Literaturuli Meskheti - May 2018

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე
№5 (233)
მაისი
2018 წელი
ფასი 40 თეთრი
გამოცემის მეოცე წელი ”LITERTRLI ESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”
გილოცავთ საქართველოს დამოუკიდებლობის 100 წლისთავს!
მე პატარა ქართველი ვარ

ბევრ მწარე დღეს მოსწრებია
და უნახავს ბევრიც ტკბილი:
ხან თუ მტერი აოხრებდა,

დუტუ მეგრელი იყო მღვრელი ცრემლის ცხარის;
მე პატარა ქართველი ვარ, რაჭა-ლეჩხუმ-ჯავახეთი მთიულეთი საარაკო
ბრწყინვალე დროც დასდგომია,
კავკასიის მთების შვილი და მესხეთი სასახელო; და აჭარის ზღვა და მდელო; დრო დავითის და თამარის!..
და განცხრომით სხვაგან ყოფნას ყველა ჩემი სამშობლოა,
მირჩევნია აქ სიკვდილი! ხევი, თუშ-ფშავ-ხევსურეთი, საყვარელი საქართველო! მე პატარა ქართველი ვარ,
სვანეთი და აფხაზეთი; სახელოვან ერის შვილი
ქართლ, კახეთი, იმერეთი, ძველი ტაო, იმერხევი, ქვეყნის თვალი, ეს ქვეყანა და მსურს მერგოს სასახელო
გურია და სამეგრელო; საინგილო და ლაზეთი; ღვთის-მშობლისა არის წილი; მეც სიცოცხლე და სიკვდილი!
ტერმინების: “სპარსულისა” და “ქართულის”

