. Dacong cañan
Lactante, m. Sumúsuso/ ó caliuá. — Costado Ta-
Lactorio, ria. adj. Lác guiliran; píling na palí-
teo. bot
Lácteo, tea. adj Ang na- Ladra. fs Pagtahol.
uucol sa gatas, ó ca- Ladrar, n. Tumahol; mag-
muc-ha nang gatas. cangcang; magbulhol.
Lacticinio, m. Gatas .— Ladrido, m. Tahol.
Manjar en que hay le- Ladrillado, m. Látag na
che. Pagcaing may ga- larió.
tas. Ladrillal, m Lugal na
Lactífero, ra. adj. anaL guinágauan nang larió.
Ang dinadaluyan náng Ladrillero, m. Maglala-
gatas hangang sa du~ rió.
mating sa utong nang Ladrillo, m. Larió.
8Ü80. Ladrón, na. m. y/. Mag-
Lactumen, m. Dusdos nf üanacao.
manga bataug sumú- Ladronera. /. Taguan ng
sueo. magnanacao.
Ladear, a y r. Cumíling; Ladronería. /. Ladroni-
iquíling; Ba-
itaguílid. cio Pagnanacao.
da un lado. Bumáling.— Ladronezco, ca. adj. Ang
LA 223 LA
nauucol sa manga mag- Mapagsamosamó.
nanacao. Lágrima, j. Luhá
Ladronicio, m. Latroci- Lagrimal, m. Daloyangr
nio. Nacao. luhá
Lagaña. /. Muta; utitap. Lagrimar, a. Llorar. Lu-
— Gruesa. Dirá. muhá.
Lagañoso, sa.. adj Mútain Lagrimoso, sa. adj {Ojo)*
Lagar, m, Pinagguiguii- Luháluhaan. Digno- —
can nang ubas na ina- de ser llorado. Dápat
alac. tangisan. — Árbol que-
Lagarta, / Tuco ó ba- suelea resina, etc. Cá-
yáuac na babayi. hoy na tumutuló ang
Lagartera. /. Tagoan ó dagiá
báhay nang tuco ó ba- Laguna. /. Dágat.— La
yáuac. gunilla. Dagatdagfctan;
Lagartero, ra. adj. Há- lauá
yop na nanghuhuli nang Lagunajo, m Lauá- O
tuco ó bayáüae. charco. Labac.
Lagartija. /. Himbubuli; Lagunero, ra. adj. Ang
butiqui. nauucol sa dagatdagatan
Lagartijero, ra. adj. Há- ó sa lauá.
yop na mángangain ng Lagunoso, sa. adj. Ca-
butiqui ramiban nang labac ó-
Lagarto, m. Bayáuac; malabac.
tuco; himbubuli. Isang Lama. f. Cieno que deja-
lugal nang laman nang el agua. Púiic. Nata que*
barazo. cría el agua. Lúmot.
Lago. m. Lauá. Lamedal, w. Caputican.
Lagotear, n. fam. Hacer Lamedura. /. Paghímod.
halagos para conseguir. Lamentación. /. Daing
algo. Maghimanbiman. ó taghoy. Balang isang
Lagotería. /. Jam. Pag- bahagui ng taghoy ni
samo-samó. * Jeremías, na aog tauagt
Lagotero, ra. m. y /. ay TrenoB.

LA 224 LA
'Lamento, m Daing ó Lanar, adj. Ang may ba-
hinanaquit na casama,i, lahibo.
lubá - Lance. /. PagÉatepón —
Lamer, a Dumilá.6 hu- (De). Mura. Pángyayaring
mímod. r. Los labios ó hindi tinatalagá.
dedos.Himurin ang mga Lancean a Sumibat.
labl manga dálirl
ó Lancera. /. Salangan ng
Lamido, da. adj. Gasgas. manga eibat.
Lamoso, sñ^adj. Malúmot. Lancero, m Ang gumá-
Lampacear, a. Punasán gamit naog sibat ó man-
ang basa. gagauá. < -
'

Lámpara. /. Ilauan. Lanceta. /. Pangadlit; pa-


Lamparero, ra. m. y /. , nangrá
Tagapagalagá nang lám- Lancetada. /. Lancetazo.
pafa. Lancetazo, Súgat nam
Lamparín, m. Lámpara gaua njang lanceta ó pag-
8a Simbahan súgat ó págsacsac nang
Lamparista, com. Lam- lanceta.
parero. Lancetero, m Suesuean
Lamparán, m. Bícat. nang manga lanceta
Lampazo, m. Basahang Lancha. / Isang bágay
parnunas. na saeacyan.
Lampiño, ña. adj. (Hom- Landgrave. m Príncipeng
brej. Ualang Ralbas ó tagá Alemania.
marálabg. Langaruto, ta* adj. Fam.
Lampión, m. Farol sa ma- Lnbhang mahaba at ma-
laquing lámpara. quítid.
Lampo, m. Sínag na big- Langosta. /. Bálang—^
lá na agad nauaualá, Que á tener
empieza
catúlad nafig quicflat.~ alas. Loe ton.— Con á las
«Latía. /.' Vellón d$ ovejas, tiernas- Dayúpay. Pe- —
etc. Bálabibo nang tupa. queña de otra especie. Tí
-¿-Que se sáciz dé un palo paclong.
silvestre. Báloc. Languidez, za. /. Capa-
LA 225 LA
y atan; cahinaan; caualan Lapicero, m. Lalagyan
ng caya ó cahinaan nang na$g lápiz.
loob ea hírap. Lápida. / Batong linili-
Lánguido, da. adj. Payat; lucan nang manga letra
mahiná; hiná ng loob. ó 8Úlat
Lanífero, ra. adj. Ang Lápiz, m. Pangúhit.
may balahibong lana ó Lapizar, m. Mina nan&
namamahalá nang lana. lápiz. a. Magdibujo ó
Lanificio,m. Arte nang magguhit nang lápiz.
paggauá ó paghabi, etc. Lardar, a. Lardear.
nang lana. Lardear, a. Maglahid ng
Lanilla. / Balahibo sa taba ó manticá.
de paño. Largar. a. Bitiuan Ir
Lanío, nía. Lanar.
adj. soltando de poco á poco.
Lanosidad. /. Bulo nang Ibugnos nang ontí-ontí.
manga dahon, bunga, —Desplegar. Iladlad
etc. para nang bandilá ó
Lanoso, sa. adj Lanudo.
. láyag.— r. Apartarse de
Lanudo, da. adj. Baláhi- tierra. Tumúlac ó lu-
buhin ó*maraming bulo. mayó sa lupa ang sa-
Lanuginoso, sa. adj. Ma- sacyan. — Fam. Ausen-
balahibo. tarse con presteza y di-
Lanza./. Sibat. - Grande. simulo. Umalis na ua-
Tulag. lang quibó.
Lanzada. /. Sacsac nang Largo, ga. adj. Mahabk.
sibat. — Dadivoso. Mapagbi-
Lanzadera./ Sicuan. Ca- yayá. — Mas que ancho.
sangcapan sa paghabi. Talohabá.
Lanzar, a. y r. Magpa- Largor, m. Longitud.
alis para nang pagpapa- Haba.
alis nang demonio sa ca- Larguero, m
Cáhoy na
tauan nang tauo. ng
isina8angcap sa haba
Lanzón. m. Isang bágay anomang gauá nang an-
na sibat. louague.
15
LA 226 LA
Largueza, f. Literalidad. Latiguera./ Pangbigpit;
Ang auá sa capoua tauo. cincha.
Largura. /. Longitud. Latiguero, m. Mangagauk
Haba ó nagbibilí nang manga
Lascivia. /. Pagcáhilig látigo.
sa cahalayan, pagcá Latin. m Uicang latin*
ibig na ualang tuto sa Latinajo, m. Fam Pageá-
anoman. lating masamá
Lástima. /. Hináyang; Latinear, n. Mangúsap;
habag; auá ^-De cosa ó sumülat nang latin.
que se pierde ó se mal Latinidad. /. Üicang la-
barata Sáyang. tin.

Lastimar, a. Sumaquit Latinismo, m. Caugalian


Lastimarse, a. Mahabag; nang latin
maauá, Latir, w. Cumitig; tumi-
Lastimero, ra. adj Lasti- cumibot.
boc;
moso. Latitud. /
Capalaran ng
Lastimoso, sa. adj. Caha- anoman; ang boong li-
baghabag; cahapislia- napadlapad nang isang
pis. cabarian ó ^provincia;
Lateranense. adj. Late- haba at louang.
rano. Lato, ta. adj. Malouat
Laterano, na. adj. Ang Latón, m. Tangsong di-
náuucol sa 8. Juan de lao.
Letran. Latonero, m Mangagauk
Latido, m. Quitig; tiboc.— nang manga casangca-
J)e pulso. Quibot. pang tangsong dilao.
Latigazo, m Hampas ng Latría./. Culto. Pagsam-
litigo, etc. — Chasquido b*; paggálang.
del látigo. Saguioc. Latrocinio, m. Nacao;
Látigo, m. Panghampas quinaugaliang magna-
sá eabayo. cao.
Latiguear* n. Magpaaa- Láurea. / Corona; ó pii-
guioc nang látigo. tong na laurel.
LA 227 LE
Laureando, m. Ang malá- Cualquier^ cpsa. Mig-
pit nang rnaggrado. hugas. —
Arroz. Mag-
Laurean a Magpútong onab.
nang laurel. Lavatorio. *r*. fagbuhu-
Laurel, m Cáhoy. gas; panghugas; huga-
Lauro, m. Laurel. Caliga- san.
yahan; pagpupuri; ta- Lavazas./. $. Pinaghu-
gutnpay. hugasang túbig
Lava. /. Isang bágay na Lazada./. Buhol na ta-
tunao na iliouluá naijg libabso.
manga volcan sa pana- Lazarillo, m. Batang taga
hong pagputoc. pag&cay napg bul&g;
Lavacaras./. Fam. Adu- mangaácay.
lador. Mapaglangisla- Lazo, m. Sitó.
ngie. Leal. adj. com Tapat na
Lavadero, m. Lugal na loob.
pinaglalabhan. Lealtad. /. Catapatang
Lavado, m Lavadura. loob camábalan.
at
Lavador, ra. m. y /. Ang Lección. / Pagbasa; ang
naglalabá. Papglinis. ibinibigay touina sa na-
nang armas de fue- ngagaaral; áral
go. Leccionario. m Librong
Lavadura. / Paglalabá guinagámit sa coro sa
Lavamanos, m. Hínauan. pagmamaitines.
Lavanco, m Baliuis. Leccionista, m. Maestro
Lavandera. /. Tagapag- nang manga bata na
labá; mamimipi. lumilibot sa bahayba-
Lavandero. m Ang nag- hay.
lalabánang damit. Lector, ra. m. y /. Ang
Lavar, a y r Maglabá; bumabasa. Catedrático.

mamipl a Magalis ng Sa manga comunidades
mansa; etc. -r- La cara. religiosas.
Maghilámos. —Manos Lectorado.m Orden nang
ó pies. Maghinao. lector.
LE 228 LE
Lectoría./. Catungculang Lechuza. / Cuago.
pagcalector. Leer. a. Bumasa.
Lectura./. Pagbasa. Legacía. / Legación.
Leche./ Gatas.— De ár Legación, f. Catungculan
bol 6 fruta. Dagtá —De nang legado, ang cani-
coco. Gata. yang nasasacupan, pana-
Lechera, ft Sisidlan nang hón dinárating nang ca-
gatas. tungculan din ito.
Lechería. / Tindahan ng Legado. m.~Caloob. —I?>n-
gatas. lacador. Sugong nanga -
Lechero, ra. m y/ Ang ngatauan.
nagbibilí nang gatas Legal, adj. Ang naaayon
Lecherón, m. Sjsidlang
sa tapat na
catouiran;
guinagamit sa paggatas. pamamahalá.
Lechigada. / Catipunan
Legalización./ Pagpapa-
nang manga háyop, na
linao nang catotohanan
galing sa isang capanga-
nang isang documento
nacan, para nang mga
ó catibayan.
biic na anac nang isang
Legaría./ Lagaña. Muta;
inahin.
utítap.
Lecho, m Hihigan.—Jfa-
Legar, a. Magiuan ó mag-
dre de rio. Lunas nang
padalá nang caioob na
ilog; manga báhay na
sinásaysay sa testamen-
na sa pamatágan, qui-
to.
hihigán ng isang bato.—
Suelo en carros. Sahig
Legatorio. m. Ang ini-

sa manga cariton ó ca- iuanan nang caioob sa

rita.
testamento.
Lechón, na. m. y / Biic. Legendario, m Libro ng
— Pequeño. Colig manga búhay nang mga
Lechuga. / Pananim na Santos.
litsugas. Legión. / Bílang na ua-
Lechugado, da. adj. Pa- láng ulat nang manga
rang dahon ng litsugas. tauo, etc.
LE 229 LE
Legionense. adj. Leonés, Lejanía. /. Layó.
Leonesa. Taga León. Lejano, na. adj. Malayo.
Legista, m. Ang nagaáral Lejos, adv. Layong mala-
nang leyes. quí; malayo; palac; di
Legítimaé/. Ang mana ng palac.
balang isa nang manga Lelo, la. adj. Hangal.
anae na túnay sa pagea- Lendrera. /. Pangsúyod
matay ng eanilang ama. sa ulo; súyod.
Legítimo, ma. adj. Ang Lengua. /. Dilá; uicá.
naaayon sa catouiran; Lenguado, m. Isdang
anac na totoo dapá.
Lego, ga. adj. Hindí clé- Lenguaje, m. Uicá. Ang
rigo. —Ignorante. Mang- talagang gauí na pag-
máng na di maálam ng uiuieá nang isa,t, isa.
súlat.— w?. Ang manga Lenguaraz, adj. Ang ma-
paring religioso na hin- runong nang dalauá 6
dí naguiguing de misa. ilan mang bágay na ui-
Calidad nang dapat ma- cá — Deslenguado. Us-
guing fiador. lac
Legua. /. Súcat nang layó Lengüeta. /. Epiglotes.
na may anim na libo Tilao; pinacadilá; simé;
anim na raan anim na- — Fiel del -peso. Dilá ng
puo at anim na vara at timbangan.
dalauáng tercia, at da- Lengüetada. /. Paghí-
lauáng puo nang leguas mod.
na ito ang nanasoc sa Lenidad. /. Suavidad. Ca-
balang isa nang tinata- lambutan; calubayan sa
uag na grado. anoman.
Legumbre./ Gúlay ó ma- Lenificativo, va. adj. Le-
nga bunga na para nang nitivo.
batao, cábay, sétao, áyap, Lenitivo, va. adj. Nacala-
patán!; etc. lambot; nacalulubay.
Leido, da. adj. Ang ma- m. Medicamento suavi*
raming napagbasá. sante. Gamot na pang-
LE 230 LE
palubay. Pángpalubay Lesivo, Va. adj. Macasí-
loüb. siiá; macasafiamá.
Lentitud./. Cábanayaran Lesna./. Pangduró nang
sa pangyá^ari ó pag- zapatero.
gauá nang anoman. Leste, m. Amihan ó gá-
Lento, ta. adj. Banáyad. ling sa arao.
— Árbol correoso. Macú- Letra. /. Búlát.
nat at malámbot. Letrado, m. Abogado
Leñtdr. m. Gluten. Ang Letrina. /. Cumon.
alinmang bágay na pá- Levadizo, za. adj. Buha
niquitm tin; buhatbúhat.
Lefia../. Cáhoy ó siit na Levantamiento, m Pag-
pangátong. batigon; pánghihimagsifc;
Leñador, ra. m. y /. pagaalsá ó íngay nang
Mángangahoy ó magca- bayáb.
cahoy.
Leñera. / Taguan ó bun
Levantar, a Bumangón;
magbangon. — Algo.
tunan nang cáhoy. Magtaas; bumúhat.
Leñero, m. Magcacahoy El rostro. Tümungháy.
Leño. m. Cáhoy na ualá dumunghal. Algo —
de
nang sángá. Cálap. la punta á lo largo.
Leóít. m. Halímao. Tuasin. —
Con palanca.
Leonera. / Haulang cú- Sualin. La cabeza mi-
lungan ng león. Garito rando al cielo. Tuttringia-
Leonés, sa. adj. m. y/ lá. — Testimonio Mág-
Taga León, bintang.
Leóniéa./ y adj. Ranina. Levantarse, r. Bumángob;
Ugat sa ilálim nang dilá. tumindig; bumalicuas.
Leopardo, nt. Háyop na Levante, ni. Este. Síla-
apat ang paá. ng&n&n.
LejJfrá./ Saquit sa balat. Levar, a. Magtaas nang
Lerdo, da. adj. Mabágal. sinipete.
Leridano, tía. adj. Tága Leve¿ adj. Magáan ó
Lérida. munti ang halaga.
LI 231 LI
Levedad. /. • Catintian at Libertado, da. adj. Pa-
cagaanan. ngabas toaguicá nang di
Levita, m. Sacerdote sa dapat. Thlip'aúdas.
Israel.—/. Isang bágay Libertar, a. Jr r. Patiá-
na casaca. lan ang sinoman, etmin
Levitico. m. Libro nang sa pagcaalipin, pagfcft-

matandlang testamento langó; cahirapan ó pag-


ó icatló tiabg libro ni cacautang. Ipagtangól,
Moisés etc.
Ley. /. Utos. Libertinaje, rn. Caualan
Liar. n. Bumigquis.— Cosa nang tuto sa gaua,t, sa
quebrada. Oalauas; ba- uicá; cauálan nang ga-
lancat. lang sa religión ó pag-
Liberal, adj. Mapagca- cabinyagan.
loob.— Expedito para eje- Libertino* na. adj. Ua-
cutar. Madaling guínauá. lang tuto.
Arteng nauucol sa bait Liberto, m. Ang naguing
ó pagiisip. alipin.
Liberalidad, y. Gaüang Libidinoso, Sa. adj. Mali-
magaling na pagcacaloob bog.
ó pagbibiyayang di nag- Líbitum. adv. loé lat. Sa
aantay nang gantí. paraan ó sa calooban
Libertad, y. Capangya- nang isa,t, isa.

rihan nang tauo na gu- Libra,f. Panimbang na


maná ó di gumauá nang may labing anim na
balang ibignin. Ang la- onza.— De veintidós onzas.
gay nang ó
di alipin Cate, etc., etc.

di nabibilangó. Capang- Librar, a. Magbigay ng


yaribang macagauá ó libranza. —A alguno del
macapangusap nang labat peligro. Agauin ó sam-
ná ¿indi nalalaban sa butin sa pangánib, etc
manga cantusan. — De- etc.

senfreno . Cápalíbhasaan, Libre, adj. Ang may


etc. capangyarihang gumaufc
LI 232 LI
ó dili nang balang ibi- Licuación,/. Pagtutunao
guin. Ang hindí alipia. nang guintó, pílac, etc.
Talipandas. Ang ualang Licuar, a. y r. Magtu-
asaua; ualang ama,t, nao; tumunao; matu-
iná ó ualang panginoon nao.
at punong naguutos Lid. /. Pagbabaca; pagta-
sa caniya. Nacauaualá, talo ó paguusap.
etc., etc. Lidiar, n. Maquibaca; bu-
Librea. /. Pananamit ng maca. Maquipagusap ó
manga criado ó cochero, maquipagtalo, etc, etc.
etc. Liendre. /. Lieá,
Librería. /. Tindahan ú Lienzo, m. Linsó, etc.;

oficinanang librero. etc.


Librero, m. Ang nagbi- Liga. /. Bitic; ligas; pat-
bilí ó tumatajii at nag- dá. — Confederación. Pag-
babalat ng manga libro. cacasundó at pagmama-
Libreta. /. Librong mun- saquitan # nang manga
ting ualang súlat. Hari. Ang inihahaló sa
Licencia. /. Pahintúlot; pílac ó sa guintó na
túlot. Grado nang licen- nagpapababá nang har
ciado, etc. lagá.
Licenciado, m. Ang may Ligamento, «m. Pagca-
gradong licenciado. Sun- capisan ó pagcacatall>
dalong licenciado ó may etc.
licencia, etc , etc. Ligamiento, m. Pagcaca-
Licenciar, a. Magbigay isang loob, etc
nang licencia. Paálam, Ligereza. /. Caliesihan;
etc. cadalian; catulinan. Ca-
Licencioso, sa. adj. Pa- buayan ó di pagcapaisá
ngahas; talipandas. nang loob.
Lícito, ta. adj. Ang na- Ligero, ra. adj Magaan;
aayon ea matouid dí ma paisa ó mabuay na
Licor, m. Que destila el loob. Matulio; malicsí;
coco. Tuba; tinamis madalí, etc., etc.
LL 233 LI
Lignum crucis. m. Reli- Limítrofe, adj. Cahangá
quias ng cruz ni Cristo. ó magcahangá.
Lija. /. Isdang pagui; pa- Limo. m. Pútic
magui. Limón, m. Dáyap.— Aro-
Lijar, a. Paguihin ang mático y de corteza ás-
anoman. pera. Tíbulid. — En la
Lililí, m. Lelilí. Híya- Laguna 6 Caláuang.
uaa nang manga mo- Bungcalot. En Manila.
ros cun silay nagpipistá Limón suangue.
ó naquiquibaca. Limonar, m. Dayagan ó
Lima./ Quiquil; etc., etc cadayapan.
Limadura. /. Pmagqui- Limosna. /. Limos.
quilan; pagquiquíquil. Limosnero, ra. adj. Ang
Limar, a.Cumíquil.—Pí*- nagbibigay; nagtitipon
lir. Paginamin. Los — ó namamahagui nang
dientes. Alalin ó hasain manglilimo3; ma-
limos;
ang manga ngipin paglimos.
Limeño, ña. adj. Taga Limoso, sa. adj. Puno
Lima. ng pútic.
Limeta. / Botella Pu Limpia./. Paglilinis
rungo 6 prungó. Limpiadera. / Cepillo
Limitación./. Ang pag- PanglinÍ3.
lalágay nang hangá ó Limpiadientes, m. Pang-
hangahan, etc., etc hiningá; sipan.
Limitado, da. adj. Ang Limpiadura. /. Limpia,
maicling ísip. pl. Pinaglilinisan
Limitáneo, tita. adj. Ang Limpiar, a. y r. Maglinis;
nauucol ó malápit caya etc., etc. La olla con
sa hangahan. trapo y agua. Cuscu-
Limitar, a. Maglagay ng sin. — Alguna cosa con
hangá ó hangahan — r. mano, trapo, etc. Puna-
Magpútol; magsinsin. san; pahiran. — Alguna,
Límite, m Hangá ó han- caña ó bejuco. Caya-
gahan. san; ó magcayas.—
LI 234 LI
La bota éd niño cuto el manga búquid; taluodon;
dedo. Sálísolin.— Be pilápíl.
pregando. Humílod; hu- Lindéríi,ra.flá!; Cabanga
mudhod. Lagañas. Lindeza. J. Oabutihán.
Maghinmtá. — Caminos, Lindo,- da. adj. Mabuti —
¿te Maghauan. — El m. Fam. Lalaquing pa-
trasero del niño con ratig babayi.
agua. Basan, ó mág- Lindura. /. Lindeza.
basá- r. El trasero des- Linea. /. Cahabaang ua-
pués de proveído. Mag- lang caluangañ. Gúhit;
iuang; magpangdai- taludtod. Ang pagcaca-
uang.^— Instrumento con sunodsunod nang pag-
que se limpia. Pang- aanac; magmulá sa
íuang; pangdailos ó caapoapoban hangan
pang-ilos; pangdaiuang. canunónunoan; ó mag-
Limpieza. /. Oalinitan. mulá sa canunónunoan.
Paglilihí sa mahal na Hangahan Bünton ng
Virgen. — Castidad. Ca* lupang pahalá na pinag-
linisang laban sa cali- cacanlungán sa pagba-
bugan; calinisan nang baca. Angpagcálagay
loob. Ang di pagfaaba- nang manga sundald
ngad magcamit nang sá pagbabaca, na parang
anomang bágay
na iguinühit, etc., etc.
hindi dápat —Be San Lineal, adj. Ang nauucol
gre Calinisan nang sa línea.
dugo na ualá bagang Linear, a Maggúhit.
halong dugo nang di Linfa. /. Ang catas na
túhay na binyagan. parang túbig na nasa
Limpio, piá. ádj. Málinis; iba,t, ibaug^ lugal nang
ualang halong ibang catáuan nang tauo. Tú-
bágay. big.
Linaje, m. Camaganacan; Linfático, ea. adj. Ma-
lahi. raming linfas ó ang *

Linde, m. Hángaban nang nauucol sa caniyá.


LI 235 LI
Lingual, adj. Aüg na- i Lisiar, a. Mesactan ang
tíucol sa dilá. alinman sa catauan na-
Linio, m. Liño. tin.
Linterna, f. Isang bágay Liso, sa. adj. Malinis.
na farol na may bitbi- Lisonja. /. Adulación.
tan. Haulang bacal na Tuya; laíigislangie;
sisidlan nang noatiga ulo hibó.
ng manga pinarurusahan Lisonjear, a Humibd;
nang "justicia, etc etc. , mafcuyá; maglangisla-
Liño. m. Taludtud nang ngis.
manga cáhoy ó pana- Lisonjero, tb. adj. Mapa-
nina. nuyá.
Lio. m Bunton nang da- Lista. /. Capisanan nang
mit ó ibang bágay na manga ngalan, etc. Tan-
nabibigquis. dean; lietahan. Gúhit
Liquefacción. /. Pagtu- nang dámit, etc. Damit
túnao ó pagcatunao. ó papel na mahabá at
Liquefactible. adj. Ang maquítid.
sucat matunao. Listado, da. adj. Tela, etc.
Liquen, m. Pananim. Ga- May gúhit.
mot na mabuti sa dib- Listeado, da. adj. Listado.
dib. Listo, ta. adj. Maágap;
Liquidar, a. y r. Tumu masípag.
nao; matunao, Magpáli- Listón, m. Sintas. Tablang
uánag, etc., etc. maquítid at mahabá.
Líquido, da. adj. Fluido. Listonería. j. Oarami-
Tunao.— Suma. Ang na- hang sintas.
gniguing calamangan cun Listonero, ra. m. y /.
pagsurutin ang cargo at Mangbahabi nang sin-
data. tas.
Lira. y. Instrumento sa Lisura./. Galinisan nang
una na tinutugtog, etc. ibabao nang anoman.
Lirondo, dá. adj. Mali- Galinisan at pagcatapat
nis; ualang baló. na loob.
LI 236 LO
Lite. /. For. Usap. Liza»/. Aligasin; aguas —
Litigante, m* Ang na- Grande. Gagápang. — -Eta
quipagus&p. agua dulce. Bánac.— pl.
Litigar, a. Maquipagusap; Medianas. Tandipil; cá-
maquitaló. pac; talílong.— Muy pe-
Litigio, m. usap.— met queña. Cutocuto.
Pagtatalo. Lo. art. n. Ang.
Litis, j. Usap. Loa. /. Puri.
Litiscontestación./. Es- Loable, adj. Capuripuri
critong sagot sa escrito ó dápat purihin, etc
nang demanda. Loar. a. Magpuri.
Litisexpenzas. /. pl. Gu- Lobanillo, m. Bucling.
gol sa úsap. Agudo que tiene la ga-
Litispendencia. /. Pag- llinaencima de la cola*.
eátiguil nang úsap na Palalanahan.
híndi pa hinahatulan. Lobo, ba. m. y /. Háyop
Litografía. /. Arte nang na ápat ang paá, etc.
pagdidibuho sa bato na Lóbrego, ga. adj. Madi-
gagauing lámina. lim; maiumbay at ma~
Litografiar, a. Magdibujo lungcot.
sa bato. Lobreguez. /".Cadilimang
Litógrafo, m Ang nag- lubhang malungcot.
nang litografía.
ooficio Loco, ca. adj. m y /.
Liviandad, f. Gaan; ea- Olol; baliu; etc. etc
"
gaanan nang anoman. Locuaz, adj Masabí.
Di pagcapaisá ó cabua- Locura. /. Caololan.
yan nang loob. Lodazal, zar. m. Calusa-
Liviano, na. adj. Magaan. can; caluaran; caputi-
Dí mapaisá ó mabuay can.
na loob. Ang náhihilig Lodo, m. Pútic; lúsac;
ang loob sa cahalayan, luad; pusall.
etc. Lodoso, sa. adj. May pú-
Lívido, da. adj. Cúlay mu- tic; mapútic.
rado. Lograr, a. Samantala.
LO 237 LO
Loma. / Burol. Larguísimo Lubhan g
Lombriz,/. Bulati.— Que mahabá
se crian en las tripas. Lonja. /. Balang bágay
Tiua. na mahabá; malápad
Lomo. m. Licod nang li- at di lubhang malaquí.
bro, itac ó gúloc. Gu- Lugal ña hayag na pi-
lugod nang m báboy. nagcacatipunan nang
Del pescado. Palicpic. manga mercader. Tin-
— De daga. Bood. — Que dahan nang cacao, asú-
hacen los árboles. Ba- cal, etc., etc., etc.
ñil. Loor, m Puri ó capuri-
Lona. /. Balindang. han.
Longanimidad./ Uatiua- Lord. m. Titulo nang ca-
sayan nang loob sa ma- máhalan sa Inglaterra.
nga sacuoá. Lorenés, sa. adj Taga
Longánimo, ma. adj. Ma- Lorena.
tíning na loob. Lorenzana. /. Linsong
Longaniza./. Capirasong magaspang na habi sa
bituca, na may silid na Galicia.
tinadtad na laman nang Loro, m.* Papagayo.
báboy na inadobo. Blanco. Quiláquil.
Longevidad./ Mahabang Losa. / Batóng pátag at
búhay. manipis.
Longevo, va. adj. Lub- Losado, m Enlosado. Ang
hang matandá. may látag na losa.
Longincuo, cua. adj. Ma- Losar, a. Enlosar. Mag-
layo; nátitiualag. látagnang losa.
Longitud./ Haba nang Lote. m. Balang isa nang
anoman, etc., etc. pagcacabahagui nang
Longitudinal, adj. Ang isang buo na ipanga-
nauucol sa haba. ngayao sa marami.
Longuera./ Lupang ma- Lotería. /. Isang bagay
hab& at maquítid. na rifa, laró sa cartong
JLonguísimo, ma.adj,sup. may número.
LU 238
Lotero, m. Actoinistia- Lucro, ra. Paquinábang.
dor 6 namamahalá nang Lucroso, sa. adj Lubhang:
leterla. mapaquinábang.
Loza. /. Manga yaring Luctuoso, sa. adj. Ma-
pingan, mangcpc at iba lumbay na stjcat icá~
pang ganganitó; etc. tangís.
Lozanía. /. Ang casa- Lucha. /. Pagbubunó. —
riuaan, at calaguan ng met Págtatalo; pagba-
manga pananim. Sa ma- baca.
nga tauo at manga há Luchar, a. í|agtalo 6
yop ay ang caganda- magbunó; magbabag 6
han at licsi na galing magbaca.
sa mabuting caniyang Ludibrio, m. Libac; uyam.
pangangatáuan at la- Ludir, a. ílagcáinguil.
cas Luego, adv. Saca Al —
Lozano, na. adj. Lubhang Punto. Alipalá; tambing^
malagó. —
Alegre. Masa- capagdaca; capagcouan
yá; mariquit; magandá — Que, Pagcá; caya
ang quilos at anyó. nga,t
Lucerna. /. Alitaptap. Lugar, m. Lugal. — Del
Lucero, m. Tala De — la centinela. Bantay. — Te-
noche Ilao daga, etc niente. Gabalili. — Fre-
etc. cuentado. Carungsulan.
Luciérnago, ga. m y /. — Donde suele estar de
Lucerna asiento. Lupáiop. —Don
Lucio, cía. adj Msqui- de se estrellan las olas.
lap; marilag. Tampulan.— Para guar-
Lucir, n. Cumilap; cumin- dar el cuchillo 6 machete*
tab. r. Lumaló sa iba Tacy ftraq ; t^cdangan
nang dánong, capang- pl. De la iglesia 6 casa
yarih^o, yaman, inam Pooc. —Bajo Libís; ca-
nang pananamit, etc. baban; etc , etc., etc.
Lucrativo, va. pdj. May Lugareño, fia. adj. Tubo*
paquinábang. sa mupting pooc; ó ang
LU 239 LU
nauucol dito. Caugalian Luna. /. Buaa
sa manga pooc.— m. y Lunación. /. Sllang nang
/. Ang nananahan sa bnan muía sa pagpapa-
alinmang pooc ó mun- tay hangang sa súsunod
ting bayan. na pagpapatay.
Lúgubre, Malungcot;
adj. Lunar, m. Nunal ó mansa
malujpbay, ó calumbay- sa catauan ó sa capuri-
lumbay. ban.
Lujo. m. Lagpos na ca- Lunario, m. Calendario.
tamasahan. Lunático, ca. adj. Ma-
Lujoso, sa. adj. Malagpos nacanacá,i, naoolol.
na pagtatamasá Lunes, m Icaiauang arao
Lujuria, f. Caübugan, etc. nang sang lingo.
Lujurioso, sa. adj, Ma- Lupanar, m. Bábay nang
líhog.
manga babaying nagpa-
Lumbre./. Apoy; ilao; di-
paupá.
lag; etc , etc., etc.
Lupanario, ria. adj. Ang
Lumbrera. f. Ang naca-
nauucol sa lupanar.
liliuánag na para nang
Lustre, m. Quinang; di-
arao ó buan.— met Ang
lag; quilap.
tauong madilag na sa
Lustro, m. Balang limang
caniyang gauang maga-
taon ó balang ápat.
ling at áral, ay nacatu-
nacaliliuanag sa
Lustroso, sa. adj. Ma-
turo at
quinang.
bait nang iba.
Luminar, m. Astrong na- Luteranísmo. m. Secta ni

caliliuanag. Lutero. Catipunan nang


Luminaria*/ Ilao sa mga sumuspnod sa aral niya.

durugauan, etc. Tanda Luterano, na. ad$. Ang


ng p&gsasayá. Ilao na n^uuqol c&y Lucero at
lagul sa manga Silaba- Qng napapusúcob sa ca-
ban. niyang secta.
Luminoso, sa. adi. Naca- LutQ. m. I^ucsá.
liliuanag. Luz. /. Liuánag; ilaov
240

LLA LLA

Llaga. /. Súgat.— De ni- Llamativo, va. adi. Pag-


ños en la boca. Lasó. caing naeauühao.
O mal del alma. Saquit Llanada./. Lupang pátag
nang cáloloua. at malápad.
Llagar, a. Sumúgat. Llaneza. / Ang capalá-
Llagoso, sa. adj. Súgatin, gayan nang ,loob na
Llama./. Alab; ñingas — parang bata.
Con grande ruido. Da- Llano, na. adj. Pantay;
gubdob. —rnet. Pagaálab pátag. met. Ang pala-
nang loob, etc. gay na loob na parang
Llamada./. Táuag. Isang bata, etc , etc.
bagay na tugtog nang Llanta./ Patos na bacal
tambol ó trompeta nang nang gulong nang cari-
manga sundalo/ ton ó carromata.
Llamador, m. Tagatáuag. Llantén, m. Ang tinata-
Llamamiento, m. Tugtog uñag nating hojas de
nang Dios sa ating puso, lantin.
Pagtáuag. Llanto, m. Panangis; pag-
Llamar, a. Tumáuag; cu- lúhog Entre dientes.
matog.— Con señas. Cu- Nguyngoy.— Grande. Ha-
mauay. — A las gallinas. golhol.
Coroc. A los ^hombres. Llanura. / ant. Llaneza.
Hoy. Al padre ó á la Capatagan.
madre con este nombre. Llave. /. Yaui; sulot; su-
Ama; iná. Convidando. si; etc., etc , etc.
Yácag. Llavero, ra. adi. m:yf.
Llamarada.y . Liab.- Gran- Ang nagiingat nang
de. Lagablab. susl.— m. Ang quinatu-
LLE 241 LLO
tuhugaa naag manga en un palo Tuang.—
eusl Al convidado. Halid.
Llegada. /. Pagdating; En confianza Padalá —
pagsápit. Algo al hombro. Pasan.
Llegar, n. Dumating; su- — Algo colgado de la
mápit; dumulog Junto — boca como el perro la
á otro á sentarse ó dor- carne. Tangay. — -áZ#0 le-
mir. Sumíping. jos Tambad. -~ Algo con
Llena. /. Ang paglaquf palanca. Acsiu.— El vien-
nang túbig.. to la embarcación. Tam-
Llenar, a. Pumunó. - r. pol, etc., etc.
De agua la tierra. Li- Llorar, n Tumangis;
pós. -La barriga de co- umiyac; lumuhá. Muy —
mida. Sandat. La boca quedo. Tumangis nang
de comida, gamual, etc., ualang imic— El recien
etc. nacido. Ohá. — El niño.
Llenero, ra. adj. For. Oogal— A los muertos.
Ganap na ganap. Manambitan; etc
Lleno, na. adj. Puno; li- Lloro, m Pagiyac ó pag-
pos; etc , etc. tangis.
Lleva. /, Llevada. Llorón, na. adj. íyaquin;
Llevada. / Pagdaralá; matangisin.
pagtataglay. Lloroso, sa. adj. Muc-
Llevadero, ra. adj Ma- hang galing sa pagiyac.
daralitá; matitiis; maba- Macaiiyac.
batá. Llovediza, adj. Túbig na
Llevador, ra. m. y/. Ang nangagaling sa alapaap*
nagdaralá. Llover, n. Umulan; etc.,

Llevar, a. Magdalá; mag- etc., etc.


taglay.— El río lo que Llovido, m. Ang sumasa-
está en la orilla. Agnás. cay nang lihim sa sasae-
— Algo colgado de la yan na ang tungo, i, sa
mano Bitbit —Tras sí, Indias
Dámag. - Algo entre dos Llovizna./. Ambón.- Que
16
LLU 242 LLU
se entra por la casa. — Mama y prolija. Ti-
Anguí. catic. —O
muchedumbre.
Lloviznar, n. Umambon. Caramihan,
Lluvia. /. Ulan —De go- Lluvioso, sa. adj. Ma-
tas gordas. Ulang bánac. ulan

MA MA
Macerar, a. Palambutin Machacar, a Dumúrog;
sa pucpoc ibang
ó sa bumugbog, etc.
paraan.-— met. Pasaquitan Machacón, na. adj. Ma-
ang catauan üang manga diuará; maúlit; ma-
penitencia, etc. urirá.
Maceta. /. Ang pinagta- Machado, m. Palacol na
tamnan nang iminama- paniútol nang cálap.
cetas, etc , etc. Machetazo, m Hampas
Macilento, ta. adj. Payat; ó tagá nang machete.
putlain malungcot.
at Machete, m Machete ó
Macicez. Catigasan at
/. hapac
casinsinan, ó cabooan na Machina. /. Máquinang
ualang guang. guinágamit sa pagtatayd
Macizar, a. Sicsiquin ang ó pagaalis nang albor
guang na tumigas at nang sasacyan.
maguing buo. Macho, m Háyop na la-
Macizo, za. adj Ma^insin laqui, etc, etc., etc.
at matigas. — De caña. Machorra. /. Fam. Ba-
Písig. baying hindí nagaanac.
Mácula. /. Mansa. Machote ó machota. (A)
Machacadera. /. Pamit- mod. adv. Parang pald
pit ó pangdúrog. nang maso.
Machacador, ra. m. y/. Machucadura. /. Pag-
Mangdudúrog. dúrog.
MA 243 MA
Machucar, a. Bugbuguin; Madrasta. /. Ali sa pa-
papagpasain. quinabangó asauang cauli
Madama. /. Ito,i, uicang nang ama.
france3 na caparis nang Madraza. /. Fam. Inang
tauag na señora. mapagbigay loob at
Madeja. /. Lábay. Lala- malambing sa manga
quiog tamad at pabayá. anac.
etc. Madre./ Babayingnanga-
Madera. /. Cálap; eáhoy. nac; iná. Titutong ibini-
— Colorada. Tindalo; ba- bigay sa manga reli-
lay ong; asaná. — Que se giosa — Donde se concibe
cruza al caer. Balhag. y alimenta el feto. Bá-
Amarilla. Bangcal. Que — hay bata. — De leche. Si-
boya. Batang.— Que car- sma, etc.
gan las vigas de la casa. Madrecica, lia, ta. y.
Bongcalo. — De Brasil. Pángitlugan ó púgad ng
Sapang. manga ibón.
Maderada, f. Ang capi- Madriguera. /. Ang can-
sanan nang maraming lungan nang manga co-
cálap. nejo at iba pang manga
Maderaje, m Ang capisa- háyop. Ang lugal na
nan naog manga cáhoy tagó na pinagcacanlu-
na cailangan sa mga Sim- ngan nang manga may
bahan, báhay na bato, masasamang pamumú-
etc. hay.
Maderamen, m. Made- Madrileño, ña. adj. Ang
raje. tubo sa Madrid ó ang
.

