SOSYAL HİZMET

GÖRÜŞME TEKNİKLERİ
Alfred Kadushın
Goldıe Kadushın
 SOSYAL HİZMET
GÖRÜŞME TEKNİKLERİ
Alfred Kadushın
Goldıe Kadushın

Nika Yayınevi - 33
1. Baskı Şubat 2016
ISBN: 978-605-83891-4-4
Sertifika No: 26357

Orijinal Künye: The Social Work Interview

5th Edition, Columbia University Press New York, 2013
Yayın Yönetmeni: Bülent Özçelik
Dizi Editörü: Durdu Baran Çiftci
Çeviri Editörleri: Doç. Dr. Özlem Karakuş, Doç. Dr. Yalçın Özdemir
Çevirenler: Yalçın Özdemir (Giriş), Özlem Karakuş (1. Bölüm), Fatümatü Zehra
Ercan (2 ve 3. Bölüm), Esra İlgün (4 ve 8. Bölüm), Hasan Hüseyin Tekin (5. Bölüm),
Serap Daşbaş (6.Bölüm), Funda Afyonoğlu (7. Bölüm), Mehmet Kırlıoğlu (9.Bölüm),
Doğa Başer (10.Bölüm), Aysel Tekgöz (11 ve 12.Bölüm),
Pınar Özdemir (13.Bölüm), Seda Attepe Özden (14.Bölüm ve Sonuç ve Ekler).

Kapak Tasarım: Leyla Çelik

Sayfa Düzeni: İlhan Ulusoy
Dizin: Özgür Değirmenci

Bu kitabın basım, yayın, satış hakları © Fita Petrol, Madencilik, Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.’ye aittir. Anılan kuruluşun
izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, mekanik, elektronik, manyetik ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz,
basılamaz. Nika Yayınevi Fita Petrol, Madencilik, Yayıncılık Tic. Ltd. Şti.’nin markasıdır.

Baskı ve Cilt: Bizim Büro Ofset Matbaacılık

Sertifika No: 26649

Nika Yayınevi
Yüksel Cad. 30/8 Kızılay Ankara
T: 0312 433 71 15 F: 0 312 433 71 15
www.nikayayinevi.com e-posta: info@nikayayinevi.com
Bir ömür boyu arkadaşım, dostum ve yoldaşım olan Sylvia’nın aziz hatırasına…
Alfred Kadushin
Bu kitabın yazılması sırasında aklını, bilgisini ve arkadaşlığını esirgemeyen babama; hatırası,
bu işbirliğinin bir parçası olan anneme ve hayatımı paylaştığım Steve’e…
Goldie Kadushin
Teşekkür
5. baskı için destek sağlayan Columbia University Press editorü Lauren Dockett’e ve kitabı,
yayınlanana kadar baştan sona inceleyen, onun çok yetenekli varisi Jennifer Perillo’ya teşek-
kürler. Ayrıca, referanslar konusundaki kıymetli yardımları için Wisconsin–Madison Üniver-
sitesi Sosyal Hizmetler Okulu Kütüphanesi’nden Jane Linzmeyer’e, el yazılarını hazırlayan
ve biçimlendiren Kristin Beebe’e de minnettarız.
İÇİNDEKİLER

TÜRKÇE BASKIYA SUNUŞ.................................................................................. 9

GİRİŞ......................................................................................................................... 11

KISIM 1 GÖRÜŞME VE İLETİŞİMİN GENEL YÖNELİMİ VE

TEMEL KAVRAMLAR
1. BÖLÜM
SOSYAL HİZMET GÖRÜŞME TEKNİKLERİNİN TANIMLANMASI
VE AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ...................... 17
Görüşme Süreci............................................................................................. 17
Görüşmeyi Tanımlamak ve Görüşmeyi Sohbetten Ayırt Etmek............ 20
Sosyal Hizmet Görüşmesinin Tanımlanması............................................ 26
Görüşmeye Alternatifler ve Yapılan Değişiklikler................................... 28