მნიშვნელობა შოთა რუსთაველის „ვეფხისტყაოსანში”
„ესე ამბავი სპარსული”... საყო- ტრადიცია-ჩვეულებებით. მოყვანილ ხვარაზმშასძის შესახებ: გაუმართლებელია, რადგან ნესტან- ირანი, ანუ სამხრეთ აზერბაიჯანი)
ველთაოდ ცნობილი ეს სტრიქონი, განსხვავებული აზრი დააფიქ- „ეგე, ამბად არ ეგების, რომე დარეჯანს ქმედებაში არაფერი ხელი და სხვა ტერიტორიები (ხორეზმ–შაჰ
როგორც პოეტი თამარ ერისთავი სირა ზაურ ბიძინაშვილმა წიგნში: სპარსნი გაგვიხასდენ” (თანამედრო- არ უძევს. ტაეპი „ეგე ამბად არ ეგე- მუჰამედ II-ს უნდოდა ბაღდადის დაპ-
შენიშნავს, გზის მაჩვენებელი ნიშან- „სიმართლე რუსთაველისა და თამარ ვე რუსთველოლოგ-გამომცემლებმა ბის, რომე სპარსნი გაგვიხასდენ”, ყრობა და თავისი თავის მაჰმადიან-
სვეტივით დგას პოემის დასაწყისში: მეფის შესახებ”. შეასწორეს 1712 წლის გამოცემაში გ-სა და ს-ს ალიტერაციაზე აგებულ თა სულიერ ლიდერად გამოცხადება,
„ესე ამბავი სპარსული, ქართუ- ჩემი მიზანია ამ თემის განვრ- სტრიქონი, „ეგე ამბად არ ეგების” და დიდებულ პოეზიას იძლევა და აქ მაგრამ გზად ბუნებრივმა კატაკ-
ლად ნათარგმანები”... ცობა და იმ კუთხიდან წარმოჩენაც, დაწერეს „ესე ამბად არ ეგების”, რი- გრამატიკის ჩარევა საჭირო არ არის, ლიზმამ შეუშალა ხელი). მუჰამედ II
ცნობილია, რომ ვახტანგ მეექვ- რომელიც ზაურ ბიძინაშვილის წიგნ- თაც, ვეთანხმები ზაურ ბიძინაშვილს, მითუმეტეს, რომ არც გრამატიკით ხორეზმ-შაჰი თავს მაჰმადიანების
სემ, სპარსული ენისა და ლიტერა- ში არ გვხვდება. რომ დაირღვა პოეტური და გრამატი- მართლდება აქ რაიმეს შეცვლა” (ზ. უმთავრეს პოლიტიკურ ლიდერად
ტურის მცოდნემ, მოიძია „ვეფხისტ- ავტორი ავითარებს აზრს, თით- კული კანონზომიერებანი. ბიძინაშვილი) მიიჩნევდა და სხვებისგანაც ითხოვ-
ყაოსნის” მსგავსი ფაბულა და აღნიშ- ქოს „ვეფხისტყაოსანი” თამარ მეფის 1. პოეტური თვალსაზრისით, ალბათ, საჭიროა, შევნიშნოთ, და ამის აღიარებას. ამგვარად, ხო-
ნა, რომ „სპარსშიდ ეს ამბავი არსად ეპოქის ძეგლი არ არის, რაშიც მას „ეგე ამბად არ ეგების”, არის გ-ზე რომ „რუსთველის ეპოქაში ხორეზმი რეზმი ფაქტიურად მეზობელი იყო
იპოვება” ისიც დაასკვნა, რომ რუსთ- ვერ დავეთანხმები, თუმცა, ტერმინ აგებული ალიტერაცია, რაც, ცხადია, (ცენტრით დღევანდელი უზბეკეთი, ინდოეთის (ასევე საქართველოსი) და
ველმა „ამბავიც თვითონ გააკეთა” და „სპარსულის” განმარტებასთან და- ტაეპს აძლიერებს. მისი ერთ-ერთი რეგიონი ხორეზმი) საფრთხე მომდინარეობდა მისგან.
ლექსადაც თვითონ გარდაქმნაო. კავშირებით, საერთო აზრი თანხ- 2. გრამატიკული თვალსაზრი- და ინდოეთი ერთი დიდი რეგიონის სხვათა შორის, თამარის მეფობის
აკადემიკოს ნიკო მარის გულ- ვდება მისას. ავტორი გამოთქვამს სით, ჩვენებითი ნაცვალსახელები- ქვეყნები იყვნენ. ხორეზმის მზარდი ბოლო წლებში, ინდოეთში მაჰმადი-
მოდგინე ძებნამაც ვერ აღმოაჩინა მოსაზრებას, რომ „სპარსი” და ”სპარ- დან, „ეს” არის პირველი პირისა, „ეგ” მადა კი ცნობილი გახლდათ. თამარის ანები შეიჭრნენ და დაიმორჩილეს
სპარსულ ლიტერატურაში „ვეფხისტ- სული”, სულაც არ არის მაინცა და არის მეორე პირისა და „იგი” (ის) არის მეფობის ბოლო წლებში და ლაშას მისი ნაწილები. დელიში გაბატონდა
ყაოსნის” ორიგინალი. მაინც ერანული, როგორც ამას რუს- მესამე პირისა. ვახტანგ მეექვსის გა- მეფობის დასაწყისში ხორეზმის სა- თურქული მოდგმის მაჰმადიანური
რუსთველოლოგებმა მიიჩნიეს, თველოლოგები ფიქრობენ და სპარ- მოცემაში ჩაწერილი „ეგე” სავსებით ხელმწიფოში შედიოდა, დღევანდელი დინასტია. ასე რომ, ინდოეთს ჰქონ-
რომ სპარსულად გამოცხადება ჩვე- სი, არა ერთი და ორი ქართული წყა- მართებულია, რადგან ნესტანი ეუბ- პოლიტიკური გეოგრაფიით რომ ვიმ- და ეს პრობლემა.
ულებრივი ალეგორიის ხერხია. უცხო როთი, ნიშნავს წარმართს, არაქრის- ნება ტარიელს, „ეგ საქმე”, ე.ი. რაც სჯელოთ, უზბეკეთის ერთ-ერთი რე- როგორც ჩანს, ეს ვითარება გა-
სახელშერქმეული სამეფოების მიღმა ტიანს. ნათქვამის საილუსტრაციოდ, შენთან ითათბირეს მეფემა და დე- გიონის – ხორეზმისა და უზბეკეთის მოყენებული აქვს რუსთველს (ამასაც
რუსთველის დროინდელი საქართ- ავტორს მოჰყავს თვით „ვეფხისტ- დოფალმა, თავისი სხვა სამი ვეზირის გარდა სამხრეთი ყაზახეთი, თურქ- გულისხმობს ტარიელი) – როდესაც
ველო დგას მისი ყოფით, ფილოსო- ყაოსანი”. აი, რას ეუბნება ტარიელს თანხლებით, სიკეთეს არ მოიტანსო. მენეთი, ავღანეთის დიდი ნაწილი,
ფიით, ეროვნული ხასიათითა თუ ნესტან-დარეჯანი თავის საქმროდ ამ ტაეპში, „ეს”-ის ჩასმა სავსებით ირანის უდიდესი ნაწილი (მათ შორის გაგრძელება მე-5 გვ.
2 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, მაისი
პროზა
ოჯახის წევრები ჩვენი მტრები შენ. გახდი ჩემი და არაფერი მო- იფანტა, იატაკის მშრალ ფიცარს სადღაც მიიპარებოდნენ.
ბესიკ კეკელიძე არიან... გაკლდება, საჭმელ-სასმელი, წამებში ცეცხლი მოედო. – რა ვქნათ? – ბინაში შესვ-
– ხმა გაიკმინდე, რას კნაპავთ ტანსაცმელი თავზე საყრელი – ბავშვებს მიხედეთ! – დაიყვი- ლისას იკითხა თეკლემ. ნუცას
(გაგრძელება. დასაწყ. იხ. NN 3-4)
ამ ქალს?! – ვეღარ მოითმინა ლე- გექნება, – ამღვრეული თვალები რა ლევანმა, რომლისთვისაც ხელ- გაეღიმა, ალბათ იმისგან, რომ გო-
ვანმა და ოთარს მივარდა, – გაეთ- უკიაფებდა მილიციელს. ქალი ფეხი გაეკოჭათ და გამეტებით ნებაში გამოსავალს მიაგნო:
საღამოს, ბინდთან ერთად,
რიეთ ჩემი სახლიდან, ნაძირლე- სკამზე ჩამოჯდა, თავი ხელებში ურტყამდნენ. – ჯერ ცეცხლი დავანთოთ,
სიცივეც მოღონიერდა, ღუმელის
ბო, მტრები და მოღალატეები ჩარგო და ატირდა. ყველანი მას – შოთა, ეს ჩათლახი წამოათ- სახლი გავათბოთ, შემდეგ ბავშ-
ტკრციალს ფასი დაედო და მთე-
თქვენ ხართ! მიაჩერდნენ. რიე! – წამოდგა ოთარი და ლე- ვები დავაძინოთ, დანარჩენს მერე
ლი ოჯახი ირგვლივ შემოუსხდა.
შოთა მასპინძელს გვერდიდან – თქვი რამე, დედაკაცო! – პა- ვანის ხელებზე გადახლართულ გეტყვი, – ღუმელთან ჩაიცუცქა
არც დიდები და არც მცირედნი
ეძგერა და რევოლვერის ტარი სუხის მოლოდინში ოთარს სუნთ- თოკს ჩააფრინდა. შოთამ წვივში და შეშის შეწყობას შეუდგა. რო-
ხმას არ იღებდნენ, როგორც კარგ
თავში რამდენჯერმე გამეტებით ქვა აჩქარებოდა, სახე ეშმაკურად წაავლო ხელი. ლევანი ჰაერში დესაც ოთახებში სიცივემ უკან
ორატორს, ცეცხლს მიყურადებუ-
ჩასცხო. ლევანს თავს რეტი დაეს- უთამაშებდა, – ჰა, თქვი რამე! ნუ- ისე აიტაცეს, როგორც ნანადი- დაიხია, ქალებმა ბავშვები დააწვი-
ლიყვნენ და ქურის კარის ნასვრე-
ხა, გონება დაკარგა და იატაკზე ცას თავი არ აუწევია, ტირილ-ტი- რევი ცხოველი. ოთარმა დერეფ- ნეს. ნუცამ თეკლეს თავით ანიშნა
ტებში გამოსულ ალის ენებს მო-
გაიშხლართა. კეფიდან სისხლი რილით მიუგო: ნის კუთხეში მიგდებული ნაბადი და ღუმელთან მიბრუნდნენ.
ჯადოებულივით დასცქეროდნენ.
შადრევანივით ასხამდა. ნუცას – ღვთის ნებით, გემუდარე- გზად გაიყოლა და ბინიდან გა- – პირველ რიგში ლევანი და-
– ნუცა! – ეზოდან დაიღრიალა
რეაქცია არაფერზე აღარ ჰქონდა, ბით, შემეშვით. ჩემი უბედურებაც ვიდნენ. ოჯახის უფროსი შოთას ვიხსნათ.
ვიღაცამ, – აქ არის ნუცა?!
თამარი მიეხუტებინა და ცოცხა- მეყოფა. ადამიანები არა ხართ? ცხენზე ტომარასავით გადაკიდეს – როგორ? – იკითხა მულმა.
– რა ვქნათ? ოთარია, – შეს-
ლი ლეშივით სკამს შეზრდილიყო. – რა ღვთის ნება, რის ღვთის და ორღობეს შეუყვნენ. სახლს – რამდენიმე ოქროს თუმნიანი
ძახა თეკლემ. ლევანმა მხრები
თეკლემ იკივლა: ნება, ღმერთები ჩვენ ვართ, ჩვე- ცეცხლი თვალისდახამხამებაში მაქვს, დილასვე მილიციის უფ-
აიჩეჩა:
– მიშველეთ, ხალხო, მიშვე- ნია ეს ქვეყანა, – გამოცრა ოთარ- მოედო. ქალებმა ბავშვების ეზო- როსთან მივალ და სანაცვლოდ
– რა გითხრა? – დაბნეულმა
ლეთ! – მეუღლესთან მიირბინა, შევთავაზებ.
თეთრო
უპასუხა. თეკლემ სარკმელი გა-
ჩაიმუხლა და თავზე წინსაფრის – მერე, აიღებს?
მოაღო:
კალთა დაადო. – ამ საცოდავ ქვეყანას მათ-
– ვინ არის?
– წადი, შენი! – გამეხებულმა ხოვრები განაგებენ, სადაც ყვე-
– ოთარი ვარ, ალიბეგაშვილი,
დაიხავლა ოთარმა და დიასახ- ლაფერი იყიდება. ლევანს აუცი-
– სასმელით გაბუჟბუჟებული მა-
ლისს მთელი ძალით ხელუკუღმა ლებლად დავიხსნი, – ნუცამ ისე-
მაკაცის ხმა გაისმა.
ყბაში ამოარტყა. თეკლე გონება- თი დარწმუნებით ჩაილაპარაკა,
– რა გინდა, ოთარ?
მიხდილი ქმარს ზედ გადაემხო. რომ თეკლემ შვებით ამოისუნთ-
– ნუცასთან მაქვს საქმე, კარი
– ნუცა, ხომ ხედავ, შენი ქა.
გამიღეთ, – არეული ნაბიჯით კი-
გულისთვის რა ხდება, – სკამზე – ოთარს რა ვუყოთ? – სხვა-
ბისკენ წავიდა მილიციელი.
ავთანდილის ჩექმამორგებუ- ვუძღვნი საბჭოეთის პერიოდში ზვარაკად თაშორის იკითხა თეკლემ.
– ვაიმე! – თეკლემ თავი შემო-
ლი ფეხი ჩამოდო და უსაზმნოდ ნუცას სახეზე გულღვარძლი-
ყო, – როგორ მოვიქცეთ? – იკით-
მჯდარ ქალს შეაჩერდა. შეწირული, უდანაშაულო ხალხის ხსოვნას ანი გამომეტყველება დაღივით
ხა შეშინებულმა. ლევანმა ხელი
– ჰა? – თითქოს მძინარე დააჯდა:
ხელს ჩამოკრა:
გამოაღვიძესო, ნუცა ახლაღა – ეგეც მოვიფიქრე, – უპასუ-
– არაკაცები! – ღვარძლმო-
მოვიდა აზრზე. შეშინებული უფ- ხა და უადგილო სიცილი აუტყდა.
რეულმა ჩაილაპარაკა, – გააღე
როსი ქალიშვილი მშობელს მთე- – რა თქვი? – ვერ გაერკვა
კარი! – ახედა მეუღლეს. სანამ
ლი თავისი არსებით შეწებებოდა თეკლე.
თეკლე დერეფანში გავიდოდა, კა-
და გულამოსკვნით ტიროდა. – ამ საქმეს მე მოვაგვარებ.
რებზე ჩექმის დაბრაგუნების ხმა
– შენ არ გესმის, რა ხდება? – – როგორ? – ქალს აღარაფე-
გაისმა:
გაკვირვებულმა იკითხა შოთამ. რი უპასუხია, სკამის საზურგეს
– არ მიშვებთ?!
ქალმა ოთახს თვალი მოატარა: მიყრდნობოდა და თავს უაზროდ
– ახლავე, ახლავე, – თეკლე
– რა მოხდა? – იატაკზე აკატუნებდა. – როგორ? – ახლა
სირბილით მივარდა, ურდული
დაყრილი ცოლ-ქმრის შემხედვა- უკვე შემცბარმა იკითხა თეკლემ.
გასწია და კარი გამოაღო. ოთარს
რემ ისე იკითხა, თითქოს იქ არ – ცხოვრებით აქ იცხოვრეთ,
შოთა ახლდა, ორივენი საკმაოდ
იმყოფებოდა და ოთახში იმ წამს – ნუცამ სასაუბრო თემა შეცვა-
მთვრალები იყვნენ.
იყო შესული, შემდეგ ყურადღება ლა. ღუმელს მიუახლოვდა, კარი
– ნუცა აქ არის? – ბარბაცებ-
მოზლუქუნე თამარზე გადაიტა- გამოხსნა, ნაკვერჩხალი გაშალა
და ოთარი, – თუმცა, სხვაგან სად
ნა, – დედიკო, რატომ ტირიხარ? და შეშა შეაწყო. ნაღველში გახ-
ჯანდაბაში წავიდოდა? – ჩაიქირ-
დამშვიდდი, ნურაფრის გეშინია, – ვეულ ქალებს ერთმანეთისთვის
ქილა და შოთას მასპინძელივით
თავზე ხელი გადაუსვა. ხმა აღარ გაუციათ, თავს ისე და-
გზა დაუთმო.
– ქალო, შენ არ გესმის, რომ ათენდათ, რომ არა ბავშვები, ასე
– აუჰ, როგორ ცხელა, – ხმა-
გადასახლებას გადაგარჩინეთ? – კარგა ხანს ისხდებოდნენ. ნუცამ
მაღლა ჩაილაპარაკა, – გაიხადე,
წამოენთო შოთა. ცხვირსახოცში გახვეული თუმნი-
– უთხრა და მეგობარს გადახედა.
– არ გამიგია, – მიამიტურად ანები გამოიტანა:
– არ მინდა, – გუდანური
წარმოთქვა ნუცამ. გაკვირვე- – შვიდი ცალიღა დარჩენილა.
გაისწორა შოთამ. ოთარმა ნაბა-
ბულმა ოთარმა სკამიდან ფეხი – აიღებს? – ათრთოლებული
დი მხრებიდან გადაიძრო და იქვე
ჩამოდგა, ნუცასკენ ნაბიჯის გა- ხმით იკითხა თეკლემ.
მიაგდო. მილიციელები ოთახში
დადგმა დააპირა, მაგრამ გონზე – მათხოვარი ყველგან და ყო-
შევიდნენ. გაშეშებული თეკლე
მოსულმა ლევანმა ფეხი გაკრა და ველთვის მათხოვრად რჩება, ისე
ზღურბლთან გაჩერდა, სახეზე
გალექილ მამაკაცს წონასწორობა იყიდი, როგორც გიქოს მაწონს.
ხელი აიფარა და ამოიოხრა. აბუჩ-
დააკარგვინა, ძირს დასცა. უნდო- პალტო ჩაიცვა, თავშალი მოიხ-
მა სტუმრებმა ნებადაურთველად
და წამოდგომა და ზემოდან მოქ- ვია. – შენ ბავშვებს რამე აჭამე,
სკამები მოიწიეს და ჩამოსხდნენ.
ცევა, მაგრამ შოთამ ამჯერადაც მე მალე მოვბრუნდები. ბინიდან
– ბავშვები ოთახებში, ძილის
იმარჯვა, მარცხენა ხელით თმაში გავიდა. რამდენიმე წუთში მილი-
დროა! – ჰაერში აღმართული
სწვდა და მარჯვენაში დახელე- ციის შენობას მიადგა, საქმიანი
თითი გაიქნია ოთარმა, – ჩქარა!
ბული რევოლვერის ლულა პირში ნაბიჯით კიბეს აუყვა და უფრო-
– შოთამ მხარი აუბა. თამარის
ჩათხარა: სის კარზე დააკაკუნა.
გარდა, ყველა პატარამ საწოლებს
– გაგაფრთხობინებ სულს, შე – შემოდი! – ანზორის მკვახე
მიაშურა, თეკლე მათ გაჰყვა.
ბედშავო! და... სასხლეტი გადმოს- ხმა შემოესმა. ქალმა კარი შეაღო
– შენ, გოგო, არ გესმის?! –
წია. ნუცა გააფთრებული წამოფ- და შეაბიჯა. მამაკაცს უძილო-
მღვრიე, უსიცოცხლო თვალებით
რინდა: ბისგან სახე გასიებოდა, ტუჩებს
შეაცქერდა ოთარი. – დედასთან
– შოთა, არ ესროლო, გემუ- საზიზღრად აწკლაპუნებდა და
მინდა, არსადაც არ წავალ, – ქა-
დარები, არ ესროლო! – შეევედრა ნუცას ჩაწითლებული თვალებით
ლიშვილი მშობელს ჩაეკრა.
მამაკაცს. მილიციელმა ოჯახის შესცქეროდა.
– უყურე ამას! – ბავშვისკენ
უფროსს თავი ანება: – რაზე შეწუხებულხარ?–
გაიწია შოთამ, მაგრამ ლევანი გა-
– აქედან ყველანი გაეთრიონ, მკვახედ გახედა მოსულს. ნუცამ
დაეღობა.
შენთან სალაპარაკო გვაქვს! – სკამი მოიწია და ჩამოჯდა:
– თქვით, რა საქმე გაქვთ, –
განკარგულება გასცა და სკამზე – გუშინ ოთარმა და შოთამ
ზიზღით გადახედა ორივეს.
ჩამოჯდა. ეზოდან ცხენის ხვიხ- ჩემი მულის ქმარი აქ მოიყვანეს...
– ეს ვისი ტიკიტომარაა?
ვინი და ფლოქვების რახა-რუხი – მაგ მავნებელს საკადრის პა-
– შოთას სახე აელეწა, ტუჩები
გაისმა. სუხს მოვთხოვთ! – გააწყვეტინა
მოებრიცა, – რა გაკუჭებული ხარ,
– თეთრო, – თავისდაუნებუ- ანზორმა.
რამე ხომ არ გეშლება?! – მასპინ-
რად წამოიძახა თამარმა. ოთარ- მა. ლევანმა ვეღარ მოითმინა, ში გამოყვანა ძლივს მოასწრეს – აი, ეს თქვენ, – ქალმა შვი-
ძელს აეფხორა, – ცუდად ხარ ატ-
საც ეგ უნდოდა: ხელდახელ წამოიჭრა და მილი- და შემზარავ სურათს ჭიშკართან დივე თუმნიანი ჯიბიდან ამოიღო
როკებული! – მხარზე ხელი წაავ-
– გოგო, ჩადი, რამე აჭამე, თო- ციელს მუშტი უთავაზა. ორი მომ- ატუზულები შეაცქერდნენ. აქეთ- და მაგიდაზე ცხვირწინ მიუყარა.
ლო და გვერდით გასწია. ხმაურზე
რემ შიმშილისგან ძლივსღა ბარბა- ხდური მასპინძელს ისე აეზილა, იქიდან ცნობისმოყვარე მეზობ- – გაათავისუფლეთ ლევანი! ან-
თეკლემ ბავშვებს თავი ანება და
ცებს. რასაც არ მივცემ, არაფერს როგორც ტალახი – ფეხსაცმელს. ლები შეიკრიბნენ და... ყველას ზორმა ტუჩები ისევ გააწკლაპუნა,
ქმარს მხარში ამოუდგა:
ეკარება. თამარი თმებაშლილ, სა- გინება, ყვირილი და ცემა-ტყეპის თვალწინ, სახლის სახურავი, რი- ენა ისე მიუსვ-მოუსვა, როგორც
– რა გინდათ, აღარ იტყვით?!
ხედაღმანჭულ მამაკაცს სიძულ- ხმები ერთმანეთში არეულიყო და ხინ-რიხინით დაუნდობელ ალში შიმშილისგან დაოსებულმა პუ-
– დღეს, მე და ოთარმა, ეს ქალ-
ვილით შეაცქერდა. თეთროს ხმა ლევანის ღირსებას ისე თელავდა, ჩაწვა. თამარს თხები ბოსლიდან რის დანახვისას, თვალები ისე გა-
ბატონი, ქონების ჩამორთმევასა
ისევ გაისმა. გოგონა წამოდგა, როგორც ჩექმის ქუსლი ქორფა ბა- გამოეყვანა და მშობელს გვერდში უფართოვდა, რომ ბუდეში აღარ
და ბავშვებიანად გადასახლებას
გულამოვარდნილმა ერთი დაიზ- ლახს. მამაკაცს რაც შეეძლო თავს ამოდგომოდა: ეტეოდა:
გადავარჩინეთ, – სიამაყით აუწყა
მუკუნა და ოთახიდან გავიდა. იცავდა, წინააღმდეგობას უწევდა, – სახლში წავიდეთ, დედიკო, – ამჯერად ვაპატიებ, მაგრამ
შოთამ, – მე ნუცას ბავშვობიდან
– წყალიც ჩააცეცხლე! – სიტყ- მაგრამ გამგელებულ მოძალა- სახლში წავიდეთ, – აკანკალებუ- რამე თუ კიდევ შეეშალა, სიკვდი-
ვიცნობ და შევიბრალე...
ვა დააწია ოთარმა და ნუცას მიუბ- დეებს რას აუვიდოდა. ნუცასი და ლი ხმით შეევედრა. ლი არ აცდება, – ოქროს მონეტე-
– მოიცა, მოიცა, – გააწყვეტი-
რუნდა, – ქალო, ჩემთან ვალში თეკლეს კივილი არავის ესმოდა. – რაა? – ქალიშვილის მუდა- ბი სათითაოდ აკრიფა და ჯიბეში
ნა ოთარმა, – რა დროს შებრალე-
ხარ. რომ არ მომწონდე, ახლა შენი იატაკზე მოგორავე მამაკაცები რამ ნუცა აზრზე მოიყვანა. ჩაიჩხრიალა. სკამიდან წამოდგა,
ბაა?! ეს ქალი ჩემი უნდა გახდეს,
წიწილებიანად ციმბირის გზაზე ხან რას და ხანაც რას ეჯახებოდ- – ჰო, დედიკო, წავიდეთ სახლ- კარი გამოაღო: – მორიგევ, გუშინ
არადა გადასახლება არ ასცდება.
იქნებოდი გაყენებული... ნენ, ბოლოს ღუმელსაც შეასკდ- ში, – თეკლეს ხელი მოხვია, ვაჟიშ- რომ მოათრიეს,
მაგისი ქმარი ქვეყნის მოღალატე
– მერე, რა გინდა? ნენ, გადააბრუნეს. გაღვარღვარე- ვილი მიიკრა და სუყველანი ეზო- ბორკილები ახ-
და მავნებელი იყო, ამიტომ მისი 
– შენ მინდიხარ, დედაკაცო, ბული ნაკვერჩხალი ოთახში მიმო- დან ისე ჩუმად გავიდნენ, თითქოს სენი და ოთახ-
2018 წელი, მაისი ლიტერატურული მესხეთი 3
პროზა
 ში შემომიყვანე! როდესაც თხებს უკან მირეკავ- ლიციის უფროსს ფული მიაშავე, გამოუშვა, თავი გაიქნია და რუნდა. სანთლები აანთო, დაიჩო-
რამდენიმე წუთ- და, ბოსელში დააბინავებდა და ის ოხერი ახლოსაც აღარ გაგვკა- ამოღამებული თვალის წამწამზე ქა და ლოცვა დაიწყო. შუა დღეს
ში დერეფანში სასწრაფოდ თავის ლოგინს მი- რებია. ნუცამ მულის სიტყვების ცრემლი დაეკიდა. ოჯახის წევრები დაბრუნდნენ.
ფეხის ხმა გაისმა: აშურებდა. დღე დღეს მისდევდა. დასტურად თავი რამდენჯერმე – ტირი, შე საცოდავო? – ნუ- ნუცამ ვაჟიშვილი ხელში აიყვანა:
– შეეთრიე! – იყვირა ვიღაცამ ლევანი და თეკლე ნუცას მდგო- დააქნია და სიცილით მიუგო: ცამ შუბლზე ხელი ჩამოუსვა, – თამუნა, თხებს საძოვარზე
და ცემისგან დალურჯებული, მარეობას ძალიან განიცდიდნენ, – არ გვეკარება და აღარც თეთროს სახე მკლავებში მოიქცია არ წაიყვან? – გასძახა გოგონას.
გასიებული მამაკაცი ოთახში შე- რომელიც თანდათან უფრო მძიმ- მოგვეკარება. მერე წამოდგა... და მთელი ძალით ჩაიკრა. ოთარი – კი, დედიკო, – დერეფნისკენ
მოაგდო. ნუცა წამოხტა, ლევანს დებოდა და უარესდებოდა. რა არ – დავიძინოთო, – ცოლ-ქმარს გა- თავს ისე წამოადგა, ვერც კი გა- გაიქცა თამარი.
ხელკავი გაუყარა: სცადეს, როგორ არ მიუდგნენ, დაულაპარაკა, სახელოებით სახე იგო. – ნანაც წაიყვანე. ნუცა უკან
– დამეყრდენი! – მშვიდად მი- მაგრამ ვერაფერს მიაღწიეს. ერთ შეიმშრალა და ბავშვების ოთახში – რა იყო, ქალო, ამ ცხენზე მიჰყვა. სამივე შვილი ჩაიკრა,
მართა და ოთახიდან გაიყვანა. საღამოს, როდესაც ბავშვები და- შევიდა. თამარს ჩაუწვა ლოგინში, რამ გადაგრიათ? – ისვრიმი ხმით რიგრიგობით აკოცა, – ძალიან
კიბე ისე ფრთხილად ჩაიარეს, აძინეს, ცოლ-ქმარი ნუცას მიუსხ- ხელი მოხვია, აკოცა და გაიტრუ- ჩაილაპარაკა, ცხენიდან ჩამოხტა მიყვარხართ, ჩემო ანგელოზებო.
თითქოს გაჭიმულ თოკზე გადაად- და. ნა. დილით, როდესაც თამარმა და ეზოში შემოაბიჯა. თეთროს გოგოებო, ახლა თხები გარეკეთ,
გილდებოდნენ. – რა მოგივიდა, ნუცა, აღარ გაიღვიძა და გვერდით, ამდენი ლაგამი ხელზე დაიხვია, – ხვალ თორემ ცოდონი არიან, – ქალიშ-
– სახლი სულ დაიწვა? – და- იტყვი? – შეშფოთებულმა ჰკითხა ხნის მონატრებული დედა იხილა, ორმოცი სრულდება, – ნუცას ვილებს კარი გაუღო: – ვაჟიკო,
სისხლიანებული ტუჩებიდან მულმა. გაკვირვებულმა წამოიძახა: თვალს ვერ აშორებდა, – როდის მიდი, გოგიტასთან ითამაშე, –
ძლივს ამოღერღა ლევანმა. – ჩემ- – როგორ? – თითქოს კითხვა- – დედიკო? – ქალიშვილი სა- შეგხვდე? ჩამოსვა და ოთახამდე თვალი
თან გადავედით. ში ვერ გაერკვა, ქალი მისკენ შებ- წოლზე წამოჯდა და დედას ბედ- – ზეგ! – მკვახედ მიუგო ქალ- გააყოლა: – თეკლე! – მულს და-
– ნაძირლები! – ჩაილაპარაკა რუნდა და შეშლილი თვალებით ნიერი სახით მიაჩერდა, – რო- მა. უძახა, თან ნაჩქარევად პალტო
ნუცამ და ლევანი სახლამდე დიდი შეაცქერდა. გორც მიყვარხარ, დედიკო. ნუ- – სად? – საღამოსკენ ავთოს ჩაიცვა და მარცხენა სახელოში
გაჭირვებით მიიყვანა. ეზოდან საფლავზე ვიქნები და იქ. ხანჯალი შეიცურა.
თეკლეს დაუძახა. ქალი გარეთ – კარგი. – მილიციელმა ეზო – რა იყო? – ქალმა სამზარე-
თეთრო
გამოვიდა და ქმარს შეეგება. კმაყოფილმა დატოვა. მეორე ულოდან გამოხედა.
დიდი ხნის უნახავებივით, ატი- დილით ოჯახის ყველა წევრი – მე ავთოს საფლავზე გავალ,
რებულები ერთმანეთს ჩაეკვრ- ავთანდილის საფლავზე გავიდა. სანთლებს დავუნთებ, – მიუგო
ნენ. ნუცამ რამდენიმე ფსალმუნი და ნუცამ და გარეთ გავიდა. ორღო-
– მე მალე დავბრუნდები, – ლოცვა წაიკითხა, შემდეგ სანთ- ბეს გაცდა და სასაფლაოს გზას
ნუცამ მულს გადაულაპარაკა და ლები აანთო. ლევანმა თავკვერი დაადგა. თითქოს ფეხქვეშ მიწა
ჭიშკრისკენ შებრუნდა. ჩამოასხა. შესანდობარი თქვეს. ეცლებოდა, ნაბიჯს ძლივს ადგამ-
– სად მიდიხარ? – ესეც ასე, ავთოს სული და, მთვრალივით გადაადგილდე-
– მალე მოვალ, – გაუღიმა და უფალთან წავიდა, – თავშლით ბოდა. გოგონებმა თხები ხრამის
ეზოდან გავიდა. მილიციის შე- თვალები შეიმშრალა ნუცამ, პირას მილალეს, გადაჭრილ ხეზე
ნობას ისევ მიადგა. როდესაც კი- თამარს ხელი მოხვია და თავ- ჩამოსხდნენ და უძირო უფსკ-
ბის მოაჯირზე მიბმული თეთრო ცამ გაუღიმა: ჩაქინდრული სასაფლაოდან გა- რულს ჩააცქერდნენ. შორიდან
შენიშნა, საფეხურები სირბილით – გვითხარი, რა გიშველოთ? – – მეც, ჩემო სიცოცხლევ, – მოვიდა. ზამთარს კიდევ ერთი ცხენის ჭენების ხმა შემოესმათ.
აიარა: – ალიბეგაშვილ ოთარს ახლა ლევანმა იკითხა. ბავშვი ჩაიხუტა და ყურში ჩას- მოკლეჟამიანი დღე შემოაკვდა, თამარი წამოდგა, იქით გაიხედა.
სად ვნახავ? – პირველივე შემხ- – როგორ? – ნუცა ნელი მოძ- ჩურჩულა, – შენ ბევრი ცუდი ახალი წლის წინა ღამემ შემოაბი- თეთრ წერტილად ქცეული ბედა-
ვედრს შეეკითხა. რაობით ლევანისკენ შეტრიალდა. ნახე და ბევრიც გადაიტანე, და- ჯა, ცა ვარსკვლავებით მოიკირწ- ური, რომელზეც ასევე შავი წერ-