Maderería. /. Ang lugal manga bágay na cauga-


na pinagtitindahan nang lian doon.
manga cálap. Madrina./. B ibaying may
Maderero, m. Magcaca- háuac sa batang binibiu-
lap. yagan; iniiná; etc.
Madero, m. Cálap na ma- Madrona. /. Fam. Ma-
babang linapis. draza.
MA 244 MA
Madrugada. /. Madaling Maestro, m. Nagtuturó;
arao, etc. etc., etc , etc.
Madrugador, ra. m. y/. Magia./. Dúnong na nag-
~Ang gumiguising nang tuturó nang paggauá
madaling arao. nang catacatacá. Sala-
Madrugar, w. Gumising mangcá, etc.
sa madaling arao.— met. Mágico, ca. m y /. Magia
Umágap sa anoman. Ang nagsasalamangcá
Maduración. /. Ang pag- at nagooficio nang ga-
cabinog. nito.
Maduradero. m. Ang pá- Magisterial, adj. Ang na-
hinugan nang manga bu- uucol sa magisterio.
nga nang cáhoy. Magisterio, m Ang pag-
Madurar, a Magpahinog, tuturó at pamamahalk
etc , etc. na guinagauá nang
Madurativo, va. adj. Na- maestro sa manga ina-
cahíhinog. aralan, etc.
Madurez. /. Cahinogan Magistrador. m, Punong
ó pagcahinog. Cabáitan juez na natutungcoi sa
sa pamumúhay. manga pagaarl. Ang
Maduro, ra. adj. Hinog. catungculan nang Juez
-rnet Mabait; marú- para nang Alcalde, Cor-
nong. regidor, Oidor, Conse-
Maestra. /. Babaying nag- jero, etc.

tuturó; asaua nang maes- Magistral, adj. Ang na-


tro, etc. uucol sa maestro. —/. Isa
Maestresala, m. Pangulo sa ápat na catungculan
nang manga alilang nang canónigo, na ang
nagsisilbi sa* mesa nang tauag ay canongía, ang
panginoon. tungcol ay mangaral ó
Maestría. / Pageabiha- magsermon, etc
sang gumauá at mag- Magistratura./. Catung-
turó nang anoman, etc., culan at carampatan ng
etc. magistrado. Panahon
MA 245 MA
nang pangangatuogcu- Magno, na. adj. Malaquí;
lan. daquilá.
Magnanimidad. /. Calac- Magnolia. /. Pananim
han at cataasan nang ca- sa manga halamanan na
loloua at caniyang ípi- ang bulaclac ay ma-
nangyayari. gandá.
Magnánimo, ma.adj, Ang Magro, gra. adj. Payat
may calac-han at cataa ó ualang taba.
san nang ídp. Maguer y maguera, conj.
Magnate, m. Guinoong ant. Bagamán; eahi-
lubhang marilag at pa- man.
ngulo sa alinmang ciu Magullar, a Gahasang
dad, provincia ó reino. paghigpit ó paginis sa
Magnético, ca. adj. Na catauan hangang mag-
uacol sa batobalanl. pasa na ualang súgat.
Magnetismo, m. Ang sa- Mahometano, na. adj.
riling virtud na taglay Ang campon ni Mahoma
nang batobalanl, etc. at ang nauucol sa caniya.
Magníficat, m Auit na Mahometismo, m. Ang
dinárasal nang mahal na Mahoma.
secta ni
Virgen sa pagpnpuri sa Mahometizar, n. Malang-
Panginoong Dios. ^
' cap sa secta ni Mahoma.
Magnificencia. /. Ang hi- Mahon. m. Isang bágay
lig nang loob sa manga na dináramit.
daquilang bágay at sa Mahona. /. Isang bá-
manga malaquing pag- gay na sasacyang tur-
cacagugol, etc. ca,
Magnifico, ca. adj. Ma- Mahonés, sa. adj. Ang
halagá. tubo sa bayan nang Ma-
Magnitud. /. Ang laqui hon at manga caugalian
nang alinmang catauan. doon.
— met. Ang calac-han at Maído, m, Ngiao.
cataasan nang anomang Mainel, m. Brandilla ng
bágay. hagdanan.
MA 246 MA
Maitines, m pl. Dasal Saquit na Lázaro; pí-
nang manga canónigo. cat; etc.
Maiz. m. Mais. Mala. /. Súpot na catad
Maizal, m Maisan. na pinagdadalban nang
Majada. /. Silungán nang manga súlat sa correo.
manga háyop cung gabí Súpot na balat na pinag-
at panuluyanan nang ma- sisidlan nang damit, etc.

nga pastol. nang manga viajero


Majadería./. Uká. ó gana Masamá — Mujer. Masa-
nang mangmang at ua- mang babayi
lang bait Malabar, adj. Tagá Ma-
Majadero, ra. adj. met labar.
Ang mangmang at ma- Malacostumbrado, da.
tigas ang ulo, etc. adj. Masamang pinagca-
Majar, a Duruguin; ba- ugalian ó pinamihasnan.
saguin; dicdiquin; pitpi- Malagueño, ña. adj Tagá
tin. Málaga
Majestad. /. Oalac-han at Malavenido, da. adj Ang .

carángalang hayag nang di naquiquiayon.


Dios, nang manga Empe- Malaventura. /. Saui ó
rador at manga Harl. masamang pálad.
Majo, ja. adj. Pagmama- Malaventurado, da. adj.
riquit nang .tauong ugall, Ang cababaghabag ó ang
na hindimahal ang aeal. culang pálad
Mal. m. Saquit.— J.cow- Malaventuranza. / Ca-
dicionado. Saligotgot; ga- culangang pálad.
hasá; muniángit.— Tran- Malayo, ya. adj. Ang
quilado. Alonalon.— tagá Malasia, ó ang uicá
Asado Salaba aban. roon.
De corazón Sauan. Malbaratar, a. Magbilí
De orina. Balisaosao. nang mura; magacsayá
De Saquit nang
ojos. nang ari.
mata; sánip —
Encajado. Malcasar, a. y r. Mag-
Nacaauang. De Lázaro. asaua sa ualang sangcap
MA 247 MA
na cailangan sa icapapa- pinarusahan nang Dios
anyó nang matrimonio. ea infierno. Ang hindi
Malcaso, m Catacsilan; tumutupad sa caniyang
calilohan ; ca sucaban catungculan; at ang may
Malcomido, da. adj. Ang masamang nasa, at ca-
hindi buseg a salan. Lengua. Masa-
Malcontento, ta. adj. Ang mang dilá.
may masamang caisi- Malecón, m. Murallon ó
pan. Mapanguló sa ba- ibang bágay na tampac
yan. na pauang sa túbig.
Maleorte. m. Pagsouay Maledicencia./ Pagmura
ó paglabag sa manga Maleficencia. /. Paguu-
cautusang nauúcol sa pag- galing gumauá nang ma-
cuha ó pagpútol nang samá
#
manga cáhoy sa bundoc. Maleficiar, a. Masamá
Malcriado, da. adj. Ang sa capouá ó sa ibang
hindi inaaralan ó ang bágay.
ayao tumangap nang Maléfico, ca. adj. Ang
áral nacasasamá ó nacasisirá
*

Maldad. /. Oasaman. sa iba.


Maldecir, a. Magmurá; Malestar, m. Masamang
magtungayao; mamulá; su- calagayang di súcat ma-
mumpá; dumustá saysay.
Maldiciente, adj. Ang Maletero, m. Ang guma-
uagmumurá; ang nanu- gauá at nagbibilí nang
nuagayao; ang pumupulé; manga maleta.
ang mapanumpá. Malevolencia./. Ang ca-
Maldición. /. Dustá; tu- samaang loob sa capouá
ngayao; pula; sumpá; tauo
pagmura. Malévolo, la. adj. Ang
Maldispuesto, ta. adj. hilig sa paggauá nang
Ang may damdam ó may masamá sa iba.
saquit. Maleza. /. Casinsinan ng
Maldito, ta. p p. Ang manga damong masa*
MA 248 MA
sama; casmsman nang Malmandado, da. adj*
sarisaring cáhoy na ma- Ang hindí maalam su-
liliit. munod.
Malgastar, a Magsirá Malmeter, a. Sumiiá ng
nang arl. ari; umaquit sa iba sa
Malhablado, da. adj. Ang paggauá nang masamá.
di nahibiyang mangúsap Sumirá sa capouá.
nang di dápat Malmirado, da. adj. Va-
Malhecho, m. Gauang ma- lang gálang; ualang pag-
samá ó mahálay. .tingin.
Malhechor, ra. m. y / Malo, la. adj. Masamá;
Ang gumagauá nang saui may saquit.
sa catouiran. Malograr, a Mapahámae
Malherir» a. Sumúgat ng na houag samantalahin
malaquí. - ang pagcacataon, ang pa-
Malicia. /. Ang pagcá- nahon at iba pa, etc.
hilig nang loob sa ma- Malparado, da. adj, Ma-
samá samang calagayan nang
Maliciar, a. Paglilihim lapas nang catauan at
nang masamang bantá; pagcabúhay, ó nang ma-
hinalá; maghinalá. nga bágay.
Malicioso, sa. adj. Ma Malparida. / Babaying
págbintang; mapaghinalá; nacunan
ang may hinalá ó may Malparir, a, Macunan.
dayá. Malparto, m. Pageacuha
Malignidad. /. Sadyang nang cabuntisan.
masamá. Malquistar, a. Sumirá sa
Maligno, na. adj. Ang capouá
mahilig magacalá ó gu- Malquisto, ta. adj. Ang
mauá nang masamá Ang nasiraan sa iba.
nacasisirá Malrotar, a. Sumirá ng
Malintencionado, da. arl.

adj. Ang may masamang Malsano, na. adj. Naca-


nasa, hatígad ó bantá. sisirá sa catauan, masa-
MA 249 MA
saetía ó hindí pa guma- Malvásfa,/. Ubas na sad-
galíng. yang matamis at ma-
Malsín, m. Ang nagsa- bango, álac na gáling
sabf naag sama nang sa ubas na ito.
iba Malversación./. Ang pag-
Malsonante, adj. Masa- uucol nang manga ba-
mang diüguin. gay na may sadyang
Malsufrido, da. adj. Hin- quinatutungeulan.
dí maalam magtiis ó mag- Malversar, a. Ihilig sa
batá. iba ang pagaaring may
Maltes, sa. adj. Taga sadyang quinatutungeu-
Malta ó ang c&ugalian lan
doon. Malla. /. Cutamaya; ba
Maltraer, a. Hamaquin; lutl.

alipustain; muíahin. Mallero. m. Mangagauá


Maltratar, a. Houag pa- ng cutamaya ó baluü.
langanan; gamitin nang Mallorquín, na. adj. Taga
masamang paggámit. Mallorca ó ang cauga-
Maltrato, m. Ang ma lian doon.
samang pageacalingk sa Mama. /. Suso.
iba ó paggámit nang Mamá. / Iná.
anoman. Mamada. / Fam. Ang
Maltrecho, cha. adj. Ali- panahóng pagsuso nang
pustá; iring. bata.
Maluco, ca. adj m y /. Mamadera. /. Isang cris-
Maeasactin; mahiná - tal na may tangeay na
Malva. /, Colotcolotan; iquinucuha nang gatas
malvas. sa spso nang manga
Malvado, da. adj.Sadyang babayi.
masamá ó lubhang ma- Mamador, ra. m y/. Ang
sama sumusu&o ó ang humi-
Malvar, a Sumirá sa iba hitit sa mamadera, cun
— m. Lugal na maraming nagbabauas nang gatas
malvas. ang manga babayi.
MA 250 MA
Mamar, a Sumuso. Mansilla. /. Mansa.
Mamoso, sa. adj. Ang Mancipar, a Sumúpil;
bata ó háyop ña mala- umalipin.
cas sumuso. Manco, ca. adj. Quimao;
Mamotreto, m. Ang libro putol; etc.

ó cuadernong pinagta- Mancomún, (de) mot. adv.


tandaan nang manga Pinagcacaisahan; pinag-
bagay na di ibig mali- pipisanan.
mutan. Mancha. /. Mansa.
Mampara./ Canceló pa- Manchado, da. adj. May
nganlong. mansa.
Mamullar, a Magutot sa Manchego, ga. adj. Taga
pagcain Mangúsap ng Mancha ó ang cauga-
hindí malinao na di ma- lian doon.
uatasan. Manda. /. Caloob ó bigay,
Manada./. Cauangmunti Caloob na nabibilin sa
nang manga tupa ó eam- testamento.
bing. Ang bunton nang Mandadera. / Babaying
damó, trigo, etc. na ma- utusán ng mga monja.
rárampot nang camay. Mandadero, ra. m. y /.
—Fam Catipunan ng Utusán.
manga tauo ó pulutong. Mandado, m. Utos; pa-
Manadero, ra. adj Pas- bilin, etc , etc.
tol nang isang cauang Mandador, ra. m. yj ant.
háyop. Ang naguutos. Ang
Manantial, adj. Túbig na may dalang utos ó em-
bumubucal. —
m. Pinag- bajada.
mumulan nang túbig. Mandamiento, m. Utosng
Manar. n. ó a. Bumucal; isang puno. Balang isa
mangáling, etc. nang manga utos nang
Manceba. /. Cálunyá. Dios at nang Sta. Igle
Mancebo, m. Baguntaong sia.—pl: Fam. Ang li-
bata pa. Upahan nang mang daliri nang ca-
arao; buan, may cun guinagamit ea
MA 251 MA
pageain ó sa pagpapa- Manea. /. Lúbid na pa-
rusa sa iba. nall nang manga camay
Mandar, a Magutos; ma- nang háyop.
niahalá, etc., etc. Manear, a. Talian ang
Mandarín, m. Ang nama- mang£| camay nang ca-
mahalá nang ciudad sa bayo nang tinatauag na
alinmang reino. manea.
Mandatario, Pinag-
m. Manera, y Paraán nang
uutusan; pinagbibilinan. paggauá nang anomang
Mandato, m. Utos; bilin. bágay, etc., etc.
Ang paghuhugas nang Manfla. / Fam. Cálunyá.
Parí sa paá nang ma- Manga. /. Mangas, etc
nga Apóstoles cun Jue etc , etc
yes Santo. Ang panga- Manglar, m. Latían ó latí.

ngaral nang Parí sa pul- Mango, m. Puluhan.


pito sa arao na ito. Mangonada./. Añg ham-
Mandíbula. /.Síhang — pas nang barazo at man-
Superior. Síhang sa gas.
itaas. — Inferior. Síhang Mangosta, m Háyop na
na ibabá ápat ang paá
Mando, m. t
Capangyari- Mangote, m. Fam Man-
han nang puno sa ma- gas na malouang at ma-
nga pinagpupunuan. habá.— pl. Fam. Mangas
Mandoble, m Tagá ó na itim na pangibabao
hampas na malacas nang na gamit sa paggauá.
dalauang camay, etc. Manguera. /. Balindang
Mandón, na. adj. Ang na may alquitrán, na pang-
naguutos nang labis sa limas nang túbig sa sa-
catampatan. sacyan
Mandria, m. Ang tauong Mangueta, f. Pantog na
maiclí ang ísip at ualang panglabativa, etc
halaga. Maniatar, a Talian ang
Manducar, a Fam. Cu- macga camay nang si-
main. noman.
MA 252 MA
Manicorto, ta. adj. May cha. Cañan. —Izquierda»
cararautan. Caliüá.— De pilón ó mor-
Manifactura, adj Manu- tero. Halo; pangdicdic;
factura. Cayarian ó hit pangliguis.
sura, Manojo, m. Tangcas .—
Manifestación./. Pagpa- De bejuco Súcong nang;
paquilala yantoc. De arroz. Quim-
Manifestar, a Magpa- pal; capal.
quilala; magpaháyag. Manopla. /. Baluti nang
Manifiesto, ta. p. p. Ha- camay. Latiko nang co-
' y*g<—adj- Tanyag. — m. chero.
Ang súlat na pinag- Manosear, a. Himil; la-

cacaquilalanan nang ca- mas; tampi


camal;
linauan nang anoman. Manoseo, m Paghimil;
Ang paglalagay nang paglama8; pagcamal
Santísimo Sacramento sa Manotada. /. Sampal 6
tanyag at nang sambahin tampal.
nang lahat. Manotear, a. Tumampal
Manilla. /. Galang. ó sumampal.
Maniobra. /. Gauá nang Manoteo, m. Pagtampal
camay. ó pagsampal.
Manípulo, ni. Ang naea- Manotón, m. Manotada.
sabit sa caliuang camay
. Manquear, a. Magman-
nang Parí at na sa iba- comancohan.
bao nang alba. Manquedad. /. Caman»
Manivacío, cía. adj Fam. cohan.
Ualang dalang anoman Manquera./. Manquedad.
sa camay na alay baga Mansedumbre. /. Calu-
ó panagano. bayan nang loob.
Manjar, m. Anomang ma- Mansejón, na. adj Háyop
cacain. na lubhang maamó.
Manjorrada./ Sarisaring Mansión. /. Hinatnanan
pagcain at saganá ó bantungan. Silid na
Mano. /. Camay.— Dere- sucat matahanan.
MA 253 MA
Manso, sa. adj. Maamoog Manteo, m. Ang capang
loob;malubay na loob. itim na mahabang may
Manta. /. Cúmot. cuello na ipinaiibabao
Manteca. /. Taba ó inan- nang manga Pari sa
ticá. canilang abito ó sotana.
Mantuoso, sa. adj Mara- Mantequera./. Ang pi-
ming taba ó manticá. naggagauan ó pinagsisid-
Mantel, m. Mantel nang lan nang mantequilla.
altar ó mesa. Mantequero, ra. m. y /.
Mantelería. /. Ang eapi- Magmamantequilla.
sanan nang mantel at Mantequilla./. Taba nang
servilleta. gatas nang baca.
Mantellina. /. Inauac ó Mantera. /. Babaying
lambong. mangagaua nang maato
Mantenedor, ra. m. y / ng mga capouá babayi.
ant Ang nagbíbigay
* Mantero, ra. m. y/ Ang
nang cailangan. Taga gumagauá ó nagbibili
pamahalá sa manga laró nang manga cúmot.
Mantener, a. y r, Ipag- Manto, m. Ang itinataquip
laan ang iba nang pag- mulá sa ulo nang manga
<?ain. Alagaan ang ano- babayi hangang paá
mang houag masisirá. Pananamit nang manga
Ingatang houag mapa- Harl Ang. damit naug
iiamac. Cusain ng loob manga colegial.
na magtuloy sa ea- Mantuano, na. adj. Taga
niyang guinagauá. Ma- Mantua ó ang caugalian
uatili ó itagal ang ano- doon.
mang inaaring matouid Manual, adj. Gauá nang
sa loob. For. Papana* camay. Magaang gami-
tilihin ó ilagay sa pose- tin; gauin at unauain.
sión nang anomang Manufactura./. Gauá ó
bágay. yarl nang camay.
Mantenimiento, m. Pag- Manumisión./ Pagtima-
cain ó pagpapaeain. uá ó pagpapaualá sa alipin.
MA 254 MA
Manumitir, a. Timauain Maravilloso, sa. adj. Ca-
ó paualan ang alipin. hangahangá.
Manuscrito, ta. adj. y m. Marbete, m. Capirasong
Súlat camay. papel na inilagay sa
Manutención./. Angpag- loob nang manga bulos
aalagá at pagpapacain. nang damit, na quina-
Manzana. / Bunga nang susulatan nang bilang
manzano. nang vara nang bulos
Manzanar, m Caramihan na quinalalagyan.
nang manzano. Marca./ Provincia Talá^
Mañana./. Umaga; bucas. tatac. Panalá; panatac.
Mañanica, ta./. Umagang Marcar, a. Magtalá.
umaga. Marcial, adj Ang nauu-
Mapa. m. Mapa. col sa digmá ó pagba-
Máquina. / Máquina. baca.
Maquinaria. / Ang ar- Marcialidad. / Pagca-
teng nagtuturó nang pag- tapat at pagcahayag na
gauá nang manga má- loob. Anyong mandi-
quina •
rigmá.
Maquinista, com. Ang gu- Marco, m. Paina nang
magauá nang máquina. pintó, etc. Calahating
Mar. m Dágat. — Alta libra. Hóuaran nang
Láot. paggauá nang salapi
Maraña, j. Casucalan ó at tacalan.
manga dauag. - met. Ang Marcha. /. Paglácad;,
gusot nang manga si- pagalis — Mil Tugtog
nulid sa ulacan ó la- nang tambol; trompeta
bayan. ó música nang tropa.
Maravedí, m. Belis; ma- Marchante, m. Mánga-
rabilis. ngalacal. Capaganaan ó
Maravilla. /. Pangyaya- suqui.
ring caguilaguilalas. Marchar, n. Lumácad;.
Maravillar, a. Mámang- umalis.
há, mátacá. Marchitar, a. y r. Ma-
MA 255 MA
lantá; malaing; mayuml Margen, ant Guilid, tabí
ó matuyó, cun pananini, nang anomang bágay
— fnet Yumáyat; huminá; para nang ílog, párang,
mapángit. etc.
Marchiíez./. Pagcalantá. Margenar, a. Magiuan ng
Panghihiná; pangangayá- capirafiong malinis sa tabí
yat. nang papel na sinusula-
Marchito, ta. adj. Lantá; tan ó paglilimbagan.
laing; tuyo; cuyuml. Marginal, adj. Ang na
Marea. /. Ang paglaquí sa margen ó nauucol sa
at pagcati nang túbig sa caniya.
dágat. Marginar, a. Isútat ang"
Mareaje, m Ang librong anomang bágay sa
pinagaaralan nang pagla- margen nang papel na
layag. Tungo may súlat. Lagyan nang
Mareante, p. a. Ang ma- puang na malinis ang
runong sa paglalayag. tabí nang papel bago
fc

m. ant. Mangangalacal sa sulatan.


dágat. María. /. Camahalmaha-
Marear, a Palacarin ang lang ngalan nang ln&
sasacyan at pamaha- nang Dios at Panginoon
laan sa paglalayag. natin. — Fam. Ang can-
Fam met. Mamuhi; ma- dilang puti na inilalagay
gálit.- r. Malulá; ma- sa itaas nang tenebra-
hilo. rio.
J

Marejada, j. Gúlong ng Maricón. m Lalaquing *

malalaquing álon. ang anyo,i, tila babayi at


Mareo, m. Pagcalulá ó duag
pagcaliyó. —T Fam, met. Maridable, adj. Pamu-
Pamumuhi. múhay na dápat sa isang;
Mareta. /. Ang galao ng may asaua
álon sa dágat cun may Maridaje, m. Ang pagca-
hangin. cápisan at pagcacaisá ng:
Marfil, m Gáring. magasaua.
MA 256 MA
Maridar, n Magcaasaua lalagay patos na
nang
— ac. met. Magasaua bacal sa paá nang ma-
Maridilla. m. AsauaDg nga cabayo — Be Campo.
masamá at hámac Pangalaua nang Teniente
Marido, m. Ang. asaua general
nang babayi. Mariscar, a Mangapis;
Marimacho, m Babaying manahong; mamitó sa
ang^ anyo,i, lalaqui. dágat.
Marimorena, f. Fam. Marisco, m. Tungcol is-
Ingay ó áuay. dang may manga balat,
Marina. /. Ang lupang na para nang capis, ta-

nasasacop nang isang hong, talaba, suso, etc.

reino, ciudad, provincia, Marisma. /. Lupang lu-


etc na na sa tabí nang
, mulubog eun laquí ang
dágat. Sundalong dá- túbig sa dágat.
gat Marital, adj. Ang nauu-
Marinaje, m Angeatung- col sa lalaquing asaua.
culan nang manga sun- Marítimo, ma. adj. Ang*
dalong dágat. Catipunan nauucol sa dágat ó ang
nang manga magdara- tumutubó roon para ng
gat. isdá, capis, etc., etc
Marinero, m. Ang tauo Marlota. /. Caugaliang
sa dágat na nagsisilbi sa pananamit nang manga
manga sasacyan. moro na tila sayo.
Marinezco, ca. adj. Ang Marmita. /. Palayoc na
nauucol sa iñanga ma- tangfeo ó bacal na may
rinero. taquip at may tangcay
Marino, na. adj. Ang na- na bacal.
uucol sa dágat. Marmitón, m. Ang batang
Mariposa. /. Pároparó; utusan sa cosiná
gamogamó. Mármol, m. Ngalan nang
Mariquita./. Fam. d. Ma- bato.
ría. Marmolista, m. Ang gu-
Mariscal, m. Ang nag- magauá nang manga ca-
MA 257 MA
sangcapang mármol at Martillar, a. Pucpuquin
nagbibilí nang mármol. nang martilló.
Maroma. /. Lúbid na Martillo, m. Pamucpoc
malaquí. na bacal
Maronita. m. pl. Manga Martin del rio. m. Ibón.
binyagan sa bundoc ng Martin pescador, m.
Líbano. Ibong mangingisdá.
Marqués, m. Título nang Martina./". Isdangparang
mataas na pagcagui- palos ó pabucang binhí.
noo. Mártir, com. Ang nagti-
Marquesa./ Ang baba tiis nang camátayan sa

ying asaua nang marqués pagibig cay Jesucristo


Marquesado, m
Camáha- at pagtatangol nang ca-
lan ó pagcaguinoo nang niyang manga utos.
marqués. Lupang nasá- met. Ang matagal at
sacop nang marqués. mapagtiis nang cahira-
Marquesina./. Panaquip pan.
sa ulan, na súcat mási- Martirio, m. Ang camá-
lungaa sa párang. tayan ó ang cahirapang
Marqueta. /. Tinápay ó dinálitá dahil sa pagibig
pagquit na hindí yari. cay Jesucristo ó pag-
Marrano, na. m y/. Bá- sunod nang caniyang
boy damong pinaamó. manga utos.
Marrar, n. Magcámalí; Martirizar, a. Magpasá-
málihis sa matouid. quit.
Marroquí y Marroquin, Martirologio, m Ang li-
na. adj. Tagá Marrue- bro nang manga már-
cos ó ang a caugalian tires.
doon, Marzal, adj. Ang nauúcol
Marsellés, sa. adj. Taga sa buan nang Marzo
Marsella ó ang cauga- Marzo, fn. Icatlong buan
lian doon. nang taón.
Martillada. /„ Hampas Mas. adj: LaK>; marainL
nang martillo. Masar, a Amasar.
17
MA 258 MA
Mascar, a. Nguyain; ngu- lang mamatay nang sú-
ngoin. nog.
Máscara./. Susongsusong Matalotaje, m. Ang pag-
papel, na guinauang hahandá nang pagcaing
muc-hang tauo at itina- dinadala sa sasacyan.
quip sa muc-bá at nang — rnet. Fam. Ang capí-
di maquílala. sanan nang sarisaring
Masculino, na. adj. Ang manga bágay na bindi
nauucol sa lalaqui. nagcacaayos.
Masilla, ta./. d. Ang sa- Matanza. f. Ang pagpa-
láping tinitipon ng mga tay, unauna sa manga
sundalo sa canilang ca- baboy. Bunton ng ma-
pitán, na inilalaan sa ca- nga háyop na pápatayin.
nilang dináramit. Ang pagcacámatayang
Maslo. m. Puno nang gauá nang pagaáuay 6
buntot ng mga háyop. sa ibatíg paraan.
Mastelero, m Naut. Ang Martar.a Pumatay. — Pío-
albor na muntí, na na- jo en la cabeza Omó-
cagapos sa dulo nang nay.™ r. De no poder
albor na malaqui nang conseguir algún gusto.
alinmang sasacyan. Magbigti.
Mastigador. m. Ang ini- Matarife, m. Mámamátay
lálagay sa bibig nang nang baboy.
manga cabayo, na tila Matasanos, m. Masamang
freno at nang bindi ma- mangagamot.
cacain. Matasiete, m. Mayábang.
Matacandelas./. Pama- Materia./ Nana; luga.
tay nang ilao. Maternal., m. Ang nauu-
Matadero, m. Ang pinag- col sa iná.
pápatayau nang manga Maternidad./ Ang pag
háyop na ipinagbibilí sa cainá.
bayan. * Materno, na. adj. Ang
Matafuego, m. Pamatay nauúcol sa iná.
nang súnog. Catungcu- Matiz, w. Ang pagcaca-
JMA 259 MA
salit x nang sarisaring Matriz./ Bahay bata.
cúlay. Matrona./. Babaying gui-
Matizar, a, Magsalit noo at banal, na nag-
salit nang cúlay. cacalingá sa isang pa-
Matorral, m. Ang parang mamáhay. Híiot.
na maráuag at masúcal. Matronal, adj. Ang ná-
Matoso, sa. adj Maráuag uueol sa matrona.
ó maeáhoy. Matutina, adj Ang ná-
* Matraca./. Pagupac; pa- tutungeol sa mga oras
lacpac. Biró. sa umaga.
Matraquista, com. Ang Maula. / Bágay na ua-
nagpapagupac ó nagpa- lang halaga. Pagupa sa
palacpae. hindí niya alilá.— com.
Matricida, com. Ang pu- Fam. Mapangútang na
matay sa caniyang iná, magbáyad dill. Dayang
Matricidio. m. Ang casa- pailalim
lanang pagpatay ta Maulería./. Tindahan ng
iná manga retazo ó pinag-
Matrícula, y. Listangqui- tatabasan nang sarisa-
nátatalaan nang ngalan ring cayo. Pagdarayá;
nang manga tauo sa etc.
isang capisanan ó ca- Maulero, m. Ang nagbí-
tungculau. bilí nang pinagtabasan
Matricular, a. y r. ítala nang sarisaring cayo.
ang ngalan sa listahan — met. Sinungáling at
ó matrícula. magdarayá.
Matrimonial, adj. Nauu- Maullar, n. Ngumiao.
eol sa matrimonio. Maullido, m. Ngiao.
Matrimonio, m Isa sa Maullo, m. Pagngiao.
manga sacramento nang Mausuleo. m Báunan ó
Sta Iglesia. líbingang marilag.
Matritense, adj. Taga Máxima. /. Punong áral
Madrid ó ang caugalian na inaalinsúnod.
doon. Máxime, adj m. y J. La-
MA 260 ME
loDglaló. pagaari sa loob nang
Máximo, Lub-
m. adj. sup. báhay.
hang malaquí ó ualang Mayúscula. /. Letrang
casing laquí sa caniyang malaquí
camuc ha. Mazmorra, y. Bílanguan
Mayo. m. Icalimang buan sa nang lupa
ilálim
nang taón. Mazo. m. Palacol na pang-
Mayor, m. Ang puno sa asod ó pamucpoc.
alinmang eapisanan. Ang Mazorca, y. Pueó nang
matandá sa lahat Ma- mais at iba pang catu-
laqttí. lad nitó
Mayora. /. Asaua nang Meada, y. Ihi.
mayor. Meadero, m. Iihan.
Mayoral, m. ant Ang Meadas, m. pl Manga
nagpupunó sa alin ihi.

mang capisanan, na pi- Mear, n y a. Umihl.


nanganganlang cuerpo Mecedero, m Panghaló;
ó comunidad. Ang pi- pangogoy.
nacapunó nang manga Mecedura. / Paghaló;
pasto], na nagaalag& pagogoy. Pagloglog.
nang manga háyop Mecedor, ra. m. yf. Pang-
Puno nang manga co- haló; pangogoy; pang- 4

chero. ogog.
Mayordoma. /. Asaua ng Mecer, a y r. Ugain;
mayordomo. egoguin; ogoyin; galauin;
Mayordomear, a. Mama- logloguin.
hala sa báhay ó sa pag- Mecha, f. Timsim.— Pa-
aarl. hilo Mitsá
Mayordomía. / Ang ca- Mechar.» Magmitsá;mag-
tungculan nang mayor- timsim.
domo. Mechear. f Caeangcapang
Mayordomo, m. Ang puno guinagámit sa paglalagay
nang manga alilá ó ang nang mitsá.
pinagcacatiualaan nang Mechero, rn. Pinaglalag-
ME 261 ME
yan nang mitsá ó tim- Medicinar, u. Gumamot;
sim. gamutin.
Mechoso, sa. adj. Mara- Medición. /. Pagsúcat.
ming mitsá ó timsim. Médico, ca. adj. Nauucol
Media//. Guitná; calahati. sa pangagamot.— m. y /.
— Ganta. Caguitná;. cá- Mangagamot
guitnaan. Libra. Oalaha- Medida. /. Tacalan; pa-
ting libra. Noche. Ha- núcat.— De una braza.
ting gabí. Pangdipá ^-De siete gañ-
Mediación. /
Calahatian; ías Pítuhang salop.
Caláguitaaan. De turras de cien bra-
Medianero, ra. adj. Ang zas de largo y ciento
namamaguitan ó nagta de ancho. Quiñón. De
tangeácal. cien brazas de largo
Mediano, na. adj. Ugall; y diez de ancho. Bali-
hindi malaqui ni hindi taug. —De diez brazas
.munti, Hindi marami; cuadradas. Loang. — De
hindi cácaunti. una ganta. Salop. De
Mediante, p. a Sa pa- una chupa. Gátang.
mamaguitan. — adv 8a Medio, dia. adj. Cala-
pagca; alangálang; sa da- hati; guitná; paguitan. —
hilan. Podrido Bilasá. Crudo.
Mediar, n. Mácalahatl. Sálabsaban. Dia. Tang-
Mamaguitan; magtangeá- hali —
Maduro. Mani-
cal Pumaguitná balang. —Dormido. Alim-
Mediato, ta. adj. Malá- púogat. —
Peso. Isang
pit. salapi. — 'Real. Sicolo.
Medicamento, m. Gamot. Entre dedos ó piernas.
Medicastro, m. Mangaga- Ngingl.
mot na hindi nagaáral. Medir, a. Tumacal; su-
Medicina. / Arte nang mueat; tumarol.
i
pangagamot. Meditación. / Pagaala-
Medicinal, adj. Uagámu- ala; pagninilaynílay; pag-
tan. uauari.
ME 262 ME
Meditar, a. Magaalaala; Melancolía. /. Pighati;
maguarl; magnílay. sindac; lumbay; na ma-
Mediterráneo, nea. adj. laquí at lagul.
Paguitan nang dalauang Melancolizar, a. yr. Mag-
lupa. pighatí; masindac; malum-
Medra. /. Paglagó; pag- bay ó magbigay pighati;
dauíi; paglaquí; pag- magbigay sindac; mag-
tubó. bigay lumbay.
Medrar, n. Lumagó; tu Melena. /. Buhoc sa itaas
mubó; dumami; luma- nang noo.
quí.~ met Yumamaa. Melenudo, da. adj. Ma-
Medroso, sa. adj. Ma- lago ang buhoc.
tatacutin. Ang natatá- Melero, m. Magpupulot.
cot. Pinagtataguan nang pu-
Médulo. /. Laman ng loob lot
ng butó ó útac sa butó. Melindre. /. Isang bágay
Mejicano, na. adj. Tagá na cacanin. Pagtutum-
Méjico ó ang caugalian pictumpicang nacayaya-
doon. mot.
Mejilla. /. Pisngí. Melindroso, sa. adj. Ma-
Mejor, adj comp. Maga- pagtumpic; pihican.
ling; mabuti; mahángay. Melón, m. Milon.
Mejora. /. Muláing; la- Melonar, m Ang lupang
mang; táuad; galiog; may tanim na milon.
buti. Melonera. m. Ang nag-
Mejorar, a. Mamulaing; tátanim ó nagbíbilí nang
lumamang; tumáuad; milon.
gumaling; bumuti; gu- Mella. /. Tipo; bingao;
minhaua. bingás.
Melada. /. tluináyat na Mellado, da. adj. Tipo;
tinápay na pinalutong sa bingao; bingaa.
baga at babad sa pulot. Mellar, a. Matipó; mabi-
Melado, da. adj. Cúlay ngao; mabingas.
pulot. Mellizo, za. adj. Cambal.
ME 263 ME
Membrudo, da. adj. Pisi- Mendigo, m. Ang nang-
sigáa. híhíngi nang limos.
Memento, m pl Ang da- Mendiguez. /. Ang pag-
lauang bahagui nang ca- papalimos.
non ng misa, na iniaala- Mendoso, sa. adj. Má-
la 8a manga buhay at liin.

patay na bininyagan Menear, a. y r. Galauin;


Memo, ma. Mang-
adj. tugoyin; yaniguin. — La
maug ó mapagmaangmaa- medida para que quepa
ngan. más. Ologuin.— La cola
Memorar, a Magalaala; del perro. Mamaipoy.
magisip. La cabeza mostrando
Memoria. / Alaala.— enojo. Ngálit— Algo con
Amorosa. Guiliu. espeque. Hicuatin. — La
Memorial, Librong
ra. medida para que se
tandaan; súlat na daing llene. Iliguin. — El pié
ó pagmamacaauá refregando con él b qui-
Memorialista, m. Ang tando alguna cosa que
mangagauá nang carái- está en el suelo. Sola-
ngan. surin. -La vasija para
Memorioso, sa. adj. Ma- que quepa más en ella.

tatandain. ltactac. La cabeza co-


Menaje, m. Oasangcapan me el que amenaza.
sa loob nang báhay. Tumalingting. -Mu-
Mención. /. Pagpapaala- cho el cuerpo. Humaro-
ala;pagbanguit haró.— Los pies y pier-
Mencionar, a. Magsaysay; nas ebtando . hablando.
ipaalaala. Manguyácoy. — r. Los
Mendicación./. Panghi- dientes ó lo mal encaja-
hingí nang limos. do. —
Ongí La casa cuan-
Mendicante, adj. pl. Ang do andan por ella. Tí-
manga nagpapalimos. nag. -r. Togoy.,— Algo.
Mendigar, a, Magpalimos Quislot. —
Cosa blanda
ó manghingí ng limos como la gordura 6 man-
ME 264 ME
jar blanco. Quinoy.— Cahi rapan; cailangan ai
Algo Quilos.— El hom- casalatang tinitiis sa ano-
bre cuando anda. Loay. rnang bágay.
— La casa. Ambúyog. Menguado, da. adj. Duag;
— Como piojo en la ca- mabiná ang loob. Mang-
beza Quiao. — El pes- mang.
cado en el agua. Púeag. Menguante./. Ang pag-
— Mucho caminando cucúlang ó pagcatuy6
Candas — Cosa mal cla- nang manga ílog.— Pe-
vada Cansot. La cria queña. Alangaang,— Del
tura en el vientre de su mar. Cati. Paglamlam
madre. Hílab.— Las ra- nang ilao ó pagcucúlang
mas, hojas ó plumaje nang buan.
con el viento. Loay. — Menguar, n. Magcúlang;
De un lado á otro Uá- cumati; tumagas.
eing, — Como culebra. Menor, adj. Bunsó; mun-
Igual.— Con el viento el ti.

vestido. Lamping. — El Menoría, j. Ang caba-


licor en la vasija. Sim- baan.Cabataan.
poc Menorquin, na. adj. Taga
Meneo, m. Ang galao ng Menorca ó ang cauga-
catauan.— Lascivos, me- liáü doon.
nearse. Guinday. Las- Menos, adj. Cúlang; pa
civos. Gxxímy.— Del que subali
camina. Taraytaray. Menoscabo, m. Pagcucú-
Menester, m. Cailangan lang.
Menesteroso, ^a. adj Menospreciar, a Hama-
Salat. quin ó ariing háuaac
Menestra./. Bulanglang Menosprecio, m. Paghá-
—pl. Manga gúlay na mac.
tuyo. Mensaje, m. Pasabi; pa-
Mengua./. Ang pagcueú- sugó.
lang. Ang caculangan Mensajero, ra. f. y m.
nang anornang bágay. Sugó.
ME 265 ME
Menstruación. /. Ang Mentir, n. Magsinunga-
nagdáraan buanbuan sa ling; magbulaan; magli-
babayi. cuadlicuad.
Menstrual, adj Ang na- Mentira. /. Casinungali-
uucol sa panahon nang ngan; cabulaanan. Ang
manga babayi. malí nang manga súlat,
Menstruar. n Magcaroon limbag, etc.
nang panahon ó saquit Mentiroso, sa. adj. Sinu-
nang tiyan ang babayi. ngáling; bulaan.
Menstruo» m. Ang nana- Menudear, a. Magpara-
naog sa manga babayi ting gumauá nang ano-
buanbuan. man. Saysaing isa isa
Menstruosa. adj. Ang ba ó isúlat na isa isa ang
baying may saquit nang anoman.— n. Magsalitá ó
tiyan. sumúlat nang manga bá-
Mensual, adj. Balang gay na ualang cabuluhan
isang buan. na biadí dápat.
Mentado, da. adj. Ban- Menudo, m. Pagpapa-
tog; balita. rati ó pagmamaralas gu-
Mente. /. Bait ó ang mauá nang anoman.
ipinangyáyari nang cá- Pagsasaysay na lub-
loloua. hang matalastas. Pag-
Mentecatería./. Camang- bibilí nang tingí ó untí-
mangan; caculangan ng untí
bait. Menudero,ra.m y/. Ang
Mentecatez//. Menteca naquiquipagtungo ó na-
tería quiquipagbílihan nang
Mentecato, ta. adj. Oslac; tingi ó untíunti.
mangmang; cúlang nang Menudo, da. adj. Maliit;
bait. munti; manipis.
Mentidero. m Fam. Ang Meñique, m. Cálingqui-
lugal na pinaglulumpu- n gan adj,
.
Fam Lub .

nan nang manga nag- hang maliit.


