Professional Documents
Culture Documents
r;= lùka(
wdßh rdclreKd úiska ish kQ;k isxy, ldjH -2 ys mßYsIagfha fld<U hq.fha lùka 59l
,hsia;=jla bosßm;a lrkq ,en we;s w;r ^2004(196& tys i`oyka lùkaf.ka nyq;rhla fokd
jdudYsl keUqrejla we;s wh nj i`oyka fõ' 1930-60 oYlj, m%p,s; u udOH jq m;a;r fmd;a yd
lú fld, jeks udOH fuka u /iaùï o Tjqka woyia m, l< m%p,s; udOH úh' ta udOH ;=< o
isõmo ldjHhg b;d by< ;ekla ysñ j we;s nj olakg yels h' fld<U hq.fha fo jk wjêh
jk fï ld,fha b;d u m%p,s; lúfhda /ila jQy' ta lùka w;=ßka jfï jHdmdrfha foaYmd,kh
yd ftkaøSh j iïnkaO jQ lùka lsym s fofkl= y`ÿkd .; yels h' ta w;=ßka fidauùr pkaøisß"
mshfiak u,,af.dv" mS'î w,aúia fmf¾rd" wdßhjxY m;srdc" m;srdc f;kakfldaka" ngqjkaor
.=Kj¾Ok" wk.dßl O¾um%sh chfldä" nekaáia rKùr" isß,d,a fldäldr yd à'î f;kakfldaka
hk lùka ms<sn`o fuys oS úfYaIfhka fidhd ne,Sug woyia flf¾' fï r;= lùka tod
1
ljr foaYmd,k jHdmdrhla yd iïnkaO j lghq;= l< o Tjqkaf.a
l,d;aul wdfõYh úma,jjdoS tlla úh' tfyhska Tjqkaf.a lú yd l,d
Ndú;h wo ojfia whs;s jkqfha úma,jjdoS jHdmdrj,ghs' ta ksid nhs,d
.dhlhka fyda k`M ks,shka fuka u fï lùkaf.a lú o wo ojfia
úma,jjdoS jHdmdrj, fõosldfõ olskakg ,efí kï jvd;a jeo.;a fõ'
fidauùr pkaøisß ^1909'02'11 -1971'07'11&
i,amsá fldarf,a m,af, m;a;=fõ udïfma kï .%dufha ÿ.S mjq,l bmso jhi wjqreÿ 3 oS uj
ñhhdu ksid f,dl= wïudf.a yd jeäuy,a fidhqßhf.a fijfka yeoS jevqKq fidauùr uQ,sl
wOHdmkh ,enQfha udïfma ,xld iNd Yd,dfjks' 1923 oS fudrgqfõ fõ,aia l=udr úoHd,hg
we;=<;a flreKq w;r mdif,a .=rejrfhl= bj;a lsÍug tfrys j wr., lsÍu ksid 1927 ld,fha
oS mdief,ka fkrmk ,os' wk;=re j bx.%sis bf.kSug uykqjrg hjk ,os' uykqjr .egfò
mkaif,a yduqÿrejka fj;ska fï ld,fha oS ukd j isxy, NdIdj W.;af;a h' fõ,aia l=udr
úoHd,hg .sh ld,fha oS u Tyq lú ,sùug mgka .;a w;r uykqjr cSj;ajk ld,fha oS isxy,
lú lsre," isxy, cd;sh" isxy, fn!oaOhd hkdoS m;a;rj,g lú ,sùu werö h' idOq .S;sld
kñka Tyqf.a uq,a u moH ix.%yh fï wjêfha oS m%ldYhg m;a úh'
ud¾áka úl%uisxyf.a ixialdrl;ajfhka m< jQ ,lañK mqj;amf;a NdId mßj¾;l ;k;=rlg m;a
jQ Tyq wk;=re j úúO iudc foaYmd,k l%shdldrlï fj; fhduq úh' udïfma leianEj .ïiNd
fldñáfha l%shdldrlïj,g tfrys j ck;dj ixúOdkh lrñka 1931 ud¾;= 10 osk udïfma
