Acerca de este libro

Esta es una copia digital de un libro que, durante generaciones, se ha conservado en las estanterías de una biblioteca, hasta que Google ha decidido
escanearlo como parte de un proyecto que pretende que sea posible descubrir en línea libros de todo el mundo.
Ha sobrevivido tantos años como para que los derechos de autor hayan expirado y el libro pase a ser de dominio público. El que un libro sea de
dominio público significa que nunca ha estado protegido por derechos de autor, o bien que el período legal de estos derechos ya ha expirado. Es
posible que una misma obra sea de dominio público en unos países y, sin embargo, no lo sea en otros. Los libros de dominio público son nuestras
puertas hacia el pasado, suponen un patrimonio histórico, cultural y de conocimientos que, a menudo, resulta difícil de descubrir.
Todas las anotaciones, marcas y otras señales en los márgenes que estén presentes en el volumen original aparecerán también en este archivo como
testimonio del largo viaje que el libro ha recorrido desde el editor hasta la biblioteca y, finalmente, hasta usted.

Normas de uso

Google se enorgullece de poder colaborar con distintas bibliotecas para digitalizar los materiales de dominio público a fin de hacerlos accesibles
a todo el mundo. Los libros de dominio público son patrimonio de todos, nosotros somos sus humildes guardianes. No obstante, se trata de un
trabajo caro. Por este motivo, y para poder ofrecer este recurso, hemos tomado medidas para evitar que se produzca un abuso por parte de terceros
con fines comerciales, y hemos incluido restricciones técnicas sobre las solicitudes automatizadas.
Asimismo, le pedimos que:

+ Haga un uso exclusivamente no comercial de estos archivos Hemos diseñado la Búsqueda de libros de Google para el uso de particulares;
como tal, le pedimos que utilice estos archivos con fines personales, y no comerciales.
+ No envíe solicitudes automatizadas Por favor, no envíe solicitudes automatizadas de ningún tipo al sistema de Google. Si está llevando a
cabo una investigación sobre traducción automática, reconocimiento óptico de caracteres u otros campos para los que resulte útil disfrutar
de acceso a una gran cantidad de texto, por favor, envíenos un mensaje. Fomentamos el uso de materiales de dominio público con estos
propósitos y seguro que podremos ayudarle.
+ Conserve la atribución La filigrana de Google que verá en todos los archivos es fundamental para informar a los usuarios sobre este proyecto
y ayudarles a encontrar materiales adicionales en la Búsqueda de libros de Google. Por favor, no la elimine.
+ Manténgase siempre dentro de la legalidad Sea cual sea el uso que haga de estos materiales, recuerde que es responsable de asegurarse de
que todo lo que hace es legal. No dé por sentado que, por el hecho de que una obra se considere de dominio público para los usuarios de
los Estados Unidos, lo será también para los usuarios de otros países. La legislación sobre derechos de autor varía de un país a otro, y no
podemos facilitar información sobre si está permitido un uso específico de algún libro. Por favor, no suponga que la aparición de un libro en
nuestro programa significa que se puede utilizar de igual manera en todo el mundo. La responsabilidad ante la infracción de los derechos de
autor puede ser muy grave.

Acerca de la Búsqueda de libros de Google

El objetivo de Google consiste en organizar información procedente de todo el mundo y hacerla accesible y útil de forma universal. El programa de
Búsqueda de libros de Google ayuda a los lectores a descubrir los libros de todo el mundo a la vez que ayuda a autores y editores a llegar a nuevas
audiencias. Podrá realizar búsquedas en el texto completo de este libro en la web, en la página http://books.google.com
 IVERSIDAD COMPLUTENSE

1 • iiiiiiT
-

3 33 )

i 3S 4 6 347 STO
-£ fitmittis ass I]

Κ
----+---+--~~~~ ~~
~~~# , ،، ، ſ），~a： ,+ *， , ±））=
 'o\2 . f8 t\ s zoo- /2o* ocºas {

j$

!
-.
A NTIQUITATUM
R o M A N A R UM
B R E V I S D E S C R I P T I o,
Ex G. H. NiE UP ooRtio
C O N. c I N N A T A,
----- -

*; -
-

· · · · · `` Y •• . -
v. - … =-; - -----—-—--, . rv,
• • • • . *• • • • . - -

.'.. I N U S U M S C H O L A R U M, . . .
* .» • '-• , … *. . , v. , • '. ' . *

Editio 'tertia auctior et emendatior. s.

•^ . . . .. • • • -.. \ ...… .. , - '...'.. ,*
.C .' 3 J ■ '» -

•_=-•«»•_.
¢

LUGDUNI BATAVORUM,
a * u ' » A. s * J. H O N K 0 0 P.
MDCCCXVIII.

&
 -- -- -\ . -
-*- .• ;: • -
r - -
-
* .•
*
,;
.

r^ * * * - . • - - .. -

- -* -
«

C. - - -*• - .- •
• --*
- - - i

e - - -i • • • - -

Quod enim munus Reipublicae offerre majus

„„„sve possumus, quam si docemus atque erudi
¢£A$ juventutem ; his praesertim moribus atque
temporibus, quibus ita.prolapsa est , üt omnium

•pibus refrenanda ac coircenda sit. - -

C I C B R 0.

*' ' ■ —---*-**-**^ .

*
-; C,-
:! -

- ai BL 1© t ;*' *.. C A.* i 'j

-

- * A
- c O LL£G t ' §;;,;, $\ t :
t* A i £ c T £ f*^'* í
Lºl---- -
 a N t 1 Q UI t A T U M
- .i
•_ *
. * RoMANA R U M ;
Β R E. W IS D E S G R I P T. I OJ

- - -- - t - . - - • * - *

: P. A R s P R i M A, , ,
* * D E tJ*r\-a ■ R O M A,

.,
, ,, „Unde, urbis Romae origo repebemda # • • * ;
Ab 'Aföáíô , Latinis, fí £í, qui 3 , ati
ctore Romulo, urbem auxerùnt, qüod Latifiis etiam
eomdere dicitur. - -

_ ° .. , Quamdo condita est ? . ; '*

Non constat, sed non sine veri specie anno III.
Qlymp. VI. A. C. N. DCCLIV. cohdita , videtur.
-. Quo die ? ' - .'{ -

\ Ex vulgata opinione XI. Kal. Mai. quo die Paliljs

RomaeTcelebfata leguntur. -}- z
c _- - - - U&* seea aaep arbs ? ' • ,
Prope Tiberim in, media Italiae parte._ - * ,• I
^ Unde septicollis, dicitur ?
' Quia septem collibus fuit imposita. . • . ^
- Quinam hi sunt ?
- · · ·· · ·
Palatinus, Capitolinus, Quirinalis » Aventiniis, Coe
1ius, Esquilinus, Viminalis. .• • , •;
TUtrum fii omnes statim urbe sunt inclusi ?
Non ; Romuli terapore Palatinus tantum urbis pars
tem constituebat, sed postea fines sunt prolati, et
reliqui pomaoeri9 inclusi. - *^ ;rb
,, Quid erät pomoerium ? ;:;:i2
Locus áfite et post murum, quem neque habitare,
neque arare licebat, et quem proferebant, quoties
*urbis* moenia extendebantur: --
- - 'A' x - - - -
'Unda
 j • . ( * » ■ . -, .
Unde incrementa cepit mowa urbs? ,
A Regibus, Romulo, Numâ Pcmpilio, Tullo Ho*
stilio, Anco Martio, Tarquinio Prisco, Servio Tul
quiaenioetiSup
Tarali
lio ,àm' amerb
o,
Romanae magnitudinis causa* - - - -

fuerumt ?
Multae: Aucta admodum fuit urbs a quo tempore
Sabini,- Rege Tito. Tatio, qui una cum Romulo
regnavit, Romae fedem fixerunt: dein deleta Alba :
porro asylo ( I ), quod Romulus aperuit: „praeterea
prudentfillo Römianorum consilio, `quo vi&os non
, occiderent, fed in civitatem reciperent etg
omodo djyisa •ve hâec urbs /
X In XIV. fejiones. - 7
- Quaenam sunt ? - - -

1. Portâ Capena, SI1. Coelimontium, III. Isis et Se

+apis moneta, IV. Via sacra, V. Esquihina, Vf.
Alta semita, VII. -Via lata, VIII. Forum Roma
num , IX. Circus Flaminius , X. Palatium , XI.
Circus maximus, XII. Piscina publica, XIII. Aven
sinus, VIV. Regio Transtiterina. - -

, Jtrum ab initie statim urbs ita descripta fuit ?

Non ; Romulus divisit in tres partes, quartam adje
scit Serv. Tullius, et demum Augustus Imperator
XIV. constituit. - - -

Cujusque regignis partes quomodo dividuntur ? . .

In majores et minorès. - - - -/
Qua enam praecipuae majores ?
Aquaeduct us,
Campi, Castra, Circi, Fora, Viae,
Roflra. · · · -

•* '- , ^: I. Qui erant Aquaeductus ? '

Erant canale fubter ei, per quos aqua aliunde in
s ran
urbem deducebatur.
• •, Unde momem acceperunt ?
1Í. Ab eo, qui eos in urbem duxerat : ut aqua Clau
dia etc. Il. a Loco, unde provenerant, ut aqua
Sim
•,• ,
mia, quia e monte Simmio credebatur
•- • * • - -
pra; ai
- - *.

*• _. _ um, _ &ovxov ,** ex a priv. et gvA4v. , . detr

(. r _)' 4*3l - .*, : abo»
: ...i*
erip '
iaedo, est igitur locus ifi quo neiiiinem laedere licet. .
* *-
&'•., -
 a* ( 5 )

- - Qulnam sunt Campi ?

- -

loca aedificiis vacua, variis usibus destinata.

Quimam praecipui ? ' •

Esquilinus, Vaticanus, Florae, sed prae reliquis

celebratur Martius. - '•

AMartius ubi /itus erat ? *

Jnter Tiberim et urbem, unde etiam Tiberinus dici,

tur
*
» et per excellentiam Campus.
Unde yocatur Martius ?
Quia post reges pulsos Marti fuit sacratus. ^
Castra quae fuerum, p *

'Munimenta urbis.
2uae fuere praecipua ? ' ' ' *• :
Praetoriana, a Tiberio exstructa, quibus praeërat
Praefectus praetorio. …

Utrum semper manserunt ?

!Von 3.Constantinus Magnus, exauctorato milite
Praetoriano, eorum sedemí delévit.
£Qyii Circi? - -

I.oci in quibus ludi habebantur. ' • : ' J

Quinam erant praecipui ?

Circus Flaminius, Antonini, Caracallae, Aureliani,
Florae, Alexandri, Domitiae, etc. Sed clarissimu$ '
„est Circus Maximus. - , ,.. ;*
- Ubi hic erat ? , -, »

`In latere meridionali montis Palatini, ›

Fora quotuplicia ?
Buplicia;
bus mercesalia in quibus
venum jus dicebatur, alia in qui
exponébantur. * i ,

v Quos fora ciyilia mumerantur ? -

Tria ; Forum vetus, Caesaris, et Augusti.

< * •, A 3 A'aruam
 • ( 6 )
Porum yetus a quo conditum ?
m Romulo inter montem Capitolinum et Palatinum,
Forum 3ulium a quo conditum ? -

a Julio Caesare ex manubiis Gallicis, quod dein

instauravit Domitianus. Augusti forum, ab 'Augu
sto postea est additum.
- AWum alia fora fuerunt?
Varia: uti Nervae, Traiani etc. quae a conditori
tus nomen acceperunt. - -

Fora , in quibus merces

* •
exponebant
erant
• ? ur, quaenam
Varia:. e. g. Boarium, Pjscerium , Olitoriuta » ubi
esculenta, et potus dcficati9res vendebantur; Subura
num,ubi'res ad vitam maxime necessariae prostabant,
' Viae quotuplices ?
Publicae vel privatae. • •
- - quae publicae ?
Quarum folum ad Rempublicam pertinebat,
Quae privatae?. . ,
8;
abebat.
quis in suo, vel in vicini agro servitutis jure
- , ,• •• •

quomodo distinguebantur publicae ?

Inter eas quae intra, et quae extra urbem erant,
Quae intra urbem erant ?
„via Collatina, Momentana. Via sacra etc.: s - -
{Quae extra eam ? --* :
Plaminia, Vaticana, Praenestina etc. Praecipua vero
earum erat Via Appia, ideo yiarum regina appellata.
guomodo spatium, id est distantiam iocorum.'
sìgnificabamt ? -

“Per lapides; post singulos enim mille passus lapides

in speciem `columnae ponebnntur. in quibus. nota
tum erat« quot inillia passuum singuli lapides abes
Principio. . . ,
Bent a W1ae • , , ;'. '. : -.
-

''• - - - · -
· · Rostras
 ( 7 );
Rostra quid fuerunt? *' ,
Erat locus ante curiam in foro, ubi conciones habe
bantur ad populum : ita dicebantur, quia vel facta,
vel ornata erant rostris, id est partibus navium bel
Jicarum, anterioribus, quae hostibus fueramt ereptae.*
Quae erant partes minores ?
Aedificia publica, ut Balnea, Porticus, Thermae,'
Theatra, Bibliothecae, Templa, Atria etc. i.

Quid Balnea erant? * . •

Loca » in quibus sordes corporis, per sudorem, ali

asque causas ortae, solebant abluere. *

AQuae erant praeeipva ? .

Neronis, matrisque ejus Agrippinae, Claudii etc.
Quae porticus fuerunt ? -

Aedificia, quae vel necessitatis, vel voluptatis causa

struebantur, et interdum , aedibus, sacris publicis,
aliquando etiam privatis virorum illustrium adjicie
bantur, -

,
-

Unde nomen acceperunt ? . ',

I. a Deorum templis, ut Quirini, Herculis. II. Ab

auctoribus, ut Pompeja, Fiavia. III. A. locis adje
ctis, ut Amphitheatris, Campis, Circis etc. -

Quotuplicis generis erant Thermae?

Duplicis, vel Aestivae vel Hiemales. . ;
Quibus inserviebant ? -

Solis Imperatoribus
pulo sunt privatim , postea vero cum, pé
communicatae. • •- ,• •

Theatra quomodo condita ? . '-

In formam , semi- circuli, cujus ab utroque cornù
$cenae eramt• » * - * - .

Quomodo Amphitheatra ?
Forma circulari ovali, vel oblonga, - •

Quot fuere Theatra et Amphitheatra?

Theatra vulgo memorantur;|i.
4
Marcelli, Lapideum,• *
 / (t 8. )
vel Pompeii. Amiiiiesta 'tria:, M *.

fe, et Tauri Statiiii. ' ' . -

- suae, castres •• r .-

- Bibliothecae quotuplices ? t .
Publicae vel privatae. -. . .

AQuae fuere praecipuae?

I. Apollinis Palatini. II. Octavii. III. Asinii Pol
lionis ; multae praeterea fuerunt in Atrio. Libertatis;
et post Augustum in templo Trajani, aliisque locis.
• i- • Quot Templa Romae fuerunt ?, r

Innumera: ita ut secundum nonnullos eorum multi

tudo numerum CcCC. excedat.
Cujus erant formae ?
Antea erant rotunda, postea vero quadrata fuerunt,
Quge erat Area templi ?
Spatium, quod aedificio vacuum ante templum relin
quebatur. - -

Locus aris et statuis dicatus , quomodo dicebatur?

Adytum
ingredi, :nisi
ex asacerdoti.
privante et 3J& , quia nemini licebat
s. -

2uodnam templum fui: celebratissimum ?

Jovis Capitolini, conditum in rupe Tarpeja et a
fplendore aureum dictum. -

Atria quotuplicia ?
Duplicia: publica et privata. ,
Quaemam erant publica ? ' i

JLoca templis adjecta, quorum praecipuum erat Atri

'um Libertatis, in monté Aventino exstructum. .
Quae priyata ? . . . -

ILoca privatorum aedibus

rum imagines fervabantur. annexa, in' quibus
•
majo
• . ' ' ' , * .

Quid erant statuae? 'v

Imagines in honorem privatorum positae.
4. • - . • *
* gμis
 *( - 9 )
- *.-. . ' Quis earum usus fuit ?
Primis temporibus, ut, rebus fortiter gestis, de repu
blica bene merentibus aliquod praemium statueretur,
oculisque legentium ingereretur; dein vero eruditio•
ne et doctrina praestantibus idem honor est decre
tus• \ • *

jus statuarum a quibus concessum ?

In urbe, libera republica, a senatu; erepta autem
libertate, Imperatoris decreto: in provinciis, a ma
gistratibus municipalibus dabatur.
- - Y
„Quomodo distinguebantur ? -

In triumphales, pedestres, et equestres.

' Quaenam Triumphales P
Quae occasione triumphi ponebantur. -

Quaenam Pedestres ?
Erant Regum Principumque, et manus habebant
exsertas, quarum una clypeum praetendebat, altera
imperantis\specie extendebatur. -

Quaenam Equestres?
Quae bellicos Ducum labores et habitus referebant,
quare ense erant ornatae, et non nisi gravissimis de
causis concedebantur.
Utrum aliae etiam imyeniebantur?
Plurimae: uti togatae, quarum operimenta togam
videbantur assimulare; dein etiam, quae a privatis
in honorem amicorum mortuorum ponebantur, etc.
Qua materia fiebant ?
Primis temporibus ex cupresso , et cedro; postea ex
aere, plumbo, vel marmore; et, crescente luxu,
ex auro vel argento. - *.

Utrum praeter statuas, alia etiam erant publici

/iomoras indicia ?