2. BÖLÜM
BİR İLETİŞİM BİÇİMİ OLARAK GÖRÜŞME...................................... 31
İletişimi ve Onun Temel Unsurlarını Tanımlamak................................... 31
Meta İletişim.................................................................................................. 33
İletişim Sürecindeki Ardışık Adımlar ....................................................... 33
Geribildirim ................................................................................................... 38
Mesajı Anlamak............................................................................................. 42

3. BÖLÜM
GÖRÜŞME TEKNİĞİ OLARAK
DİNLEMEK VE SESSİZLİK ..................................................................... 51
Duymaya Karşı Dinlemek............................................................................ 52
İyi Dinlemenin Koşulları.............................................................................. 52
Görüşmede Dinleme İle İlgili Hususlar..................................................... 53
Sosyal Ortamda Dinleme ve Görüşmede Dinlemenin Karşılaştırılması.54
Dinlemek İçin Bilginin Değeri..................................................................... 58
Dinleme Prensipleri...................................................................................... 59
6 İÇİNDEKİLER

4. BÖLÜM
SÖZSÜZ İLETİŞİM..................................................................................... 63
Sözsüz İletişimin Kaynakları....................................................................... 64
Sözsüz İletişimin Görüşmedeki Önemi..................................................... 77
Süreçle İlgili Durumlar................................................................................. 81
Sözsüz İletişim Sorunları.............................................................................. 82

5. BÖLÜM
İLİŞKİ KURMAK......................................................................................... 87
İlişkinin Tanımlanması................................................................................. 87
Pozitif İlişkinin Önemi ................................................................................ 87
İlişkinin Öneminin Deneysel Kanıtı........................................................... 88
Pozitif Bir İlişki Kurmak............................................................................... 90
Etkileşimsel Bir Olay Olarak İlişkiler........................................................ 110
İçsel Tutum ve İfade Edilen Davranışlar ................................................. 110
Amaç İçin Süreç............................................................................................ 112

KISIM 2 GÖRÜŞME SÜRECİNİN AŞAMALARI VE İLGİLİ

TEKNİKLER
6. BÖLÜM
KARŞILAŞMA AŞAMASI........................................................................ 117
Müracaatçının Geçmişi ............................................................................... 117
Danışmanın Geçmişi ................................................................................... 118
Sosyal Hizmet Müracaatçısı Olma............................................................. 119
Kurum Seçme ve Bulma.............................................................................. 120
Danışmanın Yapacağı Hazırlıklar.............................................................. 124
Kurum Dışı Ortamlar.................................................................................. 128
Görüşmenin Başlaması................................................................................ 137

7. BÖLÜM
PROBLEMİ KEŞFETME AŞAMASI........................................................ 149
Tekniklerin Anlamı ve Sıralanması ........................................................... 149
İlgilenme Davranışları ve Asgari Cesaretlendirmeler............................ 151
Yeniden İfade Etme ..................................................................................... 155
Yansıtma........................................................................................................ 157
Özetleme........................................................................................................ 164
Geçişler.......................................................................................................... 166
 İÇİNDEKİLER 7

Duygulara Ulaşma....................................................................................... 175

Duyguların İfade Edilmesinde Cesareti Kırmak..................................... 180
Değerlendirme.............................................................................................. 181
8. BÖLÜM
GELİŞİM AŞAMASI: SORUN ÇÖZME MÜDAHALELERİ.............. 185
Açığa Kavuşturma....................................................................................... 185
Yorumlama.................................................................................................... 187
Yüzleştirme................................................................................................... 191
Kendini Açma............................................................................................... 195
Bilgi Verme.................................................................................................... 200
Kötü Haber Vermek .................................................................................... 201

9. BÖLÜM
GELİŞİMSEL EVRE: DAHA FAZLA PROBLEM ÇÖZME
MÜDAHALESİ........................................................................................... 205
Destek ve Güven Vermek............................................................................ 205
Tavsiye........................................................................................................... 207
Sessizlik.......................................................................................................... 211
Mizah: Bir Görüşme Müdahalesi............................................................... 215
Mecazlar........................................................................................................ 222
Çevresel Değişim.......................................................................................... 223
Görüşme Becerilerinin Entegrasyonu....................................................... 223