leianEj uyck iNdj kï ixúOdkh wrUK ,os' tu iNdfõ wdrïNl /iaùfï uq,iqkg
meñKsfha tjl fõhkaf.dv rdcH uka;%S jQ tia' ví,sõ'wd¾'ã nKavdrKdhlhs' tu jif¾ u
iema;eïn¾ 12 osk ,xldfõ oi foi isá lú lsú`oshka tla fldg iuia: ,xld isxy, lú
iïfï,kh weröu isÿ úh' fvdkfuda¾ fldñifuka miq j we;s jQ rdcH uka;%K iNdfõ fmdr
l=l=,ka f,i kï ord isá nKavdrKdhl" fmdkakïn,ï yd B'ví,sõ fmf¾rd jekakka flf¾
fndfyda fofkl=f.a wjOdkh fhduq jqj o fidauùrf.a wjOdkh fhduq jQfha ;reK
uka;%Sjrfhl= jQ weta' ta úl%uisxyf.a jevms<sfj, flfrys h ^ksoyia igfka fid`ÿre fikam;s -
fidauùr pkaøisß lúirKsh" pkaøisß wrxor"r;akisß wrx.,"2005"f.dvf.a &'
,lañK mqj;amf;ka wia jQ Tyq 1932 cQ,s 24 jk osk ksoyi kñka lú m;a;rhla wrUk ,o nj
wrxor iy wrx., i`oyka lr we;s w;r tka'mS' rKisxydwrÉÑ úiska Bg fmr Tyq werUQ zzfyk
myrZZ kï mqj;am;la ms<sn`o j o úia;r olajkq ,en we;'
fï ld,fha isÿ jQ ms<shkao, udrflÜgq igfka oS Tyqg wfkla .egqïlrejka iu`. isrl+vqjg
hdug isÿ úh' Tjqkag wem fok ,oafoa mdKÿf¾ f,ia,s .=Kj¾Ok h'zzfï ld,fha yosisfha u
wenE¾;= jqKq iriú i`o/i m;%fha l¾;D moúhg fidauùr le`ojk ,os' i`o/i m;%fhys
ysñlrejka jQ mruú{dkd¾: iud.fï NdKavd.dßl j isá uydpd¾h .=Kmd, u,,fialr
uy;df.ka ,;a wdrdOkdj Wv yïnkaf;dg rdcH uka;%Sjrhd jQ ã'weï rdcmlaI yd wdkkao
rdclreKd fom< o legq j u,,fialr uy;df.a f.org f.dia fidauùr l¾;D moúh
ndr.;af;a hZZ^tu(17&' fn%ia.¾v,a isiaêfha oS ã'î ch;s,l iajfoaY weu;sjrhd l%shd l< wdldrh
úfõpkh lrñka Tyq ,shQ l;=jelshlg lsmqKq iud.fï f,alï ymq., uy;d ch;s,lf.ka
iudj .kakd f,i fidauùrg oeka jQ w;r Bg tl`. fkdjQ fya l¾;D moúfhka bj;a j f.dia
kej; ksoyi m;a;rh wrUk ,os'
ksoyi m;%h u.ska mlaI kdhl;ajh úfõpkh lsÍfï jrog 1937 oS fidauùr iuiudc
mlaIfhka fkrmk ,os' fï ld,fha cd;sl fmruqK kñka moH ix.%yhla fyf;u m< lrk ,os'
fï tys tk lúhls(
3
cd;sl fmruqKg tla ù fmrg jfrda
fï lúfmd; .ek fmd,Sish wei .idf.k isá uq;a w;a;vx.=jg .ekSula isÿ fkd úK' 1941 jk
úg f,dal hqoaO ;;ajh b;d WKqiqï ;;ajhg m;a j ;sìK' uyck;djg rcfhka isÿ jk ysßyer
ksrka;rfhka ksoyi m;%fha úfõpkhg ,la flßK' fï ld,h jk úg ,xld iuiudc
mlaIfha kdhlhka ish¨ fokd isrNdrhg f.k ;snqKs' iy,a i,dlfha jeros yd
fid,aodÿjkaf.ka ck;djg jk mSvd .ek ,shQ ,smshlg tfrys j fmd,Sisfhka fidauùr