- » - - . -

Memorantur etiam columnae, quae inscriptionibus,

aliisve modis indicabant, cui, et quare positae es
Sente -

A 5 Quae•
 t to )
Quaenam, harum sunt clarissimae ?
Columna Trajani, et Rostrata.
Ubi illa Trajani erat posita P
In Foro Trajano a Senatu ipsi posita est: Haec cir
cumquaque rerum a Trajano gestarum summam mira
arte habebat caelatam, imprimis vero Dacicum bel
lum , in ejus summo Trajani ossa in pila aurea con
dita servabantur. s.

Utrum alta erat ?

CLXXIII. gradus ad summum fastigium adscensum
praebebant: pedibus CXXVIII, vel, ut Eutropius
scribit CXLIV, ejus altitudo definitur.
guae est, ca/umma Rastrata ?
Est columna in honorem Duillii posita.
' Qua occasione ?
Haec posita est victis mari Carthaginiensibus A. V.
CCCCXCIV, quo tempore Duillius navalem tri
mmphum egit. • - -

Unde Rostrata dicitur?

Quia Rostra navium , hostibus ereptarum , ei erant
adfixa.
Horrea quae ?
Loca tum frumento servando apta, tum in quibus
quaevis pretiosa seponebantur. -

guid Odea ?
* Loca publica, in quibus agebant Citharoedi. Dicta
sunt ab 3* cantus, et fuerunt praesertim quatuor.
Scholae quotuplices ? -

* Publicae vel privatae. -

- Ubi erant?
In Porticibus: ubi docebant Philofophi.
Quae schola maxime excel/ebat inter publicas?
Atheraeum, juxta Capitolium constitutum ab Ha
driano Imperatores
- . - Qui
 ( 11 . )
-*• * * : « Quinam ibi docebant ? ' ^
Whetores, Grammatici, et Sophistae,
•• , … '. Sepulcra ubi erant ? : • ' „ • • •
.
Potissimum exstruebantut juxta vias, maxime juxta
viam Appiam, . .. '•• • . • . .
Utrum igitur nulla fuerunt in urbe?
Fuerunt, e. g. Mausoleum Augusti, Moles Hadriani
etc. ** .*. . °. .

Quae erant Tabernae ? ;

I.oca ubi merces vendebantur: etiam erant argenta
riae, ubi pecuniam foenori dabaut.
Quot portas habuit. arìs ? • ')
In initio IV, sed numerus ad XXV excrevit.
Aedes Romanorum utrum splendidae? .

Antea non, sed postea magnificae struebantur.

Utrum altitudo aedium erat definita ? -

<Erat, `ne aër interciperetur, aut vicinis crearetur

periculum ; et quidem tempore Augusti ad LXX pe
§; struere licuit,
CITO.
sed earum altitudinem coercuit r.

P A R S s E C U N D A.
DE DIIs, EoRUMQUE cUltu.
Quomodo Dii distinguebantar? -

' Dii gistinguebantur in Deos Majorum et Minorum

gentium• - : .

Quinam sunt Dii majorum gentium ? f

'Majorum gentium Dii erant Duodecim, his versicii.

lis comprehensi: -

juno, Kesta, Minerya Ceres, Diana, /enus, Mars,

Mercu*ius, Jovi , Neptumus, J^ulcanus, 4pollo;
* qui Conseptes dicti sunt, ab antiquo verbo conso, id
sst consulo. - - - - - --- - •.. • • -...^ *
• • •

- Qui
 ( 1a )
guinam porro ad majorum gentium Deos refe
rumtur? … ››

Qcto selecti: Jamus , Saturmus, Rhea, Genius ,

A/uto, Bacchus, So/, et Luna.
AQuo pertinent Lares et Penates?
Ilares et Penates sunt affines Geniis.'
•••

Qui sunt Lares, sive Penates? . ,

Lares, sive Penates erant Dii, qui prae aliis elige
})antur, ut uni urbi vel domui praeessent,
Cur hi yocabantur Patrii ?.
Quia erant haereditarii Pamiliis•
Ubi seryabant hos Lares ? '
Quisque eorum imagines domi suae intimis in pene
tralibus habebat, qui locus Lararium dicebatur. .
, Quomodo, ornabant hos Lares?
Floribus et sertis eos ornabant: peregre abeuntes,
vel redeuntes hos Penates salutabant.
J-. Quem usum, habebant hi Lares?
Hi domos custodire putabantur, quare illis appone•
batur canis.
/oces Lares et Pehates quid interdum significant?
Lares et Penates saepe pro ipsis aedibus ponuntur.
- Quinam Dii sunt minorum gentium ?
Ad Deos minorum gentium pertinent Dii Indigetes,
Sen.önes, Virtutes et Adfectiones animi, etiam Dii
* agrestes, marini, sylvarum, aquarum, et fluminum.
- Quinam dicuntur lndigetes ?
Qui propter merita in Deos sunt relati, quorum
praecipui fuerunt Quirinus, tlercules, Castor et
Pollux, Aeneas etc. etiam Imperatores in Deos relati
, per &xo6iovaiv ; alio nomine Heroes dicuntur. '
J • • Quinam Semones ?
* Semones dicti sunt, ' quasi Semihomines , et erant »
• .' . quos
: ,
•' * .. .
 ( 1$ %
quos ob meriti fpaüpertatem nec coelo adscriberent';
nec propter gratam memoriam terrenos esse vellent;
quales sunt Priapus, Hippona, Vertumnus etc• •;
Quae Virtutes et animi Adfectiones Dearam in
star cultae?
Mens, 'Fides, Pietas, Virtus et Honor, Fortuna ,
Libertas, Pax, Quies etc. •, • • 1 ** ,* ** '• .
Quiham Dii* dicuntur Peregrini?
Primis temporibus sacra peregrina Romae non fere
bantur , sed , prolato imperio, aliarum gentium •
maxime Aegyptiorum sacrâ in urbem recepta sunt. I,
-so , • • • Quinam. Dii huc referenda ? . • • • • i
Isis, Osiris, et Serapis, Anubis etc.
- • • • - • av • ' \^\

* * \\ (o \ …' .• • .'.'-'^ ,

`*-*-* - I) E L O C I S S A c R I S.
r ,, * » • • - '. ' .•• *-
.' Ubi peragebantur sacra? : JY
loca, ubi sacra peragebantur, erant templa, fanâ
delubra, sacella et luci. · · · ·· ;f
- Quid templuma ? ...… , , ii

-Láto sensu templum est omne illud spatium, quod

«oculis metimur3 eximie spatium illud, quod Augu*
yes lituo describebant; strictius vero locus, ab Äu
guribus consecratus, et Dei alicujus cultui destinas
tuS. • - - - . * - -

- Quid fanum ? ;
Locus aedificio: vacuus, sed a. Pontifice dedicatus,
forte a fando, quia Pontifex tum certa verba faba.
tur, ita dictus. · ·· · ··J

'• • • Quid delubrum ? *

Delubrum fortasse fuit, ubi Deus est positus, seà
quid sacra
aede proprieponitur.
fuerit incertum esl : in genère de quavis - - - - - • ••

•'• . L. - Qui•
 r 14 )
.' - , ' Quid sacellùm ? ' ' ' • * . ,
$äcellum est locus sacer, muro tantum septus, simw
tecto > sed de quavis aede sacra, praesertim parva,
ponitur. ** , Lacus quid?
' *• -* • • .• . . .. ^ *•

Luci erant sylvae Diis sacrae, a lueendo dictis . •r

D E P R E c 1 B U S.
*' ' ' ' Quinam erat ritus preeandi? ' '
Precabantur
Itur plerumque
p stantes, et ad orientetit . - — -* —•

conversi, velato capite, ac yestibus solutis; dex

tram ori adiuovebant, unde dicitur ddorare et ado
ratio. -. t • . :;:!
Quo moffiine vocabant Deos?
- - -

• , •* •

Deos suo nomine Gompellabant,

nominibus. - vel etiapm variis * • • • • r

guid precibus yulgo addebant ?

Vota, quae nuncupabant , et concipiebantu
**' s ' : ' Quid illud significat? '* * * ^, •

Id est, donum aliquod Diis promittebant, si voti

fierent compotes. . . . -

f. Quaenam erant formulae $olemnes im Äae re ? '

Qui rem, accipiebant , quam petierant, dicebantu*
voti damnari. et, qui dabat , quod erat pollicitus,
dicebatur solvere votum*. * _ `

Quotuplex. est Supplicatio?

Supplicatio erat duplex: primo fiebat ad averruncar
da* mala omina, et ad iratm Deorum deprecandam :
hobis eem biddag: eaque durabat unum, duos, vel
tres dies. . • '.' '' . .

Ubi fiebat palis, supplicatio?

Aliquando fiebat in certo alicujus Dei templo, afi.
quando in omnibus templis, idque vocabant ad
emnia pulvinaria. · · ·· · · *•

- -. AQuae«
 { 13 )
2uaenam erat altera supplicatio?
$ecunda supplicatio fiebat eb res laetas, iti homo.
rem belli Ducis, : cum Diis pro victoria gratiae age^
bantur, nobis eem dankdag. : : * * *, I :.»

. Quid est Lectissernium? -

lectisternium erat quasi convivium, quo Deos exci

piebant; nam. Diis $ternebantur lecti, qui vocaban
tur pulvinaria,. et in iis, ad mensam, cibis reple
tam , Deorufm ponebantur imagines.
Cujus jassu haec Lectisternia peragebantur?
- Haec fectisternia peragebantur, monitu Quindecim•
virorum sacris faciundis. • i- . -. . ` '. . , . . . X

Quis curabat et consumebat haec convivia ?

Ea convivia a Septem-viris Epulonibus, curabantur,
qui etiam cibos in, suum usum convertebant. * "
An etiam Deabus lectisternia parabantur?
Deabus nóh lecti /lernebantur, sed sellae ponebam.
tur, idque vocabant Sel/isternium , sive Solistere
.
- - ** * •. ••• •• •• •
- -

nium.
'. .; ' , . ., … '.. \.

• * • D Sacrificare
•
E s A cunde
•-
R 1 componitur?
F 1 c 1 1 s. r*…*';
sacrificare componitur ex sacra et facere : unde fa
cere
et saepe
μζειν simpliciter,
apud Graecos.de sacrificio dicitur, ut £gâsti,
.. • , * w *

- Quaenam in ritibus, sacrificiorum spectantur? '

In ritibus sacrificiorum spectantur haec tria: perso,
nae, hostiae, et sacrificium ipsum. » r. ' , .f

£Quid observabatur in personis? . .…

I. Personae casti debebant adire, Deos, et nullo sce
fere polluti esse. If. Ante sese lavare debebaiit, ad
quem usum juxta templa vasa erant posita. III. De
bebant esse solutis vestibus, · · · ·· · ·3
… ÆHøfa
 ( 16 )
-

`Hostiae quid sunt? •

Animalia, quae Diis offerebantur, vocabantur hosti
ae vel yictimae, quae voces passim inter se confun
duntur, licet proprie differant. - - - - -

Quid requirebatur im hostiis ?

In his requirebatur, ut essent: I. Mites, non fe
rae, et sine ulla labe: II. E grege lectae, unde
egregiae, eximiae, lectae, dicuntur ; et, si esset
animal, quod ad agriculturam faceret, requirebá
tur, ut jugum passum non esset. '
a _ - Quomodo ornabantur hostiae?
Hcstiae ornabántur coronis , et vittis ; praeterea
cornua deaurabantur. - - - - - .

- - Quid in ipso sacrificio, obseryabatur?

I. In ipso sacrificio indicebatur silentium, et sacer
úos dicebat: fayete linguis. · · · · -

. . . Quid illud est favete linguis?.

Hoc fiebat vel tacendo, vel etiam temperando a ver
lbis male ominatis: deinde profani, et impuri ablega
bantur, qui graece dicuntür ß#3hxot.
Quid deinde fiebat ?
II. Inter cornua adspergebatur victima mela salsa,
id est, farre tosto, ex fruge et sale, quod proprie
vocabatur immolatio. ' - •,

... … Quomada hostia tum dicebatur? n.

Hostia post immolationem dicebatur macta, unde
etiam mactare poliitur pro caedere, jugulare, quae
verba saevitiam denotare credebantur, ideoque mali
erant ominis.
•' .. * Quid porro?
-
. • .-
-

III. Sacerdos ex sympuvio, vel patera vinum inter

cornua effundebat. ' • * -

. • • Quid quarto? ; t
IV. Ignis accendebatur in ara, qui erat ex lignis ari
-dis, * et quidem. ex illis arboribus, quae Deo, cui
fiebat sacrificium, erant sacrae. . .…lILs : -
***.. - - guia
 « (e : 17) )
•.:.:s: Quid praeterea ? . , ,
, V. Vinum libabant, merum: ex pateris,.et thus ado
lebant. TVI. Victima ad ' aram adducebatur... VII.
Victima percutiebatur securi. ViII. Victima excoria
batur;. aliquando tota cremabatur,. sed plerumque
gissecabatur in partes, quarum Qptimae, ut, £xta »
femora, coxae, `dabantur Diis ac $acerdotibus...
! … Aa, nihil servabatur ipsis sacrificantibus? â
Sacrificantes partem, quae sibi obvenerat, cum ami
cis comedebant, ` ' ,, \\ • •*•', s.n , *, .\,. - s\.

c .1 : : : „Quia fiebat post sacrificium ?,,…, .II ;

. Post sagrificiam lgtis iteruin iiiianibus. et gregibus
. quibusjam gictis libabant,.quae erat libatie altera •
et populus dimittebátur voce,licet vel extemplo. **. •*
Quaenam, erat differentia, inter.. sacrificia, quae
- ' fiebant Diis Superis et Inferis? — *
* I. Superis albae hostiae, ftiferis higrae sacrificaban
« tur." IF Hoftiarum Supéris caesarum cervicés retro
flectebantur; Inferis pronae percutiebantur. >**t •••
- '• • ….…..ss; s. Quid deinde?', . . ... Q.
. III.* Superis ferrum impgnebatur ; Inferis, suppone
J batur. IV. Superis sacrificantes abluebantur, Ę
ris tantum adspergebantur• .- .;.;; . . . .; - p, s,
« .,.„ Quid praeterea ? . ,,
V. Superis, in ara saggiii$, adspergebatur; Inferis in
1. scrobe, vel fossa adfungebatur. .VI. Libatib suje.
ris fiebat* fundendo; inferis vergendo. VII.: Präes
ad Superos fiebant mambu$ iu coelum sublatis; In
•
feris vero,•• - manibus
* cutiendo. '-'.
demissis,
.
et pedibus
s\v.******** v *, q.
terram per
^- ^-- -- : :

-*- i:*--*. s*. . .;>; a ;;;^

$*w D É· L U S T R A T I O N E. `.
* * * ***** es '. , „ . , . _ '. u: . • : -:… vi,*
- , , ….... :. :. Quid Justrabatur ? . , **•

1. Lustrabatur populus et tota urbs.: II. Agri, III.

» Hgmines singuli privatique, variis de causis.
B AQμα
 ( G. 18. )
Quottiplex est lustratio populi ?
*£iistfatid populi erat duplex: ordinaria, et extraór
•' dinaria. *' * " ' ' ' *' ' :
s.

c:^^ : Quando fiebat ordinaria lustratio ?

*f*sihgulis annis fiébat ad tollenda * pópuli peccata,
mense Februario, qui inde nomen habet; nam fe
δrbare qfim* notabät purgare et expiare. II. In
-'sacris Palilibus mense Ocróbri. • , • ;. ;

4n nulla praeterea habebatur lustrario * a

III. Quiiio quoque anno a Censoribus in Campo
* Martiò poeta ten$um peractum, eaque fiebat stie,
• %vey et taurô , unde illa sacrificia vocabantur Suoye
' saurilia ; id «•dicebant condere lustrum. · · · · · ·
•, •• • • ,
_ ••, • , •' • ' \ · · · -

** Quaenam erat extraordinaria

- s *
,•
lustratio g.
- • • • • - -

• ' • '. . • •

- £xtraordinaria urbis.ac populi erat lustratio, cum

« ingeas calamitas, accidisset, vel grassaretur pestis,
vel magnum scelus esset perpetratüm. . „ T ;:

Quomodo illud sacrificium vocabatur?

*£lltid Sacrificium Lustrale vocabatur Amburbium;
~qtiia: hostiae circa urbem dücebantur, <et hinc lustra.
4re saepe notat ambire. •' , -, -; ■ • ' * ' ' •i
« . -

ft :
Cur
* yero
e' ' ' * *
' '_ _
agri
· ··
lustrabantur?
* *.
. ..
... ' * * • , , '' , , :

LAgi lustrabantur. pro eorum fertilitate, et pecorum

, saìitate; id sacrificium sacrum erat Cereri. T •*.
•' ' **''*'* Quomodo
•-',:,{, , , , **) : *'' !
illud yobabatur?---g.
'J c ^ .. •••••
a;;* • t • • . •

'ifoc vocabatur dmbarvale, et hostiae Ambaryales ,

quia circum arya ducebantur.
Qgamdo húmines priyatii lustrabantur?
Privatorum hominum lustratio erat, si se polluissent
caede, cum e bello redirent, cum cadaver attigis
Jsenti, et miültas alias ob causas. . pr:;,,; *;.. : T*
... .: - - - <:. . . ,. ..… . . . . ...… DE
- -v \} - - ζ.
 K 19 -)

D E s A c E R D o T I B U s.
'* Quis instituit Sacerdotes?
Hi primum a Rege Numa sunt creati, ex Patriciis,
* quibus postea alii additi sunt ex plebe.