gayongayon. Meon, na. adj Palaibi ó
ME 266 ME
Ihiin. — Fam. Babaying Mercenario, m. Upahan
bata na bagong panga- ó nagpapaupa nang
nac a rao.
Mequetrefe, m, Tauong Mercería, j Pagtutungo
pangahas, tnapanguló at at pangangalácal nang
<lipaquinabangan. tigcacaunting halaga.
Merca, n Fam. Pinamilí. Mercero, m. Ang nanga-
Mercadear, w. Maquitu- ngalácal nang caunti.
ngo at mangalácal. Mercurial. /. Isang bá-
Mercader, m. Magcaca- gay na pananamit, na ga-
lacal. yón ang ngalan. Ang
Mercadera. / Babayipg nauucol sa Mercurio.
asaua nang mercader. Mercurio, m
Azogue. Pla-
Mercadería. /. Mga cayo netang malápit sa arao.
at iba,t, iba pa na na Merchante, m. Ang nag-
sa almacén. babauas.
Mercado, m. Parian ó Merecer, a Márapat.
tindahang pinageacapisa Merecido, m. Ang paru-
nan nang mararning ma- sang calampatan sa sico-
ninindá at mamimili nang mang may sala.
sarisarl. Merendar, n. y a. Mag-
Mercaduría. /. Merca- minindal
dería. Merendona. /. aum. Mi-
Mercancía. /. Pamimilí nindal na saganá
at pagbibilí nang iba,t, Merengue, m. Matamis
ibang calácal. na pulí nang itlog at
Mercante, m Mánganga- azúcal.
Jacal. Merienda. /, Pagcaing
Mercantil ó mercantivo. magaan bago humapon.
adj. Áng nauucol sa mer- Mérito, m. Ang dápat
cadería. malamang biyay& ó pa-
Mercar, a. Mamilí; bümilí. rusa ayon sa caniyang
.Merced. /. Caloob; bi- carapatan ó gauang
yayá. sala.
ME 267 ME
Meritorio, ria. adj. Ang asauang iba,t, ibang
dapat ipagcamit naag dugo, para nang castilá
bihis ó biyayá. Ang nag- at tagálog, tagálog at
sisilbi aliamang
sa ofi insic.
ciña na ualang upa. Mesura. /. Oabinian; ca-
Mes. m. Buan. hinhinan.
Mesa. j. Dúlang. Mesurado, da. adj. Ma-
Mesada. / Ang salapi ó binl; mahinhin.
ibang bágay na ipina- Meter, a. Isoot; ipásoc;
mamáyad buanbuan. ipaloob; ipalaman. Al-
Mesar, a. Sumabúnot. go en cesto 6 agujero.
Mesero, adj. Ang upa- Ieulot. — Algo en la cin-
han nang buanan na may tura ó pretina. ísucbit
pagcain. — Algo en la cinta como
Mesías, m. Si Jesucristo. puñal. Isalucsoc. — Bo-
Mesiazgo. m. Ang cara- cado. Sumubó. Algo —
patan nang Mesías en ceniza para que se
Mesón, m. Cárihang may ase. Isubsob. El dedo
tulugan at caballeriza. 6 palillo en los ojos.
Mesonaje, m. Ang qui Súrot. La mano en él
nálalagyan nang mará- agua para probarla.
ining cárihan. Daodao. r.—Entre mu-
Mesonero, ra. m. y /. chos —
Gumiit. r. De- —
Magcacarí. adj, Ang na- bajo de algo agachán-
uucol sa iauong nanga- dose. Sumucab. En lu-
ngasiuá sa cari. gar estrecho. Sumalingit;
Mesquino, na. adj. Ta- sumíngit.
uong masamá at hámac. Mezcla. /. Paghahaló;
Maramot, etc. haló; sahog.
Mesta. /. Ang pagpupú- Mezclar, a y r. Mag-
long nang manga may haló; maglahoc; magsa-
arl naag manga háyop. hog. — Agua Jria al agua
Mestizo, za. adj. Ang caliente. Magbantó —
manga anac nang mag- Con arroz ú otros gra-
MI 268 MI
nos. Quisa.— r. Hattíbulk. Milésimo, adj. Icalibo
—Y desmoronarse algo, Millón, m. Sampong yutó.
Gaogao. Mimar, a. Magpalayao.
Mezquindad. Carue-/. Mimbre. *m. Báguing —
haan; casalatan; cara mu- Con que se tege él cor-
tan; eaimotan; pageacait; ral de pesca. Yantoc 6
ígot. diliman.
Mezquino, na. adj. Duc- Mimbrera./. Punong sad-
ha; marámot; maí-
salat; ya na pinagmumulan
mot; maígot. at capisanan nang mará-
Mezquita. /. Simbahan ming baguing.
nang hindí binyagan. Mina. / Lungá sa ilálim
Miedo, m. Tácot; laguim. nang lupa na páraanan
Miedoso, sa. adj. Fam nang túbig.— Be oro. Du-
Matatacutiri. lungan.
Miel. y. Putot — Beeoeida. Minador, ra. m. y/. Ang
Bagcat; balas. gumagauá nang lungá.
Mientras, adv. Saman- Minar, a. Humúcay at
tala; hangang. magbucas nang daan ea
Mierda. /. Táe. ilálim nang lupa.
Mies. /. Ohay. Minorar, a. Bauasan.
Miga. /.Ang dacong loob Minoración. /. Pagbaba-
na malambot nang tiná- uas.
pay. Minorativo, va. adj. Ma-
Migaja. /. Mumo nang cababauas.
canin ó tinápay. Minucioso, sa. adj. Ang
Migar, a. Magpirapirasó totoong maurirá ó ma-
nang tinápay. diuará.
Mijo, m Daua. Minuciosidad./. Angcau-
Mil. adj. Libo. riraan ó cadiuaraan.
Milagro, m. Himalá. Minúscula, f. Letrang
Milagroso, sa. adj. Ma- munti.
pagbimalá. Mió, ia. pron. poses. Aquin.
Milano, m. Lauin. Miope, ccm. Ang malápii
MI 269 MI
ang tingin; nagaani- cia abajo. Tumungó.
nao. Hacia arriba. Tuminga-
Mirada. / Suliap; títig na lá'.— r. Al espejo. Ma-
nagpápaháyag nang pag- nganino. Lo tú. Banta-
ibigí Pagtingin. yan mo.
Mirado, da. adj Ang ma- Miserable, adj. Salang
bait ó mahinahon. palad; abang tauo; ca-
Mirador, ra. adj. Ang tu- habaghabag. Marámot;
mátanao .— m Tánauan salat at umid.
batyauan. — De cañas. Miseración./ Atójhabag
Langolango. .Miserear, n. Magdatnot
Miramiento, m. Pagti- Miseria. /. Cahirapan;
ngin. Gálang; pacunda- casalatan.
ngan. Misericordia. /. Auá;
Mirar, a. Tamingin; mag- habag.
dangan. Notando. Ani- Misericordioso, sa. adj
nao. Torciendo la ca- Maáuain; mahábaguin.
beza. Bumaliling. Con — Mísero, ra. adj. Miserable.
enojo. Umírap. Hacia — Ang maibiguing ma-
atrás. Lingong licod. quinyig nang maraming
De acá para allá como misa. Ang paring gu-
atronado. Lumingos. — mágauá nang maraming
Clavando los ojos. Tu- misa.
mítig; lumingos. — Lo Misión. J. Ang pagpapa-
que dá contento. Ma- ralá. Ang paglalacbay
nood. De lado breve- sa bayanbayan nang
mente con gravedad. Su- manga religiosa sa pag-
mílay. Al desaire como lalátag nang Evan-
el enojado. Lumíling. gelio.
Al soslayo. Sumuliap. Misionario, m Misionero.
— De lejos. Tumanao. Misionero, m. Ang religio-
— De contemplando
lejos eong naglalátag nang
su hermosura y gran- Evangelio.
deza. Tanghalin Ha- Mismo, ma. pro. Cun ano
MO 270 MO
ó cun sino ang naquitang Mocero, adj. Maibiguir*
una siya ring naquitang sa babayi.
hulí.— Iyan din ó ganian Moceton, na. m. y /. Ang:
din. tauong bata, mataas at
Mistela. /. Isang bágay malaqui ang panganga-
na iniinom.— Be coco. tauan.
Tinamis. Moción. /. Bausa ng loob.
Misterio, m. Talinhagá. Moco, m Úhog -Seco.
Misto, ta. adj. Halohaló. Culángot.
Mistura. / Paghahalo Mocoso, sa. adj. Uhuguin.
haJó ó pagsasamasama Mochil, m. Alilá» nang:
n*ng manga bágay. magsasacá
Misturar, a Magható ó Mochila. /. Ang sisidlan
magsama. ng damit, pagcain, etc.,,
Mitad. /. Calahatl; cala- nang manga sundalo.
hatian; caláguitaaan. Mochilero, m Ang taga-
Mitigación./. Paglulubay pagdala nang muchila
ó pagbabauas nang ba- nang manga sundalo.
ngis nang anomang bá- Moda. /. Caugaliang lu~
gay malacad ng pananamit.
Mitigar, a Maglubay; Modelo, m. Hóuaran.
magbauas ang manga Modenés, sa. adj Taga
bágay na mabangis. ciudad nang Módena ó
Moblar, a. Maglagay ng ang caugalian doon.
casangcapang pamuti Moderación./. Casiyahaa
nang báhay. sa anoman. Paghahala-
Mocadero, m. Pamáhid gang na sa catouiran.
ng úhog. Moderado, da. adj. Ang
Mocarro, m. Ang úhog na na sa casiyahang, casuea-
nacabitin sa ilong, na tan ó calaguitnaan.
nacalingataog hindí pi- Moderar, a. Ilagay sa ca~
napáhid. Isang bágay sueatan.
na laró. Moderno, na. adj. Bago
Mocedad. /. Cabataan. ó hindi pa nalalaon.
MU 271. MO
Modestia, y. Cahinhinan. Mogollón, ra. Paquiquisa-
Modesto, ta. adj. Mahin- lamuhá nang hindí tina-
hin. tauagó inaanyayahan.
Modificación. /. Paglala- Caraniuang ^uieain sa eu-
gay nang manga bágay sa macain nang hindi niya
canicaniyang earampa- hánap.
tan. Mogollóte, m Punsó; bun-
Modificar, a Maglagay docbunducan. pl. Ma-
sa carampatan nang ma- nga súngay nang usa,
nga bágay. na bagong tumutubd
Modista, com. Ang sumu- hangang sandangcai ang
sunod sa uso. Ang gu- haba.
magauá ó nagtitindá Moharra./ Sibatnamunti,
nang uso. sa tagdan nang bandilá.
Modo. m. Ang paguucol Mohatra./ Pagbibilihang
nang manga bágay sa líhim at báual na may
isang túnay na calaga- patubó
yan. Gálang; pitagaü. Mohecer, a y r. Magea-
Modorra. /. Hilic, ám8g ó amaguin.
Modorrar, a. Maghilic. Mohína. /. Gálit
Modorro, ra. adj. Ang Mohíno, na. adj. Nagagá-
may saquit na hilic. lit. Cabayong cúlay aza-
Mofa. /. Libac; üyam; bache, Nalulumbay. Ang
tuya. nagiisang naquiquilaró sa
Mofador, ra, ra .y/. Ma- marami.
panglibac; mapangoyam; Moho. m. Pananim ó pun-
mapanuyá. Amag. Catamarán
ía.

Mofar, a. Manlibac; mang- Mohoso, sa. adj Maámag.


oyam; manuyá Mojada. /. Pagcabaeá.
Moflete, ra. Fam. Pis- Mojadura./. Mojada
ngiug mataba, na tila Mojar, a. Bumasá; ma-
namamagá basá.
Mofletudo, da. adj. Pis- Mojicón, m. Suntoc sa
rgihan. muc-há.
MO 272 MO
Mojiganga. /. Pistang ma- na di sucat nmpaghaü
laquing maraming nag- ó mabahagui.
susuot nang máscara at M oledero, ra. adj. Ang
manga hiteurang háyop. maliliguis.
Alinmang bágay na caibá Moledura. /. Ang pang-
na tila nagbibiió. liguÍ8 Ang dami nang
Mojigato, ta. adj Nageu- liniguis na paminsan.
cunuay mababang loob Molendero, ra. adj Mang-
masunod lamang ang liliguis.

caniyang nasa sa pagea- Moler, a Dumicdic; du-


cataon. múrog; lumiguis En —
Mojomm. Hangaban; han- molino Gumíling. — Caña
ga nang lupa. dulces. Magalilis,
Mojonación. J. Amojona- Molero. m. Mangagauk
miento Paglalagay ng ng ngipin ng guilingan.
móson. Molestar, a. Magbigay
Mojonar, a. Amojonar. abala; magbigay súcal
Maglagay nang moson. sa loob ó sirain ang ca-
Mojonera. ./. Lugal na tabimican nang iba.
pinaglalagyan nang ma- Molestia./. Cabalisánhan;
nga moson. cagalitan ó camuhian.
Molde, m Búbuan; lim- Molesto, ta. adj. Ang
bagan. nacagagálit; nacaabala at
Moldura. /. Pamuting^ nacamomohí.
guiñagauá sa arquitec- Moleta. /. Batong pang-
tura at escultura. liguis nang manga color.
Molderar. a Gumagauá Casangcapan nang im-
ng manga moldura. presor na ipinangljliguis
Mole. adj. Malambo!— /. nang tinta sa tintero.
Galac ban uang bunton Ang pangbasá at pang-
nang anomang bágay at buli nang cristal.
gayón din sa cabigatan. Molicie. /. Calambutan;
Molécula./. Munting ba- cainaman. Casalanang
hagui nang isang boó, mabálay.
MO 273 MO
Molienda. /. Pagliguis; magisá ó madaling hu-
pagdúrog; pagdicdic. Ang buguio.
dami nang liniguís na Molledo, ra. Manga la-
paminsan. Líguisan ó man g mabilog na ua-
guilingan. Capaguran. lang butó sa catauan
Molificación. /. Pagpapa- nang háyop. Tinápay
lambot na durog.
Molificar, a. Magpalam- Molleja./. Balombalonan.
bot. Mabilog na lamang? tu-
Molificativo, va. adj. Ma mutubó sa ilálim nang
capagpapalatnbot. balat nang háyop.
Molinera. /. Asaua nang Mollejón, m. aum. De
molinero. molleja. Tauong mataba
Molinero, ra. adj. Ang na- at mabiná ó lubhang ma-
tutungcol sa molino. lambot na looh.
m. Ang may ingat na Mollera. /. Bumbunan.
molino, manguiguiling. Molletas/. Gunting na
Molinete, m. Bilingbili- pangalís nang titis nang
ngan. Molinete candila Tortang*^ may
Molinillo, m. Pangliguis balong gatas Lá sad-
na munti. Pangcu- yang pangregalo.
labó Mollete, m. Tinápay na
Molino, m. De azúcar. mabilog at buhaghag
Alilisan. — De arroz Gui- ang loob at maputi,
lingan. Pisnging mataba at ma-
Molitivo, va. adj Maca- bilog.
pagpapalambot. Molletudo, da. adj. Ini-
Molondro ó molondrón. uucol ea tauong mataba
m Tamad; batugan; an- ang manga pisngí.
yayá, at cúlang sa áral Mollina. /. Ulang mara-
Mollar, adj. Ang malam- hañ.
bot at madaling hatiin Mollizna. /. Ambón
ó basaguin. Molliznar ó molliznear»
Mollear, n. Mahúbog na n Umambon.
18
MO 274 MO
Momentáneo, nea. adj. lagayan at pagganap nang
Sumásumandali. monacato.
Momento, m Sandali. Ca- Monarca, m Haring ma-
buluhan; caocolan ó bi capangyarihan sa isang
gat na muntí reino ó estado.
Momería./. Ang pagbi- Monarquía. /. Ang na-
biró sa bibig at quilos sasacupan nang isang mo-
nang catauan. narca.
Momia. /. Catauañg may Monárquico, ca.adj Ang
bálsamo nang mga. unang nauucol sa monarca.
tauo sa Egipto Monasterial, adj. Ang na-
Momio, mia. adj. Payat uucol sa convento nang
at ualang taba. manga monjes. /
Momo. m. Pagngiui at Monasterio, m. Convento
iba pang anyó nang ca- nang manga monjes.
tauan sa pagcacatouá Monástico, ca. adj. Ang
at pagpapatauá sa manga nauucol sa calágayan
pista. nang manga monjes 6
Mona. /. Matsing na ba monasterio.
bayi, amó Monda, f. Ang paglinis
Monacal.
1
adj Ang na- nang manga cáhoy cun
uucol sa mga monjes. pinuputol ang manga sa-
Monacato, m. Ang eau- ngang tuyo, etc , etc.
culan, caugalian at pag- Mondadiente ó monda
cataiag ng mga monjes. dientes, m
Panghiningá.
Monacillo, m. Munieilio. Mondadura. /. Pagaalis
Mcnacordio. m. Clavicor- nang labis ó nang hindi
dio. Isang bágay na tu- casama. Pagtatálop 6
rnutugtog. pagcacaayos nang manga
Monada. /. Pagoolololo- bágay na tinatalupan,
lang nacagagalit. quinacayasan ó sinasap-
Monago ó monaguillo. sapan.
m Munieilio. Mondaorejas. m. Páng-
Monaquisino, m. Ang ca- hinulí.
MO 275 MO
Mondar, a. Magtálop; su- magauá at nagmamarcá
mapsap; mageayas; mag- nang salapi.
calis; maglinÍ8; magbáloc. Monería. }. Pagngiuí at
Magpútol nang buhoc, iba pang quilos nang ca-
etc. tauan na caugaliacr ng
Mondejo, m. Isang bágay manga matsing. — Bágay
na panicsic sa tiyan ng na ualang* cabuluhán.
báboy ó tupa Monesco, ea. adj. Jfom.
Mondo, da. adj. Malinis, Ang ugall nang manga
etc. matsing ó ang caparis
Mondonga. /. Fam. Há ng mga pagngiui at pag-
mac na tauag sa mga mumuebá ng matsing.
alilang babayi para ng Monetario, m. Caramihan
tagapagpunas nang sa- ng salapi at medalla ng
hig, etc. iba,t, ibang panahon at
Mondongo, m Ang mga lugal. Ang capisanan ng
bitucang malaquí; tiyan mga quinalalagyan nito.
nang háyop laló ang Ang pinagtataguan at
tupa. quinalalagyan ng manga
Mondonguero, ra. m. yj. ganitong bágay.
Magmiminundencia. Monfí. m. Ngalang itioa-
Moneda. /. Salaping guin- tauag sa manga morong
tó, pílac ó tansó, etc mang'oloob at mangha-
etc., etc. hárang
Monedaje. m. Ang de- Monición. /. Pagpapahá-
rechos na ibinabayad sa yag ó pagtatáuag sa Sirn-
hari sa pagpapagauá ng bahan.
salapi. Monigote, m. Ngaláng
Monedar ó monedear. itinatáuag nang carami-
a. Gumauá nang salapi. han sa manga religiosong
Monedería. /. Ang ofi- lego. Tauong ualang
cio nang mangagauá ng málay.
salapi. Monillo, m Pananamit
Monedtero. m. Ang gu- na lapat sa catauaü nang
— —
MO 276 MO
babayi mulá sa balicat Morar, n. Manaban sa
hangañg bayuang na alinmang lugal.
ualang ladlaran ni man- Mórbido, da. adj. Dahilan
gas. ó naguiguing dahilan ng
Monipodio, m. Fam. Usa- manga saquit.
pang pinageasunduan ng Morbo, m. Saquit Ang
manga tauong nagpi- nauucol sa tinatauag na
sa^ sa paggauá nang bubas ó gálico.
masamá Morcilla. / Bituca nang
Monís. /. Bágay na ma- báboy ó baca, na may
liit at mariquit. lamaog dugo na may ha-
Monises. pl. Salapi. long recado.
Monitor, m. Ang nagpa- Morcillero, ra. m. y /.'

paháyag ó nagtatáuag sa Ang gumágauá ó nag-


Simbahan. bibill ng morcillas
Monitoria./. Súlat ó utos Mordaza. /. Panípit. Ca-
na tinatangap sa pag- sangcapang ilinalagay sa
papaharap sa iba sa tri- bibig at nang di maca-
bunal eclesiástico at ng pangúsap
magsaysay nang nalala- Mordedura. /. Ang pag-
man at itatanong sa ca- cagat ó ang na súgat
niya. gauá ng cagat.
Monitorio, ria. adj. Ang Morder, a Cumagat —
nagpapaháyag ó nagsa- Con los dientes delan-
sabi. teros, Quibit. — El cay-
Monja. /. Monja, etc. man. Cusab.— Con fuer-
Monje, m. Monje. za cosa dura. Cumulit.
Mono, na. adj. Matsing, «
Como el peje al cebo.
amo ó baculao, etc Quibit. — Como descorte-
Montaña. / Bundoc. sando fruta. Cabcab.
Montañés, sa. adj Ang Sacando parte
*
de la
nauucol sa bundoc. Ang carne del cocq. Quib-
tagacabunducan nang quib.
BuEges. Mordicación, f Picazón.
MO 277 MO
Ang ating nararamda- catan sa caugalian at
mán cun minean, na ang pangbubuhay.
tauag nang caramihan Morigerar, a. Ilagay sa ca-
tágulabay ó tila pinag- sucatan ang paguugali.
duró nang dulo nang Morir, n. Maniatay, etc.,
carayom na macatí. etc.
Mordicante, p. a. Naca- Morisco, ca. adj. Ang na-
tatagulabay. uucol sa moro. m. Mo-
Mordicar, a. Cumatí na rong binyagan. m
parang sinisiguid ó qui- Morisqueta. /. Dayang
nacagat. laiang na sadyang cauga-
Mordicativo, va. adj. lian nang manga moros.
Nacaeácati; naeatatagu- — Manila. Canin Seca —
labay. al Balan tugui.
sol.

Mordido, tía. adj. Quinan Blanda. Malathí. ^-Dura.


gat ó may cagat. Batuban — Quemada
. pe-
Mordiente, m. Bágay na gada á la olla. Culill; tu-
nacatitibay nang cúlay ó tong. — Enfriada en la
color na itinitiná sa da- misma olla. Pangbal.
mit, Mormullo, m. Marmullo.
Mordiscar, a. Cumagat Ugong.— De gente Ha-
nang bahagyá. gunhong; alingaongao.
Mordisco, m. Mordiscan. — De las aguas. Lagusao
Mordiscón. m. Ang naeu- nang túbig.
cuba nang manga ngi- Moro, ra. adj. Ang tubo
pin sa pagcagat. Cagat sa Mauritania provincia
na marahan. nang África. Fam. Anj*
Moreno, na. adj. Cayu- álac na ualang balong
manguing magúlang. túbig, etc , etc.
Morera. J. Cáboy na ga- Morral, m. Matongma-
noon ang ngalgn. tungau ó súpot na may
Moribundo, da. adj. Apg palay, na isinasabit sa
malápit nang mainatay. ulo nang háyop cun pi-
Morigeración. /. Casu- nacacain.
MO 278 MO
Morrión, m. Isang bágay bagdanan at iba ¿pa.
na isinúsuot sa ulo, na Mosca./. Langao; bangao.
cun minsa,i, may plu- Moscarda. /. Háyop na
maje, na gamit sa pag- tila langao; bangao.
babaca. Moscardón, m Háyop na
Mortaja. /. Sápot. tila bangao. Bu^úyog.
Mortal, adj. Sucat maca- Tauong hindi máacmá
matay ó macamamatay, sa alinmang bágay.
etc. Moscovita* adj Ang na-
Mortandad. /. Pagcaea uucol sa Moscovia.
matay. Mosqueo, m. Ang pagbu-
Morterete, m. Cafiong gao nang langao.
muntí nang artillero na Mosquero, m Pangbu-
palaguing guinágamit sa gao nang langao.
sa pagsalbá, etc. Mosquil, adj. Ang nauu-
Mortero, m. Lusong na col sa. langao.
munting dicdican. Nga- Mosquino, na. adj. Mos-
lan nang armas de fue- quil.
go sa artillería, etc. Mosquitero, ra. m y f.

Mortífero, ra. adj. Ang Culambó.


macamamatay. Mosquita, m. Lamoc. -De
Mortificación. / Ang vino ó vinagre Gamo-
pagbabauas nang ugaling gamo. — Muy pequeño.
casiglahan nang alin- Nicnic Fam — Ang ma-
mang easangcapan nang pagpalagui sa tindaban
catauan. Pagpapasaquit nang álac
sa sariling catauan. Ca- Mostaza. / Quiluá, etc.,
pighatian ó eúcal nang eiCj etc. >y .

loob. Mostrar, a. Magpaquita.


Mosaico, ca. adj Ang na- Magsaysay; magpaunauá.
uucol cay Moysés. Bato —
r. Magpaquita ng ca-
ó cáhoy na pinamutibaú rampatan sa caniyang ca-
nang sarisaring cúlay tiingculan ó calágayan.
Bágay na palicaolicao; Mota. /. Himulmol na pi-
MU 279 MU
napútol nang guating nang manga Obispo at
sa anomang habing di- ibimbitonis sa harapan,
náramit. Hilacha. — En etc., etc.
ios ojos. Puing, etc., Mucosidad./. Bágay na
etc. malápot na parang
Motín, m, Paglaban nang úhog.
bayan ea manga piau- Mucoso, sa. adj. Táuag
n6. Lungon. na guinagamit sa mga
Motivar, a. Magbigay da- bágay na nápaparis^sa
hilan. Maghánay nang úhog.
matouid Mucronata, adj. Ang ca-
Motón,." m. Caló sa mga sangcapan nang cata-
sasacyan Tangcalag. uan, na matigas sa la-
Movedizo, za. adj. Mada man at malambot sa butó,
ling gumalao ó galauin. na nacalagay sa bunga-
— met Hindi mápanatag ngá nang sicmurá na
at madaling magbago ang táuag ay ternillo.
ang acalá. Muchachada./. Anyóat
Movilidad. ./. Ang pag- quilos nang, manga bata.
babago,t, bago nang Muchachear, w. Magásal
manga bágay. bata
Movimiento, m. Angpag- Muchachería./. Pagaásal
galao ó pagugá Bel— bata Caramihan nang
ánimo. Cabalisanhan ng manga batang maíngay.
loob. — Bel que está sen- Muchachez./. Oalágayan
tado. Iuas, etc., etc., nang bata
etc. Muchacho, cha. adj.m, yf.
Mozo, za. adj. Bagong- Batang sumúsuso Ang
tauo ó dalaga.— Be me- hindi pa sumasapit sa
diana edad. Talobata. pagbabagongtauo.
— En las casas. U tusan, Muchedumbre. /. Oara-
etc., etc. ramihan nang anomang
Muceta./. Pananamit na bágay.
ipinapatong sa balicat Mucho, cha. adj. Marami.
MU 280 MU
Muda. /. Ang •
pagbibihis. Muelle, adj. Malambofc
Bihisan, etc., etc na patalim at iba pa na
Mudanza. y. Pagbabago,t, gumagalao at nagpa-
bago nang anomang pagalao sa an ornan,,
bágay. etc., etc.
Mudar, a. Magbago; mag Muerte. J. Camátayan;
iba nang anyo ó lugal pagcamatay, etc., etc.
— Vestido. Magbihis. Muerto, ta. p. p Patay;
EP harigue Magúsoc etc, etc
—La pluma de las aves. Muesca./ Sábac ó cútab
Mangúlag —Astas el ve na pagialapatan nang
nado Mamungol — "Pe anoman, — En el coco para
llejo el que se escalde subir por él. Liba; tiab.
Lapnós. — De parecer, Muestra. /. Tandang eú-
Magbago nang hátol, cat pageaquilalánan ng
pasiyá, etc. — De una anomang bágay. Mate
parte á otra. Maglípat; ria sa pagsúlat, etc *

luinípat. etc
Mudo, da. adj. Pipi ó Mugido, m. Ungá nang
humal, etc., etc. manga baca.
Mueble, adj Pagaarl ó Mugre. /. Libag.
casangeapan sa loob Mugriento, ta. adj Ma-
nang báhay. libag.
Muela. /. Batong panli- Muharra. /. Bacal sa dula
guis; batong hasaan ng nang tagdan nang ban~
patalim. Bagang etc, dilá.
etc. *
Muger. /. Babayi.— JEfcíé-
Mueblaje ó moblaje, m ril. Báog. —
Preñada.
Oa ti punan náng casang- Buntis; dalang tauo —
capan sa loob nang bá- Desenvuelta. Dalahirá.
hay. —A- quién falta la regla.
Mueblaje, m Buis na si- Láyag, etc., etc.
nisingil sa manga sasac- Mujeriego, ga. adj Ang
yang domóroong. nauucol sa babayi. La-
MU 281 MU
laquing mapangálunyá. Multiplicar, a y n Mag-
Caramihan nang babayi. parami ó dumami.
Mujeril, aij. Nauucol sa Mundo, m. Ang
calae-han
babayi. nang lupa. Sandaigdi-
Muladar, m. Tapunan ng gan, sanglibutan, etc y .

dumí ó yaguit. etc.


Mular, adj. Ang nauucol Munición. /. Manga ca~
la muía ó muía. sangcapang cailangan ng
Mulatero, m. Ang nag- isang hocbó.
aalagá nang muía. Munificencia, y. Cará-
Mulato, ta. adj, Cayu- ngalan.
manguing magúlaog . Munífico, ca. adj. Mara-
Muleta. /. Ang cáhoy na ngal.
may pahalatig na isina- Munificentísimo, ma.
salalay sa quiliquili at adj. Lubhang marangal.
nang maealacad ang Muñeca./, Tauotauohang
pilay. laruan nang mga batk.
Muletada. /. Caramihan — De la mano. Galan-
nang muía. galangan, etc.
Muleto, ta. m. y /. Mu- Muñeco, m Batabataan;.
lang munti at bata manicá.
Multa. /. Dusang salapi Muñecar. a Pagalaoga-
Multar, a. Magparusa ng lauin ang camay.
salapi. Mural, adj. Ang nauucol
Multiforme, adj. Ang ma- sa cuta
raming hitsura ó manga Muralla. /. Cuta ó can-
bágay lungan sa pagba-
Multiplicación. /. Ang baca. *

pagdami. Murar, a. Magia gay ng


Multiplicador, m. Nag- cuta ó canlungan sa pa-
paparami. quiquibaca.
Multiplicando, m. Ang Murciélago, m. Bayacan^
pararamihin ó pinara- —
Pequeño. Cacabag 6*
rami. cabagcabag.
MU 282
"

:
MU
Murmujear, a, Magmurá música, pintura at iba
ó magbubulong pa, etc , etc.
Murmullo, m Magulong Música. /. Caramihan ng
eáingayan. mga músicong nagsisi-
Murmuración./ Pagmu- tugtog. Tungcol naea-
murá sa hindí náqui- uiuiling paquingan, etc
quita, etc.
Murmurar, a. Umugong Musical, adj. Ang nauu-
ang ágosnang túbig col sa música.
Magbubulong ó ma- * Músico, ca. m y/, Ang
ngúsap nang hindi máin- nagaáral nang múdca.
tiadihan ang may gálit Apg marunongnang mú-
Maguica ó magnaurá sica.
sa hindí caharap ó na- Muslo, m. Hita,
quiquita. Musulmán, m Campon
Musa. /. Isa sa manga ni Mahoma.
Diosdiosang nagtitirá ea Mutilación. /. Pagcapú-
manga bundoc at gúbat tol nang alinmang car
na sinasabi sa manga sangcapan ng catauan.
fábula. Mutilar, a. Pumútoló pag-
Muselina. /. Ngalan ng putol nang alinmang ca-
cayo. Marsolina. sangcapan ng catauan.
Museo, m. Lugalnasad- Muy. adv. Lubhá - Bue-
yang nalalaan sa pag- no, Lubhang mabuti.
aáral nang manga ca- — Muy malo. Lubhang
runungang para nang masamá.
283

NA NA
j-

Nácar, m. Capis. Ang ea- uili nang loob sabayang


cúlay nang loob nang tinubuan ó ang manga
capis ay tinatauag na- carapatan nito.
mang gayón. Ang cú- Nada./. Ualá.-a. La-.
lay nang capis. ngoy lumalangoy.
Nacarado, da. adj, Cúlay Nadadera. /. Casangca-
loob nang capis, etc. pang guinágamit sa pag-
Nacer, n Ipanganac.— De aáral nang paglangoy.
pies, Suhi. — El sol, la Timbulan.
luna, etc. Sumícat; su- Nadadero, m Lugal na
mí l&ng.— Plantas ó ani- lánguyan.
males. Tumubó, etc., Nadar, n Lumangoy.—
etc. Boca arriba Himbala-
Nacido, da. adj. Ipina ngay.— Dando con los
nganac; tumubó pies. Timbol.
Nacimiento, m. Capangá- Naguas. / pl Entíguas.
nacan. Ang panganga- Sayang pangilalim; pa-
nac sa ating P. Jesu- nuson.
cristo.
<3
Ang
p-arg-BTpot
pagtubó
nang
Nalga. ^Pigui.
Nalgadéi*/ Ang tinatauag
alinmang pananim ó na cabilugan sa laman
binhí. nang báboy.
Nación. /. Nacimiento. Nalgudo, da. adj. Ang
Pagtubó; pagsipot. Cati- matamboc ó malintog ang
punan nang manga na- pigui
nanahán sa sang provin- Nao. / Sasacyan.
cia, ciudad ó reino. Napolitano, na. ací^^Taga
Nacional, adj» Ang na- Ñapóles ó ang caugalian
uucol sa nación. doon. Tumubó roon
Nacionalidad. /. Pagca- Naranja./. Bunga ng luc-
NA 284 NA
ban. Bala na casinglaqui Natalicio, da. adj. Ang:
nang lucb&n.— Grande y nauucol sa arao nang
colorada Suhá. capangánacan.
Naranjado, da, adj. Cú- Natátil, adj Lutnalangoy.
lay suhá. Natatorio, ria. adj. Lu-
Naranjal, m Lugal nang gal na sadyang lángu-
maraming puno nang yan.
lucban. Natillas. /. pl. Minasang
Naranjo, m. Puno nang harina at iba pa.
lucban; Natividad. /. Panganga-
Narcótico, ca. adj. y m. nac cay Jesús, ea Vir-
Pangpatúlog. gen at cay S. Juan Bau-
Narigón, adj. Malaqui ang tista.
ilong. Nativo, va. adj. Tumutu-
Nariz. /. Ilong. bong sadyá Ang na-
Narración. /. Pagsasay- uucol sa capangána-
eay; casaysayan. can.
Narrar, a. Magsaysay. Natural, adj. Ang na-
Narrativo, va; ó narrato- uucol sa naturaleza.
rio, ria. adj. Ang na- Tubo sa isang país 6
uucol sa pagsasaysay ó bayan para ng naeasa-
nagsasaysay. cop ng Maynilá, at ga-
Nasa./. Bubon|naanghdli yón din sa ibang lupa ó
ng isdá; lambáffc na pa- provincia. Gáling sa
nela na tila mangas ang isang país, Bágay na
tabas. yarlna hindí guinauá.
Nasal, adj. Náuucol sa Tapat na loob.
ilong. Naturaleza. /. Oatauohan
Nata. /. Taba nang ga- ng tauo. Sadyang cau~
tas. m culan nang balang isa,t>
Natal, adj. Ang nauucol isang bágay. Catipunan
sa capan gánaean. — m Ca- nang manga linalang.
pangánacan ó arao ng Naturalidad. /. Pagcaa-
capangánacan. yon sa matouid na cau~
NA* 285 NA
galian nang marami. Ca- Navaja. /. Labasa; pang-
tapatang loob. áhit.— De gallo. Tari.
Naturalista, m. Ang°ma- Navajada. /, Navajazo.
runong at sanay sa his- Navajazo, m. Súgat na
toria natural. gauá nang labasa.
Naturalizar, a Ipagca- Navajero. nL Taguan ng
loob ó ipahintulot sa ta- labasa Damit na pang-
gá ibang lupa ang pa linis nang labasa.
guiguing siya,i, parang Navajonazo. m. Súgat na
cababayang easing tubo gauá nang labasang ma-
— r. Mamihasa; marati- laquí.
han. Naval, adj. Ang nauucol
Naufragar, n. Málubog ó manga sasacyan.
sa
máguiua ang sasacyan. Navarro, rra. adj. Tagá
Naufragio, m. Ang pag- Navarra.
caualá nang sasacyan ó Nave. /. Sasacyang may
pagcáguiua. láyag na ualang gáod.
Naufrago, ga. adj., m. Navecilla. /. Lalagyan
y /. Ang náguiua; ang nang incienso.
nálubog. Navegoción./. Paglalayag
Náusea. /. Pagcaibig su- Navegar, n. y a. Magla-
muca. Yamot. yag na pa sa ibaúg lupa.
Nauseabundo, da. adj Mangalacal na magtauid
Nacasusuclam. dágat. —
Por la orilla.
Náutica. /. Dunong sa Baybay Por estero Ba-
paglalayag. tas.
Náutico, ca. adj. Angna- Naveta. /. Lalagyan ng
uucol sa paglalayag incienso
Naiteear. n. Masuclam. Navidad. /. Capangana-
Nauseativo, va. adj. Nau- can, Arao na ipinag-
* seoso Naeasusuca. pipistá na capanganacan
Nauseoso, sa. adj. Naca- ni Jesús
susuclam. Naviero, m. Angmayarl
Nauta, m. Marinero, nang sasacyan.
ne :
286 . NE
Navio, m. Sasaeyang ta Némine discrepante*
lagá sa digmá Dáong Pinagcacaisahan.
lat.

sa ilog. Neófito, m Bagong bin-


Nazareno, na. adj'./Tagá yagan. . .

Nazaret; tumubó sa ba- Neomenio. /. Unang arao


yang yaon ó ang cauga- nang buan sa lángit.
lian doon. Nervio, m. Lítid. ,

Neblina. /. Ulap na ma- Nervioso, sa. adj. Ner-


sinsin $fc mababá voso.
Nebuloso, sa. adj. Ba- Nervoso, sa. adj. Malí-
lo t nang úlap. tid Matíbay.
Nesear. n. Mangúsap ó Nervudo, da. adj. Litirán.
magpangusap nang ca- Nesga. /. Súsog; sudyá;
hunghangan. tuedá
Necedad. /. Gauá ó pa- Neto, tía. adj Malinis ai
ngungúsap nang hung- dalisay ó uagas. Sa
hang. Cahuoghangan. cuenta ay ang natirá
Daquilang camangma- sa cabuoan ó cabilugan
ngan. cong mabauas na ang
Necio, cia. adj. Hangal; manga p in age agu gu-
bunghang. ian.
Negativo, va. adj Ang Reumático, ca. adj. Ang
tumatatuá nauucol ea hangin.
Negligencia. /. Capaba- Neutral, adj. Saan mant
yaan. magauí ó sa papano may
Negligente, adj. Pabayá. iisa rin sa loob.
Negrecer, n. Umitim. Neutralidad, f. Angpag-
Negro, gra. adj y m. caualang isang pasiva.
Itim ó maitim -^En los Neutro, tra. adj Sa gra-
montes. Ita sa bun mática ay ngalan nangf
%
doc. género nang mga nom-
Negrura. /. Caitiman. bres na hindí masculino
Negruzco, ca. adj. Na- ni femenino. Sa tina-
ngingitim. , tauag na verbo ay ang
NI 287 NI
hindi activo ni recíproco. Nieto, ta. m. y/. Apó.
Neutral. Nieve. /. Túbig na na-
Nevado, da. adj. Mapu- mumuó na lumalapag
tingparang nieve. sa lupa na lubhang ma-
Nevar, n Umulan nang putí
nieve. Nimiedad. /. Paglaló ó
Nevera. /. Taguan nang paglagpos. Fam Caun-
nieve Táhanang lubhang ó caumiran.
tian; caiclian
nialamig. Nimio, mia. adj Lagpos..
Nevería. /. Tindahan ng Ningún, adj Ninguno.
nieve. Ninguno, na.'a¿\'Ni isa.
Nevero, m jf. Taga
ra. Ñifla. / Itim nang mata;
pagtindá nang nieve. balintatao.
Nevoso, sa. adj. Parati Niñada. /. Quilos ó sa-
nang may nieve. litang bata
Nicho, m. Guang na pa- Niñería. /. Niñada.
rang húcay na pinagla- Niñeta, f. Balintatao.
lagyan nang mang esta- Niñez. /. Cabataan
tuas at manga bangcay Niño, ña. adj. Batang
catungculang dapat. hindí pa sumasapit sa
Nidada. /. Capisanan ng pitong taon. — Be teta.
manga itlog ó inacay sa Sangol.— Ora paz. Mus-
púgad mos
Nidal, m, Pángitlugan. Nitral, m. Lugal na pi-
Pangati. Mulá Taguan nangagalingan ó quinu-
ó canlungan. cunan nang nit'O.
Nidificar, n. Gumauá ng Nitrería. /. Pinagtata-
púgad ang manga ibón. guan nang nitro.
Nido, m Púgad; sálay. Nítrico, ca. adj. Nauucol
Taguan nang manga ma- sa nitro.
sasamang tauo. Nitro, m. Iáang bágay
Niebla. /. Ulap na ma- na asing parang salitre.
babá at masinsin. Saquit Nitroso, sa. adj. Mara-
sa mata. ming nitro.
NO 288 NO
Nivel, m. Pamatagan; Nonagenario, ria. Siyam
patitis. na puong taon.
Nivelación. /. Ang pag- Nonagésimo, ma. adj.
gauá nang pamata- Ang ganap na siyam na
gan. puong taon.
Nivelar, a. Magpamata- Nonagonal, adj Náuueol
gan. sa siyam.
No. adv Hindí. Nonágono, m. Siyam ang
Nocivo, va. adj\ Nacasa- panulucan.
sama Nonato, ta. adj. Hindi
Nocturnal, adj. Nocturno. ipinanganac
Noctiyrtto, na. adj. Ang Nones, m. pl. Gansal.
nauucol sa gabí ó gui- No obstante, adv. Baga-
nagauá sa gabí. mán.
Noche. /. Gabí. Buena. Noria./. Máquinang pang-
Simbang gabí. cuha nang túbig.
Nodriza. /. Tagapag- Norial, adj. Náuueol sa
"alagá noria.
Nombramiento, m Pag- Normando, da. adj Tagá
hahalal. Ang casulatang Normanda.
ibinibigay sa tumatap- Norte, m. Hílagaan,
gap nang alinmang cargo Nosotros, tras.pro Oamí;
at oficio. tayo.
Nombrar, Sabihin ang
a. Nota. /. Tanda
pangalan. Maghalal. Notar, a Magtandá. Ma-
Nombre, m. Pangalan; sid. —A otra quien es.

ngalan. Masdan mo cun sino


Nómina. /. Listaban ng siya
manga pangalan. Naticia. /. Pagcaquilala
Nominación. /. Ang pag- náng manga bágay. Ba-
hahalal. lita

Nominal, adj. Nauucol sa Noticiar, a. Magbalitá.


pangalan. Noticioso, sa. adj. Na-
Nominar, a. Nombrar. caalam ó may balita.
Ncr 289 NU
Notificación. /, Pagpa- Novilla. /. Bacang hindi
páháyag. pa manso.
Notificar, a Magpahá- Novillada. /. Caramihan
yag ng bacang hindi pa manso.
Novecientos, tas. adj. Novillero, m. Cural ó
Siyam na raan. bacurang pinagcuculu-
Novedad. /. Nábabago; ngan nang manga no-
bago villo
Novela. /. Manga histo- Novillo, m. Torong batk
riang hindí totoó. at capón na hindi pa
Novelería. •/. Salitá ó manso.
casulatang hindí totoó. Novio, m. Lalaquing icá-
Novelero, ra. adj. Maibi- casal na lámang ó ba-
guin sa balita. gong casal.
Novena. /,Novenario Novísimo, ma. adj Ba-
Novenario, m. Ang pag- gongbago.
sisiam na guinagauá Nube. /. Alapaap.— Be
bago magpistá. los ojos. Bilig. —Ltjera.
Noveno, na. adj Icasiarn. Papair. - Bel cielo. Pa-
Noventa, m Siam na puo. pairin .
— No muy densa.
Noventón, adj y m Edad Panganorin. Úiap.
na siyaln na pnong taón Nuca. /, . Bátoc.
Novia. /. Babaying iqui- Nudillo, m Oasucasuan
nasal ó bagong icácasal. nang dalirl.
Novicio, cia. adj Paring Nudo. m. Buhol. Sa mga
bagong naghábito ó pa- cáhoy ay ang pinagsa-
ring hindi pa nagmi- ngahan, na ito,i, mati-
misa. Ang bagong nag- gás cung catamin.— Be
aáral nang alinmang ca- caña. Mata ó buco.—
runungan En falso. Sigalot
Noviembre, m Icalabing Nuera. /. Maiwigang na
isang buan nang taón. babayi.
Novilunio, m. Bagong Nuestro, tra. adj. Amin;
buan sa langit. atin.
19
NU 290 NU
Nueva. /. Bago. Nuncio, m. Namama-
Nueve, adj y m. Siarn. lita.