w;a;vx.=jg .ekSug jfrka;=jla ,nd.;a w;r ta f;dr;=r l,ska oek.ekSug yels jQ ksid Tyqg
ie`.ùug yels úh' miqj fmd,Sishg yiq ù je,slv ysrf.org hjk ,os' tys oS ,enqKq m;a;r
len,sj, bv we;s ;Sre osf.a Tyq ,shQ lú miq j zisrl+vqjZ kñka fmd;la f,i m< lrk ,os'
1947 iema;eïn¾ udifha mej;s uyd ue;sjrKhg fudrgqj wdikfhka iuiudc mlaIfha
ys;jdosfhl= f,i fidauùr ;r`. lsÍug kshñ; úh' fï jif¾ u cQ,s udifha oS wêlrKhg
wmydi lsÍfï fpdaokdj u; fYa%IaGdêlrKh úiska Tyqg yd ksoyi m;%fha l<ukdlreg i;s
yhl isr o`vqjula ,nd ÿKs' flfia kuq;a Pkaohg fmr oskfha Tyq ysfrka ksoyia úh' Pkao
jHdmdrh iuiudc mlaIh úiska lrf.k hk ,os' Tyqf.a m%;j s doshd jQfha ysgmq uka;%S f;dauia
wuriQßh hs' fidauùr isr.; ùu Tyqg uy;a i;=gla f.kÿka lreKla úh' Pkao fõosldfõ l;d
lrkq ,enQfha fidauùrf.a ìß`o yd kj yeúßos oshksh ud,kS h' l=vd oshksh mdvïlrf.k
/iaùïj, lshQ lú ksid uyck wkqlïmdj Tyqg ysñ úh'
ksoyia ,xldfõ m%:u md¾,sfïka;=jg fudrgqfjka m;a jQ fidauùr pkaøisß 1952 oS o fudrgqj
ksfhdacs;hd úh' bkamiq kj wdikhla f,i leianEj wdikh we;s l< w;r 1960 ud¾;= 1960
cQ,s 1965 yd 1970 hk iEu ue;sjrKhl oS u leianEj wdikh msgmsg u ch.ekSug fya iu;a úh
^tu(28&' tjl foaYmd,k /iaùïj, ix.S; m%ix. fyda k`M ks,s kdgl fkd meje;ajqKq w;r
mdlaIsl lùkaf.a úÑ;%j;a lúj,ska iNdj rij;a flßK' 1970 isßud nKavdrkdhl wdKavqfõ
ixialD;sl ksfhdacH weue;sjrhd f,i o fidauùr lghq;= lf<a h ^.=,j;a;" nkaOq, wd¾" woska 45
jirlg fmr iuq.;a lú uka;%S fidauùr pkaøisß" osjhsk'2016'07'11&.
fidauùr olaI kdgH rplfhla o úh' Tyqf.a zmd¾,sfïka;=jZ kue;s kdgHh osjhsfka fndfyda
m<d;aj, r`. oelaúK ^tu(28&'
4
zzghs fldaÜ we|s md¾,sfïka;=fõ cd;sl we÷fuka isá fidauùr md¾,sfïka;=j ;=< isxyf,ka u
l:d lf<a h' lúfhka m%Yak weiS h' lú lSu Wv lSm j;djla u md¾,sfïka;= iNd .efnka
t<shg hkakg mjd isÿúh' tx.,ka; md¾,sfïka;=fõ mjd lú lshñka isxy,hdg jeo.;a
idys;Hhla we;ehs Tyq fmkakqï lf<a hZZ^rKisxy wdrÉÑ.2015'06'22&' zz1951 iema;eïn¾ udifha oS
ì%;dkH md¾,sfïka;=fõ werhqula u; fudrgq uka;%S fidauùr pkaøisß lúhd Wvelalshla jhñka
.ehQ lú ri yçka uqim;a jQ iqÿ fkdakdjre yd uy;ajre keÕ+ w;afmd<ika y~ f;aïia kosh
yryd w;a,dka;sla id.rfha /<s msg keÕS î.î.iS..=jkaúÿ,s ;rx. Tiafia ,xldjg o
weisKZZ^.=,j;a;" nkaOq,' wd¾" 2016'07'11&.