10. BÖLÜM
GELİŞİMSEL AŞAMA: SORU SORMA TEKNİKLERİ...................... 227
Soru Sormanın Amaçları............................................................................. 227
Genel Sınıflamalar: Açık ve Kapalı Uçlu Sorular..................................... 228
Diğer Boyutlar.............................................................................................. 234
Sondaj (Derinlemesine Araştırma) Soruları............................................. 235
Soruları Oluşturma ve Yeniden İfade Etme: Sıklıkla Yapılan Bazı
Yanlışlar......................................................................................................... 239
Soruların Oluşturulması İçin Ek Öneriler................................................ 248
Soru Sormak İçin Danışmanların Hazırlığı.............................................. 254

11. BÖLÜM
SONLANDIRMA VE DEĞERLENDİRME............................................ 259
Sonlandırma Teknikleri .............................................................................. 259
Özet ve Görüşme Sonrası Konuşma.......................................................... 263
Gözden Geçirme ve Değerlendirme.......................................................... 265
8 İÇİNDEKİLER

KISIM 3 GÖRÜŞMEDEKİ ÖZEL PROBLEMLER

12. BÖLÜM
KÜLTÜRLER ARASI GÖRÜŞME............................................................ 269
Etnik Azınlık Farklılıkları........................................................................... 269
Kişisel Farkındalık: Etnik Azınlık Farklılıkları ...................................... 270
Bilgi: Etnik Azınlık Farklılıkları................................................................. 273
Beceriler: Irksal/Etnik Azınlık Farklılıkları............................................... 275
Cinsel Yönelim Farklılıkları........................................................................ 278
Kişisel Farkındalık: Cinsel Yönelim Farklılıkları..................................... 278
Bilgi: Cinsel Yönelim Farklılıkları.............................................................. 280
Beceriler: Cinsel Yönelim Farklılıkları...................................................... 281
İleri Yaştaki Müracaatçıların Farklılıkları................................................. 282
Kişisel-Farkındalık: İleri Yaştaki Müracaatçıların Farklılıkları............. 282
Bilgi: İleri Yaştaki Müracaatçı Farklılıkları............................................... 283
Beceriler: İleri Yaştaki Müracaatçı Farklılıkları........................................ 286

13. BÖLÜM
SORUNLU GÖRÜŞMELER...................................................................... 291
Gönül Olmayan Müracaatçılar................................................................... 291
Çocuk Cinsel İstismarı Görüşmesi ........................................................... 299

KISIM 4 İYİ GÖRÜŞMENİN ESASLARI

14. BÖLÜM
YETKİN DANIŞMAN................................................................................ 311
Kişilik Özellikleri.......................................................................................... 312
Bilgi İhtiyacı.................................................................................................. 313
Karşıt Talepleri Çözme................................................................................ 315
Yetkin ve Yetkin Olmayan Danışmanları Ayırt Etme............................. 316

SONUÇ............................................................................................................... 323

EK
Görüşme Örneği ve Eleştirisi...................................................................... 325

KAYNAKÇA...................................................................................................... 341
DİZİN.................................................................................................................. 367
TÜRKÇE BASKIYA SUNUŞ