– უფროსის ოთახშია, თათბი- – რა გემართება? – ნუცას მეტანჯე, ჩემო პატარავ, მაგრამ, ყლა. სავსე მთვარე მთებს თავ- ტილი, – მხედარი იჯდა, მათკენ
რობენ, – უპასუხა მილიციელმა. გამოხედვაზე ლევანი შეცბა. პა- იცოდე, ცხოვრება ასეთია, მკაც- ზე წამოადგა და თავისი უღონო მოემართებოდა. თანდათან იზრ-
ქალი კართან მივიდა, უკითხავად სუხის ნაცვლად ქალს გაეღიმა. რი და დაუნდობელი გველეშაპია, სხივებით ბინდბუნდი გააღიავა. დებოდა, დიდდებოდა და ათკეც-
გამოაღო და თავი შეყო: ეს შემზარავი და უადგილო მი- რომელიც გამუდმებით ცდილობს ძაღლების ყეფა და ღავღავი სი- დებოდა.
– თუ შეიძლება, ერთი წუთით მიკა ლევანს გულში მახვილივით გაგთელოს და მაშინ ხარ ძლიერი, ჩუმის მელოდიურობას არღვევ- – თეთრო! – შეჰყვირა თამარ-
ოთარს სთხოვეთ, – დავალებების ჩაესო, ელდანაცემი წამოდგა, როდესაც არ ეთელები. ეკლესია და, ღრღნიდა, როგორც ძვალს მა. ნანა დას მხარში ამოუდგა
მიცემაში გათქვირულ ანზორს მიუახლოვდა, ჩაიმუხლა და და- აღარ გვაქვს, აღარც მოძღვარი და ხერხავდა, როგორც მორს. და ორივენი ცხენს მიაშტერდ-
მიმართა. ოთარი დერეფანში გა- უვარცხნელ, დაუბანელ თმაზე გვყავს, მაგრამ ყველანაირად აქა-იქ მამლების უაზრო ყივილი ნენ. ულაყი ისე მარდად, ისე ღო-
მოვიდა, ნუცას მიუახლოვდა, მზე- ხელი ჩამოუსვა: ეცადე, რომ ღმერთს ემსახურო. ისმოდა. შიგადაშიგ, ორღობეში, ნივრად, ისე მძლავრად ისროდა
რას ვერ აშორებდა: – გვითხარი, იქნებ დაგეხმა- იგი ყველაზე მართალი, ყველაზე ცხენების გათქარუნება დოლის ფლოქვებს, თითქოს მიწაზე კი არ
– მოხვედი? – ისე იკითხა, როთ? ძლიერი, ყველაზე სამართლიანი რიტმულ ცემას ჰგავდა. ურცხვად გადაადგილდებოდა, არამედ მოფ-
თითქოს მათი შეხვედრა წინასწარ – ბავშვებმა დაიძინეს? – ნუ- და ყველაზე ერთგულია, დედი- ამპარტავნობდა ღამე. გოგიტას რინავდა. ოთარი ზედ დაკვროდა,
იცოდა. ცას ისევ გაეღიმა. კო. როდესაც შენი ცხოვრებით და ვაჟას სკამებზე ჩაეთვლიმათ. მისი შავი ნაბადი ჰაერის ტალღას
– ორმოცამდე მაცადე, ქმრის – ნუციკო, – თეკლეც ქმარს მასთან ხარ, ვერავითარი ბორო- დედებმა ვაჟები ხელში აიყვანეს. აეტაცებინა და დროშასავით აფ-
ღირსეულად დატირების საშუ- მიუცუცქდა, ძმისცოლს ხელები ტი ძალა ვერ მოგეკარება, ყო- – თამუნა, ნანიკო, თქვენც წამომ- რიალებდა. მამაკაცი ღრიალებდა
ალება მომეცი, მერე... – ჩაფიქრ- წელზე მოხვია და თავი გულზე ველთვის იქნები იქ, სადაც ჭეშ- ყევით, ძილის დროა, – ქალიშვი- – მიშველეთო და მთელი ძალით
და ქალი. დაადო, – ნუციკო, დამშვიდდი, მარიტებაა და სადაც სიყვარული ლებს გადაულაპარაკა ნუცამ და აღვირს თავისკენ ექაჩებოდა. რო-
– რა მერე? – სულმოუთქმე- ჩემო ნუციკო. შენი შემხედვარე ზეიმობს. არაფერმა შეგაშინოს, საძინებელი ოთახისკენ გაეშუ- დესაც მათ გაუსწორდნენ, ბავშ-
ლად იკითხა მილიციელმა. ბავშვები გადარეულები არიან, – ნუცა სკამზე დადებულ წიგნს რა, – მეც დავიძინებ, ღამე მშვი- ვებმა შეამჩნიეს, რომ ოთარს უნა-
– მერე შენი გავხდები, ოღონ- თავი თუ არ გეცოდება, ისინი გადასწვდა და ქალიშვილს გა- დობისა, – თეკლესა და ლევანის გირიდან გადმოხტომა უნდოდა,
დაც ოჯახში აღარ მოხვიდე და შეიცოდე. გული როგორ გიცემს, უწოდა, – დედიკო, ეს ლოცვების გასაგონად ჩაილაპარაკა. ვაჟას მაგრამ უზანგებში გახლართული
აღარ დაგვაწიოკო. – თავი ასწია, თვალი თვალში გა- კრებულია, იკითხე, ილოცე და ნა- ტანსაცმელი გახადა, საწოლში ავთანდილის ჩექმიანი ფეხი ამის
– ორმოცი როდის უწევს? უყარა, – ცუდად ხარ? – ჩურჩუ- ხავ, ყველაფერში როგორ შეგეშ- ჩააწვინა, გოგონებს ღამის პერან- საშუალებას არ აძლევდა. თეთ-
– ოცდაათ დეკემბერს, – მი- ლით ამოილუღლუღა. ველება. მათ საუბარზე ნანას და გების ჩაცმაში მიეშველა, ნანას როს კი, ლაგამის ქაჩვისგან, პირი-
უგო ნუცამ, შემობრუნდა და შე- – არა, ცუდად არ ვარ, – ნუცამ ვაჟასაც გამოეღვიძა. მდგომარე- აკოცა, ძილი ნებისა უსურვა და დან სისხლნარევი დუჟი სდიოდა.
ნობიდან გავიდა. აკოცა და ყვრიმალზე ჩამოგორე- ობიდან გამოსული დედის დანახ- თამარს მიუწვა. როდესაც დარწ- ცხენი არ გაჩერებულა, ხრამში
ბულ ცრემლს ხელისგული გაუს- ვისას, საწოლიდან წამოიშალნენ მუნდა, რომ ბავშვებს ჩაეძინათ, გადაეშვა. ბოლო წამს გოგონებს
*** ვა, – მე თქვენ მიყვარხართ... და კალთაში ჩაუგორდნენ. ფრთხილად წამოდგა, კედელზე გამოხედა, ერთი დაიჭიხვინა და
იმ დღიდან ოჯახში მოჩვე- – ჩვენც, ნუციკო, სუყველას – შენს და-ძმას უპატრონე, ჩამოკიდებულ ხატებთან მივი- მხედრიანად დასასრულისკენ
ნებითმა, ნიღაბაფარებულმა და ძალიან გვიყვარხარ და გვითხა- მათი სიხარულით გაიხარე და გა- და, რამდენიმე სანთელი აანთო. ფრენა განაგრძო. თამარმა შემ-
მწარე სიმშვიდემ დაისადგუ- რი, ეს მდგომარეობა როგორ და- ჭირვებისას მხარში ამოუდექი. მუხლებზე დადგა: – უფალო, მო- ზარავ სურათს თვალი აარიდა,
რა. ლევანი დაბეგვილ-დაჟეჟილ გიამოთ? რას დაემსგავსე? ადა- თქვენ ერთი სისხლი და ხორცი მიტევე, რასაც ხვალ გავაკეთებ გამწარებულმა ერთი შეჰკივლა
სხეულს იშუშებდა, ძირითადად მიანის სახე აღარ გაქვს, – ახლა ხართ, კარგი მამის შვილები და და მაპატიე, თავს ზემოთ ძალა და სახლისკენ ატირებული გაიქ-
იწვა. ბავშვების მოვლა თეკლემ თეკლე ატირდა. ფეხზე რაც უფრო მყარად დად- აღარ არის, ავთოს ვერ ვუღალა- ცა.
ითავა, ვინაიდან, ნუცა, ფაქტი- – ზეგ ავთოს ორმოცია, სხვა- გებით, მამის ხსოვნას მით უფრო ტებ. მომიტევე და ჩემს შვილებს – დედა, დედა! – ბინაში შევარ-
ურად, არ იყო სახლში, გამუდ- თაშორის, – ჩაილაპარაკა ნუცამ უკვდავყოფთ. მიმიხედე, – ჩუმად აქვითინდა, და.
მებით ფანჯარასთან იჯდა და და ფერმკრთალ სახეს ზავთით მესხიშვილების ოჯახში თით- ლოცვების წიგნი აიღო და მბჟუ- – რა მოხდა? – თეკლე შეეგე-
გარეთ იყურებოდა. არავის ელა- ნაზავი, გულშემზარავი ღიმი ისე ქოს მზე ამოვიდა, ნუცას შემობ- ტავ სინათლეზე ათრთოლებული ბა.
პარაკებოდა, რამეს თუ შეეკითხე- მოედო, როგორც ობი – პურს. რუნებამ ყველას შვება მოგვარა. ხმით კითხვას შეუდგა. სანთლებს – სად არის დედა? – სასაფლა-
ბოდნენ, უაზრო პასუხს იძლეოდა – კი, ავთოს ორმოცია, – და- გოგონებმა ჩანთები ღიღინ-ღიღი- ჩაწვას არ აცდიდა, ახლებს ანთებ- ოზეა. გოგონას აღარაფერი უთქ-
და თვალთახედვას ისევ სარკ- ეთანხმა ლევანი და ქალის გა- ნით ჩაალაგეს და მამიდამ სკოლა- და და მთელი შეგნებით ლოცუ- ვამს, კიბეზე გიჟივით დაეშვა და
მელში მილულავდა. ერთადერთი, მომეტყველების შემხედვარეს ში წაიყვანა. ლევანმა გოგიტა და ლობდა. მამის საფლავისკენ თავქუდმოგ-
რითაც დაკავებული იყო, ყოველ ჟრუანტელმა დაუარა, – ყველამ ვაჟა ტყეში გაიყოლა. ნუცა მარ- – დედიკო, რას აკეთებ? – თა- ლეჯილი გავარდა. თვალის დახამ-
დილით მეუღლის საფლავზე გა- ერთად აღვნიშნოთ, შემდეგ კი, ტო დარჩა. ბავშვების საწოლები მარის ხმა შემოესმა. ხამებაში სასაფლაოსთან აღმოჩნ-
დიოდა, სანთლებს ანთებდა, რამ- ჩემს ძმასთან გადაგიყვან. მიალაგა და ის იყო, ცოცხის მო- – გათენებულა, – გაიფიქრა და და. ნუცას გაშიშვლებული ხანჯა-
დენიმე ლოცვას წაიკითხავდა და – აღვნიშნოთ, – ჩაიბურტყუ- სატანად ოთახიდან გავიდა, რომ ქალიშვილს მიუბრუნდა, – გაიღ- ლი ტარით მიწაში ჩაესო, პალტო
უკან დაბრუნებული ფანჯარას ნა ნუცამ, – ჩემი მეუღლის სულს ჭიხვინის ხმა შემოესმა. ფანჯარა- ვიძე, დედა? – ლოცულობ? – გო- გადაეღეღა და მუხლებზე დაცე-
მიუჯდებოდა. ჩამოხმა, სახეზე უფალთან გავაცილებ და აქაურო- ში გაიხედა: გონა საწოლზე წამოჯდა. მული, ის იყო, ზედ უნდა დამხო-
მიტკლის ფერი დაედო, თვალები ბას მე თვითონ მოვშორდები... – თეთრო, – წამოიძახა და – ჰო, დედიკო, ადრე გამომეღ- ბოდა, რომ ქალიშვილის ძახილი
ჩაუცვივდა და ამქვეყნიურობის – კი არ მოშორდები, დროებით ეზოში ჩაირბინა. ულაყი ჭიშკარ- ვიძა და ვილოცე. ნუცა წამოდგა, შემოესმა. გონს მოეგო, სანამ თა-
ყველა ნიშანწყალი გაუქრა. ოთა- განერიდები, – გააწყვეტინა ლე- თან იდგა, წინა მარჯვენა ფლოქვს თამარს საწოლზე ჩამოუჯდა, მარი მიუახლოვდებოდა, ხანჯალი
რის აულაგმავი თარეში შეწყდა. ვანმა. მიწას უბრახუნებდა და გაფარ- გულში ჩაიკრა. ნელ-ნელა ყველამ მიწიდან ამოაძრო და მოისროლა.
პერიოდულად თეთრო ეპარებო- – მერე, ასე აცილებ? ის ხომ თოებული ნესტოებიდან ორთქლს გაიღვიძა. თეკლემ გოგონები სკო- – დედიკო! – გოგონა მშობელს
და, ბავშვებთან მოდიოდა და თა- ყველაფერს ხედავს და განიცდის. უშვებდა. ისე ქშინავდა და ფრუ- ლაში წაიყვანა, ბიჭები კი ლევანს მივარდა, ხელები შემოხვია და აღ-
მაშ-პოპინით გულს იოხებდა, ხა- გემუდარები, მდგომარეობას ნუ ტუნებდა, თითქოს რაღაცის თქმა ისევ ტყეში წაყვნენ. მარტო დარ- რიალდა. ნუცა შეცბა: – რატომ
ნაც მილიციელს თავად მოჰყავდა, დავუმძიმებთ, – საუბარში თეკლე სურდა. ჩენილმა ნუცამ საძინებელ ოთახს ტირი, თამუნა?
რათა პატარებს მისივე მოტანილი ჩაერთო. – რა იყო, თეთრო? – ქალმა მიაშურა, კარადიდან ავთანდილის – თეთრო, ოთართან ერთად
საჭმელი ეჭმიათ. დედის ასეთმა – მე და ჩემს შვილებს თქვენს ეზოში შემოიყვანა. ცხენი დამშ- ხანჯალი გამოიღო: ხრამში გადაიჩეხა, თავი მოიკლა
მდგომარეობამ თამარს სილაღე მეტი არავინ გვყავს, ბავშვებს მი- ვიდდა, ყურებდალურსული წინ – ჩვენს ქორწილში ჩოხაზე გე- თეთრომ, აღარ მყავს ჩემი თეთ-
საბოლოოდ დაუსამარა. სკოლი- მიხედეთ. დაუდგა და უაღრესად გამჭრიახი კეთა, როგორ გიხდებოდა, ჩემო რო, – ტირილს უმატა თამარმა.
დან მოსული, ნაჩქარევად ისადი- – დაწყნარდი, ნუცა, – თეკლე თვალებით შეაცქერდა. რამდენი- საყვარელო და სიამაყევ, – ხელი – რას ამბობ, დედიკო, – ქალმა
ლებდა და დაბინდებამდე თხები ისევ მოეხვია, – ვიცი, ამის მოთ- მე წამი გახევებულები ერთმანეთს გადაუსვა, ქარქაშს აკოცა და დე- თავი ვეღარ მოთოკა და ქალიშ-
ხევის პირას, საძოვარზე გაჰყავ- მენა ძალიან ძნელია, მაგრამ უნდა უმზერდნენ. შემდეგ თეთრომ ნეს- რეფანში გაიტანა. პალტოს უკან, ვილს აჰყვა.
და. სახლში შესვლა ეზიზღებოდა. გამაგრდე. ხომ ხედავ, რაც მი- ტოები გაბერა, ორთქლის ჭავლი საკიდზე დადო და ხატებთან დაბ-
პოეზია
მტკვარს რომ რიხით გადაჰყურებს, მე ძველ მიწაზე ისევ
ავთანდილ ბერიძე წარსულ დღეთა გახსენებით მიხმობს სისხლის ყივილი,
არემარეს რომ აყრუებს... სადაც
მე სამცხე მტკივა ქართველთა არ გამქრალა
რკინის გული უნდა გქონდეს, ჯიში და გენი.
მე სამცხე მტკივა, რომ დაივლი მის სანახებს,
ჩემი ტაო, თუ არ გჯერა, ***
ჩემი შავშეთი, აბა, ცადე, მტერი ბევრი გყავს,
მე არტანუჯის სანახები მოდი აქ და თავად ნახე! მოყვარე ცოტა,
მტკივა და მტკივა, რამდენი ახლა
დღეს წაქცეული საქართველოს *** დღეს შენ წინ ცოდავს.
ტკივილით ვცხოვრობ, ტირილი მინდა
უიმედობის მოლოდინშიც და ვერ ვტირივარ, წელი წელს მისდევს,
არავინ მკილავს. შურისძიების ბერდები შენაც,
ძალაც არ მყოფნის... თითქოს გაგწირა
დასაბამიდან თავს რად გვახსენებს ბერმაც და ერმაც.
ასე მოველ, – ასე ხშირ-ხშირად,
სისხლი მრავალი იქით გარნისი, ბევრმა გინებით
სად არ მიღვრია ჩემი მიწის აქეთ მარტყოფი!.. შეგამკო, რათა,
გადასარჩენად. მერე ცხოვრება
თუმც ვაჟკაცობა, *** მოეწყოთ ათად.
მკლავის ძალა, არასდროს მაკლდა, გული არ გქონია,
მიტომ არაფრით შემიძლია ვგრძნობდი, შენ მათ იმედად
ასე დარჩენა. რატომ მომიმატე დარდი, როდესაც დარჩი,
მე აქ შევეჩვიე ლოდინს, – მაშინ მოგეშვა
მე წაქცეულიც, დრო კი უმოწყალოდ გადის. იმედის ქანჩი.
მომაკვდავიც,
ბევრჯერ მიხილეს, თავზე კაეშანი მადგას, შენი სახელი
ბრძოლის ველიდან გაქცეული კი – თითქოს იხურება ფარდა, ჭირდებათ, თორემ,
არასოდეს, აქეთ არაფერი მრჩება, არვინ გამართავს
თურქის, არაბის დღეს შენთვის ომებს.
შენი სიყვარულის გარდა.
ხელით მწარედ სისხლი მადინეს,
მამლუქსაც ჩალმა არაერთხელ დედულ-მამული
*** ვისაც კი უყვარს,
თავზე დამხურეს. ღმერთო, შვილთა სიმრავლით მათ დაატეხენ
ატრაბახე ქართველი, ვაის და ურვას.
წამებით ვთესე ოდეს რანი ვიყავით,
წინაპართა ნაპოხ მიწაზე, დღეს კი დავრჩით რამდენი...
ცრემლით და სისხლით ათასი მტერი
აღარა ჰყავს ქვეყანას გარს გერტყა როცა,
მიზიდია ეს მძიმე რუსთაველის გამზრდელი.
ჯვარი, ვიდექით შენთან
რომ ჩემი მიწის – ღაღადად, ლოცვად.
***
ქართველობის გადასარჩენად დრო რა ჩქარა გავიდა,
მკერდით დამეცვა იმედით მაინც
ჩვენც დავბერდით მგონია, ვცოცხლობდით ხვალის, უცხო რომ ფულით ეპატრონება, დღეს ბებერი სამცხეა.
საქართველო დასაფიცარი! ამ ცხოვრებას რამდენი აქ სხვა ილაღებს, გაიპარპაშებს, შენ აქ რწმენას უბრუნებდი
შიშიც არ გვქონდა
საიდუმლო ჰქონია. მაინც ჩვენ არვის. შენი გენი კი სხვას ემონება. ქართველს, როცა სისხლს ღვრიდა,
შენი წმინდა სალოცავი
თმოგვის ციხე ვიზრდებით და გადადის ღმერთის იმედით ვინც სისხლი ღვარა, დღეს მზესავით გაბრწყინდა.
აწმყო მოგონებაში, ვიკრებდით ძალას, ქედს არ იხრიდა,
ყველაფერი ყოფილა არვის ვუხდიდით ქართველობისთვის ვინაც ეწამა, ***
ეს თმოგვია, – აზარტული თამაში. შიშითაც ღალას. რა უნდა იყოს ამაზე ტკბილი, აქ ერთ დროს მიწას ხნავდა
თმოგვის ციხე,
ვერ დაიტიოს ქართულ მიწამა. ბადილა,
ქაჯებისგან დანგრეული, ხეს ფოთლები დასცვივა, ახლა კი, ახლა, ცალუღელ ხარით,
ციხე ზღაპრულ ქალაქისა დაიცლება განჯინაც, ძალაც არ შეგვწევს თავის ჯალაბით,
ცად აწვდილი, ეს ცხოვრება ლამაზი ბევრი უნახავს ქართველს
მამულს დავუდგეთ არც პური ჰქონდა, ალბათ,
მთვარეული. გაფრინდება ფანჯრიდან. მომხვდური,
მხსნელად და შემწედ. სადილად,
ცრემლ-სისხლით მიწა გაუპოხია, არვინ უხდიდა გლეხკაცს
არ შედრეკილა მტრების წინაშე ჯამაგირს.
ნეტავი ასე რომ იყოს და არც მიწაზე არ უფორთხია.
ქედს არ იხრიდა, შრომა უყვარდა,
სხვისი ნაფურთხი არ ულოკია, სამშობლოს ედგა ერთგულ
რამდენი მტერი გყოლია, – რწმენა, იმედი არ დაუკარგავს,
გამყიდველი და ორგული, დარაჯად,
თავისი სარჩო თავად მოჰყავდა, გოჯი მიწისთვის თავს გაწირავდა, –
განა უცხოთა ტომიდან
არვის უთმობდა სახნავს არ გაუხდია ტანზე ფარაჯა.
ვაჟკაცთა მძლევი ლომგულნი?..
და სამკალს.
ნეტავი ასე რომ იყოს ***
მტერი ვერარას გიზამდა, ყველგან აშენა ციხე და კოშკი, დილა მგელს როგორ შეუჭამია, –
რას დაგაკლებდა მომხვდური, თავად მოხატა წმინდა ტაძრები, სიზმრად დაგეძებ
შემოხიზნება ხიზანთა... თქვენისთანები რომ ყოფილიყვნენ, თვალისცეცებით,
იმ დროებაში რამდენს აღარ თენდება,
ჩემმა სისხლხორცთა სილაჩრემ გავძლებდით?
ჭკუაც წამართვა, ძალიცა, აღარ თენდება,
ვაჟკაცთა დადედლებითა ამ კოშმარს როგორ გამოვექცევი.
გაჭირვებაში ვინ არ ყოფილა,
ჯანიც გამიცვდა, ხმალიცა.
დრო იყო, ლუკმაც არა ჰქონიათ, ***
*** მაგრამ მუცლისთვის ქართველი აქ ეს ცა უფრო ლამაზია,
ერთი შადიმანი გვყავდა, კაცი ეს მთაც, ეს ბარიც,
ახლა რამდენს უბარტყია, უცხოს არასდროს დაუმონია. აი, ეს მცირე ნაკადულიც
საქართველოს სიძულვილით ჩემთვის დიდია,
მტერი გარს რომ შემორტმყია... დრო მოვა, ჩემი დედულ-მამული, მთელი მსოფლიოს სიმდიდრეც
ლაზარესავით ისევ აღდგება, რომ შემომაჩეჩონ,
ერთზე ათი მოდიოდა, – მის თავზე ლეგა შავი ღრუბლები
ლელო როგორ გავიტანეთ, რა ვქნა, სიზმარშიც არასოდეს
დასალიერში გაიფანტება. გამიყიდია.
საქართველოს სიყვარული
წარსულს როგორ გავატანეთ.
გაზაფხულს ისევ გაიყვავილებს, ეს ის მიწაა
ღმერთი ყველამ დაივიწყა,– ხევებს დაფარავს ნაკადულები, ჩემი პაპის პაპა რომ ხნავდა,
მოგვიმრავლდა ეშმა, ფლიდი, სამშობლოსათვის აფეთქდებიან სისხლით და ოფლით ვინაც
ხოტბას გვასხამს უცხოელი, აქ დარჩენილი წრფელი გულები. რწყავდა ბაღსა და ვენახს,
საქართველოს როცა ვყიდით. ეს ის მიწაა ათასჯერ რომ
ავდარს დარები ისევ შეცვლიან, გადამიბუგეს,
ვაი, ჩვენი თავის ბრალი,– ისევ დარეკენ ქართლის ზარები
დღეს დუმილი აღარ კმარა, მიწა, რომელიც გადაურჩა
და არასოდეს გაიხსნებიან მტერს შმაგს და ვერაგს.
საქართველო ბეწვის ხიდზე
როცა გადის წარამარა! დღევანდელობის ნაიარები.
ვაი რომ იგი ბევრისათვის
ზარზმა არაფერია,
ავდარს დარები ისევ მიწა-მარჩენალს დასდებია დღეს
ზარზმა, ჩალის ფასი,
შეცვლიან
ზარზმა,
ხელთუქმნელი სულ რომ იწვიმოს
(უცხოეთში მცხოვრებ ქართველებს, ტაძარი ხარ ღვთიური,
რომლებმაც ენაც დაკარგეს და სა-
ზეცაში რომ გაგიშლია სულ რომ იწვიმოს,
ქართველოში დაბრუნების
სურვილიც) მხრები მარადიული. ჭექა-ქუხილმა
ეს ციხეა ქაჯეთისა ღმერთთანაც ხომ ახლოსა ხარ, – შეაზანზაროს დედამიწა,
***
მომხვდურთ სულის ამომხდელი, თუ დაივიწყე ენა ქართული, პირჯვარს დაგწერს იესო, შიში და ძრწოლა
შენ გერგო მიწა,
ათასი გზით მიმავალი სანახები, მშობლიურ ფესვებს მოწყდი ამაყად რომ გადაჰყურებ მოუტანოს ადამიანებს,
ციცაბოზე კიბე-ხვრელით. ზღვაც, მარადის, ველ-მინდვრებს და მთიებსო. ვერავინ შეცვლის კანონს
ოკეანეც, მთელი ცხოვრება გაიტანჯები, ღმერთის ნებით ჩუქურთმები ბუნების –
ეს თმოგვია, მე კი აქ მთებში შეხიზნული ვერ მოისვენებ კუბოს კარამდის. მარგალიტად გასხია, მზე გამოვა და
თმოგვის ციხე, თავს ვირჩენ ჩემით, აქ მშობლიური მიწა გეძახის,– გამოიდარებს...
შენი დიდი მოიმედე
ესსე
რეზო ადამია
გაბოროტებული, უსულგულო ქვეყნების და ყოველთა მოძუ-
ლეთაგან ჭირშეყრილ XVII-XVIII საუკუნეებში უკიდურესად უჭირ-
სულხან-საბა ორბელიანი – 360
და საქართველოს. უსასრულო სამყაროს პატრონს კი, უწმინდესი გამოსახულებათა აუცილებელ ასტრონომიულ ნახაზებსაც აფიქ- როგორც მოგახსენეთ, იმ ავად სახსენებელ დროს, ღმერთი-
ქვეყნისთვის უნდა მიეხედა, მაგრამ: რადგანაც საშავდღეო შხამ- სირებდა. ღვთივ განწყობილება, ოცნება, შეუდარებელი ფრეს- ვით მართალი ბერის დასჯა-გაკიცხვა, სამარცხვინო ქართული
მგზავნელი ვარსკვლავისაგან, ბოროტებით გადავსებული დამპ- კებით გაცოცხლებული სალოცავი სენაკებიდან მოთვალთვალე ჯვარცმაა უაზრო და ფანატიკოსი თანამემემულეების მიერ: რა-
ყრობელი ქვეყნები წამებული ერის ჯიშ-ფესვიანად ამოძირკვით მშვიდ ბერებს კეთილი საბას ამგვარი საქმიანობები თითქოსდა ტომ დაუშვი მიუტევებელი შეცდომა, მებრძოლო ჭეშმარიტებავ?
და ფიზიკურად შთანთქმით მიზნობრივად იერიშობდნენ, იმავდ- უკვირდათ, მაგრამ ხელს არ უშლიდნენ და არც უკრძალავდნენ. და რითი ვერ შეაღწიე მათ შეგნებაში?!
როს, კეთილსაპირისპიროდ, უფრო ძლიერი აღმოჩნდა, კოსმოსი- როდესაც ჩვეულებრივი ადამიანი სამშობლოსათვის თავდა- უძველესი კულტურისა და ცივილიზაციის ქვეყნის ღვთივ-
დან ის დადებითი სხივნათება კეთილთვისებიანი ძალა ვარსკვლა- დებით იღვწის, მისი ნებისმიერი მხედრული თუ გარემო ეროვ- კურთხეული მეფის ოფიციალური წარმომადგენელი ბრძენ ელ-
ვიდან რომ იგზავნებოდა და უდრეკ იბერიელთა ღვთისშვილებს ნული საქმიანობა გონებრივად თუ სულიერად ყველასათვის ჩად ეწვია რუსეთს, იტალია-საფრანგეთს, რათა სისხლისმსმელ
გმირული შემართება-გამძლეობა-ამტანიანობით აღავსებდა. მისაწვდომი და უახლოესია. ხოლო ზეციური, ერის მოვლენა, დამპყრობთაგან აწიოკებულსა და ჯვარცმულ ქვეყანას როგორ-
ბრძოლა ქვეყნისა და ერის გადარჩენისათვის თავდაუზოგავად სრულიად განსხვავებული პიროვნება, ბრძნული გააზრებებითა მე საშველი დასდგომოდა, მაგრამ სამხრეთული საშინელი მო-
მიმდინარეობდა. სამხრეთიდან მოვარდნილი მომაკვდინებელი და უიშვიათესი წარმოსახვებით, იდუმალ-უხილაობაში გადის, უშორებელი ჭირი, თურმე მთელ კონტინენტს მოსდებოდა, ჟამი-
ტალღა კი, გამუდმებით უტევდა მტრისგან ისედაც გაპარტახე- თანმიმდევრულად მეცნიერების, ხელოვნებისა და მტრისგან ანი ქოლერის ფერ-ფერფლით და ცენტრალურ ევროპასა და ორ
ბულსა და დაქცეულ ქვეყანას. სისხლისმსმელთა და გონება-ბნელ აოხრებული ქვეყნის საერთაშორისო დიპლომატიის
მტარვალთა გაცოფებულ სხეულზე ბალღამმოდებულ ძარღვება- წარმოუდგენელ მართალ იდეურ სიახლეებსაც სახავს:
მოყრილ ბინძურ ენერგიას ვერავითარი ღვთიური ლოცვა-კურთ- უჭეშმარიტესი მისი შემოქმედება და მოღვაწეობა კი
ხევა ვერ აკავებდა. პატარა ერების ჯვარმცმელთა ჯოჯოხეთური მხოლოდ ერთეულებისთვისაა მისაწვდომი. ხშირად
ქარბორბალა ისევ და კვლავ დედაფუძიანად ყველაფერს ანგრევ- მარტოხელა ბრძენ მოგვად მოარულ სულხან-საბა
და და საოცრება კოსმოსური კავშირის მითოსურ ქალაქ მცხე- ორბელიანის თანამემამულეთაგან მხოლოდ მეფეს და
თასთან ერთად უფსკრულისკენ მიაქანებდა. იბერიულ-კოლხთა სამეფო კარის დიდებულთ გაეგებოდათ, ზოგიერთთა
ნაკუწ-ნაკუწებად დაჩეხილი უხანო ჟამი კი, უკუნეთით საძირკვ- გამოკლებით. სამწუხაროდ, იბერია-კოლხეთის ერთ-
ლამდე ჩაბნელდა... ერთ მზემაღალ მოამაგეს იმ პერიოდში ბოლომდე
სამყაროს ვარსკვლავთა განლაგება-გადაადგილებებს და შო- ღრმად ჩაუხედავმა და დაბნეულმა ეკლესიამაც ვერ
რეულ მათ იდუმალებებს სასწაულებრივად ხედავდნენ, გრძნობ- გაუგო. თითქმის განდეგილს, ზეზნეობრივი სინანუ-
დნენ, შინაგანად აღიქვამდნენ, უძველესი ზეციური წარმოსახ- ლითა და უფლისმიერი თანადგომით მეფის დონეზე
ვითი ხილვები, აზრ-ფორმა ხაზები ეგზავნებოდათ ინდიელებს, თანაუგრძნობდნენ მხოლოდ მოწინავე ხელოვანნი,
კერძოდ, მაიას ხალხს, აცტეკებს და შორეულ ატლანტიდელებს, მეცნიერნი, ფილოსოფოსნი და გაკვირვებულთ ვერ
რის შედეგადაც შეიქმნა მარადიული თუ ათასწლოვანი, თანამედ- წარმოედგინათ ერის უიშვიათესი გენიისა და მოცი-
როვეთათვის მეცნიერულად ძნელად მისაწვდომი კოსმოსური სა- ქულთა სწორის აგრე განწირვა.
იდუმლოებებით სავსე ურთულესი თვითმყოფადი და ყველასგან შთამომავლობათა უწყვეტ დარდ-ფიქრად როგო-
განსხვავებული ცივილიზაცია. იბერიულ-კოლხური უიშვიათესი რი დამაღონებელი და უცნაური ბედი აქვს ღვთისმ-
სულხან-საბა ორბელიანი და ბარბაროს ქვეყანას შორის დიპლომატიური უღვთო შეთანხმება