Nuevo, va. adj Bagong Nuncupativo.a^ Ngalan


gauá; bagong quita. Ba- nang testamentong si-

guhan ó aralán. nasabi lamang nang


Nuez, m Bunga ng no- bibig, na hindi isinusu-
gal. lat na nagnonombrar
Nulidad. /. Ualang ca- nang manga eredero sa
tibayan; ualang carapa- harap ng mga eacsi.
tan. Nuncupatorio, Ha. adj.
Nulo, la. adj. Hindi dá- Ngalang iniuucol sa ca-
pat ó may ipípintas. sulatang nagsasaysay
Numeración./. Angpag- nang pagaalay nang
bílang. ánomang súlat na gui-
Numerosidad./ Carami- ñada, para nang libró ó
han nang jnoman. sa pagnonombrar ng
Numeroso, sa. adj. Ma- eredero.
rañal. Nupcial, adj. Nauucol sa
Nunca, adv. Cailan man. nupcias.
Nunciatura. /. Oapang- Nupcias. /. pl. Pagtata-
yarihUng inacapama- tauó ó función.
litá Nutriz. /. Sisiua.

OB OB

Objeto, m. Acalá; ísip. De comunidad. Atag,


Señalado. Túcoy. ^
púlong —
Matando el dio.
Oblación. /. Pagaalay Lantutay, lambita.
sa Dios, Obrador, ra. m. y /.
Oblongo, ga. adj. Mahabá. Mangagauá. Gamálig na
ang cahabaan ea lápad. pinagagauan nang ma-
Obra. /. Gauá ó yari. nga gagauin sa camay
OB 291 OC
para nang manga an- Ocasión. /. Pagcacátaon.
luague at iba pang gan- Ocasionar, a Magbigay
ganitó daang macágauá nang
Obran a Gumauá. anomang bágay.
Obrero, ra. m. y/. Tra- La pérdida de otro.
bahador ó ang nagpa- Cohilá
paupá nang arao sa Ocaso, m. Pagcaeanlong
paggauá nang alinmang astro.
Obsceno, na, adj, Mahálay Occidente, m. Calunuran.
Obscuración. /. Cadili- Occéano. m. Dágat na
man; pagdidilim nacalilibid sa lupa. Ca-
Obscurecer, a. y r. Du- lac-han.
milim; magdilim. Octavo, va. adj. Icaualó.
Obscuridad./. Cadiliman. Icaualó nang isang bud
Obscuro, ra. adj, Madilim. ó icaualong bahagui.
Obsecuente, adj. Masú- Ocioso, sa. adj Ualang
nurin. gauá; ualang cahulu-
Obsequiar. a.Maghandog gan.
Obsequio, m Handog; Octogenario, ria. adj.
álay. Ualong puong taon.
Obsequioso, sa. adj, Ma- Octosílabo, ba. adj. Tig-
paghandog. ualong sílaba
Obstáculo, m. Abala. Octubre, ra ícasampuong
Obstinarse, r. Maquipag- buan nang taon.
talo; sumuay; tumútol. Ocultar, a. Itagó; ilingid.
Obtener, a. Camtan ó Oculto, ta. adj. Tagó;
abutin ang ninanasá líhim.
Obtuso, sa. adj. Mapu- Ocupación. / Abala; li-

rol; pulpol. gálig.


Obviar, a. Ihiualay; ilayó Ocurrencia. /. Pagcacá-
ó itangi taon ó pangyayaring
> Obvio, via. adj. Ang na hindí tinatalagá. Ang
sa harap nang mata. biglang pagbucal sa
Malinao. ísip nang anomang bé-
OF 292 OF
gay na minsang pumásoe Oferta. /. Pangacó na
sa alaala. magbibigay; tútupad ó
Ochava. /. Icaualong ba- gágauá nang anomang
hagui. bágay.
Ochavado, da. adj Ang Oficial, la. m. y /. Ang
may ualong sampad ó gumagauá sa alinmang
ualong mucha. Binalim- oficio. An^ marúnong
bing. sa caniyang oficiong
Ochavo, m. Isang bágay hindi naguing maestro.
na salapi. Sa milicia ay ang mulá
Ochenta, adj. Ualong sa alférez na paitaas.
puo. Ang empleadong na sa
Ochentón, na. adj. Fam. ilálim nang capangya-
Ang tauoog may ualong riKan nang isang puno,
puoog taong edad. para nang director, se-
Ocho. adj. Ualó. cretario, contador. Sa
Ochocientos, adj. Ualong mga ministro nang jus-
daan. ticiaay gayón ang tá-
Odio. m. Tanim ó pag- uag sa verdugo. Sa
tatanim sa loob. manga ibang lugal ay
Odioso, sa. adj, Quina- gayón ang táuag sa
luiupitan. manga mámamátay na
Odorífero, ra. adj Ma- tumitimbang nang carne.
bangó. Oficina. f. Lugal na pi-
Oeste, m. Calunuran. naggagauan.
Ofender, a. Sumúgat ó Oficio, m. Ang isa,t,
bumugbog sa capouá Du- isang gauá ó catung-
mustá sa uicá ó gauá. culan.
Ofensor, ra. m. y /. Ang Ofrecer, a. Magálay;
sumúgat ó bumugbog sa maghandog. —A Dios.
iba. Hayin. — Para que le
Oferente, m. adj. Ang manden. Hangad. — Pri~
nagaalay ó naghahan- mida. Pamago. —Coma
dog. alguna obra. Panagano.
OJ 293 OL
— Algo de paso al pen- mata.— De enfermo. Pan-
samiento. Saguila, sala- looe.
guimsim. Ojeriza./. Galit. Amis.
Ofrenda. /. Álay; han- Ojerudo, da. adj. Malá-
dog na itinútungeol sa pad ang tainga.
manga Santo. Ang sa- Ojete, m. Uhales ó bu-
lapi ó pagcaing nalalaan tas na mabilog, na ili-
sa paglilibing. nalagay sa damit na
Ofuscación./. Panlalabó sinusuutan nang listón.
nang mata; cadilimán Tumbong ó butas ng
nang bait puit.
Ofuscar, a Palabuin ó Ojos. m. Mata. — Zarcos.
manlabó. Matáng pusá. Hincha-
Oido. m. Pandingig; tai- das. Namuctó.— Del
nga. Isa ea limang como que se está
del
iquinadaramdam nang muriendo. Púngay.
catauan. Butas ng ar Ola. /. Alón.
mas de fuego na lina- Olaje, m. Pagcacasunod-
lagyan nang seben. sunod nang mga alón.
Oir. a. Dumingig; dinguin Oleada. /. Álong mala-
ang ipinaquiquiúsap ng laqui. met. Quilos ó
sinoman. Batyag. Ha- galao nang maraming
guing; dingig; quinyig. tauo. Hampas ó gúlong
Ojal. m. Uhales ó bu- nang alón.
tas nang damit na sinu- Oleaginoso, sa. adj. Ma-
suutan nang bitonis. langis.
Ojalá, udv. Mánona; nauá; Olear, a. Magpáhid ng
siya nauá; gayón nauá. Santo Oleo.
Ojalar, a. Maguhales. Oleo. m. Langis. Langis
Ojeada. /. Suliap. na JSanto Oleo ang
Ojear, a. Tumitig; taboy; guinagamit ó ipinapa
aboy. —
Moscas. Ua- hid na langis ng mga
siuas. Parí sa may saquit.
Ojera. /. Pangangalu-^ Oler. a. Umamoy, — Co-
OLL 294 ON
mo el gato cuando se grande boca. Batangá —
provee. Solásod. # Grande. Catingan.
Olfato, m Pangamoy; Ollería./. Tindahan nang
inaamoy. palayoc. Lugal na pi-
Olimpiada./. Ang pistang naggagauan ó caramihan
guinagauá at caugalian nang palayoc.
touing icaapat na taón Ollero, m. Magpapalayoc.
nang manga griego sa Olluela. / Sinduesindu-
ciudad nang Olimpia. can.
Olimpo, m. poe. Lá- Ombligo, m Púsod.
ngit. Ombliguero, m Pamig-
Olivar, m, ^ Ltigal na quis nang tápal sa pú-
maraming puno nang sod nang batang ba~
#
olivo. gong panganae.
Olor. m. Amoy. Asque- Omisión. /. Caculangan
roso. Cadumaldumal — nang cay a. Uahinaan ó
De excremento. — Angis capabayaan sa anomang
— Malo agua 6 li-
de bágay.
cor. Bantot. —
Que trae Omiso, sa. adj. Mahiná;
el aire. Dapoy. De — ualang caya; pabayá
frijoles verdes. Hanglay. Omnipotencia./ Oapang-
— De orines, sudor, ropa. yarihan sa lahat. Ca-
Pálot; panhí. pangyarihan nang Dios.
Oloroso, sa. adj. Ma- Omnipotente, adj Maca-
bangó. pangyayari sa lahat.
Olvidadizo, za. adj. Ma- Omoplato, m. Paypay sa
lilimutin. ibabá nang balíeat.
Olvidado, da. adj. Nalili- Once. adj. Labing isa.
mutan. Onceno, na. adj Icalabing
Olvidar, a. Lumímot ó isa.
malimutan. Onza. /. Icalabing ánim
Olvido, m. Límot. na bahagui nang isang
Olla. /. Laoya. Palayoc. libra. Isang bágay na
Pequeña. Anglit. — De %
panimbáng ó tacalan.
OR 295 OR
Onzavo, va. adj., m y / ton; saysay; húsay. Ica-
Iealabing isa. nim na Sacramento nang
Opaco, ca. adj. Ang naca- Santa Iglesia.
tataquip sa liuánag. Ma- Ordenando, m Ang ma-
dilim. — met. Malungcot. lápit nang maggrado ó
Ópalo, m Batong maha- mag Parí
lagá. Ordenar, a. Ilagay sa
Opción. /. Ang
capang- catampatan. Husayin ang
yarihang macagauá ó anoman, Magutos
magpalagay. Ordeñar, a. Gumatas.
Ópera. J. Isang tugtog Orear, a. Pahanginan ang
nang música na guina- anoman. Matuyó sa t
gamit sa comedia.— Fam. hangin Magpalamig;
Gauang maláuig at suot- iyangyang.
suot. Oreja. /. Tainga.
Operario, ria. w y /. Orejudo, da. adj. Ang
Ang gtimagauá sa alin- mahabá ang tainga.
mang oficina Oreo. m. Hanging palay-
Oportunidad. /. Cagáli- palay ó maraban.
ngan náng panahon at Orfandad. /. Pagcaulila;
nang anomang bágay. caualang magampon.
Oportuno, na. adj. 'Ang Organero, m Mangagauá
guinagauá ó nangyaring nang órgano.
talagá na naaacmá ó na- Organista, com. Ang má-
aagpang nunugtog nang órgano.
Oprobio, m Palibhseá Organizar, a. Gumauá ng
Opulencia./. Cayamanan. órgano ó magcumpuné.
Opulento, ta. adj Maya- — met Magyaman.
man. Orgullo, m. Oapalaluan.
Orbe, m Cabilugan ó isang Orgulloso, sa. adj. Pa-
bilog. Ang cabilugan ng laló.
* Langit 6 lupa. Mundo. Oriental, adj. Ang na-
Orbicular, adj. Mabílog. uueol sa silanganan
Orden, com. Utos. Talun- Oriente, m
Silanganan.
OR 296 OS
Origen, m. Pinangali- Oro. m. Guintó.— Subido.
ngan. Aog bayang tinu- Dalísay.
buan. Oropíel. m. Oropel. —De
Orilla. /. Tabí; pang- China. Palará ó parala.
pang; guílid —
Del mar. Orquesta. /. Catipunan
Baybay. —
De monte ó nang manga músicong
camino Píling, — De nagsisitugtog sa come-
algo. Bíngit — De ves- diahan.
tido que vá colgando Ortiga, f. Lipay; lipa;
Laylayan. —
Baja del bulucáboc.
rio. Palanas. —Del pueblo. Ortodoxo, xa. adj. Cris-
Tabí. tianong matibay ang
Orillo, m Guílid nang pananampalataya at pa-
panyó niniualá sa manga áral
Orin. m. Caláuang, nang Santa Iglesia.
Orina. /. Ihi. Ortografía./. Artengnag-
Orinal, m. Iihan. tuturónang ayos at ma-
Orinar, a. y r. Uraihl. husay na pagsulat.
Oriniento, ta. adj. Oála- Ortógrafo, m. Ang mam-
uangin. nong nang ortografía.
.

Oriolano, na. adj. Tagá Ortología./, Arteng nag-


Orihuela. tuturó nang pagsasabing
Orla. /. Laylayan nang magaling.
datnit. Oruga. / Uod na nagui-
Ornamentar, a. Magpa- guing peroparó. Que co-
muti. men los granos Ulalo.
Ornamento, m. Pamuti. Orzuelo, m Guliti. Pati-
—pl. Ang manga isi- bong na panghuli nang
nusuot nang Parí sa ibón ó daga.
pagmimisa. Áng ma- Osadía. / Capangáhasan.
nga casangcapan sa al- Osar. n. Mangahas.
tar. Oséense, adh Tagá Huesca
Ornar, a. Magpamuti. ó ang nauucol sa ciudad
Ornato, m. Pamuti. na itó.
os 297 ox
Ósculo, m. Halic. Ostro, m. Ostra. Ostrones
Oscurecer, y r, Mag
a. pequeños que se pegan
dilim ó dumilim. al madero. Taliptip.
Oscuridad. /. Cadiliman. Otorgar, a. Tumangap —
Oscuro, ra. adj Madilim. Con la cabeza. Tuma-
Oso, sa. m y /. Háyop ngo.
na apat ang paá. Otro, tra. adj, Iba.
Ostensión. /. Pagpapa- Otro m. Bucod
si. adv.
háyag nang anoman. sa rito.— For. Icalauang
Ostensivo, va. adj, Ang cahingian.
nagpapaháyag. . Ovalado, da. adj. Taloha-
Ostentación./. Pagpapa- bang parang itlog.
rangalan; pagpapalaló. Oveja./. Tupang babayi.
Ostentar, a. Magpalaló. Ovejero, m. Pastol nang
Magpaháyag. tupa.
Ostentativo, va. adj. Ang Ovillo, m. Iquid na ma-
nagpapalaló ó nagpapa- bilog nang sutlá ó sinu-
háyag. lid.

Ostentoso, sa. adj. Mari- Ovíparo, ra. adj. Ang


lag; marangal na súcat manga háyop na nangit-
panoorin at tanghalin. log.
Ostra. /. Talaba. Oxear, a. Butnugao nang
Ostrera. /. Lugal na ma- manga manoc; calapati,
raming talaba. etc

PA PA

Pabellón, m Culambó. mang manga hirap at


Pábilo ó pabilo, m. Mitsá casaquitan, caralitaan at
nang candila. camurahán ó carouaha-
Paciencia./ Angpagtitiis guinan.
at paghabatá ea ano- Pacífico, ca. adj. Ualang
PA 298 PA
qtiibó,tahimic at mai- pangacó sa pagbabá-
biguin sa capayapaan. yad.
Padrastro, m. Amain sa Página, f Mucha nang
paquinábang. nang libro.
isang pojas
Padre, m. Ama. Pago. m. Báyad.
Padrina. /. Madrina, Pagoda. /. Simbahan ó
Padrino, m Inaamá. pánalanginan nang ma-
Padrón, m. Listahau nang nga hindi binyagan.
manga tauong nagsisipa- País. m. Caharian; bayan
nahan sa isang bayan. ó lugal. Ang manga pinta
Padu&no, na. adj. Taga nang manga lugal. Bá«
Padua. hay sa parang at manga
Paga./ Báyad; upa.— ,4r tauo.
alcahuete ó testigo. Sú- Paisano, na. adj. Caba-
hol. bayan. Hindi sundalo.
Pagadero, ra. adj. Ma- Paja./. Dayami; guinican.
mamayad. —
Que queda después de
Pagamento, m. Ang pa- trillado el arroz. Yáot.
mamáyad. "—Para cubrir Sus casas.
Paganismo, m. Carami- Cogon^
han nang manga di bin- Pajar, m. Lalagyan nang
yagan. guinican; báhay guini-
Pagano, na. adj. Nauueol can.
sa manga di. binyagan.
*
Pajarear, a Mangibon.—
— ra. Ang natitirá sa met. Gumayongayon.
párang. Hindi binyagan. Pajarera./ Culunganng
—Fam. Ang namama- ibón.
yad ó namamahagui. Pajarilla./ HinSpac-him-
Pagar, a. Magbáyad. pacan.
Magdusa. —
Adelantado. Pájaro, ra. m. y/ Ibong
Tampá -* Terrazgo. Buis. munti; pugó; maya.
— Deuda. Báyad. Paje. m. Isang bágay na
Pagaré, m. Papel na qui- alilá na casamasáma
naeusulatan naug manga nang panginoen sa pag-
PA 299 PA
asiste sa alinmang ga- Paladear, a, Lumasap ó
gauin. lasapin.
Pajero, m. Ang nagbibilí Paladeo, m. Ang pagla-
ó nagdadalá náng da- sap.
yami sa ibang lugal. Paladino, na. adj, Hayag;
Pajizo, za. adj. Marammg tanyag.
guinican ó cúlay guini- Palanca. /. Panghicuat
can. ó pinga.
Pajuela, f. Pangsuso ó Palancada./. Hampas ng
pangsindí nang ilao. pinga.
pl Yaguit. Palancana./. Palangana.
Palabra. /. Salitá; uicá; Palangana./. Hílamusan.
pangacó; pangungúsap. Palazo, m. Hampas ng
Palabrada. /. Masamang pala.
bucang bibig. Palco, m. Pánooran nañg
Palabrero, ra. adj. Ma- comedia ó pista.
v
salitá ,
: Palestino, na. adj Tagá
Palabrimujer, m. Lala- Palestina.
quing voces lalaqui. Paliación. /. Ang pag-
Palabrita. /. Uicang ma- nang anoman.
lilihim
rahan ó bulong. Paliar. Magtagó nang
Palabrota. /. Palabrada. anoman.
Palaciego, ga. adj. Ang Palidez. /. Pamumutlá.
nauucol sa Palacio. Ang Pálido, da. adj Namú-
naninilbihan sa palacio 1 mutlá
at nacaaalam nang mga Palillo, m. Casangcapan
caugalian doon. sa paggauá nang medias.
Palacio, m. Báhay nang Panghiningá.— PflfoVZos de
Hari. contar. Isipan.
Paletilla. /. Butong ma- Palinodia, /. Hayag na
lata at maputí, na pagbabago nang sinabi.
* i)a sa bacana nang eic- Palio, m. Langitlángit.
murá. Paliza./. PaK> ó pagpató.
' Paladar, m. Ngalangalá. Palizada. /. Istaca.
PA 300 PA
Palma. /, Cáong. Donde que asientan la tijera
sacan los cables negros. Anaman.
Pugahan. De la ñipa. Paloma./. Calapati.— Del
Sasá; — Silvestre. Lú- monte. "
Batobató. — Del!
yong ó anahao Peque-, monte con manchas co-
ña y desmedrada. Pali- loradas en el pecho Pú-
Pog- nay.
Palmada. /. Tampal. Palomar, m. Báhay ca-
Palmadica, Ha, ta. /. lapati.
Tapie. Palomera. /. Lugal na
Palmario, ria. adj. Cara- tampac sa hangin. Cu-
mihan ng lúyong. Hayag. lungang munti nang ca-
Palmatoria. /. Palmeta lapati.
Palmeado, da. adj lbong Palomería. / Báhay ca-
diquit ang manga dalirl lapati.
para nang pato. Palomino, m. Inacay ng
Palmeta./. Casangeapang batobató.
pamaló sa manga batk. Palomo, m. Calapatipg
Palmitieso. adj Caba- lalaqui.
yong tuyo ang cucó. Palor, m. Gaputlaan.
Palmito, m. übod. Palpadura. Ang pag- /
Palmo, m. Dangpal. salat ó paghipó.
Palmotear. n Tumam- Palpar, a. Humipó; ld-
pal;manampal. Pagupa- mamas.— A oscuras bus*
quin ang pálad nang ma- * cando algo. Capá; apú-
nga eamay. hap; halap.
Palmoteo, m. Ang pag- Palpebra. /. Talúcap ng
tampal; tampal mata.
Palo. m. Cáhoy.— Lleno Palpitación. / Cabá ng
de nudos. Salimuot — dibdib.
Momo. Tipungol. Que — Palpitar, n. Cumabá ang
ajusta el pescuezo de los puso ó dibdib. %
carabaos para que tra- Pamplonés, sa. adj. Tagá
bajen Sineao. Sobre — Pamplona.
PA 301 PA
Pan. m. Tinápay. Pañal, m. Lampin.
Panadear, a Gutnauá ng Paño. m. Damit na ang
'
tinápay. táuag ay de paño.— Por
Panadería. /. Tindahafi la cabeza. Bírang. —De
nang tinápay. manos. Pamáhid.
Panadero, ra. m. y / Pañuelo, m Panyó
Magtitinapay. Papá. m. Fam. Ama.
Panal, m. Báhay pocyo- Papada./. Laman sa ilá-
tan ó ang pagquit. lim nang baba.
Pancho, m. Fam Tian. Papagayo, ya. m y /
Pandorga. /. Fam. Ba Mamalis ó langaylanga-
baying matabangmatabá yan.— Blanco. Calá-
na mahiná at mabágal ngay
ang caniyang manga Papal, adj. Nauucol sa
quilos. Papa.
Panera. / Taguau nang Papera. /. Baiqul ó biqul.
trigo; harina; tinápay. Papirote, m. Pitic.
Pantalón, m. Salaual. Papo. m. Baba.
Pantano, m. Pátubigan Papudo, da. adj Malaman
ó patúbig. ang baba.
Pantanoso, sa. adj. Ang Paquete, m. Balutang
lugal na maraming pá- muntí; balutan nang
tubigan ó patúbig. manga súlat.
Panteón, m. Líbingan; Para. pre. Sa.— v.g: Para
báunan nang mga patay. mí 6 por mí. Sa aquin.
Pantorrilla. /. Bintí. — Nosotros. Sa átin.—
Pantorrilludo, da. adj t
Quien. Cangino. ó ca-
Malaquí ang binli. nino.
Panza. /. Tian.— De ani- Paracleto ó paráclito, n.
mal. Labor. Espíritu Santo.
Panzada./. Budlong ng Parada. Ang paghintd.
tian. Lugal na pinagtitipunan
Panzudo, da. adj. Mala- nang manga baca at
qui ang tiyan. iba pang ganitó. Sala-
PA 302 PA
ping ilinalagay na pa- Paraninfo, m. Inaamá sa
minsan sa paglalaró. alinmang función ó cá~
Paradero, m. Hantungan. ngay.
— met. Hangá ó cata- Parao. m. Parao.
pusan nang anoman. Parar, m. Humintó.—
Paradigma, m. Huaran ó La obra. Hantong; tu-
hinuhuaran. rnaban.
Paradojo, ja. adj. Qñ- Parasol, m. Páyong.
caibang umíaip ó urna- Parca. /. (Jamátayaa
cala anang manga poeta.
Parador, m. Sa cabayo Parcial, adj. Isang ba-
ay ang madaling pa- hagui nang anomang
hintuin, at sa laró ay bágay. Cacampí ó cam-
nang maluat.
nagtitiguil
Hantungatí ng carruaje Parcialidad. /. Casama-
at iba pa. han; campón.
Paráfrasis. /. Ang ea- Parco,ca.ad;\ Maiclí;salat
sayeayan sa isang há- sa anoman. Catatagan
tol at nang madaling , sa pagcain at sa pag~
maintindihan na guina- inom.
gauá Parche, m, Patsé; tápal.
Paraguas, m Páyong. Parear, a, Magmuc ha 6
Paraíso, m. Lugal na pi- magparis. Pagdaladala-
naglagyan nang Pangi- uahin ang anoman.
noong Dios sa ating Parecer, m. Hátol; pfcsiyá.
núnong cay Adán. Parecido, da. adj. Caua-
Páramo, m. Párang na ngis; cauangqui.
maluang; malungcot na Pared. /." Pader.
ualá isa mang táhanan Pareja. /. Pagcacásama
ó cubo. ng dalauang magca-
Parangón, m. Pagcámuc- muc-há.
bá; pageáhuad. Parejo, rá. adj. Magca-
Parangonar, a, Magpa- parís; magcamuc há; pan-
ris; magmuc-há. tay.
PA 303 PA
Parentela. /. Áuac; ea- Párpado, m Talúcap ng
maganacan. mata. Bubong.
Parentesco, m Cama- Parra, j. Ubas ~ Silves-
ganacan. — De afinidad tre. Bica.
Balay i. Parral, m. Bálag.
Parias, f. Buis na ibini-
Parricida, com. Ang na-
bigay nang isang prín- tay sa ama, iná ó ca-
cipe sa iba sa pagqui- magánac.
lala sa cataasan. Parricidio, m Ang pag-
Paridad. / Pagcacámuc- patay sa magúlang ó ca-
há; pagcacáparis nang tnagánac.
anomang bágay. Parrilla. /. Ihauang tila

Parida, adj. Nacapanga- rejas.


nac na ó capangánga- Párroco, ra. Cura.
nac. Parroquia. /. Ang nasá-
Pariente, ta. m. y f sacop ng isang cura.
Catnagánac. —
In género. Parroquial, adj Ang na-
Hinlog. uucol sa parroquia
Parir, a. Manganac ó Parsimonia. J. Cabáitan
panganac. sa anoman.
Parisiense, adj Tagá Parte. /. Capiraso nang
París. isang bágay. — Que le
Parlanchín, na. adj. Fam. cabe á uno en la se-
Mapagsalitá nang ua- mentera. Saclong. Baja
lang cabuluhan ó nag- del pueblo. Ibabá.— In-
sasalitá nang di dapat ferior de la oreja. Pí-
salitin. ngol. - Superior del pue-
Parlar, a. Magpangu- blo. Haya.
sap náng ualang cabu- Partera. /. Hílot.
luhan. Partero, m. Sálag.
Parlero, ra. adj. Masabi; Partición. /. Pagbabaha-
salitá nang ealitá. gui ó paghahatl.
Parpadear, n. Cumurap- Participación. /. Pagpa-
curap. paháyag.
PA 304 PA
Participan a. Magbalitá. Partitivo, va. adj. Ang
— Be la culpa de otro. mahahatl.
Hicáyat. Sapacat. Mag Parto, m. Panganganac.
paháyag. Parvedad ó parvidad./,
Partícula. /. I§ang mun- Cauntian ó caliitan. Ang
ting bahagui. Que junta quinacain sa umaga ng
con nombres de pueblo, manga colación.
significa ser vecino de él Parva. /. Haya ó úhay
Tagá. na nahahandang guíguii-
Particular, adj. Bueod. quin.
Partida. /. Ang pagli- Parvo, va. adj. Munti.
pat sa ibang lugal. Ca- Bunton nang anoman.
sulatán nang pinagbin- Parvulez. /. Caliitan.
yagan, pinageumpilan Párvulo, la. adj. Maliit.
at pinaglibingan. Sun- — Inocente ws*-.. y /.
dalong pa sa sa ibang Bata.
lugal. Pasadero, adj. Macará-
Partidor, m. Ang na- raan.
mamahagui. Pangbati ó Pasadizo, m. Daang ma-
pamútol. quípot sa báhay man
Partir, a. Mamahagui. at sa daan man. Dalay-
—En partes desiguales. dayan
Api — Herencia. Mag- Pasagonzalo, m Fam.
bahagui. — Terrones. Ti- Tapie.
pac. — En La-
pedazos. Pasaje, m. Pagpa sa ibang
pang Algo señalándolo lugal Báyad na ibini-
an tes Tata — De
. algún bigay nang na pa sa sa
lugar. Maghinalá; tu- ibang lugal. Lugal na
múlae.— Por medio. Hatt. dinadaanan. Pagcapa-
— Algo como pan con la raan.
mano. Pisanhin ó pira- Pasajero, ra. adj. Da-
suhin Trozos metién- raanan.— w. y /. Ang
dolos Sibaquin ó
cuñas. naglalayag na na pa sa
hiyaquin. sa ibang lugal.
PA 305 PA
Pasamano, m Palábaba- Paseo, m. Ang pagpa-
faan — Oon garfio. Cáuit. sial.
— De la escalera. Gabay; Pasible, adj. Ang dapat
lalayan. rnagcarálitá
Pasaporte, m. Ang licen- Pasicorto, ta. adj. Mali-
cia ó súlat na ibinibigay Hit na hacbang.
at ng maca pa sa ibang Pasilargo, ga. adj. Malu-
bayan ó húcoman. luang ang hacbang.
Pasar, a n ó r. Duiíiaan; Pasión. /. Ang pageaca-
magdaan. Turnaos. Mag- sáquit; pagbíhírap nang
lagos ó lumagos. Iabot pinarurusahan.
Tumulay. Magtauid ó Pasito, m. Hacbang na
tumauid. Iliban. Ade- _ muntí. Ualang quibó.
lante el que anda. Lú- Pasmo, m. Saquit. Pagca-
guit. pamaang; pagcapatacá;
Pasatiempo, m. Aliuan pageainangbá.
Pascasio. m. Eetudianteng Paso, sa. p. p. Hacbang.
nagsisiouí sa caniyang Pasquín, m. Súlat na
bayan cun pascó. ilinalagay sa hayag na
Pascua. /. Pascó.— De la nalalaban sa manga
Natividad. Ang panga- puno
tíganac sa ating P. Je- Pasta. /. Cumamal na
sucristo.— De la Besurrec* anoman. Balat nang li-
vión. Ang pagcabuhay bró. Guintó 6 pílac na
na maguli. tunao.
Pascual, adj. Ang na- Pastar, a. Magpastol.
uucol sa pascó. Pastel, m. Minasang ha-
Paseadero, m Lugal na rina, na maj manticá at
pásialan. may carneng tinadtad
Paseador, ra. adj. Ma- sa loob at saca baba-
pagpasial. lutan nang iba pa at
Pasear, a. Magpaeial. ilulutó.
r. Pumasial; gum^lá; lu- Pastelera. /, Asaua ng
míbot magpapastel.
20

PA 306 PA
Pastelería* /. Tindahan Patentizar, a. Ihayag.
nang pastel. P^ter noster. m. Padre
Pastelero, ra. m. y /. nuestro. Ama namin.
Mangagauá ó nagtitindá Patíbulo, m. Bibitayan.
nang pastel. Pato. m. y /. Itie; bibi.
Pastor, ra. m. y /. Ang —
Pequeño Baliuis
.

nagaalagá at nagcaealingá Patochada./. Uicang ma-


sa manga háyop. samá.
Pastorear, a: Magaboy Patón, na. adj. Malaquf
nang manga háyop sa ang paá.
pastulan ó magpastol. Patraña. f. Balita ó sa»
Pastoría. /. Oatungculan litang pauang casinunga-
ó capisanan nang manga lingan.
pastol. Patria. /. Ang bayang
Pastoso, sa. adj. Malatá; tinubuan.
malambot. Patriarca, m. Ngalang
Pata. /. Paá nang manga itinatauag sa mga tauong
háyop. pinagmulan nang ma-
Patada. /. Sícad; tadyac; lalaquing ánac, na naba-
sipa. En él suelo Darag. basa sa lumang testa-
Yab8g ó mágsicad., mento.' Ngalan nang ea-
Patalear, n Dumábog; mahalan na ipinagea-
cumarag; tumarsng; du- loob sa ilang Simbahang
marag. manga pangulo para
Pataleo, m. Tunog nang nang sa Alejandría, Je--

sícad ó ang pagsicad. rusalem at Constantino-


Patear, a Tumadyae; du- pía Ngalan nang ca-
mábog; tumarang. nuhalang bagong ipi-
Patena. /. Agnos ó ima- nagcaloob nang Santo
gen. Ang pingang munti Papa sa manga ilang
na guinagamit nang sa- tinatauag na prelado.
cerdote sa pagmimisa. Alinman sa m^nga nag~
Patente. otfy'.-'Hayag sa tatag nang tinatauag na
tingin nang madla. órdenes religiosas.
PA 307 PE
Patrimonial. adj, Ang na- Paulatino, na. adj. Ma-
uucol sa aring minana. bagal ó mahiman sa pag-
Patrimonio, m. Ang aring gauá.
minana. Pausado, da. adj. Paos
Patrio, tria, adj, Ang ó namamalat.
nauucol sa bayang tinu- Pauta. /. Tablang may
büan. Ang nauucol sa cuerdas na guinagamit
arná ó ang gáling sa nang manga bata sa
caniya. pagguhit nang papel ng
Patriota, m. Ang may nagaáral sumúlat.
pagíbig at pagmama- Pavesa. /. Abó ng ilao.
saquit sa bayang tinu- Pávido, da. adj. Mata-
buan. tacutin.
Patriotismo, m. Pagíbig Pavimento, m. Pavi-
sa bayang tinubuan. miento.
Patrocinar, a. Magam- Pavimiento. m. ant. Alin-
pon; magcalingá; mag- mang sahig nang isang
sangalang. pamamahay na may sang-
Patrocinio, m. Pagam- cap na larió.
pon; pagtulong. Pavor, m. Tácot sa pag-
Patrón, na. m. y /. Pin- cárulit.
tacasi. Ang may cargo Pavorido, da. adj. Ma-
nang Hóua-
sasacyan. laquing pagcárulit.
ran. Ang may arl nang Pavoroso, sa. adj. Na-
báhay na pinanuaulu- carurúlit.
yanan. Paz. f. Payapá; tahímic.
Patrono, m. Tagá pag- Peajero, m. Ang nani-
tangol. ningil nang báyad ó
Patrulla./. Manga sun- peaje.
dalong nagroronda Peana. /. Peaña.
Patrullar, n. Magronda Peaña. /, Ang quinala-
ang manga sundalo. lagyan ó quinatutung-
Patudo, da. adj. Malaquí tungan nang alinmang
ang manga paá. larauan.
PE 308 PE
Pebre, m. Sausauan; sa- cayo na itinataquip sa
lmean; tiltilan. dibdib. Fam. Anglabas
Peca. /. Anan. nang dibdib.
Pecado, m. Casalanan. Pecho, m. Dibdib. Suso.
Pecador, ra. m. y/. Ang Pechuga. /. Dibdib ng
nagcásala ó dapat mag- •ibón.— Fam. Dibdib nang
cásala. tauo.
Pecar, n.Magcásala; mag- Pedante, m. Maestrong
bigay pagcacásala. Su- nagtuturó nang gra-
malangsañg sa utos ng mática sa babayba-
Dios. hay. Mapagdunongdunu-
Pecera. /. Pábiyayan ng ngan.
isdang sarisaring cúlay Pedantear, n. Magsabí
na nagsisilbing áliuan. nang capalaluan; mag-
Pecina. /. Patáisdaan. paháyag nang manga
Pecoso, sa. adj. Maanan. carunungang nacayaya-
Pectoral, adj. Ang na- mot.
uucol dibdib ó ma-
sa Pedantería. /. Pagdu-
galing dibdib.— m.
sa dunongdunungan; pag-
Curos na tanda nang sasabí nang manga la-
.

camahalan ó cataasan ng tín lalonglaló sa harap


isang Obispo, na ilinala- nang manga hindí na-
gay sa dibdib. caaabot.
Peculio, m. Ang pagaarl Pedazo, m. Capiraso.
ó salaping ipinagca- De caña hendida. Pat-
caloob nang magúlang pat. — Grande de carne
ó panginoon na gami- ó pescado. Limpac, - O
tin at ipangalácal. Pa« raja de leña. Guiling ó
sarili. pidpid.
Pecunia. /. Fam. Salapí. Pedernal, m. Batong lub-
Pecuniario, ria. adj. Ang hang matigas at mali-
náuucol sa salaping tú- nao. .Batong pinquian
nay. Ang catigasan nang ano
Pechera. /. Oapirasong mang bógay.
FE 309 PE
Pedestre, adj. Naglálacad. malabas ng biglá cung
Pedicoj, m. Candirit. iutot.

Pedido, m. Hiningí ó hi- Pedorrero, ra. adj. Utu-


nibingí nang Harl, na tin.

ambag sa caniyang mga Pedrada. /. Pucol; pasa


nasasacop ó manga sun- nang pucol ó súgat na
dalo. gauá nang pucol.
Pedigüeño, ña. adj. Ma- Pedregal, m. Oabatuban.
panghinging lubbá, na na- Pedregoso, sa. adj. Ma-
cayayamot. bató.
Pedimento, m. Cahingian. Pedrejón, m. Batong ma-
Pedir, a. Humingí. -De laquí sa pasigan.
gracia. Dumalangin. Pedrera. •/. Quinúcunan
Prestado. Manandah nang bato ó mina.
umútang; manghiram Pedrería. /. Capisanan ó
— Licencia para irse caramihan nang manga
Paálam. — Perdón. Hu batong maningning at
minging Co
táuad. — mabalagá.
hecho. Magpasúhol.
.
Pedrero, m. Manglalabrá
Que haga por él alguna nang bato.
cosa Mamintacasi — Peer, n Umutot. .