Mortuo uno sacerdotum 4 auomodo noyus institue
' • • •. * … ... - batur? . ...…, . . -.
Ipsi sacerdotes, jus habebant, si quis ex suo ordine
esset mortuus, alium éligendi, quod dicebatur coöp
tare ; quae potestas posteaj illis
pulum translata est. . '
adempta,
, , ?
et ad po
Nonne sacerdotes certis ritibus inaugurabantur?
Qui in pontificum collegium coöptatus erat, de
:bebat: certis ritibus inaugurari;; et pro introitu
dabatur `opulentissima cóena , unde' Pontificum;
coena in proyerbium abiit. . . . .
Quam࣠retinebant hunc Pontificatum ?
“Hunc Pontificatumi per totam vitam retinebant.
- ' Quale erat munus Pontificum?
Munus Pontificum erat. I. De omnibus causis ad
sacra pertinentibus cognoscere. II. De Deorum cultu
respondere.- HII. De sacris, rebus condere leges,.; ;
v .. ... - Quis erat Pontifex Maximus? , . . . .
Hic Pontificum collegio praeërat, et fuit ex Patri
ciis, donec anno quingentesimo tertio, aliquis de
Plebe est creatus. . . . -

* Quinam postea hoc honore functi sunt?

Augustus et reliqui post eum Imperatores, etiam
' Christiani usque ad Gratianum hoc honore functi
sunt. i .' -

guammam potestatem Pontifex Maximus habebat?

Summam in rebus sacris habebat Pontifex Maximus
potestatem,.et in omnes personas sacras jurisdictio
* flem aliqüam exercebat, -

**• • B a 2μid
 “c so )
2uid requirebatur ad Pontificis Maximi officium?.
I. Debebat semper Romae manere. II. illi non lice
bat habitare, in domo privata , sed in, publica, quae
que semper aperta esse debebat. et singulis patere.
JTI. * Non erat ifas attingere, vel * adspicere' cadaver.
ç: Nunquam equo, sed semper, curru vehi debe• .
at, - - - - { * •* .' - -

•
Quaenam erant insignia Pomtificis Maximi?/ -, •
a •* • . - • - - - - - - - - '-

Gerebat togam praetextam,'et apicem in capite. ' .

- (

a U G U R E s.
Augur unde nomen habet? .
'Augur est, quasi Ayigur , graece οἰωνοσκόπος et
via voráÀog. · · · · · , , . .

Quale erat, eerum mu

Hoc munus erat, honorificentissimum; et olim non.
nisi viris gravibus, erat datum: neq;per totam vitaiii
Auguribus poterat eripi.
E. quomodo eorum Princeps vocabatur?
Princeps eorum vocabatur Augur Maximus, sive Ma
gister collegii, et non eligebatur, ut Pontifex Maxi
Imus, sed succedebat.; ·· · · · · ;.;- . i -.. : :
S. * , Quid faciebamt Augures? . *• , •
Ex cantu et volatu avium futura praedicebant. '* *
- Quomodo hoc fiebat ? -

Augur orientem sedens spectabat, et baculo incur

vo , qui lituus vocabatur, coeli partem designabat,
quae pars Templum dicebatur, et intra quam capi
.-debebat augurium. Quid tum ? ~t •; -
' -.
•; :
- -

Tum
-id diligentissime
est coeli, observabat, quid in ea templi;
parte ostenderetur, • - -

*- .-. £Qμae• •. *.
 ( s1 )

Quaenam erant aves augurales?

Aves augurales dividebantur in Oscines, et Praepe
tes ; Oscines sunt, quae cantu, Praepetcs, quae
volatu signa dabant. *** .
-

Quaenam sunt ayes felices? ».

Felices maxime habebantur aves rapaces, ut Vultu

res, Aquilae, item Cornix, Corvus etc.
v. Quaenam vero sunt infelices? }
Inauspicatae erant aves pullae, et nocturhae: ut
Bubo , Noctua , Parra, Strix, etc.
Quid dicebat Augur post omina capta ?
Si Augur laeta vidisset omina, clamabat : accipio
427736/7e *

An etiam ex aliis rebus praedicebant ? -

Praeterea Augures etiam ex tonitru, et fulmine, futu

ra praedicebant, quod vocabatur seryare coelum vel
de coelo. - -

AQuomodo baec omina explicabantur?

Si fulmen et tonitru aliquem a laeva parte tetigisset,
erat omen faustum, ut et, quando quidem afflabat;
non vero urebat. .

. Quid credebant de /oco a fulmine tacto ?

Locus fulmine tactus sacer et religiosus erat, et
Bidemtal vocabatur; quia tum ibi: sacra fiebant bi
dente, id est ove. \ .
Num praeterea aliud erat augurii gemus ?
Tertium Augurii genus est, quod capiebant de pul.
lis, quibus pultem vel offam objiciebant: si avide
func cibum comederent, bonum erat omen, idquie
vocabatur Tripudium solistimum et terripayium : si
vero edere nolebant, vel e cavea avolabaut, tristis
simum habebatur augurium. ' ' . ;.
Ubi seryabantur  Pulli ? *
In templo, vel etiam in classe et exercitu, caveam
habebant cum pullis. - - - - - - - --' -- . .
• •• • Bs - Afœ
 -- - C. £g; )

An haec omina erant certa ? '.

Omnia haec auguria erant vana, et -incerta, et à
prudentioribus inter Romanos ludibrio habebantur :
plerumque tamen ita erant instituta, ut secundum
ihaturae ordinem, laeta potius, quam tristia, esse
deberent. -

-
* • - - *.

Quaenam erant insignia Augurum ? -

Gerebant trabeam bis tinctam ex purpura et cocco.

H A R U S P I C E S. .. -

Haruspices quinam, et unde momen habent ?

Erant multo viliores, quam Augures: ita dicuntur
ab Haruga, quae vox Etrusca lingua notabat yicti
amam , et ab antiquo verbo specio, unde specto; ita
que contractum est ex harugispeae : vocantur etiam
Extispices, eorumque ars dicitur Extispicium.
Quale erat eorum munus ?
Munus illorum versabatur circa immolatas hostias,
ut inde futura coniicerent.
Quando igitur yictimam inspiciebant?
Attendebant ad victimam, I. Ante mactationem : II,
In ipsa, et.1II. Post eam.
Quid obseryabant ante mactationem ?
Ante mactationem observabant: I. An hostia esset
perfecta et sine ulla labe. II. An placide ad aram
veniret; quod erat boni ominis: nam si trahi debe
bat , infelix omen , habebatur; unde non dicebant
frahere, sed ducere, victimam ad aram.
Quodnam erat pessimum omem ?
Pessimum erat omen, si aufugeret, et talis hostia
`vocabatur effugia , cui debebat tunc succedere alia,
quae dicebatur succedanea.
\ . 4n
 ( a3 ))
An halum aliud erat emen?
**)
Etiam
Iet.
mali ominis habebatur,
•
si ante, ictum'cads.}
* ■* • • * * * * * . ** *

- - ' *. • i

AQuid observabant im mactatione?. ;

In ipsa mactatione observabant , an largus, et sanus '
efflueret sanguis ; tunc eripiebant exta, eaque inspi- s
ciebant, quod vocabant comsulere exta, et hinc ipsa
exta dicuntur momere hoc vel illud. ; . . o, ,^r • r • .^.

Quid, si omnia bene se haberent? . --- ---

$i omnia se bene habebant, et prospera promitte- .
• bant, dicebatur illa victima^ litare, et Numen pla- I
catum esse credebatur. -

Quid, si non litaret? : :

Si non litabat, alia victima , debebat succedere,
donec perlitabat. • •• ' ■ : . . . , • rr

Quid post mactationem observabant ? . :

Post mactationem ex flamma captabant omina, quae
ars graece dicitur xzzryoμαντεία et rvpogzzvrelaz.
, Quando erat, bomi omimis? ?
Si flamma erat clara, et una cum fumo adscenderet,
bonum erat omen. - - - '
#. Qua mdo mali ohinis? * * , !
Malum, erat omen, si flamma quateretur obliqua, et •
in plures linguas se divideret. , ... '*
- guid pessimum ?. ' ' ' . ■
Pessimum erat omen, si flamma plane exstingueret*
tur.
* ; es , , J . /
DUUMVIRI, DE C E MVIRI, ET QUIN.
DeciMviRi.
- - :~. . ; - , . . ie • r.3
Quale fuithoc
Collegium fuitDuumvirorum,
illud honoratissimum.etc. coHegium * ;
•'. .. - …

B 4 9μ4^«
 < (( 24. )) t.

*, Quando, sunt, instituti ? .*.

Cum Tarquinius. (sive.is, Priscus, sive Superbus -
fìéfit) tre§ iibros Sibyllinos, qui fata Romiähorum
continere dicebantur . a. Sibylla quadam Cumaea
emisset, eorum custodiam tradidit duobus viris no
biiibus,*qui vocabantur Duumyiri libris Sibyllinis
inspiciumdis, vel sacris faciundis.
... .; …. • Aen. semper duo fuerunt ?
Non: postea creati sunt decemviri, et tandem, Syl
1ae tempore, quindecimviri. * , ^
., ., Quomodo vocabatur primus eorum ? ,
Primus eorum vocabatur , Collegii Magister.,
Qμid faciebant hi yiri ? -*- -*- . -

Debebant hos libros, qui in templo Jovis Capi

tolini sub terra reconditi erant , custodire , eós »

que difficili Reipublicae tempore, vel cum aiiquod

portentum esset nunciatum, inspicere; quod iiemi- '
ni, nisi his, licebat.^ s ° , ° • • _. - -

* An illud faciebant propria auctoritate? : : :

Mon, sed jussu Senatus, quaeque legissent ad Se- *
natum referebant : tum sacrificia, aliaque, quae li
bri illi praescribebant, procurabant. • , , ;'. ` ' ?
Quid praeterea curabant?… •.. • •
Praesertim etiam ludi saeculares' illorum curae erant
commissi. '• , : :
Quid tandem da his libris factum est ?
Eiflibri Sibyllini una cum Capitolio sunt combusti,
et tunc alios confecerunt,!. . . - -

… .
-.
*. * • viRGiNEs vEsTALE s,
• * .• • •
•
*, • •
-

- • - • - • i.
•

Quae sunt. Virgines, Vestales ?

Sacerdotes erant Deae Vestae, et a Pontifice Maxi
mo eligebantur, sive, ut proprie dicebaat , capio
ύantur• - •** *. •. •
-

, •, • * • • - i ì *, ni! a* * Qt{44 }
- - -

- - • - *
- -
•. >*» - -. -A t . .
 ( ss )
• . Qga aetate debebant esse? • ••
Non debebant. minores esse annis decem , nec majo
res annis viginti. i.

Qμibus legibus erant obstrictae.

Debebant virginitatem servare; et sacerdotio fungi
per XXX annos, quorum primis decem sacra disce
bant, sequentjbus decem annis operabantur sacris,
et ultimis decem recens electas virgines docebamt :
tum poterant nubere, quod tamen raro factum est ,
et mali ominis habebatur. -

Qgid si violaretur Virgo?

Si virginitatis labem passae essent , vivae defodie
bantur in campo, qui hinc sceleratus vocabatur,
et qui eas stupraverat, verberibus occidebatur. *

Qgaenam earum vocabatur Maxima?

Quae aetate omnibus antecellebat vocabatur Virgo
Maxima. · · · ·

Quale erat earum munus?

Munus earum erat, Vestae ignem perpetuo arden
tem servare, quare singulae suas ignem observandi
vices habebant, .. -

Qμid supplicii erat, si exstingueretur? *.

Si quae ignem illum sua cuipa exstingui passa fue

rat, jussu Pontiiicis Maximi flagris caedebatur; eum
que exstinctum ignem mon ,. nisi radiis solis, accen
di licebat. - -

An idem ille ignis semper seryabatur?

Non : quotannis enim Kalendis Martiis debebant ig
nem novum in ara ponere.
Ubi ille ignis seryabacur?
Hic ignis in intimo templi sacrario erat, ad quod
nemini, praeter has Virgines, sub poena coecitatis,
accedere licebat.
4n aliud praeterea servabamt ?
5ervabant quoque Palladium e coelo delapsum.
-… , } B 5 Quo
 ( a6 )
Qμο honore habebantur hae Margines?
Magnus Virginibus concedebatur honor, quo refera
tur: I. Ut carpento veherentur. II. Ut haberent.
Lictorem , ante se euntem, III. Ut omnes illis via
cedere deberent. IV. Ut reum obviam forte factum
liberarent. V. Ut vitta et toga praetexta uterentur..
VI. Ut haberent locum, honoratiorem in publicis
spectaculis. VII. Ut testamentum fácere possent,
licet minores essent. VIII. Ut haberent jüs trium.
liberorum. IX. Ut jurare non cogerentur. -

guid praeterea faciebant ?

Testamenta etiam, praecipue virorum principum,
apud illas deponebantur, tamquam in asylo tuto. -

F R ATR E S A R V A L E S.

Qμimam sunt Pratres Aryales ? '

Hi sacra faciebant pro Aryis , id est agris cultis,

qui proprie dicebantur arya.
quoties; et quomodo haec sacra peragebant ?
Quotannis circum agros agnum ducebant, qui tunc
miactabatur , et illi agni inde dicuntur Aryales, et
sacra ipsa Ambaryalia.
Cur yero dicti sunt Fratres ?
.

Dicti sunt Fratres, quia primi hoc sacerdotio fun

cti fuerunt fratres duodecim, filii Accae Larentiae,
nutricis Romuli , quibuscum singulis annis pro fer
tilitate agri sacra fácere consueverat. '
Qgamdiu fungebantur hoc sacerdotio?
Nemini vivo hoc sacerdotium adimi poterat.
Quale gerebant insigne?
Eorum insigne fuit corona spicea , infulis albis
alligata. -

CU.
 (^ a7 )>

c U R 1 o N e s. ;
Quimam, et quot sunt Curiones ?
Erant triginta, e XXX Curiis electis. et sacra pro ,
suis Curiis peragebant ; praeërat illis unus, , qui
dicebatur Curio Maximus.
[Quomodo eligebantur?
Curiones eligebantur a suis Turiis; sed Curio Maxi- -
mus in Comitiis curiatis creari debebat, cujus aucto-,
ritate ceteri regebantur. -. _ _ * -

F E T I A L E S.

Quale erat munus Fetialium ?

Horum munus erat bellum indicere , et foederi
faciendo praeesse.
Quomodo hoc fiebat ?
E. g. cum gens aliqua Romanos injuria affecisset,
unus ex Fetialibus illuc proficiscebatur, et res abla
tas repetebat: si hostes intra XXX dies postulata
non fécissent, bellum indicebat.
Quinam erat ritus belli indicendi P
Hastam sanguineam in fines hostium projiciebat,
bellumque indicebat, et illud fieri debebat voce cla.
ra, quod vocabatur Clarigatio. -

Quomodo fiebant foedera ?

Foedera, quoque fiebant per Fetialem unum, qui
tunc dicebatur Pater Patratus, et ferebat Caduçe.
um , sive baculum, duobus serpentibus circumvolu
tum; unde etiam Caduceatores vocantur : tum per
cutiebat porcam silice , precans: ut Jupiter sic il
lum , qui foedus violaret, feriret;, unde saepe dici
tur icere , ferire , percutere foedus , pro facere.
'. 2μο
 ({ 28* )
Quo genere, et quo honore erant hi Fetiales ?
Hi Fetiales erant viri nobiles, et per totam vitam
sacrosancti.

AQuaenam ornamenta gerebant ?

Ornabantur verbenis acerbis, sive sagminibus, quae'
herba ex loco sacro erat petenda.

R E X S A C R O R U M.
•. ... •

quando Rex Sacrorum, sive Rex sacrificulus in

stifatus est?
Post Reges exactos creatus est, ut sacra ea perage
ret, quäe ante ab ipsis Regibns peragebantur ; eli
gebatur ex Patriciis.
An etiam alio munere fungi poterat ?
Non licebat illi ullum magistratum, nec civilem,
nec militarem gerere , et subjectus erat Pontifici
IMaximo.
Am etiam aliis oerimoniis erat obstrictus ?
Non licebat quoque ei cum populo agere, et quan
do sacra fecisset , protinus e comitio aufugere debe
bat.
Qμibus praeterea ?
Feriis ipsi non licebat aliquem videre laborantem:
hanc ob causam illi praecedebat praeco. &

Quo honore habebatur?-^ .

Primus in conviviis accumbebat, et in domo publica.
in via sacra habitabat, quae fuerat Anci Martii Re
gis, unde semper vocabatur Regia.
An illi licitum erat uxorem ducere?
Licebat : uxor ejus: vocabatur Regina , quae et ipsa
Junoni sacra facere debebat., '• .

« • FL A- .
 ; ( . 89) )

f L A M I N E s.
* a :.'.... '
:
flamines quimam sumt?
Erant sacerdotes, certo cuidam Deo addicti, -

- t ,; Unde ita dicuntur? • *

Nomen habent, quasi Filamines, a lameo filo , colos

ris flammei, quod perpetuo gerebant, quia nudis ca
• ..
pitibus incedere illis non licebat.
- - - - -
• *

- Quinam fuerunt praecipui eorum?

Tres majores fuerunt: Flamen Dialis, Martialis, et
, Quirinalis. -

– Ex quo genere legebantur, et quaemam habebant

*t--- - -------- insigmia ? 't

Debebant esse ex Patriciis ; habebant vero 'togam

praetextam, et sellam curulem , et poterant gerere
omnes honores. .; ; , ■ r, ;. -

Quimam erat Flaminum primus ?