ურყევი აღმოჩნდა. ამითი ქრისტიანული და მუსულმანური სარწ-
მუნოებათა მაღალი რელიგიური ჭეშმარიტება სისხლისმხმელთა-
ბედი ქართლისა გან არაფრად იქნა მიჩნეული, ამდაგვარ უზარმაზარ აღმსარებ-

ლობათა კანონების საზარელ უარყოფასაც შეეწირა სულხან-საბა
ორბელიანი და მისი მაცხოვარივით უდანაშაულო სამშობლო.
ლეგენდარულ სულხან-საბას შორეულ მოსკოვში, თავისი
ქვეყნიდან კაცთმოძულე სელჯუკებისგან განრიდებულს, უმძი-
მეს ლტოლვილობაში მოუწია ცხოვრება, წარმოუდგენელ სევ-
შობლის წილხვედრ საქართველოს. დაუსრულებელ უბედურებას- დიან და ტანჯვის მომგვრელ სამშობლოზე მოგონებების ჩამძი-
თან ერთად, თავის რჩეულ გენიად, ღვთივკურთხეულ სამარხებს რავ ფიქრებში იყო მუდამჟამს.
მზისქვეშეთში პატივით რომ არ ასახლებენ და მიწისაგან პირისა საქართველოდან მოსკოვში, დამპყრობთაგან გაწამებული
უკვალოდ ქრება, რაშიც არაუფლისმიერი ქმედებებია, რათა მხო- რამდენიმე წარჩინებული ლაზი და ოდიშელნი ჩავიდნენ გაუბედუ-
ლოდ უცხო და გაურკვეველი ბნელეთია ჩაფლული. ამდაგვარი რებული ქვეყნის საჭირბოროტო საკითხებზე და მეფე ვახტანგის
გარემოება ხომ ყოვლად უკადრისი, ჩვენივე ეროვნული დაუდევ- ამალას შეუერთდნენ. სულხან-საბა დიდხანს ესაუბრა მათ; მერმე
რობაცაა. ხშირად ურთიერთმტრობის, გაუტანლობისა და შურის აფხაზეთის ამბებსაც შეეხნენ, ოსმალებმა სულ არივ-დარიეს და
შედეგიც. ააოხრეს იქაურობაო, იყო პასუხი. მრავალ ჭირ-ვარამთან ერთად
სამშობლო – საკუთარ ოჯახწართმეულს და ქვეყნიდან გა- აუტანელი გვალვებიც დაგვატყდა თავსაო. ამ დროს უფრო გა-
სულ ღვთისნიერ მამა საბას, უკვე მოახლოებულ სიკვდილზე ბოროტებული სატანისტები დასიცხული გველივით დაძრწოდნე-
ცუდ აზრებს, მეცნიერებასა და ხელოვნებაზე ფიქრი და შრომა ნო, თანაც მოახსენეს, სვანეთშიც ასულა ამაოხრებელი ხროვა,
ავიწყებდა, რათა მაგდაგვარი ზეადამიანური პროცესი, მარადი- მაგრამ ჩვენი ულამაზესი და ძნელად მისასვლელი მთები ვერ
ულობასთან გახლავთ იდუმალ სივრცესთან უშუალო შეხებები. დაუპყრიათო. საქართველოზე მრავალი ავი ამბის მაუწყებელთ
საზარელი და უსახო სიკვდილი მზაკვრულად ყველასთანაა ჩა- ყურადღებით რომ უსმენდა წმიდა ბერი, გონდაკარგული ცუდად
საფრებული და ნებისმიერს შავ ჩრდილად დასდევს, უთუოდ მას გამხდარა, მერმე, მოკეთებულს, დინჯად უთქვამს: გამაგრდით,
განსაკუთრებით უნდა ვუფრთხილდეთ და მოვერიდოთ. მერმე ძმანო, და თქვენ აქ ყოველმხრივ მოგხედავენო.
ქვეყნიერების უსაშინლესი ძალა, ჯიუტად, მაინც მოვიდა მტან- დიდი მეცნიერი, ბრძენი ხელოვანი და წმიდა ბერი როდესაც ფი-
ჯველი და უმძიმესი ცხოვრებისგან დაუძლურებულ სულხან- ზიკურად დაუძლურდა და, ამ ქვეყნიდან მიემგზავრებოდა, ბოლო
საბასთან და სულით, სამყაროს სივრცის, წარმოდგენისთვისაც ცრემლშემშრალი სიტყვები თვალდახუჭულს ამოუვედრებია: ყოვ-
მიუწვდომელი, სრულიად სხვა შუქ-სხივთა ვარსკვლავეთურმა ლად ჩემნო! უმორჩილესად გთხოვთ, დავით-გარეჯის წმიდა მონას-
გზა გააგრძელებინა და კაცთათვის იდუმალ ყოველთა პირვანდე- ტერში დამაბრუნეთო, მაგრამ ზეადამიანური ძალა, მზიური იმედი
ლობასთან დააბრუნა. და ამქვეყნიური კეთილი მოქმედების მომავალიც გამქრალიყო. ამ
ათასეული წლების და უსასრულობის სივრცობრივმა მეხ- მასალის წინამდებარე გვერდზე თხრობისას, როგორც გიამბეთ, რუ-
სიერებამ ნათლად შემოინახა, მსოფლიოს ხალხთა ისტორიის სეთის დედაქალაქ მოსკოვის ეკლესიის ეზოში, ტანჯული დიასპორა
საბედნიერო და უჟამო დავიწყებამ ვერ მიიყოლია ქვეყნიერების მამა საბას მართლმადიდებლურად, ქართლის მეფისა და დიდებულ-
საოცრება – „ოქროს საწმისი” . შორეული საუკუნეების მისტერი- თა გვერდით პატივით დაკრძალავენ. ქრისტიანთათვის სამარცხვი-
ების კოლხეთი, პლანეტის საკვირველი ის ფენომენია, რომელსაც ნოდ მოვარდნილ დროს უკლებლივ მათ სამარხებს უსულგულონი
გენიალური ჰეგელი ასე გვიხასიათებს: „კოლხეთის უძველესი გადათხრიან და ჩვენს სათაყვანებელ წინაპართა ძვლებს ერთ ად-
მიწიდან იწყება კაცობრიობის პროგრესი” , და მაინც ძარცვავდ- გილას უხეშად დაყრიან. მერმე ეკლესიის ეზოს კუთხეში შიშველ
ნენ და აპარტახებდნენ ამ ლეგენდარულ ქვეყანას. მერმე მოაწია მიწაზე ერთიანად ჩამარხავენ და მშენებელ-საქმოსნები ზედვე
მოვლენა – სულხან-საბა ორბელიანი, უცილოდ ინდიელთა და ქვესკნელისფერმა დრომ და მაღალი ფენის წარმომადგენელმა ქვითკირით კარტოფილის შესანახ საწყობს ააშენებენ. სად იყვნენ
ატლანტიდელების დონეზე გრძნობდა და განიცდიდა ყოველი- მებრძოლმა ბერძენმა იაზონმა, პლანეტაზე არნახული, ღვთიური ჩვენი მართლმადიდებლები ან კეთილშობილი ლიბერალი რუსები?
ვეს, რითაც უშუალოდ სტუმრობდა გარემოს ზეციური სივრცის სილამაზე, ბუნებით იდუმალფონიანი ნიჭი კოსმოსური წარუშლე- სირცხვილი თქვენზე მოგონებას, ერთ დროს მცირედ მორწმუნეებო
სიღრმეებში და თვითმყოფადი, უფრო ეროვნულ-მეცნიერული ლი სიმდიდრე, ანტიკური ხანის გენიალური დასტაქარ-მკურნალი, და სულ-ღვიძლამოთხრილებო! ამ ამაზრზენი სურათის მნახველთ,
იდუმალ-ნიუანსური ხელოვნების სიბრძნით წვდებოდა, ამრიგად ღვთიური აიეტ მეფის ასული და ქვეყნიერების საოცრება ცივი- საინტერესო მისტიკური საოცრების ამსახველი გადმოცემითი
სამუდამოდ ამდიდრებდა საქართველოს ისტორიული, მეცნი- ლიზაცია, „ოქროს საწმისი” , მუხანათურ-უკადნიერ-ვერაგულად ნაამბობი შემოგვრჩა, – თურმე, უპატრონო ჩვენი მიცვალებულთა
ერული და ლიტერატურული საგანძურის ბედ-იღბალს. დიდმა მიიტაცა და თავის ქვეყანას მიუბრძანა. გაივლის მრავალი ათასი ძვლები, ღია ცის ქვეშ რომ ელაგა, მათ შორის ზოგიერთი ნაწილი,
სწავლულმა გენიალური ალღოთი ქართულ ენას საოცრება ფი- წელი და ჩრდილოეთის დამპყრობელი ქვეყნები, თანამედროვე ნაკურთხი სანთელივით ანათებდაო...
დიასის მსგავსად დაუდგა მტკიცე გრანიტის მზესთან შემხვედ- იაზონი, ძალმომრეობიდან გამომდინარე მიისაკუთრებს ისევ იბე- წმიდა ბერსა და დიდ შემოქმედს ყრმობიდან ნათელი ამაღ-
რი ქანდაკება, რომლითაც მსოფლიოს წამყვან ერთა უნიკალურ რიულ-კოლხურ მშვენიერებას, უკეთილშობილეს და სათნოებით ლებული რწმენითი სისავსით, უმდიდრესი ეკლესიური განსწავ-
ენებს გვერდით, სამუდამოდ დაუმკვიდრა ფრიად მნიშვნელოვანი შემკულ სილამაზეს, პირმშვენიერ, ნინო ჭავჭავაძეს და ასე ჩაკ- ლულობის მადლი ებოძა და სათავეებიდანვე უახლოესი მსოფ-
ადგილი. ლა მან უცნობი ქართველი რაინდის გამორჩეული სიყვარული. ლიო და საერო ლიტერატურის ცოდნას საფუძვლიანად ეზიარა.
რაგინდ ზეციური მოვლენა იყოს ნებისმიერი ნიჭისა და მოწო- ჩაწყვიტა ერის ციკლურ-კანონიკური გამრავლება და დაირღვა წინდახედულად, სრულყოფილად შეისწავლა რამდენიმე უცხო
დების გენია, ღვთიურ-რელიგიური, რწმენა-სწავლება, სრულიად უძველესი უნიკალური გენის საიდუმლო, რითაც შეირხა წარსუ- ენა. მწერლობაში იმჟამინდელ გაფანტულ, დაუმუშავებულ ქარ-
დადებით კეთილსმყოფელად მოქმედებს და შემოქმედებით მო- ლის, აწმყოსა და მომავლის სულიერი ქსოვილი. ქართველების თული ენის გრამატიკას კი უზომო მონდომებით და გონებრივი
მავლის გზას ფართოდ უნათებს. მგონი არ ვცდები და სულხან- თვინიერი მოძალადე, თავნება რომანტიკოსი კი, წმიდანის დონე- მუხლმოდრეკით ეცნობოდა და ყმაწვილობიდანვე აუცილებელ
საბა ორბელიანი, დავით-გარეჯის მონასტრის წმიდათა-წმიდა ზე წამოვწიეთ და უდროოდ გარდაცვლილის ცხედარი მთაწმინ- სამომავლო სამუშაოებზე მეცნიერულ კვლევით მინიშნებებსაც
სავანემ უზარმაზარ თავისუფალ მეცნიერ-მოაზროვნე და დიდ დის მიწას მაღალადამიანური და ზეციური ნათებით მივაბარეთ. აფიქსირებდა. საბედნიეროდ, როგორც სამეფო ოჯახის სისხ-
ხელოვნად ჩამოყალიბებაში უფრო ზეციურად შეუწყო ხელი. ხოლო ყოველ მართლმადიდებელთა თუ მსოფლიოს ნებისმიერი ლით ნათესავს, მზრუნველობითი ცხოვრების თანადგომა ერგო
თუმცა ნებისმიერ რჩეულ ადამიანში გადმოსული გენია, როგორც რელიგიურ აღმსარებელთა სინანულად, ჩვენი წმიდა მადლმო- და რაც კი მომავალში, სულხან-საბასგან გენიალური ქმნილება
თავადვე, ასევე ყველაფერს და ყოველივეს კოსმიურად ფლობს. სილებითი ცხედრები თავის დროზე მოსკოვის ქრისტიანული – „ქართული ენის განმარტებითი ლექსიკონი” , „სიბრძნე სიცრუ-
სულნათელი ბერი საბა, გარეჯის მონასტერში მოღვაწეობის პე- ტაძრის ეზოში რომ დაკრძალეს, მერმე მწარედ არ დაახანეს ისა” და „იგავ-არაკები” ლიტერატურული განძის მოვლინებაა,
რიოდში საღვთო კანონით დადგენილი დღე-ღამის ლოცვებისა დაბინდული დრო და, თითქმის გამიწიერებული წმიდა ძვლები, ყოველივე დიადური და ღვთივზნეობრივი, ბაგრატოვანთა, მრა-
და სამეურნეო სამსახურის აუცილებელ საქმეებს რომ მოისტუმ- ვითომდა კულტურულმა აღმოსავლეთევროპელმა ხალხმა, იქა- ვალსაუკუნოვან მსოფლიო დონის კულტურა-ცივილიზაციიდან
რებდა, როგორც საეკლესიო, ასევე საერო წიგნების კითხვით ურობის გათხრა-ამოთხრის შემდეგ, ველურად მონასტრის ეზოში ებოძა. მერმე სიახლე ქმნილებებს, თავისთავადი თანმიმდევრო-
და მთარგმნელობითი სამუშაოებით იყო დაკავებული, შუალე- ერთ ადგილას დაყარეს უხეშ მეეზოვეთა სათრევად. ამჟამადაც ბით; საოცრება ენობრივ წმიდათაწმიდა მეცნიერებას, ასევე უმ-
დებში კი სხვადასხვა მნიშვნელოვან ჩანაწერებს აწარმოებდა. იქუხა ქართველთა თავზე ბოროტების დაუნდობელმა მეხმა. ჩა- დიდრეს ლიტერატურულ შემოქმედებას, გენიის მოვლენა-წარმო-
ხშირად ცამოწმენდილ ვარსკვლავიან ღამეებს მთის ბორცვზე ვიხედოთ ისევ წარსულში და მანამდე, წლების წინ, სამშობლოში, სახვებით ამდიდრებდა, რითაც დაუღალავი შრომა-მოღვაწეობით
საგანგებოდ წამომჯდარი პლანეტების ულამაზეს მოძრაობა-გა- ქრისტიანთა სათაყვანებელი წმიდა სალოცავის, სამყაროსმიერი პლანეტაზე რამდენიმე რჩეულთაგანი ენის გვერდით დააყენა და
დაადგილებებს საათობით აკვირდებოდა და მხოლოდ შინაგანი სვეტიცხოვლის ეზოში, უკიდურესად შეურაცხყვეს და სამუდა- ბრძნული სიახლეებით ხორცშესხმული, კლასიკურად დახვეწილი
ურთულესი ფიქრებით მსჯელობდა. ზოგჯერ ჩაყვითლებულ მოდ გული ატკინეს ერთ-ერთ სხივოსან, უნიჭიერეს წმიდა ბერს, მეტყველების, სიტყვაკაზმული, ხელთუქმნელ მარად მანათო-
ქაღალდზე ვარსკვლავთა განლაგებებისა და მრავალფეროვან საბა-სულხან ორბელიანს. ბელ, სანთლის ქანდაკად ჩამოქნა.
ანობა პატრიოტული მოტივებით გაამდიდრა რომელშიაც ფეთქავს ძლიერი მუხტი ჭეშმა- აგრეთვე ცხოვრებისეული მომენტების
... რიტი პოეტისა – სამშობლოს, სიცოცხლის რეალურად გააზრება და სინამდვილის სი-
ეკა კვანტალიანი სწორედ ამ შესანიშნავი პლეადის გაგრ- და თვით სიყვარულისათვის... სწორედ ეს სასტიკის ასახვა მოვლენების სიღრმისეული
ძელებაა თანამედროვე ქართული პოეზია, შემართება, სიტყვათ ქმნადობის განუსაზღ- წვდომის უნარითა და ფილოსოფიური აზ-
ეპოქას პიროვნებები ქმნიან. ეპოქალური რომლის თვალსაჩინო წარმომადგენელია ვრელი შესაძლებლობებით ლაიტმოტივად როვნების მასშატბური არეალით, ჭეშმარი-
ადამიანები კი იშვიათად იბადებიან და მთელ ცნობილი ქართველი პოეტი და საზოგადო გასდევს მთელს მის შემოქმედებას... ტების ძიებისა და უსამართლობის წინააღმ-
სამყაროს მოიცავენ საკუთარ თავში მსოფ- მოღვაწე ვაჟა ოთარაშვილი, რომელიც ი. თუმცა ძნელია ისეთი დიდებული კლა- დეგ მედგარი ბრძოლა ვაჟა ოთარაშვილის
ლიოს მიკრო და მაკრო კოსმიური მაკეტით, ჭავჭავაძის, გ. ტაბიძის, ლ. ასათიანის, ქრის- სიკოსი მწერლის ჭაბუა ამირეჯიბის, გამო- პოეზიის ბუნებრივი ამპლუაა – „იმაზე ცოტა
სხვანაირად აღიქვამენ მოვლენებს ცხოვრე- ტიანული პოეზიის ფესტივალის და სხვა ლი- ჩენილი კრიტიკოსისა და პუბლიცისტის აკა- მეტი ვართ, შენ რომ გგონია მტერო...” ამ-
ბის შინაგანი წვით, თუ შემოქმედებითი მოღ- ტერატურული პრემიების ლაურეატია. კი ბაქრაძის და სხვა ცნობილი მწერლების ბობს ერთგან პოეტი...
ვაწეობით... ვაჟა ოთარაშვილის პიროვნებაზე შეიძ- (დალილა ბედიანიძე, მანანა ჩიტიშვილი, ანდერსონი თავის წიგნის „ჰემინგუეი”-ს
დღევანდელ რეალობაში ხდება, როდე- ლება დაუსრულებლად ვისაუბროთ, როგორც თემურ შავლაძე და სხვ.) მიერ ვაჟა ოთა- ერთ-ერთ თავში – „გულუბრყვილობის და-
საც ადამიანს გიწევს მშობლიური ქვეყნიდან პოეტზე, ისტორიკოსზე, საზოგადო მოღვაწე- რაშვილის შემოქმედებაზე ბრწყინვალე შე- კარგვა” აღწერს (ჰემინგუეის) ლიტერატუ-
წლობით, სხვა, უცხო მიწაზე ცხოვრება და ზე, მის მრავალმხრივ განათლებაზე, მისივე ფასების მერე, მასზე ისაუბრო, მაგრამ მისი რული მოღვაწეობისა და ცხოვრებისეულ ას-
რარიგ განცხრომაში არ უნდა იყო მამულის პოეზიის კრებულებზე, სხვადასხვა საინტე- ლექსები საშუალებას გვაძლევს, ყოველი პექტებს, რომელიც მაგონებს ვაჟა ოთარაშ-
გარეთ, ქართველებს განსაკუთრებით გვა- რესო ჟურნალებზე და წიგნებზე, რომლებიც ხელახალი წაკითხვის შემდეგ სხვა თვალით ვილის ლექსს „ჩემი გულუბრყვილო ლანდი”:
ხასიათებს ლტოლვა ყოველივე მშობლიური- „ქუჩაში დიდხანს სიარული,
სადმი – გენატრება მამა-პაპისეული მიწის შუბლზე მიყინული დარდი...
სურნელება, სიმღერა, გალობა, ქართული სტუმრებთან თითქოს მხიარული
ლექსი... ჩემი გულუბრყვილო ლანდი...
მახსოვს შეხვედრა და საჩუქრად პოეტუ- „უფლის გარდა არავის არა ვთხოვდი
რი კრებული – „ლოცვა ლექსებით”, თბილი შენდობას და არ მიღალატია ვარდისფე-
წარწერით... მერე, ჩემი დაუოკებელი სურ- რი ნატვრისთვის...” – წერს იგი ბედისადმი
ვილი, ამ საოცარი ლექსების უცხო ენებზე დაუმორჩილებელი მებრძოლი სულისკვე-
თარგმნისა, რომ უცხოელი მკითხველისათ- თებით, თუმცა, როგორც ჭეშმარიტ შემოქ-
ვის გამეცნო, თუ რა დიდებული პოეზია იქმ- მედს შეეფერება, მისი ლექსები სულით ხორ-
ნება დღეს, ჩვენთან, თანამედროვე საქართ- ცამდე რომანტიული ხასიათისაა. პოეტის
ველოში... „მე” – მიუხედავად უამრავი გადატანილი
პოეზია – (ბერძნ. „ვქმნი”) პოეტის სუ- ქარტეხილებისა, წლების შემდეგაც ისეთი-
ლიერი მდგომარეობისა და წარმოსახვის ვე შეულახავია, როგორც ყრმობაში: „მაინც
გამოვლინებაა, ხელოვნების ფორმაა, სადაც რომანტიკოსი დარჩი მთელი ცხოვრება, გუ-
ენა სამყაროს ესთეტიკური აღქმისათვის გა- ლუბრყვილო სიზმრებით მიწიერი დათმე...”
მოიყენება. ძველად პოეტი და ქურუმი სინო- – წერს იგი.
ნიმური ტერმინები იყო, რაც, ფაქტიურად, ვ.ოთარაშვილის პოეზია რიტმული იმ-
ერის წინამძღოლსაც, ჭეშმარიტების მაძი- პულსისა და სიტყვათა ნაკადის რთული ბგე-
ებელსაც და წინასწარმეტყველსაც ნიშნავდა რითი სიმეტრიის საოცარი ურთიერთშეფარ-
და ძველთაგანვე ადამიანებისა და მიღმიერი დებაა (მაგ. „თოვლში თეთრონი თრთოლვით
იდუმალი სამყაროს შუამავალნი, ზებუნებ-
რივთან მიახლების გამტარები იყვნენ. მათ
ევალებოდათ ასტრონომიის, ფილოსოფიის,
მათემატიკისა და სხვა საბუნებისმეტყველო
საგნების ზედმიწევნით ცოდნა, გარდა ლი-
ტერატურისა და ისტორიისა.
საქართველოში პოეზია ოდითგანვე
ეროვნული მრწამსის გამოხატულება იყო,
პოეტური ბაზილიკები
რომელსაც ქვეყნის ისტორიულ პერიპე-
ტიებთან თუ საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ მისი ავტორობითა და იდეებით გამოიცა: დაინახო წამოჭრილი პრობლემატური საკით- მიჰქროდა...”) მისი ლექსებისათვის დამახასი-
გარემოსთან ყოველთვის მჭიდრო კავშირი „ხილვადობა” (1986 წ.), „თოვლისფერი ღა- ხები: რაინდული სულისკვეთება, რომანტი- ათებელია ემოციებით დატვირთული ნაზავი,
ჰქონდა. აქ არ შემოვიფარგლებით სპეცი- მეები” (1989 წ.), „გველის წელიწადი” (1990 ული გრძნობით განმსჭვალული სატრფიალო რაც უდიდეს გავლენას ახდენს მკითხველზე:
ალურად საკითხების მიმოხილვით, მაგრამ წ.), „ჩემი გულუბრყვილო ლანდი” (1992 წ.), ლირიკა, სამშობლოს სიყვარულის პათოსი „ქარი ქრის... დაგლიჯა ღრუბლები...
უპრიანი იქნება აღინიშნოს, რომ ქართული „ცრემლები ქარში” (1999 წ.), „ხეკორძულე- და სხვ. ერთი სიტყვით სათქმელს რა გამო- დათეთქვა... დაძენძა...დაფლითა...
პოეზიის ნიმუშები – ეს პოეტური არტეფაქ- ლის აღსარება” (2001 წ.), „ცის სარკმელები” ლევს... ო, მერი... მომეცი უფლება,
ტებია, რომლებიც სიმბოლურად აირეკლავს (2003 წ.), „მწუხარე ბედნიერება” (2006 წ.), ნამდვილი პოეტური ბაზილიკებითაა ეგ ბაგე აგივსო თაფლითა...”
ერის იდეალების ნაფიქრ-ნააზრევსა და მისწ- „XXI” (2008 წ.), „ლოცვა ლექსებით” (2010 წ.), ნაგები თითოეული სტროფი ვაჟა ოთარაშ- ავტორი სრულიად ბუნებრივად პო-
რაფებებს... „სამთავისი” (2010 წ.), „ძველი ანჩისხატის ტა- ვილის პოეზიაში, ეს იქნება სასულიერო თე- ულობს ახალ რითმათა შეთანხმებებს, მაგა-
ეროვნულ ნიადაგზე აღმოცენებული ძარი ტფილისში” (2013 წ.), „კასპის ისტორია” მატიკა, სამშობლოს სიყვარული და ერთგუ- ლითად, როგორიცაა:
მწერლობა ორგანულ ნაწილს შეადგენს ქვეყ- (2015 წ.), „ცა – ჩვენი სულის მისამართია” ლება, გმირთა უკვდავსაყოფი სახეები, წი- „თებერვალს თეთრი ცხენები უყვარს
ნის სულიერი ფასეულობების თუ მხატვ- (2015 წ.), მცირე ანთოლოგია „დედა ქართულ ნაპართა პატივის მიგება, დედის ფენომენი, და ენძელების დაქალწულება...
რულ-ესთეტიკურ ფორმულირების ჩამოყა- პოეზიაში” (2003-2007 წწ.) და „უახლესი ქარ- სამიჯნურო ლექსები და ა.შ. მუხლზე ვუსხედით ნამეხარ მუხას,
ლიბებაში და ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია თული პოეზიის და პროზის ანთოლოგიები” ვაჟა ოთარაშვილი განათლებით კიბერ- იქ შევისვენეთ დაქანცულებმა...”
ამა თუ იმ დროის ისტორიული სურათის აღ- (2009-2010 წწ. – სამტომეული) და სხვ. ნეტიკოსია. სიტყვა „კიბერნეტიკა” ბერძნუ- იგი არაერთხელ აღნიშნავს, რომ, მისი,
სადგენად. არის ჟურნალ „ლიტერატურა და ხელოვ- ლად ნიშნავს „მართვას, მესაჭეს”. მან მათე- როგორც პოეტის ჩამოყალიბებაში უდიდესი
ქართული პოეზია არასოდეს ჩამორჩე- ნების” მთავარი რედაქტორი და გამომცემე- მატიკური მართვის გამოთვლითი სისტემა როლი დედამ შეასრულა, ქართული ენისა და
ბოდა ზოგადად მსოფლიოში მიმდინარე ლი- ლი. პოეტურ პრიზმაში გადაიყვანა და როგორც ლიტერატურის უბადლო მცოდნემ და მას-
ტერატურულ სიახლეთა პროცესებს, თუმცა საზოგადოება მალე იხილავს ვაჟა ოთა- ჭეშმარიტმა ხელოვანმა და ნამდვილმა მე- წავლებელმა.
მასში არ ყოფილა ერთგვარი გადამღერება რაშვილის მიერ შექმნილ შესანიშნავ ისტო- საჭემ პოეზიის სადავეებისა – რითმების დედის ფენომენი უმშვენიერესი ხატსახე-
სხვადასხვა მიმდინარეობებისა, არამედ ყო- რიოგრაფიულ ტრილოგიას „გიორგი სააკა- დინამიკური დინება, გარესამყაროს აღქმა, ებით სავსე ლექსებითაა შემკული მის შემოქ-
ველი სიახლე ეროვნულ ქურაში გამოიწრ- ძის ფენომენი და თარხან-მოურავები”. მას ადამიანთა ხასიათის ფილოსოფიურ-ფსიქო- მედებაში. დედა – ეს ყველასათვის წმინდა
თობოდა და ახალი რიტმულობით თუ რითმე- 20-ზე მეტი სამეცნიერო შრომა აქვს გამოქ- ლოგიური ქვეცნობიერი შრეების თავისე- და უკვდავი ხატება ულამაზესი შთაგონების
ბით გამდიდრებული, ჩვენივე ტრადიციების ვეყნებული სხვადასხვა დარგში, ეს იქნება ბურებათა ანალიზი, პოეტური ადაპტაციით წყაროდ აქცია ლექსში „სასწაული”:
ჭრილში განიხილებოდა და თავის განუმე- ისტორიული თუ კიბერნეტიკის კვლევის ლექსებითვე გადმოსცა. „არ გავჩენილვარ ამქვეყნად ჯერაც
ორებელ ხიბლს ინარჩუნებდა ყველა ეპოქა- სფერო, რომელთაგან განსაკუთრებით მნიშ- იგი 25 წლის მანძილზე, ჯერ კიდევ სრუ- და დედაჩემი კვლავ ცოცხალია...
ში. ვნელოვანია საქვეყნოდ ცნობილი სამეცნი- ლიად ახალგაზრდა კითხულობდა ლექციებს ამ სასწაულის მე თვითონ მჯერა,
დავიწყოთ გენიალური ქართველი პო- ერო ნაშრომი ალბათურ-სტატისტიკურ მოდელირებაში, მე თვითონ მჯერა, წმინდა მარიამ...”
ეტებითა და მოაზროვნეებით – შოთა რუს- „სადღაა ვამბობ სააკაძე, ქართლის ცე- მართვის სისტემებში, ასევე თანამედროვე მთრთოლვარე რითმებით დაწერილი
თაველით და დავით გურამიშვილით. გავიხ- ზარი...”– სადაც ავტორი არქივებზე, ისტო- ქართულ მწერლობში და სხვ. უნებლიედ, მახ- სტრიქონები დედაზე, საოცარი სინაზითა და
სენოთ რომანტიკოსები... როგორ შემოიჭ- რიულ წყაროებსა და დოკუმენტებზე დაყრდ- სენდება ნაწყვეტები მისი ლექსებიდან: „ლექ- სიყვარულითაა ნასაზრდოები, რაც მომა-
რა ევროპეიზმი ნიკოლოზ ბარათაშვილის, ნობით, ნათელს ჰფენს ბურუსით მოცულ ის- ცია”, „განტოლებების ამოხსნას ვცდილობ”, ვალი თაობისთვის ნამდვილად მისაბაძი და
ალ.ჭავჭავაძის, გრ. ორბელიანისა და სხვათა ტორიას და იკვეთება დიდი ქართველი გმი- „სიყვარულის მათემატიკური ახსნა”, „პოეტუ- აქტუალურია დღევანდელობაში, როცა უამ-
შემოქმედებით XIX საუკუნის დასაწყისში... რის, ეროვნული ფენომენის გიორგი სააკაძის რი მათემატიკა”, „ლექცია” (სადაც ოსტატუ- რავი ფსევდო-კულტურის მიმდინარეობები
შემდეგ, XIX საუკუნის 60 -იანი წლებიდან პატრიოტიზმის და მოღვაწეობის აპოგეა. რადაა წარმოდგენილი კლასიკური ლექსისა იჩენს თავს. ლექსში – „დედა და მტრედი”,
თერგდალეულთა ბრწყინვალე დასი გამოდის ვიმედოვნებთ, მამულისთვის „შვილშეწირულ და ვერლიბრის შერწყმა). „ალბათობის თე- სულის შემძვრელი ალეგორიაა:
სამწერლო ასპარეზზე შემდეგი მოწოდებით მამაც მეომარს” ალბათ, ბოლოს და ბოლოს, ორია”– ამ ლექსით კი ავტორმა, ალბათ სამ- „ფანჯარაში შემოფრინდა მტრედი
– „ჩვენი თავი ჩვენადვე გვეყუდნეს!” ღირსეულ პატივს მიაგებს ერი... ყაროს ის გულის ტკივილი დაინახა, რომლის თეთრზე-თეთრი ვით ყვავილი ხეთა...
განსაკუთრებით უნდა აღვნიშნოთ მა- აღსანიშნავია ასევე ვაჟა ოთარაშვილის ალბათობა მერყეობს მათემატიკური გამოთ- იქნებ, შენი სული იყო, დედი,
მულის ჭირ-ვარამის გამზიარებელნი – ერის შესანიშნავი საავტორო რეიტინგული ტელე- ვლების თეორემიდან, რეალურ სამყაროში იქნებ, ისევ დამიბრუნდა დედა....”
სულიერი მამა და მოძღვარი ილია ჭავჭავა- გადაცემათა ციკლი „ლიტერატურა, ხელოვ- ადამიანების გულგრილობიდან გამომდინარე პოეტი უდიდესი მოკრძალებით „ლოცვას
ძე, უძვირფასესი მგოსანი აკაკი წერეთელი, ნება, სულიერება”, რომელიც მას მიჰყავს მიყენებული ტკივილების გამო: ლექსებად” გულის სიღრმიდან აღუვლენს
რომლის შედევრები ხალხმა დიდი სიყვარუ- „ობიექტივის” ეთერში. „გული ყოველთვის ვერ უძლებს უფალს, „რომ საქართველოს არ დაელიოს
ლით გაითავისა, საბედნიეროდ წილად მხვდა პატივი, ტკივილს, ოქროს აკვნები – ბაზილიკები...” მისი სასუ-
ვაჟა-ფშაველა – ფილოსოფიურად მოაზ- ამ გამორჩეულ შემოქმედთან ერთად ვიყო ათასში ერთხელ გაწყრება ღმერთი ლიერო შინაარსის პოეზია განმსჭვალულია
როვნე, საერთო-საკაცობრიო ჰუმანიზმით, თანაავტორი წიგნისა „მერანის მისტე- და ალბათური რიცხვების მწკრივის ქრისტიანული სულისკვეთებით, ბიბლიური
რომელმაც ქართულ პოეზიაში დაამკვიდრა რიები”, სადაც ჩვენმა პოეტურმა დუეტ- ჯამი ყოველთვის იქნება ერთი...” სახეებით, მოტივებით და მსოფლშეგრძნებით.
ახალი გმირი „ბუნება მბრძანებელია” ... მა პოეტური ჰიპერბოლებით გააცოცხლა მთელს მის შემოქმედებაში ლექსთწყო- არ შეიძლება არ აღვნიშნო ლექსი „ოთხ-
სიმბოლისტთა გავლენით კი XX ს-ის ნ.ბარათაშვილისა და ეკატერინე ჭავჭავაძის ბის მშვენიერი ფორმისა და შინაარსის მიღ- თავი”, ანუ სახარება, რომელსაც ბერძნულად
პირველი მეოთხედიდან შეიძლება ითქვას მიმოწერა – „ბარათები ლექსებად”, ტრაგი- მა, ჩანს შესანიშნავი ოსტატობით შექმნილი „ევანგელე” ეწოდება და ქართულად ოთხ თა-
ფრანგული ლექსის წერის სტილი დაამკვიდ- კული სიყვარულის ისტორია, რაც სიახლეა ხატსახეები, პოეტური მისტიკის ეპითეტე- ვადაც მოვიხსენიებთ. პოეტი შესანიშნავი
რეს ცისფერყანწელების ისეთმა კორიფეებ- როგორც ქართული, ისე მსოფლიო პოეზი- ბით გადმოცემის ინდივიდუალური ხედვა. ოსტატობით აღწერს წმინდა მოციქულთა
მა, როგორებიც იყვნენ – ტიციან ტაბიძე, პა- ისათვის. მაგალითად: მიერ დაწერილ წიგნთა კრებულს:
ოლო იაშვილი, ვალერიან გაფრინდაშვილი, ახლა კი ვაჟა ოთარაშვილის სიცოცხ- „ხეები ხორუმს ცეკვავდნენ ქარში, „ო, უფალო, ჩვენო,
გიორგი ლეონიძე, გრ.რობაქიძე, კოლაუ ნა- ლით სავსე, მგრძნობიარე, ზოგჯერ ექსცენ- ჩახვეულები ხმელი ხელებით... კრძალვით გინთებ სანთელს...
დირაძე... გენიალური გალაკტიონი... ლადო ტრიულ, ამოუწურავი ენერგიით ავსებულ მიჭიხვინებდა უმხედრო რაში სახარების ბჭენო – 
ასათიანმა კი მშობლიური პოეზიის ოქროხმი- ლექსებზე მინდა ყურადღება გავამახვილო, თავდავიწყებით და გახელებით...”
 „გადაბუგეს სასაფლაოც, ეკლესიაც... სებურად გადმოსცემს ამ უკვდავ და უკიდე- თითოეული სტროფი თითქოს ახმიანებული
ჩამოინგრა დედო კოშკიც, გალავანიც... განო თემას – რასაც სატრფიალო ლირიკა ჰაეროვანი ნოტია, ილუსტრაციაა იმისა, რომ
საქართველოს ქართველები შეესივნენ, ეწოდება. შეყვარებულთათვის დროსა და სივრცის
იოანე, ლუკა, მარკოზი და მათე...” ვით ალავერდს ურჯულოთა ქარავანი...” ვაჟა ოთარშვილი თავისი კალმით სულის საზღვარი არ არსებობს რეალობაში და მოქ-
პოეტი ხან მეწამული ფერებით გვიხა- პოეტის აზრით ქართული ტრადიციული მოძრაობის ყოველ მოქმედებას საოცარი სი- მედებათა თანამიმდევრულობა, რომელიც
ტავს ღვთისმშობლის მიერ იესო ქრისტეს ღირებულებები არ უნდა შეიცვალოს... პატ- ლამაზითა და ოსტატობით ასახავს. წერს აღვიძებს მკითხველში სურვილს, ჩასწვდეს
დატირების გულისგანმგმირავ მომენტებს: რიოტიზმი – ეს მივიწყებული სიტყვა კი არა, რაც ჭეშმარიტად მიაჩნია, ნათლად, პირ- ლექსში მოთხრობილი ამბის მოვლენების
„არ მიგატოვებს არასდროს დედა, პირიქით, ახალი ძალით შემოსილ იდეად დაპირობით, შესანიშნავი კონტრასტებით, სიღრმეებს, ყოველი ახალი წაკითხვის შემ-
არც ჯვარცმულსა და მარტო დარჩე- უნდა იქცეს ქვეყნის სადარაჯოზე, თორემ ალეგორიულად და, რაც მთავარია, გულის დეგ შთამბეჭდავ ზემოქმედებას ახდენს მას-
ნილს...” ხან ძველ აღთქმისეულ ეპიზოდებს თუ მამულზე გული არ შეგტკივა, ადვილად შეუნიღბავი უბრალოებით („უნდა მენატრე- ზე: „მელაპარაკე: დრო და მანძილი ხომ არ
მოკრძალებული პათოსითა და შორსმჭვრე- მიატოვებ მას („ჰეი”): „მიდიან ქართველები, ბოდე ...”): არსებობს სიყვარულისთვის...”
ტელური გააზრებით გადმოსცემს აღარ დაედგომებათ!... სამშობლოში სამშობ- „უნდა მენატრებოდე, რომ არ ჩაქრეს მისი პოეტური სიტყვის მაღალმა არტის-
(„ბერსაბე”): ლო, თითქოს ეუცხოებათ...” კოცონი, ტიზმმა, ღრმა შინაარსმა და ლექსის შინა-
„უსჯულოების აღხოცვის წადილს „ჩემი ლექსებით შენზედ ვლოცულობ, სიზმრებს უნდა ველოდო, განმა მელოდიურობამ განაპირობა გამოუთ-
ატარებს მოდგმა ადამის შვილთა... ჩემო ენავ და ჩემო მამულო !” – ღაღადებს როგორც ღვთიურ სასწაულს...” ქმელი ემოციის თავისებურად გადმოცემა
იქნება, ღმერთო, ეს ცოდვა-მადლი პოეტი. სწორედ მან შემოიტანა ქართულ პო- მთელი მისი შემოქმედების სატრფიალო მეტაფორული აზროვნებით და დახვეწილი
სოლომონ ბრძენის გაჩენად ღირდა...” ეზიაში ახალი ხატსახე – ლოცვა ლექსებით თეორია, მკითხველს სთავაზობს გრძნობე- ბგერწერით. მაგ. ლექსი – „წერილი”, მდი-
სახარებისეული სახისმეტყველების მო- და სიტყვის დიდოსტატი, ლექსში – „ხეკორ- ბის სიწრფელეს, გულიდან აზვირთებული დარი ორიგინალური მეტაფორებით არის
მენტები წარმოდგენილია ქრისტიანული ძულელის აღსარება”, სვეტიცხოველს ავედ- ტალღებივით გადმოღვრილ მგზნებარე სავსე: “...შენ ერთხელ წვიმამ ისე გაგლუმპა,
ტრადიციების ღრმა გააზრებით, რომელიც რებს მშობელ ქვეყანას და ჩანს, დიდ წინა- თავდავიწყებას სიყვარულისთვის და საყვა- რომ ჩამოგადნა ყელზე საყურე...” ან „უბრა-
შერწყმულია მართლმადიდებლურ მსოფ- პართა დარად, ხელოვანის თვითშეწირვის რელი საგნისადმი. ლო ლექსიც ფიქრში შედევრად, რომ მოჩანს
ლაღქმასთან, თუმცა მისეული განცდებით მისტერია: პოეტის ესთეტიკური შეხედულებები, ყველა პოეტმა იცის...”
გადმოცემული, ადამიანური ცოდვებისა „დაე, მომკვეთონ მეორე მკლავიც, მისი მიჯნურობის კოდექსი თვითმიზნის ნატიფი პერიფრაზებით გამოხატავს
და ღვთისაგან კაცთა მოდგმის დაშორების ოღონდ ერთობა იყოს ქართველთა... ფარგლებში კი არ იკეტება, არამედ მგრძნო- პოეტი სიყვარულის ობიექტით აღტაცებას,
გამო: ვერც წიწამურთან ვეღარ მომკლავენ ბიარედ საუბრობს ლექსებით, მისივე პო- განშორებას, სევდას, სატრფოს სიახლოვის
„ქრისტე უჭირავს ღვთისმშობელს, თუ საქართველოს სული გამთელდა...” ეზიის პერსონაჟებზე... ხან გულისტკივილით და ტრფობისადმი თანაგრძნობის სურვილს.
სახე აქვს დაღლილი... „ერი თავის გმირებში პოულობს თავის და უდრტვინველი სევდით, ხან ბედნიერების მისთვის დამახასიათებელია ნათელი თხრო-
კაცთ ნაღველს თვალები იშრობენ, სულსა და გულსა, თავის მწვრთნელსა, თა- საოცარი გასხივოსნებით, მაგრამ ყოველთ- ბის სტილი, რომელსაც შეუძლია თვალთა-
ღმერთია ბალღივით... ვის ღონეს და შემძლებლობას, თავის ხატსა ვის კეთილშობილური ადამიანის მაღალი ხედვის ცენტრში მოაქციოს საგანი., იგი მკა-
ვით უძლებ მაგ ბავშვის სიმძიმეს და მაგალითს...” – ბრძანებს ილია ჭავჭავაძე. ღირსებით, სულიერი და ემოციური განცდე- ფიოდ გამოხატული სუბიექტური განცდის
დედაო მარიამ... ვაჟა ოთარშვილის პოეზიაში მრავლად ბის „მწუხარე ბედნიერებით”... ნამდვილი ვირტუოზია:
ჩვენს ცოდვებს ცრემლებად იმძივებს, შეხვდებით დიდებულ წინაპართა ხოტბას. „ისეთი გრძნობა დამეუფლება, „ყოველ წამს შენზე ფიქრები მთუთქავს...
ვისაც სწამთ – ნეტარნი არიან...” არ შეიძლება არ აღვნიშნოთ საქართ- მგონია დარდმა გული გახია... ო, ვარსკვლავებში ვეძებ შენს მზერას...
პოეტმა იცის, რომ, თუ ბერ-მონაზვ- ველოს დიდი მხედართმთავრის გიორგი სა- მითხარით, ნეტა, ცაში ღრუბლები, თებერვლის თექა ახურავს თუთას –
ნობა ძლიერია, მაშინ ეკლესიაც და ერის აკაძისა და მისი ვაჟიშვილის – პაატასადმი თოვაში ვინმეს თუ გინახიათ...” და გულში მყევხარ, როგორც ენძელა...”
ცხოვრებაც ღვთის მადლით ძლიერდება და მიძღვნილი ლექსები – „დაღამება დიდი მო- ზოგჯერ „ტრამალის მგელივით” მარტო- ნიშანდობლივია ვ.ოთარაშვილის ენობ-
უფალთან ერთობის სინერგია მთელს ქვე- ურავისა”, „დიდი მოურავი”... პოეტი აღწერს სული პოეტი, მგრძნობიარე გულის სატკი- რივი სტრუქტურის მრავალფეროვნება,
ვაჟა ოთარაშვილის შემოქმედებაში