BU KİTABIN çevirisini sizlerle paylaşırken, bunun özellikle ülkemizde sosyal

hizmet eğitimine katkı sağlayacağını düşünmekteyim.
Kitabın orijinal adı The Social Work Interview, Sosyal Hizmet Görüşme Tek-
nikleri olarak çevrilmiştir. Kitapta görüşmenin içeriğinin nasıl olduğu incelen-
miş, ardından bir görüşme yapabilmek için kullanılması gereken teknikler ay-
rıntılı bir şekilde anlatılmıştır. Bu yüzden kitabın adı Sosyal Hizmet Görüşme
Teknikleri olarak belirlenmiştir. Yazarın da belirttiği gibi kitap, ortam ve bağlam
açısından sosyal hizmeti temel alsa da, içerik genel görüşme hizmeti sunan bü-
tün meslekler için uygundur. Kitabı okuyan diğer meslek elemanlarının bizimle
aynı fikirde olacağını düşünüyorum.
Görüşme insanların kullandığı temel iletişim araçlarından bir tanesidir. An-
cak profesyonel meslekler ve bu mesleklerin gerektirdiği temel ilkeler görüş-
meyi daha incelikli tanımlamakta ve nitelikli bir görüşmenin haritasını aşama
aşama bizlere sunmaktadır. Bazı meslekler için görüşmenin rastlantısal olması
istenen bir durum değildir. Sosyal hizmet görüşmeleri de ehliyeti olan belli başlı
kişiler tarafından ustaca kullanılan bir yöntemdir.
Sosyal hizmet literatürüne baktığımız zaman, görüşme hep mülakat olarak
yerini almıştır. Ancak çeviriye katkı sağlayan arkadaşların çoğunluğunda, müla-
kat kelimesinin bu kitabın içeriğini ve anlatmak istediklerini karşılayamayacağı
yönünde bir fikir oluşması üzerine, görüşme kelimesi benimsenmiştir. Mülakat
kelimesi genelde karşıdaki kişiden tek yönlü bilgi alınan bir süreci, görüşme ise
katılımcıların ortak paylaşımlarını ve diyaloglarını içermektedir. Böylece yar-
dım isteyene daha fazla sorumluluk vermektedir. Bu yüzden görüşme kelimesi-
nin kullanılması uygun görülmüştür.
Ayrıca metin içerisinde geçen bazı kelimeler ve anlamları ile ilgili bazı açık-
lamalar yapmak yerinde olacaktır. “Client” kelimesi farklı mesleklerde farklı
anlamlara gelmektedir. Örneğin hukukta “müvekkil” ya da ticarette “müşteri”
olarak kullanılması gibi. Psikoloji ve psikiyatride “danışan” olarak kullanılır-
ken, sosyal hizmet literatüründe “müracaatçı” olarak kullanılmaktadır. Hacet-
tepe Üniversitesi emekli öğretim üyesi Prof. Dr. İlhan Tomanbay Sosyal Çalışma
ve Sosyal Hizmette Önce Kavram/Sosyal Çalışmada Kavram Sorunu isimli kitabında
müracaatçı kelimesinin hem eski hem yazılması zor hem de İngilizce karşılığı-
nın “danışan” olduğunu söylemektedir. Aslında “client” kelimesi yardım alan
kişidir. Biz, sosyal hizmet literatüründe daha yaygın kullanılan müracaatçı keli-
mesini kullanmayı tercih ettik. Yeni bir anlatım karışıklığa sebep olabilirdi. Ay-
10 Türkçe Baskıya Sunuş