Socorro á voces. Mag- Pegajoso, sa. adj. Páni-


paguibic. Un tanto de quitin; malagquit.
casa en tasa Mangílac Pegar, Maniquit ó idi-
a,
— Como el niño 6 en quit. magla-
Magdaiti;
Jermo. Humiling.— Cosi pit; magpábid. Humam-

lias, menudencias. Mag- pas; pumaló. Fuego.—


pulo. —Prestado la deu Silab; magsigá; sumú-
da ó lo prestado. Ma nog. — r. El fuego de
ningil. una y otra parte. Mag-
Pedo, m Utot. lanin.— Algo á alguna
Pedorrera. /. Ang cara- cosa como arrastrando.
mihan nang hangin sa Láhid. — Como ventosa.
loob nang tiyan na lu- Hácab.
PE 310 PE
Pegujal, m. Pasarili; pa- marúnong á% madaling
mulaing. Munting pag- gumauá ng anoman.
aarl. Ariarian. Pelada. /. Topa ó baca
Pegujarero. m. Ang may man na ualang balahibo.
munting saca ó pag- Peladero, m. Lugal na
caya; may munting pag- banlian at pinaghihimul-
hahayop. muían nang ibón man
Peinada. /. Peinadura. ó báboy man.
Peinado, da. adj. Lala- Pelado, da. adj, met.
quing butihin parang Bundoc; párang na üa-
babayi.— m Magandang lang anomang cáhoy ni
ayos at pagcásuclay nang damó.
buhoc. Peladura. /. Ang pag-
Peinador, m. Damit na ánit ó pagtálop nang
binabalabal oong nagsu- anoman.
suclay ó nagaahit. Pelafustán, na. m y /.
Peinadura. /. Pagsusuc- Hampas lupa; pasampí-
lay Pinagsuclayan
. sampiad.
Peinar, a. Sumuclay ó Pelagallos, m. Fam. Ta-
magsuclay. uong hámac na ualang
Peine, m. Suclay. Súyod catungculan ni hánap bú-
sa paghabi." Bubong ng hay. Hampas lupa.
paá. Pelagianismo. m. Cam-
Peinería. /. Tindahan ó pon ni Pelaglo at sumü-
pinaggagauan nang su- stinod sa caniya.
clay. Pelagiano, na. adj. Ang
Peinero, m. Ang guma- nauucol sa ereges na
gauá ó nagtitindá nang si Pelagio at sumusunod
suclay. ng caniyang utos.
Peineta. /. Suclay na Pelambrar, a. Maglagay
malucong, na ilinalagay ó magbabad nang catad
na pamuti sa ulo nang sa túbig át ápog at ng
manga babayi. málagas ó maanit ang
Peje, m, leda. Ang tauong balahibo. Mageultí.
£B 311 PE
Pelambre, m. Oaramiban ó maicli ang buhoc.
nang catad na quinu- Película. •/. Lámad.
oultí. Nagcacahalong ápog Peligrar, n. Sumapangá-
at túbig na talagang nib.
pangultí. Peligro, m. Pangánib.
Pelambrero, m. Mángu- Peligroso, sa. adj. May
ngultí. pangánib.
Pelandusca. /. Fam Da- Pelilargo, ga. adj. Ma-
lahiráBabaying malicot. habá ang buhoc.
Pelar, a Umánit.— Ave. Pelilloso, sa. adj. Ma-
Maghimulmol. r. Ma- — quílitiin.
mlbó. Pelinegro, gra. adj. Mai-
Pelaruecás. /. Fam. Ba- tim ang buhoc.
baying mahírap ó ducha. Pelirojo, ja. adj. Mapu-
Peldaño, m. Baitang. lapulá ang buhoc.
Pelea. /. Pagaáuay; pag- Pelirubia, bia. adj. Bu-
tatalo; pagbábaca. — hoc na tila balahibo ng
De gallos. Pagsasa- mais capulá.
bong. Pelitieso, sa. adj. Ma-
Pelear, a. y r. Mag- tigas ang buhoc na na-
áuay; magbaca; mag- ngangalíeag
tálo. Pelmacería. /. Fam Ca-
Pelechar, n.Mangúlag ó bigatan; cabagalan sa
mamúiag ang balahibo paggauá.
Peleona. /. Pagaáuay; Pelmazo, m. Anomang
págtatalo ó pagcaca. bágay na mahígpit ó
galit. lápat. Pagcaing^ natirá
Peliblando, da. adj. Ma- sa sicmurá ña hindi na-
lambot ang btihoc. tunao — met ' Ang tauong
Pelicano, na. adj May macúpad at mahiman
uban. anomang gauin.
Pelícano, m. Isang bá- Pelo. m. Buhoc. Be ave
gay na ibón. ó animal. Balahibo.
Pelicorto, ta. adj. Utod Bulo.
PE 312 PE
Pelón, na. adj. Ualang Pena. /. Parusa; hírap;
balahibo ó madálang ang sáquit. — Por culpar.
buhoc. Dusa.
Pelonería. /. Fam. Ca- Penacho, w. Ang bala-
hirapan; caualan; cásala- hibong pálong nang
tila
tan; caruc-haan. manga ibón, para nang
Peloso, sa. adj. Macapal cátala ó quiláquil cung
ang buhoc. naninindig ó nanganga-
Pelotón, m. Oaramihan iíság ang tuctoc. Ang
nang buhoc ó bulo, pamuti ó na
plumaje,
Isang pulutong na sun- ilinalagay nang
sa ulo
dalo. cabayong panghila cung
Peltre, m. Nagcacahalong pistang malaquí.
estaño at tinga Penado; da. adj. Nahi-
Peludo, da. adj. Macapal hirapan.
ang buhoc. Penal, adj. Ang nauucol
Pelle. /, Manteca de puerco sa hírap.
cruda. Linoap. Penalidad. /. Cahirapan;
Pelleja. /. Balat; catad casa quitan
Pellejería, y. Lugal ó bá^ Penante, p. a Ang nag-
hay na pinageucultihan hihirap ó nagdurusa.
at pinagtitindahan nang Penar, a. Magpahfrap;
manga catad. magpasáquit; magparusa.
Pellejero, ra* m. y f — En dinero. Casalatau.
Ang nagbibilí ó nagcu- Penca. Dahon nang
/.
cultí nang balat. isang bágay na pananim
Pellejo, m. Catad; balat para nang coles, etc.
nang há^op. - De can- De hoja de plátanos Pa-
grejo Talúcap — Delpes lapa ó balaba ,

cuezo del toro como pil- Pencazo. m. Hampas ng


trafa. Laping; lambí. palapá ó balaba.
Pellizcar, a. Cumurot; pu- Pencudo, da. adj. Ma-
mlral. palapá.
Pellizco, m. Curot; piral. Pendejo, m. Balahibo sa
PE 313 PE
pusón at sa singit.— Tumalamac —Hasta lo*

Fam Uicañg ilinalapat interior el veneno. Turna-


sa tauong hindi maru- lama. r. La porquería
Dong humalatá nang ma- en la ropa.Tumaib.
halagang bágay. Península./. Lupangna-
Pendencia./. Pagaáuay; liliguid nang túbig, na
pagtatalo —
Con arma cacaunti ang pagcara-
blanca. Tágaan tig sa capoua lupang ca-
Pendenciar, n Magáuay; lac-han na pinangangan-
mlgtalo. lang tierra firme
Pendenciero, ra. adj. Pa- Peninsular, adj. Ang na-
laauay; pala taló; pala- uucol sa península.
usap. Penisla. /.Península
Pentfejv'ftV Mábitin ó Penitencia. /. Dusa; pa-
máhintó rusa.
Pendiente.^, a. Ang na- Penitenciar, a. Magpa-
cabitin ó nabibitin. ru8a ó magbigay dusa.
w. Hicao. Penitenciario, adj. y m.
Pendolista, m. Ang ma- Ang may tungcol na
tuling «umúiat at ma- magpaeumpisal sa alín-
húsay ang letra. mang Simbahan.
Pendón, n. Isang bágay Penitenta. /. Nagcucum-
na bandilá nang manga pisal ó quinucumpisal
sundalp cung jia pa sa na babayi
sa digmá Penitente, adj Ang na-
Péndulo, la. adj. Pen- uucol sa parusa ó pina-
diente. Auomang bágay rurusahan. —
com. Ang
na nacabitin at maga- nagpepenitencia. Ang
galao nagcucumpisal.
Peneque, m. Fam. Na- Peno. m. Tubo sa bayan
lalangó. nang Cartago.
Penetrar, a, Manaimtitn. Penoso, sa. adj. Mabírap.
— Como la herida. Tuma- Ang may hírap ó nag-
lab. El agaca ó color. daramdam sáquit.
PE 314 PE
Pensamiento, m. Pagií- Penúltimo, ma. adj. Ma-
&ip; panimdiin; acá. lapit ó nauuna sa cata-
Pensar, a. Mpin; acalain; pusan ó dulo.
alalahanm. Penuria /. Casalatan ng
Pensativo, va. adj. Ang anoman.
nagíisip. Peña. /. Batong mala-
Pensil. adj % Ang nása- quing tundí pa nalilinis.
salalay ó nabibitin,- m Peñasco, m. Batong ma
Halamanang mariquit ó laqui at mataas.
#
calugodlugod. Peñascoso, sa. adi. Lu-
Pensión. /. Buis sa taón- gal na meramiog bato.
taón nang lupa. Peón» m. Naglalacad.
Pensionado, da. w. y /. Upahan nang arao. Sun-
Ang inay buis ó nag- dalong lacad. Alinman
papabuis. sa labingdalauang bato
Pensionar, a. Magpabuis na guinagamit sa dama
Pensionario, m. Ang bu- ó ajedrez
mubuis. Peonería. /. Ang lupáng
Pensionista, cam. Ang nagagauá nang isang
naniningil nang buis. Ang tauo sa maghapon.
na sa colegio ó isang Peor. adj. Lalong masamá.
báhay na * nagbabayad Peoría. /. Pagsamá.
sa caniyang pagaaral at Pepinar, m. Lugal nang
quinaeain. maraming pepino
Pentateuco, m. Ang li Pepinillo, m. (Que llama
mang libro ni Moisés. de 8. Gregorio). Tabóboc.
Pentecostés, m Capista- Pepino, m Pipino.
han nang manga judíos Pepita. Butó ng alin-
/.
sa pag-aalaala sa ley na mang bunga.— Que da á
ibinigay nang Pangi- la gallina. Tigac; tola.
nong Dios sa bundoc Pepitoso, sa. adj. Mabutó.
nang Sioaí. Ang pag- Saquit nang manga manoc
paoaog nang Dios Espí- ná ang táuag ay pepita.
ritu Safcto. Pepón, m. Sandía Pacuan.

PE 315 PE
Pequefiéz. Cauntian.
/. liu; pumnsiao.— La fuer-
Pequeño, fia. adj. Munti. za ó sabor de la fruta.
Bata —
Be cuerpo pero Lumipas, En el camino.
derecho. Lipotó ó mali- Máligao.— En la cuenta.
putó. Malfmang.
Pera. /. Bunga nang pe- Perdición, f. Pagcaualá;
ral. Balbas sa ibabá ng pagcasirá; pagcápa
labl. sama.
Perada. /. Cusilbang pe Perdón, m. Táuad; patá-
ras. uad,
Peral, m. Punong cáhoy. Per4onar. a Magpatá-
Peraleda. /. Lugal na uad.
maraming punong pe- Perdulario, ría. adj. Lub-
ras. hang pabayá sa earillng
Percibir, a. Tumangap catauan at sa caniyang
nang anoman, para nang manga gauá
salapí ó paquinábang sa Perdurable, adj. Ualang
taontaon. Malasmasin hangan. Ang sumasápit
ang anoman. sa mahabang panahon.
Percibo, m. Pagtangap. Perecear, a. Papagtaa-
Percudir, a. Sirain ang 9
tin ó magluaít dáhil sa
paimbabao ó dalapdap catamarán.
nang anoman, na ma- Perecer, n. Matapos; ma-
ualá ang quinang ó qúin- ualá; maghírap; ma-
tab.— r. La ropa pene ruc-há
trarse la porquería en ella. Peregrinación, m. Pangi-
Tayban. ngibang bayan. Panahón
Perder, a. Iualá ó ma- nang ating búbay.
ualá —Algo por haberse Peregrinar, w, Mangi-
mezclado con otras cosas. bang baya©.
Máttaglit. — El principal Peregrino, na. adj. Na-
del trato. Manguluglii. ngingíbang bayan. Bi-
—En el juego. Mátalo. hirang máquita ó caibá.
— r. El color. Magma- Daquilang dilag at ea-
PE 316 PE
gandahan.— met. Ang na layao sa may ngalang
sa buhay na itó na ma- Pedro.
papa sa buhay na ua- Perigallo, m, Lambí 6
lang hangan. lalambí.
Perenne, adj. Ualang Perrillán, na. adj. Fam.
humpay; ualang tahan Picaro, astuto
Pereza. /. Tamad ó ca- Perito, ta. adj. Bihasa.
tamarán; tamlay. Perjudicar, a. Maeasamá;
Perezoso, sa. adj Matá- macasirá.
marin; anyayá; tigagal; Perjudicial, adj. Nacasa-
pabajá. samá; nacasisirá.
Perfección. /, Cayarian Perjuicio, m. Casiraan
nang anomang bágay. nang puri ó pagaari.
Perfeccionar, a. Tapu- Perjurar, n. y r. Ma-
sing labat. numpá nang hindi dá-
Perfecto, ta. adj Ga- pat. Mapanumpá.
nap; túnay, — En cual- Perjurio, m. Panunumpá
quiera cosa. Sacdal; lu* nang hindi totoó.
bos. — En algo. Ma- Perjuro, ra. adj. Ang na*
gandá. nunumpá ng hindi tcrtoó.
Perfidia. /. Caliluhan; ca- Perlático, ca. adj. Ang
tacsilan. may saquit na perlesía.
Pérfido, da. adj. Tacsil; Perlesía. /. Saquit sa
lilo. manga lítid.
Perfume, m. Soob; pa- Perlino, na. adj. Cúlay
noob; bagong naaamoy; perlas.
pabangó. Permanecer, a. Luma-
Perfumería. /. Pinagga- gui; máparati.
gauan ó pinagfcitindahan Permanencia. /. Pagla-
nang pabangó gul; pagparati.
Pericia. /. Carunungan ó Permanente, adj. Lagul
cabibasnan sa alinmang ó lumagul; dati.
arte. Permansión. /. Perma-
Perico, m. Táuag ó pa- nencia.
PE 317 PE
Permisión. /. Capahin- cásalanang malaqui ó
tulutan. ang paggauá nang casa-
Permisivo, va. adj. May lanang daquilá.
pahintúlot. Perpetrar, a. Mageásala
Permiso, m. Pahintúlot nang malaqui ó daquilá.
na macagauá ó macapag- Perpetuo, tua. adj. Di
sabi nang anómang ca- rnaualá.
pahintulutan. Perplejidad. /. Pagaa-?
Permistión. /. Pagcacá- langan nang bait.
haló nang anoman. Perplejo, ja. adj. Ala-
Permitidero. ra. adj ngan.
May pahintúlot. Perrero, m. Ang may
Permitir, a. Magpahin- tungcol nang pagpa-
túlot; magpabayá palabas nang manga
Permuta. /. Pagpapalit; aso sa loob nang Sim-
paghahalili. bahan. Ang nagaalagá
Permutación./ Permuta. nang manga áeong pa-
Permutar, a. Magpalit; ngaso. Ang lubhang
maghalili. m'aibiguing magalilá
Perniabierto, ta. adj nang aso.
Sacang. Perro, ra. m y /. Aso.
Pernicioso, sa. adj. Ma- Perruno, na. adj. Nauu-
laquiog pangsirá. col sa aso
Pernituerto, ta. adj. Persecución. / Pagúsig;
Pilipit ang bintí pagdouahagui.
Pero, m Dátapoua Perseguir, a. Usiguin;
Perol, m. Tatsó ó ta- duahaguinin ang sino-
chó.— De barro Paso man.
Perpendicular, adj. Gú- Perseverancia. /. Pana-
hit na patayó, na natu tiling túnay; luat.
tuntong ang isang dulo Perseverar, n. Manatili;
sa capoua gúhit na na- magtanan; lumagui; mag-
capahalang tiyagá; magparati.
Perpetración. /. Pagca- Persiano, na. adj, m. y
PE 318 PE
f. Tagá Persia ó ang Pertenecer, n.
caugalian doon, col ó máucol.
Pérsico, ca. adj. Ang na- Perteneciente, adj. Ucol;;
uucol sa Persia.— m. Ca- tungcol.
hoy na ganpon ang táuag. Pertinente, adj. Ang na*
Persignarse, r. Magan- uueol anomang bá-
sa
tandá; magyaring tanda. gay. Ang naayos ó
Persistencia. /. Catiya- *
naaayong manga uicá>
gaan sa anomang guiña- na capag hindí na aa~
gauá. yos ang tauag ay in-
Persistir, n. Magtiyagá; pertinente.
magtamán. Perturbación, /. Ligálig.
Persona. f. Tauo Perturbar, a Lumigálig.
Perspicaci a. /. Catalaean Peruano, na. adj. Tagá
nang pagtingifr Perú ó ang caugalian
Perspicasidad. / Perspi- doon.
cacia. PerusinOj na. adj. Perusa,.
Perspicar. adj. Mátalas ciudad nang Italia.
ang mata, na nacaaa- Perversidad./. Lubhang
bot sa malayo ang ca- casaman ó pagsirá nang:
niyang tingin arl
Perspicuidad. / Caliua- Perversión. /. Casaman
nagan, panganíaag at at camalian nang isip.
calinisan.- met. Ang ea- Perverso, sa. adj. Lub-
liuanagan nang pangu- hang masamá ang caasa-
ngúsap. lan ó mapagsirá ng arl.
Perspicuo, cua. adj. Ma Pervertir, a. Magbigay
lmánag; maanínag at ligálig ó cagúluhan sa
maíinis. catahimican nang mga
Persuadir, #. y r. Orall. bágay. Magbigay dani-
— Con blandura. Arogá; lang masirá ang túnay
amó-amó. na pananampalataya; ca-
Persuasión. /. Paguurall; bánalan at mabuting cau-
paganyó. galian.
PE 319 PE
Pesa. /. Panimbang; tim- este nombre. Quitang.
bang para tíang quintal; — car aguja. Sosuí.
arroba; libra; onza. Bato; Así llamado. Tanguin-
pabató nang cuerdas ng gui.
reloj; pabató nang ano- Pescador, m. Maogingisdá
mang bágay. ó magiisdá
Pesadez. /. Cabigatan. Pescar, a. Mangisdá.
Pesadilla. /. Bangúngot Pescozada. /. Pescozón.
Pesado, da. aclj, Mabigat; Pescozón, m. "Suntoe sa
rnatindí; mabágal. liig ó sa bátoc; pagbátoc.
Pesadumbre. /. Pesadez Pescozudo, da. adj. Ma«
Casuealang loob. laquí ang bátoc
Pesantez. /. Pesadez. Pescuezo, m. Liig.
Pesar, m. Dalamhati; pig- Pesebre, m. Labangan.
hatí; lumbay. Pagsisisi. Pesebrera. /. Caramihan
— n. Timbangín; tumim- nang labangan.
bang. Peseta. /. Peseta.
Pesaroso, sa. adj Nag- Pésimo, ma. adj, Lubhang
dadalamhatl; may súcal masamá
sa loob. Ang nagsisisi sa Peso, m Bigat; timbang.
nágauá ó násalitá Pespuntar, a. Magdis-
Pesca. /. Pangingisdá punté.
Pescadera. / Nagtitindá Pespunte, m. Dispuntó;
nang isdá Pesquera. /. Pángisdaan.
Pescadería. / Lugal na Pesquería. /. Pangingis-
pinagtitindahan nang dá. — Pesquera^,
isdá Pesquisa./. Usieá; siy ásat.
Pescadero, m. Nagbibilí Pesquisar, a. Magusisá;
nang isdá. sumiyásat^
Pescadilla. /. Isdá Pestaña, fí Pilicmatá.
Pescado, da. adj. Isdá. Pestañear, n Cumisap;
— Blanco» Asujos. — En cumurap.
salmuera. Bagoong. — Pestañeo, m. Ourap; qui-
Aguja. Batálay. — Be sap.
PE 320 PI
Peste. /. Sálot; saquit na Pétreo, ea. adj. Pedre-
ipinagcacamatay naog
taño ó háyop. Petroso, sa. adj. Mabató.
Pestífero, ra. adj. Ma- Petulancia. /. Insolen-
capipisté ó maeasasálot. cia.
Ang may amoy na lub- Petulante." adj. Tampa-
hang tnasamá. lasan.
Pestilencia. /. Peste. Pez. m. Isdá,
Pestilencial, adj. Pestí- Pezón, m, Tangcay.— De
fero. la fruta Tampoc— Bel
Pestilente, adj. Pestí- pecho. Utong.
fero. Pezuña. /. Cucó nang
Pestillo, m. Cáling na baca, calabao, tupa, bá-
pansará nang pintó sa boy, na nagcacahating
dapit loob. tila dalirl.
Petaca. /. Calupi; sisld- Piada. /. Siyap
lan nang tabaco ó Piadoso» sa. adj. Maa-
hitsó. uain.
Petar. a. Fam. Magbi- Pian pian, adv Fam. Inot-
gay touá; magbigay lu- inot; utayutay; untí-
god unti
Petate, m. Banig. Piar. n. Sumiyapsiyap.
Petición. /. Paghingi; ca- Piara. /. Munting caca-
hingian; panalangin. nan nang báboy.
Petimetre, tra. m. y f Pica. /. Tila sibat.
Ang sumusunod na ma- Picada. /. Tuca ó súgat
lubhá sa pagbubuti at na gauá nang tuca.
sa manga bagong uso. Picadura. /. Pagtucd.
Butihin. mt Duró.
Petitoria. Ji^Fam Peti- Picante, p. a. (Como pi-
ción. Hangbang.
miento).
Petitorio, ria. adj. Ang Picapedrero, m. Manlili-
nauucol sa cahingian. nis ó manlalabrá nang
Peto. m. Baluti sa dibdib. bato. Cantero.
PI 321 PI
Picar, Tumucá. - Como
a. Piedra. /. Bató.-Lwm-
mosquito, Sumiguid. bre Tauas — Para sacar
Carne ó pescado. Tu- fuego. Pantingan ó pin-
madtad. De aquí y allí quian. —
Engastada en
la gallina. Maghinueá; anillo Tatnpoc.— En
tumucá El gallo á su que se afila Táguisan;
contrario. Pumúpog — hasaan. — Imán. Bató-
Con aguja. Túsdc El — balaul
peje en el anzuelo. Daui; Piel. Balat; catad.
quibit.

Con la espina
'
/.
Pierna. /. Binti.—De sá-
que tiene raya ó el
la bana ó manta Papa; pi-
candóle. Mátibó — r. To napa.
mando para sí lo que se Pieza. / Piraso De —
dice á otro, Panghi- hierro con las puntas do-
nguha. bladas hacia abajo. Ua-
Picaro, ra. adj, Cúlang singay.
— De' ropa. Bu-
nang camáhalan at hiyá; los. —instrumento para
bihasa sa pagdarayá arrojar bala Baril
Pico, m
Tuca .— met Du- Pigmeo, ea. adj.. m. y/.
long matulis nang ano- ~Tauong sadyang pan-
mang bágay. dac ó talagang mababfc.
Picotazo, w. Tbcá. Enano
Picotear, a. Tipnucá. Pigricia. /. Catamarán.
Picudo, da. aéh\ Ma« Pigro, gra. adj, Tamad.
tuca Ngusuan. Pilar, m. Haliguing
Pichón, m. Inacay nang bato;
calapati. Pilón, m, Asúcal na buong
Pidientero. m. Pulubi; bínubo sa pilón. Panim-
salantá bang nang romana na
Pié. m. Paá.— De árbol. tabas campana.
Punong cáhoy. —
De Pillada. /. Fam, Túnay
plátano Sahá; timban; na anyó na ualang pi-
sacuá. nagaralan.
Piedad. /. Auá Pillaje. m, Pagnanacao;
21

PI 322 PI
pagagao. Germ. Mapag- bariles. Ang quinasusuo-
laró. tan nang timsfm.
Pillar, a. Magnacao; ma- Pirata, m. Tulisan sa
ngagao. dágat.— met. Ang ualang
Pillería. /.Catipunan ng auá sa capágalan nang
manga ualang pinag- iba.
aralan. Mátalas at bi Piratear, n. Manghárang;
basa. mangagao dágatsa
Pimienta. /. Pamintá. Piratería, y Panganga-
Pimpollo, m. Usbong; tal- gao ó panghaharang, pag-
bos. nanacao ó pagsirá nang
Pingüe, adj. Malaquíjma ari nang iba.
taba; marami. Pisa. / Pagtápac; pag~
Pintado, da. adj. Batic. tungtong.
Pió, pia. adj. Ang ma- Pisada, f. Yabag. — Becia»
sintahin sa Dios at maa- Casag; tadyac.
uain.— m. Siyap. Pisar, a. Yumápac. - Sem-
Piojo, m. De cabeza Cuto. brados. Yumúrac.
— De ropa. Tuina.— De Piscina. Pábiyayan ng
/.
perro. Pulgas. — De ga- isdá Ang
pin8gbabau-
llina. Hámp. nan ó pinagtatapunan
Piojoso, sa. adj. Macuto; nang tábig na bendita
cútuhin. '
at iba pang isinasangcap
Pipa. /. Ang pinagsasa- sa pagbinyag.
linan ó pinagtataguan Piso. m. Pagyápac ó tá-
nang álac para nangba- pac. Sahjg
riles, túnel. Cuaco, pan- Pista. /. Ang bacas nang
sol ó patúpat. manga háyop sa lupang
Pipar, n. Magcuaco. dinaanan.
Pique, m. Dalamh^ting Pistadero, m. Panghápit
gáling sa pagtatalo. ó hapitan nang anomang
Piquera. /. Ang bútas ó may catas.
pinto nang bahay poc- Pistar, a. Humápit.
yotan. Ang bibig nang Pito. m. Panotsot.
PL 323 PL
Píxide. /. Pítac ó cabang Dios ó hampas sa bayan
munting pinagtataguan para nang bálang; sálot;
nang anouiang bágay. gútom. .
, .

Ang pinaglalagyan ng Plagoso, sa. adj. Naca-


camahalmahalang Santí- susúgat.
simo Sacramento. Planchar, a. Magprinsá.
Pizca. /. Fam. Cacurot; Planta. / Pananim. Ta-
carampot; ó munting lampacan
bahagui nang anomang Plantación./, Ang pag-
bágay. tatanim nang balaman.
Pizcar, a Fam. Pellizcar. Plantador, ra. m y /.
Pizco, larri. Curot; piral. Ang nagtatanim. Ang
Pizpereta, adj. Fam. Ba- casangeapaú sa pagta-
baying buhay na loob; tanim.
malicsí at matalino. Plantanal, m. Saguingan.
Pizpireta, adj Fam. Piz- Plántano. m. Saguing.
pereta Plantar, a. Magtanim.
Piacabiüdad./. Oadaliang Plantario, m. Punlaan.
mapiguii ó masauatá ng Plantel, m. Lupang pinag-
anomang bágay, para ng lilipatan nang pananim.
gálit. Plantío, tía. adj. Matá^
Placativo, va. adj. Ma- tamnan ó. may tanim —
capipiguil ó macasasa- m. Pagtatanim.
uatá. Plañidera. /. Babaying
Placentero, ra. adj. Ma- upahan sa pagiyac sa
sayá; maamong loob. libing.
Placer, imp. Magbigay Plañido, m. Tangís; daing;
lugod ~m. Lugod; ca- panaghoy.
tuaan; casáyahan. Plañil. n. Umiyac; tuma-
Placible, adj. Nacalulu- ngis.
god; nacatutuá ó nacasa- Plasmar, a Cumapal.
sayá. Plata. /. Pílac.
Plácido, da. adj Tahímic. Platanal, m. Saguingao,
Plaga. /. Ang parusa ng Plátano, m. Ságuing.
PL 324 FU
Plática./. Sálitaan. Pa- Plenitud, m Ang capu-
ngangáral. punan ó cahustuban ng
Platicar, a. Maquipagsá- anomang bágay.
litaan. Pleno, na. adj. Puno
Plato, m. Pingan. Gran- — Pliegue, m Cuton; suri;
de. Dinúlang. cunot.
Playa./ Dalampásig; ta- Plomo, m Tinga -Déla
bing dágat. —
Del rio atarraya. Pabató nang
Pasig. Pampang; tabing dala. —Duro. Tinga-
ílog. putí.
Plaza./. Pinagtitindaban Pluma. / Panúlat.-iVbv
ó tindahan bayan; pa- gra y blanca en el ca-
rían.— patio de casa. ñón. Culogó. De la —
Harapan. Quinasusula- flecha. Púlad.
tan nang nanasoc na Población. / Cabilangan
cusa sa alíndalo nang tauo sa bayan,
Plazo, m
Táning na arao; provincia, ciudad. Pa-
lúguit; hanganan.
tipan; guiguing bayan. Bayan.
Pleamar. /. Laquí nang Poblado, m Población.
túbig sa dágat at ilog. Pobre, m. Duc-bá; salantá.
Plegadura./. Cuton; ca- Pobretón, na. adj. Lub-
cutunan; cunot; cacunu- hang duc-bá
tan; pagcacunot; suri Pobreza. /. Caruchaan;
Plegar, a Magcunot; mag- casalatan.
cuton; magsurl Pobrismo, m Oatipünan
Pleyteador. m. Tacao ng mga duc-há ó salantá.
úsap. Pocilga. /. Cúlungan ng
Pleyto. m. Úsap; pagta- báboy.— met. Alinmang
talo. lugal na mababó at ma-
Plenamar./ Pleamar. casusuclam.
Plenario, riá. adj Ualang
'
Poco^ ca. adj: Cauntl;
cúlang iilan; munti
Plenilunio, m. Palabá ó Poda. /. Pagpútol nang
cabilugan nang buan. sangang labia. Pana*
10 325 P0
hoog pagpútol nang Poeta. /. Mánunulá; ma-
sangá. catbá.
Podar, a. Putlan nang Poetastro, m. Fam. Ma-
sangang lumalabis ang samang mánunulá
manga pananim ai nang Poética. /. Poesía.
manaunga. Himuco. Poético, ca. adj. Ang na-
Poder, a. Macapangyari; uucol sa poesía. 9

mangyari; macacaya. Poetisa. /. Babaying ma-


Bagsie; cabagsican; ca- runong tumulá
pangyarihan. Poetizar. n. Tumulá.
Poderdante, m. y /. Ang Polaco, ca. adj. Taga Po-
nagbibigay nang capaúg- lonia jó ang nauucol at
yarihan sa iba. caugalian doon.
Poderhabiente, m Ang Polea. /. Caló.
may capangyarihang Pólice, m. Hinlalaquí.
macapamahalá nang arl Polígama, f. Babaying
at iba pang catungcu- maraming asaua.
lan. Polígamo, m. Lalaquing
Poderoso, sa. adj. Ma- maraming asaua.
capangyarihan. Poligloto, ta. adj. Librong
Podredumbre./. Angna- quinasusulatan nang ma-
cabubuloc. raming uicá. Tauong ma-
Podrición. /. Cabulucan runong nang sarisaring
ó pagcabuloc. uicá
Podrido, da. p.p. Buloc; Polilla. /. Tanga. — De
buog; marupoc; gato - plantas. Tátad; ulalo.
Podrir, a. Mabuog; ma- Polín, m. Pangúlong.
buloc. —y. El harigue por Polisílabo, ba. adj. Uicá
el pié Maguipó. — La ma- ó ngalang maraming sí-
dera. Dumupoc; malapac; laba.
taagatd. Politécnico, ca. adj. Ang
Poema, m
Tula may maraming carunu-
Poesía. /. Librong nag- ngan.
tuturó na^ng pagtulá. Política. /. Librong nag-
PO 326 PO
nang inabuting pa-
tuturó Pollo, m. Sisiu; inacay.
mamahalá at_ cabusayan — Ya medio gallo. Tan-
nang caramihan. Mabu* dang,
ting pagtiugall Pomezo. '/ Batong bugá
Político, ca. adj.Ang ma- na parang bula.
rúnong nang política. Ponderación. /. Pagtim-
Poltrón, na. adj. Tauong bang at pagiingat sa
tamad, alisagá at eaauay pagsasabi at paggauá
sa gauá nang anoman. Pagpa-
Poltronería. /. Catama- palagui nang
sa sabi
rán; caalisagaan; eaánya- anoman. Pagtimbang ng
yaan. anoman.
Poltronizarse, r. Ma- Ponderar, Paguariin
a.
guing anyayá; magtamad; at isiping pacagalingin
magalisagá. ang anoman; palac hin
Polvareda. /. Caalicabu- sa sabi ó purihin.
can. Ponderativo, va. adj. Ang
Polvo, m. Alaboc; alica- nagpapalaquí.
boc; gaboc, — De palay. Ponedera, adj. Manoc ó
Guílie manga ibong nangingit-
Polvorear, a. Magbud- log na.
bod; magsábog nang Poner, a. Uagay. -En el

alaboc. arco la flecha. Bínit.


Polvoriento, ta. adj. Na- La escalera. Ibunsod;
babalot ó puno nang alí- isandig. Algo boca abajo.
caboc. Itaob. — Debajo de otra
Polvoroso, sa. adj. Ma- cosa para sostenerla.
alicaboc Magsalálay ó salalayan.
Polla./. Dumalaga. Ang — Una cosa sobre otra.
salaping pinagsusuga- Isalálay. — Una cosa so-
lan. bre otra como olla sobre
Pollería. /. Pinagtitin- trévedes. Ieálang. — En
dahan nang manga si- orden las cosas que no
siu. están. Isálansan; itátag.
PO 327 PO
—La escalera de lado. cosa. Suncalin.— Algo
llicuad; itaguílid ang á una banda por contra
hagdan — Boca arriba.
. peso. Itimbang. — Los
Itihayá. Algo en pié. ojos en blanco. Itfric.
Itindig.— Una cosa sobre Puntal. Magsúhay; mag-
otra. Ipátong; ibabao.— túcod. La mano en la
Cuidado en la guarda de Mamayauang.
cintura.
algo. Mataan; ingatan. La mano en la frente.
—En al o. Itaás; isam- Itutob; itúcob.
t

En ver-
pá. Al aire ropa mo- so la prosa. Tulain; c&t>
jada. Yangyang. La — hain. Punto en la es-
barba sobre la palma de critura. Tuldican; tuldu-
la mano. Mangalum- can. — Los pies sobre
babá. TJn gallo á vista algo. ItuogtoDg. — Pié
de otro para que pelee. ó pierna sobre muslo ó
Iulot.— Leña al fuego pierna de otro. Idantay.
para cebarlo. Magdú- Al soslayo. íhiuas. —
poog. —
Una cosa encima Una cosa en lugar de
de otra para taparla. Isu la que se perdió^ Híili
clob ó isaelob. Carga — pan. El difunto en las
¿obre los hombros. Pa- andas. Ibúrol. Algo
san sa balíoat. Dere- — á la larga pora que
cho algo, Banusin; tui- le vean. Humera-hará;
rin. En bastidor. Ibas- humará. — En cruz.
eagan. — La mano sobre Magdipá; dumipá.
los ojos para mirar al En frente. Tumapat.
sol. Managosilao. Algo — Tieso. Manigas.
en hilera. Italatag. El sol. Sumibsib; lu-
Una cosa debajo de otra. múnod; lumubog. — En
Isúcob; ipailálim. — La cuatro pies. Tumuad,
mano abierta en cual- —Hermoso. Bumtiti; gu-
quiera parte del cuerpo. mandá; dumiquit.— A
Itúcob; itutób.— Espique la sombra. Sutiailóng.
para soliviar alguna — Al sol ó al aire para
PO 328 PO
que le dé de lleno. Su- Porción. /. Halaga ó ba-
pángab. — Uno de ¡a haguing quinuha sa ma-
otra parte. Cumabilá. rami.
Negro lo blanco. Mangi- Pordiosear, n. Magpa-
tim. En pié. Tumindig; limos.
tumayó. Al sol. Mag- Pordiosero, ra. adj. Sa-
bilad. lante pulubi.
Poniente, m. Calunuran. Porfía. /. Pagtatalo.
Pontazgo, m. Upa sa pag- Porfiado, da. adj. Di ma-
daan sa tulay. pasucang hátol; euail;
Pontear, a. Gumauá ó mapagsouay.
maglagay nang tulay. Poro. m. Ang mga butas
Pontificado, m. Camáha- na mumunti sa catauan
lan al carapatan ng Obis- na di maaninao na pi-
po at Arzobispo ai pa- nagdaraanan ng pauis.
iíahong linalacaran ng ca- Porque y por qué conj.
niyang capangyarihan. ¿Baquin?. Dice qué.
Pontifical, adj. Ang na- Di anhin dao. — JV¿>

uucol sa Sto. Papa, sa ¿Ano't di? Sa pagca,t,


Obispo at sa Arzobispo. dabilan.
Pontífice, m. Obispo ó Porquera. /. Hihigan 6
Arzobispo. táhanan nang báboy ramo.
Ponzoña. /. üamandag ó Porquería. /. Libag; du-
lason. Aral na nacasí- mí; cababuyan; casalau-
sirá sa mabuting cau- laan.
galian. Porqueriza. /. Culungan
Ponzoñoso, sa. adj. May náng báboy.
camandag ó may lasoo. Porquerizo 6 porquezo.
Popa. /. Hulí nang sa- m. Magaalagá aang bá-
sacyanl boy.
Popular, adj. Ang nauu- Porrazo, m. Bungó.
col sa bayan. Portador, ra. m. y/. Acg
Poquito, ta. adj. Camuatí; may dala.
caunti; eamicmic. Portal, m. Pintuang ma-
PO 329 PO
toquinang báhay. Pintó a Magpahingá.— El ave:.
nang Ciudad Dumapó
Portalero. m. Ang nag- Poseer, a. Ariin; mag-
tatanod sa nang
pintó caroon ó magcamit nang
Ciudad na naguusieá ng anoman.— Idioma Dumu-
anomang bágay na na- nong na magaling.
nasoc at dápat ibáyad Algún oficio. Mátuto
Portarse, r. adv Magpa^ nang anomang bágay na
cegaling sa anoman. gana
Portátil, adj. Áng ma- Posible, adj Mangyayari*^
gaang ipaglipatlípat magagauá.
Portazgo, m. Ang upa sa Positivo, va. adj. Toto6-r
pagdaraan sa tulay. túnay; catotohanan.
Porte, m. Caupahang^ibi- Posponer, a. Isahuliban.
nibigay sa pagdadalá ó Poste, m. Haligui.
paglilipat nang ano Postema. / Bagá.
mang bágay sa ibang Postergación., /. Pagca
lugal. antala ng dápat mauna.
Portento, w. Bágay ó Postergar, a. Umantala-.
nangyayari na naeapan- pumíguil.
guiguilalas. Posterior, adj Hulí.
Portentoso, sa. adj, Caibá; Posterioridad. /. Pageá-
ualang caparis na naca- hulí.
pagtatacá. Postilla. /. Costra. La-
Porvenir, m Fam. Ang ngib.
mangyayari ó panahong Postilloso, sa. adj May
darating langib.
Porvida. m. Sumpá. Postrar, a. y r. Magdapá*.
Pos. adv,. Sa bulí óbulihan manicluhod; lumuhod.
Posada. J. Pamamáhay. Postrer, adj. Postren.
Pánuluyanan. Postrero, ra. adj. Hulí.
Posaderas. /. pl. Manga Postura. /. Pagcálagay.
Potable, adj. Maiinom.
Posar. ». Manuluyan. Potencia. /. Bagsic; ca-
PO 330 PR
pangyarihán.— De/ alma Preciado, da. adj. Ma-
Manga ipinangyayari ng balagá.
cáloloua. Preciar, a. Apreciar.— r.
Potentado, m. Haring Magmápurí. *

macapangyarihan. Precio, m. Halaga.


Potranca. ./. Cabayong Precioso, sa. adj. Ma-
babayi na hindí pa luma- balága.
lagpos sa tatlong taon. Precipicio, m Cábubu-
Potro, tra. m. y /. Ca- liran. Biglaüg pagcahú-
bayong may ápat na log; pagcapasamá
taon at calahaü ang Precipitadero, m. Preci-
edad humiguit cumu- picio.
lang. Precipitado, da. adj Pa-
Potroso, adj. Babayaguin biglabiglá ó ualang tu-
ó linuluslusan. tong mangÚ8ap.
Poyo. ni. Banco ó mga Precipitar, a Mangúsep
uupang bato na nádidi- nang ualang taroe; du-
quit sa manga pader. malosdalos. Ibulid; ibu-
Poza. /. Labac— Grande lúsoc; isapanganib.
que hacen los ríos Layon. Precípite, adj. Ang na sa
Pozo. m. Balón. panganib na mahúlog.
Pradería. /. Pastulan ng Precisar, a Piliting houag
manga háyop. patutulin sa paggauá ng
Prado, w. Pastulan. anoman.
Precaución. /. Pagiingat; Preciso, sa. adj. Caila-
pagilag sa anomang pa- ngan; sápilitan.
ngánib. Precitado, da. adj. Ang
Precaver, a. y r. Mag- nasabi na ó ang natu-
íngat; umílag sa panga- ran.
níb. Predecir, a Humnlá.
Precavido, da. adj. Ma- Predestinado, m. Ha-
íngat sa pangatíib. lal nang Panginoorig Dios

Preceder, a. Máuna. na magcacamit nang ca-


Precepto, m. Cautusan. lualbatian.
PE 331 PR
Predicación./. Pangangá- Prelatura. /. Prelacia
ral; áral ó pangáral ^ Prematuro, ra. adj. Ang
Predicador, ra. m. y /, hindi pa hinog. — For.
Ang nangangáral. Babaying pa su-
hindí
Predicar, a. Mangárak . roasapit sa edad na ma-
Predicho, cha. p,p, HuIíl capagasaua.
Predicción. /. Paghulá. Premeditación. /. Pag-
Preferencia. /. Cauná- uauaríuarl bago gumauá
han cagalingan nang si- nang anoman.
noman sa capona, maguing Premeditar, cu Magua-
sa halaga at carapatan ríuarl bago gumauá ng
man, anoman.
Preferente, p. a. Miná- Premiar, a. Gantihin.
magaling; pinapangu- Premio, m. Gantí.
nguna. Premura. /. Cahigpitan;
Preferible, adj. Ang da- casalatan.
pat papangunahin ó ma- Prenda. /. Sanglá. Hiyas.
galingin. Prendar, a. Humingi ng
Preferir, a. Papanguna- saoglá.
hin ó tíiagalingin ang ano- Prender, a. Humuli; bu-
man sa eapouá mungab; dumaquip. n.
Pregón, m. Pagtatáuag Magugat ang halaman;
Pregonar, a, Magtáuag; magnaonao. r. Las mu-
magduro. jeres. Maghiyas ang ma-
Pregonería. /. Cficiong nga babayi.
nagtatauag. Prensa. / Hapitan.
Pregonero, ra. Nagtata- Prensar, a. y r. Hapi-
uag. tin; daganan.
Pregunta. /. Tandng. Prensista, m Manghahá-
Preguntar, a. Tumanong pit.
Preguntón, na. m. y /. Preñada, adj. Buntis.
Matánungin; matirirá. Preñez. /. Cabuntisan.
Prelacia. /. Oamáhalan Preparación. /. Pagha-
nang prelado. handá; pagsasadyá
Pft 332 PR
Preparar. «. Maghandá; magpunó sa alininang
magsadyá.— r. Humandá; capisanan.
gumayac. Preso, sa. m.y/. Bilangó.
Prepucio, m. Balat na Prestación. /. Pagpapa-
oacababalot sa dulo ng pagpapaará.
JbiFam;
tinatauag na miembro Preátado. m. adv. Hi-
viril. rafleg paará.
Pre$$u /. Huli.~ pl Del 4Pre$tar. a± y 8 r. Magpa-
cangrejo. Slpit. — Dé can- hiram; magpautang; mag-
dado Hásang. pasandall. — Por otro.
Presea. /. Hiyas na ma- Paará.
halaga. Presteza. /. Cadalian; ca-
Presencia. / Harap; pag- biglaan.
harap. Presto, ta. adj. Sandalí;
Presenciar, a Humarap; daglí; dalina; madalí
harapin. Presumir, a. Maghinala;
Presentación. / Pagba- magbintang. n. —
Mag-
rap ó paghaharap. Hayin .malaquf; magmataas;
ó paghahayin. magmarangal; magma-
Presentar, a. y r Hu buti.
marap; iharap Presunción. /. Hinala;
Presente, adj. Nacaharap. bintang; capalaluan. .