ყანას სიკეთით აავსებს. ლექსში „მონაზვ- საკუთარ სულში ჩაღრმავება, თვითგამო-
ნები”, ავტორს ეიმედება, რომ მონაზვნობა ხატვის განსაკუთრებულობა, ლექსის ვერ-
– ქრისტეს მხედრები, სულიერების ქვაკუთ- სიფიკაციის ჰარმონიული წყობა, სოფლის
ხედია „რომელსაც ბჭენი ჯოჯოხეთისანი თემატიკა, მშობლიური კუთხის სიყვარული
ვერ შემუსრავენ ” და მათი ლოცვის შეწევნი- („სოფელი ხოვლე”, „სასაფლაოზე კასპში”,
თაა შესაძლებელი ამ რთულ დროს გადარ- „თეძმის ნაპირას ვიწყებთ ხეტიალს”...). აგ-
ჩენა: რეთვე, ელეგიური, ფილოსოფიური გააზრება
„ო, მონაზვნებო, თქვენი სიმართლით, ცხოვრებისეული მომენტებისა და საგნების
უნდა გაკვეთოთ ბნელი, ბოროტი... არსისა, მრავლად მოიპოვება მის პოეზიაში,
და თაფლისფერი სანთლის სინათლით, სადაც საინტერესოდაა გადმოცემული ავ-
მეორედ მოსვლის უძლებთ მოლოდინს...” ტორისეული მსოფლმხედველობა, იდეები და
ჯვარი ქრისტესი უმთავრესი სიწმინდე შეხედულებები სამყაროზე, მასში ადამიანის
და კაცობრიობის გამოხსნის მოწმობა, საერ- ადგილზე, საგნებზე (მაგ. ლექსები: „მგლის
თო საკაცობრიო თვალსაზრისით ქრისტი- გეში”, „ალყა”, „ძეგლები წვიმაში”, „ჯიხვი”,
ანული რელიგიის სიმბოლოა. სწორედ ქრის- „ნალი”, „ქარბორბალა”, „ზებრა”, „ტრანსპ-
ტეს მიერ გაღებულმა მსხვერპლმა აგვიყვანა ლანტაცია”, „წერტილი” და სხვ.).
ზეცაში და დაკარგული დიდება დაგვიბრუნა. ამინდის აღწერა – განწყობის გადმოსა-
ეს მსხვერპლშეწირვა აღსრულდა ჯვარზე, ცემად, ბუნების განსულიერება აღქმული
ამიტომაც ჯვარი და წმინდა ხატები ავტორის პირადი განცდების ფონზე – მხატვრული
აზრით, გვაზიარებს ღვთიურ, ზეციურ მადლს ხერხების სიუხვით არის წარმოდგენილი,
(„საკვირველია ჯვარი და ჯვარცმა”): („შემოდგომის ქარები”):
„საკვირველია ჯვარი და ჯვარცმა, ცად ამაღ- „ხეები თითქოს იწერდნენ პირჯვარს,
ლების იდუმალება...” ტოტებს შლიდნენ და მიჰქონდათ
საქართველოს ბუნებასავით მრავალ- სამშობლოსთვის გულანთებული ეროვნული ვარს შემდეგი სიტყვებით გამოხატავს: „მე გულთან...
ფეროვანია ვაჟა ოთარაშვილის პოეზია, ხან გმირის ტრაგიკული ბედის ისტორიას: „მიდი შეხვედრები მქონდა მრავალი, ბოლოს კი მთოვარე ღრუბლის საკანში იჯდა,
ცად აზიდული მყინვარწვერივით დინჯი და და სცადე! შენც გაწირე შენი ყმაწვილი, თან მაინც ვრჩებოდი მარტო...” და ბოჰემური მთების გადაღმა გადასვლა სურდა...
მეოცნებე, ხან მტკვარივით მოდუდუნე, ხა- მტრის ბანაკში იბობოქრეთ ხუთიოდ კაც- ცხოვრების მიღმა, იგი მუდამ ეძიებს ჭეშ- ავაზისფერი დაჰკრავდა ღამეს
ნაც შავ ზღვასავით ბობოქარი... მა...” მარიტ, ამაღლებულ, წრფელი გრძნობებით და ცახცახებდა ჩრდილი გუმბათის...
სამშობლოს სიყვარულს პოეტი არათუ გულის სიღრმემდე სწვდება საოცარი ნასაზრდოებ უსაზღვრო, უნაპირო სიყვა- და ეკლესიის სარკმლიდან ქარებს
ლოზუნგებივით სავალდებულო მოწოდებე- ლექსი „პაატა სააკაძის მონოლოგი”, სადაც რულს... გაჰქონდათ სანთლის ალთა სურათი...”
ბით გამოხატავს, არამედ უბრალოდ სტკივა აღწერილია ჭაბუკი ქართველი ვაჟკაცის სუ- „ქარი და ღამე უკვე ლექსია...”– წერს პო- იცვლებიან საუკუნეები, ხელისუფალნი...
მამული და ხმამაღლა ამბობს მისი ხალხის ლიერი განცდები და თავდადება სამშობლოს ეტი. მისთვის სახასიათოა სწრაფვა, მიიტა- ხუნდება ყოველი ფერი, რაც არ არის ჭეშმარი-
სატკივარს, როგორც ნამდვილი ჭეშმარიტი სამსახურისათვის, რომელიც შაჰ-აბასის ნოს სათქმელი მკითხველთან ისე, რომ ზო- ტი ადამიანური გრძნობებით ნასაზრდოები
მამულიშვილი და ერის ჭირ-ვარამის გულშე- კარზე მძევლად იმყოფებოდა ირანში : გან გაზაფხულის სიოსავით ნაზი რითმებით, და არასოდეს შეიცვლება ის ძვირფასი ღირე-
მატკივარი და გამზიარებელი. ის მართალია, „ოღონდ ქართველი ერი გადარჩეს, ზოგან კი მწველი ცეცხლოვანი ხატსახეებით ბულებანი, როგორიცაა სამშობლოს ერთგუ-
ნათლად და ზუსტად გადმოსცემს თავის წუ- მეტი ამქვეყნად არა მინდა რა... გადმოსცეს გრძნობების სიუხვე: ლების გააზრება, სიყვარულის აღმაფრენით
ხილს, მაგრამ ზოგჯერ გადაკვრითა და მი- დედა ღვთისმშობელს ვეტყვი დანარჩენს, „ღამეა... დარდი ფუთფუთებს გულში ტკბობა, მოყვასისადმი თავდადება, ბოროტი-
ნიშნებით უფრო მეტად აღწევს სათქმელს: არ შემრაცხავენ თუმცა წმინდანად...” და სიზმრებს ქსოვენ ეჭვის ძაფები... სა და სიკეთისათვის ნამდვილი სახელის დარ-
„ქართველები ერთი კონა ია ვართ, ვერ გაგვ- არადა, პოეტი სწორედ პაატა სააკაძის რად მეჩვენება წყარო პირქუში, ქმევა... რაც მარგალიტებად არის გაბნეული
ყიდეს ისპაჰანის ბაზარზე...” წმინდანად შერაცხვას ითხოვს ამ ლექსით. ჩემი ბაგეთი დანაწაფები... ვაჟა ოთარაშვილის პოეზიაში და ერთად აკინ-
„სიმართლეს ბევრი მომხრე ჰყავს, მაგ- დღეს, როცა ეროვნული ნიჰილიზმი და თავდავიწყებით მიყვარს ეს წყარო... ძული საოცარ სურათს ქმნის, მისი ოსტატური
რამ ცოტა დამცველი...” – ამბობს პლატო- ლიბერალური ღირებულებები ასე შემოიჭრა ჩემი მხსნელია ...ის არ გამწირავს... კალმითა და მახვილგონიერებით შეზავებული,
ნი. ვაჟა ოთარაშვილი სიმართლის მომხრეც და პატრიოტული სულისკვეთების კრიტიკაა სიყვარულისთვის უნდა ვეწამო, რითმებით მოგვირისტებული და პოეტურ ბა-
არის და დამცველიც. მას ენანება ყოველი გაჩაღებული, საჭიროა მთელი ძალისხმევით რადგან ამ გრძნობამ გამაარწივა...” ზილიკებად ამოზიდულნი...
გოჯი ივერიისა დასაკარგად, რომელიც ბრძოლა ქვეყნის სადარაჯოზე და როგორც ვაჟა ოთარაშვილის პოეზიაში ვერ იპოვით ჩემის მხრიდან, იმედია, კადნიერებაში
ჩვენს წინაპრებს სისხლით და ჯაფით მოუტა- ლექსში „გენური მოზაიკა” წერს ავტორი, მის იოტისოდენა სიყალბეს, აქ ყველაზე უინტიმე- არ ჩამეთვლება, საკუთარი ლექსის მიძღვნა
ნიათ ჩვენამდე („ვედრება”): სულში ფრესკებად იხატება მამულის კეთილ- სი შეგრძნებებიც კი გულწრფელი სიფაქიზი- ვაჟა ოთარაშვილისადმი, რომელიც მისი პო-
„არასდროს გავქცეულვარ წინაპართა დღეობისთვის დღენიადაგ ზრუნვა და ფიქ- თაა დახატული. პოეტის სამიჯნურო პოეზიის ეზიისა და შემოქმედების გაცნობის შემდეგ
მიწიდან… ვიყავ ბედით ეული, მილხინდა თუ რი... არსის გაგება შეიძლება მისივე სიტყვებით შეიქმნა:
მიჭირდა...” როდესაც ცდილობ პოეტის შემოქმედე- გადმოვცეთ: „ისე ლამაზად უნდა მიყვარდე, „კვლავ ბობოქრობს ივერიის
მისი ლექსები მისივე სულის ამოძახი- ბაში გამოკვეთო სასიყვარულო თემატიკის რომ დამენანოს ვარდის მოწყვეტა...” უძლეველი სარდალი,
ლია. ავტორი შეგვახსენებს, რომ ისტორია სიღრმეების თავისებურებანი, სასურველია იგი სიყვარულის ისტორიას გვიყვება თე- თუმცა ახლა კალმით კვეთავს მტერს და
მეორდება, რა მნიშვნელობა აქვს როგორ თავდაპირველად ჩასწვდე, ავტორის სულის მატური სპექტრის იდეური მრავალფეროვ- ორგულ მომხდურებს...
გაიყიდება საქართველო, ან რომელ ეპოქაში, გამოხატულების ძირითად ასპექტებს და ნებით, რომელშიც გადმოცემულია ავტორის დღეს, გიორგი სააკაძის შენ ხარ
მთავარია წინ აღვუდგეთ ყველა იმ პროცესს, ლექსების შინაარსს, რომელიც ერთგვარი პირადი მისწრაფება, განცდა, შთაბეჭდილე- მართლა სადარი
რომელიც დამანგრეველია ერის ერთიანო- გასაღებია ზოგადად შემოქმედის შინაგანი ბა...რაც ცხოვრებისეული მოვლენებისაგან და ქართული სიტყვით იცავ
ბისთვის („ქართველები”): სამყაროს აღსაქმელად. ყველა პოეტი თავი- იღებს სათავეს. მაგ. ლექსში „მელაპარაკე”, კლდემაღალას ქონგურებს...”
8 ლიტერატურული მესხეთი საუკუნის გადასახედიდან 2018 წელი, მაისი
ჯავახი, როდესაც ფულის მოსაგებათ შორს სადმე არის წასუ- ყოველ დილას 20-30 სული საქონლის ღამით და-
ლი, მაშინ შინ მოსვლას არა ურჩევნია-რა, თუნდაც თვალ-მარგა- ფუნულის გარეთ ხერძლებით ზიდვა, ერთ ვერს-
ლიტით იხიშრებოდეს იქა. იმისთვის ერთადერთი ნუგეშია, როდე- ზე კოკებით წყლის ზიდვა, კრავების ძოვება, წის-
საც ის თავის ოჯახობაში გახურებულ თორნესთან ხმელა კაკალა ქვილში ვირებით სიარული საფქვავზე, თონეების
პურს გარხნიდეს. სწორეთ ბედნიერათ სთვლის ის მაშინ თავსა და გახურება და ცხობა პურისა, სასმელ-საჭმლის
აკი ღმერთიც არ აკლებს მათ ასეთ ბედნიერ ცხოვრებასა!.. მომზადება, სახლ-კარის ხვეტა-წმენდა, თავიან-
ამიტომაცაა, რომ ხიზაბავრელები არ ზოგავენ თავს უსარ- თებური ჭრა-კერვა და წინდა-შალების ქსოვა და
გებლო შრომისთვის და მიჰყავდათ ორი ან სამი ძაღლი გასას- სხვა, რასაც ყველა ამ საქმეში დარჩობილს ქალს
ყიდათ; მოივლიან ბაღდათს, სვირს, ხორაგაულს, ჭიათურას და აგვირგვინებს მისი პატრონი მითი, რომ ფეხშიშ-
ქუთაისს. აიღებენ ამ ძაღლებში ხუთს ან ექვს მანეთს ორი-სამი ველასაც ატარებს, მერმე და იქაურს ისეც ცივს
კვირის განმავლობაში. აქედან 2-3 მან. გზის ხარჯათ, რკინის გზე- და სუსხიან თოვლიანს ზამთარში, რომელნიც
ბით და საჭმელ-სასმელში დახარჯავენ და ოჯახობაში კი ერთს ან დედიშობილ შიშველ ფეხებით დაიარებიან თვით
ორ მანეთს მოიტანენ დიდის სიჩქარით თავის ცოლშვილში. ახალი ნალოგინევი ქალები, რომელთაც სწორეთ
ბარაქალა თქვენს ვაჭრობას ხიზაბავრელნო ჯავახნო! სასწაულით ღმერთი ინახავს იმ ნალოგინევთ და
ჯავახი გონებრივად დიდ სიბნელეში იმყოფება. სწავლისა მას არა ემიზეზებათ-რა ფეხშიშველობითა და წინააღ-
არც თუ არაფერი არ სცხია რა, არამედ აინუნშიაც კი არ მოსდის მდეგ კი ყოჩაღათ არიან. ცოლნი თვისნი ქმართა
იგი... ამიტომაც აქ ნასწავლნი მცირენი არიან და თუ ათას მცხოვ- დაემორჩილენითო, ეს მცნება მათ დაუვიწყებ-
რებთა შორის 7-8 სკოლას ვხედავთ, ისიც ყველა ძალდატანებით ლად აქვთ ქმრების წინაშე. ცემა, ტყეპა, გინება
დაარსებულია, ზოგი მთავრობის და ზოგიც კი იქ მოსამსახურე და ლანძღვა ზედ მეტათ ბევრათ უნდა აიტანოს
სხვა ნასწავლ პროვინციელის მეოხებით, რომელნიც ასეთ ხალხ- საცოდავმა სასაქმოში მომაკვდავმა ჯავახმა მან-
თა შორის მსახურობენ და შესტკივათ მათთვინ გული. დილოსანმა თავიანთ მხეცი ქმრებისაგან. რაიცა
სწავლას აქ ვინმე მიიღებს თუ არა, ეს სულ ერთია. რადგა- ყველა ეს, თვით შეუღლებისავე ედებათ მათ პი-
ნაც არც უსწავლელობით იბრკოლებენ რასმეს... საპატიო სტუ- რობასავით, მაგ., როცა ნეფეს დედოფალს ჩააბა-
მარს ჯავახი იღებს იქ, სადაც ბევრი ხარ-კამეჩი და ძროხა უბია,
იმ ერთად-ერთს მხოლოდ ძელებით გადამკედლილს ოთახში,
სარკე ჯავახთა
რომელსაც „ოდას” ეძახიან. იმ სასტუმრო ოთახს შესანიშნავათ
ათბობს იმოდენი საქონლისაგან დაფუნული, რომელსაც ასდის
თბილ-თბილი ბოლი, რის გამო, სტუმარნი აშორებულ არიან ჯა-
ვახეთის ცივ-ყინვიანს ზამთრისაგან დაციებისა, რითაც მასპინ-
ცხოვრებისა,
ძელნი სირცხვილითგანაც ამოჰყავს სტუმრის წინაშე ამ ცხელი
ფუნით... ხოლო ზაფხულში კი, საქონელს აღარ აბმენ სახლში და
გაჰყავთ კარში…
თეთრ წვერა მოხუცს ჯავახს დიდი გავლენა აქვს ყველასთან
და ყოველიფერში და მასთან დიდი პატივისცემაც. ადგომ-დაჯ-
ანუ
დომაში და სხვა ჭამაში პირველი თავაზიანობა და შეთავაზება
მხოლოდ მათ ეძლევათ. სასოფლო საქმეებშიაც კი არ გაერევიან
ისინი, ამათ გადაუვალს არას იზმენ-რა. ყველა ახალგაზრდა ამ
მოხუცთა მორჩილებაში სუფევენ, წინააღმდეგ შემთხვევაში კი,
მათი დახასიათება და
ხშირად ჯოხსაც კი გადაუცხუნებენ დანაშაულთა.
– ჯავახი დიდი მუშაა. ადგილობრივ თვალ-უწვდენს მინდორს
(რაიცა ტყეს და ბაღს სრულებით მოკლებულია), იგი გუთნავს
ჩვეულებანი მოკლე
ნაწყვეტებით
სახეზე დასწერებიათ ეს, რაიცა აიძულებს ყოველივე გაჭირვებას
რებენ, ნეფემ ფეხი ფეხს უნდა შემოჰხვიოს, ან დაადგას დედო- ძალა-უნებურათ გადატანობა და მოთმენობა. და ამიტომაცაა,
ფალს, რაიცა ნიშნავს ყმობასა და მორჩილობას. და ყველა ეს შე- რომ ჯავახნი თვით მემამულეებს ცხვრულებ ეუბნებიან და არავი-
წუხება რომ უნდა უხმოთ გადაიტანოს, ე.ი. ხმა არ უნდა ამოიღოს თარს წინააღმდეგობას და წყენას არ უწევენ; პირიქით, ვირსავით
არა რა ქმრის შევიწროებაზე. ესეც პირობა ქორწილშივე იდება: მათი ბებრებისგან ცემა-ტყეპას სულგრძელობით ითმენენ თვით
დედოფალს ლავაშს მიაფენენ პირზე და სატევრით გაჭრიან პატა- სისაწყლე-სიდაჩაგრულებაში.
რა წვერსა, რაიცა ენის მოჭრას ნიშნავს, რომ ენიანი არ გამოვიდე- ჯავახეთში მრავალი ზეპირსიტყვიერებაა, რომელიც მცოდ-
სო და გაჭირვებაშიაც ენა არ იხმაროს სალაპარაკოთაო. ნეთა შორის ბევრი მოშაირე-მელექსეა და სიტყვა მოსწრებული-
საზოგადოთ ქალებში აშიყობა ხდება ახალგაზდა ყმაწვილ ცა.
ქალთა და ვაჟთა შორის: ბულვარებში, თეატრებში და სხვადასხ- 1). ბიჭო, ხუციანთ პეტე,
ვა გასართობებში და სეირნობაში, ე.ი. მოცლილ სხვადასხვა გა- სიტყვა რაზედ გადმიკეტე
სართობებში და სეირნობაში, ე.ი. მოცლილ დროზე, მარა ჯავა- ვინც ამაღამ ერდოზეა,
ხეთში კი კვირა-უქმის გარდა, ე.ი. უსაქმობის დროს გარდა, თვით ადი ყველა დამიპე!
სასაქმოშიაც კი უკეთ ხერხდება აშიყობა და ხელოვნურათაც ყა- – უთხრა პასუხათ ხიზაბავრელმა კაკო ზაქარამ ხუციანთ
ნაში მუშაობაში, კრავების ძოვებაში, წყლის მოტანის დროს და სხ. (კოჭათ) პეტეს, რომელიც ისიც მოშაირე იყო და იმისთანა შაირი
ჩვენ დავახასიათოთ ამათგან ერთ-ერთი, ე.ი. უკანასკნელი, წყლის უთხრა, რომ ზაქრო დააბა. და ბოლოს უკანასკნელმა კი მაგ სიტყ-
მოტანის დროს აშიკობა. მაგ, ყმაწვილ ქალს, რომელსაც უყვარს ვებით დააბოლოვა, რაიცა ეს გახალხურებულა კიდეც მთელ ჯა-
ვინმე და წყლის კოკებით გაუარს მას თვით ხალხშიაც კი თავის ვახეთში.
სატრფოს, ის მასთან მიახლოების დროს აუჩქარებს სიარულს 2). ბიჭო, შენზედ ჯვარს ხომ არ ვიწერ,
მაგრად და ბაგა-ბუგის (ფეხის ხმით) გავლით, როდესაც ის თან რომ მუხლზედ დამაჯექი,
მაგრად აქნევს კურტუმოსაც. ამას რა შენიშნავს მისი თვალყურის იქით გაიჩოჩე ერთი პატარაო,
მადევნებელი სატრფო, ვაჟი დიდის სიამოვნებით მიახმაურებს უთხრა ტიდეფომ, როდესაც ივანე მანანაძე ადგილის სივიწ-
ხმა-დაბლა, ისე, რომ თავის მიჯნურს გააგონოს: აი, შენ გენაცვა, როეში აუარებელი ხალხის გამო უკანასკნელი პირველს მუხლზე
რა მაგრათ აქანებს ტრაკს. თუნდა ქმრიანი იყოს და უყვარს კი, დასჯდომოდა, მარა ივანემ კი შემდეგი სიტყვით მოასწრა: ჰაამ
თუ იქ მის მეტი სხვა არავინ არის, მიუღიღინებს კიდეც: აჯა, მეც გიკადრე და შენც გამინაზდი რაღა!
„ქალი წავიდა წყალზედა, ჯავახეთში პაგონოვანთ და კაკარტოსანთ დიდი მიღება
თან გავაყალე თვალიო; აქვთ და მათი შიში აქვთ... ასეთი, რომ მათ ფეხის ნაკვალევსაც
აავსო კოკა, კუტალი, კი ერიდებიან, – ფეხი არ მოახვედრონ და არ შეჰბილწონ. მამა-
შიგ გაუყარა თმანიო. სახლისისაც (რომელსაც გალავას ეძახიან და მამასახლისს კი –
წამოიკიდა წარბ შერჭმით მის ნაცვალს) ისევე ეშინიანთ და მოურავებისაც. თუ ამათგანმა
აემღვრა თვალნი წყნარიო, რომელიმე გალახა, გალახული საჩქაროთ კიდევ მიუშვერს მეორე
დიდი ღონის მყრელ შვიდ უღელად ოთხ მეხრიან ხარ-კამეჩითა და მოდის და მოიწყევლება: გვერდს და აცემინებს თავს, სანამდინ დაცხრებოდეს გაჯავრები-
ბელტს-ბელტათ აბრუნებს შავათ გაკუნაპეტებულს ყამირს მი- ღმერთო, მომიკალ ქმარიო. საგან გამლახველი.
წასა. სთესს ქერ-დიკასა; სთიბავს და ლეწავს მას, რომლის მეტს არ გამიკეთა საკიდი, ჯავახი დიდი მასპინძელი იქნება, თუ რომ ქორწილში წვეულთ
საქმეს დიდათ სხვასაც აღარას აკეთებს-რას, გარდა საქონლის დამაწყვეტინა თმანიო”... მარილ-წყალში მოხარშული კართოფილ დაყრილი ხორცი, ან და
მოშენებისა. ის დალოცვილი მიწაც ისე არ გათახსირდება და სიყვარული ჯავახეთში თუმცა ფარულია, მარა გამკვეთი ყველი, პური, ცოტა მწვადი ოტკითურთ მიართვა.
გაძუნწდება, რომ ერთი ოცათ და ორმოცათ მაინც არ მოვიდეს. და ხანგრძლივია. ამიტომაც შეყვარებულნი სულის ახდენამდის ჯავახი ღვთის მავედრებელი და მლოცველი ხალხია. ის ბო-
ტყულადაც არ თქმულა: მტკიცეთ უშუშთ და ცხოვრობენ სიყვარულის სიტკბოებაში. როტებას შორს უდგა, რადგან ღვთის მოშიშია; ამიტომაცაა, რომ
„მე ჯავახეთს რა მიშავდა, ჯავახი დიდი სულგრძელია თავის ჭირის შეწუხებაში. იგი აქ ქურდობას და მისთანა ავ-კაცობას ადგილი იმოდენათ არ უჭი-
მთვარე იდგა მზესავითა, დიდი გულმოდგინებით ითმენს და არ უზიარებს სხვას არას რავს და კაცის კვლაც ხომ იშვიათი მოვლენაა.
კალმახი და ქერის პური დროს წამლის დასადებათ. თუ კი ხდება ეს უკანასკნელი, ისიც არა ქართველთა, ე.ი. თა-
წინ მეყარა ბზესავითა”! ახალგაზრდა ჯავახი (სქესთა განურჩევლად) თუ იცვამს რაქამათა შორის.
როდესაც ჯავახები პირველად მიდიოდნენ მგზავრათ მახლო- ახალს და ლამაზს ტანსაცმელს მოსახდენათ, თვარა ხანში შე- უზრდელობას ჯავახეთში დიდი ადგილი არ უჭირავს, ხოლო
ბელ მეზობელ პროვინციებში და ხედავდნენ ხილს, უკვირდათ... სულნი კი მხოლოდ იმიტომ იცმენ, რომ სიშიშვლე დაიფარონ. ღვთის სიყვარულს კი დიდი უჭირავს.
ერთხელ ერთმა ჯავახმა რა ნახა ხიზაბავრის ვენახებში პირველად ჯავახს აქვს თუ არა (ფული), სულ ერთნაირათა ცხოვრობს, ჯავახი ქალის შერთვის დროს არ არჩევს ლამაზს და მახინჯ-
ნიგვზის ხე, რომელსაც საუცხოვოთ ბევრი ესხა, ჯოხით ჩამოაგ- აქვს და ბევრსაც არა ხარჯავს ცხოვრებაში; არ აქვს და არც დი- სა. მისთვის სულ ერთია ეს, ხოლო შესართავი ქალი იყოს.
დებია უცნობმა ჯავახმა, რომელსაც ვაშლი ეგონა და გაკბიჩა. რა დათ საჭიროებს უქონლობას და მითივე კმაყოფილია; ამიტომა- გულადობაში ჯავახი დედაკაცი ბევრათ სჯობია მამაკაცსა
გაშანთა და გამოწვა წენგომ პირი, – უმწიფარი ეგონა. გამოყარა ცაა, რომ ჯავახეთში ვალი და ვახში ისე არაა გავრცელებული, და ბევრათ მძლავრიც არის. ყოველივე მეზობელთა შორის ატე-
საჩქაროთ პირიდგან დამშხამველი წენგო და თქვა: კიდევ კუხე როგორც ეს გურია-სამეგრელოშია, რითაც იხრჩობიან მკვიდრნი ხილ ჩხუბში დედაკაცები უფრო იღებენ ხელში კეტებსა და ყოჩა-
ყოფილაო და დააწვა მტკვარს პირის გამოსარეცხად, რომელიც უზომო ვალ-ვახშში. ღათ უფრეწენ თავს მათ მოწინააღმდეგეებს.
იქავე, გზის პირად, მიეზლაზნებოდა მძიმედ. ძველთაგანვე ჯავახთ საქართველოს მტრების დევნულობისა ჯავახეთის საათი მამალია. როდესაც მიდიან სადმე შორს
„ოფლითა შენითა მოიპოვე პური შენიო”. ეს სწორეთ ზედ გა- გამო შეწუხებულთ აჩნევიათ სახეზე დაჩაგრულობა, უნიშანწ- მგზავრათ საბაროებით (ურმით) მამალიც თან მიჰყავთ, რის საშ-
მოჭრით ჯავახ ქალებზედ ითქმის, რომელნიც თავიანთ ქმრებს ყლობა, დარდი, უიმედობა და სასოწარკვეთილება, რაიცა ყვე- ვალებით იგებენ ღამეს, გათენების ხანს, შუ-
გვერდში უდგანან ქედ მოხრილნი და თანაბარს უღელს უწევენ ყა- ლა ეს ინსტიქტურათ სენისამებრ გადმოსდობიათ ახალი ძველი აღამეს და მგზავრობის დროს. 
ნა-ჭალაში. მიუხედავად ამისა, ამ უძლური დედა არსების საქმეა თაობიდგან და წარსულის მოწმობის ნიშნად ამათ დანაოჭებულ ჯავახის ოჯახობა დიდი ხიზანისაგან, 10-
მოგონებები
 50 სულამდის შესდგება. ხშირათ ნახავთ, რო-