Flamen; Dialis omnium erat honoratissimus, et 3oyi*
sive Aiâs sacerdos.
-
.
* • ••*
..
- " ' - _
.
- _* _ *
. . . . ••,
• - • ' *'-
* *
- •

*\ • „ Qpomam ille honore fruebatur?

I. Hic poterat venire in Senatum, licet Senator non
I esset. II. Habebat etiam Lictorem. . III. fn corivi
viis'*
1tu111.
accumbebat secundo• • , loco
** _ - -
post Regem sacro
•'• --- - .
- -- - . * * - - - - v -

An etiam certi ritus illi erant observandi ? .

j Plurimis cerimoniis obstrictus erat: nam
I. Ne unam
quidem noctem extra urbem manere ei licebat.* II.
* Curru semper yehi debebat, non vero equo vel pe
„ dibus ire. III. Exercitum armatum, aut classem.
procinctam extra pomoerium videre non lieebat. IV.
• Nec etiam jurare. V. Veste uti debebat ab uxore
texta. , ;, . •• * •' ' ,
- ' • ■ '. Habebat ergo uxorem ? . . . . . , ;
- Habebat,iet divortium facere ipsi non.licebat, sed
ùxore mortua flaminio se abdicare cogebatur. !
&, , - An
 £ ( - 3o )
Am ejus uxor quoque certis cerimoniis■ temebatur?
- -

Uxor ejus vocabatur Flaminia ; huic etiam multae

observandae erant cerimoniae 5 uam I. Marito mor
tuo, vidua manere debebat , et sacra quaedam obi
re; II. Non illi licebat uti vestibus, lineis, sed tan
tum laneis; I!I. Non poterat esse ligata vel suc
. cincta supra genu.,.
V.. -• - Flamen Martialis qualis erat.

Sacerdos erat Martis, itidem ex Patriciis, et FIa•

mini Diali honore proximus.
: Quirinalis unde ita dicitur?

Quirinalis in hqnorem Romuli est institutus; sed

cùm Romulus pöst consecrationem, Quirimus dice
f batur, inde Quirimalis nomen ejus sacerdoti datum
€St, -

& u

S A L I I.
- - ''''..'.... : : ,

*** -- -Salii quinam sunt, et tunde dict??*' ;

Martis sacerdotes erant, dicti a saliendo.
-

f - - 'i*»j; *
quot tfuere numero,e et unde
duódecim. lecti?
I-:----- T.
I. Nuiìero erant duodecim , ex juvenibus lecti patri
imis et matrimis:
vebat.T · ·id ·est, quorum parens uterque vi
- - - -*• • • • . •

... . . Quodnam fuit eorum munus?

Munus eorum versabatur circa Ancilia; nam Numa
e coelo cecidisse ad suos pedes dicebat scutum, cum
: hoc 'ihonitu; Rempublicam Romanam fore sajvam,
quamdiu illud scutum seryaretur.
. Quid tum Numa excogitavit ad illud servandum ?
: Ne quis illud füraretur, undecim similia; fieri jussit.
Unde yocantur Ancilia?
Illa scuta vocabantur Ancilia, quia ab utroque la
: tere*erant ancisa , id est formam fere… /circuli habe
,'. i
bant, -

- Ubi
 Χ , 31 X
Ubi illa servabantur, et quemnam habuerum?
- • - • • • a/3aA£/3
at • • • • • - - *
*Haec Ancilia, in :Martis templo recondita, a Saliis
Kalendis Martiis ex eo sacrario depromebantur, quod
dicebatur moyere anci/ia : tum per totam urbem ea
ferebant cantantes, et salientes, unde nomen est illis,
et his diebus nefas et infaustum erat uxorem ducere.
Qui*' praeerat illis? *.
3; chorum ducebat, illisque praeerat, vocabatur
raesul et Magister Saliorum. Praesul'autem voca
, tur a praesiliendo, nam motus, quos praesul ede
bat, reliqui imitabantur ; hinc praésul proprie dici
tur amtruare, vulgus redamtruare.
Qμid vero canebant ?
Inter saltandnm carmina canebant , quae vocabantur
saliaria, vel etiam assamenta vel axamenta. Horä
tii tempore, vix â quoquam intelligebantur, quia
*continebant verba obsoleta, et antiquissimae latinita
tis; tempore vero Quintiliani ne ipsi quidem sacer
dotes eas intelligebant. • • , ., , . :
. . .:' ' Quid fiebat, post.hunc ambitum ? • • ., t.
Ambitu absoluto Ancilia reponebant in Martis. saepa
rio, quod 'dicebatur condere arma; dein se exhila
rabant epulis,Qpiparis, unde coena ; sa/iaris in; pro
$erbium abiit de coena lautissima. t ■ ... * * * * * *; ò
An etiam alio tempore ancilia movebantur?j;
Ancilia. extra' ordinem moveri debebant, si bellum
geri necesse erat; tunc etiam ipse lmperator ingredie
batur Martis sacrarium, et movebat ancilia, hastani
que Martis dicens, Mars vigila. . .
e - • • • • . e. * - - <
• • *

L U. P E R. c. I.. »

* * • i - .
i. , ' . Luperci quinam sunt?* * * * ***
'Panos sacerdotes erant,'et juveiies Pátricii. ' _ j
•

* * , 2uae
 Κ rga )
$. ' \ Quaemam sacra obibant?. I. y.
Sacra; quae obire debebant, vocantur Lupercalia,
:et fiebant mense Februario, decimo quinto ante Ka
lendas Martias. - - ,*

1. ' Quo pertinebat hoc festum, et quomodo fiebat ?

~Hoc festum erat quasi lustratio urbis, eoque Luper
-ci capram mactabant, et nudi per urbem discurre
lbant, pudenda tantum velati pellibus: obvios quo
. que scuticis, e caprino corio factis, feriebant , quod
tatomidiare dicebánt, quasi verberare xxr' &μανs in
] humeris. 1 ` …….

-.

'. G À L , L f. …
öaili quinam $unt? -

'Sacerdotes erant Cybeles, sive matris Deorumf £

. Qua ratione hi sua sacra perficiebant? , Iii
Hi inter sonitum cymbalorum, et tympanorum,:br
.chia et membra sua furibundi cultris secabant. , s.;
Cujus generis erant hi sacerdotes ? . . : …»
Erat genus sacerdotum vilissimum , e faece plebis,
.et servis fugitivis, collectum. , ^.
-» * : Quid sibi volebat hoe festum ? … r■ •

'Institutum est in memoriam Atyos, qui, promissa

castitate, deinceps Nympham amavit, ideoque ia
furorem est'actus. . . . . . …. -…. …
* *' . Quaenam privilegia Galli habebant? * A.
-Poterant mendicare vel stipem colligere. -

--*- -- - ' *.' £ I. ...!' * • * - - -* • *

DE MINISTRIS SACERDOTUM. - .
j … - ' '■ .i -.
Camilii et Camillae quinam fuerunt?
Camilli et Camillae erant pueri et g# ingenuae &
sacerdotibus ministrantes, et debebant esse Patrimi
et Matrimi.'*** *** *-• ---- -- --- *<
-*.. _'. - Qμί*
 ( 33 )
• ' Quinam sunt Aeditui ?
4Aeditui sive aeditumi nomen habent ab aedibus tuen
dis ; nam aedes sacras tuebantur, sive sartas tectas
tenebant, easque purgabant; praeterea animalia sa
cra pascere debebant; debebant etiam esse eruditi
et historiam sui templi, Deorum atque Dearum, in
'quorum honorem hoc templum exstructum fuit, nos
$e et narrare.

Quinam erant Popae et Victimarii , et quomodo

. imduti ? -

Popae et Victimarii ligabant, mactabantque victi«

mas, erantque coronati, et ad umbilicum nudi.
'Quaenam sunt Praeficae ?
Praeficae erant mulieres, quae mercede conductae in
funeribus carmen lugubre canebant, caeterisque lu
gendi et plangendi modulis praeibant.
Quem usum habebat mos ille ?
Veteres putabant, animas non quiescere, nisi mor
tui rite essent defleti.
Quomodo yocabantur haec carmina?
Carmina illarum vocabantur Naeniae. *

D E T E M P O R. E. -

-/

Ad quem pertimebat ordinatio temporis ?

Temporis ordinatio Pontificum curae erat deman
data.
Quomodo diyidebatur tempus?
Tempus dividebatur in annum, menses, et dies. .

D E A N N O. . *

Quomodo Romulus annum instituit? *-

Annus ex instituto Romuli in initio fuit decem men

sium, sive CCGIV dierum, incipiens a Martio mense.
'• • • C 4m
 ( 34 )
24m haec diyisio mansit?
Non: postea Numa adjecit Januarium et Februari
um; -et tunc Januarius fuit primus, Februarius ulti
mus anni mensis, atque annus fuit CCCLIV die
rum.
An ita annus jam ad solis cursum erat accommo
* *- _ datus?
Non: sed quia in hoc anno, ad lunae cursum accom
modato , deficiebant , semper undecim dies , cum
quadrante, singulis bienniis interponebant XXII vel
YXIII dies.
- **

Quando interponebant eos?

Incipiebant a XXIII Februarii, sive post sextum ante
JKaléndas Martii mensis; isque mensis vocabatur in
terkalaris, sive Merkedomius, a Dea Merkedoma,
quae mercedibus so/vendis praeërat.
An ita annus satis recte erat ordinatus?
Nequaquam: Pontifices enim, qui interkalandi cu
ram habebant, interkalabant, quando, et quoties
volebant, unde magna confusio orta est.
Quid postea fastum est ?
Julius Caesar,- quia, vigebat Pontificum nimiam li
çentiam dies interkalandi quotidie accrescere, con
vocavit mathematicos , praecipue adhibuit nobilem
.Sosigenem ; illi igitur_ annum_ cQrrexerunt , e: ille
primus annus fuit CCCCXLIII dierum.
gμare tot dies addiderunt?
Ut semel annum in rectum ordinem redigerent,
Quomodo annum postea instituerunt?
Confecerunt annum CCCLXIV, dierum.
4m tum mulla interkalatione opus erat ?
Caesar simul jussit, ut quarto" quoque anno unus
dies interkalaretur, isque insereretur post XXIII Fe
bruarii, sive sextum ante Kalendas Martias.
Cur
 ( 35 )
Cur talis annus bissextilis %yocatus ?
Quia ille dies sextus ante Kalendas Martias bis nu
merabatur; nobis dicitur eem schrikkeljaar.
An nemo post Caesarem aliam rationem instituit?
Haec anni ratiò postea a Papa Gregorio XIII, post
Christum natum anno MDLXXXII, reformata est.

D E M E N s I B U s.

{2uot igitur menses Romani habuerunt, et quae«

- nam fuerunt nomina ?
Menses, ut vidimus, primum erant decem, deinde
duodecim, et eadem fere nomina, quae hodie apud
mos, habuerunt.
Unde illa nomina derivantur?
januarius ita dictus est ab antiquissimo Deo %ano.
IFebruarius a februando , sive purgando, quia tum
populus purgabatur. Martius a Marte vocatur,
cui erat sacer. 4prilis ab aperiumdo, quia tunc
terra sinum quasi aperit, vel ἀπò τάς 'Aq)po8lrwg , id
est, a Venere, cui erat sacer. Majus a Maja ,
Mercurii matre, vel a majoribus , id est seniori
bus; ut junius a jumioribus, vel a fumome.
Monne quidam menses alia prius nomina habue
^unt ?

julius olim vocabatur . Qgintilis, quia erat quin

tus ordine , sicut reliqui omnes menses , si a
Martio, qui olim erat primus, numeramus : hic
vero Quintilis in honorem julii Caesaris vocatus est
julius, ut Sextilis in honorem Augusti dictus est
Augustus ; reliqui menses a numero dicti. .
Quomodo memses diyidumtur?
Menses dividebantur in tres partes, in Kalendas,
Nonas et Idus.
- C 2 Ra*
/
 ... Kalendae quid significat? . .
fta vocatur primus dies cujusque mensis, ab anti-,
quo verbo kalare, id e$t, vocare , Gr. xaxeTv.
r. - Cur ita dicitur? *.

Quia Pontifex Maximus Kalando sive vocando novi

ldnium populo annunciabat.
- -
*,
-

Am etiam Kalendae certo cuidam Deo sacrae, vef

certo usui addictae, erant?
Erant Junoni sacrae, et Kalendis Januariis strenas
sibi, invicem mittebant; omnium vero mensium Ka
Iehdis pecuniae foenori datae exigi solebant, quia'
usurae Romanorum menstruae erant.
- Ralendarium quid est?
-^ - _- •

Proprie liber, in quo debitorum nomina annotata

erant, vocabatur Kalendarium.
INomae umde dictae sunt?
Ita vocatae videntur, quia ab Idibus ad Nonas no
vem dies numerabantur, saltem in plerisque mensi
bus; nam Martius, Majus, Julius et October ,
habebant sex Nonas, reliqui quatuor. .*

' Idus unde momem habent , et cujus in tutela *

erant? -

Ab iduando id est dividendo dicuntur, quia Idus

- mensem medium fere secant, et dividunt ; erant au
tem in tutela Jovis• _^

- * , D E D I E B U s. , s.

Quomodo dies dividebantur? 1

Dividebantur in Festos et Profestos.

7. Festi dies quinam sunt?
Festi dies sunt dicati Deorum cultui, sive ad sacri
ficia, siye ad ludos in Deorum honorem edendos,
sive ad Ferias agendas. -

• - — -*
 • ,

( 37 )
-

- An etiam Romani horas habuerunt ? . -

-

Horae Romanis olim incognitae fuerunt per CCC

annos, sed definiebant diem in ortum et occasum,
deinde addiderunt meridiem et post meridiem. -

- Quid porro factum est ? e •

Habebant in medio foro solarium, quod monstrabat

boram : habebant etiam pueros, quorum cura non
alia erat, nisi annumerare horam. ;
Feriae quid sumt ?
Erant c#rti dies, quibus tantum nullum opus facera
licebat. - .

Quomodo feriae distinguuntur?

r
Erant bae feriae publicae, vel privatae. i.

Afm publicae omnes erant ejusdem generis ?

Publicae erant rursus vel stativae, vel conceptivae,
vel imperativae. -

Qμaenam sunt stativae ? - -

Stativae erant universi Populi, constitutis diebus,

quales fuerunt Agonalia, Lupercalia, etc. …»

AQuaenam sunt conceptivae ? i.

Conceptivae sunt, quae quotannis a Magistratibus
vel a Rege sacrorum concipiebantur, sive indices
bantur: quales erant Feriae Latinae, etc. 1.

' Quaenam erant Feriae Latinae? * ' *

Feriae Latinae (teste Livio) stativis etiam annume- `
rantur, et quotannis in monte Albano celebrabantur;
in eoque'omnis populus conveniebat, qui in Latio
habitabat... . . ., . . - -;. ^
.:, . Quaenam sunt imperatiyae? Σ

Imperativae sunt, quae urgente necessitate impera•

bantur, ut sunt novemdialia, etc. .
Utrum feriae priyatae etiam erant uniyersi pa~
* * * *;. • puli ? - *

Non: erant- singularui familiarum,

-i \ \ C 3 vel hominu*.
Æg
 4 38 )
Feriae privatae quomodo distinguebamtur?
In stativas, vel celebratas occasione natalium, sus
ceptionum, fulgurum, et expiationum vel funerum.
« • ' Quae dicumtur statiyae ?
••

Quae semper stato die a familia quadam celebraban

tur, ex usu domesticae celebritatis.
- Quaenam erant reliquae?
Quae non statuto tempore, sed nata occasione age - - - - -
bantur. , ** -

Dies profesti quinam sunt ? -

His licebat profana agere omnia opera, et a 'divinis

rebus erant vacui. -

Quomodo dividuntur? »
Hi dividuntur in Fastos, et Nefastos. . .
Quimam sunt dies fasti? * * * * *
Erant hi, quibus Praetori licebat 'fari haec' tria ver
ba, do, dico , addico. · ·· · -

- Quid illa significant? . -

- -
- -

jus exercere. -* · · · · · ·
Unde dies dicuntur Nefasti?”
Quia illis non licebat farisive jurisdictionem exercge,
. Qyinam dies yocantur intercisi?', 'T.
Qui erant mixti inter fastos et, nefastos, id est qui
e. g. mane erant, nefasti, meridie fasti.
-* - Qgfnam sunt dies comitiales g. „ ■ - - t
Quibus comitia licebat habere. . . · · · ·· · · · |
' *• Cur nonnulli dies dicumturaatri?: I.

VJuia nigro colore in fastis notabantur; erantque né.

fàsti, et infausti, quibùs nihil agere licebat. .
--- Quinam dies erant atri? ******* * *
Talis erat quartus' ante 'Kalendas. Nonas, et Idus
cujusque mensis ; item postriâie Kalehdas, Nonas,
et Idus, et praesertim Dies Alliensis, quo Romani a
Weientibus caesi erant; ad flumen Alliarueret, : de
•- . - 2 'Y
 ( 39 )

D Ε L U D I s.
Ludi quo pertinent?
1Ludi ad sacra quoque pertinebant, quiâ edebantui
in honorem Deorum.
'4 quo instituti sunt?
Instituti sunt a Romulo, occasione raptus Sabinae
rum, in honorem Dei Consi, id, est, Neptuni. . . ,
Quomodo distinguuntur?
I, A forma, in Circenses, Munera, et Scenicos; II,
a tempore in Stativos, Votivos et Extraordinarios. • ,
- …

l UD I c I R c E N s E s.
Ludi Circenses unde nomen habent ? ' ^
Ita dicuntur a Circo , sive loco , in quo edebantur.