Preservación. / Pagea- Presuntuosidad. /. Ca-


canlong sa pangánib. palaluan.
Preservar, a. y r. Itagó; Presuntuoso, sa. adj.
icanlong ó iligtas sa pa- Palaló.
ngánib. Pretal, m. Ang balat na
Preservativo, va. adj. nacasacbibi sa dibdib ng
Macaeacanlong ó maca- eabayo, na nacacabit sa
pagliligtas. siyá
Presidente, m. Ang nag- Pretérito, ta. adj. Ang
pupunó. Pangulo sa alin- nacaraan na. m. Tiem-
mang ca ti punan. po nang verbo sa gra-
Presidir, a* Mangulo ó mática.
PR 333 PR
Pretextar, a Magdahi Anac na pangánay.
lan. Primor, m. Carunungan;
Pretexto, m Dahídahi- calinisan sa paggauá
lan. at paguiuicá nang ano-
Pretina. /. Ang dacong dinan.
itaae nang salaual ó feaya Principal, adj. Máguinoo;
na nacalápat sa bay- guinoó; puno.— w. Pu«
uang Palatina. hunan.
Prevención. /. Agap. ÍJi- Principiante, m. Baguhan.
lin ó utos. Principiar, a Muían;
Prevenido, da. adj Han- magmulá nang anoman.
dá; sadyá; gayac; tuma- Principio, w Mülá; puno.
talagá. Pringada./ Tinápay na
Prevenir, a. Maghandá; dinalípay na ibinábad ea
magsadyá —Algo tem- taba.
prano, Umágap; mag- Pringoso, sa. adj. Malinab.
páuna. — Algo por sí Pringue, amb. Taba
Juera necesario. Mag- Prisa. /. Pagmamadalí;
laan. — Alguno de algo pagbibiglá.
en secreto. Tadhaná Prisión. /. Pagmamadalí;
Priesa. /. Pagmamadalí; pansungab Bílañguan.
pagbibiglá Balisa, Gapos. pl Tanicalá ó
Prieto, ta. adj Itim. grillos
Primazgo, m Pagpipin- Proa. /. Doong nang sa-
san sacyan.
Primer, adj. Primero. Probar, a. Tumiquim; ato-
Primerizo, za. adj. Na- hin; paligsahin; tayahin;
ngangánay. subuquin. •

Primero, ra. adj. Una; Probidad. /. Oamáhalan


muña. nang ásal, ugall at gauá.
Primicia. /. Pamago. Probo, ba. adj Ang may
Primo, ma. adj. Marilag. ganap na oamáhalan.
—m y/. Pinsan. Pfoceder. *. Mangáling;
Primogénito, ta. adj. magmulá
PR 334 PR
Procer, adj. Mataas; ma- grado. - s^ Ang mapag-
táy°g- tamas á at maibiguin ng
Proceridad. /. Oataasan. layao sa mundo.
Procero, adj Procer.. Profecía, m Hulá.
Proclama. /. Tauag sa Proferir, a. Magírica;
Sitabahan sa mga *ica¿ mabgúsap.
casal ó magoorden. .Profeta, m Manghuhulá.
Proclamación. /. Pagpa- Profetisa. /. Babaying
paháyag ó pagtatauag nanghuhulá
sa bayan ng anomang Profetizar, a Manghulá.
cautusan at iba pang Proficuo, cua. adj. May
ipinahahayag sa lahat. paquinábang.
Proclamar. a Itáuag ang ? Prófugo, ga. adj Laga-
anoman at nang mála- lag; nagtatago sa jus-
man nang lahat. ticia.
Procurador, ra. m. y /. Profundar, a Profun-
Pinta casi. dizar.
Procuraduría./. Ang ca- Profundizar, a. Humú-
y, tungculan nang procu- cay nang ánoman at
rador. nang lumálim.
Prodigalidad./ Calabha- Profundo, da. adj. Ma~
saan; pagaacsayá nang lálim.
aring sarili. Profusión. /. Lagpos na
Prodigar, a. Magaacsa* paggúgol.
yang lubhá. Profuso, sa. adj. Lagpoa
Prodigio, m. Himalá gumúgol.
Pródigo, m Labhasá; ali- Progenitor, m. Pinanga-
bughá; mapagacsayánang lingan ó pinagmuláng;
arl canunuan.
Profano, na. adj. Ang na- Programa, m. Pagbibigay
lulual ni hindi guinaga- alam sa lahat
mit sa sagrado. Ang Progresar, n. Gumaling:
nalalaban m paggalang at másulong sa anoman.
ea manga bágay na sa- Progreso, m Pagaling at
PR 335 PR
pagcásulong 8a ano- Promiscuar, m Maghaló*
man. sa .arao nang vigilia ng
Prohibir, a. Magbáual; pagcain nang isdá.t, la-
sumansalá; sangsaíain; mang cati.
ealahíu. - Con pena. Ta Promiscuo, cua. adj. Ha-
ngá •
, íohaló Ang may r
dala-
Prohijan Parahing
a. uang cahulugan ó mang-
anac na túnay ang sa yayaring magagámit alin-
iba— met. Iparátang ang man, sapagca,t, nagca-
hindí guinágauá caisá
Prójimo, m Capouá tauo. Promoción, f. Pagcataas
Prole, y. Mga inanae. ninoman sa catungcu-
Prolijidad. /. Diuará. lan.
Prolijo, ja. adj Madiuará; Promontorio. m Anglub-
mauriiá hang mataas na lupa.
Prolongado, da. adj. Ta — met. Anomang bá-
longhabá; haba gay na bunton, na na-
Prolongamiento, m. Ha- casusúcal.
ba; pagpapahabá Promover, a. Mátaas;.
Prolongar, a. Haba; ha- itaas nang
catungculan
baan. Magpahabá ang sinoman.
Promediar, a Hatiin ng Promulgar, a. Ipaháyag
dalauang bahagui. sa lahat.
Promedio, m Calaha- Pronombre, Uicang m.
tian. ilinalagay sa lugalnang
Promesa./. Pangacó; pa- ngalan, para nang acó,
nata. icao, siya. Sa castila,i,
Prometer, a. Mangacó yo, tu, él.

Magpanata. — Como en Prontitud, y Cadaglian;


señal. Talagá. — Y no catulinan
cumplir. Pangacong Pronto, ta. adj. Presto.
hindí tinupad. — Algo Pronunciar, a. Mangú-
para conseguir. Pana- sap; maguicá.
hot. Propagar, a. Magparami;.
PR 336 PR
dnmami ang anoman. nauucol sa pagcacaba-
Oumalat. gay
Propalar, a. Ilathalá ang Proporcionar, a. Pagba-
líhim. gayin.
Propasar, a. Lumagpos, Propósito, m. Aha; tica.

sa carampatan. Próroga. /. Palúguit.


Propensión. /. Pagcáhin- Prosapia. /. Pinangali-
guil; pagcahilig; pagca- ngan.
gaui Proseguir, a. Magpatú-
Propiciar, a. Pahupain isúlong.— .Hasta el
loy;
ang galit; palambutin ang fin. Lumalos.
calooban nang sinoman. Prosperar, a Paguinha-
Propiciatorio, ria. adj. uahin.
Macalalambot nang loob; Próspero, ra. adj. Ma-
macahuhupá nang gá- pálad.
lit. Protección, j. Pagaam-
Propicio, cia. adj. Ma- pon; pagsasangalang.
aníong loob. Proteger, a. Magampon;
Propiedad. /. Aring tú- magsangalang.
nay ó sarili. Proto. Pangulo.
Propinar, a. Ipainom Gu- Protomártir. m. Pángulo
mauá? ó magbigay nang sá manga mártires, para
gamot. ni san Esteban na siyang
Propincuo, cua. adj unang naguing mártir
Malapit. sa manga discípulos ni
Propio, pia. adj. Sarili. Cristo
Proponer, a Magtica Provecho, m. Paquiná-
Ihalal ó ipalagay sa ano- bang.— Que saca de algo.
mang catungculan. Hita. —r
- . Qué provecho
Proporción. /. Pagcaca- has de sacar? Anong ma-
bagay nang anoman. hihitá mo?
Proporcionado, da. adj. Proveer, a Magtipon
Casiyahan; cab*agayan. at maghandá nang má-
Proporcional, adj. Ang cacain ó ibang bágay
PU 337 ru
na cailangan ea anoman. Pudendas, adj. c. p. I
Proveido. m. Pasiya ng Ang roahálay tingnan ea
Juez. catauan nang tauo.
Provisión. /. Laan. Pudendo, da. adj Mahá-
Provocar, a. Mamung- lay; pángit; eahiyáhiyá.
éabl; magaglahi. Magha- — m. Cabahagui.
mon ó humamon.— Fam. Pudicicia. Banal / na
SuoQuca. calinisang malayo sa ca-
Provocativo, va. adj halayan.
Mapamungcahl; mapag- Púdico, ca. adj. Malini8;
aglabi; mapaghamon. maingat sa cahalayan at
Proximidad./ Calapitan. mahinhin.
Próximo, ma. adj Malá- Pudiente, adj. May aman.
pit. Pudor, m. Calinisan; ca-
Prudencia. /. Gabáitan. hinhinaü; hiyá
Prudente, adj. Mabait. Pudrición./ Putrefacción.
Púa. /. Súyac; subyang. Pudridero, m. Búlucan
Pasólo; tinghas. ó pinagbubulucan.
Pubertad. /. Edad nang Pudrimiento, m. Pagca-
bátá na cun lalaqui ay buloc
labing ápat na taon at Pudrir, a. Podrir.
cung babayi ay labing Pueblo, m. Bayan. Cer- —
dalauá cano á otro. Canayon;
Pubes ó pubis, m. Pocló. caapid bayan.
Pubescencia./ Pubertad. Puente, a. m. b. Tulay.
Pubescer, n. Sumápit sa Puerco, ca. adj. Salaulá;
pubertad. marumí —
meh Ualang
Publicar, a. Magtáuag; gálang ni pinagaralan
magpaháyag sa lahat. ó ualang bait ni píta-
El secreto. Isigao. gan Báboy — Castrado
. . .

Público, ca. adj, Hayag. Báeig.


* Puchera. /. Fam, Palayoc. Puericia./. Edadng tauo
Puchero, m. Palayoc na muía sa pitó hangang
munti, Laoya. labing ápat na taon.
22
PU 338 PU
Pueril, adj. Ang nauucol nang mataman at ma-
sa bata ó ea caniyang ulit na pagbingí sa
eaugslian. pagcaibig magcamit nang
Puerilidad. /. Gauang anoman.
bata. Bágay na ualang Pujanza./. Malaquing ca-
cabuluhan. lacasan at capangyari-
Puerta. /. Pintó. bang macagauá.
Puerto, m Daongan ng Pujar, a Dagdagan ang
manga sasacyan. Del — balagá nang anomang
mar. Lalauigan ipinagbibilíó ipinagaa-
Pues, part Gomo? Baqui t? rrenda sa almoneda. Du-
baquin? Qué? Ay ano? maguis.
Puesto qué. Yáyang; ya Puje. m. Saquit na da-
maog; yayamang. No. — raguis.
CapaJá pa. Pulcro, era. adj. Ma-
Puesto, ta. p. p. m. Ang ganda; malinis; butibin.
lugal na quinalalagyan Pulga. /. Cutong aso.
naug anoman. Lugal Pulgar, m. Hinlalaquí.
na itinalagá sa paggauá Pulgarada. /. Piral.
nang anoman. Ang Pulgoso, sa. adj. Macu-
tindahan ó lugal na pi- tong aso ó mapulgas.
nagtitindahan ó pinag- Pulidez. /. Cagandahan;
bibilban nang tingi cainaman at caríquitan.
— ant Uupan ó hihigan Pulido, da. adj. Calugod-
pinanganganacan nang lugod; masusi; maínam;
babayi. Catuogculan sa mabú8ay; masayá
oficio. Catungculan nang Pulimento, m. Quintab;
nangangaso ó namama- quinang; saya.
ril. Curácurá Pulimentar, a Bumuli;
Puf. int. Uicang nagsa-* magpaquintab nang ano-
saysay na nacaaamoy ng man.
anomang mababó. Pulir, a. Pagandahin; pa-
Pugnar, w. Magáuay; riquitin; paquinisin ang
magbabag. Magpumílit anoman at pasayabin.
B^i PU 339 PU
Pulmón. m Bagá. % Puntillazo, m Puntapié.
Pulmonía. /. Saquit ea Puntillón, m. Puntapié.
bagá. Puntual, adj. Maágap;
Pulpa. /. Laman. Laman masipag; maingat sa
nang manga bunga. paggauá nang ano-
Pulpo, m. Puguita. man.
Pundonor, m. Puri at Puntualidad. /. Agap;
camábalan. sipag at ingat sa pag-
Punible, adj. Ang dápat *
gauá.
mag?arusa. Punzada./ Súgatnagauá
Punición. /. Parusa. nang anomang matulis
Punta. /. Dulo.— Del ara- na dulo, sacsac, bud-
do. Sudsod. — De isla <5> long, sundol.— met. Sa-
ensenada. Tang-uay ó quit na ganoon ang
tangos. — De las alas. táuag.
Bagüis. '.

— Gomo de cu- Punzar, a. Sacsaquin;


chillo. Tulis; dunguit — budlungin; sundulin.
La espina que tiene el Punzón, m. Panacsac;
camarón. Sungot. O — paogbudlong; pangeun-
lengua de tierra entre dol.
dos rios. Lungos.— pl. Puñada. /. Suntoc; dágoc.
De las nalgas. Tabugui. Puñado, m. Dacot; cara-
— De cualquiera cosa col -I)e comida. Camal;
Dungot. dacot.
Puntal, m. Súhay; túcod; Puñal, m Sundang; pang-
taíúcod. A modo de aspa iuá; pangtárac.
Suqui. Para asegurar el Puñalada. / Súgat na
techo. Paeícad. gauá nang sundang; iu&;
Puntapié, m. Sícad nang tárac.
dalo nang paá. Puñetazo. /. Puñada.
Puntiagudo, da. adj. Ma- Puñete, m. Puñada. Ga-
tulis ang dulo. langalangan.
Puntilla. /. Tiyad; pag- Puño. m. Suntoc, etc
tiyad. etc.
PU 340 PU
Pupila. y. Balintatao ng Ang pagsisimbá nang
mata. Batang babaying mahal na Virgen sa ca-
ulila na ualá pang la- niyang mahal na Anac
bing dalauang taon ó nang icapat na puong
dalauang puo,t, limang arao nang canyang pa-
taon. nganganac.
Pupilo, m. Batang lalaqui; Purificar, a Dalisayin;
ulila na uala pang la- linisin; sangaguin.
bing ápat na taon. Puro, ra. adé* Ualang
Pupilaje, m. Upa ó báyad haló; dalísay; uagas. Ti-
sa panunuluyan. Báhay na bobos.
upaban nang nanunulu- Pusilánime, adj. Mahi-
yan. nang loob; duag.
Pupilero, ra. m. y/. Ang Pusilanimidad./. Carua-
tumátangap nang nanu- gan; cahinaan ng- loob.
nuluyan. - Puta. y. Ramera.
Pureza. /. Calinisan nang Putativo, va. adj. Ang
anomang bágay. tinatauag na ama, capa-
Purgación, y. Ang du tid, etc., bagamán hindi
gong nananaog sa mga. tunay na ama, ni capa-
babayi buanbuan. tid, etc.
Purgar, a. Linisin; dali- Putrefacción. /. Pagca-
8ayin ang anomaug bá- buloc nang anoman. Ca-
gay- fo ulucan.
Purgativo, va. adé. Ang Putrefactivo, va. adj.
macalilinis Ang nacabubuloc.
Purificación./ Áng pag- Putridez./. Putrefacción.
dalisay ó paglilinis. Pútrido, da. adj, Buloc.
341
J^A »«> €-

QU QU
Que. vel. Na. Ano; anhin. Quebranto, m. Pagsalang-
— Importa, Di anhin. san; pagbáeag; pag-
Porque. Mayapa't. Se — dicdic; pagliguis; pag-
me dá á mi Anhin co. sirá; pagcalas; pag-
— Sé yo. Ay euan co.— úmog. Del cuerpo. Pa-
Tenemos con eso. Anong ngangayáyat; panghihi-
atin niyan.— Tanto. Mag- ná. Auá ó habag. Ca-
cano. eiraan.
Quebrada. /. Talabis; la- Quebrar, a. Baliin; basa-
bac; lambac. guin; sirain.—
bacliin;
Quebradero, vn. Ang bu- Con los Ngalu-
dientes.
mabásag. Be —
cabeza. tin.— Cosa de metal. Pa-
Basagulo. cahin. El pescuezo. Pu-
Quebradizo, za. adj. Ba- tutin. Pumi-
Loza.
basaguin.-— Como vidrio. sang ó pingasin.
Malutong. Huevo. Pumisá ó pi-
Quebrado, da. adj. Basag. sain.
Nangulugui ó napútol Quedar, n. Mátirá; má-
ang puhunan. Linúlus- lagac humabilin.
lusan. Quedo, da. adj. Ualang
Quebrador, ra. m. y /. quibó; tiguil. -
m. adv.
Ang bumabasag ó su- Anas; bulong.
misirá Quehacer* m, Gauá; abala.
Quebradura./, Cabasagan Queja. /. Daing; hinana-
Quebrantar, a Salangsa- quit
ngin; basaguin; dicdi Quejarse./. Daing; lumú-
quin; liguisin; sirain. hog. Como el enfermo.
La promesa. Calasin; Humalinghing.
calaguin. Las piernas. Quejido, m. Daing; ha-
Omoguin. linhing.
QU 342 QU
Quejoso, sa. adj. May Quietar, a. Aquietar.
hinanaquit; dumáraiog. Quieto, ta. adi. Tahímic;
Quema. /. Súaog. ualang quibó.
Quemadero, m. Pinagsu- Quietud. /. Catahimican;
sunugan. catiuasayan.
Quemado, da. adj. Sunog; Quijada./. Síhang; panga.
tupoc; napas6 Quijal ó quijar, m. Ba-
Quemador, ra. m. y /. gang.— Quijada.
Mánunuoog. Quijarudo, da. adj. Si-
Quemadura. /. Pasó. hangan; pangahan.
Quemar, a. Suuiúnog; Quilate, m Url.
pumasó. Quilatera. /. Urian.
Querella./ Habla; daing; Quilla. /. Lunas nang
ó caráingan; parali. sasacyan.
Querellarse, r. Quejarse. Quimera. /. Auay ó pag-
— Fot. Maghablá. tatalo.
Querelloso, sa. adj. Ang Quimérico, ca. adj. Ma-
inay habla ó inay daing. yábang.
Querencia. ./. Lugal na Quimerista, adj. Pala-
pinagcaraniuan nang auay; mapagtalo
manga háyop.— met. Ba- Quimerizar, n. Magya-
hay ó lugal na quina- bang.
uiuilihan nang sinoman. Quina ó quinaquina./.
Pagibig. Dita.
Querer, Umibig; mag-
a. Quince, m. Labing lima.
loob; magnasá. Quincena. /. Balang la-
Querido, da. p.p. Iniibig; bing lima.
caibigan. Quindenio, m. Balang la-
Quiebra. /. Basag; bali; bing limang taón.
lahang. Entre los co- Quinientos, tas. adj. pl.
merciantes. Pangulugui. Limang daan.
Quien, adj. Sino. Quinquenio, m. Balang
Quienquiera, adj. Sino- limang taón.
man ó balang na. Quinta. /. Báhay ó lugal
QU 343 QU
"f»"apin8gaaliuan ea pá- ollejo. Balucao.— L<r su-
rang ó sa büquid. Bá- perfino. Bauasan. — . Lo
casiunan. dado. Bauiin. — La ca-
Quintal, m. Timbang beza á otro. Pugutan.
isang daang libra ó Algo de la superficie.
ápat na arroba. Icali- Cascasin. — Nata de la
maog babagui nang isang leche ó gordura del caldo*
daan. tíaguipin — La espuma
Quinto, ta. adj. Lima — de lo que se cuece. 8a-
m. Icalimá - adj. Bagong gapin. — Algo encima dé
tauong násorteo. alguna cosa. Hanapin.
Quitaguas, m. Páyong. Por fuerza. Agauin;
Quitalpón, m. Quitapón. dahasia. —
Raices ó la
Quitapón, m. Tangalin. carne pegada al cuerpo.
Quitar, a Alisin. La — Himangitin. — La ceri-
cascara al algodón. Put- lla de la oreja. Hinulí.
putin.— La punta á algo. — La escalera ponién-
Pungulin; tapasin. El — dola á un lado Ili-

sombrero. Pugayin.— La ngid.


cateara Talupan. —
El Quitasol, m, Páyong.

RA RA
Rabadilla. /. Tulatod ngitngit.
Rabanal, m. Tatamnan Rabiar, n. Magngálit; ma-
nang labanos. gálit. — Gon gestos. Man-
Rabanillo, m. Casim ng guiguil.
álac na naguiguing suc&. Rabiatar, a. Talian sa
Rábano, m. habanos. buntot.
Rabear, n. Mamaypoy. Rabicorto, ta. adj. Mai-
Rabia. /. Gálit; ngálit; cli ang buntot.
RA 344 RA
Rabieta, f, d. Malaquing Racionalidad. /. Pagea-
r
cagalitang nangaling 8a ayon sa matouid.
munting dabilan. Racionero, m. Ang nag-
Rabilargo, ga. adj. Ma- papalábol.
habang buntot. Rada. /. Canlungan nang
Rabioso, sa. adj. Ulol na manga sasacyan.
háyop para nang aso- Raedera, f. Oascasan; ca-
men Magagalitin. casan.
Rabo, m Buntot. Raedizo, za. adj. Ang
Rabón, na. adj. Putol madaling cacasin, calisin,
ang buntot. calusin.
Raboso, sa. adj. May Raedor, ra. m, y /. Ang
buntot. cumacacas ó nagcacas-
Rabotear, a. Magpútol cas; cumacalis ó cuma-
nang buntot nang háyop r calos.
at ang panahong pagpu- Raedura. /. Yamuam.
putol nang buntot nang Raer. a. Calisin; cascasin;
manga báyop. cacasin; calusin. — Tierra.
Rabudo, da. adj. Mababá Cahiguin.
ang buntot. Raido, da. adj. Fam Gu«
Racimo, m. Buig. lanit; nasnas.
Racimoso, sa. adj. May Raigón, m. Pupo nang
buig. bagang ó nang ngipin
Raciocinar, n. Maguari; na nababaon sa guilá-
paguariin; pagisiping ma- guid. De árboles. Tuod;
hinahon. bánil.
Raciocinio, m Paguariing Raiz. m. Ugat nang cáhoy
mahinahon. óhalaman.— me¿. Opté de
Ración. /. Que se dá á cualquiera cosa. Pudó.
cada una. Palábol. — Raja. /. Sibac; casibac.
De vino 'para una. Tá- Rajar, a. Sibaquin; su-
gay. mibac.
Racional, adj. Nauucol Ralear. «. Lumabnao; du-
ó naaayon sa matouid. málang.
•*^ . RA 345 RA
*Haío, la. aí/j. Madalang. Rapadura*/. Pagáhit;pag-
Malabnao; malasao. satsat.
Rallar, a. Cumudcod; cu- Rapar, a. Fam. Umáhit*
mayod sumatsat; magnacao.
Rallo, m. Cascasan nang Rapaz, adj. Ang hílig
tinapay. sa pagnanacao. Paslit;.
Rama. /. Sangá. pahat.
Ramalazo, m. Hampss ng Rapidez. /. Catulinan.
ramal ó sugat na gauá Rápido, da. adi. Matulin;
nang hampas nang ra- madalí; biglá
mal. Rapiña, f. Agao; nacao.

Ramera. /. Babaying ma- Rapiñar, a. Magnacao;
samá ang pagbubühay. mangagao.
Ramillete, m Ang ca- Rapista, m. Fam. Mang-
tipunan nang sarissring aáhit.
bulaclac na mababangó Rapta, adj. Babaying ina-
na guinagauang pa- gao ó itinanan nang la-

muti. laqui.
Ramiza. /. Capisanan ng Rapto, m. Nacao. Pag-
manga sangang putol. agao ó pagtatanan nang
Ramonear, n. Putlin ang babayi.
manga sangá nang eá- Raptor, ra. m. y /. Ma-
hoy. ngangagao nang babayi»
Ramoneo, m. Ang pagpu- Rara cosa. Catacatacá.
tol nang sangá nang Raras veces ó pocas
cáhoy. veces. Maminsan min-
Ramoso, sa. adj, Masangá. san; marálang.
Rana. /. Palacá; tugac; Raro, ra. adj. Marálang.
cabacab. Rasadura. /. Pagcaloa.
Rancio, cia. adj. Maantá. Rasar, a. Baer. Calusin.
Rapacidad. J. Hilig nang Rascadera, f. Pangámot.
loob sa pagnanacao. Rascador, m. Pangámot;
Rapador, ra. m. y /. pangascas; pangusot.
Mangaáhit. Rascadera. /. Pagcámot;
RA 346 RE
pagcascas; galos ó had- Ratonero, ra, ratones-
had na gauá nang ca- co, ca. adj Nauucol sa
mot. daga
Rascar, a Cumámot; cu- Raudal, m Caagusan.
mascas Raudo, da. adj. Matulin.
Rastro, m. Bacas; latidas Raya.// Gúhit —Pescado.
Rastrojo, m. Dayami. Pagui. pl Liba; gulis.
Rasura./ Paggupit; pag- Rayado, m. May gúhit;
áhit nang buhoc ó bal- guhitan.
bas, Yamuam, Rayar, a. Gumúhit; má«
Rasurar, a. Umáhit; gu- guhit. Bumurá nang
mupit nang buhoc ó bal- súlat.
bas. Rayo. m. Lintic. Liuánag.
Rata./. Dagang babayi. Ang manga cáhoy na
Ratear, a. Bumahagui ó pinacatadyang nang rue-
magbahagui nang dá- da na nacapacó sa
pat. Mangumit.— n. Umú- maza.
sad Rayoso, sa. adj. Maj mga
Ratería. / Panguumit. gúhit.
Ratero, ra. adj. Ang umu- Raza. /. Labl. Liuánag.
usad sa lupa. Itinatauag nang ilao. Liba nang
ito ñaman sa manga cucó nang cabajo.
ibong lubhang mababá Razón. /. Catuiran. Pag-
sa lupa cong lumipad. iísip.
Manguumit. Razonable, adj. Tama sa
Ratificación. /
Pagpa catuiran. May catuiran.
patibay; pagpapatotoo ng Razonado, da. May pag-
8inabi ó guinauá. iisip at catuiran.
Rato. adj. Sandalí. Razonar, n Mangátuiran.
Ratón, m. Daga. Real. adj. Ang nauucol
Ratona./. Dagang babayi. sa hari. Lubhang ma-
Ratonera. /. Patibong. buti.— met. Magandang
Lungá ó pagad nang loob; mataas; marilag.
daga. Sicápat.
m^- .-
r ~~ RE 347 RE
Kéáiizar. a. Matunayan. capang pangcuha ng ano-

La mercadería redu- mang nahulog sa balón.
cirla á dinero Sala- Rebañar, a. Arrebañar.
piin. Tipunin at ligpiting la-
Realzar, a. Magpaumboc hat ang
anoman.
ó rnagpatamboc nang Rebaño, m. Capisanan ng
burda sa pílac, guintó, manga háyop para ng
damit. baca, calabao, tupa.
Reanimar, a y r.Magba- Rebate, m. Pagcacatag-
gong lacas; magbigay pó; pagaáuay; pagbaba-
tápang ó lacas. bag.
Reapretar, a. Higpitaüg Rebatiña./. Pagaagauan.
mulí ó higpitaüg maga- Rebatir, a. (Como pelotaj.
li»g. Orlot.
Rearar, a. Araruhin niuli Rebato, m. Biglang pag-
Reatar, a. Taliang muli dulog sa caauay.
ó taliang pacahigpitin. Rebelan a. Magbudhi.
Reaventar, a. Iyangyang — r. Magbimagsic; tu-
na mulí ang anoman. malícod.
Rebaja. / Pagbauas; pag- Rebelde, adj.Masóuayin,
aalis ó pagcueúlang ng Rebeldía. /. Pagsuay.
anoman. Rebelión. /. Ang pang-
Rebajar, a. Mafcbauas; hihimagsic.
culangan ang anoman. Rebelón, na* adj. Caba-
Magbabá ó magbauas yong matigas ang ulo.
nang halagang dati. Rebisabuelo, la. m. y/.
Rebajo, m. Sábac nang Nunó sa talampacan ó
cahoy ó bato. ama at iná nang nunó
Rebalaje, m. Uli-uli. sa túhod.
Rebanada. /. Cahiuá; ca- Rebisnieto, ta. m. y /.
gáyat. Apó sa talampacan.
Rebanar, a Gumáyat; tu- Reblandecer, a. ó r. Pa-
milad. lambutin ó magpalambot
Rebañadera. /. Casang- nang anoman.
RE 348 RE
Rebosar, n. Lumabis; yas ó casangcapan nang
c
umapao. Lo que hierve. ~*pamamáhay.
Uinuguá; sumubó. Recambio, m. Huling
Rebozar, a. Magbálot ng pagpalit.
anomang úlam sa itlog, Recancanilla. /. Pagpi-
harina, etc., saca lutuin pilaypilayan nang manga
sa manticá. Magtaquip bata.
nang cúmot sa mue-há. Recapacitar, a. Maguarí-
Rebozo, m. Ang pagta- uarl; magisiplsip.
taquip nang cúmot sa Recepción./. Pagtangap.
mucha — met. Pagda- Receptar, a. For. Magta-
dahidahilan. adv. Pagta- gó ó magtaquip ng may
tagó casalanan. Tumangap.
Rebueno, na. adj Fam. Recibir, a. Tupangap.
Lubhang magaling —Provecho. Maquina-
Rebufar, n. Sumiogásing bang. A otro saliendo
na muí i ó malacas. del encuentro. Sumalú-
Rebullir, w. Cumiios ang bong.
dating hindi gumaga- Recien. adv. Bago.
lao. Recio, cia. adj. Malacas;
Rebusca. /. Panghihimá- matíbay.
lay. Paghánap na ma- Reclamo, m Pangatí —
galing. For. Pagsasaysay ng ma*
Rebuscar, a Manghimá- touid ó catouiran.
lay;manghimúlot. Hana- Reclinar, a n. y r. Hu-
pÍQg magaling. milig; maghílig; tuma-
Recaída./. (Del enfermo) guílid; magtaguilid.
Bíoat. Icalauang pagca- Reclinatorio, m* Hiligan.
hulog. Recluir, a. Cumuloog;
Recalentar, a. y r. Mu- magculoDg ó magbi-
ling maginit ó maginit langó
na magaling Reclusión. /. Pagculong
Recámara. /. Silid. Aug ó pagbibilango.
pinaglalagyan nang hi- Reclusorio, m Culungan.
RE 349 RE
Recobran a. Papanauliin Recompensar, a. Guman-
ang naualá. Macaalam ting loob; bumihis.
tauo ang naualang Reconciliar, a. Bumatl
loob. — r. Magbagong sa cataniman r. Icom-

lacas pisal ang manga casala-


Hecocer. a. y r. Lutuing nang nalimutan.
mulí ó lutuing maga- Recóndito, ta. adj. Lub-
ling. hang tagó at lihim.
Recodadero, m. Reclina- Reconocer, a. Siyasatin
torio. at quilalaning magaling
Recodo, m. Licó nang ang aaoman; cumilala ng
üog ó daan. útang na loob. Cumilala
Hecoger. a. Magligpit; nang anoman.
magtipon Sumirnot. Reconocido, da. adj. Ang
Tumiguis. — Las
puntas marunong cumilala nang
del paño. Colomos. útang na loob.
Todo. Lancom; láconi. Recontar, a. Bilanging
— Cama d muchos pe- muií ang anoman.
tates. Locot. — Todo sin Recordar, a. ó r. Mag-
dejar nada Simot. paalaala; gumísing; mag-
La gallina los pollos. alaala.
Súcob.— Las cosas de la Recordativo, va* adj.
casa. Ligpit. Ang nagaalaala ó ná-
Recolar, a. Magsalang alaala.
muli. Recorrer, a. Magsiyásat;
Recolección. /. Ani. tingnang magaling, La-
Recomendable, adj. Ang zos, nasas. Pandao.
dápat ipagtagabilin Recortar, a. Bauasan; ta-
Recomendación. /. Pag- basan.
tatagubilin. Recorte, m. Pagtabas ó
Recomendar, a. Magta. pagbabauas.
gubilin. Recostar, a. ó r. Humí-
Recompensa. /. Bihis; lig; Bumunday. r. La —
báyad; gantí. madre para dar de ma-
RE 350 RE r ^'í- -y •/. j

mar al hijo. Cumüing.— log nang pagbabalie


La yerba con la lluvia nang anoman sa pinan-
Dayupapá galingan.
Recovecos, m. Lieólicó Recusación./, Ang hiodí
nang daan.— met. Pagpa- pagtangap.
palicólicó. s
Recusar, a. Huag turnan»
Recreación. /. Lugod; li- gap.~ Huag pumáyag.
gaya. Rechinar, a. Umalatiit;
Recrear, a. y r. Malu- mangalitngit.
god; maligaya. Rechoncho, cha. adj.
Recreativo, va. adj. Ma- Fam. Pandac.
calulugod, ó nacalulu- Red. /. (Para pescar)*
god. Lambat. — Para cazar.
Recreo, m.Lugod; li- Bating. ~ Para camarón-
gaya» Lugal na pinag- cilios. Sacag. —
Grande
aaliuan. que se arma sobre batía
Rectitud. /. Catouiran. de caña. Salambao. —
Recto, ta. adj. Matouid. Menuda. Sagapá.— Lar-
Recuerdo, m. Alaala ó ga. Pantí. Para coger
pagpapaalaala. aves. Cúrag. Para coger
Reculada. / Pagúrong. cangrejos. Binto). Para
Recular, n. Uinúrong ó coger langosta. Sáloc 6
lumáead nang pau- sagapá.
rong. Redar, a. Maglagay nang
Reculo, la. adj. Sisiu ó lambat.
inahing tocong. Rededor, m. Palíguid.
Recuperación. /. Ang Redención. /. Pagtubos;,
pagbabalie nang naualá. pagsácop.
Recuperar, a. Papanau- Redentor, ra. adj. Má-
liiuang naualá. nunubos;mánanacop.
Recurrir, a. Dumulog.— Redero, ra. m. y/. Ang
n Magbalic sa pinanga- gumágauá nang lambat
lingan. ó bating.
Recurso, m. Ang pagdu- Redil, m. Culungan nang;
RE 351 RE
manga baca, calabao, Reemplazar, a. Maghalili
cabayo. Reemplazo, m. Pagha
Redimir, a. Manubos; tu- halili; cahalilí.
mubos; sumacop. Refectorio, m. Lugal na
Rédito, m. Paquinábang. cacanan nang comuni-
Redoblar, a. Punan ng dad.
isa pang ganoon.— La Referencia. /. Saysay ó
punta del clavo ü otra pagsasaysay.
semejante. Raluctutin. Referir, a. Magsaysay;
La punta del anzuelo magsabi; magsalitá
Aluquin. Reflexionar, a. Uaring
Redondear, a. Biluguin inahinahon ang anoman.
ang aaoman. Refluir, n. Umúrong ó
Redondez, j. Oabilugan. cumati ang túbig.
Redondo, da. adj. Ma- Reflujo, m. Pagcati.
bílog. Reforzar, a. Magúlol
Reducir, a Al estado nang lacas.— r. Magba-
primitivo Umouí sa da- gong lacas.
ting pagcáiagay Mag- Refrán, m. Cauicaan
bauas; msgpaliit; mag- Refregar, a Mageuscos;
paquipot; magsinsin nang pumáhid. —
Algo como
enoman. ropa. Cumusot T Ras-
Redundancia. /. Calabi- trando. Humiláhod. —
san; calagpusan; calaluan Los dientes. Magsugui-
nang anoman. gui.— r. El que se baña
Redundar, n. Lumaló; Magbílod.— Con la mano
lumabis; sumapao; lu- ó con el pié limpiándose
magpos. blandamente. Salisod —
Reedificación. /. Ang En pared, harigue. Cu-
pagbabangong muli nang tnuyacos.
anomang náguibá. Refrescar, a. Magpala-
Reedificar, a. Magba- mig.
ngong mulí nang ná- Refriega. /. Pagdagasá;
guibá. pagpapamooc.
&K5F*
BE 352 RE g
Refrigeración." jf. Pagpa- palayao. —
En comer y
palamig nang ínit. Tamasá.
beber.
Refrigerar, a. Magpa- Regalón, na. adj. Mapag-
lamig nang ínit. tamasá.
Refrigerio, m. Himbing Regañar, n. Umángil at
ó guinhauang quinacam- ngumisi ang aso. Mag-
tan sa calamigan. paqnitang gálit sa uicá
Refuerzo, m Pagyaya- at sa muc-bá.
man nang nasisirá at Regaño, m. Sungit; sing-
nang houag magtuloy. hal.
Túlong. Regañón, na. Masungit.
Refugiar, a. Magcupcop; Regar, a Diliguin ang
niagampon. lupa ó pananim.
Refugio, m. Cupcop; am- Regatear, a. Tumáuad.
pón. Regateo, m Táuad.
Refunfuñar, a. Umingos; Regatón, na. adj. Máma-
umángil; dumábog. maquiao na nagbibilí ng
Refunfuño, m, Pagingos; tingi matáuad.
Maculit;
pagdábog. Regazo, m
Sinapupunan.
Regadero, ra, m. y /. Regicida, adj. Natay sa
Pangdilig. Hari.
Regadío, día. adj. Lupang Regicidio, m. Pagpatay
may patúbig. sa Harl
Regadizo, za. adj Patú- Regir, a. Maghánay; ma-
big. mahalá at magutos; pu-
Regalar, a. Magbigay ó matnúgot; bumatid; mag-
magalaala; himashimas dalá nang anoman.— jBZ
Irog. Al cuerpo. La cuerpo por entre las ca-
yao. — Mucho su cuer ñas del sudo de la casa.
po. Ola. — Con palabras Sumilat.
Layao. Registrar, a. Magsiyásat;
Regalo, m. Bigay; alaala bumánap; magusisang
alindog. —
Que hace el magaling. Magtandá.
padre al hijo. Impoc: Registro, m. Paguusisá;
RE 353 RE
pagsiyásat; paghánap; tan- Rehundir, a Ipálubog.
daan ó tanda Rehusar, a. Tumanguí.
Regla. /. Calat; pitia- Reimpresión./ Paglilim-
De las mugieres. UgaU. bag na muli
Reglado, da. adj Máibi- Reimprimir, a Maglim- ;

guin sa casiyahan ó ca- bag na muli.


sucatan nang pagcain at Reinar, n. Maghari.
pagino m. Reincidencia. /. Muling
Regocijado, da. adj. Nag- paggauá nang dating
bibigay tuá sala.
Regocijar, a Magbigay Reincidir, n. Magcása-
tuá - r. Matuá. lang muli nang salang
Regocijo, m. Tuá Pag- nágauá na.
papaquitang tuá. Reino, m. Caharian
Regoldar, n Magdilbay. Reintegración. /. Pag-
Regresar, a. Magbalic sasauli ó pagbabáyad ng
ó umouí sa pinagmu- naguing cúlang ó sirá
lan nang anoman.
Regreso, m. Pagbabalic Reintegrar, a, y r. Mag-
ó pagouí sa pinagmu- báyad ó maguli ng na-
lan. guing sirá ng anoman.
Regüeldo, m. Dilhay. Reintegro, m. Beintegra-
Rehacer, a. Gauing muli ción.
ang nasirá. Reir. n. y r. Tumaua.
Rehartar, a. y r. Mag- Reiteración. /. Pagúlit.
pacabusog; ^ magpaca- Reiterar, a. Umúlit.
buya Relación. /. Pagsasay-
Rehecho, adj. Mataba; say; pagsasabi.
malacas at hindí lubhang Relacionar, a. Isaysay;
mataas. magsaysay; magsabi.
Rehén, m Ang napíit sa Relajación. /. Pagcasirlt
pagcásanlá. ó pagbiná nang lacas
Rehuir, a. Umílag; lumi- nang catauan. Pagcabá-
yay. sag.
28
RE 354 RE CTf
Relajar, a. HuinimV Ma- ó pamauluhin ang ano-
básag. man.
Relamer, a. Humímod na Relleno, qdj. Punong-
malí. Sumalísod. punó ó namamauló.
Relámpago, m. Quidlat. Remachar, a. Salsalin ó
Relampaguear, n. Cu- baluctutin ang dulo nang
midlat. Los ojos. Umalu- paeó.
ningning. Remache, m. Pagsalsal 6
Relapso, sa. adj. Ang pagbaluctot nang dulo
nagbalic na gumauá ng nang paco.
dating sala. Remanente, m. Tira ng
Relatar, a. Magsaysay. anoman.
Relativo, va. adj. Nag- Remar, n Gumáod; su-
sásayeay. maguan.
Relator, m. Ang nagsá- Rematado, da. adj Hindi
saysay nang anoman. na magágamot. Ang bi-
Relevación. /. Paghaba- natulang pa sa presidio
lili. na bindí na macatutú-
Relevar, a. Maghalili. tol.
Relevo, m. Cahalilí; pag- Rematar, Tapusin ang
a.
h&halili. anoman, Bigyang ea-
Relieve, m. Cangcac sa tapusan ang pagbibilí at
guintó at pílac. ibigay sa nagdagdag
Relinchar, n. Humuni nang malaquí n. Ma- .

ang cabayo. tapos.