მელსაც უფროსობს ერთადერთი თეთრ-წვერა გაზეთ “ლიტერატურული მესხეთის” 20 წლისთავისათვის!
მოხუცი. ყველა ამას ემორჩილება და მის გან-
ვასილს, რომ დიდი გოგლას გებულ საზოგადოებას თვალი გულოდ ისე გაუკეთებია, შეუძ-
კარგულებაშია მთელი ოჯახის საქმე: შინაური ნაწარმოვების გა-
მიმართ ჩვენი ოჯახი მადლი- გადაავლო და ომახინად დას- ლებელიც კი იყო მასში რაიმე
ყიდვა და სამაგიერო ოჯახის მოთხოვნილების სყიდვა, ჭირში თუ ერი იყო იმითაც, რომ ქართულ ძახა: ილია, აკაკი, ვაჟა, მე-19 „კორექტირება” შემეტანა.
ლხინში განკარგულება-მეთაურობა და აღებ-მიცემობა და მისთა- მწერლობაში ჩემს უფროს ძმას საუკუნეა, უკვდავია მათი სუ- მარტო ის რად ღირს, რომ
ნობა, მის ხელშია. და თუ ვეღარ შეიძლო ან ძმას და ან უფროს სწორედ მან გაუკვალა გზა... ლები და საუკუნიდან საუკუ- ბატონი ვასილი „ლიტერატუ-
შვილს გადასცემს უფროსობასა, რომლის მორჩილებაში იქნება – რუსთაველის იუბილე- ნემდე გადავა. მათი ფრთაა და რული მესხეთის” აქტიური
მთელი ოჯახობა და არ იქნება ისე უთაურობა, როგორც გურუ- სადმი მიძღვნილი ერთ-ერთი ძლიერი მართვეა გალაკტი- პროპაგანდისტიც გახდა და
ლის ოჯახში, როდესაც 5-6 სული ვერ თავსდება ერთად და ყველა წერილიდან ამოვიღე მისი სიტ- ონი და მეოცე საუკუნე მისია. არ ყოფილა დიდი თუ მცირე
სათითაოდ უფროსობს, რითაც უსიამოვნება სუფევს თავიანთ ყვები, – „დადგით მესხეთში აკ- შემდეგ გალაკტიონისაკენ გა- შეხვედრა, ჩვენი გაზეთის თა-
ცხოვრებაში. ვნები, აღზარდეთ კვლავ რუს- ემართა. შუა გზაზე მიეგება გა- ობაზე საუბარი, რომ მისთვის
ჯავახნი საზოგადოდ იცმენ სპარსულებ: სქელი შალის ნა- თაველი”! – გავუმხილე ბატონ ლაკტიონი: – შენი ცხოვრებით ხოტბა არ შეესხა, – თბილი
ოჭიანს მოკლე ჩოხასა ყუთმაჯიან მოკლევე ახალუხზე, წელზე ვასილს და, მანაც, განაგრძო: ცხოვრობ, შენ, გალაკტიონ, სიტყვა არასოდეს დანანებია
დაფულური ყაიში არტყია და ზემოდან სხვილს ყვითელს შალის – „ცხოვრებაში ვის არ შევ- ჩემო ძმაო და მეგობარო. გა- და რამდენჯერმე მისი რედაქ-
სარტყელს ივლებს. შალვარი მოკლე და განიერი აცვიათ შალის- ხვედრივარ, მწერალთა სახლი ტანჯული და გაწვალებული, ტორობით გამომავალ გაზეთ-
განვე, რომლის ერთი კუნჭული ტოტისა შიგნით ჩაკრული აქვს ჩემი დიდი ოჯახია, ბედნიერი ბუდედანგრეული. უცოდველი შიც ჩვენზე ვრცელი სტატია
ვარ, რომ მეოცე საუკუნის ბავშვივით ალალი და სუფ- გამოაქვეყნა, ეს კი დიდი სტი-
პაიჭში. თავზე მთელი ცხოვრებისგან ტყავის შეკერილი ბობოლა
ქართული მწერლობის ყველა თა. სხვანაირად ცხოვრება მულის მომცემი იყო, რადგან
ქუდი ახურავს და ფეხებზედ კი ქალამანი აცვია. სიცივეში და ავ-
კორიფეს ახლოს ვიცნობდი, შენ არ შეგიძლია. მე მიხარია ცნობილი პოეტისა და პუბ-
დარში მხრებზე მოხურული აქვს შოთა რუსთველისებური მოსა- ვმეგობრობდი, მათთან ერთად შენს გვერდით დგომა და ის, ლიცისტის თითოეული სიტყვა
ხური „საწვიმარი”. პურიც გამიტეხავს და დროც იმ უღელში რომ ვარ შებმული, ჩვენს გაზეთს ავტორიტეტს
ქალებსაც სპარსულებ აცვიათ ლურჯი, ან წითელი ალაბე- მიტარებიაო, – ბრძანა ბატონმა სადაც გალაკტიონია გუთნის მატებდა.
ზის ჩითის კაბა, რომლის კალთები ღიაა, წინ და უკან მიაქვს მისი
წვერები და უკან იმაგრებს. წინ აწეულს ფეშტამ-პერანგი აცვია,
მეგობრობამ
უკანასკნელის გულის პირი წითელი შალითაა მოლამაზებული,
თეთრი ნიფხვის მუხლების ტოტებიც ნახევრამდისინ მოწითლე- ცხოვრებაში არაერთ
ბულია, ხოლო ქვევით ფერადი ძაფების ბადით მოკერილია, რო- საინტერესო ადამიანს შევხ-
მელიც ტიტველა ფეხებს ძალიან უმშვენებს ჯავახს ქალს, თავზე ვედრივარ, ბევრთან დღესაც
ზემოდან თეთრი თათრული ლეჩაქი ახურია, ხოლო ქვემოთ კი ვმეგობრობ, მათ შორის იმქ-
ლამაზათ წაკრული აქვს. ახალგაზრდა ქალს თმა დაწნული აქვს ვეყნად წასულებიც იყვნენ,
რამდენიმე წნულათ, რაშიაც ამას კბილები აქვს ჩაწნული და წვე- რომლებსაც ყოველთვის დიდი
რებზე კი წითელ-ყვითელი მძივებით გამშვენებული აქვს. სიყვარულით ვიგონებ, მაგრამ,
წინ გულზე ვერცხლის ღილებით და ჩაფრასტებით დაგებუ- ჩემთვის, ერთ-ერთი ყველაზე
გამორჩეული ადამიანი მაინც
ლია შესაკრავათ, ხოლო მკლავებზე კი ვერცხლის ფულებით გაჩ-
ბატონი ვასილ გვეტაძე იყო,
ხარუნებული აქვს, რომელიც ჯაჭვზეა მიმაგრებული. ამ გამოწყო-
რომელიც 2004 წელს გავიცანი
ბილ ახალგაზრდა ქალიშვილების ჟღარუნების ხმა ასიამოვნებს და პირველი შეხვედრისთანა-
ყმაწვილებსა, სიამოვნების შთაბეჭდილებას ქონიობს მათზედ. ვე ვიგრძენი მისი ჭეშმარიტი
ჯავახები, საზოგადოდ, გონება დახშული ხალხია, რადგანაც მამულიშვილობა, ნაღდი ქარ-
სწავლა-განათლებას მოკლებულნი არიან. მთელს ჯავახეთში 7-8 თველობა. მარტო მისი სანდო-
სასოფლო სკოლაა და მეტი არაფერიც სუფევს. იქ არც სამკით- მიანი სახე, თოვლივით თეთრი,
ხველო, არც არავითარი სავაჭრო ამხანაგობა და არც სხვა მის- ქათქათა თმაც მეტყველებდა
თანობაა. მათი ვაჭრობა სულ სომხების ხელშია და ალაგ-ალაგ იმაზე, რომ მრავალჭირვარამ
ურიებისა, რომელნიც კარგ ხელოვნურათ ცარცვენ ეს ოსტატი გამოვლილი, მხცოვანი პოეტის
ჩარჩები უმეცართ. ნასწავლს სად ნახავთ აქ! და არც იქნება ამ მთელი გული, არსება, სიკეთი-
საუკუნეში. არიან ღვთის ანაბარა, ცხვრულებ კარში გასვლას არ სა და სიყვარულისთვის იყო
ეტანებიან საფულოზე. თუმც ზოგან შეხვდებით გარეთ გასულ მიმართული.
ჯავახთ, რომელნიც მუდამ ფეხზე ვაჭრობენ ძაღლებით, საქონ- საქართველოს ვეტერან-
ლით (ცხვარ-ძროხით), მარა ისინიც ანგარიშის უცოდინარობით თა დეპარტამენტში ხშირად
ვსტუმრობდი ჩემს მეგობარს,
ვერას ხვდებიამ, უმეტესად მისდევენ იგინი მიწის მუშაობას,
საფინანსო სამმართველოს
მეფუტკრეობას და საქონლის გაშენებას. ჯავახეთში ქართველი
უფროსს – დავით მელიქიძეს.
ნაკლებია, ამათ სომხები და თარაქმები ჭარბობენ. ერთ დღესაც, დეპარტამენტის
რაც უნდა დიდი ნასწავლი იყოს (ასეთი მე არც მეგულება), დერეფანში, ბატონი ვასილი
ჯავახი თავის სოფელს მაინც არ მოსცილდება და არც ბევრათ შემოგვხვდა, პოეტი გულღიად
განირჩევა იგი უსწავლელ ჯავახისაგან ცხოვრებაში, თუ არი მიესალმა დავითს და მანაც
იმით, რომ ნასწავლია იგი და მეზობლები კი უსწავლელი. ჩემი თავი გააცნო. იქამდე ბა-
საზოგადოდ ჯავახის ოჯახში ქალსა და კაცსა ცალკეთ დამს- ტონ ვასილს მისი წიგნებით
ხდართ ნახავთ ორ გუნდათ, როდესაც სასაქმოსაგან მოცლილს ვიცნობდი და მასთან შეხვედრა
სახლში დამჯდარს ნახავთ. სმა-ჭამაშიაც ცალკე მიირთმევენ, რამდენადაც მოულოდნელი,
როგორც მასლაათში ცალკე არიან. ამავდროულად – სასიხარუ-
ქალებს, მეტადრე რძლებს, უფროსების (მამამთილის, დე- ლოც იყო, რადგან ჩვენ ხომ იმ
ასაკი არ იცის
დამთილის და მაზლის) დიდი მორიდება აქვთ: პირველთ „ვაჟ- თაობას ვეკუთვნით, ვინც კარ-
ბატონობით” და უკანასკნელს „გულობით” იხსენებენ, ესენი კი გად იცის მწერლობის ფასი.
რძალს „გოგობით” იხსენიებენ. რძალი ამათ პირდაპირ ხმას არ ბატონმა ვასილმა, გაცნო-
ბის ნიშნად, ხელი გამომიწოდა
გასცემს, ვერ ელაპარაკება ხმა მაღლა, არამედ მოენის (თარ-
და... ჩემდა მოულოდნელად,
ჯიმნის) მეოხებით, რაიცა 10-12 წლის მაზლი ან მული შეადგენს.
დიდი ხნის მეგობარივით, გა-
ყოველივე მათ მოცემულ კითხვებზე მოენით გასცემს პასუხს. დამეხვია, მერე ხელი მხარზე
მამათა გუნდში შეიძლება ოჯახის თავი მოხუცი ქალიც გაერიოს, მომხვია და საუბარი გამიბა,
რომელიც თავად ითვლება ქალებში და მის მორჩილებაში ჰყავს საქმიანობა შემიქო – თქვენი
ისინი, ხოლო თუ გადახუცებულია და არ შეუძლიან მართვა, უფ- გაზეთის აქტიური მკითხველი
როს რძალს მიანდობს უფროსობას. ვარ, მხარდამჭერიც, ვერ წარ-
მე მახსოვს, 1882 წ. ხიზაბავრაში ველიჯანათ პეტრეს ოჯახი მომედგინა მესხეთში, ისიც ას- ვასილმა და ერთი საინტერესო დედა. დაახლეობით ასე თქვა ხშირად შემიქებდა ახალ-
47 სულისაგან შესდგებოდა; მას ჰყავდა ორი ძმა: ატო და აკო და პინძაში, თუ მსგავსი გაზეთის მოგონება გაიხსენა: – ერთხ- და დაამთავრა თავისი სად- გაზრდა ავტორთა შემოქმედე-
ამ სამთავ ცოლებიც ჰყავდათ. სულ 6 სული. პეტრეს 3 ვაჟი ჰყავ- გამოცემა შესაძლებელი იქნე- ნობას, გალაკტიონთან უბრად ღეგრძელო. შემდეგ გადაეხვია, ბასაც და მირჩევდა – ყურად-
და, ორი დაცოლშვილებული იყო. ატოს სამი ვაჟი ჰყავდა, მათგან ბოდა, ჩემო კოლეგავ! მისგან- იყო გოგლა. 1957 წელია. ჩარ- ხელი გულიანად ჩამოართვეს ღება არ მომეკლო მათთვის,
ორი ცოლიანი. იაკობს ხუთი ვაჟი ჰყავდა, მასაც სამი ცოლიანი. ვე გავიგე, – დათო მელიქიძე, გალში, ვაჟაობაზე, ქართველი ერთმანეთს და იქ, არაგვის – მესხეთს ბევრი პოეტი ჭირდე-
ხსენებული მათი ვაჟები ცოლებითურთ შეადგენდა 16 სულს, თურმე, ყოველთვის „ამარაგებ- მწერლობაა შეკრებილი, რო- ჭალაში, ორი დიდი პოეტის პა- ბაო! – მიმეორებდა.
ამათი დედ-მამა 6 სულს, სულ 22-ს. ამათი ნაყარი შვილები, ე.ი. და” ჩვენი გაზეთით დიდებულ გორც იტყვიან, – მთელი ლიტე- ტარა წყენამაც არაგვის წყალი 90 წელს გადაცილებული
პოეტს. იმ დღიდან მოყოლებუ- რატურული ელიტა. ტრაპეზს დალია”. პოეტი მაინც ინარჩუნებდა
ოჯახის უფროსების ბადიშები 22 ყმაწვილს – 45-ს. და ორი გა-
ლი მე და ბატონი ვასილი თვე- დიდი გოგლა უძღვება, იგი ხომ თხრობა რომ ჩაათავა, სიმხნევეს და პუნქტუალობას.
სათხოვარი ქალი უფროს ძმების 47 სულს შეადგენს.
ში ერთხელ მაინც ვხვდებოდით განუმეორებელი თამადა იყო ვთხოვე, აღნიშნულის თაობა- დღესაც კი, როდესაც ბატონი
პეტრე, როგორც უფროსი ძმა, მთელის ოჯახის საქმეს განა- ყოველთვის და მისი თითოე- ზე, საგაზეთი პუბლიკაცია ვასილის სული ზეციურ სასუ-
ერთმანეთს, ხშირად სატელე-
გებდა. გადასახადები ოჯახისა, ნაწარმოების გაყიდვა, მთელი სა- ფონო საუბრებიც გვქონდა ული სიტყვა, შთამბეჭდავი და მოემზადებინა და... ერთი კვი- ფეველშია, ჩემი კავშირები მის
ჭირო საყიდლების შეძენა, ოჯახში ტანისამოსი, საპონი, ნავთი და და, ბოლოს, ჩვენს გაზეთთან დასამახსოვრებელი. რის შემდეგ მირეკავს – წერი- დანატოვარ, უკეთილშობილეს
სხ. როგორც თავისი ძმები თავის ნაყარს რაიონში შეამჩნევდნენ ინტენსიური თანამშრომლო- პირველი სადღეგრძელოთი ლი მზადაა, ნებისმიერ დროს ოჯახთან არ გაწყვეტილა და
ნაკლულოვანებას პეტრეს გააგებიებდნენ და ისიც შეიძენდა და ბაც დაიწყო. მარტო ის რად ვაჟა-ფშაველა ადღეგრძელა მესტუმრეო. ვრცელი მასალა მის საყვარელ მემკვიდრესთან,
ასე მთელი შემოსავალ-გასავალი ამას ხელში ჰქონდა. ატოს ხელში ღირს, რომ „ცოცხალი მატიანე” – დღეობა დაულოცა და მის მომდევნო სამ ნომერში და- თხემით-ტერფამდე ნაღდ, ჭეშ-
იყო მამულების დამუშავება. ის იკვლევდა მუშაობის საქმეს ყანა- ბევრ ისეთ წერილს აქვეყნებდა სულს სხივიანობა და ნათელში იბეჭდა და მკითხველთა გან- მარიტ პატრიოტ ქართველ-
ჭალაში, ვენახებში და სხ. აკოს საქონლის მოვლა ჰქონდა მინდობი- სასიქადულო მწერლებსა და ყოფნა უსურვა, მის აჩრდილს საკუთრებული ინტერესიც გა- თან, ბატონ ლევანთან დიდ
ლი. ცხვარი, ძროხა, ხარი და სხ. ესეც იმის ზრუნვაში იყო, გაეყიდა ხელოვანებზე, რომ ჩვენი გაზე- დაუჩოქა, ილიასა და აკაკის მოიწვია. მეგობრობაში გადაიზარდა.
კრავები, მატყლი და ყველი, თუ მოსჭარბდებოდა ოჯახში. თით შესაძლებელი გახდა მათი აჩრდილები წინ წაიმძღვარა და ჩვენი ყოველი შეხვედრა, ტრადიციული ჩვენი ხშირი შეხ-
ამათ ჰყავდათ 300-400 სული ცხვარი, 12-13 ძროხა, 2-3 ცხე- ცხოვრების დღემდე უცნობი მე-19 საუკუნის მწერლობას შა- ყოველი საუბარი ახალ-ახალი ვედრები და თანამშრომლობაც
ნი, 2-3 ძაღლი, 2-3 კატა, 5 ვირი, ადგილი 20 დესეტინა სახნავ- მრავალი დეტალის, არაერთი რავანდედი დაადგა. მოგონების, პუბლიკაციის, წი- იმ დიდი და ნათელი გზის გაგრ-
სათესი და ვენახი 2 დესეტინა. სახლი სამი ჰქონდათ, ყველა უფ- ეპიზოდის გაცოცხლება და ერ- გასუსულები ვუსმენდით ნაპირობა ხდებოდა. ერთ დღე- ძელებაა, რაც ბატონმა ვასილ-
თგული მკითხველისათვის მი- თამადის სიტყვას. დაცალა საც, როდესაც ახალი სტატია მა დაგვიტოვა. ბატონ ლევანის
როსი ძმა თავის ნაყარი რაიონით თითოეულში ცხოვრობდნენ,
წოდება, რომელნიც, საერთოდ, თასი, აავსო და რომელიღაც შევუკვეთე, მისი დაწერა ძალ- ღრმაშინაარსიანი წერილები
ხოლო საჭმელზე ერთათ შეიყრიდნენ თავს. 5-6 აკვანი ყოველ
უცნობი იყო ლიტერატურული პიროვნებას გადააწოდა... არ ზე გაიწელა, უფრო სწორედ, კი, რომლებიც ჩვენს გაზეთში
წლივ იდგა ამ ხიზანში. სვამს ღვინოს გალაკტიონი. გონებრივ დატვირთვას ვეღარ ხშირად იბეჭდება (ძირითა-
საზოგადოებისთვისაც კი. აქვე
პეტრეს ცოლსაც მინდობილი ჰქონდა მთელი ოჯახის ნაწარ- არ შეიძლება არ გავიხსენო ჩვე- მომცრო, წვრილი ჭიქა ფერო- უძლებდა მხცოვანი პოეტი, ტე- დად რელიგიურ თემატიკაზე),
მოების შენახვა და საჭიროებაში ეკონომიურათ გამოზოგვა მისი. ნი ბოლო შეხვედრა. საუბარი ვანი რქაწითელით აავსეს და ლეფონზეც მისი ვაჟი, ბატონი მკითხველთა განსაკუთრებულ
ატოს ცოლს პურის ცხობა მიენდობოდა, რომელიც კვირაში ერ- შოთა რუსთაველის 800 წლის საჭაშნიკოდ შესთავაზეს, მაგ- ლევანი მპასუხობდა. როდე- ინტერესს იწვევს და, ქართული
თხელ თონეს ანთებდა და 2-3 ჯვალს ქბილს ზელავდა რძლების იუბილეს შეეხებოდა. საუბარში რამ ამაზეც ცივი უარი თქვა, საც ვინახულე, გადაადგილება სულის სიმტკიცეს, მომავლის
მეოხებით და აცხობდა თვითონ, ხოლო უკანასკნელ სამს აკოს განსაკუთრებული პატივისცე- არაგვში ჩაციებულ ლიმონათს უჭირდა, მაგრამ იხტიბარს არ რწმენას და ქრისტიანობისაკენ
ცოლი მართავდა –რძის წველას და ნაწველი ნაწარმოების მზადე- მით მოვიხსენიე დიდი გოგლა დროდადრო უსინჯავს გემოს, იტეხდა, – „დავალებას” შევას- შემობრუნებას უწყობს ხელს,
ბას, ქათამ-ბატის საქმეს და მისთანობას. და მისი დამოკიდებულება ჭამითაც ცოტას ჭამს, გიორ- რულებო, მაიმედებდა... რომელიც ესოდენ ჭირდება
მესხეთისადმი, თუ როგორ გი ლეონიძე კი, იმავე თასით როგორც გამოცდილ ჟურ- დღეს შაგრენის ტყავივით და-
სულმოუთქმელად ელოდე- ხელში, წეღან რომ წინაპრები ნალისტებს სჩვევიათ, შიგა- პატარავებულ ბედკრულ სა-
მესხი კ. გვარამაძე
ბოდა რუსთაველის იუბილეს, ადღეგრძელა, ნელ-ნელა შლის დაშიგ, არაერთხელ შემოუთა- ქართველოს.
ჟურნ. „მოგზაური”, 1901 წ.
მაგრამ, სამწუხაროდ, არ დას- მუხლს და წელში იმართება. ვაზებია ჩემთვის საკუთარი
გვ. 125-135 სუფრასთან ორმწკრივად ჩარი- გვერდის მაკეტი და საგულდა- ავთანდილ ბერიძე
ცალდა... ისიც ვუთხარი ბატონ
იბეჭდება მცირედი შემოკლებით
ვარისა ქრისტეს გამომაბრწყინვებე- ვით გურამიშვილი გვეუბნება ნათ- რომელნიც ზღვაზე ხეტიალობენ და ადარებს რუსთველი თავის „ვეფხის-
დასაწყისი გვ.1 ლო, ლად: „დარგო იგავთ ხეო”. ხოლო ცოდნას დაეძებენ. ბევრი მარგალი- ტყაოსანს,” რითაც გვეუბნება, რომ
კონკურენტი დიდი სახელმწიფოს სა- გიხაროდენ, სიხენეშისა საქმეთა- ეს იგავურად ნათქვამი ამბები რომ ტი – ეს აზრებია მრავალი ბრძენისა. იგი საღვთოდ გასაგონი პოემაა. საღ-
მეფო პრინცი ადის გეოგრაფიულად გან გამომხსნელო, საღმრთოა, ამას თავად შოთა გვიც- მათგან ძვირფასი მხოლოდ ერთია, ვთოს, ქრისტიანულის სინონიმად კი
ახლოს მყოფი სახელმწიფოს ტახტ- გიხაროდენ, ბარბაროსთა ჰსჯუ- ხადებს პროლოგში, შაირობის გან- რადგანაც ერთია ჭეშმარიტება და გამოყენებულია ქართული.
ზე, ეს უკანასკნელი სახელმწიფოსთ- ლისა დამხსნელო, მარტებისას: „შაირობა პირველადვე იგი ქრისტეა: მარგალიტზე ჰყვებიან, ისმება კითხვა: გამოიყენება თუ
ვის საშიშია... იხ. გია მამალაძის პუბ- გიხაროდენ, ცეცხლისა თაყვა- სიბრძნისაა ერთი დარგი, /საღმრთო, რომ იგი ნიჟარაში ჩნდება, რაჟამს არა მარგალიტის სიმბოლო სპარსულ
ლიკაცია. „ლეკვი ლომისა სწორია, ძუ ნისცემისა დამაცხრობელო, საღმრთოდ გასაგონი,/ მსმენელ- კბილებს გახსნის და ელვა დაეცემა. ლიტერატურაში? ცნობილია, რომ
იყოს, თუნდა ხვადია", ანუ სამეფო გიხაროდენ ალიას ვნებათაÁსა თათვის დიდი მარგი.” ანუ, პოემის როცა კბილებს ერთმანეთს დააჭერს, სუფისტურ სიმბოლიკაში მარგალი-
ლეგიტიმიზმის პრინციპები „ვეფხის- დამშრეტელო, სიუჟეტში ჩაქსოვილი „სპარსული”, ელვისა და ცვრისაგან მარგალი- ტი, თვალმარგალიტი მისტერიალუ-
ტყაოსანში" (წიგნიდან „კონსტიტუ- გიხაროდენ სპარსთა სიწმიდისა არაქრისტიანული ამბები, სინამდვი- ტი ჩაისახება. ამიტომაც არის იგი რი სიბრძნის სიმბოლოა. ომარ ხაიამი
ციური სახალხო მონარქიისათვის", მასწავლელო, ლეში არის ქართული, ანუ ქრისტი- თოვლივით თეთრი. ასევე ჩაისახება სუფისტურ მოძღვრებას „მისტიური
2007). გიხაროდენ, ყოველთა ნათესავ- ანული და საღმრთო. აი, რისი თქმა სულიწმიდით ქრისტე ქალწულში. მნიშვნელობის მარგალიტთა სალა-
რადგან, ხვარაზმის სამეფო- თა მხიარულმყოფელო, როს” უწოდებს, ხოლო ნიზამი თავის
ში შედიოდა აღმოსავლეთ ირანი, გიხაროდენ, სძალო უსძლოო.” „ისკანდერნამეს” შესავალში წერს:
ოპონენტები შეიძლება შეგვედავონ, ცხადია, ყოვლადწმიდა ღვთისმ- „რახან ასეთ ძვირფას მარგალიტებს
რომ სპარსი აქ სწორედ ირანელს შობელი არის ყოველთა არაქრის- ვფლობ, მე მჭირდება მათი მცოდნე,
ნიშნავს. ამიტომ, საჭიროა, ისეთი ის- ტიანთა სიწმიდისა მასწავლებელი და დამფასებელი, მე ვთხოვ განგებას,
ტორიული ცნობა ვაჩვენოთ, სადაც არა მხოლოდ ეროვნებით სპარსთა მომცეს ისეთი მკითხველი, რომელ-
ირანელს არ ექნება საერთოდ არა- და აქ, ტექსტში, ნათლად ჩანს, რომ საც მოვუთხრობ მოძღვრის საიდუმ-
ნაირი კავშირი. ზაურ ბიძინაშვილს ტერმინ „სპარსთაში” იგულისხმებიან ლოებებს.” ანუ, მარგალიტის სიმბო-
მოჰყავს ასეთი წყაროც: 1310-იანი არაქრისტიანნი. აღსანიშნავია, რომ ლო სპარსული ლიტერატურისთვის
წლების ამბებთან დაკავშირებით ქრისტიანულ ლიტერატურაში ქალ- უცხო არაა. მაგრამ შოთა საუბრობს
„ძეგლი ერისთავთა”-ში ნათქვამია: დეველი მოგვებიც, რომელთაც ჩვილ არა მარგალიტებზე, არამედ ობოლ
„ამას ჟამსა მოვიდა ამბავი-კლიტე- იესოს მიართვეს ოქრო, გუნდრუკი მარგალიტზე, რომლის შესადარიც
ნი იერუსალიმისანი სპარსთა დაიპ- და მური, ხშირად მოიხსენებიან, რო- არაფერია და იგია ერთადერთი, რად-
ყრესო და დიდად შეწუხნა მეფე გორც „სპარსი მოგვები”. ჩემი აზ- გან ერთადერთია ჭეშმარიტება და ის
გიორგი”(ქართული მწერლობა. ტ. 5. რით, სწორედ იმიტომ, რომ სპარსი, არის ქრისტე. ანუ, „ობოლი მარგალი-
გვ. 110. 1988წ.) აქაც აღნიშნავს არაქრისტიანს. ტის” სახელდებით, შოთა გვეუბნება,
„ძეგლში” ლაპარაკია ეგვიპტელი ახლა ჩავიხედოთ წმიდა ნინოს რომ პოემაში შეფარვით, ქრისტი-
მამელუკების მიერ იერუსალიმში ძველ დაუჯდომელში: მოვიძიოთ ანულ, საღვთო სიბრძნეზე იქნება
ქრისტიანული სიწმინდეების და- აქაც იკოსი მეხუთე. მეთერთმეტე გი- საუბარი.
ლუქვაზე და იქ, „სპარსს”, როგორც ხაროდენში ავტორი წმიდა ნინოს ასე გარდა ზემოაღნიშნულისა,
ერანელს, სავსებით ცხადია, რომ აღუვლენს ლოცვას: გვეუბნება თუ არა კიდევ სხვა რა-
არაფერი აქვს საერთო. „მაშასადა- „გიხაროდენ, სპარსებრივსა მეს ეს ფრაზა „ესე ამბავი სპარსული,
მე, – აგრძელებს ზაურ ბიძინაშვილი, არაწმიდებასა წილ, ანგელოსებრი- ქართულად ნათარგმანები”? მე მგო-
„ვეფხისტყაოსანში” „სპარსი” არის ვისა სიწმიდისა მომცემელო ჩვენ- ნია, რომ ამ ფრაზით შოთამ შექმნა
აღმსარებლობითი ცნება და არა და”. ცხადია, რომ აქ „სპარსებრივ ისეთი ყალიბი, რომელიც არაერთი
სადაურობის გამოხატვა”. რა თქმა არაწმინდებაში” იგულისხმება ხორ- შინაარსით ამოივსება. ამ ფრაზით
უნდა, არ შეიძლება იმის უარყოფა, ციელი, ამწუთისოფლური ვნებები, გვეუბნება თუნდაც იმას, რომ მთა-
რომ ეს ცნება მოდის სწორედ სადა- რომელიც გვაშორებს ქრისტიანულ, ვარ გმირთა სახელები განიმარტება
ურობიდან, კერძოდ, ირანიდან, რო- ანგელოზებრივ სიწმინდეს. როგორც ქართულად, ასევე სპარ-
მელსაც სპარსეთიც ეწოდება, მაგრამ იგივე მნიშვნელობით არის ნახ- სულად და ამას აქვს თავისი მნიშვ-
იქცა ქრისტესმებრძოლთა ტერმი- მარი ტერმინი „სპარსი” წმიდა იოანე ნელობა. მაგალითად: სპარსულში
ნად. ტერმინი „სპარსის” წარმოშობას სოჩაველის ტროპარში, რომელიც ფუძე „ტარ” ხშირად ღვთაებრივის,
საკმაოდ ძლიერი, ისტორიულად გა- იკითხება ვაჭრობის კეთილად წარ- ქრისტიანულის აღმნიშვნელია. თუ
მართლებული საფუძველი აქვს. კერ- მართვისთვისაც: ამ სახელს ქართულად გავიაზრებთ,
ძოდ: 1. მაჰმადიანების გამოჩენამდე, „მოწყალებითა, დაუცხრომე- სახელივე მიგვითითებს, რომ ის არის
სწორედ სპარსელები (ირანელები) ლითა ლოცვითა და ცრემლთა დე- პოემის მთავარი პერსონაჟი, რომელ-
ებრძოდნენ ქრისტიანებს ყველაზე ნითა, მოწამეო, ცხოვრებაÁ შენი ზეც იხვევა მთელი ფაბულა, ამბავი,
მედგრად. ამის მაგალითად შუშანი- ქვეყანასა ზედა კეთილად წარმარ- როგორც ძაფი თითისტარზე და ეს
კიც საკმარისია. 2. მაჰმადიანობის თე, კუალად ვნებათა კუეთებასა გმირი ელოდება, ვიდრე ძაფი ბოლომ-
წარმოშობის შემდეგ, როგორც სა- მხნედ მიეახლე და ამხილე სპარსთა დე არ დაიხვევა, ანუ ამბავი არ გას-
ხელმწიფო, დაეცა რა არაბეთი, სა- უსჯულოებაÁ, რომლისათვისცა ხარ რულდება. ანუ, ტარი ელის ამბავის
მაჰმადიანოს ალამი ისევ სპარსეთმა სიმტკიცე ეკლესიისაÁ, სიქადული გასრულებას. აკი შოთა პოემას ასეც
აიღო. ქრისტიანეთაÁ, იოანე, მარადის სახ- ამთავრებს: „გასრულდა იგი ამბავი,
ზაურ ბიძინაშვილი კიდევ ერთ სენებელო.” სურს შოთა რუსთველს. ცხადია, მხოლოდ მარგალიტის პატრონმა ვითა სიზმარი ღამისა.” „ტარ”, ამავე