Quomodo Circus erat institutus? i

Erat amplissimus; in initio erant. Carceres, quibus

equi continebantur, ne ante datum signum exirent,
unde proverbio dicitur : a carceribus ad metam , id
est, ab initio ad finem. -

Planities circi, quomodo vocata et instructa fuit?

Vocabatur area, et adversus ferarum irruptionem
claustris
mali, quinon tantumEturiptus,
vocabatur • • – –ca
erat circumdata, sed etiam. –
• • • •

; Spina quae est? · ·

Erat murus latericius in medio Circi. ' ; •
• * - ^ Metae quae sunt?
Ad hujus spinae ambas extremitates erant colum
nae, circum quas currus flectebant, quaeque Metae
vocabantur. * - " -

Quid erat im media spina?

In media spina fuit Obeliscus, Soli Sacer. -

C4 Quid
 C 4o )
Quot fuerunt genera ludorum Circensium ?
Circensium ludorum' sex suht gênera: I. Cursus.
II. Certamen gymnicum. III. Ludus Trojae. IV.
Venatio. . V. Pugna pedestris, vel equestris, VI.
INaumachia. -

• j • • •*
- -
:

I) E c U R s U.
Cursus quotuplex ? * '
Hic in censum venit duplex, quo certabant vel
curribus, vel equis. - -

• Qμales erant currus ? -

Currus plerumque erant quadrigae, in quibus fta

bant aurigae. - • •• • • •• -

Quando incipiebant ?* * *
Quum signum cursui dabatur mappa , vel panno.
Quaenam erat ars hujus exercitii?
-Maxima ars consistebat in eo, ut currum ad metas
ita flecterent, ne ad eas impingerent.
: Quis yincebat, et quale erat victoriae praemium ?
Qui illud curriculum primus septics absolvisset, vi
* ctor erat, praemiumque accipiebat, olim palmam ,
sed postea alia munera, etiam pecuniam.
An etiam distinctio quaedam erat inter aurigas ?
'Erant quatuor factiones : factio albata , quae
albis ; Rassata , quae russis sive rubris , /e-
ameta, quae venetis, sive caeruleis, et Prasima,
quae viridibus vestibus utebatur ; sed praecipuae
erant Prasina et Veneta. Hae factiones populum. in
varia studia incendebant, ita ut sponsiones facerent;
hinc locutio studium et fayor,

D E L U D I s G Y M N I c I S.
Ubi edebantur ludi Gymnici ?
, Gymnici ludi in circo vel amphitheatro-edebantur.'
*•. . '• ' - Cur
 ( 41 }
-

Cur yocantur Gymnici?'

çymnici vocantur a graeco vocabulo Tvpw}ς, id est,
nudus, quia fere nudi certabant. - - --

Qμid est Gymnasium ? , r

Hinc Gymnasium dicitur locus, in quo docemur

aliquam artem vel disciplinam. • *»

Certamem Gymnicum quotuplex erat ?

Continebat certamen Gymnicum Cursum, Pugila
tum , Luctam, Saltum, et Disci jactum, a qutbus
quinque exercitii generibus hoc certamen Graecis
dicitur zrêvra%Aov. -

- AQuid yocabant cursum? -

Cursus erat, cum plures simul currerent in stadio ad

metam, unde- passium vita hominum stadio compara
tur, et homines cum cursoribus. - ' -- -
Utrum in hoc ludo curribus utebantur? Ill?
INon: currendo hic certabant cursores, et eadem ra-,
tione instituebatur, atque illud certamen, quod erat
equorum et curruum. -
- -
-
-
Unde hi cursores dicuntur Parabatae? ,

A graeco rapa3a/vw , descendo, quia aliquando, cu

aurigis per aliquod spatium vecti, dein desiliebant.
Quaenam ars est pugilatus ?
Ars est certandi pugno; nam pugiles se invicem
feriebant pugnis, quibus induebant caestus. -

t
-
... '•
-

Caestus quid erat ?

Erat ßî quoddam &hirothecarum, ex corio bu
bulo fáctum, quibus plumbum, vel ferrum erat in
sutum, ut graves essent. , t *,

, ,. **
quomodo illos induebamt ?

Hi erant loris alligati ad brachia, , , , . . ,. ..

* * * *""' *' ' C* 5 ***** . ' . '.',. Lu,
 ( 4a )
Lucta quomodo Graecis yocabatur?
Graece dicebatur ráÀM , unde fit palaestra, id est
Jocus, in quo exercebantur•
Qualis erat haec pugna? -

Haec pugna consistebat in praéstantia virium, cum

alter alterum prehendere, vel prosternere in terram
conabatur. •. ' - .… -• -

Quotuplex erat ars hujus pugnae?

Haec pugna erat, duplex ; fiebat enim vel a stanti
bus, vel a jacentibus... *• •*

Pugnatores quomodo vocabantur, et qua ratione ,

se parabamt ad pugnam ?.….
Pugnatores vocabantur Athletae, ab &AAog, certa
Amen, et oleo se ungebant, ut `haberent membra
firma, et agiliora. , ".. -

** Quaenam formae loquendi inde ducuntur?

Hinc Palaestra dicitur ùncta et nitida, et hinc pro
verbium est natum, oleum et operam perdere.
r* •• Quid est, Pancratium? (i ). . . . .
Erat compósitum ex lucta et pugilatu5 debebant eo
usque pugnare, donec manum vel pollicem extende
rent; fiinc locutiones usitatissimae? manum dare,
digitum tollere. ' . . . . ...'. '-• '

- Quis erat usus saltus?... . •

Exercebantur § milites, ut longius prosilire disce

rent , aut ex alto' desilire, vel conscendere. '
Discus qualis erat, et quomodo eo tibebantur?
Discus erat orbis, rotundus ac planus, quem t9tis
viribus e manu mittebant, et is, qui altiüs longius
que projecerat, 'victor. erat.

. ;*** - D E , L U. D O T R o I A E. *
- *

*::: - 1'.- ' ' " s '*..*.. 3 '.

. 3 -, _ ' ' '
Trojae vero ludus qualis erat?', . .; .
Fuit exercitium equestre totius, turmae. 4
- s • ••• • ._. Unde

„«*» m«»*4y» et miris*,

íèïércitii generibus• C.
Latinis Quintueriium, a quiuque -
 ( 43 X
_ • Unde nomen Troja?. . .
Hic ludus Troja dici creditur, quia inventus esse
putatur ab Ascanio et Trojanis, in honorem Anchi
8aC•
* guid hic fiebat? . • •3

Pueri nobiles turmäiim speciem ludicri certaminis ex

hibebant, *• - -

Quomodo differt a Pyrricha? ' ;

Pyrricha erät, si pedites vario corporis motu expri
miebant omnes gestus, et actiones, bellicas, in evi
tando, et inferendo tela; ea fiebat ad tubae cantum•
D E V E N A T 1 O N E. · · ·

'Utrum omnes yemationes ejusdem erant generis? ,

Non, distinguitur inter ludicras et severas. -
- - - uaemam ludicrae ? -

Cum in circum cujuslibet generis animalia immitte

rentur, quibus videndis et conficiendis spectatores
oblectabantur : unde venatores et bestiarii saepe di
stinguuntur. • . · ·· ·· · ' • • '. -

- - uaenam seyerae? '.»

Severae erant cunìThomines cum feris in circo pugna

bant. - - - -*

- ... Qμimam homines, illic pttgnabant? . , ; ;

festiarii; Qui erant fugitivi servi, vel judicum sen
tentiis ad bestias damnati, quae frequens Christianoa
rum poena fuit. - - ' - .. : :
- ' Unde feras habebant Romani ? •_.. I. ,
Immani sumptu saepe ex, dissitis et longinquis regio
nibus advehebantur,
peteret, et, donec ludorum tempus-,T*
in yiyario servabantur. ap| - -

DE PUGNA EQUESTRI VEL PEDESTRI. x.

... - ' . ,T. I . _* - … r .
, . . . . . . . -Qualis haee erat ? . ,, ,;j
Erat pugna, quâè ad imaginem veri belli fiebat, ca
stris quandoque in circo positis, ita ut saepe multi
occiderentur. - • .

- - ··· · ·
- DE
 ( 44 )
D E N A U M A c H I A; . . r

Qualis erat Naumachia?

Erat pugnae navalis assimulatio, olim in circo edita,
aqua per subterraneos meatus in eum inducta; po
stea vero, excavato solo , Naumachiae constitutae.
$unt. - -

- - f

DE MUNE R IBUS, SIVE SPE CTA CU

* L IS G L A D I A T O R U M. ;

Unde spectaculum Gladiatorum munus appellatur?

Munus hic notat officium , ( I ) quod Gladiatores
praestabant in ludis funebribus, atque inde ad quos
vis ludos transiit. Eorum editor quoque Munera
ºrius vel Mumerator dicitur. - - -

* . Ubi haec munera habebantur? ;

In amphitheatro, qui erat locus rotundus: planities

amphitheatri arena erat strata, unde est phrasis: in
arenam descendere. Y

-Quales erant hi, Gladiatores, et quomodo exerce-'

-
bantur ad hoc opu$?
- • a
-

Hi Gladiatores plerumque erant servi, et robusto

corpore: in ergastulo erant inclusi, quod vocabatur.
ftudus, et in eo pugnandi artem docebantur a Lani
sta, qui erat vetus Gladiator, rude donatus, et hic
dicebatur dare dictata. -

• i
<- Quomodo ibi pugnabant ? -

Ifoc exercitium fiebat gladiis, ligneis, et vocabatur

Batuere.
.* . Quinam simul pugnabant?
Muneris die paria comparabantur, sive compone
bantur, et quidem pares cum paribus, unde dicitur,
Par. bene compositum, .
I.. ' '.' Quo
- • »

... (1) vel potius domum, quod spectaculum gladiatorium tamquam

\ioiium vel munus populo dabatur.
 C 45 )
* , Qyomodo pugnam instituebant? ° ^
Pini simul pugnabant, gladiis acutis, donec alter
alterum vuliierabat, quod vocabant, hoc habet.
Unde pendebat yita victi ? «

Victi vita pendbat a voluntate populi, vel editoris.

Quomodo hi mentem suam victori significabant ?
Si vellent victum servari, pollicem manus dextrae
intra digitos premebant ; si contra occidi vellent,
po\licem vertebant, et erigebant ; hinc ' proverbialis
locutio, utroque pollice aliquem laudare. !
a.
Quale erat victoriae praemium ?
Praemium victoris erat praecipue palma. Veterani
„vero donabantur rude, quod significat, illos in per
petuum a pugna esse liberos, unde vocabantur Ru
diarii.
Rudis quid est ?
Rudis erat ferula lignea, sive gladius ligneus.
DE L U D I S S C E N I C I S.
* Unde ludi dicuntur Scemici ?
* A scéna nomen habent, et celebrabantur in Thea
tris, quorum forma erat semicircularis.
- Quomodo spectabant ?
Olim stantes spectabant, sed postea sedilia facta
$unt.
• Afm Theatra eramt tecta ? **,

, Non tectaQuomodo
v
erant Theatra, sed vela extendebantur.
sedilia distinguebantur? -

Sedilia Populi dicebantur Cunei, a quibus separata,

et scenae . propinquiora erant loca Equitum, quaé
' Quatuordecim dicuntur,.unde im quatuordecim se.
dere dicitur pro Equestris ordinis esse. -

. . Quinam erant scemae proximi ?

• Proximi vero scenam spectabant Senatores, qui sede
bant juxta Orchestram, in quo loco, apud Grae
cos, saltabatur, unde nomen habet &rà toù äpxeTa&eu.
• * Quo
 ( 46 )
[Quomodo vocatur locus , in quo fabula agebatur?
'Ea scenae pars, in qua histriones agebant, vocaba
tur Proscemium, ante quod jacebant vela, dicta Au
Jaea.
An yeteres aulaeis utebantur, uti mos?
INon: aulaea enim in altum tollebantur, quando
actus finitus erat, vel scena debebat mutari; sed
quando histriones prodibant, plana in scenam de•
mittebantur..
Quae genere scenarum erant ?
Tria, Tragica, Comica, Satyrica.
Quomodo Tragica ornata erat ?
Instruebatur columnis et rebus regalibus; palatia et
turres etiam in eadem excitabantur.
Quomodo Comica ?
Privatorum aedificiorum speciem habebat.
Quomodo Satyrica ?
Satyrica ornabatur arboribus, speluncis, montibus
etC. -

' Quaenam erant praecipua horum ludorum genera ?

Ludorum scenicorum erant praecipue tria genera,
Comoedia, Tragoedia, et Mimus.
C O M O E D I A.

Quomodo Graeci comoediam distinguebamt ?

Apud Graecos distinguebatur in Veterem, Mediam
et Novam.
Quid fiebat in yeteri?
In veteri comoedia principes viri suis nominibus pa
1am prostituebantur•
Qua in parte media differebat a yeteri ?
quod viri principes in media, non suo nomine, sed
suo habitu et vestitu ita inducebantur, ut facile ab
omnibus cognoscerentur, -

- £2uo
 ( 47 ) '
i Quomodo moya comoedia imstituta ? -

In nova tantum aevi sui vitia perstringebant, sed

homines servabantur illaesi. *

Quomodo Romani comoediam distinguebant ?

Apud Romanos distinguebatur comoedia in Pallia
tam et Togatam.
Palliata unde nomen habet?
Palliata continebat argumenta graeca, et ita dice
batur a Pallio, Graecórum gestamine.
Togata yero unde dicitur?
Togata dicitur a Toga, Romanorum veste, in eaque
Romanorum mores, et vitia traducebantur.
Am togatae omnes fabulae ejusdem erant generis ?
Non: Togatae enim erant primo Praetextatae, in
quibus Senatorum , et Magistratuum mores induce
bantur.
Quodnam est alterum gemus ?
Trabeatae , quae erant species Praetextatarum, qui
bus inducebantur viri' triumphales, aliique, qui jus
trabeae habebant.
Quaemam ad tertiam classem pertinent?
' Tabernariae , in quibus opifices, et homines vilio
res inducebantur, qui in tabernis fere vitam degebant.
Quomodo spectatores actoribus bonum malumve
animum significabant ?
Si actores bene suas partes egissent, illis applaude
batur, unde in fine fabularum passim legitur, plau
dite; contra, si male egissent, exsibilabantur, et
interdum ejiciebantur.

T R A G o E D I A. ,
Cui erat dicata Tragoedia ?
£accho etat sacra. -
 [( 1,8 )
* Quomodo histriones induti ?
3Histriones erant induti persona, sive larva: gere
bant etiam cothurnos : hinc cothurnus pro ipsa tra
goedia sumitur, et yerba cothurnata pro verbis tra
gicis, et grandilnquis.
"Quid discriminis erat imter calceos Tragicorum et
Comicorum ?
Histriones tragoediae gerebant cothurnos, id est al
„tos calceos, ut viderentur grandiores; Comoedi ve
ro habebant soccos.

- MIM I E T P A N T O M I M I.
wr*. -.

- Mimi unde momen habemt ?

* Mimi a graeco verbo μιμεῖσθαι , id est imitari ,
dicti sunt.

Quales erant hi ludi ?

Ludi erant, in quibus sérmones et facta cujusque
- cum lascivia imitabantur. t.

* Quomodo histriones in hoc ludorum gemere dicti

et yestiti erant ?
Ipsi actores Mimi vocantur , et ob impudentiam
- Scurrae, Sanniones etc. : hi vero erant calvo capite,
et nudis pedibus, unde Plamipedes vocantur.
Pantomimi quinam sunt ?
Pantomimi dicti sunt homines, qui gesticulando, et
. saltando omnia mirifice effingere noverant sine voce
articulata•

DE LUDIS S T A T IVIS.

qgomodo a tempore ludi distinguuntur ?

A tempore ludi erant Stativi, vel Votivi, vel Ex
traordinarii, . •

*• - -
Qpi*
 (. 49 . )
• Quinam sunt statiyi ?
Stativi erant, qui quotannis stato die redibant, ut
sunt : I. Megalenses, sive Megalesia, in honorem
Cybeles, sive Magnae Deorum Matris. II. Cerea
les, in honorem Cereris. IlI. Floreales, in hono
rem Florae. 1V. Martiales, in honorem Martis.
V. Apollinares, in honorem Apollinis.
An plures mumerantur ?
VI. Capitolini , in honorem Jovis , et in memo
riam servati, a Gallis Capitolii. VII. Romani,
sive Magni, in honorem Jovis, Junonis, et Miner
vae. VIII. Plebeii, in memoriám expulsorum Re
gum , vel reditus Plebis in urbem , post secessionem
411 mOntem Sacrum.
Nonne et ludi eramt saeculares?
Erant : IX. Ludi : saeculares centesimo quoque an
no celebrabantur pro incolumitate imperii tempore
messis, praecipue in honorem Apollinis et Dianae,
per tres dies et hoctes, et per totam Italiam praeco
nes mittebantur, ut populum invitarent hac formula:
Menite ad ludos , quos nemo yidit, nec umquam videbit.
Quomodo aurei aeyi servabatur memoria ?
X. In memoriam aurei saeculi agebantur Saturnalia,
rfiense Decembri: tunc tota civitas et pueri in scho
lis feriabantur; hoc festo quoque licebat ludere tes
sera et alea, et domini suos servos convivio excipie
bant, iisque ministrabant.
* Quaemam fuere Palilia? -

XI. Pajilia sive Parilia in houoreum Deae Palis in

stituta, pro felici proventu pabuli , atque incolumi
tate pecoris, eo solennius celebrabantur, quia idem
dies natalis urbi Romae fuerat.