Tyqf.a ldjH ks¾udK w;r Nla;s ldjH o cd;sldkqrd.S lú o <ud moH o we;' tu lúj,ska
nyq;rh iudc újrK yd iuld,Ska isÿùï ms<sn`o m%n, ldjHuh úfõpk fõ' úfoaY ixpdr
w,,d rpkd l< ldjH o /ils' lùkaøhd i`.rdjg zzj.;=.ZZ kñka ,shQ lú rdYshls' f,dal hqoaO
f;dr;=rej,ska mgkaf.k ,xldfõ ;;= úia;r lsÍï tajdfha we;' mS'î w,aúia fmf¾rd iu`. l<
os.= lú ixjdoh úfYaIs; h' ,kavka kqjr f;dr;=re fidauùr;a ,xldfõ f;dr;=re w,aúia
fmf¾rd;a bosßm;a lrk ,os' osKñK mqj;amf;a wdrdOkfhka fï ixjdoh flßK' tys fo jk
lú ixjdofhys ,xld .=jkaúÿ,sh lúhkag bv fkd oSu ;oska úfõpkh lr we;'
iajNdIdj,ska md¾,sfïka;=fõ;a rcfha;a lghq;= f.k hdug;a isxy, NdIdjg ksis ;ek ,nd
fokakg;a Tyq igka lf<a h' isxy, yd fou< NdId folg iu ;eka oSug jvd isxy,hd fou<;a
fou<d isxy, ni;a bf.kSu jgkd nj Tyq úYajdi lf<a h' 1956 uyck tlai;a fmruqK
f.dvke.Sug lem jQ NdId fmruqfKa kdhl;ajh .kq ,enqfõ o fidauùr h' jrla ish ñ;=rd jQ
mS'î w,aúia fmf¾rdg ,shd hjd we;af;a zzfofok u fou< W.ksuqZZ hkqfjks ^u;lfha /`os
;d;a;df.a lú" ixia' ud,kS pkaøisß"2006" fidauùr pkaøisß moku& ish oshKshkag ,shQ moHuh ,smshl Tyq
,shd we;af;a cd;sfNaoh wjqiaid n,h ,nd .ekSug fkdhd hq;= njhs ^ksoyia igfka fid`ÿre
fikam;s&'1954 oS werô úYajl,d ixialD;sl uOHia:dkh o Tyqf.a mqfrda.dó;ajfhka ks¾udKh
jQjls'
fidauùrf.a ysájk lú
fidauùr m%p,s; ysájk lúfhls' 1944 ud¾;= 12 jeksod meje;s rdcH uka;%K iNd ue;sjrKhg
ìì, Pkao fldÜGdih fjkqfjka bosßm;a jQfha .d,af,a úchdkkao oykdhl uy;d yd Tyqf.a
m%;sjdoshd jYfhka nÿ,af,a nia jHdmdßlhl= jQ tia'ta' mSßia h' fï ue;sjrKfha oS jeä Pkao 274
lska m%;sjdoshd ch.%yKh l< w;r oykdhl úiska f.dkqlrkq ,enQ Pkao fm;aiula ch.%yKh
l< ksid 1944'10'14 osk w;=re ue;sjrKhla mj;ajkakg fhÿKs' fï ue;sjrK jHdmdrfha oS
oykdhlg wdOdr lsÍu i`oyd fidauùr o ììf,ag f.dia ;snqKs' ììf,a Pkao fldÜGdifha
ueo.u oS ví,sõ' oykdhl uy;dg wdOdr msKi
s Pkao /iaùula meje;aúKs' tys oS fidauùr
pkaøisß lúhd ish wdl¾IKSh p;=r l;dj mj;ajoa oS weia' ta' mSßiaf.a iyprfhda fidauùrg yQ