rıca çeviri yaparken bizi zorlayan bir başka kelime ise “interviewee” kelimesi
olmuştur. “Interviewee” görüşülen kişi anlamına gelmektedir, yani müracaatçı.
Bazı cümlelerde “client” ve “interviewee”kelimeleri aynı cümlede yer almıştır.
“Interviewee” kelimesini danışan olarak almayı tercih ettik, çünkü “client” ke-
limesini “müracaatçı” olarak almak durumunda kalmamız, başka bir kullanım
yapmamıza izin vermedi. Ayrıca “interviewer” kelimesi “görüşme yapan kişi”
anlamına gelmektedir. Burada danışman olarak kullanılmıştır. “Worker” ve
“social worker” kelimeleri ise “sosyal hizmet uzmanı” olarak yerini almıştır. Ki-
tabın orijinalinde karşılıklı konuşmalarda “interviewer” kelimesi kullanılmış ve
metin içinde hem “interviewer” hem de “social worker” ve “worker” kelimeleri
kullanılmıştır. Çevirilerde bu kullanımlara dikkat edilmiş ve bire bir uygulan-
mıştır.
Son olarak, editör ortağı olarak yardımcı olan Adnan Menderes Üniversite-
si Psikolojik Danışma ve Rehberlik Anabilim dalı öğretim üyesi Doç. Dr. Yal-
çın Özdemir’e teşekkür ederim. Kitabın çevirisinde Selçuk Üniversitesi Sosyal
Hizmet bölümü çalışanlarının emeklerini burada bahsetmeden geçemeyeceğim.
Özellikledüzeltmelerde Araş. Gör. Mehmet Kırlıoğlu sürekli olarak yardımcı
oldu ve yazılımlarda Araş. Gör. Doğa Başer katkı verdi. Onlara teşekkür ederim.
Bölüm çevirilerini yapan arkadaşlarıma; Yrd. Doç. Dr. Serap Daşbaş, Araştırma
Görevlileri; Doğa Başer, Mehmet Kırlıoğlu, Aysel Tekgöz, Fatma Zehra Ercan,
M. Funda Afyonoğlu’na teşekkür ederim. Ayrıca Selçuk Üniversitesi Sosyal
Hizmet doktora öğrencisi Öğr. Gör. Hasan Hüseyin Tekin, Selçuk Üniversitesi
Tıp fakültesi Psikiyatri Anabilim dalında çalışan Psikolog Esra İlgün’e, Başkent
Üniversitesi sosyal hizmet bölümü öğretim görevlisi Yrd. Doç. Dr. Seda Attepe
Özden’e, Ankara Üniversitesi Sosyal Hizmet bölümü doktora öğrencisi sosyal
hizmet uzmanı Pınar Özdemir’e teşekkür ederim.

Doç. Dr. Özlem Karakuş

Selçuk Üniversitesi Sosyal Hizmet Bölümü
Öğretim Üyesi
GİRİŞ Çeviren: Yalçın Özdemir

BİRÇOK İNSAN, pek çok farklı iş alanında görüşmeler gerçekleştirmektedir.

Sosyal hizmet uzmanları bu gruplardan sadece bir tanesidir. Ancak, sosyal hiz-
met uzmanları için görüşme en önemli etkinliktir. Aslında, yerine getirdikleri
sorumlulukların birçoğu görüşmeye bağlıdır. Sosyal hizmet görüşmeleri, ken-
dine özgü bazı yollar bağlamında, diğer meslek gruplarındaki görüşmelerden
farklılık göstermektedir. Bu kitap sosyal hizmet uzmanları tarafından uyarlanan
ve kurumsal ortamlarda kullanılan genel görüşme sanatını açıklamaktadır. Hem
deneyimli hem de deneyimi olmayan, sürekli bir şekilde görüşme sorunları ile
mücadele eden, özel yönergeler ve cevaplar arayan uygulamacılar, görüşmeyle
ilgili bilgileri açık bir şekilde incelemenin yararlarını görebilirler. Bu kitabın ki-
şileri bir öz-değerlendirmeye teşvik etmesini umarız.
Kitabın önemli bir bölümü sosyal hizmet görüşmelerinde kullanılan
teknikleri ele almaktadır. Teknik kelimesi kulağa çok hoş gelmiyor; soğuk, me-
kanik, insaniyetsiz, yönlendirici: eşyalara uygulanabilir ancak insanlara uygu-
lanamaz. Bu sözcük kurtarılmayı hak etmektedir, sözcüğün imajının düzeltil-
mesi gerekmektedir. Teknikler, uygulanmaları amaçlarımıza ulaşmamızı ve
mesleki sorumluluklarımızı yerine getirmemizi sağlayan araçlardır. Teknikler,
bir durumda işimizi etkili ve verimli şekilde yerine getirmemizi sağlayan net ve
açık formülasyonlardır.
Teknik beceriler doğallığın karşıtı değildir. Aslında, yüksek derecede do-
ğallığa katkı sağlamaktadır. Becerikli bir danışman durum öyle gerektirdiğin-
de teknikleri bilerek ihlal edebilir ve büyük bir incelikle teknikleri kullanabi-
lir. Teknik bilgiyle ilgili farkındalık ve ona sahip olmanın başka avantajları da
bulunmaktadır. Teknik olarak becerikli olmak demek ona hazırlanmış olmak
demektir; hazırlanmış olmak demek daha az kaygı yaşamak demektir; ve kaygı
düzeyinin düşük olması danışmanın müracaatçıya yönelik tepkilerinde özgür-
lüğünü arttırmaktadır.
Yetkin sanatçılık teknolojiye hakim olmayı gerektirir. Fransızların şöyle bir
sözü vardır: “Bir katedral inşa edebilmek için geometri bilmek gerekir ancak, bir
katedral yapmak, inanma işidir”—ve biz sanatsal bir ürün yapabiliriz. Ancak,
geometri bilgisi olmadan ne inanç ne de sanat mümkündür.
Tekniğe yönelik bir karşı çıkış tekniğin önemli olmadığı düşüncesine dayan-
maktadır. Sosyal hizmet uzmanının tutumu doğru ise her şey doğru olacaktır;
yanlış ise hiçbir teknik bilgi görüşmeyi başarısız olmaktan kurtaramaz. Bu bakış
açısı bir Çin özdeyişinde iyi bir şekilde ifade edilmiştir: “Doğru kişi yanlış araç-
ları kullanırsa yanlış araçlar doğru bir şekilde çalışır; yanlış kişi doğru araçları
12 GİRİŞ