ნიმუშს აჩვენებს მკითხველს ცნება „სპარსთა უსჯულოებაში”, აქაც რადგან ეს ამბავი სინამდვილეში იცის, რომ მფლობელია სიმდიდრისა, დროს ნიშნავს ტარებასაც, რაც დამა-
„სპარსის” მნიშვნელობის შესახებ: იგულისხმება როგორც არაქრის- ქართულია, ქრისტიანულია და საღმ- რომელიც სხვისთვის დაფარულია. ხასიათებელია ამ პერსონაჟისათვის.
„ხოლო ხევი შავშეთისა უშენებე- ტიანთა, ასევე ამ სოფლიურ ვნებებს რთოა, ამიტომაც არის იგი „წყობილი ასევე დაფარულია ქადაგება უგუ- უფრო ღრმა გააზრებით, შესაძლოა,
ლი იყო მაშინ, გარეშე მცირედთა დამონებულთა უსჯულოება. მარგალიტი”. ნურთათვის. მაშასადამე, საჭიროა, უფლის ყველგანმყოფობის აღმნიშვ-
სოფელთასა. რამეთუ ჟამსა სპარს- გავარკვიეთ რა, თუ რა მნიშვნე- მოდით, ესეც გამოვიკვლიოთ, რომ ყოველივე გავყიდოთ და ეს მარ- ნელიც იყოს. აღმოსავლურ ენებში,
თა უფლებისასა აოხრდა. ოდეს იგი ლობით იხმარებოდა შოთა რუსთვე- რისი სიმბოლოა მარგალიტი? ზვიად გალიტი შევიძინოთ.” ხომ „ტარ” მხსნელსაც ნიშნავს.
ყრუმან ბაღდადელმან შემუსრნა ლის დროს და შემდგომ საუკუნეებში, გამსახურდია, „ვეფხისტყაოსნის „ვეფხიტყაოსნის” იგავური სიბ- სიტყვა „სპარსული”, ამავდ-
ციხენი ყოველნი..” (სუმბატ დავითის როგორც საერო, ისე სასულიერო ლი- სახისმეტყველებაში” წერს: „სიმბო- რძნეც ქრისტიანულია, საღმრთოა, როულად, მიგვანიშნებს იმ საერთო
ძე. „ცხოვრებაი და უწყებაი ბაგრატი- ტერატურაში ტერმინი „სპარსული”, ლური მნიშვნელობა აქვს წასვლის ჭეშმარიტია. რადგანაც ერთია ჭეშ- ლიტერატურულ სივრცეზეც, სადაც
ონიანთა”. გვ. 44-45. 1990წ.) ახლა შევეცადოთ, განვმარტოთ, რას წინ თინათინის მიერ ავთანდილის მარიტება და იგია ქრისტე, ამიტო- წარმოიშვა ფირდოუსის „შაჰ-ნამე”,
ზაურ ბიძინაშვილი დაასკვნის: ნიშნავს სტრიქონი: „ესე ამბავი სპარ- დასაჩუქრებას მარგალიტით. მარგა- მაცაა ეს სიბრძნეც „ვით მარგალიტი რუსთაველის „ვეფხისტყაოსანი” თუ
სპარსულ ამბავში არ იგულისხმებიან სული, ქართულად ნათარგმანები?” ლიტი სიმბოლოა საღვთო, განწმენ- ობოლი.” ეს მარგალიტი ზედაპირზე ნიზამი განჯელის შედევრები. სიტყ-
მხოლოდ არაქრისტიანი ქვეყნები. აქ სულხან-საბა ორბელიანი, „თარგმა- დილი აზროვნებისა, მისი სიმყარი- არ ჩანს, იმ მკითხველისთვის, ვინც ვა „ქართული” კი მიუთითებს იმ განს-
იგულისხმება ყველა, ვინც არ აძლევს ნებას” განმარტავს როგორც „იგავი- სა, უცვლელობისა, მუდმივობისა”. საღმრთო სიბრძნით არ არის აღჭურ- ვავებულობაზე, რომელიც უშუალოდ
ხორცს სულისათვის.… ანის სიტყვის გაცხადებას”. ანტონ პირველი თავის ღვთისმეტ- ვილი და ნიჟარაშია შეყუჟული. ასეთ ამ პოემისთვისაა დამახასიათებელი.
„გამოთქმა „სპარსული” მხოლოდ ტერმინ „ქართულის” ქვეშ, რუს- ყველებაში ამრიგად განმარტავს მკითხველს რუსთველი არაქრის- მაგალითად: „თურმე, „გველსა ხვრე-
მაჰმადიანურ ლიტერატურას არ ნიშ- თაველის ეპოქაშიაც და შემდგომშიც მარგალიტის სიმბოლოს: „ძიება იგი ტიანულ, ამსოფლიურ, „სპარსულ” ლით ამოიყვანს ენა ტკბილად მოუბა-
ნავს, რადგან იგი ისლამის დაბადე- ხშირად იგულისხმებოდა ქრისტიანუ- უსასყიდლოÁსა მის მარგალიტისა ამბავს სთავაზობს თავშესაქცევად. რი” და მსგავსი აფორიზმები, ისევე
ბამდე არსებობდა. „სპარსული” ნიშ- ლი. არს უდიდესი ხმევაÁ სიბრძნისაÁ, რადგან, ვინ, ვინ და რუსთველმა კარ- ამკობს სპარსულ პოემას, როგორც
ნავს ყველა მოძღვრებას, რომელიც ცნობილია, რომ ყოველ დიდე- ფილოსოფოსობასა შინა უსაღმრ- გად იცის, რომ ღორებს მარგალიტი ქართულს. თურმე, სიშავე ორივეგან
არ არის ქრისტიანულ-თეოლოგი- ბულ ნაწარმოებს, შესაძლოა ჰქონ- თოესსა, ვითარმედ მაძიებელი იგი წინ არ უნდა დაუყარო და სახარე- ერთნაირად გამოიხატება ყორნის
ური. აქედან გამომდინარე, „სპარსუ- დეს სამნაირი წაკითხვა მაინც: პირ- იქმს თვის შორის წარმოდგინება- ბისეული განმარტებით, „ღორებში” ფრთის საშუალებით, თურმე, ვეფხის
ლი ამბავი” ნიშნავს, ჩვეულებრივი, ველი – ზედაპირული, არსებული სა ნივთთა ყოველთასა უსავსეს და სწორედ არასახარებისეული მცნებე- ტყავით იმოსებიან შაჰ-ნამეს გმირე-
არააღმსარებლობითი ცხოვრების რეალობისა და სინამდვილის ამსახ- უწულილეს განყოფით და განსჯის ბით მცხოვრები მკითხველი იგულის- ბიც. თურმე, გამარჯვების მისაღწე-
ჩვენებასაც. ველი, მეორე – იგავური, უფრო ღრმა თვითეულსა მათსა გებადსა და დად- ხმება. როცა პოემას საღვთო სიბრძ- ვად ერთნაირად გადაიცვამენ ვაჭრის
მე შევეცადე მომეძებნა ტერმინ სიბრძნისა და შინაარსის დამტევი, გრომასა აღმოაჩინებს” („ღვთის- ნით აღჭურვილი და კვლავაც მაძი- ტანსაცმელს ორივე პოემის პერსონა-
„სპარსულის” მნიშვნელობა რელი- მესამე – სიმბოლურ-ხატოვანი. მეტყველება”, ტ.11. 558). აქ ანტონ ებელი მკითხველი წაიკითხავს, მაშინ ჟები, ასე შენიღბულად შევლენ მო-
გიურ ლიტერატურაში, რაც თანხვ- თუ „ვეფხისტყაოსანს” წავიკით- პირველი, უპირველეს ყოვლისა, ეყ- გამომზეურდება მისთვის პოემაში წინააღმდეგის ადგილსამყოფელში.
დება ზემოაღნიშნულ მოსაზრებას. ხავთ ზედაპირულ შრეზე, „ესე ამ- რდნობა სახარებას, სადაც ეს „უსას- არსებული საღვთო მარგალიტები. თურმე, ერთნაირად ეგებებიან გა-
მაგალითად, ჩავიხედოთ ყოვლადწ- ბავი” იქნება „სპარსული”, რადგან ყიდლო მარგალიტი” სიმბოლოა სა- საინტერესოა, რომ „ქართლის მარჯვებულ სარდალს ქალაქგარეთ
მიდა ღვთისმშობლის „დაუჯდომელ- მოქმედება ხდება არაქრისტიანულ სუფეველისა (მათე, 13.45.) ამის გამო ცხოვრება” თავისებურად თითქოს მეფეები. თურმე, ღვინო ერთნაირად
ში”, რომელიც შესულია, როგორც ქვეყნებში. მაგრამ სინამდვილეში აქ დაერქვა „მარგალიტი” წმიდა მამათა ეხმიანება ნეტარი თეოფილაქტე არის ვაჟკაცობის საზომი ორივე ნა-
დაუჯდომელთა კრებულებში, ასევე ასახულია მეთორმეტე საუკუნის სა- სწავლათა კრებულს. ბულგარელის განმარტებას ძვირ- წარმოებში. თურმე, ლამაზი კაცები
სხვადასხვა ლოცვანთა კრებულების ქართველოს პოლიტიკური რეალობა, მოვიძიოთ ისევ „დაუჯდომელ- ფასი მარგალიტის ერთადერთობის და ქალები ორივეგან არიან ალვის-
დიდ უმრავლესობაში. მკითხველის სააზროვნო – „საჭოჭმა- თა” კრებული. ჩავიკითხოთ დაუჯ- თაობაზე: „ბევრი მარგალიტი – ეს ტანები და აქვთ ორი კვირის მთვარის
დაუჯდომლის ავტორი მეხუთე ნებელი” ამოცანაა ამ „სპარსული” ამ- დომელი გალობა „ყოვლადტკბილისა აზრებია მრავალი ბრძენისა. მათგან მსგავსი სახე, თვალები – მელნის,
იკოსში, ყოვლადწმიდა ღვთისმშო- ბის „ქართულად” გადმოთარგმანება, უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტესი”. ძვირფასი მხოლოდ ერთია, რად- კბილები მარგალიტების” (ნომადი
ბელს მიმართავს ასე: ანუ ამ ქართული რეალობის დანახვა. მეთორმეტე იკოსში ავტორი ტკბილ განაც ერთია ჭეშმარიტება და იგი ბართაია. „ფირდოუსი და რუსთავე-
„იხილეს ყრმათა ქალდეველთასა, იგივე ზედაპირული წაკითხვით, იესოს მიმართავს: „იესო, მარგალი- ქრისტეა” (მათეს სახარების განმარ- ლი”).
ხელთა ზედა ქალწულისათა ხელითა „ვეფხისტყაოსანი” არ არის ქრისტი- ტო პატიოსანო, ტებიდან). ჟამთააღმწერელი მეფე დასასრულ ორიოდე სიტყვით
დამბადებელი კაცთა, და მეუფედ ანული ნაწარმოები, რადგან, ჯერ განმაბრწყინვე მე.” გიორგი ბრწყინვალეს დახასიათები- შევაჯერებ ჩემს მოსაზრებას: ფრა-
მცნობელნი მისნი, დაღაცათუ ხატი ერთი, მოქმედება არაქრისტიანულ „წმიდა მოწამეთა სავედრებელი სას ბრძანებს: „მხოლოდშობილი ძე ზაში „ესე ამბავი სპარსული ქართუ-
მონისა მიიღო ისწრაფდეს ძღუნითა გარემოში ხდება და, მეორე, ნაწარ- პარაკლისის” თავში „განძლიერთა- იყო დედისა, მხოლოდ იგი შვა დედამ; ლად ნათარგმანები”, კონტექსტის
მსახურებად მისა, და ღაღადებად მოების გმირებიც არაერთგან ჩადიან სა”, „უსასყიდლო მარგალიტად” იწო- როგორც მარგალიტზეა ნათქვამი, მიხედვით „სპარსული”, შესაძლოა
კურთხეულისა: ქრისტიანისათვის შეუფერებელ ქმე- დება ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელი, რომ მხოლოდ იგია საუკეთესო, ასე- ნიშნავდეს: ამსოფლიურს, არაქრის-
გიხაროდენ, ვარსკვლავისა დებებს. უფრო ღრმა, იგავურ დონე- ხოლო წმიდა მოწამენი – „მარგარი- ვე გიორგი იყო თავისი დროის კაც- ტიანულს, სპარსულს. „ქართული,”
დაუღამებელისა დედაო, ზე წაკითხვა-გააზრებით, კი ავტორი ტოვან გვირგვინოსნებად”. თა შორის დიდებული, არა მხოლოდ კონტექსტის მიხედვით, შესაძლოა
გიხაროდენ, ცისკარო მკითხველს უსახავს ამოცანას, აღმო- მათეს სახარებაში ვკითხულობთ: ხელმწიფეთა, არამედ კაცთა შორის.” ნიშნავდეს: საღვთოს, ქრისტიანულს,
საიდუმლოÁსა დღისაო, აჩინოს „ვეფხისტყაოსანში” საღვთო „მსგავს არს სასუფეველი ცათაÁ როგორც დავინახეთ, მარგალი- ქართულს. ამავე დროს, „სპარსული”
გიხაროდენ სახმილისა სიბრძნის მატარებელი, ღრმა ქრის- კაცსა ვაჭარსა, რომელი ეძიებნ კე- ტი, ქრისტიანულ ლიტერატურაში მიგვანიშნებს საერთო ლიტერატუ-
საცთურისასა დამაცხრობელო, ტიანული ნაწარმოები. ამიტომაც, თილთა მარგალიტთა. გამოიყენება როგორც უფალ იესო რულ სივრცეზე, რომელშიც იქმნე-
გიხაროდენ სამებისა ალბათ, არაა შემთხვევითი, რომ ავ- და პოვის რაÁ ერთი მარგალიტი ქრისტეს, ყოვლადწმიდა ღვთისმშობ- ბოდა იმ დროის შედევრები, ხოლო
მესაიდუმლოეთა მცველო, თანდილი თანადროულად არაბიცაა მრავალ-სასყიდლისაÁ, წარვიდა და ლის, წმიდა მოწამეების, სარწმუნო- ქართული, უშუალოდ პოემა „ვეფხის-
გიხაროდენ, მძლავრთა და „ტკბილი” და „ტკბილქართველი” განყიდა ყოველივე რაÁცა ედვა, და ებით ხელმწიფობის კეთილად წარმ- ტყაოსნის” განსხვავებულობასა და
კაცთმოძულეთა ყრმაც. მოიყიდა იგი.”ნეტარი თეოფილაქტე მართველი მეფის დახასიათებისას, ორიგინალობაზე.
მთავრობისა განმდევნელო, შოთა რუსთაველმა ბევრი რამ ბულგარელი განმარტავს: „ზღვა აწმ- ასევე წმიდა სახარებაც შედარებუ-
გიხაროდენ, უფლისა კაცთმოყ- იგავურად რომ გვითხრა, ამაზე და- ყო ცხოვრებაა, ხოლო ვაჭრები ისინი, ლია მარგალიტს. ობოლ მარგალიტს ნინო ტარყაშვილი
2018 წელი, მაისი ფოლკლორი ლიტერატურული მესხეთი 11
ხევის გაღმა-გამოღმა, ორივ მხარეს, სოფლებია გაშე- ხორცეულ საჭმლის ნატრული მირზა ძაან მიაძღა. მგზავრი მირზა ცხენს მოახტა სიხარულით.
ნებული. ხევში მიშხუის მომცრო მდინარე. დიდრონი ჭანდ- სჭამს, თან ფიქრში ჩაეხვია: და, გაფრინდა უგზო-უკვლოთ ყულა ცხენი.
რების ხეივანია ჩამწკრივებული. გამოღმა სოფელში მცხოვ- – ვინ გაიკითხა დამშეული ჩემი ცოლ-შვილი? – სჩანს, ... ქმარი მოვიდა შინ, მდიდარი ოქრომჭედელი.
რებ ბოგანო გლეხს – მირზას ჰყავდა ცოლი და ხუთი ქალი. მოკვდა ვინმე, ქონდათ აღაპი, მიცვალებულის სულის სა- აღტაცებული სიხარულით მიეგება ქმარსა – ცოლი.
ცხოვრების სახსარი არ გააჩნია, გარდა მეწველი ძრო- ოხათ. შაიბრალეს დამშეული ჩემი ცოლ-შვილი. გაუნაწი- უმახარობლა: ჩემი ველიას ამბავი ხომ შევიტყე დღეს!..
ხისა. მწარე განცდით მონათხოვარით არჩენს ცოლ-შვილს. ლეს ულუფა, ან ვინმეს შეემთხვა ხიფათი? კლდეზე, ღრან- – მერე?!.. შეშფოთებით შეეკითხა ქმარი ცოლსა.
მისი ცოლ-შვილი ცრუმორწმუნეობით არის ბყრობილი. ტებში გადაეჩეხათ ხვადაგი? – ჯანდაბიდან მომავალი დოზანას მიმავალი მგზავრი
ერთ დილით, უფროსი დის მომცრო დამ – ლეილამ კოკა რა გაათავა ვახშამი მირზამ, ცნობის მოყვარემ ჰკითხა შემხვდა დღეს.
მხარზე დაიდგა და წყლის მოსატანათ ხევში წავიდა. მდი- ცოლს: – მერე?! თქვი ჩქარა!
ნარეზე წყალით კოკა აავსო ჩაფითა. – ვინ გაგიკითხაო, ეგზომ უხვი ხორცეულითა? ცოლმა უამბო სიხარულით, რაც გაატანა...
ხევს გაღმა სოფელს გასცქირა, წყალის ნაპირი ხეივანი ცოლმა, ქალებმა, ერთბაშად ამცნეს მოსალოდი უბე- ქმარმა შემოიკრა თავში ხელი.
ჩაათვალიერა, უცებ ჩაფიქრდა და გაირინდა... დურება!.. ცოლს შეეკითხა: საით წავიდა?!
ფიქრმა შეიპყრო, იყო ასე გარინდებული. უცებ გაფით- მირზამ ყურთ სცქვიტა, ელდანაცემი შეეკითხა: რა შეიტყო – საით, შევარდა სახლში.
რდა, ფერი ეცვალა, შემოესმა სლუკუნი, მოაყოლა ისტე- – მერე?!.. წამს შეკაზმა არაბული ლურჯა ცხენი,
რიული ტირილი... გულამოსკვნით ის მოსთქვამდა: – ხომ ვერ წავწყმედდით ველიას სულს, აღაპით ვიხსე- აღიჭურვა საომარი იარაღით.
ჩემი დაი, ასმათ, რომ გავათხოვოთ გაღმა სოფელში, ნით ჯოჯოხეთიდან. ძროხა დავკალით, მარჩენალი. მაშ, მგზავრს დაედევნა,
მივცეთ ალიას, შვილი ეყოლოს, ვარქვათ ველია, გაიზრ- რა გვექნა, ჩვენ? ცხენს მიაქროლებს გახელებული,
დეს, მოვიდეს აქა, ამ ჭანდარზე ავიდეს, ფეხი დაუსხლტეს, მირზამ მწარეთ, გულამოსკვნით ამოიკვნესა. სურს: დაეწიოს, შეიბყროს, დასაჯოს...
ჩამოვარდეს, თავით ქვაზე დაეცეს, ხომ მოკვდება? მწარე ფიქრებში მთლათ გაიხლართა... მგზავრი მირზა მიაჭენებს ყულა ცხენს; უხარია, რომ
– მოკვდება! – ლეილას გულშივე იყო გამოძახილი. რა ქნას, საბრალომ, უმეცართ ხელში, ცრუმორწმუნე- შეხვდა ცოლზე სულელი...
მორთო ტირილი, მოაყოლა მოთქმით ძახილი: თა პატრონმა... თვალუწვდენელ მინდორზე უცებ უკან მიიხედა, და-
– ვაი, დედასა! ვოი, დედასა! ვერრას შეასმენს, ცემა მათი არ გამოდგება. ინახა ვინცხა, გაშმაგებით მოაჭენებს... გზაზე სჩანს კო-
ტირის ლეილა მაღალი ხმით გახელებული... სჯობს იხსნას თავი, უცხო მხარეს გადაიხვეწოს... რიანტელი, როგორც კვამლი.
მოტყუებული ოქრომჭედელი
სახლში დები, დედა, მოლოდინში შიშმა შაიბყრო... ჩაფიქრდა, შავბნელ ფიქრებში მწარეთ განერთხო. მიხვდა: – ის ხომ ჩემი მდევარია? რა ვქნა? როგორ
– რა დაემართა ლეილას, – დილის სხივს?! დიდხანს იყო დაბუჟვილი, გარინდებული. გადვირჩინო თავი, ან წადილი? დაინახა ახლოს, რამ ქოხია,
რატომ არ მოდის, ტურფა ლეილა – მზიური სხივი?! ძლივს შესძლო ფიქრით ბურუსიდამ გამოსვლა, – გა- ეს ხომ წისქვილია! მიაშურა, მიაჭენა და დასჭყივლა:
თქვა ფატმან: – დედი! წავალ მის ნახვად, რა დაემარ- მოერკვა. – მეწისქვილევ, აქ გამოდი, უბედურო!
თა? დათენთილ-დამძიმებელმა ცოლ-შვილს მიმართა: ფქვილში ამოგანგლილი ძოწმინაი მეწისქვილე გამო-
სწრაფი, მგლური სვლით მიგოგავს ფატმან, როგორც – საცოდავნო, ჭკუით საბყარნო, ეგ რა გიქნიათ?! წა- ვარდა შეშინებული, რ-რ-რ-რ-რაას მიბრძანებ?!
გრძნეული. ვალ, ბედის საძებნათ, გადავიხვეწები აქ მოუსვლელათ. – როგორ თუ რას, არამზადავ!..
ხედავს ფატმან, – მდინარის ნაპირზე მტირალ ლეილას: თუ რამ თქვენზე უფრო სულელს შევხვდი, ის გიხსნით – ხალხმა ფაშას მოახსენა შენზე დიდი საჩივარი.
თმა გაწეწილსა, გულ გადაღეღილს, მოთქმით მტი- მხოლოდ, გაპატიებთ, დარჩებით ცოცხალიო. და თუ ვერ – მინდს ბევრ იღებ, ხორბალს ჰპარავ...
რალსა... შევხვდი, ჰოი უბედურნო, ყველას დაგხოცავთ!... მით ვიხს- ფაშა გაწყრა, გამომგზავნა,
– დაო, ლეილავ! რა დაგმართია, ვისთვისა სტირი, რათ ნი თავს, ესოდენ ტანჯულ წამებისაგან... თავი მოგკვეთო, კანი გახდეს გასაბერი...
ხარ მწუხარე? მეორე დღეს, უთენიეთ, მირზა ადგა, უძრახი, უზმო, უბედურო, მებრალები. დაგიხსნი,
– რათ მკითხავ, ფატმან, რას სჩმახავ, რატომა ვარ მწუ- გზას დაადგა... თუ მომცემ ფქვილს!..
ხარე? სხვათა კარზე მოწანწალე მათხოვარი მიდის მირზა, აგერ, ფაშაც მობრძანდება, გააფთრებით.
ყური დამიგდე, გული მამაპყარ, შენც გაისმჭვალე! მიჰქრის ქუდ მოგლეჯილი, ბოღმით სამსე, ბედის საძებ- მეწისქვილე აცახცახდა, შეევედრა თავის „მხსნელს”:
ჩვენი დაიკო ასმათ, რომ გავათხოვოთ, იმ სოფელს, ნათ... – მოგცემ, მოგცემ, უფრო ბევრსა! – მორთო ქვითინი.
მივცეთ ალიას, შვილი ეყოლოს, ვარქვათ ველია, დღენი დღეს მისდევს; შმაგი სვლით გააფრთებულმა, ცხენიდან მგზავრი გადმოხტა, ცხენი მისცა მეწისქვი-
გაიზრდეს, დავაჟკაცდეს, დამშვენდეს, ოფლში გათხვრილმა, მიატანა დიდშენ დაბას, რომლის ლეს. დაიკავე. ნუ სტირი.
მოვიდეს, ამ ჭანდარზე ავიდეს... ფეხი დაუსხლტეს, სახლების ერდოები, ბაქან-ბაქან, ერთიმეორეზე გადმომდ- საჭურველი აიყარა, დამალა ჯაგნარში...
ძირს ჩამოვარდეს, ქვას დაჰკრას თავი, ხომ მოკვდება? გარია. პაპანაქია, შუადღე გადუხრელია. სწრაფ შევარდა წისქვილში, ფქვილში ამოიგანგლა,
ვაი დედასა, ვუი დედასა! ამ დროს ბანზე გადმომდგარიყო ბანოვანი მანდილო- გამოთქრა, ცხენი ისევ ჩამოართვა და შეჰყვირა: მეწისქ-
რომ შეიტყო ფატმან „ბრძნული” როშვა, სანი. რა დაინახა ჩქარ მომავალი უცხო მგზავრი, შეეკითხა ვილევ, დაიმალე!
ვიში-ტირილი, გული აუჩუყდა სიბრალულით, მორთო მას: – საიდან მოხვალ, ან სად მიხვალ, ჰეი, ძმაო, მგზავ- როგორც ლანდი, ისე გაქრა მეწისქვილე...
ტირილი. რო?! წისქვილშივე საფქვილეში ჩაიმალა...
ორთავენი მოთქმით ტირიან, იმდუღრებიან, – მოვალ ჯანდაბით, მივალ დოზანას, არა მცალია, – ოქრომჭედელმა გააფთრებით მოაჭენა არაბული ცხე-
შეახმატკბილეს გლოვის ზარი, ერთმანეთ ეჯიბრებიან: იყო მირზას ცბიერი პასუხი. ნი, იცნო თავის ყულა ცხენი. მეწისქვილეთ მიიჩნია ცხენის
გაუთხოვარ დის არ გაჩენილ შვილს, მწარეთ სტირიან. ქალს გაეხარდა... კითხა: – ნახე ჩემი ველია ჯანდაბას, მჭერი. მკაცრათ კითხა: სად წავიდა ის კაცი, მაგ ცხენით
დაიგვიანეს!.. შინ დედამ, დებმა საბრ დაჰკარგეს. თუ არა? აქ მოსული?
მესამე დაი – ჯავაირ, დების საძებნათ წყლის ნაპირს – ვნახე, ვნახე, როგორ არა, ჩემი დიდი მეგობარია!.. კაცმა კრძალვით მოახსენა:
ჩავიდა; მირზა მისწვდა საწადელს, გულს მოეფინა, გულში იქ შევარდა, ცხენი მომცა დასაჭერათ.
გაოცდა, გაჰკვირდა ჯავაირ ქალი. რა შეესმა დების გაიხმაურა, ეს უფრო აფრაკია, ვინემ ჩემი ცოლ-შვილი. ოქრომჭედელმა ცხენი გადასცა, დაიკავეო და შევარდა
ტირილი, იმ კაცის შესაპყრობათ...
დაშაქრული ხმით მოახსენა ქალს, ელიასგან ნახვის
ჰკითხა მიზეზი. ბევრი ძებნა, ძლივს მონახა, – საფქვილეში. იქიდან
ნატვრა, დიდი სალამი. ხელზე გკოცნის დედასა შვილი.
მათ უთხრეს – შესაძლებია დიდი უბედურება!.. ამოათრია „მგზავრი კაცი”, დაუწყო ცემა. – არამზადავ,
ქალმა თხოვა: – მოდი, სახლში დაისვენე, მიამბე შვი-
მწუხარე შთაგონებამ ჯავაირ გრძნობამ განსჭვალა: მატყუარავ ქალის! მომე ჩემი ოქრო და იარაღი, ჩემ ცოლს
ლის ამბავი, ან თუ რამ დაგაბარა ხაბაკი?
– ვაჰ, ჩემ თავს, ხელი თავს შემოიკრა. თმა გაიწეწა,
– დედაშვილობას, არა მცალია, გზა საშური მაქვს, მიგ- რომ შენ დატყუე!..
სახის კაწვრით დებს გადაეხვია, დაჰკოცნა,
ვიანდება. მეწისქვილე გადირია მონასმენით. ჰკითხა:
სამძიმარი აღნიშნა, მორთო ტირილი...
– მაინც მითხარ, რა დაგაბარა? იცი, ჩემი ქმარი ოქ- – რა ოქრო? ან იარაღი? შენს ცოლს მე არ ვიცნობ და
ასე დაუღამდათ, მიიწურა დაისის ხანი.
რომჭედელია, დაკეტავს დუქანს, მალე მოვა აქ, ყველას არც მინდი მომიპარავს!..
ჩამოეშველა დაი ზუალ, მოჰყვა დედა ხორეშან,
გაგატან, შემონათვალსა. გაკვირდა ოქრომჭედელი. შეეკითხა: შენ ვინა ხარ?
სცნეს მოსალოდი უბედურება, იწყეს გოდება:
– ვალში ჩავარდა თქვენი ველია. მე დამაბარა, – დე- – მეწისქვილე! – იყო პასუხი.
– ჰოი, უბედურო! პირმშო შვილო, ნორჩო ველიავ!
დაჩემს თხოვე, გამოგატანოს: ჩემი ცხენი, ნაჭედი ჩემი გარეთ გავარდა ოქრომჭედელი კბილის ღრჭენით...
ვაი დედასა, ვუი დეიდასა, ჯანი გავარდეს შენს ბები-
იარაღი, ტანისამოსი, ვერა მხედამ, ზედ შემომაცვდა და, არ დახვდა კაცი, არც ცხენები...
ასა!..
უსათუოდ, არა ნაკლებ, ხუთასი ოქრო ბაჯაღლო. შენი ვე- – ოჰ, რა ოხრათ მომატყუა,
რა დაოსდნენ მწუხარებით, ტირილით, სახლს მიაშუ-
ლია ვალებს გადიხდის, მოვა, გულს ჩაგეკვრება, დედასა არ ვიყავი სულელი, არც დიაცი?!..
რეს,
შვილი. დაქანცული შინ მივიდა მშიერი...
ამცნო დედას, ასმათს, შესაძლები უბედურება...
ქალს გაეხარდა, მგზავრს შაეხვეწა: ცოლმა ჰკითხა: ნახე ველიას მეგობარი?
ცრუ რწმენით მოსილნი, უსმელ-უჭმელთ გამართეს
– მოდი, სახლში დაისვენე, ქმარი მოვა, გაგატანს. – ვნახე, ვნახე, კარგათ ვნახე!
ბჭობა.
– არა, არა, არ მცალიან, ვერა მხედავ, სიჩქარით ხვინ- ველიას შემოუთვლია არაბული ლურჯა ცხენი, შენ კი
დაადგინეს: დაკლან ძროხა, „ველიას” სულს გადუხა-
თი მასკდება. ყულა მიგიცია.
დონ აღაპი.
– მშვიდობით! – პირი იბრუნა გზისკენ... გული რომ არ დაწყვეტოდა შენს ველიას, მეც გავაყო-
მეორე დღეს დაკლეს ძროხა, ამცნეს ხოჯა მოლას,
ქალი შეშფოთდა, შეეხვეწა: – კარგი, კარგი, გაგატან! ლე არაბული ცხენი!..
მოიწვიეს მეზობლობა, ჯამაათი.
სახლში შევარდა... მირზა უცდის...
გამოძღა „სულის მამა”, ნუგეში სცა ჭირის უფალთ:
ქალმა საჩქაროთ გამოიყვანა: ახალციხელი კოლა ასათიანი,
– ნუ სწუხართ, ნუ! ცხონდება! თავმდებშია ჩემი ლოცვა.
შეკაზმული ყულა ცხენი, გაგონილი მაქვს მამაჩემისაგან. 70 წლის წინეთ.
მის სულს ღმერთი შეიწყნარებს,
ხურჯინით ბოხჩა შიგდებული ტანისამოსით. 15-თებერვალი 1935 – 3 აგვისტო 1938 წ.
წინ უძღვის ჩემი ლოცვა.
საომარი საჭურველი დაოქვრილი, სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო
ამ აღაპით დაიხსენით მისი სული წაწყმედისაგან.
ხუთასი ოქრო ბაჯაღლო. მუზეუმის ფონდი, ე3111
... ოთხმა დღემ განვლო, მწუხრის ჟამს შინ მოვიდა მირ-
საზრდოთ: ქადა-ხაჭაპური, მოგვაწოდა გრიგოლ ჯვარიძემ და
ზა, ზურგზე ტვირთმოკიდებული.
ალვახაზი-გოზინაყი და ნაზუქი. ლევან ლაფაჩმა
მწუხარე შეხვდა ცოლ-შვილი.
პირსახოცში შახვეული შაქარლამა.
დაღლილ-დაქანცულ მამას, დაუმზადეს ვახშამი; აღა-
დააბარა პირზე კოცნა, სიყვარულით, *საბრი – მოთმინება. ვწერ მესხური ენით (ა.კ)
პიდან გადარჩენილი ფაშვის და ჯიგარის...
მალე მოსვლა სიხარულით...
ზურაბ ბერიძე
მატიანე ა პ რ ი ლ ი
შემოგვეჩვიე თბილო აპრილო,
შეხე, ცვარ-ნამით რა მდელო დგება,
შენი სითბოთი გამდნარ ნამქერის
ბარში ყვავილიც წყალს ელოდება,
გაზაფხულია, ადიდდა მტკვარიც,