lshkakg mgka .;ay' fidauùr fï yQjg ysájk lúfhka m%;spdr oelaù h' ^.=,j;a;"
nkaOq,'wd¾"2016'12'19&
bmÿk tld,g kßfhl= yg odj
ckafuka Wreu jQ odhdfols yQj
fld,af,ks fu;ek oS ug wo yQ lSj
wïud ,`.g f.dia uljd .kq yQj
5
yQj kej;sK' tjr ch oykdhlg úh' ta jeä Pkao 1108la o iys;j h'
1960 uyd ue;sjrKfha oS oeos.u wdikhg vâ,s fiakdkdhl uy;d t;ai;a cd;sl mlaIfhka
;r`. l< w;r Y%S ,xld ksoyia mlaIfhka ;r`. lrk ,oafoa r;ak foaYm%sh fiakdkdhlhs' fï
ue;sjrK jHdmdrfha oS hQ' ta' tia' fmf¾rd ^isß whahd& fu jeks lú m%ldYhla lrk ,os'
foaYm%shf.a /iaùfï oS fï lúhg fidauùr ysájk lúhlska ms<s;=re ,nd ÿkafka fufia h'
1960 cQ,s uyd ue;sjrKhg oUq,a, wdikfhka Y%S ,xld ksoyia mlaIh i`oyd bosßm;a jQfha à'î
f;kakfldaka uy;d h' fï ;r`.hg t'cd'm fhka bosßm;a j isáfha à'î'f,kfofr uy;d
h'ue;sjrK m%pdrl /iaùïj, fndfydafihska lú o lshúK' à'î f;kakfldakaf.a m%pdrl
/,shlg meñKs fidauùr pkaøisß ysájk lúhlska wkdjelshla mejiQfõ fufia h'
Tyqf.a wNdjh ms<sn| 1971 cQ,s 20 osk md¾,sfïka;=fõ meje;s fYdal m%ldY fhdackdfõ oS m%:u
l;dj l< iudc fiajd weue;s à.î.f;kakfldaka uy;d^oUq,a, uka;%S& my; i|yka lú folska
ish l;dj wjika lf<a h.
6
ri lú uq,ska lS fï ue;s inh ueo
leianEfõ ksohs wo ure uqjg jeo
yoj; oefjk fkdksfjk .sks l|g ;o
we,a osh oyr fjhs wm fuys lshk mo
wd¾'fm%auodi uy;df.ka miqj Wvqmamsä uka;%S fÊ.chfldä" ls,sfkdÉÑ uka;%S ù. wdkkao ix.ß
iy .d,a, uka;%S wdpd¾h úchdkkao oykdhl" hk uy;ajre fYdal m%ldY bosßm;a
l<y^nKavdr"cS'wd¾'ã" ue;s inh rij;a l< lúfhda" osjhsk" 2009'08'03&'
ñyska;f,a uka;%S m;srdc f;kakfldaka ish lú ñ;=rd fjkqfjka ue;s infha oS fidj m< lf<a
fuf,isKs'
7
Ô . tÉ . rdclreKd yd ;syd ßfha
Tyq ñh hkag fmroSuh keiS .sfha
ta mdvqj o uel+ lsú÷ka úfhda .fha
uy .sks l|la wo weúf<hs wfma <fha
8
Tyq ue;s ifn;a bka msgoS;a ke.=j y~
;ju;a fodaxldrh fohs folk ug
ta y~ ioygu fï ue;s wiqk Wv
r|jkq msKsi i,id osh hq;=h bv
m;srdc f;kakfldaka lúhdf.a fï os.= ldjHdj,sh fidauùrf.a igka b;sydih ms<sn`o ukd
iudf,dapkhls'