kullanırsa doğru araçlar yanlış bir şekilde çalışır.” Fakat öyleyse doğru araçları
doğru bir şekilde kullanan doğru kişinin gücü nedir? Hiç şüphe yok ki bu kişiler
yanlış araçları doğru bir şekilde kullanan doğru kişilerden daha başarılı olur.
Birçok kişi duygu ve teknik arasında seçim yapmak zorunda kaldıklarında
duyguyu seçmektedir. Belki öyledir, ancak bu özellikler arasında seçim yapmak
zorundaysak müracaatçıya haksızlık etmiş oluruz. Bir müracaatçıyla hem tu-
tumsal olarak doğru hem de teknik olarak yetkin bir görüşme yapabiliyor olma-
mız gerekir. En iyi danışman uygun duygu ve tutumları becerikli görüşme tek-
nikleri ile birleştirir. Vurgu inancımızı besleyen ve iyi niyetimizi uygulamamızı
sağlayan teknik bilgiyi ifade eden geometri üzerinde olmalı.
Doğru olan, birinden birini seçmek değil her ikisini de önemsemektir. Duy-
gusuz teknik etkisizdir, teknik olmadan duygu da etkisiz ve verimsizdir. Mer-
hamet içermeyen teknik yetkinlik verimsizdir ve yetkinlik içermeyen merhamet
boşuna bir deneyimdir.
İyi bir iletişim iyi görüşme için gerekli ancak yeterli olmayan bir koşuldur. İyi
teknik ilişkinin tam olarak kullanılmasını sağlar. İyi tekniğe sahip bir sosyal hiz-
met uzmanı mütevazi bir ilişki ortamında teknik olarak yetersiz ama mükemmel
bir ilişki içinde olan bir kişiden daha iyi sonuç elde eder. Bir danışmanın
duygusal tepkisi her zaman doğru olabilir. Ancak duygu otomatik olarak etki-
li bir görüşme davranışına dönüşmez. Müracaatçılar duygudan çok davranışa
tepki verirler. Duygular sadece davranışların içinde gösterildiğinde -sözel, sözel
olmayan, açık, örtük- müracaatçının üzerinde bir etki yapar.
İyi görüşme tekniklerini öğretmek, öğrencilere uygun duyguları doğru
teknikleri kullanarak davranışsal olarak nasıl ifade edeceklerini öğretmeyi
kapsamaktadır, doğru teknikler yararlı (işe yarayan) tutumların davranışsal dö-
nüşümüdür. Ancak bir kitap sosyal hizmet görüşme tekniklerini öğretebilir mi?
Cevap tabii ki hayır! “Bir şey hakkında bilgi sahibi olmak” “birşeyin nasıl yapı-
lacağını bilmekten” oldukça farklıdır. Eninde sonunda, görüşmenin nasıl yapı-
lacağını onu yaparak öğreniriz. Fakat bilme yapmadan farklı olmasına rağmen,
hangi eylemin istenir olduğunu bilmemeye göre bir ilerleme olarak görülebilir.
Görüşme üzerine yazılmış bir kitap kur yapma ile ilgili bir kılavuz gibidir. Hiç-
bir kılavuz birbirine âşık olan kişilere amaçlarına nasıl ulaşacaklarını söylemez.
Ancak ve Dexter’a (1970, 24) göre bu kitaplar “kişinin başarılı olması olasılığını
artıran, üzerinde düşünmeye değecek bazı konular ve taktikler önerirler.”
Açık bir şekilde söylenebilir ki, bir kişi görüşme teknikleri ile ilgili her şeyi
bilebilir ancak onları etkili bir şekilde uygulayamayabilir. Ayrıca, bazı üstün ye-
tenekli uygulamacılar ne yaptıklarını ya da nasıl yaptıklarını söyleyemeden par-
lak bir performans gösterebilirler ve bu bütün teknik kurallara uymadan sıklıkla
başarı getirebilir. Daha da ötesi, iyi bir danışman olarak doğulur, sonradan olun-
maz iddiasının biraz da olsa doğruluk payı vardır. Bazı üstün yetenekli kişiler,
doğuştan kişilerarası iyi ilişkiler kurma konusunda doğal bir yeteneğe sahiptir.
Ancak hem doğal bir tutuma sahip olanlar hem de ne yaptığını tam olarak bil-
meden iyi görüşme yapanlar kendi sanatlarını bilinçli bir şekilde incelemekten
 GİRİŞ 13