ფესვში გაუჯდა, მორწყო ჭადარი,
აქ ხომ გაზაფხულს სულ სხვა ხიბლი აქვს,
აქ ყველაფერი არის სხვაგვარი.
ოშორულამაც მხრები გაშალა,

გაცოცხლდა მისი წყნარი ნაპირი,
აქ ლამაზია მარტი ჭრელ-კაბა,
ათქვირებული თეთრი აპრილი.
ჩამოიწრიტა მთის ფერდობები,

ხევში იპოვა თავის ადგილი,
ვინც გაზაფხულის იცის სურნელი,
უნდა შეიგრძნოს ჩვენთან აპრილი.
ამწვანებულა ვაიოს ველი,

მზის სხივს დაეძებს ვაზი ჩაყრილი,
ეს ხომ თამარის თეთრი რაშია,
ვარძიის კლდესთან ფაფარაყრილი.
პატარძალივით მოჩანს რუსთავი,–

შოთას სამშობლო ცაში აჭრილი,
აქ გაზაფხული თავს დამავიწყებს,
ატმისფერა და თეთრი აპრილი...
ზვიად გამსახურდია ბორჯომში. გასული საუკუნის 90-იანი წლები. სურათი მოგვაწოდა ვალერიან ლომიძემ
ფოლკლორი
*** სოფლისა გამხარებლისა დიდ სუფრას გაიშლიანო, გაუმაძღარი არია, წყეულო, შავო სიკვდილო, დოლაბი ავახრიალოთ.
ოხერმა წუთისოფელმა ღვთიური მადლი ჰფენია. თამადას თავში დასვამენ, ბიჭებს ჩამოჰყრის ულვაშსა, ფეხი არ დასდგა ჩვენსასა, ქალ-რძალმა ფურნე აანთონ,
არ იცის სამართალია, – გაგვიძეხ, შე, მადლიანო! ქალს დაუკეტამს კარია. თორემ, იცოდე, განანებ, ცეცხლები ავაბრიალოთ,
ქვრივ-ობოლს არ გაახარებს, *** ლამაზი ქალებიც მოვლენ, ჯავრს არ შეგარჩენ ყმისასა! ქადა-ნაზუქი დაგვიცხონ,
ბატონისკენ აქვს თვალია, სიკვდილო, ოხერ-ტიალო, ლეკურსა დაუვლიანო, *** ვარია დაატრიალონ,
შეგხედამს, არ მოეწონე, არა გაქვს ჭკუა-გონება, მკლავებს გაშლიან – სათათრეთს გადავვარდები *** იმღერონ მესხური ნანა,
უმალ გიჩვენოს ბრჭყალია, შეარჩევ ყმაწვილკაცებსა, ფერხულსა, ჩემი ყორანა ცხენითა, ვაჟკაცნო, ომში გაზრდილნო, ყმაწვილნი დააფრთიანონ!
კაცი და წუთისოფელი ქალ-რძალიც მოგეწონება, ნაწნავებს გადიყრიანო, ურჯულოთ შემოვეყრები, სამშობლო გავიზიაროთ,
მაინც ცალ-ცალკე ბრალია! მარა, იცოდე – ვაჟკაცი გიშრისა თვალებს ვაჟები დავეძგერები ხელითა, არდაგანს თათრებს დავეცეთ, ***
აროდეს დაგემონება, მალი-მალ შესცქერიანო, არ მეშინია თათრების, ურჯულო დავაზიანოთ. ერდოს მამალი შეხტება,
*** მაშ, რაღად ერჩი სიცოცხლეს, მესხური ლხინი გაჩაღდა – კიდეც ვჯობივარ ბევრითა, მხარი მხარს მივცეთ გამოუდგები ჯოხითა,
მნათემ დარეკა ზარები, თავი მიეცი ღონებას. არავინ დააგვიანოთ! მუდამ მაქვს უფლის იმედი ერთმანეთს, ღვინის სმაში თუ მაჯობებთ,
მთელ ხალხმა გაიგონოსო, აი, ვცხონდები მე – რითა. ფარ-ხმალი ავახმიანოთ, თავს ჩამოვიხრჩობ თოკითა.
დიდიან-პატარიანად *** *** შინ გამარჯვებით
სულ ყველა შეიყაროსო. ქორწილში, შებინდებისას, სიკვდილის საქმე ვინ იცის, *** დავბრუნდეთ, მთქმელი ქეთო ჩილინგარაშ-
ბიჭი ანტუშა თათრითგან ბიჭები გროვდებიანო, ან მისი სამართალია? სიკვდილმა დაიტრაბახა: ლხინიც არ დავაგვიანოთ. ვილი, ახალციხე, სოფ. ივლიტა,
დაბრუნდა, გაიხაროსო. სულ დარჩეული ყმაწვილნი ვითომ დაეძებს მოხუცებს, – არ ვიზამ საქმეს ღვთისასა, ქორწილიცა ვქნათ, მაყრები 83 წლის. ჩაიწერა
შემოაჭენა ვაჟკაცმა ოჯახში თავს იყრიანო. ცრემლებით დამათვრალია, სოფელ-ქვეყანას ავიკლებ, ვამღეროთ, ავაღრიალოთ, სოსო გიქოშვილმა 2018 წელს
ყორანა – თავის ცხენია, ყანწებსა ღვინით ივსებენ, სულ ნარჩევ ყმაწვილთ წაიყვანს, სისხლს დავლევ ახლებისასა, წისქვილს საფქვავი წავიღოთ,
თმოგვის ციხეს თავისი შეუვალო- რიათ. ქალს ღალატის სანაცვლოდ ცო- ღალატებსო? – გაუვლია გუნებაში და
ლეგენდა თმოგვის
ბით „ვეფხისტყაოსანში” მოხსენიებულ ლობა შეუთავაზებია მისთვის. ქალის სიკვდილით დასჯა გადაუწყვე-
ქაჯეთის ციხედ აღიქვამენ მესხები. სარდალს წინდახედულება გა- ტია.
მის კედლებთან არაერთი მომხვდური მოუჩენია – სათათბიროდ ერთგული ქალმა თავისივე ეშმაკობით იმავე
ციხეზე
დასამარებულა. თანამებრძოლები მოუწვევია. დიდი საღამოს შეძლო დარაჯების მოსყიდვა
თმოგვის ციხე მხოლოდ ორმა მსჯელობის შემდეგ ლალა ფაშას ბო- და ციხიდან გაქცევა. ქალს მდევარი
ბნელმა ძალამ დასცა – დიდმა მიწისძ- ლოს კონკრეტული კითხვა დაუსვამს დაედევნა. ბერთაყანასთან, ქარაფოვა-
ვრამ და ღალატმა, თუმცა ამ ორიდან მსახურთათვის: ნი კლდის თავზე შეიპყრეს. მოღალატე
ერთი ისტორიული ფაქტია, მეორე კი – ვაჟკაცობით და სიმამაცით ვინ მხოლოდ სიკვდილის წინ მიხვდა თავის
ლეგენდა. ღალატი ქალთანაა დაკავ- იყო გამორჩეული ამ ბრძოლაში – მე თუ დანაშაულს და ესღა აღმოხდა: „მოღა-
შირებული. თმოგველი? ლატე ვარ, ოჯახის, ქვეყნის წინაშე,
მე-16 საუკუნეში თურქებმა, ლალა – თმოგველიო! – წამოუძახია ერთ გთხოვთ, გევედრებით, დამკალითო”!
ფაშას წინამძღოლობით, თმოგვს ალყა პირუთვნელ მებრძოლს, რადგან თმოგ- იმ ადგილისათვის კი, სადაც ქალი
შემოარტყეს. მიუხედავად ძალთა დიდი ველი ღალატით დამარცხდა, თქვენ კი მოუკლავთ, „დამკალი” დაურქმევიათ,
უპირატესობისა, თურქებმა მაინც ვერ ვე შეყვარებია და ოჯახისა და ქვეყნის ერთხელ გაუბრძოლია, ვადაში ხმალგა- ამ ღალატით გამარჯვება მოიპოვეთ. ხოლო, მოგვიანებით, აქ პატარა სოფე-
გატეხეს თმოგველთა წინააღმდეგობა. ღალატი განუზრახავს. ტეხილს ცხენისთვის სისხლიანი დოლ- უფრო მეტიც, თმოგველმა სამარცხვი- ლი – „დამკალი” გაჩენილა.
თურქებს კი, ამ დროს, მხსნელად და, აი, სიყვარულის ნიშნად, გალავ- ბანდით თვალები აუკრავს და პიტალო ნო ტყვეობას სიკვდილია არჩია! დღეს სოფელი გაუქმებულია. ნა-
ციხისთავის მეუღლე მოევლინა. ნიდან, ციხის გასაღები და წერილი გა- კლდიდან არტაანის მტკვარში გადამხ- დაფიქრდა ფაშა: სოფლარში დგას ნახევრადდანგრეული
იმ ავბედით დღეს, ციხის კოშკიდან დაუგდია... ტარა. – თუკი ასეთ კაცს, ჩემზე უკეთესს მე-10 საუკუნის დარბაზული ეკლესია.
წინაბრძოლად, თურქი სარდლისათვის თურქებს ციხე აუღიათ. ციხისთავს გამარჯვებულ თურქ მეომრებს უღალატა, ხვალ, ზეგ, ჩემზე ძლიერი
მოუკრავს თვალი, ერთი დანახვისთანა- შეუტყვია რა ცოლის ღალატი, კიდევ მოღალატე ქალი სარდლისთვის მიუგვ- ვინმე რომ გამოჩნდეს, განა მეც არ მი- რობერტ ბერიძე
გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე: www.scri.co; fcoo: ლიტერატურული მესხეთი
გაზეთის რედაქცია სარგებ-

ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე
დამფუძნებლები: ლობს თავისუფალი პრესის
სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი პრინციპებით და ავტორის
მოსაზრებებსა და გამონათქვა-
მებზე პასუხს არ აგებს
კომპიუტერული
უზრუნველყოფა
მერაბ ბერიძე, 5
ირმა ჯიშკარიანის
საბურთალოს 43ა lit.shti@il.co
ტელ: 2–93–27–66

Literaturuli Meskheti - May 2018

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Literaturuli Meskheti - May 2018

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე

გამოცემის მეოცე წელი ”LITERTRLI ESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”

გილოცავთ საქართველოს დამოუკიდებლობის 100 წლისთავს!

მე პატარა ქართველი ვარ

ხან თუ მტერი აოხრებდა,

ტერმინების: “სპარსულისა” და “ქართულის”

სულხან-საბა ორბელიანი და ბარბაროს ქვეყანას შორის დიპლომატიური უღვთო შეთანხმება

ბედი ქართლისა გან არაფრად იქნა მიჩნეული, ამდაგვარ უზარმაზარ აღმსარებ-

ვაჟა ოთარაშვილის შემოქმედებაში

 50 სულამდის შესდგება. ხშირათ ნახავთ, რო-

გაზაფხულია, ადიდდა მტკვარიც,

ოშორულამაც მხრები გაშალა,

ჩამოიწრიტა მთის ფერდობები,

ამწვანებულა ვაიოს ველი,

პატარძალივით მოჩანს რუსთავი,–

გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი

გაზეთის რედაქცია სარგებ-

You might also like