Relinchido, m. Relincho. Remate, m. Catapusan;
Relincho, m, Huni nang dalo nang anoman.
cabayo. De la tela que tejen.
Reloj, m. Orasan. Lambo, etc.
Relucir, n. Oumilap; cu- Remecer, a. Lugluguin ó
mintab; cuminis. lumuglog nang anoman.
Relumbrar, n. Magliuá- Remedar, a. Mangagad.
nag na magaling. —Con escarnio. Mangbad-
Rellenar, a. Puning mull yá.
RE 355 RE
Remediar, a Gauan nang Remojar, a. Magbábad;
magaling ang saquit ó ibábad ang anoman.
sirá nang anoman. Gu- Remojo, m. Pagbabábad
mamot. nang anoman.
Remedio, m. Paggauá ng Remolar, m. Mangagaufc
magaling. Gamot; pag- nang saguan ó gáod.
gamot. Lugal na pinaggagauan.
Remendar, a. Magtutos; Remolcar, a. Hilahin ó
manutos; magtagpí; ma« ibunsod ang saeacyan
nagpí. La red. MagHa- at nang málusong sa
yuma. * túbig.
Remendón, m. Mána- Remolino, m. De vien-
nagpí. to. Ipoipo. buhaui.
Remero, m. Mangagáod; — De cabello. Puyó.—
mañana guan. De agua. Uliuli; aling-
Remesa, Pagpapadalá
j. puyó.
ó pagpapahatid nang ano- Remolón, na. adj Ma-
man. hiná; mabágal; tamad;
Remesar, a. Sabunutan batugam
ng balbas ó buhoc ang sí- Remolque, m Ang pag-
noman. Magpadalá ó mag- bubunsod nang sasac-
pahatid nang anoman. yan; casangcapang gui-
Remesón, m. Pagsabúnot. nagámit sa pagbubun-
Ang nasabúnot. sod.
Remeter, Ipaloob na
a. Remorder, a. Laconcien-
mulí. Ipásoc sa eálooban. cia. Outqg.
Remiendo, m
Pagtatagp!; Remordiente, m. Pagcu-
tagpí; panagpí. tog nang loob sa ná-
Remisión./. Pagpapada- gauang masamá
lá. Patáuad sa sala ó Remoto, tá. adj. Ma-
sa útang. layo.
Remitir, a. Ipadalá, Pa- Rempujar, a Fam. Itúlac;
tauarin sa sala. magtúlac.
Remo. m. Gáod; saguan. Rempujón, m. Fam. Túlac*
RE 356 RE
Remuda./. Paghahalili. Renuncia. /. Pagcalag;
Remudar, a Maghalili; pagtangui sa
paglabas;
humalili. catungculan.
Remuneración. ./. Bihis; Renunciar, a. Turnar guí
gantí. ó cumalag; lumabas sa
Remunerar, a Gumantí; catungculan.
bumihis Reñido, da. adj. Galit
Renacer, n. Ipanganac Reñir, a. Maquipagáuay:
ulí maquipagbángay. Gu
Rencilla. /. Áuay; pag- masa.— Con intención de
tatalo. matar al contrario. Ma
Rencilloso, m. Paleauay. mooc. Por otro; tomar
Renco, ca. adj. Hiuid; por suya la demanda
hineod. TumangcácaL— De pala
Rencor, m. Pagtatanim Iras. Tumatuá
sa loob. Reo. m. Ang nacamatay
Rencoroso, sa. adj. May nacasúgat; náhahablá
pagtatauirn sa loob. etc
Rendición. /. Pagsucó. Reojo, fr. Suliap ó pana
Rendir, a. y r. Sumucó. cao na tingin ~ met. írap
Renglón, m Taludtod. Reparar, a. En algo
Renovar, a. Magbago; Batí; túcoy. — El golpe
magalob. de arma. Saló. — Resis-
Renquear, n. Humincod; tir el golpe Sangá.
humiuid. Repartición. / Pama
Renta./. Paquiaábang sa mahagui.
sang taóng arao. Bouis; Repartimiento, m. Be
upa partición
Renuencia. /.Pagtanguí Repartir, a. Mamahagui
sa paggauá nang ano- mangáyao. Por igual
man. Magtumbas; magbala
Renuevo, m. Supling; suí. qul.
— De caña dulce. Pul- Reparto, m. Reparti-
pol. miento.
RE 357 RE
Repasar, a Magdaang Reposado, da. adj. Ta-
muli sa naraanan, na híuaic; lagay.
tingnang mulí át usisain Reposar, w. Magpahingá.
ang anoman. Saysaying Tumahímic; himimlay;
muli ó basahing muli. magpahingalay; tumí-
Repaso* m
Ang pagda- ning.
raang muli sa naraa Reposo* m. Pagpapahi-
nan na. ngá. Catahimican. Baná-
Repelar* a. Lumabnot; yad.
bumonlot. Reprender, a. Sumiei sa
Repente, m. Bumiglá namamalí; gauá
Repentino, na. adj. Biglá; Reprensible, adj. Dápat
madali. sabihin.
Repesar, a. Timbanging Reprensión. /. Pagsisi.
mulí. Reprensor, ra. m y/. Ang
Repetición* /. Pagúlit. sumi8isi.
Repetir, a. UÍitin; umú- Representación. /. Pag-
lit; ulin. papaalaala nang ano-
Repleto* ta. adj. Pamu- man.
nini; namumutietic.— De Representar, a. Ipaalaala;
haber comido mucho. San- ipaquita;. ipaunauá ang
dat. anoman.
Réplica. / Sagot. Reprobar, a Talícod.—
Replicar, a. Sumagot; úlit. Algo. Salabin. Paca-
Replicón, na. adj Masa- samin; buag magali-
gutin ngin.
Reponer, a Iu|¡ sa da- Reprobo, ba. adj. Ang pi-
ting pagcáiagay. narurusahan sa infierno.
Reportación. /. Pagbi- Reptil, m. Háyop na hi-
hinahon nihila ang tiyan cun gu-
Reportado, da. adj. Ma- mápang.
hinahon. Repulgar, a. Maglílip.
Reportar* a y r, Mag- Repulgo, m. Lílip.
hinahon. Requisa. /. Paguusisá sa
RE 358 RE
manga bilangó at sa bi- Resina. /. De cualquier
languau. árbol Dagtá.
Res. /. Alinmang háyop Resinoso, adj. May dagtá.
na ápat ang paá. Resistencia. /. Pagsuay;
Resbaladero, m. Madulas paglaban; pagsalangsang;
na daan. pagtanguí.
Resbaladizo, za. adj. Ma- Resistero, m. (De viento,
rúlasin. sol, agua). Tampac.
Resbaladura. / Bacas ng Resistir, a. y r. Luma-
dulas. ban; sumalangsang; bu-
Resbalar, n. y r. Magdulas. muay; tumanguí.
Resbaloso, sa. adj. Bes- Resobrar, n. Maglabis
baladero. Manilas. nang mará mi
Rescaldar, a. Escaldar. Resol, m, Sínag ng arao
Rescatar, a. Tubos; pa- cun tumamá sa sala-
utan. Hanguin sa bilan- . min ó sa anomang ma-
goan ó sa hírap. quintab. ^

Rescate, m. Tubos; pag- Resolución./. Pasiyá, etc.


tubos. Resollar, n. Humingá.
Rescoldo, m. Abong maí- Resonar, n. Umúgong.
nit. Respetar, a. Gumálang;
Resecar, a. y r. Patu- magpítagan.
yuing magaling. Respeto, w. Gálang;alang-
Reseco, ca. adj. Tuyong- álang; pítagan.
tuyó. Respiración. /. Paghi-
Reserva. /. Laan; taan. n gá;pagsingao.
Líhim; pagiíngat; pagta- Respiradero, m. Hínga-
tago han ó eíngauan.
Reservado, da. adj. Lí Respirar, n. Humingá; su-
him; maíngat; tinagó. mingao.— Con Juerga.
Reservar, a. Maglaan; Managhoy. — El agoni-
magtirá. Ilihim; itagó. zante. Tiboc. — Oliendo
Residuo, m. Tira; nátirá. ó sorbiendo olores. Su-
Látac. minhot.
5>
RE 359 RE
Resplandecen n. Lumi- lic sa dating pagcálagay
uánag. ang anoman
Resplandor, m. Banaag. Restauración. /. Pana-
— Que se pone á los nauli ó panunumbálic
Santos. Sínag. — Del nang anoman.
agua salada cuando la Restaurar, a. Manaull;
mueven de noche. Ting- manumbálic.
cad Restitución. / Pagsa-
Resplandeciente* p. a. saull
Maningning. Restituir, a. y r. Mag-
Responder, a. Sumagot; . saull sa may arl ó sa
tumugón. dating pagcálagay.
Respondón, na. adj. Ma- Resucitar, a. Mabúhay na
ságutin. magulí.
Responsabilidad./. Ang Resudar, n. Magpauis
catungculang paguulí ó na madali
pagsasaull ng útang. Resuello, m. Hiningá.
Responsable, adj. Ang Resurrección. /. Pagca-
may catungculang suma- búhay na magulí
got ó magbáyad nang Retaguardia. /. Dacong
útang ninoman. hulí nang bocbó.
Respuesta. /. Sagot. Retardación. / Pagca-
Resquebrajadura./ Pa- antala.
mamalicascas. Litac. Retardar, a Maantala.
Resquebrajar, a. y r. Retardo, m Retardación,
Magbitac; lumitac; ma- Reteñir, a Tinaing muli.
malicascas. Retintín, m. Taguinting
Resquebrajo, m. Bitac. nang voces; tínig.
Resquebrajoso, sa. adi. Retirar, a. Humiualay;
Nagbíbitac ó madalmg ilayó.
magbitac. Retiro, m. Paghiualay.
Resquicio, m. Silipán; Retoñar, n. Magusbong;
síngit nang pinto. sumibol.
Restablecer, a. Magba- Retoñecer, n, Magsupling.
RE 360 RE
Retorcer, a. (Seda ó al- sang mulí: mageati*
godón) Pumilí. Alguna pon.
cosa cerno hilo Umíquid Revalidación, f, Ratifi-
— Algo erroscándolo. Lu- cación. ^
mícao. Revalidar, a. Ratificar.
Retozar, n. Maglaró. Revelación. /. Pagpapa-
Retozo, m Paglalaró. háyag nang anomang
Retozón, na. adj. Mapag- líhim.
laró; magalao. Revelar, a. Ipaháyag ang
Retrasar, a. y r. Ma- anomang líhim.
antala; mapiguil; ma Reventar, n. Mágputoc;
laon. mabásag. — La postema
Retraso, m Pageaantala; ó huevo. Mapisá. La
pagcapíguil. tierra. Magbitac.
Retribución, j, Gantí ó Rever, a. Tingnang mulí
báyad. at siyasating magaling
Retribuir, a Gumantí ó ang anoman.
magbáyad Reverencia. /. Gálang.
Retroceder, n Umúrong. Reverenciar, a Gumá-
Retroceso, m. Pagúrong; lang.
pagudlot. Reverendo, da. adj. Ca-
Retronar, n Umalingao- galang-gálang.
ngao Reverente, adj. May gá-
Retrovender, a, For, Isau- lang.
11 ang binilí sa binil Reverter, n. Rebosar,
han. Revés, m. Cabalican; sa-
Retumbar, n. Umalatuat: liuá
umalingaongao. Revestir, a. Magsuson
Retumbo, m Pangalatuat nang damit catauan.
sa
alingaongao. — r. De algún espíritu.
Reunión. /. Pagcacati CaBihan.
pon* pageacapisan; pag Revivir, n. Mabúhay na
pipieang muli. muli ang anoman; pag*
Reunir, a. y r. Magpi- saülan nang biningá.
RE 361 RE
Revocación. /. Pagpa- mago. Alibadbad; ma-
paualang halaga; pagba- suelam.— r. Pescado v en
bago. el agua. Pumúsag.—
Revolcar.S«. Paualang ha- El licor con otra cosa
laga; bauiin ang naipag- como agua con cal y arena.
caloob na; bagohin. Hamig, etc.
Revolcadero. m. Lúba- Revuelto, m. Paglulub-
luban; lubluban. lob; paglugmoc; paggú-
Revolcar, a. y r.J Gumu- long; paggumon.
mon; lumugmoc; gumú- Rey. m. Hari.
long — r. El carabao en Reyerta. /. Pagtatalo
el charco. Maglublob; mag- Rezar, a. Manalangin;
lubalob. magdasal, etc.
Revolotear, n. Pailang- Rezelador. m Bulügang
lang;sumalipadpad. cabayo.
Revoloteo, m Pagpai- Rezélar. a. y r. Manga-
langlang; pagsalipad- mangambá.
nib;
pad. Rezelo. m. Panga mbá;
Revoltoso, sa. adj Ma- % pangánib.
licot; mapanguló. .
Rezeloso, sa. adj. Ma-
Revolución. /. Paghaló; pangambahin mapanga- ;

paghalúcay paggagau-
; nibin.
gao; pagbiling. Cagulu- Rezo. m. Dasal; pagda-
han. rasal.
Revolver, a (Mezclan* Rezongar, n. Umúngol.
do). Haluin; magla- Rezongón, na. adj. Ungu-
hoc. —
Lo de abajo 1ÍQ.

y arriba con cuchara Rezumarse, r. Tumalas


Halúcay. —
Algo con sa sisidlan ang túbig, la-
los dedos. Gaugauin. ngis, etc.
— El cabello hacia Riachuelo, m. Batia.
atrás. Sabucay ín .
— Plei- -Riatillo, m. Eiachuelo.
tos. Uncatin. —- Licores Ribera. /. Tabí; baybayku
Calaocauin. — El esto- Ribero, m. Patalicod.
RI 362 RO -m

Ribete, m. Tutop. Rigoroso, sa. adj. Maba-
Ribetear, a. Magtutop. ngis, etc.
Ricacho, cha. adj. Lub- Riguroso, sa. adj. Rigo-
hang mayaman. roso.
Ricazo, za. adj. Rica- Rincón, m. Súloc.
cho. Ringlera. /. Taludtod,
Jlico, ca. adj. Mayaman. Riña. /. Áuay.— Con arma
Masarap. JLubhang ma- blanca. Tágaan.
buti, etc. Riñon, m. Bato nang bá-
Ricohombre ó ricoho- boy, baca, etc.
me. m. Tauong malaquí Rio. m. ílog.
ang camáhalan Riojano, na. adj. y m.
Ridiculez. /. Uicá ó ga- J. Taga Rioja ó ang
uang cacaibá. caugalian doon.
Ridiculizar, a. MagbirÓ Riqueza. /. Cayamanan.
naüg nauucol sa casiraan Risa./. Taua. — Encubierta
nang binibiró. por rubor. Ngití
Ridiculo, la. adj. Maca- Risada. /. Halac-hac.
tatauá; cacaibá, etc. Risible, adj. Macatatauá.
Ridiculoso, sa. adj. Ri- Risotada. /. Halac hae.
dículo. Risueño, ña. adj.Masayá;
Riego, m. Pagdirilig. matatauanin.
Rienda. /. Renda. Rito, ta. adj Ásal; cau-
Riesgo, m. Capanganiban. galian.— Superstición. Pa-
Rifa. /. Pagtatalo. Auay; mahiin.
basagulo. Isang bágay na Rival, m. Caagao.
laró. Rizar, a. Culutin ang bu-
Rifar, n. Umáuay.— a. hoc.
Maglaró nang rifa.— Robar, a. Mangagao; inan- /
náut. Mapúait; matas- lúpig; manamsam
tas; magcapirapirasó ang Robin. m. Caláuang.
láyag. Robladura. / Pagcare-
.Rigor, m. Baiagis; caba- matsa nang bacal, paco,
ngisan. etc.
# >., RO 363 RO
Roblizo, za. adj. Matí- Rodadizo, za. adj Boda-
bay; malacas at matigas. dtro.
Robo. m. Pagnanacao; na- Rodadura, /. Paggúlong;
cao. pagíquit.
Roborar, a. Magbigay la- Rodapié, m. Tábing na
cas at catibayan. nacatataquip sa paá ng
Roborativo, va. adj. Na- manga hihihigan, etc.
catitibay. Pinta, sa ibabá ng pa-
Robusto, ta. adj. Malacas; der na iba ang cúlay.
matibay. Mataba. Ilinalagay na tabla sa
Roca. /. Isang bágay na ibabá nang balcón at ng
bato na lubhang mati- di matan ao ang paá ng
gas. nfcnunungao.
Roce. m. Paggúsad; pag- Rodar, n. Gumúlong.
hauan, etc.— met. Paqui Umíquit ó umínog na
quisama ó laguing pa- para nang guilingan.
quiquipagúsap sa cangíno De alto abajo. Mabulid
man. ó mabunlag.
Rociada. /. Paghamog; Rodear, n. Lumíguid.
hamog. ~~me¿. Uicang na- Caminos. Magliclic — Cor-
lalaban sa marami. Da- del para saber el grosor.
mong may hamog. Liquis; magbilíbid; mag-
Rociadera. /. Pangdilig. pulúpot
Rociado, da. adj. Basa ng Rodela. /. Calásag; pa-
hamog. nanga.
Rociar, n. Humamog. Rodeo, m. Paglíguid; pag-
Como con hisopo. Mag- liliclic.

uisic — Con la boca. Bug- Rodilla. /. Túhod.


han. Rodillazo, m. Pagtuhod.
Rocío, m. IJamog. Rodillo, m. Paralis. - So-
Rodada. /. Bacas ó daan bre que asientan las ollas.
nang pagulong. Diquin.
Rodadero, ra. adj. Ma- Rodilludo, da. adj. Ma-
gulangin. laquí ang túhod.
RO 364 RO
Rodio, dia. adj. Tagá isla Romadizo, m. Sipón.
nang Rodas. Romano, na. adj. Tagá
Roedura. Pagngatngat;
/. Ronja, etc Pusang
pagngalot Ang nacú- may pula at itim na*
cuha sa pagngatngat ó pinta.
pagogalot. Romeral, m. Tatamnaa
Roer. a. Ngumalot. Hu- nang romero.
mirnangit. — Como el ra- Romo, ma. adj. Pulpol;
tón. Ngumatngat. — La mapurol; pangal. Ilong
carne del coco. Quib- na dampá.
quib. —
Gomo él perro. Rompedero, ra. adj Ma~
Ngumayngay. daling masirá
Roete, m. Catas nang Rompedura. /. Casiraan.
granada na guinauang Romper, a. Bumásag.
álac. Como cuero, carne, ropa*
Rogación. /. Pagdalangin. Pumúnit ó punitin; ga~
Rogar, a. Dumalangin; uaquin. — Algo como cor-
cumalará; lumamúyot; du- del, etc. Pumatid; luma-
maing. got. — Tierra, Bumag-
Rogativa. /. Pagdala- bag.— Por medio de la
nging hayag sa Pangi- gente. Gumiit. — Por
noong Dios nang mara- donde no hay camina.
rning taud at ng camtan Magbagtas. —
Por zaca-
ang caniyang auá. tal. Yumagpa.-La co-
Rojizo, za. adj Mamu- rriente por debajo de la
lanpiulá. cerca. Lalad. Hilo ó cor-
Rojo, ja. adj. Mapulá :
del tirando de golpe. Ma*
Rollar, a. Lumieao. lagot; mapatid.
Rollizo, za. adj. Mabí- Roncador, ra. m. y f.
log; mataba Mapaghilic.
Rollo, m. Lícao ng lú- Roncar, n Maghilic.
bid, cáuad, etc. Roncear, a. Sumibaúsi-
Romadizarse, r. Magea- ban. —
Como mal paga-
sipon. dor. Maglibanliban. —
$-*•• RO 365 RO
Mostrando poca gana de Ropavejería. /. Tinda-
ejecutar algo. Maglan- ban nang manga lumang
tutay. damit; casangcapan at
Roncería, /. Paglalantu- iba pang manga nagá-
*ay. mit na.
Roncero, ra. adj. Mapag- Ropavejero, ra. m. y/.
lantutay; mapaglibanli- Tagapagbilí nang ma-
ban. nga lumang damit ó
Ronco, ca. adj Namá- baró.
maos. Ropería. / Tindahan ng
Roncha. /. Ligatá.—pl. manga barong yari, na
En el cuerpo como ha- manga bago, etc.
bas. Tagulabay. Ropero, ra. m. y/. Ang
Rondar, n. Lumíbot sa nagbibilí nang damit
bayan ang may catung- datapoua,t, bago. Taga-
culang sumauatá nang pagalaga nang damit.
anomang guió. —O an- Sabitán nang manga
dar de noche enamo- damit
rando los jóvenes. Lu- Ropón, m Barong ma~
mígao, etc. haba.
Rondín, m. Ang rondang Rosa. /. Bulaclac, etc.
nagsisiyáaat nang manga Rosado, da. adj. Mamu-
bantay sa cuta lamulá, etó.
Ronquear, n. Mamaos. Rosal, m Pananim na
Ronquedad./. Pamamaos. ang bulaclac ay tina-
Ronquera. /• Pamamaos; tauag na rosa.
pamamalat. —
De haber Rosariero, m. Nagbibilí
gritado mucho. Paos, nang cuintas
Ronquido, m Hilic. Rosario, m. Cuintas, etc.
Ropa./. Bar6; saplot; da- Roseo, sea. adj. Cúlay
mit. na mamulamulá.
Ropaje, m. Pananamit; Rostrico. m. Bostrillo.
caramihan ó capisanan Rostrillo. ra. Sínag sa
nang damit. muc-há nang mga la-
RU 366 RU
rauan nang mahal na Rueda. /, Pagulong, ete*
Virgen at ibang Santa. {luego, m. Daing; pa*
Famuti nang manga quiúsap.
señora. Ruga. /. Ounot; sirá nang
Rostrituerto, ta. adj. damit. Cunot; cubot ng:
Muc-hang galit. Talilis balat.
Rostro, m. Muc-bá. Tuca Rugar, a. Magcunot; mag-
nang ibón Dalo nang suri nang damit.
doong nang sasacyan. Rugoso, sa. adj. Majr
Roto, ta. p. p. Punit; cunot.
gauac; larot. Basag. Ruido, m íngay; alingas-
Rótula. / Anat Bajugo ngas; calatis. Caguag-
nang túhod. coag; calatog; calug-
Rotular, a. Maglagay cog; laguslos. — Zteü qu&
nang rótulo cae. Bagoc. Galascas.
Rótulo, m. Súlat na ini- — Como de arroz que
lalagay manga libro
sa cae. Calatis. — Bel pe-
at iba pang manga pa- cho del asmático. Haga-
peles at nang málaman has. — De viento suave.
ang nalalaman ó ang Hagayhay. — Como d&
may gauá Súlat na idi- resaca 6aguacero recio f «

níriquit sa balang na, mucha gente que pasa,


etc. zumbido de las ovejas.
Rotundidad./ Cabilugan. Ugóng.— De corriente &
Rotundo, da. adj. Mabí log. aguacero. Ugong.— Que
Rubio, bia. adj Mapulá; hace él ave con sus alas.
etc. Pagacpac. —
Con caña •

Rubor, m. Cúlay na pula. quebrada. Pagopac. —


Pamumulá nang muc-bá De riza grande. Sagaac;
na gauá nang cahihiyan. halae-hac. De escarvar
Hiyá. con uña. Culutcqt. —
Ruboroso, sa. adj. Ma- De cualquier animal.
bihiyin. Colos. —Del que anda
Rueca. /. Putusan. apriesa. Daganás. -De; —
RU 367 RU
los que-pelean. Dagarag. ualang halaga. Maímot.
— Como de aguacero. Ruina. /. Pagcasirá; pag-
Daguinding.— Del mar. eáguibá.
Dagundong. — Del pié Ruinar, a. Arruinar.
cuando sacan de
lo lodo. Ruindad. /. Caimutao.
Hagutac; hotac. — Del Rular, n. Eodar.
agua que corre por pe- Rumiar, a. Ngumuyá.
ñas. Lagasgas. De na* Rumión, na. adj. Pala-
vio cuando lo harán. La- nguyá.
gaslas. Grande que cae Rumor, m. Alingaongao.
de alto. Lagonlong. Sabieabí.
Del pescado cuando sal* Runrún, m. Fam. Rumor.
tan jugando. Lagusao. Rural, adj. Nauúcol jsa
— Que hace la cadena. párang.
Lagusao. Del agua que Ruso, sa. adj, Tagá Rusia
cae de los árboles. La ó ang caugalian dooo.
goslos. De orina. La- Rustical, adj- Sural.
goslos. — Que hace la Rusticidad. /. Cagaspa-
boca cuando se masca ngan ó cabás tusan.
algo. Sapac. Del golpe Rústico, ca. adj. Tagapa-
dado en tierra. Tagopac. rang. Bastos,
—De pisadas. Yabag. Rustiquez. /. Rusticidad.
Ruin. adj. Hámac; mababk; Rutina. /. Ugail ó asal.

SA SA
Sábado, m. Icapitong arao Sabana. /. Párang.
at catapusau nang isang Sabañón, m. Alipungá.
lingo. Sabedor, ra. m. y /. Na-
Sabalera, m. Magbaba- caaalam; nacatatalastas ó
ngos. nacábalitá.
Sábalo, m. Bangos. Saber, a. Dúnong; alam.
Sábana. /. Cútnot. Sabido, da. adj. Maálam.
SA 368 SA
Sabidor, ra. m. y /. Sa- Sacamuelas. m. Marú-
bedor* nong gumauá at magla-
Sabiduría./. Carunungan. gaynangngipin. Panguha
Sabio, bia. adj. Marúnong; nang bagang.
pantás. Sacapelotas, m. Panguha
Sablazo, m. Lapad. Súgat nang bala.
na gauá nang sable. Sacar, a. Cumuha. Algo
Sable, m. Armas na si- con vaso. Cumadló.
nampáloc, mahabá at Metal de las minas. Du-
maquítid sa eampilan. mulang. —
Del fuego la
Saboneta. /. Reloj ú ora- olla. Ahonio; hangoin.
sáng pámulsahin. — Algo del hoyo. Da-
Sabor, m. Sarap; lasap; láuit. De agujero algo
lasa. Linamuam; nam- con palitos ó con él dedo.
nam. De fruta verde. Dumúquit; cumalícot;
Saelap. Áspero. Paclá. dumúcot. Algo debajo
Saborear, a. Lasapín; la- del agua. Haguílap.
ngapí o .
r. Acordándose Fuera. Lual. Humangó.
de algo. Lumasap.— —Algo de un montón.
Mascando con algún ruido. Humapao. — Como ani-
Tumacat». llo del dedo. Humúgot.
Sabroso, sa. adj. Masarap. —De comer. Maghayiú.
Saca./. Cunin ó pagcuba. Fuera Maglabas.
algo.
Sacabalaó sacábalas, m. —El puñal. Labnos;
Casangcapang panguha hunos. Fuego con pe-
nang bala sa catauan ó dernal. Magpanting;
sa cañón. magpingquí. — Fuego
Sacacorchos, m. Oasang- con palo ó caña. Mag-
capang panguha nang pauás; puyos.
Tierra
tapón nang bote. con una caña hendida.
Sacamanchas, m. Mang- Salacsac. —
Las pepitas
aalis nang mansa. del algodón por prensa.
Sacamolero, m. Sacarnue- Pipis. La gallina los
las. pollos. Pisa. — La cera
SA 369 SA
délos oidos. Cáhig. Agua Sacudir, a. Magpaspas;
con Gaseo de coco de la maguaguag. Las aves—
tinaja.Tumabó. las plumas mojadas, Pi-
Sacatapón, m, Sacacorchos* lig, — El ave ó perro f
Sacatrapos, m Casang- agua ó polvo. Paligpig.
eapang pangaba nang — Algo como ropa. Pag-
taco sa baril at pangli- Pag-
nis pa nito. Sachar, a. Alisan nang
Sacerdocio, m Ang ca- damó luagan
at ang
máhalan, calágayan at lupa nang pananim; ba-
catungculan nang paii. yubuan.
Sacerdotal, adj. Nauucol Saeta. /. Pana; palasó;
m parL túnod.
Sacerdote, m. Parí, Saetada. /. Saetazo,
Saciable. adj. Ang sú- Saetazo, m. Pagpaná ó
cat. maeabusog ó maca- súgat na gauá nang pa-
bundat lasó.
Saciar, a. Mabundat; ma- Sagacidad. /. Catalasang
sandat. cumilala.
Saciedad. /. Pagcasandat; Sagaz, Ang bihasang
adj.
pageabundat. mabait na maalam cu-
Sacio, cia. adj. Banda!; milala nang manga bá-
eandat. gay na mangyayari bago
Saco. m. Súpot. Samsam. dumating. Asong mata-
Sacra. /. Ang manga cua- las ang amoy sa bacas
drong may salaming na na pinagdaanan nang há-
aa ibabao nang alta sa yop na ibig hulihin.
simbahan. Sahumadura./. Pagsuob.
Sacramentar, a. Hatdan Sahumar, a. Sumuob.
nang Sto. Viático ang Sahumerio, m. Suob.
may saquit. Sahumo, m. Sahumerio,
Sacudida./. Sacudimiento. Sainar, a. Magpatabá ng
Sacudimiento, m. Pag- manga háyop.
pag; paspas. Saja. /. Sajadura.
24
SA 370 SA
Sajadura. /. Cadlit; tabad Salina. /. Pinaggagauan
Sajar, a jCumadlit. -Ji- nang asín.
guna parte del cuerpo Salinero, vi Magaasin.
Tabaran; cadlitan.— A lo Salino, na. adj May asín.
largo. Tari. Salir, n Lumitao; su*
Sal. /. Asin. mipot; lumabas. En —
Sala. /. Lugal nang ba« banca hacia al mar.
hay na eaugaliang cá- Lumuas. Al — camino,
lagyan nang manga Abat.— A recibir & al-
panauhin. Sa mga ma- guno para enseñarle el
taas na tribunal ang camino. Salongsongan.
pinageacatipunan nang —
A dar prisa á al*
manga Jueces cun nag- guno. Salúbong; sa-
eÍ8Íhatol. longsong. —- Con ímpetu
Saladero, m. Asinan ó como agua represada.
pinagaasnan. Buluac. —
De algo á
Salado, da. adj. Maasin; alguna parte. Galing.
maálat. Barall; balao- El escalón de su lugar.
balao. Malitang.— -á ladefensa
Saladura. /. Pagaasin. de otro. Tindig; ma-
Salar, Magasin ó as-
a. nindigan. — El licor de
nan ang anoman. la vasija.Túmulo. r. —
Salcochar, a. Magsan- De repente como las tri-
cutsá; sancutsahin. pas de la barriga Pus-
Salegar, m. Lugal na pi- lit. El sol, luna, etc. Su-
nagpapacanan nang asín mílang; sumíeat.
sa manga háyop. Saliva. /. Láuay.
Salero, m. Palaasnan; Salivación. /. Pagiala-
suic. uay.
Saleroso, sa. adj. Tauong Salivar, n. Maglauay.
masayang sumalitá. Salmanticense ó* sal-
Salín, m. Almacén ó ca- mantino, adj. Tagá Sa-
malig na pinagtitipunan lamanca ó ang tubo ai
nang asín. caugalian doon.
SA 371 SA
Salmuera. /. Tugn6; pa- Saltarín, na. m. y /.
tis. Mánanayao
Salobre, adj. Alat ó ma- Saltatriz. /. Naghabá-
alai. nap búhay* sa sayao.
Salobreño, ña. adj Lu- Salteador, w. Tulisan;
pang alatin ó may asín. maglilingó.
Salpicadura. / Uisic; pi- Saltear, a. Maglingó;
eic; tilansic; pulandít. manghárang.
Salpicar, a. Tumilansic; Salteo, m Paglingó.
pumulandit. Salubre, adj. Saludable.
Salpresar, a Magburo. Salud. /. Guinhaua; ga-
Salpreso, sa.p.p. Buro.- ling.
Oon sal y morisqueta. Saludable, adj. Caguin-
Pacásam. bagumhaua.
Salpullido, m. Bungang Saludador, m. Mapagbi-
arao. gay gálang.
Salsa. /. Sarisaring na- Saludar, a. Bumati.—
ngagcacahaló at dinicdic Bando la bienvenida.
na ito,i, sáhucaa nang S&lámat.
manga guisado. Saludo, m. Bati.
Salsera. /. Lalagyan ng Salutación. /. Pagbaü.
sáhucan. Salutífero, ra. adj. Sa-
Salserilla. /. Suic. ludable*
Saltar, n. Lumucsó —De Salvado, m. Darac.
lo alto. Magtalon. Salvador, ra. m. y /.
Como astillas. Umilan- Mananacop.
dang. — Hacia arriba Salvaguardia, m. Taga
como el agua que yerve. tanod sa anomang bá-
fctílacbó; sulac. Como gay; bágay ó lugal at
el cabalh. Dambá. — iba pa.
De un número grande á Salvar, a. Tumtibos mag-
otro. Lactao. — Como ligtas sa panganib 6
chispas. Tilansic; ilang- caánay.
dang. Samanta ó samaritana.
SA 372 SA
adj Taga Samaría. Sano, na. adj. Magaling;
Sanar, a. Gumaling .— La ualaríg saquít.
herida. Mabahao. Santabárbara. /. Taguan
Sanativo, va. adj, Naca- nang pólvora sa manga
gagaling ó macagaga- sasacjan.
ling. Santidad./. Casantosan.
Sancochar, a. Magsan- Santiguar, a. y r. Mag-
cutsá. — Camarones. Mag- antandá ó mageuros.
halabos. Sactan ó hampasin.
Sandalia. /. Paragatos. Santísimo, m. Ang casan-
Sandía. /. Pacuan. tosantosan sa aliar.
Sandio, adj. HarigaL Santo, ta. adj. Banal.
Sangley. adj. Insic. Taga Langit.
Sangradera. /. Panan- Santoral, m Librong qui-
grá. napapalamnan ng toga
Sangrador, m Mana- búhay nang Santo.
nangrá. Saña /. Gálit.
Sangraza, j. Pasa —De Sapo. m. Cácac; palacá.
heridas, carne ó pescado. Saquear, a. Sumamsam.
Sago. Saqueo, m. Pagsam-
Sangre. /. Dugo. sam.
Sangriento, ta. adj. Du- Saquera, adj. Caráyom
múrugó; tigm&c nang na panabi nang eúpot.
dugo, Tauo ó hayop Saquería. /. Oaramihan
na mabangis. nang súpot.
Sanguaza./. Sangraza. Sarampión, m. Tigdas ó
Sanguijuela./. Lintá. ticdas.
Bel monte. Limátic. Sardina. J. Halobaybay;
Sanguinario, ria. adj. tamban.
Mabangis. Sarna. / Galis.
Sanguíneo, nea. adj. Sarnoso, sa. adj, Gálisin.
Sanguino. Sarpullido, n. Bungang
Sanguino, na. adj. Ma- arao.
xaming dugo, Sarracina. /. Auay.
SE 375 SE
Sarta. /. Duruan; tuhu- pinagpapatuyuan nang
gan. anoman.
Sartén. /. Isang bágay Secante. p. a Nacatutuyd.
na cauali na may ta- Ang inihahaló sa color
tangnan. at nang matuyong ma-
Sartenada. /. Ang pini- dalí cun ipagpintá.
pirito sa sartén. Secar, a. Magpatujó.—
Sartenazo, m. Malacas Algo al sol Ibilad.
na hampas nang sar- Algo al Tapa.
fuego.
tén. — Matuyó.
r. O flor. —
Sastra. /. Asaua nang Malantá.— De mucho sol.
sastre. Matuyot.
Satisfacer, a. Magbáyad; Seco, ca. adj. Tuyo; ua-
magcauas. Mabuya ó lang catas.
mabusog sa anomang Secretar, n. Farn. Mag-
guinugustó. lihim; magsalitá nang li-

Satisfactorio, ria. adj. him sa iba.


Nacabubusog ó naeabu- Secretaria. /. Asaua ng
buyá. Iquinababayad ó secretario..

iquinacauas Secretario, m. Quinaha-


Saúco, m. Alagao. habinlan nang pamama-
Sausería. Lugal ú ofi-
/. halá nang anomang caila-

cina sa palacio na doon ngan.


binabahagui ang manga Secreto, ta. adi. Líhirn;
pageain. natatagó.
Sausier, m. Punong na- Secta. /. Aral na tangí
mamahalá sa sausería. at caibá. Pageambang
Seboso, sa. adj. May sebo; malí at iba na nalala-
masebo. ban sa áralnang Santa
Seca. /. Panahong ualang Iglesia,, para nang secta
ulan. ni Lutero, ni Calvino,
Secacal. m. Sequedad. Ca- ni Mahoma.
tuyuan. Sedeño, fla. adj. Tila
Secadero, m. Lugal na sut!á. May sutlá.
SE 374 SE
Sedería. /. Tindaban ng Seiscientos, tas. adj.
bu tía Aniín na raan
Sedero, m. Megsusutlá. Seisceno, na. adj. Icá-
Sediento, ta. adj. Na- nim.
uuhao. Selecto, ta¿ adj. Pili ó
Segadera. /. Pangapas. pinili.
Segador, ra. m. yf. Man- Selvatiquez. /. Cagaspa-
gagapas. ngaii; cabastusan.
Segar, a. Gumapas; Sellar, a Magtatac; mag-
umani. tandá; lagy*an nang marca;
Segregación. /. Pagbi- magtalá
hiualay ó pagbubucod Sello, m. Panatac; pa-
nang anomang bá- nanda; panalá.
gay- Semana. /. Lingo.
Segregar, a. Magbucod; Semanal, adj. Linguhan.
maghiualay. Semblante, m. Muc-há.
Seguir, a. Umalagad; alin- Sembradío, día. adj. Ta-
súnod. En
pos de otro tamnan.
obedeciéndole. Surou- Sembrado, m Pananim.
nod. El rastro para no May tanim.
errar el camino. Súeog. Sembrar, a. Maghala-
Umúsig. man; magtaniín; magba-
Secundario, ria. adj. Pa- sic— Cañas dulces. Mag-
ngalauá. taad. — Sin orden. Pa-
Segundo, da. adj. Pa- latac. — Como trigo. Sá-
ngalauá. fcog
Segundogénito, ta. adj* Semejante, adj. Caholí-
Segundón. lip; eamud-há.
Segundón, m. Pangala- Semejanza. /. Cahalim-
uang anac. bauá; cabana bing. No —
Segur. /. Palacol. total Cauangis; cauan-
Seguro, ra. adj. Tiuasay; qui.
totoó. Semejar, n. Mámuc-há;
Seis. ad> Anim. mápaíis.
SE 375 SE
Sementar, a Magpunglé; lodahin. — Sordera. Ma-
mageábog nang binhi. bingí.
Sementera. /. Búquid Señal./. Tanda; uatáuat;
palayan. bacat; bacas; guitguit;
Semestre, adj. Calahating lágac. De la rascadura.
taón. Galos.
Semidormido, da. adj Señalar, a. Magtandá.
Naagao tulog. Apuntando. Magturó. —
Semilla, /. Binhi; butó Término Hanganán. - Dia,
nang manga bunga. Tacdá
Semillero, m. Pungláan. Señor, m. y /. Poon. Pa-
Senda. /. candas. nginoon. Maguinoo.
Sendero, m Senda Señoraje, m. Señoreaje.
Senectud./. Ancianidad. Señoreaje, m. Ang báyad
Catandaan. na natutungcol sa han
Sensato, ta. adj, Mata- ó príncipe.
lino. Señorear, a. Anquinin;
Sensible, adj. Mahapdi ang
ariin di caniya.
ó masaquit sa loob. Señoría. /. Táuag sa
Sensual* adj. Mapagta- manga matataas na
masa. tauo.
Sensualidad. /. Oatama- Separación, f. Paghihi-
sahan. ualay. »

Sentar, a. y r. Lumuc- Separar, a. r. Ihmalay.


y
loc; lumifmó; umupó; — r. Dos. Maghiualay.
humindulos. En cucli- — De la compañía de
llas. Maningcayad. — Cru- otros. Tumiualag. Del —
zando los pies. ManasUa. plato como la vianda
Sentencia. /. Hátol. que le toca. Itangl.
Sentenciar, a. Hamátol Septeno, na. ac£?. Ieapitó.
Sentimiento, m. Pighati; Septentrión, m. Hilagá.
hinanaquit '* Septentrional, adj. Hila-
Sentir, a. Magdamdam. gaan.
— Trabajo ó cansancio. Septiembre, w. Setiembres
SE 376 SE
Icasiam na buan nang maguing anluague. —
taón. Guando seas sacerdotes
Séptima. /. Icapitó. Paguiguing pari mo —
Séptimo, ma. adj. Sé- Dicho algo. Turan
timo. Cómplice. Maguing cara*
Septuagenario, ria. adj. may.
Tauong may pitong Seráfico, ca. adj. Nauu-
puong taón. col sa serafia.
Septuagésima. /. Ang Serafín, m Espíritungtaga
tatloog lingong nauuna Lángit.
sa curismá. Serenar, a , n. y r. Urna-
Septuagésimo, ma. adj. liualas; luminao. Mag-
Icapitong puo. palamig; magpahamog
Septuplicar, adj. Setu- nang anoman. •
Tumi-
pitear. ning.
Séptuplo, pía. adj. Sétu- ^Serenata. /. Tugtugan ng
plo. * música sa gabí at sa
Sepulcro, m. Líbingan. hamog.
Ang quinalalagyan ng Serenero, m Talucbong
ating P. Jesucristo cun nang manga babaying
nabuburol. a
pangadyá sa hamog.
Sepultar, a. Maglibing. Serenidad. /. Calinauan
Sepultura./ Pagbabaon; nang panahon.
paglilibing. Húcay na Sereno, na. adj. Linao
báunan. nang lángit jaa ualang
Sequedad. /. Catuyuan. panganurin. Hamog,
Sequedal ó sequeral, m Serie. /. Mahúsay na
LupaDg lubhang tuyo. pagcacasunodsunod ó
Sequeroso, sa. adj Tuyo. pagcacauingcauing nang
Sequía. /. Sequedad. anoman.
Sequizo, za. adj. Seco. Sermón, m. Pangangáral.
Ser. Paguiguing; ma Serpiente.»/. Ahas.— De
guing. — v. g. Quiero dos cabezas. Balag. Di-
ser carpintero. Ibig cong monió.
SE 377 SE
Serradizo, za. adj. Ma- nalalagyan nang útac
lálagarl; lagar! sa ulo.
Serrado, da. adj. Ngiping Sesga. /. Nesga,
lagarl. Sesgadura. /. Pagsusú-
Serraduras. /. pl. Pinag- sog; pageusudyá.
lagarian. Sesgar, a. Magsúsog;
Serrar, a. Lumagarl. mag8udyá.
Serrín, m. Aserraduras. Sesma. /. Icánim na ba-
Pinaglagarian. hagui.
Serrucho, m. Lagaring Seso. m. Utac sa ulo.
munti. Pagiisip.
Servicial, adj. Mapag- Sestear, n. Magpahingá
lingcod. nang tanghall
Servicio, m. Paglijing- Sestero, m. Sestil.
cod. Sestil, m! Sesteadero.
Servidor, ra. m y y. Lin- Sesteadero, m. Páhinga-
cod han; ó silungan ng mga
Servidumbre, f. Caalip- háyop cun tanghall.
nan. Capisanan nang Setecientos, tas. adj.
manga alilá. Pitong daan.
Servir, n Magálay; mag- Setenio, m. Pitong pana-
dúlot— Al gusto de otro. hon ó taón.
Manuyó. Como criado, Seteno, na. adj. y m. Pi-
discípulo, etc. Magling- tong puo.
cod. — Con esperanza de Setentón, na. adj. May
premio. Manuyó. pitong puong taón.
Sesada. /. Pritadang Setentrional. adj. Híla-
útac. gaan.
Sesenta, adj. y m. Anim Setiembre, m. Icasiam na
na puo. buan nang taón.
Sesentón, na. adj. Ang Sétimo, ma. adj. lea*
*

may anim na puong pitó.


taón. Sétuplo, pía. adj. Ma-
Sesera. /. Lugal na qui- cápitó.
SI 378 Sí
Severo, ra. adj, Tauong Siglo, m. Bilang na ieang
masamáng magparusa at daang taón.
maquipagúsap Signáculo, m. Tatac; tan-
Sevicia. /. Cabangisang da
ualang capara. Signar, a. Lagyan nang
Sexagenario, ria. adj. tanda ó tatac.
May anim na puong Significación. Signifi- /
taón. cado.
Sexagésimo, ma, adj. Significado, ra. Cahulu-
Ieánim na puo gan; casaysayan.
Sexto, ta. adj. Ieánim, Significar, a Mageaysay
Sextuplicar, a. Multipli- ó maglagay nang eahu-
caban nang ánim. lugan.
Sí. conj Oo; tango; cun. Signo, m. Tanda.
Señor. Oo pó. Condes- Silbar, n. Sumutsot.
cendiendo. Oo. — Acaso. Silbato, m Panutsot.
Cun saeall. Silbido, m. Silbo.
Siega. / , Panahong pag- Silbo, m. Sutsot.
aani. Silencio, ni Catahimican.
Siembra. /. Pagtataním Báual na may mangu-
ó nagtataniman. Pana- sáp.
ním. Silencioso, sá. adj. Ua-
Siempre, adv. Touí; ma- lang quibó Lugal na
yat maya. tahímic.
Sien. /. Palipisan ó pili- Silvestre, adj. Bolobon-
piean. doquin.
Sierpe./. Serpiente.— Que Silla. /. Uupang may
vuela. Bálag. sangdalan. Siyá.
Sierra./. Lagarl Bundoc. Sillería, f. Capisanan ng
Siervo, va. m. y/ Alipin; manga uupan. Tinda-
utusan. han ó gagauan nang
Sieso, m. Tumbong. uupan.
Siesta. /, Tangball. Sillero, m. Mangagauá
Siete, adj. Pitó. nang siyá.
SI 379 ._ SO
Silleta. /. Líguisan nang Haringá — Es que. Li-
eiculate ban. — Fuerm. Cknda-
Sillón, m. Biyang sa&ac- ngan; dangan.— Es que.
yan naog babayi. Uuf>ang Subali.
malaquí. Sinuoso, sa. adj. Pilipit
Simiente. /. Binhí. ó malaquí ang lando
Símil, adj. Halimbauá. Siquiera, conj. Cáhit; ma-
Similitud. /. Cauangis. nong; laang.
Simple, adj. Ualang uaetó;« Sirvienta, j. Sirviente
ualaug cainainan Sirviente, m. Ang ñama-
Sin. pre Ualá. —-Mas ni manginoon ó nagsisilbí.
mas. Lámang — Ver- Sisa. /. Ang untiunting
güenza Ualang hiyá; bi- ninanacao"* lalonglaló sa
€alot. Provecho. Ualang paninindahan nang ma-
üabuluhan. Cesar. Ua- nga alilá. Ang pinagta-
lang tahan; ualang túgot; basan nang damit. Ang
ualang humpay. Fin. — pagbanyagá nang tácal.
Ualang hangan. Sisar, a. Mangumit.
Sincero, ra. adj. Túnay. Sitial, rn. Uupan nang
Malinis na loob. manga Harl. Carurucan.
Sindicar, a. Umabala sa Sitio, m. Lugal; nayon.
anomaog linalacad ng iba. Sobaco, m. Quiliquili.
Lagyan nang eapintasan Sobajar, a. Cumapá; lipis.
ó hinalá, ang anoman. Sobar, a. Humílot; luma-
Singular, adj, Bueod ta- mas; humágod. Las mar
ngí; cacaibá. nos al niño abriéndoselas.
Singularidad. /. Caeaib- Sauan.
han. Sobarcar, a. Quipquipin.
Siniestra. /. Camay na Soberano, na. adj. Ca-
caliuá. taastaasan.
Siniestro, tra. adj. Na Soberbia. /, Cspalaluan.
sa caliuá. Soberbio, bia. adj. Pa-
Sino. conj. Cundí; di. la».
Es. Liban. —
Fuera. Sobornar, a. SumúhoL
so . 380 SO
Soborno, m. SúhoL Sobrepujar, a. PalaluaiK
Sobra. /. Tira; labis; hi- Sobreronda. /. Pángala-
guit; ealaman ó
labí; lauang ronda.
ealamangan. 7— Que que Sobresaltar, a. Duinalú-
da en la vasija. Tira; song; lumapit.
pillos. Sobrescrito, m. Capira-
Sobrado, adj. Pangabas. song casaysayang ilina-
May aman. lagay sa ibabao nang
Sobrancero, adj. Ualang súlat.
gauá Sobresello, w. Pángala-
Sobre, Ibabao
pre. — uang tatac na ilinalíagay
Agua Liiao.^— Apuesta. at nang lalong magea-
Paliesá. —
Haz. Paimba- roon nang eatibayan 6
bao - Pujar. Lalo. — Es- capangyarihan.
tante. Mangaátag. Sobrestante, adj: Mang-
Sobreaguar, n. y r. Lu- aátag.
ínangoy. Sobrino, na. m. y /. Pa-
Sobrealiento, m Híngal manquin.
Sobrealzar, a. Itaas; iba- Socarrar, a. Magihao-
ngon ang anoman. nang di hilao at dí ña-
Sobrecarga. /. Bagay- man luto.
bay. Socarrena. /. Guang.
Sobredicho, cha. adj Na- Socarronería. /. Gatusu-
sabi na sa iiaas. han.
Sobrediente, m Sungqui. Socavar, a. Umucá.
Sobrehaz. /. Paimbabao. Socio, m. Casamá.
Sobremesa. /. Látag sa Socorrer, a. Magampon;
lamesa. magcupcop; gumibic,
Sobrenombre, m. Ape- Socorro, m. Pagguibic;
Pamagat; banság.
llido. guibic.
Sobrepaga. /. Dagdag. Sofá. m. Canapé,
Sobrepuesto, ta. p. p. Sofisma, w. Catouirang
Pángibabao. Nacapá- hindí tama.
tong. Soplamar. a. Magsabi-
so 381 SO
sabi at nang macadayá. Solemne, adj, Bantog;
Soga. /. Lúbid. ; masayá.
Sojuzgar, a. Magutos; Solemnidad. /. Casáya-
sumúpil, han at earfquitan.
Sol. m. Arao. Solevantar, a. Halicua-
Solacear, a. Solazar. tin; sumalungquit.
Solado, n. Alinmang sa- Solicitud. /. Sípag. „

lín na may sangcap na Sólido, da. adj. Boo.


baldoza ó ladrillo. Solitario, ria. adj. Nag-
Solana. /. Lugal na naa- iisá.

rauang mabuti. Sólito, ta. adj. Nagii&á.