yararlanabilirler. Doğal yeteneklerimizin sınırı ne olursa olsun, öğrenme onları

geliştirir.
Karşı çıkışlarda iyi görüşme ile ilgili var olan büyüyü korumaya yönelik
bir istek olduğunu fark etmemiz gerekir. Bazıları tarafsız didaktik analizlerin
sezgisel olarak üstün yetenekli klinisyenlerin yaratıcı doğallıklarına (kendili-
ğindenliklerine) zarar vereceğinden korkmaktadır. Ancak bizim sosyal hizmet
okullarına yönelik desteğimiz ve hizmet içi eğitim kurslarımız meslek elemanla-
rının görüşmenin öğretilebileceğine yönelik güvenini doğrulamaktadır. Önceki
sosyal hizmet öğrencileri bugünkü öğrencilerin kafasını karıştıran problemlerle
karşı karşıya gelmişlerdir. Yavaş yavaş bazı çözümler bulunmuştur ve bunlar
bugünkü uygulama bilgisinin ve profesyonel bilgi temelinin parçası durumun-
dadır. Yeni başlayan danışmanlara öncekilerin birikmiş deneyimlerini sunma-
mak için hiçbir neden bulunmamaktadır. Burada yapmaya çalıştığımız şey,
sosyal hizmet uzmanlarının alan görüşmelerinde karşılaştıkları durumlarla ve
güçlüklerle ilgilendiklerinde oluşan tepkilerin tanımlanması ve bir sistem halin-
de sunulmasıdır.
Kitap ortam ve bağlam açısından sosyal hizmeti temel alsa da, içerik genel
olarak görüşme hizmeti sunan diğer mesleklere de uygundur. İnsana yöne-
lik mesleklerin uygulamacılarının ve öğrencilerin ve farklı ortamlarda çalışan
uygulamacıların içeriği hem kendilerine yakın hem de yararlı bulacaklarını
düşünüyoruz.
İnsana yönelik servis hizmetlerinde görüşme, birbirinden oldukça farklı şe-
killerde yapılmaktadır. Bu mesleklerin yöntemleri amaçlar açısından farklılık
göstermektedir; iş görüşmesi, sosyal hizmet başlangıç görüşmesi, tanılamaya
yönelik değerlendirme, ruh sağlığı değerlendirme görüşmesi, tedavi görüşme-
si. Bazı görüşmeler müracaatçı grubunun sorunları açısından birbirinden fark-
lılık gösterir; çocuk ihmali/istismarı görüşmesi, madde bağımlılığı görüşmesi,
yeme bozukluğu görüşmesi. Görüşmeler danışmanın kuramsal yönelimine göre
farklılık gösterir. Bazı danışmanlar psikanaliz yönelimlidir, bazıları davranışçı,
bazıları Gestalt ve diğerleri.
Ancak görüşmedeki bu farklılıklara karşın bütün görüşmelerin -amacı ne
olursa olsun, hangi müracaatçı grubundan olursa olsun, hangi ruh sağlığı soru-
nu olursa olsun, danışmanın kuramsal yönelimi ne olursa olsun- çok fazla ortak
yönleri bulunmaktadır.
Kitabın amacı tespit edebileceğimiz ve keşfedebileceğimiz ortak yönlere
odaklanmaktadır. Bütün görüşmeler benzer bir sırayı takip eder. Ve insana
yönelik yardım hizmetlerindeki görüşmelerde, farklı derecede vurgularla ve
farklı birleşimlerde benzer teknikler kullanılır; ilişki kurma, yansıtma, soru sor-
ma, açık etme, özetleme, yüzleştirme ve yorumlama. Ve insana yönelik yardım
hizmetlerindeki bütün görüşmelerde, danışman ve müracaatçı arasında kuru-
lan pozitif ilişki başarı için bir ön koşuldur.
Belirli bir meslek alanı için -burada sosyal hizmet-, görüşmelerdeki ortak un-
surlar ve özellikler uyarlanarak sosyal hizmet alanına ilgisi olan ya da onunla
14 GİRİŞ