I) E V O T I V I S L U D I S.
l
Quinam sunt ludi votivi ?
Qui a Magistratu majore,;el Imperatore, bello £
 ( ' 5o )
dicto, Diis vovebantur, si res ex voto successisset.
His accesserunt postea Quinquennales, Decennales,
dati cum quinque , vel decem annos imperassent
Imperatores.
DE EXTRAORDINARIIS L U D IS

Quinam sunt ludi extraordinarii ?

' Qui nec stativis annis, nec certis diebus dabantur;
hòrum praecipui sunt Funebres; Juvenales ; qui ludi
a magistratibus in auspiciis honorum dabantur; Na
talitii, aliique, aliis occasionibus dati.

P A R S T E R T I A.
D E R E B U S C IV FL IB U S.

—
/

DE CIVIUM DIVISIONE IN TRIBUS, CURI

As, CLASSES, ET CENTURIAS.
Quomodo Romulus ciyes divisit ?
f{omulus cives, dupliciter, diyisit. I. Ratione mili
tiae in tres tribus. II. Ratione sacrorum, et rei
publicae curandae in triginta curias.
Unde dicuntur tribus P.
Vox uribus repetenda videtur a graeca voce rpirês
quae apud Athenienses tertiam, tribus partem notavit.
Qualis fuit haec tribuum instituendarum ratio ?
Ut t&omulus ex quaque tribu mille pedites, et cen
fum equites legeret,
&U£=
 (. 51 )
Utrum post bellum Sabinum in tribubus quia quam
fmutatum ?

Nihil in iis eo tempore mutatum est, sed acceperunt

nomina, ita ut qui cum Romulo in nova urbe sedes
posuerant, dicerentur Rhamnenses ; Sabini qui cum
Tito Tatio, eorum rege, eo sercontulerant, Tati
enses; reliqui vero Luceres.
[Quis tribubus praeërat ? i
Qui tribubus praeërat Tribunus appellabatur, et ta
lem tribunum Romulus cuique tribui dedit. Dein
vero . Tribunus generatim significavit aliquem, qui
rei alicui est praepositus.
{Quid constituit Tarquimius Priscus g +-
a*

Tarquinius Priscus, retentis veteribus nominibus;

numerum tribuum duplicavit, ita ut tum dicerentur
Rhamnenses primi, et secundi; Tatienses primi, et
secundi; Luceres primi, et secundi.
Quid vero Seryius Tullius ?
Servius Tullius omnem hanc rationem immutavit, et
cum Romulus cives distinxisset in tribus, ratione
generis, hic eos potius divisit a loco habitatios
nis» -

AQuare hoc ?
Cum frequentes incolae Romae consederant, auge
batur immensum tribus Lucerum ; iniquum, ergo
erat, cum par militum numerus ex quaque tribu le
geretur, quod, crescente tertia tribu, ex ea non
plures legerentur quam ex reliquis.
Quid tum fecit ?
Urbem in quatuor, agrum vero Romanum in plures
partes divisit; quatuor urbis partes dicuntur tribus
arbamae , reliquae vero tribus rusticae.
D 9 AQμ4*
 ( 58 , )
Quaenam erant homoratiores?
Olim urbanae tribus majori in honore erant, quia
nobiliores iis erant adscripti: sed postquam omnis
turba forensis, atque etiam Libertini iis accessissent,
nobiliores in rusticas tribus sunt relati.
Utrum idem tribuum numerus mansit ?
Non, postea aliae tribus procedente tempore additae
sunt, ita ut numerus ad XXXV. excreverit.
Utrum tribus et curiae quidquam habent com- -

mune ?

Quoniam divisio civium in tribus ad militiam , in

curias vero ad sacra pertinet, per se patet, tribus
et curias omnino esse distinctas, neque aliquo cogna
tionis vinculo teneri.
Unde dicta est curia ?
êuria dicta est a cura, et inde ponitur de loco, in
quo res publicas curant Senatores ; etiam pro aedi
ibus sacris ponitur, in quibus sacra peragebat pars
illa, in quam populus Romanus erat divisus.
Quid itaque sigmificant XXX. curiae Populi
IRomani ?
Curiae illae XXX. fuerunt \totidem partes P. R.
quibus singulis Romulus sacra adsignaverat, et prae•
terea praescripserat, quos Deos, quo loco, et qui
bus sumtibus colerent.
Utrum his curiis etiam praefectus fuit praepositus ?
[Ut tribubu§, ita etiam curiis, praeërat aliquis, qui
Curio dicebatur ; omnibus vero Curionibus praeërat
unus, qui Curio Maximus dicebatur.
Utrum haec ciyium diyisio im tribus et curias sem
per mansit ?
Divisio in curias ex instituto Romuli semper mari
sit ; neque eam in tribus post Servium Tulli
um , quisquam mutavit, licet numerus aliquoties
Â¥ctus $it, -

U$•
 ( 53 )
ΛVonne tamem alia civium divisio fuit a Servio.
Tullio instituta ? -

Fuft. Servius Tullius divisit populum in VI. Clas

Ses, et has classes iterum in centurias.
Utrum haec divisio ad tribus pertinet ?
Minime. Cum olim tributa solverentur a tribubus,
nulla ditiorum aut pauperum in ea tribu habita ra
tione, Servius Tullius – divisione populi in classes
instituit, ut quisque civis secundum censum, id est
„aestimationem bonorum, tributa penderet.
Quo tum , pertinet diyisio classium in cen
#urias ?

Haec divisio pertinet ad id, ut penes ditiores, qui

' majus tributum pendebant, in comitiis centuriatis,
ubi singularum centuriarum suffragia valebant, om
nis fere potestas esset.
An itaque par erat centuriarum numerus in
quaque classe ?
* Non; nam in prima classe, in qua erant cives
ditissimi, (qui per excellentiam classici (I) dice
bantur) erant C. centuriae ; XL. Juniorum , XL.
Seniorum, XVIII. Equitum, II. Fabrorum., -

Quis erat census ciyium hujus classis ? . . .

Census erat C. oo. i. e. 1oo , ooo- aeris. (2)
Quae erat secunda classis ? .

Secunda classis continebat cives ditiores, quorum

Cen

C 1 ) Hinc praestantissimi Scriptores Classici vocantur; non quia

in Gymnasiorum Classibus leguntur.
C o) Veterem pecuniam ad hodiernam redigere difficile est, et
[in quo valde dissentiunt scriptores, propterTpecuniae vel penu
yiam vel abundantiam, variamque aeris, argenti atque auri muta*
bilia pretia. vid• infra de pecunia.
D -3-
 ( 54 )
eensus erat LXXV. 99. i. e. 75ooo. aeris, conti
nebat X. Seniorum, X. Juniorum.
Quae erat tertia alassis?
Tertia classis continebat cives divites, possidentes
L. oo. s. 5oooo. aeris; centurias habebat X. Senio
rum, X. Juniorum•
Quae erat quarta classis ?
Civium mediocrium , qui possidebant XXV. oo. s.
a5ooo. aeris; centurias habebat haec classis X. Se
niorum, X. Juniorum, et II. Tibicinum et Accen*
sOrum.

Quaenam quinta classis ?

' Cives continebat modicos, quorum census erat XI.
oo. s. 1 Iooo. aeris; divisi erant cives hujus classis
in XV. Semiorum, et XV. Juniorum centurias.
Quaenam se.vta classis ?
Omnes, qui infra quintae classis censum possidebant,
in hac classe unam centuriam . constituebant, et
erant immunes a militia, et tributis... „. . . . .
• Quomodo hi aliis nominibus dieumtur ? "
* Dicuntur Proletarii, et capite censi , quia in cen
sendo non pecuniae, sed capitis tantum ratio habe
batur. - - - - •-• • • • • _ -

- {Quot itaque im universum erant,cemfuriae?

* Erant omnino CXCIII. earumque altera pars erat
seniorum, qui ad urbis custodiam praesto esse de
bebant; altera juniorum, qui foris bella gerebant,
Si yero ditiores ita rem omnem moderabantur,
nomme id aegre ferebat plebs ?
'Non: quia quisque viritim in sua centuria sentens
tiam rogabatur, omnes se pari jure rempublicam ad
ministrâre arbitrabantur ; et praeterea facile hoc pa
tiebatur plebs, quia ita se liberatam videret ab one
ribus militiae et tributis, cum ditissimi fere sine in
termissione militarent.
An
 ( 55 )
An itaque haec divisio etiam militiam speetabat?
Certo. Singulis enim classibus, pro ratione census $}
dignior locus, in acie adsignabatur, ita ut quintae
classis cives non, nisi inter velites, militarent; prae
terea etiam quaeque classis arma habebat digniora
pro ratione census. -

Utrum proletarii etiam militiae momen dabant ?

Ex proletariis milites navales et remiges capiebantur,
sed in exercitu non militabant. -

;
Utrum hi Aroletarii , vel eapite. censi , iidem sunt
- - , qui Aerarii ? -

INon sunt: nam licet Aerarii pro- capite, tributi no

mine, gera penderent, non tamen centuriae erant
adscripti, sed in Coeritum tabulas relati.
2uid notat illa locutio aliquem in coeritum tabu
las referre?

Haec locutio notat aliquem jure fuffragii priyare,

ita ut non plus juris habeat , quam Coerites; nam
quia hic populus in bello Gallico sacra populi Ro
mani receperat, et eorum a beneficio Deorum honos
non erat iatermissus, Romani cum illis publice ho
spitium fecerunt.
.. v. - . * • . •• - , f

DE ALiis civiUM DivisioNiBUs,

ET PRIMUM DE ING E N U1 s.
Quomodo porro cives di$tinguuntur?
Singuli cives distinguuntur. I. Ratione natalium.
II. Ratione juris et patriae. III. Ratione: ordinis et
dignitatis. - … , , -

`Ratione natalium quomodo distinguuntur cives ?.

Ratione natalium erant cives vel Ingenui, vel Liber
tini• . • i -* . . . •-%
- -*
-
---
-

--
v-. •
-
\ D4 £2gá
 ( 56 )
-
Quinam Ingemui? -

Qui ex parentibus liberis, vel matre libera, nati sunt

ex. justo matrimoni9 ; adeoque opponuntur servis,
aliisque, qui sordidis sunt natalibus.
Quomodo Ingenui distinguuntur ?
Ingenui distinguuntur in gentes et familias, per va
ria nomina.

Am itaque Romani plura habebant nomina?

Romani honestioris loci tria habebant nomina. Prae
momem, quo frater a fratre distinguitur ; Nomen, '
quo gens a gentedignoscitur; et Cognomen quo fa*
miliae discernuntur. -

An itaque gens et familia differunt ?

Gens multo latius patet quam familia , nam unâ
gens continebat plures familias.
Proba exemplo quomodo momimibus usi sint P
E. G. Publius Cornelius Scipio habebat praenomen
Publius, quo distinguebatur, a fratre Lucio. Corne*
£ius erat nomen gentis, et Scipio cognomen familiae.
Nullumne praeterea habuit momen ?
Vocatur etiam Africamus , quod erat 4gnomem,
datum ob devictos Carthaginienses in Africa.
v. Am idem usus in mulieribus obtinet ? *

Mulieres tantum gerebant nomina gentis; e. g. M,

Tullii Ciceronis filia dicitur tantum 7'ullia,
Sed quid, si plures essent filiae ?
si duae essent filiae, altera vocabatur v. c. Tullia
major, altera Tullia minor; si vero plures erant,
vocabantnr Tullia prima , Tullia secunda, Tullia
tertia , et ita porro. .

Gentes yero utrum omnes eaedem ?

Mon; aliae gentes erant Patriciae, aliae
:
res; .
£/(30«
 ( 37 ) *
Quaenam Patriciae ? '
Patriciae erant, quae oriebantur ab uno centum Pa
trum , sive senatorum , quos instituit Romulua
(yid. infra de senatoribus. )
Quaenam Plebeiae?
Quae ad hos originem non referebant.
Utrumne inter Patrioios et Plebeios aíiquod yin
culum obtinebat ?
0mnino , jus patronatus.
Quale hoc fuit ?
Ut nexus aliquis esset inter Patricios et Plebeios,
Romulus instituit, ut quisque homo plebeius, quenì
vellet ex Patriciis, sibi deligeret Patronum, cujus
ipse Cliens dicebatur, a colendo. ` … /

Quid erat munus Patroni P

-universe munus Patroni erat pro Cliente ea facere;
quae parentes vulgo liberorum caussa facere solent.,
Quid munus Clientis ? ' .
“Cliens debebat Patronum omni modo juvare, sive
viribus, sive opibus.
Am plebeji erant vilissimae conditionis ? .
• *•

„Non. Plebs hic opponitur Patriciis, et tum conti.

net omnes, qui non a centum Patribus originem re
`petunt, licet etiam illustri loco nati sint: adeoque
hic plebs tantum genus, non ordinem notat. -; ;

Utrum itaque in plebe etiam erant IVobiles?

Erant; nam : Nobiles dicebantur, qui vel ipsi, vel
quorum maJQres magistratus gesserant curules; ita
ut illa
sed nobilitas non
a dignitatibus
- - _ . a generé,» ne
deduceretur.
• neque a natalibus • -

«.

D 5 - Qg}•^
 ( 58. )
£Quinam iis opponuntur ?
Homines novi, id est, qui primi e sua gente hono.
res gerebant. *.

D E L I B E R T I N I S.

Ωμi erant Libertini?

libertini erant, qui e justa servitute erant manu*
11SS1. -

Unde habebant servos?

Servi vel nascebantur ex ancilla alicujus, et ejus
modi dicebantur Vernae; vel fiebant captivitate, ve!
venditione.
Quid juris habebat dominus in seryum ?
Herus in servos habebat merum dominium, ac jus
vitae et necis.
4m omnes seryi ejusdem erant conditionis?
Non, varii erant conditione; alii enim aliis erant
praestantigres, ut Atrienses, Janitores, Medici,
Coqui, Pistores, Fabri etc. -

Utrum ex seryitute poterant liberari ?

Vero, per manumissionem, si dominus servum e
manu, id est potestate emitteret, qui tum appellaba
tur Libertimus. (

Utrum Libertus et Libertimus, quid diffe

rumt ? -

I.ibertus et Libertinus est idem. Libertimus autem

dicitur ratione conditionis , et notat eum, qui an
tea servus fuerat ; sed Libertus idem ille dicitur ra
tione domini, et designat eum , a quo est manu
issus. -

miss «. „Ha*
 ( 59 X
• Habesne exemplum?. - - - •
s

Tiro erat Libertimus, quia olim fuerat servus, sed

idem ille Tiro libertus dicebatur, Ciceronis, quia ab
eo erat manumlSSuS» v* *.

INomne igitur Libertimus notat' filium manu- …

- - missi ? ' , • - -

Non ; . quamvis multi dicant, Libertum significare

ipsum manumissum ; Libertinum vero ejus filium. '
Illa autem manumissio quotaplex?
Duplex; vel justa, vel minus justa.
•*

Quot erant species manumissionis justae?

Tres ; Census, Vindicta, Testamentum. .
Quomodo manumissio fiebat Censu ?
Si dominus servo veniam daret, ut apud Censorem
nomen inter cives profiteretur. · · · · · · ·
Quomodo /ìndicta?,' ,, --

[Manumissio Vindicta fiebat, si dominus, cum servo

Praetorem adiens, diceret, Humc homimem liberume
esse yolo ftare Quiritium. . Si tum* Praetor caussam
probabat, Vindicta, id est, virgula capiti servi im
posita, pronunciabat. hanc formulatn : £Hunc' homag
fìcm liberum esse dico jure Quiritiam. . i.
Quomodo Testamento? • 1

Dominus Testamento servo libertatem concedebat

vel expresse, si scriberet seryus v. c. Davus j).
esto: vel tacite, si eum heredem scriberet, vel tu.
torem liberorum , quia ad id libertas requirebatur.T°
Quot erant. spccies manumissionis. mimus jus
, ' tae ? •

Tres ; inter amicos, si dominus praesentibus amicis

eum liberum diceret; per mensam, si dominus ser
vum secum accumbere juberet ; vel per epistolum, si
gominus peregre profectus, missa ad eüm epistola,
libertatem daret, « · · · · · · · · · · · · · · · I .-... ]
Ser
 ( 6o )
Seryi , justa manumissione manumissi , utrum cía
ves fiebant? -

Fiebant, et quidem olim optimo jure civitatem 'ac

cipiebant, cum vero dominorum liberalitate Romana
civitas scelestissimis civibus augeretur, lege Aelia
Sentia cautum , ne servi caesi , stigmate inusti ,
forti, fierent cives, sed ejusdem juris essent ac dedi
ticii, 1d est, populorum, qui se suaque Romanis
tradiderant.

Quale jus consequebantur minus juste manu

missi? • ;

IHi libera republica non dicebantur liberi, sed im /f-

bertate morari , cum dominus, poenitentia ductus,
eos in servitutem revocare posset ; sub Imperatori
lbus vero jus Latii accipiebant, quod cautum lege
Junia Norbana, unde Latini juniani dicuntur.
Quid est status immutatio in pejus ?
status s. conditionis immutatio in pejus erat, quan
do talis manumissus iterum servus fieret, quod di
cebatur capitis diminutio•
Quotuplex est capitis diminutio?
Triplex Maxima, Media, et Minima. Maximâ liber
tatem, Mediâ civitatem, Minimâ familiam amitte
bant. -

Si yero quis be//o capfus postea rediret, utrum

qpud Romanos etiam erat seryus?
Non; talis e captivitate redux , statim pristinam
conditionem recipiebat, eamque dicebatur recipere
jure postliminii , et nunquam captus censebatur.