Solano, m. Hanging ga- Soliviar, a. Humalicuai.
ling sa arao. — Con espeque. — Sual. —
Solar, u. Magsahig.» Mag- Algo pesado. Huit.
lagay nang suelas sa Solo, la. adj. Iisá.
sapin. Soltar, a. Cumalag; mag-
Solaz, m. Guinbaua; tuá; paualá; bumitiu r. Hu%^

ligaya. múgot. —
Lo que tiene
Solazar, a. y r. Magsayá; vivo en la mano 6 atado
niagaliu. 6 encerrado. Alpas. — La
Solazoso, sa. adj. Naca- palabra Calas. — Lazo.
aliu; natutuá. Igcas.
Solazo, m. Init nang Soltería. /. Cabagong-
arao. tauban; cadalagaban.
Soldado, m. Sundalo. Soltero, ra. adj.* m. y
Soldador, m. Manghibí- j. Bagongtauo; da-
nang Casangcapan sa laga.
paghihínang. Solterón* na. adj. Ba-
Soldar, a. Magbínang gongtauo ó dalagang
Solear, a Asolear. Ibi- matandá.
4ad. Soluble, adj, Macácaca-
Soledad. /. llang; capang- lag. -

laüan; pagiisá. Solver, a. Resolver. Oa-


Solejar, m. Solana. laguin.
so 382 80
Sollozar. n. Humibic— coco. Cnmalog. Los- —
Con narices ó gargantas, mocos. Singa.— £« vo&
Singhot de la campana. Oaguing-
Solloso. m Hibic. quing.
Sombra. / Aniño.— Del Sonata. /. Tugtog.
árbol Lílim. Sonda. /, Panaroc.
Sombrerazo, m. Hampas Sondar, a. Sondear,
nang sambalilo. Sondear, a. Aroquin; tu-
Sombrerera. /. Laliagyan maroc.
nang sambalilo. Sonido, m. Tunog; tagú-
Sombrerería./. Tindahan pac; calasmg. — De voz-
ó gagauan nang samba- ó campana. Alingao-
lilo. ngao,— De la boca cuan-
Sombrerero, m. Manga- do íMo come. Ngasab. —
gauá ó nagtitindá nang Grande de algún golpe.
sambalilo. Lagapac. —
Como de
Sombrero, m. Sambalilo. disciplina cuando azo-
Sombrilla. /. Páyong na tan. Laguitic. De cosa
munti. que se rompe. Laguitic.
Sombrío, ría. adj Malílim. — Como el del raspar
Somero, ra. adj. Mababao, coco. Cagongcong. — Del
Someter, a. Maglagay que rasca. Cagosgos.—
sa ilalim. Como, del cascabel. Ca-
Somnífero, ra. adj. Na- sing.— Que causa dentera.
eapapanaguínip ó naca- Langasngas.
aantoc. Sonreírse, r. Ngumití.
Sompesar, a. Tumayá. Sonrisa. /. Sonriso.
Sonadera. /. Pagsingá. Sonriso, m. Ngiti.
Sonado, da. adj. Bantog. Soñar, a. Managuínip;
Sonaja. /. Pacalog. mangárap.
Sonar, n. Tumunog; cu- Sopalancar, a. Hicuatin
malansing; cumalog; cu- nang pinga.
masing; tumagupac— Sopapo, m. Sampílong;
El agua dentro del tampal.
so 383 Sü
Sopera. /. Lalagyan nang Sortija. /. Singsing- De
sopas. bejuco ó hierro. Buclod.
Sopero.^ m. Pingang ma- Sosaño. m. Biró
lucong Sosegado, da. adj: Ta-
v Sopesar, a. Sompesar. Tu- hímie; lagay.
maya. «, Sosegar, a., n,y r. Tu-
Sopista, m« Nabubuhay mahímic; málagay .— El
sa pagpapalimos. viento después del baguio.
Soplado, m. Mapagmari- Humínay.
quit Sosiego, m. Cabanaya-
Soplar, n. y a. Humihip. ran; catahimican; tehí-
— Con fuelle Bulos. mic/Payapá. Lagay. Ba-
Soplete» m Chucoy; pang- náyad. Hínay. Perso- —
hihip nang platero. nal. Hinhin.
Soplo, m. Hihip ó pag- Soso, sa. adj. Ualangasin;
hihip. matabang.
Soplón, na. adj. Palasum- Sospecha. /. Hinalá. Sa-
bong pantahá. Hinágap; há-
Sopón, m. Sopista. gap.
Soponcio, m. Fam. Con- Sospechar, a. Maghinalá;
goja. magsapantahá; maghiná-
k -
Soportar, a. Umatim; gap; maghágap.
magtiis. Sospesar, a. Magpataas
Sdr. /. Capatid. para nang manga globong
Sorber, a. Humígop; su- papel cung pista.
minghot. — Como caldo. Sotacola. y. Grupera. Ba-
Hfgop.— Los mocos, pol- ticola.
vos, etc. Singhot. Soterráneo, nea, ño,
Sorbo, m. Hígop. ña. adj. Subterráneo.
Sordera. /. Sordez. Soterrar, a. Magbaón.
Sordez. /. Cabingihan. Suave, adj Anáyad; ma-
Sórdido, da. adj. Ma- lambot; malatá.
rumí. Suavizar, a. Magpalam-
Sordo, da. adj. Bingí. bot; umanáyad sa salitá
— — —
su 384 SU
man ó gauá Con pala- Subsistencia, n. Puma-
bras- Gata. lagul; máparati.
Subida. /. Aeyat Substituir, a. PahalHL
Subidero, ra. adj. Acya- Substituto, m Oahalilí.
tan Subteniente, m. Alperes.
Subido, da. adj. Láló. Subterráneo, nea. adj.
Subilla. /. Lesna Na sa ilalim nang lupa.
Subir, n. Umacyat; tu- Subvenir, a Amparar.
muntong. — Acuestas Subvertir, a. Sirain;ilugs6
Umahon; sumalunga. Suceder, n. Humalili;
Cuestas agrias. Sacay. umali.
—Arriba que se hecha
lo Sucesión. /. (En los gol-

a lo hondo del agua. pes). Asod.


Olpot. —Ala cam por Sucesivo, va. adj. Su-
algo de importancia^ Pa- musunod.
manhic.— A la casa por Suceso, m. Salitá; balita.
escalera Fanhic. — ca- A Suciedad. /. Dumí; libag;
ballo sin poner los fies diri.— Del cuerpo. Data.
en el estribo. Salapao; — Del cuerpo como sudor.
imbao. — Rio arriba. Guitatá. — De gallina ó
Suba. — Como espuma. ave. Ipot.— De la cara.
Subo. La sangre hacia Amol; dungis Pegado —
él corazón. Suba.— Tie- con algo. Taib De las
rra alta, camino áspero. moscas que se convierten
Salácay. en gusanillos. lis; tiis.

Súbitamente, adv. Caá- Sucio, cía. adj. Maíibag;


lamalam. marumí.
Súbito, ta. adj. Impro- Suco. m. Gatas.
viso. Sucoso, sa. adj. MacataB.
Sublimar, a. Magpalk; Sucumbir, n. For. Sumucd
itaas ang catungculan. Sud. m. Sur.
Sublime, adj. Mataas.* Sudadero, m. Pamáhid
-Sublimidad; adj. Calac- nang pauis.
han; cataasan. . Sudar, n. Pumauis.
8U 385 SU
Sudario, m, Pamáhid ng Sufrimiento, m Handucfi;
pauis. Taquip na cayo ea carálitaan.
muc*há nang patay. Sufrir, a. Magdálitá; mag-
Sudor, m. Pauis. tiis; magbatá; atim; da-
Sudoriento, ta. adj. Basa lúmat.
nang pauis. Sugeto. m. Tauo.
Sudorífero, ra. adj. Su- Suicida, com. Ang nag-
dorífico. bigií.
Sudorífico, ca. adj. y m Suicidarse, r. Magbigtí.
Nacapápauis. Suizo, za. adj. Tagá Suiza.
Sudoso, sa. adj. May pauis. Sugetar. a. Magpasueó.
Suegro, gra. m. y/. Biya- —
r. á la agena voluntad.
nan. Taguisuyó. — Al dominio
Suelo. // Talampacan. de otro. Suyo.
Be cuerpo que se pone en Suma. ./. Cabuoan.
¿l pié. Panyápac; para- Sumar, a. Buoín; pisanin.
gatos. Sumergir, a. Ilubog sa
Suelda. /. Con suelda. ilálim nang túbig.
Pin. Suministrar, a. Ibigay
Sueldo, m. Upa. ang hinihiling.
Suelo, m (De cañas). Sa- Sumir, a. y r. Gumuhó;
lumubog; gumutos.
Sueño, m. Panaguimpan; Bel todo. Maupos.
túlog; pangárap. En cosa blanda. Guhó.
Suero, m. Ang pinacatú- — Como vientre. Him-
big nang dugo ó gatas. pac.
Suerte. /. Pálad ó capa- Sumo, ma. adj. Lalong
laran. mataas ó malaquí.
Suficiencia./. Capacidad. Suntuoso, sa. adj. Mag-
Suficiente, adj. Súcat; cá- nífico.
siya. Superar, a. Sobrepujar.
Sufragio, m. Patungcol. Superchería. /. Dayá.
r Sufrido, da. adj. Matíis; Superchero, ra. adj. Mag-
mapagbatá. darayá
25
su 386 SU
Superfino, na. adj. Lub- Supuesto, ta. p p Yá-
taang maliit. yang. - Que. Yáyamang.
Supérfluo, filia, adj. Lag- Suputación. /. Pagbabá-
pos; lubhá. lac.
Superior, adj. (Que go- Suputar, a. Magbálac;
bierna). Pudó. magacalá; bumílang.
Superno, na. adj. Su- Surcar, a. Magararo
premo. Surco, m. Daan nang
Superstición, f* Pama- araro.
hiin; pangataboan. Surgidero, m. Pundohah;
Supersticioso, sa. adj. doongan.
Mapamabiin. Surgir, n Dumoong; mag-
Supervacáneo, nea. adj. pundó ang sasacyan.
Supérfluo. Surtir, a. y r. Proveer.
Supino, na. adj. Nacati- Suscribir, a. Magpirmá
hayá. Camangmangang sa ibabá Umayon.
gáling sa catamarán. Suso, adv Itaas.
Súplica. /. Suplicación. Susodicho, cha. adj. Ná-
Suplicación. / Daing; sabi na ó nasabi sa itaas.
paquiúsap. Suspender, a Itáyong;
Suplicar, a. Dumaing; ibitin.
maquiúsap. Suspirar, n. Magbuntong
Suplicio. w.Parusa .— rnet hiniíígá.
Lugal na párusaban. Suspiro, n. Buntong bi-
Suplir, a. Humalili. —La ningá.
falta de los sembrados. Sustancia./. Laman; lasa.
Maghúlip. Sustentar, a Magpacain.
Suportar, a. Soportar. Umalálay.
Suponer, a Ipalagay. Sustento, m. Pageain.
Suposición, f. Palagay. Sustituir, a. Humalili.
Supremo, tna. adj. Ma- Sustituto, ta. p. p. Ca-
taas; cátaaeíaasan. halilí
Suprimid arUmantala.Pu- Sustraer, a. y r. Humi
maui ó lucpipol. Magtagí* ualay; lumayó.
su 387 SU
Susurrar, n. Btimulong- Suyo, ya. pro. Posesivo.
bulong. Caniyá.
Suvertir, a. Subvertir.

TA TA
Tabalada. /. Tampal. alatiit nang tabla cung
Tabalario, m. Fam. Pi- tapacan.
guí. Taburete, m. Uupan.
Tabalear, a. Mecer. Tacaño, fia. adj. Suític.
Ugain. Táctica. '/.'
Arteng nag-
Tabanazo, m. Fam. Tam- tuturó nang paghahá-
pal. nay nang hocbó sa pag-
Tábano, m. Bangao. babaca.
Tabaquera, / Lalagyan Tacha, f. Pintas.
nang tabaco. Tachar, a. Pumintas; pin-
Tabaquería./. Tindahan tasan.
nang tabaco ,, Tachador, m. Pintasin;
Tabaquero, m. Magtata- mapamintas.
bacó. Tachuda. /. Pacong ma-
Taberna. /. Tindaban lihit.

ng álac Tafanario. m. Fam. Pi«


Tabernáculo, m. Quiná- gui.
lalagyan nang Santí- Taheño, adj. Mapuláang
simo. balbas.
Tabique, m. Dinding. Tahona. /. Guilingan ng
Tablazo, w. Hampas ng hariñti, na cabayo ang
tabla. hutmhila. Báhay na ga-
Tablero, m, Damahan; gauan nang tinapay na
etc. ipinagbibilí sa bayan.
Tableteado, m. Ugong ó Taimado, da. adi. Pusacal.
TA 388 TA
Tajada, /. Cagáyat; ea- ealatong*— Grande. Can-
Iimpac. Gruesa de carne lang.— De palo ó caña
6 pescado. Limpac. larga. Batong.
Tajar» a. Magtasá nang Tangible, adj. Mahihipó.
pluma. Tantear, a. Acalá
Tajón, m San cálao; tad- Tanto, ta. adj. Gayón.
taran. Tañer, a. Tumugtog.
Taladrar, a Bumutas. Tañido, m. Tugtog; tu-
Taladro, m. Pangbutas. nog.
Talar, adi. Mahabang da- Tapadera. /. .Taquip.—
mit na hangang sacong. De olla. Suelob.~2V
— Los campos. Sigan; jida de hojas de ñipa.
yasaquin. Sámil. — De cosa llan-
Talega. /. Súpot da
como hoja ó trapo.
Talego, m. Súpot. Tauong Tálob. Tongtong.
ualang dúnong. Tapadero, m. Panaquip;
Talón, m. Sácong. panuclob.
Talla./. Anyó; bicas. Tapar, a. Magsucsoc;
Talle, m. Panganga- magtabon; magtapon;
tauan.— De la persona. magsicsic ó sicsican.—
Lagay. Una cosa con otra en-
Taller, m: Lugal na ga- cajando. Súcol. — Algo
gauan nang mga gauá con cosa blanda. Talo-
sa camay. b§n.— r. La cabeza como
Tallo, m. Usbong. con la cobija. Talucbong.
Talludo, da. adj. Maus- — Con manta. Taquip.
bong. Las partes naturales.
Tamaño, fia. adj. Laquí. Túcop.— Con la mano
Tamarindo, m. Sampáloc. los agujeros de la flatda,
Tambalear, n. y r. Pu- Tutop.
mauidpáuid; cumiling- Tapetado, da. adj. Mai-
quíling. tim
También, conj. Ñaman. Tapón, m. Sicsic; pana-
Tambor, m. Guimbal; quip.
TA 389 TE
Tarascada/ /. Súgat na Tasa. /. Mangcoc — Para
gauá nang cagat. Tagayan.
beber.
Tarascar, a. Mangagat. Teatro, m. Comediaban.
Tarazón, m. Limpac. Techado, m. Techo.
Tardanza./. Pagcabálam; Techar, a. Magbubong.
paglalaon. Techo, m. JJubungan.
Tardar, n. y r. Laoñ; Sin paja. Balangcas.
luat.— r. Láuig. Tejedera. /. Tejedora
Tarde. /, Hapon; hulí. Tejedor, ra. m. y/. Mang-
Tardío, día. adj. Tigba- bahabi.
bol Tejer, a. Humabi. La
Tardo, da. adj. Tamad. red. Higuit. —
Como es-
Tarea. /. Oatungculan; tera. Lala.
saclong; táning. Tejido, m. De cañas lia-
Tarquín, m Gimo, Pu- mada. Sauall. De — di-
sall. ferentes colores. Ha-
Tarso, m. Bubong nang lang.
Tejoleta. /. Bibinga.
Tartamudear, n. Umu- Tejuela. /. Tejoleta.
nounó. Tela. /. Habí —De huesos
Tartamudo, da. adj. Ga- b fruta. Báloc.
ril; utal; amil. Telar, m. Habihan.
Tarugo, m. Tásoc; pásac. Telaraña. /. Báhay ga-
Tasajo, m. Pindang.— En gambá,
Manila. Tapa. Telina. /. Tellina.
Tasar, a. Halagaban; su- Tellina. /. Halaan; ca-
catin. bibi; solib; tahong; bali-
Tasquera. /. Auay. bir; lucan.
Tatarabuelo, m. y /. la. Temblar, n. Mangalig-
Nuoó sa talampacan. quig, — De enojo. Ngi-
Tataradeudo, da. m. yf nig De "miedo. Quila-
Camagánae na malayo. butan. — El cuerpo por
Tataranieto, ta. m. y /. picado de culebra. Qui-
Apó sa talampacan. lig. De miedo 6 Jrío.
TE 390
Quinig. De hombre gor- Laylay. ~A * lo largo
da. Canoyv De algo boca arribé* Hmdulos ó
Catal. La casa cuando haminduloju
andan por ella* Uoaugá; Tender^ ip^m. y/. Má-
tuoafnag. ninindá, ©tq.
Temblor» m Lindol, Tendón, m: ÍMá.
Temer, a. Matácofc Tenso, sa. adj. Banal.
Temeroso, sa. adj Ma- Tener, a May; mey.-~
tacutin. v. g. Tengo. Aeo,i, may-
Temor f m. Tácot; pangá- roon.^ Mgo en la boca
nib; pangambá. para poderlo iragar. Pa-
Tempestad. /. Bagyó; ngal— Buen suceso.» Pa-
sigua. nontán. — Respeto á
Templar, a. El agua ca- otro dejándole hablar.
liente con fría. Bantó. Paubayá. Algo con la
— El vino fuerte Bamó mano 6 con los remos.
—El fierro al fuego. Sual. A la que pare^
Subo, etc. Sálag. Vergüenza
de
Temporal, adj. Panahong hablar Umid. En poco.
casagsagau. Recio como Hauaac. Necesidad de
colla. Sigua. algo Haogus — Algu-
Templo, m. Simbahan. no Háuac Vergüenza.
Temprano, na. adá Ma- Dalang hiyá — Odio.
aga; uoáaga; paagi. Dalang poot -Por bien.
Temulento, ta. adj. La- Dáluá — Rencor. Socab.
ngó. — Algo de memoria. Ta-
Tenacicas, Has. pl Des lima. r-~ Algo con la
paviladeras mano. Tangán. — Ojos.
Tenazas. / Sípit, etc. Buligá. — Por suyo
Tendedero, m. Biiaran. Aoiiu. A otro con la
Tender, a. * Magbilad; mano por boca á barba
magsampay; maglátag. para levantarle Songa-
Lo ropa al aire. Iyang- ngá. — Hacienda propia.
yang.— Como cabello. Ari. Cámaras. Ilagum.
TI 391 TÉ
^Jfrt la mano algo. Terrenal, adj. Náuucol
Tangán sa lup&
Tentación, f. Tuesó. Terrestre. W¿. Nauucol
Tentar, a. Como el ciego. sa lupa.
;
Á puhap —Algím negocio Terrible, ¿&V Catacot-tá-
brevemente. Sanhi.— Algo cot. Masamang loob.
con el dedo. Tiin. Terrino, na. adj. Na sa
Teflir. a. Tuminá; du- lupa.
m$mpol. Terrón, mí "Tiñgcal.
Tercer, adj. Tercero. Terror. mZ Táeot.
Tercero, ra. adj. Icatló. Terroso, sa. adj. Malupk.
Tercia. }. Icatlong baha- Tersar, ti, Xiinisin.
gui. Tersidad./. Calinisan.
Terciana./. Lagnat na Terso, sa. adj. Malinis.
tatahá,t, uulí Tersura, f. Tersidad.
.Término, m. Hangá— De Tesón, m En algo. Tia-
sementeras de diez bra- gá; tagal; taman.
zas en cuadro. Luang. Testar, n.Bilin.— a. Bu-
Ternero, ra. m. y/. Buló mago nang malí sa
nang baca. * súlat. : -

Ternilla. /. Butong ma- Testículo, m. Ang dala-


la tá ó malambot uang mabibilog na nála-
Ternura./. Lambot; lata. lamán sa tinatauag na
De corazón. Pangiu- escroto.
lumó. Testigo, m. Sacsí,
Terraplén, m. Tambac; Testimonio, m. Falso.
tu maná. Bintang.
Terraplenar, a. Tabu- Tesura. /. Catigasan.
nan; tam bacán. Testo, tn. Balita.
Terrapleno, m. Terra- Teta. /. Suso.
plén Tetona, adj. Fam. Su-
Terregoso, sa. adj. Mati- suhan.
ningcal. Tétrico, ca. adj. Malung-
Terremoto, m. Lindol. cot.
Tí 392 TI
Tez. /. Ibabao. Timonear, n. Uguitanang
Tibio, ría. adj. Malacueó; sasacyan.
ó malahiaingá Timonel, m. Ang uinuu-
Tibor, wa. GusL— Cilio efe guit sa sasacyan.
China para vino. Tu- Timonero, m. Timonel
pac. Tímpano, m. (Del oido).
Tiburón.* m. Pating. Salamin nang tainga.
Tiempo, m. Panahoo; ca- Tilia. /. Tinaja.
sagsagan.' En
que se 1 inada. /. Talacsan nang
hace algo. —
Panag-arao. cáhoy.
—De limpiar la semen- Tinaja. /. Tapayan.~De
tera. Panag-ulán. De — boca muy ancha. Caañg*
secas. Tagarao. Tinajero, m Mangagauá
Tienda. /. Tindahan. ó nagbibilí nang fapa-
Tierno, na. adj. Malaté; yan.
mapanglumó.— Como co- Tinajón, m Tapayang
gollo. Lambot. muntt
Tierra. /. Lupa. Bayan. Tinieblas. /. Cadiliman.
Bacood.— Alta. Mina- Tintorería. /. Báhay na
ngon. — De altibajos. pinagtitinaan.
Lubac. — Desigual. Pi- Tintorero, ra. m y /.
Bong, — Baja y agua Mánininá.
nosa. Pítac. — Dejada. Tío, ia. m. y /. Amain;
Calaanan. ali; etc.
Tieso, sa. adj. Matigas; Tirabuzón, m. Pangalis

nanunuid. Sin menear* nang tapón.
se Tatag. Tiranía. /. Bagsic.
Tiesto, m. Lila. Pequeño. Tirano, na. adj. Mabagsic.
Bibinga. Tirante, adj. Banat; etc.
Tifón, m. Ipoipo. Tirar, a. Tumudlá.— Ctot*
Tijera. /
Gunting.-DeZ piedra. Bumaca; bali-
techo. Quilo. bag; pucol. — Como
Timbre, m. Tatac. cuerda. Bátac; hila.
Timón, m. Uguit. Con algo. Haguis.
TO 393 TO
Con cosa larga. Halibas. Tocador, m. y /. Taluc-
— Con á muchos.
algo bong.
Hatnbalos Sacia — sí Tocar, a. Humipó; su-
algo. Higuit. Del cor- malang. Algún instru-
del de la lámpara. Hu- mento músico. Tumug-
gos. Por entre el agu- tog. Delicadamente. Til-
jero alguna arma ofen- til. El oro para sa-
siva. Silat. Piedra ha- ber sus quilates. UriL
cia abajo. Imbáyog. —Algo de priesacon
Con honda. Lambánog. la mano. Sagoy.
Ju-
— Como el cutis. Lab- gando. Butingting.
nit.— Anzuelo. Biuas; Con la mano. Dama.—
biguas. — Algo. Bondol. Algo manoseándolo. Bu-
—Algo cogiendo de la tingting. Como cuerda.
punta. Balabag. Al Calabit. Con la punta
montón. Táhac. — Al de dedos
los el pezón

soslayo. Sobnit. — De del pecho. Utong ó ma-


algo poco á poco. Lab- ngutong.
not. Con cuerdas ha- Tocayo, ya. adj. Ca-
ciéndolas deslizar. Hilag- lagyó.
pos; hagpos. Tosino. m. Taba.
Tiritar, n. Mangaligquig; Tocón, m. Túcod.
maguinao. Tochedad. /. Necedad.
Tirria. / Bala. Tocho, cha. adj. Tonto.
Titubear, n. Umunounó Mangmang; hangal.
ó tfmuriturit sa pangu- Todo, da. adj. Lahat; ubos;
ngúsap. buó. El dia. Magha-
Tiznar, a. Pumunó nang pon. Toda la noche.
úling. Bulingbúlmg. Magdamag. pl. Las—
Tizne, amb. Uling En — veces. Toui. Todo los
la cara. Dangis. que van en la banca.
Tizón, m. Dúpong. Sacay. — Igualmente.
Tobillo, m. Bucongbú- Parapara. Pauá. Ta-
cong. ñan. Dilan. — todos-
10 394 T0
generalmente. Pisan.— Po- Tontada. /. Gaungasan;
*

deroso. Macagagauá; ma- caululan.


capangyayari. Tontedad. /. Tontera.
Toldo, w. Gárang. Tontera. Fam. Tonte-
Tolerancia. /. Catiiean. ría, ww-
Tolete, m. (De la banca). Tontería. /. Calocoban;
Lulubungan. cahunghangan; cahanga-
Toma. /. Pagcuha. —y m. lan.
,j?. O; cuba. : --•- Tonto, ta. adj. Ungae;
Tomar, a. Cutnuha.— mangmang; hangal.
Para sí lo dicho á otro. Topar, a. Másumpong;
Htugujia. Algo en la mábungó. Un palo con
orilla. Himíiing. Algo otro. Bungó. La ca-
por fuerza de mano de beza en lo alto. Suco.
otro. Labnutín. Algo Una cosa que es llevada
con la mano vuelta hacia en mano con otra.
la
arriba. Sáloe.—-En bra Taquid. —
Ligeramente
zos. Pangcó. Algo con una cosa con otra. 8a-
los dedos. Guitilaü. Por lang. r. Algunas cosas.
juerza. Gaga. Dahas.— Taon. Como dos cánta-
Algo con la mano. Du ros. Magcáuntog.
mampot. Dinero pres- Topetón, m. Pagtfaeáun-
tado, Umútang. Para tog; pagcacáumpog. Un-
sí lo ageno. Oamcam. tog.
Dulces ó frutas des- Torbellino, m. Ipoipo.
pués de comer. Hima- Torcer, a. Pumilí; pu-
gas. milípit. El filo del cu-
Tomate, m. Camatie. Bu- chillo. Piloc. El pié. Ta-
nga nang camatis. piloc. La boca cuando
Tomatera. /. Puno náng habla. Ngauil. El
pié
camatis. andando. Tampiloc.
Tonar, n. Tronar. Cu- Algo. Lumúbid.
na ulog. Torcido, m. Lieó; bálicu-
Tonina. /. Lampasot. có; lugay. Balangcauit.
TO 395 TR
Como bejuco, tabla. —Arroz verde. Tánac*
Pintad. Quibitquibit. Arroz. Magbusá.^-Érra-
Quibó. nos como maiz, etc.
Torete, m. Buló nang Magsangag. —
El arroz
baca. cuando está húmedo.
Tormenta. -/. Bagyó; Ulas. Pais; halaboe.
unos. Total, adj. Cabuoan ng
Tormento, m. Sáquit. bílang.
Tornear, a. Luinália— Trabacuenta. /. Camá-
Algo. Laliquin. liang nacaguguló sa
Tornero, m. Manlalálic. manga bílang.
Torno.. m. Laucan. Para Trabajar, n. Gumauá
hilar. Suhran. umátag. — De manos
Toro. m. Bacang baba- Quimot. /.

yaguin hindi amac. Trabajo, m. Gauá. Sá


Torpe, adj. Mabálay; quit; hírap.
quimí. Tungac. Por — Trabajoso, sa. adj. Ma
enfermo. Lampa. — Que bírap.
no acierta. Dungó. Trabar, a. Magcauing
Torpeza./. Hálay; caha- magtambal.
layan. Trabocar. a. y n. Bucal
Torrar, a. Tostar. cal.
Torrente^ m. Bahang bi- Traducción, j. Paghu
glá at madali. húlog nang isang uick
Tórrido, da. adj. Lub- sa ibang uicá.
hang maínit. Traducir, a. Magbúlog
Tórtola. /. Batobató. nang isañg uicá sa iba.
Tortuga. /. Pauican. Traductor, ra. m. y /•
Tos. f. Ubó. Ang nagbuhúlog nang
Tosco, ca. adj. Bágal; isang uicá sa iba.
bagol. Traer, a. Magdalá. La
Toser, n. Magubó.— No mano por el cuerpo aca-
muy recio. Tic-him. riciando. Himan. Algo
Tostar, a. Tumayantang. colgado en la , mano.
TR 396 TR
Taglay. — Banda afra- Traje, m. Pananamit.
tesada. Sacbat. — Algo Tralla. /. Lúbid.
colgado al niño al hom- Tramontana./. Habágak
bro. Sacbibi. Algo al Trampa./. Lalang. Dayá.
que está impedido. Há- — Para ratones. Pati-
Paño al hombro. bong; pansipit; pangyá-
pit.
Alampay. — En brazos. pac; bangculong. —
Cálong. El niño en la Para coger algo. Sitó.
cadera. Quílic. — Luto. Para pájaros. Bítag;
Lucsá. pangyápac.
Trafagar. #. Traficar. Trampear, n. Magdayá.
Trafalmejo, ja. adj. Ma- Trampista, adj. Tram-
tápang; pangabas. poso.
Traficante.^ m. Magba- Tramposo, sa. adj. Mag-
baliuas ó manganga- darayá.
lacal. Tranca. /. Cáling; panga-
Traficar, n. Magbaliuas ling.
mangalácal. Tranquilo, la. adj. Sose*
Tráfico, m. Comercio. gado. Pacífico.
Tragaldabas, m. Fam. Transeúnte, adj. Nagla-
Lubbang matacao. lacad na naglalacbay.
Tragar, a. y r. Lumun- Transitar, n. Maglacadp
Ion; lumámon. Cosa lí* maglacbay. *
quida. Lagoc; langap. Tránsito, m. Daan sa pag~
Trago, m. Lagoc. lalacad ó paglalacbay.
Tragón, na. adj. Mata- Paglalacad. Paglalac-
'
cao; masibá. bay.
Tragadero, m. Lalamu- Trapacería. /. Dayá.
nan gulong-gulungan
;
Trapacero, ra. adj. Tra-
Tragonería./. Catacauan. pacista.
Traición, y. Oaliluhan; Trapacista, adj. Magda»
casucaban. raya.
Traidor, ra. adj. Lilo, Trapiche. /. Cabiauan;
sucafo a lili san.
TE 397 TR
Trapo, m. Basaban. Como por seloeía. Sí-
Trasanteayer, adv. Ca- lip.
-
macatló. Traslumbrarse, r. Ma-
Trasbisnieto, ta. m. y /. sílao.
Tataranieto. Trasmañana. /. Sa ma-
Trascender, n. (Olor). calauá.
Humalioaúyac. Trasnochado, adé. Pu«
Trasegar, á. y n. Mag- yat
lípat ó magealiü. Trasnochar, n. Magpu-
Trasero, ra. ad¿. Huli- yat.
han. m. Puit. Trasparentarse, r. y a.
Trasferir. Maglípat ng
a. Manganínag.
anomang bágay. Trasparente, adj. Naaaní-
Trasfigurarse. a. y r. nag; maanínag.
Magbalateayó; mag- Traspasar, a. Sumalan-
ibá. sang. De una vasija en
Trasformar. a. y r. Mag- otra. Magsalin. El licor
balatcayo. de una *
vasija en otra.
Trasgo, m. Tiyánac; pá- Tiguis.
tiyanac. Traspié, m. Coláuit; ti-

Trasiego, m. Paglilípat piao.


ó pagsasalin. Traspillarse, r. Magca-
Trasladar, a. Magdalá yáyat; manghiná.
ó maglipat sa ibang Trasplantar, a. Maglí-
lugal nang anoman. pat nang pananim. Los
Magsalin nang ano- sembrados como no sea
mang súlat. Maghú- arroz. Ubó.
log sa ibang uicá nang Trasponer, a. Ibago ng
isang uicá. lagay.
Traslado, m. Salin. Trasquilar, a. Gumapas
Traslucido, da. ad¿. Maa- nang buhoc.
nínag. Trastos, m. Casangca-
Traslucir, a. y r. Uma- pan. De lama. Da-
nínag. — r. Anínag. raotan.
TR 398 TU
Trasunto, m. Salin;httad. Tripa./. Bitaca. Grande^
Tratante, m. liámama- Is»o,
quiao na nagbibüf nang Triste, adj. Malungeot.
tmgí. Tristeza./. Calumbayan;
Tratar. a. Maqmsabi. cahapisan; dalamhatl; sin-
Trato, mi Paguúsap. dac;pigliatL— Grande. Hi-
Travesano, m. Síeang. nagpis. —Por soledad^
Travesar, a. Atravesar. Fanglao.
Travieso, sa. adj. Maga- Trocar, a. Magpalit.
lao; magaslao; magasó. Tronar, n. Oumulog.
Dolingas. Tronco, m. Puno.
Traza. /. Lalang; adhicá. Tronchar, a. PumungoL
Santa; bocó. Tronchado, da. adj. Ba~
Trébedes. /. pl Tungcó; ngal.
caían. Tronido, m. Putoc.
Trecho, m. Paguitaa. Tropel, m. Gúvod.
Tremolar. a.¿ Uagayuay. Tropezar, n. Tfsod; ta-
Trenos, m. pl Pánaghoy. guid.
Trepar, n. Uuiacyat.— frotar, n. Yumagyag; su*
Forzando con las manos. magsag.
Omocyabit. Trote, m. Sagsag.
Tres. adj. Tatló. Trox. m. Tamhúbong.
Triángulo, la. adj. Tatló Trueno, m. Culog.
áng pánulucan. Trufa. /. Sabbabi.
Tributar, a. Bumuis. Tú. pro. Icao.
Tributo, m. Buis. Anual Tuerto, ta. p. p. Pisac
Handog. ó may pílac ang mata.
Tridente, adj. Salapang. Piliuac. —
Como palo.
Trigésimo, ma. adj. Ica- Quilo; *licó. —
Como ó
tatlong puo. cosa semejante. Lincao..
Trigueño, ña. adj. Oa- — Como palo ó brazo..
yumanguí. Pinsol.
Trillar. .am Gumiic. Tuétano, m. Utac sa butó.
Trino, na. adj. Tatló. Tullido, m. Lumpó.
TU 399 TU
Tumbar, a. Ibual ó Turbio, bia. adj. Malabó..
iguit á ang anoman. Turbonada, f. Unos.
Tumor, m. (En la cerviz). Turbulento, ta. adj. Tur-
Buelao. bio.
Tupir, a. Paicpiquin. Lo Turma. /. Bayag.
que sujete de caña ó be- Turnio, nia. adj. Sulipat;.
juco. SalgaL El tejido duling.
de cañas ó seda. Sinsin. Tuyo, ya. pro. Iyó.

ÜN UR
Ubre. /. Suso nang ma- vestido con otro. Catnig.
nga háyop. — Una cosa con otra.
Último, ma. adj. Hulí; Agápay.
catapinan. Universo, sa. adj. Ang
Un. adj. lea. muüdó.
Unanimidad./. Pagcaca- Uno, na. adj. Isa. — Ves.
ieá ó pagcacacaisá nang Minsan. Palabra. Ca-
marami. tagá.
Undécimo, ma. adj. Ica- Untar, a. Magpáhid; lá-
labing isa. hid; bibó.
Único, ca. adj. Iisá; bug- Uña. / Cucó.
tong. Uñarada, j. Cámot ó
Uniformidad/. Pagcaca- galos na gauá nang cá-
sundó; pagcacatuto. mot.
Unigénito, ta. adj. Anac Uñero, m. Tungá.
na bugfcong. Uñoso, sa. udj. líahabk.
Unión. /. Pagcacaisá; pag- ang cucó.
cacapisan. Urdir, a. Maghánay nang;
Unir. a. Ilangeap. — Un háhabihin.
,U8 400 US
Urgencia, f. Oailftogaii. Usurar, a. Usurear.
Usar. a. Gamitin. . Usurean a. Magpatubó.
Uso. m. UgalL Asal Usurero, ra. m. y /. Ma-
ó caugalian. Paggá* pagpatubó.
mit Usurpar, a. Gumaya;
Usura, j. Patubó. utnanquin.

VA VA

Vacada./. Caramihan ng Vaina. /. Oaloban.


baca. Valentía./ Catapangan.
Vaciar, a. Isalin ó mag- Valeroso, sa. adj. Matá-
bubo. pang.
Vaciedad. /. Necedad. Valiente, adj. Matápang.
Vacilar, n. Mágealaua- Valerosísimo, ma. adj.
han. Catapangtapangan
Vacío, cía. adj. Huncag. Valor, m. Tápang. Ha-
Ualang laman. Puang. laga.
Vadear, a. Tumauid. Valorar, a. Valorear.
Vagamundo, do. adj. La- Valorear, a. Halagahan.
galag; layas; ligalig. Valoría. /. Valor.
Vagamundear, n. Fam. Valuar, a. Tasahan ó
Maglagalag. halagahan ang anoman.
Vagar, a. Maglayas. Valladar, m. (Vallado).
Vago, ga. adj. Naglíliga- Para viento, agua ó sol.
lig. Pitnpin.
Vaguear, n. Vagar. Vallado, m. Bácod; pilá-
Vaho. m. Singao nang Falso de piedra.
pil. -*-

túbig ó langis na cumu- Limpí.


culo. Valle, m. Limbis; lambac.
ss«»«f?«M*;?Kn«vfi - ;
:

^
;

:
• ya:<r^: ::
mm^®i
m.

#!S11§B

.:.fe


-:.-: f-.
:

.:
:

- ,4!U

I
9

x-

:*

;%^v

^$'#«W.,.
PL
6056
.S87
cop.2

You might also like