özdeşleşmiş okuyucular genel görüşme yöntemleri ile boğulmamış oluyor. Bu

kitabın örnekleri sosyal hizmet alanından olması nedeni ile kitap dönüşümü
(uyarlamayı) sağlamaktadır. Sosyal hizmet alanından okuyucular tekniklerin
uygulanabilirliğini hemen fark edeceklerdir ve içeriği öğreneceklerdir.
Bu baskı, ilk olarak 1972’de yayınlanan kitabın beşinci bakısıdır; ikinci baskı
1983 yılında yayınlanmış; üçüncüsü 1990’da; dördüncüsü 1997’de yapılmıştır.
Sosyal Hizmet Görüşme Teknikleri’nin son basımından bu yana on beş yıl geç-
miş. Bu zaman içinde, görüşmeyle ilgili çok sayıda araştırma yayınlanmıştır;
yardım ilişkisi üzerine, kültürel olarak yetkin uygulamalar üzerine, görüşme
becerilerinin kullanımı üzerine ve gönülsüz müracaatçılar üzerine. Beşinci ba-
sımda içeriği güncellemek gerekiyordu. Kitabın beşinci basımı dördüncü bası-
mından çeşitli açılardan farklılık göstermektedir:
• Bütün bölümler 1997’den sonra yayınlanmış araştırma sonuçlarını içere-
cek şekilde gözden geçirilmiştir.
• Sözel olmayan iletişim bölümü, 4. Bölüm olarak kitabın ilk kısmına alın-
mıştır. Bu değişim, sözel olmayan iletişimi görüşmeyi bir iletişim olarak
anlama düşüncesinin bir parçası olarak ele almamızın yansımasıdır.
• İlişkiler üzerine olan bölüm, şimdi 5. Bölüm olarak yer almaktadır ve bu
değişikliğin nedeni görüşmenin evreleri üzerine olan bölümlerin arka ar-
kaya gelmesi gerekliliğidir.
• Kültürler arası görüşme bölümü, yaşlılara, ırksal/etnik gruplara ve cinsel
yönelim açısından azınlık gruplara yönelik kültürel olarak uygun görüş-
melere odaklanacak şekilde tamamen gözden geçirilmiştir.
• 8. Bölüm’e kötü haberleri vermek adlı bir kısım eklenmiştir.