Quomodo quis solum fus familiae amittere
potest ?
Hoc amittere quis poterat, quia Romani, liberis
orbati, aliqrum liberos veluti suos adsumere sole
bant. (/ide infra in Adoptione.) DΕ
• v .
 ( 6r )

DE DISTIN c TIONE CIVIUM RA

!
TioNE JURIS ET PATRIAE.
Ratione juris et patriae quomodo distinguuntur
ciyes ?

Ratione juris et patriae distinguuntur cives in Ciyes

optimo jure, et jure Quiritium ; praeterea iu Mu
nicipes , Coloniarios, Latini nominis, et Peregrinos.
Quimam sunt cives optimo jure ?
Sunt cives Romae habitantes, in tribus et classes
divisi, et qui participes sunt juris publici.
Quomodo differunt a ciyibus fure Quiritium ?
In eo differunt, quod cives jure Quiritium tantum
sunt participes juris privati,
£Quae itaque jura habebant
.-
cives optimo fure?
Hi habebant v. c. jus census, jus militiae, jus tri
butorum ac vectigalium, jus suffragiorum , jus ho•
norum ac magistratuum , jus sacrorum.
Quae vero jura habebant ciyes jure Quiritium?
Hi habuerunt jus libertatis, gentis, connubiorum,
patriae potestatis, dominii , testamentorum, nexus,
ctC- -

Utrum ciyitatem poterant amittere cives?

Mon , nisi ipsi fierent auctores: neque licebat civem
verberare, aut necare, nisi demta prius civitate;
quare, si quis puniendus esset, illum prius in exsi.
fium mittebant, vel deinceps aqua et igni interdice
bant, ne ita in urbe morari posset.

DΕ
 ( 6a )

t) E M U N 1 C I P I B U S.

Unde municipes dicti, et quimam erant ?

A mumus et capio: quia municipes erant incolae ci
vitatis a Romanis devictae, primum intra, post etia
am extra Italiam, quibus Romani tamquam mumur
quaedam jura civitatis Romanae dederant, quamvis
suis magistratibus, suo jure et legibus uterentur.
Quotuplex municipum gemus fuit ?
Triplex genus fuit. I. Qui Romam habitatum venie.
bant, et jura civitatis quidem consequebantur, sed
non optimo jure, cum suffragiis et honoribus exclu
derentur. II. Qui cives erant Romani et honorum
et suffragiorum capaces, si Romam, aut in agrum
habitatum cQncessissent, . III. Qui cives quidem
erant, sed nulla omnino habebant civitatis jura3 dum
eadem, quae antea in sua civitate, sanctissime ob«
servabant. -

D E C O L O N I A R I I s.

Quae dicumtur Colomiae ?

Coloniae dicuntur civitates, im quas Romani suos
cives ad incolendum mittebant.
AQuare hoc faciebamt Romani ?
Ut victas gentes, vicinosque populos, facilius conti
nerent, in oppida, armis capta, colonias mittebant
jussu Senatus, latis prius legibus agrariis, quibus
omnis ager inter eos coloniarios dividebatur.
Utrum hi coloniarii erant ciyes ?
£rant cives , sed non optimo jure; carebant enim jus
I@
 ( 83 )
*e publico, suffragii, et honorum : sed habebant jus
privatum, sive Quiritium.
Ü;, am ejusdem conditionis erant Coloniae Latini
INominis ?
Mon. Cives R. in eas deducti amittebant civita
tem, et jus familiae. *

D E SOCIIS NOMIN IS LATINI. -

Populi Latii quale jus habebant, et quomodo die
cumtur ?
Habebant jus proximum civitatis Romanae, quod
dicitur fus momimis Latimi. Dicuntur Socii Latini ,
quia cum Romanis militabant Sociorum jure.
- Quale hoc jus erat ? -

Hi populi utebantur suis legibus, nisi Leges Roma

nas recepissent, et carebant omni jure Quiritium,
sed habebant plura juris publici, ut jus census, non
Romae, sed in civitatibus suis, habebant etiam suf«
fragii jus, sed tantum ex concessione, etc. Sacra
etiam cum Romanis communia habebant, quae quo
tannis feriis Latinis peragebantur.
Utrumme postea jus ciyitatis Romanae iis datum ?
Post bellum Italicum A. V. DCLXIV., per Legem
Juliam, civitas illis fuit data.
D E P E R E G R I N I S.

Quimam Peregrini dicumtur ?

Peregrini dicuntur omnes illi, qui non erant cives,
nisi id esset concessum beneficio populi, vel a prin.
cipibus.
Utrum hi in civitatem Romanam recepti in sua
ciyitate manebant ?
Non , relinquebant suam civitatem, neque aliquid
juris in ea retinebant, in qua erant nati; hoc Roma
inis dicitur mutare ciyitatem, vel transferre.
JU:.
 ( 64 )
Utram momen mutabant ?

Momen mutabant, nam adsumebant nomina et prae

Inomina eorum, quórum opere civitatis participes
facti erant.

Utrum haec ciyium discrimina semper manse

runt?
Non ; Antoninus ( ut videtur) Pius omnibus, qui
in orbe Romano habitabant, jus civitatis dedit, ex
ceptis tamen Libertinis, Latinae et dediticiae condis
tionis, quibus tandem Justinianus illud jus dedit.

DE DIVISIONE CIVIUM

RATIONE ORDINIS ET DIGNITATIS.

Si de populi Romani Ordinibus loquimur, quid

stgnificat vox Ordo ?
Vox Ordo tum notat vitae genus, statum vel condi
tionem, belgice eem stand.
Quotuplex ordo Romae fuit sub Romulo ?
Duplex, sematorius et plebejus ; unde in seditione
de morte Romuli tantum memorantur Patres et Popu
lus: et hinc superest formula usus frequentissimi;
5enatus Populusque Romanus, quae vulgo inveni
tur expressa per literas S. P. Q. R.
Utrumme igitur equites a Romulo sumt lecti?
Romulus legit quidem equites centum ex quaque tri*
bu, sed ordinem equestrem non instituit; vel, si
quis jam sub Romulo ordo, id est dignitas aliqua,
equitum fuit, medius tamen ordo senatum inter et
plebem non fuit. `

DΕ
 - … *. •,

C 65* )

De oRDINE seNAToRio,
Quis instituit ordinem senatorium ?
Romulus, qui centum senatores legit, ita dictos a
{SCI1€Ctutes'

•• · Quo alio nomine appellantur?

Dicuntur etiam Patres, quod nomen a pietate, illis
debita, repetendum videtur. L. •

Quomodo dicuntur, qui ad hot patres genus refe

- - rvnt ?
Hi appellantur* Putricii , quae vox forma tantum
productior, est vocis pater ; uti ab aedilis fit aedili
cius, a noyus movicius ; et patricii opponuntur ple
bi, id est iis, qui aliunde origineum repetebant.
An idem senátorum numerüs semper mansit ? .
Non. Pro varia Reipublicae conditione varius fuit
senatorum 11umerus. Primus autem Romulus, deinde
Tarquinius Priscus eum auxit. -- * * . -

Quot igitur regnante Romulo senatores fuerunt?

In initio statim Romulus centum creavit; sed junctis
societate Romanis, et Sabinis , ut hos novo quodam
beneficio sibi devinciret, alios centum ex Sabinis le
git, atque ' adeo' jam Romuli tempore CC. fuerunt
senatores. … …
- Quot fuerunt sub Tarquimio Prisco ? ' ' '
Tarquinius Priscus , homo peregrinae originis, quó
melius poiestatem firmaret, cenlüm plebejos in patri
cios, deinde in senatum legit, ut eos sibi hoc bene
ficio haberet obstrictos, ita ut CCC. essent numero.
£Quid junius Brutus, pulsis Regibus (1) , in
^ _ . . stituit ? •
L. Junius Brutus, primus Consul, senatum, caedibus
Taiquinii Superbi exhaustum explevit, et cum patri
ciorum esset inopia , ex equitum primoribus non
mullos in senatum adscivit.
- Sed
a^ (i) A. U, CCXLV.
 C 66 )
•_ *

4n hi momine distinguuntur ?
Senatores, a Romulo lecti dicuntur majorum genti
um , a Tarquinio vero et Bruto mimorum gen
tium ; hac tamen differentia , ut , qui a Bruto Sena
torum catalogo sunt adscripti, dicantur Conscripti.;
Quinam itaque tum, ad senatum vocabantur? -
Solemni more tum $ad senatuin vöcabantur Patres
{ , Conscripti ; Patres intelligebant senatores , a
omùlo et Tarquinio lectos; Conscriptos vero ,
quos Brutus. , constituerat. , Sed...invaluit... mos ,
iit, omissa conjunétione et, ad senatum vocarentur
Patres comscripti, quomodo, in veterum* monumen
tis seuatores saepe,,audiunt, idque.designant vulgo,
literae P. C. . . ., • , , , . . . .. .'.. '-'.'. 1. •

¥ Quomodo deinceps senatores legebantur? · ···

S.. ' - . …- '. " . - - -

Pulsis Regibus, Consules ex universo populo sena

tores legebant ; sed , instituto 9rdine Equestri, is se
minarium senatus fuit., Creatis vero A. U. CCCX.
Censoribus, deinde (nam, annus est incertus) huic
imagistratui senatüs, legendi jus datum est. , . . -

-
•, Quis erat princeps senatus?'* • • -.. ;
- - * •** •* * * *• ■ '•. • • *

Olim Princeps senatus erat, qui ex iis, qui vive

rent, primus Censor fuisset ; postea vero, éujus nos
men a Censore » senatum legente, primum recitaba
- Quaenam requirebantur, ut quis esse? Senator pt
It quis Senator, fieret, requirebatur genus, ordo,
census, aetas, et magistratus. . . .*

` ' Quo genere debebaht esse ? -

3debebant esse ex Patriciis. ' -

: Qμο ordine ? '. s

9lim ex populo, sed deinde ex ordine Equestri, se

inatores legebantur.
· 7 - - - ' £2g*
 * (. 6*. )
• Qμo censu ?
, ,

pebebant possidere DCCC. HS. (id est LX. millia

floremorum (1): sed postea census est mutatus.'
T Quae aetas requirebatur?
aetas est incerta: id constat, ante annum aetatis
XXV. ordini senatorio heminem adscribi potuisse.
- Quid ratione nmagistratus fuit requisitum ?.. . . .
Ut qui senator fieret, aliquem jam magistratum ges
sisset. - - * *

' ' ' Quaenam erant senatorum insignia ? *

Insignia senatOrum erant I. Latus clavus, sive tu
nicâ Laticlavia II. Calcei nigri. III. Lunula argen
tea in calceis, quae numeri centenarii index, 'memo
riam centum , a. Romulo creatorum servabat. . IV.
Locus separatus in spectaculis, qui Orchestra dice- '
batur. (vid. p. h. l. 45.) '^
, DE o RD IN E E Q UE STRI. * ' • •

ί
Ünde origo ordinis equestris repetewda ? '
A CCC. equitibus, a Romulo , ad custodiam cor•,
poris lectis, qui celeres vocabantur.
An ille mumerus equitum mamsit P.
Non; eorum numerus postea valde est auctus, prae-.
sertim sub Servio Tulli9 ,, qui XVIlI. centurias
equitum conscripsit. ' ' -. -

{j;rum hi equites constituumt ordinem equestrem?

Non constituunt: nam hi equites: pertinebant ad or
dinem plebejum; sed aucta eorum dignitate, non tam ;
lege, sed usu potius invaluit hic ordo, et successu.
teimporis magis magisque a plebejo fuit secretus.
Quàndo itaque ordo equester medius inter sena
tum et plebem est imsertus ?
Annus accurate definiri nequit, sed vero similis est:
eorum opinio , qui statuunt, equites vix a reliquis
fu

2$ 1) Id est 8oo Sestertia, sive £•occa Sestertiorum , via. infi*

IPecunia. -

- E 3
 C 68 )
füisse distinctos, nec separatam ordinis equestris
inyeniri mentionem, ante legem Gracchi judiciariam,
Jatam Cn. Domiti9 Ahenobarbo, et C. Fannio Stra
bone Coss. qui ad A. V. DCXXXI. referuntur.
Utrum tum omnes equites etiam erant ordinis
• • equestris ?
Non omnes, sed ii tantum, qui a Censoribus in
ordinem lecti, equo publico erant donati.
' Quaenam requirebantur in Equite ?
In Equitibus spectabantur, aetas, genus, et census.
- . . * • Qua aetate debebant esse ?
Debebant esse XVIlI. annorum.
- Quo genere ?
Genus erat promiscuum, patricium et plebeum,
sed ingenui debebant esse.
Quis erat census ?
Debebant possidere CCCC. sestertia, id est XXX,
millia florenorum. (conf. p. 67.)
Quaenam erant eorum insignia?'
Insignia erant. I. Equus publicus. II. Annulus
aureus. III. Angustus clavus, sive tunica angusti
clavia. IV. Locus separatus in spectaculis, qui
vocabatur Quatuordecim. . '

Quid motat igitur in Quatuordecim sedere?

Hinc sedere im Quatuordecim notat esse equitem.
Quale erat eorum munus ?
Munus erat. 1. Ut bella obirent. * H. Judicia exer
cerent, saltem cum judicia a senatu ad equestrem
ordinem erant.translata. . lII. In societates quasdam
divisi vectigalia conducebant. . -

£Qui tali societatt praeërat, quomodo dicebatur?

Talis societatis
tatis• praefectus dicebatur magister socie
_ •

Qμa dignitate erant equites ?

Dignitas equitum senatoriae proxima fuit , };
^ sp/en*
 ( 697)
splendor equitibus proprie tribuitur, quem non pa
rum augebat annua transvectio.
- . 2 ,, '
Quaenam illa annua transyectio ?
Idibus Quinctilibus equites, equis insidentes, ab
aede Honoris extra urbem, ad Capitolium transveh£
bantur, et quinto quoque anno ad Censorem , in
sella curuli ante Capitolium sedentem , accedebant,
equosque manu traducebant.' - -

' Quare hoc fiebat ?

Ut Censor in Equitem inquireret; quod si eques vel
censum minuisset, vel equum negligentius habuis
set, Censor jubebat, ut equum venderet; si vero
placuisset eques, equum traducere jubebatur: et
hac occasione Censôr equitum catalogum recitabat.
• -

DE ORDINE PLEBE JO. ;

Quos eomprehendit ordo plebejus?.:
Olim sub Romulo continebat ordo plebejus omnes,
qui non erant senatores, etiam equites, cum ordo
êquester- nondum erat ; * et eo sensu ordo plebejus
etiam?g!t; dicitur, ut in formula senqtus popu*
Jusque Romanus. * * -

. Quos deinde comprehendebat ?

Instituto ordine equestri, ad ordinem plebejum re
ferebantur omnes, qui neque erant senatores, neque
equites. - - - - - - - -

Utrum itaque differt plebeii?

•
esse de plebe, et e$$e ordinis

-Omnino:. qui de plebe erant, non erant patricii : sed

qui erant ordimi$ plebeii , nou erant senat6r , nec
eques; postea vero, cum senatores etiam de plebe
legebantur, homo de plebe poterat esse ordinis $ega
torii, sive senator plebejus. *** -
 .. Quaenam vero differentia est inter populum es
- . plebem ? . -

Populus generatim omnes cives dicuntur; plebs vero

ea pars quae restat sejunctis iis, qui erant ordinis
* senatorii et equestris. , * - … :

Sed tamen aliquando, legimus senatui populo ple- '

- - bique: qui illud ?
Tum populus opponitur imae plebi, et continet ho
noratiores a vulgari plebe distinctos.
v* • ••

DE MAGIstrATRiBUs IN GENE
·· · · RE, ET PRIVAT1S.

: Quomodo ciyes distinguuntur ratione dignitatis ?

In magistratus et privatos. -
J/oa; magistratus quid motat ? «

In singulari notat vel mumus, vel hominem munus

illud geremtem , in plurali collegium quod civitati
aut Reip, praeest, nobis de Magistraat, Qyerig
heid ( I )• , ,, ' * • _*,
, Quinam sunt magistratus ? -

Magistratus sunt, qui honores gerunt, proprie in

urbe, nam qui provinciis praeërant dicebantur potes
#4$ • . - - • -

·· · · guinam priyati ?.…. -

ALibera republica privati dicebantur ' omnes illi, q

munus non gerebant 5 , sub Imperatoribus vero om
nes erant privati , excepto solo Principe. -

*• • •
-- --

D E C o M 1 T 1 1 s. '
'Ad quos pertimebat publicae rei adrninistratio?
Publicae res administrábantur. I. A populo in co
imitiis. ' II. A senatu, in curia. III. A magistrati
bus dòmi forisque. ., ;. . ., ,..,. • •• • • • • -

» ' ' ; • . . . …::;;88 : ' * * * ^* : Quae

-*}•, AE,
•… » ? Esse ponitur, aliquando
1 -- •
distinguitur &
 ( 71 )
-

AQuae sunt comitia ?

Comitia sunt conventus universi populi, ad délibé.
randum, et suffragia ferenda de rébus suis.
Unde dicta ?

A comeundo, sive coeundo, unde eomitium dicitur

locus in foro, ubi ad- curiata comitia, et lites diri
mendas:aliquando conveniebatur.
Quomodo differunt. comitia a concilio? …
Conciliumh dicebatur, si tantum pars populi convé
- niebat, et praecipue plebs in concilium vocabatur.
. . • •. • -
Qμomodo a concione? *. -

In concione non rogabantur sententiae, quod in

-comitiis fieri 'debebat. *. •; - ;
Quomodo in comitiis suffragia ferebant ? ***
Olim clara voce, sed A. U. DCXIV. hoc abroga
tum, et Lege Gabinia ceterisque statutum ,- ut per
tabellas suffragia dicerent.,, , , . . . - -

- ' ' '. * Quot tabellas accipiebant? , -i

Hoc differebat pro ratione rei, de'qua suffragia fere
bant. Si magistratus essent creandi, accipiebat quis
que civis tot tabellas, quot essent candidati, quo
rum nomen (saltem primae nominis literae) iis erat
inscriptum. ' - . …
, .Quot si lex esset ferenda? ' , - * ~
Si lex esset ferenda, duas accipiebant tabellas, alte
ram, qua legem. probabant , cui inscriptae veränt
literae, U. R. id est uti rogas. alteram ,. qua legem
improbabant, eique inscripta: erat litera A. id est
antiquo. . . . - ". , • . •'^,
I. , Quare illa formula U. R. approbabant ? ,
- Quia magistratus is, qui comitia habebat, solemni
formula rogabat: velitis fubeatis Quirites etc, adeo
. que populus his, verbis indicabat, se velle, uti ro
gaverat magistratus• . - ' ..- ^ -

- E 4 {Q}uas
-
 ( 72 )
Quot tabcllas ciyis recipiebat in judici;s ?
.Si in comitiis judicia essent ferenda, quisque civis
tres tabellas accipiebat, unam, cui inscripta erat
litera A. id est absolvo; alteram notatam litera C.
id est condemmo. Tertia, literis N. L. id est non
.liquet, indicabat, civem , qui ea fuerat usus, nec
condemnare, neque absolvere. - -_ -

Quomodo suffragia ferebant per tabellas ?

In Comitio, aliove loco , ubi habebantur comitia,
septum, sive ovile extensis funiculis fieri debebat;
sed in Campo Martio, quia ibi centuriata comitia
habebantur, talis locus cancellis erat clausus.
\.^ {Quomodo ad id oyile patebat aditus ?
'Per ponticulos, qui erant viae tam angustae, ut
cives viritim per eos transire deberent.
Quare hoc ? -

Quia ad finem pontis cista erat posita, in quam ci

ves tabellam eam, quam vellent, conjiciebant ; ne
itaque oriretur confusio, ponticuli hi illius erant
latitudinis, ut unus tantum procedere posset.
Ubi ciyes tabellas accipiebant ?
.Tabellas accipiebant in introitu ponticulornm a Di
`ribitoribus , qui a diribendo,'id esi distribuendo
dicti sunt. , -

guinam ciyibus cistam indicabant ?

Rogatores , ita dicti a rogando, quia tabellas re
poscebant. -

•* Quinam custodes ? • * -
Custodes erant , qui, postquam : una.curia, tribus,
vel centuria suffragium tulisset, tabellas e cista edu
cebant, singulorum civium sententiam in alia tabefla
punctis notabant, ( quod dicebatur describere suf- .
fragia) _et ita numerabant, ut viderent, quodnam
esset suffragium illius curiae , tribus , vel
- -.- •-
est;t40
 C 73 ) .
Quo ordine ?ribus, curia , vel centuria suffragi.
-
-
um ferebat ? -
.

Sors ducebatur, et ea curia, tribus, vel centuria,

quae prior exierat, prima suffragium ferebat.
* ;
* . Quomodo haec diccbatur? - - -

Tribus et centuria dicebatur Praerogativa; curia

vero Principium ; reliquae vero omnes post primam
dicebantur fure yocatae. : r

Quot tabellae yincebant ?

Major pars: v. c. si plures reperirentur litera A.
ihsêriptàe, lex dedissent
tra, si plures ab ea centuria
U. R.
non accipiebatur;
',
con •

; Quid si pares essent ?

Si numero pares essent tabellae, ejus curiae, tribus,
vel centuriae , nulla renunciabatnr sententia, nisi ini
judicio, ubi ea centuria etc. absolvebat, quae non
condemnabat, quod institutum in favorem rei , s.
accusali. -- *. • *.

4 quibus habebantur comitia ?

Comitia habebantur a magistratibus; hi iis prae
Erant, vel in quibusdam caussis Pontifex Maximus.
Quot fuerunt comitiorum genera?
Tria: comitia Curiata, Centuriata, et Tributa.
* Utrum quartum genus, Kalata, addendum?
Kalata comitia non faciunt aliud comitiorum genus,
sed ita dicuntur aliquando curiata, aliquando cetitu
riata, ab antiquo verbo kalo, id est yoco ; et proprie
ita dicebantur comitia, in quibus testamenta conde
bantur. •
(Jtrum haec tria comitiorum genera easdem requi,
- rebant sollemnitates?
Sollemnitates partim omnibus erant communes, par
tim peculiares.
E5 AQuae
 ( qa )
* Qgaenam erant communes? ^*, \
I. Debebant per edictum rite indici trinundinum an
tequam haberentur, et cives convocari. II: Auspicia
debebant capi, quae si minus essent felicia, comitia '
mondum coepta differebantur, coepta dissolveban
tur. III. Locus debebat inaugurari. IV. Dies de•
bebat esse comitialis. -V.. Suffragia, ferebantur.
Illud primumdinum quot dies constituebat ?
Dies XXVII (1) : interdum tamen, si consul abes
set, intra pauciores dies comitia sunt habita.
Quare hoc fiebat per trimumdinum? -

Quia nundinarum diebus cives in agris degentes mer

cândi causa, in urbem veniebant, utque, adeo ad
illorum notitiam veniret, quando comitia haberentur.
Quid illud edictum continebat ?
INon tantum diem habendorum comitiorüm, sed etf
am caussam, vel legem , si de lege comitia haben
da essent. - -

Quid fiebat ipsis mundinis, si edictum esset de

lege? - -*,

Ipsis nundinis ab aliquo, qui inde lator legis dicitur,

recitabatur, vel ab amico diserto suadebatur, qui
auctor legis dicitur. • •. -` ..

Quomodo hoc appellabatur?

Hoc dicebatuF promulgare legem.
μaenam erant sollemnitates peculiares ? -

I. InTComitiis Curiatis et Centuriatis olim Patres

auctores fiebant , id est' consentiebant in id, quod
populus decreverat, sed postea in incertum comitio
futn eventum consentiebant. In tributis vero id non
fequirebatür, II. In Centuriatis auspicia adhibeban
tur majora, quam in Curiatis et Tributis. III. In
Centuriatis tabernaculum illius, qui comitiis' prae
ûrat , auspicato debebat poni. ' ^ ' ' '. . . . . . s 5
- ' . ….. - * • - - - - DE

(1) Nam&inum , ex moyem et dies; nam Scptem dies erant inter

jccii intcr duos dies Nundinalcs , primum ct nonum,
 ( 7s )

IDE -COMITIIS CURIATIS. * . '

-

Quaenam sunt antiquissima comitia?

Comitia curiata a Romulo una cum curiis instituta,
et locum habebant, quando populus curiatim, id
est in curias divisus suffragia ferebat, ita ut, quod
plures curiae jussisent, id populi jussum diceretur.
Quomodo habebantur?
• Cum edicta essent comitia, populus convocabatur
per XXX. lictores, et tum is, qui comitia habebat,
rogationem suam populo exponebat. Quo facto po
pulus in suas quisque curias discedebat, quae tum
eo ordine, quo sorte exierant, suffragia ferebant.
Ubi habebantur?
In Comitio, qui erat locus in foro antea apertus,
quare saepe comitia ob ortas tempestates dissoluta
sunt, sed postea tectus fuit.
Ob quas caussas habebantur?
Olim , cum alia comitia nondum essent, omnes res
populi ' ad haec comitia pertinebant; sed institutis
comitiis Centuriatis et Tributis, duae caussae Curia
torum fuerunt. I. Leges quaedam, ferendae. II.
Quidam sacerdotes his comitiis erant creandi.
' Quae leges his comitiis ferebantur?
I. His comitiis ferebantur leges de imperio magistra
tibus dando, id est de administratione rei bellicae,
Sed cum postea aucto provinciarum numero saepis
sime ita Curiae convenire deberent, species tantum
antiqui moris remansit, et pro XXX. curiis XXX.
Lictores in suffragia iverunt. - * * ';
- .*

Quae deinde?
II. Nemo injussu populi Romani statum mutare po
terat, quare arrogationes etiam lege curiata factae
sunt.
Quae
 ( 76 )
- Quae praeterea?
III. Testamenta olim his comitiis condita sunt, quae
inde veluti leges erant observanda; sed tum haec
comitia dicebantur kalata (yid. supr4 im comitiis.)
Quae ultimo loco?
IV. Denique sacrorum detestationes his comitiis fie
' bant, quae erant denunciationes heredi, vel legato
rio, ut susciperet sacra gentilitia illius, cujus heres
erat.
Quinam sacerdotes his comitiis creati?
Flamines, et Curio Maximus.
A quibus haec comitia habebantur?
A magistratibus majoribus, quia haberi debebant
auspicato, id est captis antea auspiciis.
^ De COMITIIS CENTUR IATIS.

Quaenam fuerunt comitia ccmturiata ?

Comitia centuriata fuerunt , quando populus per
classium centurias divisus suffragia ferebat, ita ut,
quod plurimae centuriae jussisent, id ratum esset.
Quo alio nomine vocantur?
ÌDicuntur etiam comitia majora.
- Quomodo habebantur? -

Postquam per trir;undinum edicta erant , captis auspi

ciis, magistratus, comitia habiturus, ipso comitio.
rum die urbem egrediebatur, et tabernaculum capie
bat, eumque sequebantur omnes cives armati sub
signis, in sua quisque centuria.
Utrum semper ab armatis habita ?
Postea non omnes armati veniebant, sed paucorum
hominum exercitus, posito vexillo, in Janiculo ex
cubabat, quia verebantur Romani, ne hostes vicini
aliquando comitiorum die urbem per insidias cape
rent. -

-
* U;-
- - -
-
 ( 77. X
Uirumne ergo intra urbem 'habebantur ?
Non, quia haberi debebant excercitu imperato,
quem in urbe imperari nefas erat.
Quid vero tabernaculum Consulis ?
Olim eo Consul imitabatur ducem exercitus, cum
omnis populus sub armis eum sequebatur.
Juaenam auspicia ante haec comitia capiebantur ?
Auspicia majora, et quidem observatio de coelo , et
avium inspectio, quae auspicia intra pomoerium
debebant capi.
Utrum poterant differri aut dirimi ?
Poterant. f. Si esset obnunciatum. II. Morbo co
mitiali. III. Si Tribunus plebis intercessisset sol
Iemni verbo yeto. IV. Orta tempestate.
Quot de caussis habebantur haec comitia ?
I. In iis creabantur omnes magistratus majores ordi
narii et extraordinarii, et unus sacerdos, Rex sacro
fum. Il, Leges ferebantur, quae auctoritate seiiatus
rogatae, a Populo latae, a magistratibns majoribus
promulgabantur. • lll. Judicium perduellionis his
comitiis fuit exercitum; et olim quidem omnia judi
cia capitalia, sed ob delictorum frequentiam postea
quaestiones perpetuae sunt introductae. ' ( De his
*yide infra.) ' . .

Quis comitia haec habebat ? , .

Magistratus major; sed si Rex sacrorum creandus
esset, ea habebat.Pontifex maximus.
Quinam in illis suffragia ferebant ? ' ;
Qmnes qui pleno jure, cives erant, sive in ürbe,
sive extra eam in municipiis vel coloniis. -

Quid fiebat Populo congregato?

Magistratus , qui comitiis praeërat, concionem ad
populum habebat, rogabatque, si lex ferenda esset,
- _ l]£
 *.

( 78 ) ^
ut populus eam juberet , vel vetaret. Si magistratus
essent creandi, ut populus ex Candidatorum catalogo
magistratum eligeret. \

Quid fiebat cum populus in centurias discessisset ?

I. Instituebatur sortitio centuriarum. II. Ferebant
suffragium , uti supra est explicitum.
{J?rum illa sortitio fiebat ommium cemturiarum si
' mti/, am sortiebantur centuriae cujusque clas
- sis P

Olim primae suffragium ferebant XVIII. equitum cen

turiae, tum centuriae peditum primae classis, quae,
si consentirent, vincebant, quia tribus centuriis plu
res erant ; si contra , secundae classis centuriae suf
fragia inibant, et ita porro; sed postea statutum
est, ut omnes centuriae sortirentur, et quae prima
exibat, dicebatur praerogativa, reliquae jure yoca
tae- ' • ' -

{Utrum omnes semper centuriae suffragia ferebam ?

Non omnes, nam si major centuriarum pars in idem
concessisset, ulterius non procedebant.
a- , Quando habebantur haec eomitia?
Comitia consularia habebantur mense Julio, vel
Augusto ; Praetoria et Censoria, non I diu post.
Ceterum , diebus comitialibus haberi poterant.
Qgare yero tap fnature habebantur Consularia,
cum demum kal.* 7an. mumus 'auspicabantur?
1Ne- periculum esset interregni. -

Quamdiu durarunt ?
Usque ad fulium Caesarem, qui comitia cum po
pulo est partitus. ' ' '. . . -

In magistratibus creandis utrum populus ca

talogo candidatorum erat adstrictus ?
Olifm alios etiam creare potuit, modo legibus eorum
* tatio haberi posset; sed post leges tabellarias ex
.^ . Cám
 ( 79. );
candidatorum catalogo erant creandi, ut ita eorum
nomen tabellis inscribi posset.
-; - Candidati quinam, $unt? ^ • .. . -.

Candidati sunt, qui honores petebant,

legitimos dies erant, professi. . .
. , ,
et hoc, intra I. J ' ''

Unde dicumtur candidati?

A toga* candida, quae ab alba, ditiorum veste,

differt in eo, quod creta erat addita. • • •• • *
:Utrum omnium honores petentium ratio habeba- ,
*, , tt//^?- •* j . • . - -

Non, magistratus in eos inquirebant, an etiam es

sept minores, an turpi judicio damnati, aut alicujus
crimifiis rei, - - - -
• *
-

guomodo hi Candidati munere potiebantur?

Hi canditlati ambibant, circa forum et domos civium,
et obvios,quosque amice suo nomine compellabant, '
quo consilio secum habebant sefvos, dictos . No
nmenclatores, qui suggerebant illis civium , nomina,
et Diyisores , , qui argentum populo dividebant.
... , , ., .,, Habebantne praeterea alios? -

Habebant etiam sequestres, qui submittebantur, ad

corrumpenda pgpuli suffragia , et Interpretes, per
quos pactio indiceretur de suffragio, alicujus, pro pe
cunia obtinendo. ' . ' * • • • - -

Quomodo indicabatur, quis candidatus vicisset in

... comitiis? .
¢Qui vicerat, statim a magistratu, comitia habente,
appellabatur, et magna pompa domum deducebatur.
Primum autem a populo proiiuntiari erat, perhonQri
ficum. ' ' ' ' ' , ' ' .
., '. ;* , .'! . '. , , , , ,
-

' '.'.
' D E coMITIIS TRIBUTIS.
· · ··· 1.'
i .° . , , - - : ' . .
.. j Qgae sunt, comitia tributa? , { -

Cum populus per tribus divisus suffragia ferebat.

` .' - £ Quam
~ . ' (' 88. )
-

• II Quândo haberi coeperunt ?

Altero anno post creatos Tribunos plebis, hoc est
anno U. C. CCLXlIl. Sed magis fréquentari coepe
runt post legem Publiliam, latam A. U. CCLXXXII·
qua cautum, ut Magistratus Plebeii fierent Comitiis
Tributis. * -

Quae erant caussae horum comitiorum? '.

um
Quatuor erant caussae: I. Magistratu creando
rum. • II. Sacerdotum subrogandorum. III. Legum
ferenüarum. lV. Judiciorum exercendorum.
, Quinam magistratus his comitiis creati ? ' ' •

Magistratus omnes Minores, Ordinarii et Extraor•,

dinarii, sive in urbe, sive in Provinciis.
Quinam sacerdotes subrogabantur ? • r v

Olim solus Pontifex Maximus, sed postea etiam Au

gures, Feciales, VIlviri Epulones, et XVviri sacris
faciundis. • .

guaemam Leges his Comitiis ferebantur? *

Plebiscita, quae varii erant argumenti, ut de civi
tate.danda, de solvendo aliquem legibus, etc. 1
Quaenam judicia exercebantur?
Non. capitalia, sed quibus mulcta irrogabatur, vel
exsilium, si quis damnatus ad Populi judicium veni
re reCusaret.

4 quibus habebantur?, - -
-

Magistratuum comitia habebat Dictator, Consul ve!

Tribunus militum Consul. potestate, nisi Aediles
'vel Tribuni plebis crearentur, nam tum Trib. pl. co
mitia liabebant. Sacerdotum comitia Consul habebat;
Judiciorum Consul, Praetor, vel Tribunus. plebis.
LJbi habebantur?
Si magistratus essent creandi, in campo Martio; si
leges ferendae, vel judicia exercenda, in Foro, Ca
-
pitolio, vel aliquando in Circo Flaminio. . Quid
- - tA?
 ( 8i )
[Quià in his Comitiis erat'singulare ? '
Quodsi sacerdotes creandi essent, nqn omnes tri
öus, sed septendecim tantum, ad id sorte lectae »
fn suffragiumi irent, ita ut sacerdos esset, qui a no•
vem tribubus esset renuntiatus. - ".

D E S E N A T Uj, -

Ωgale fuit Romuli in legendis senatoribus conti

Jium, ? -

Ut senatus Romanus esset quasi publicum totius ur

bis cónsilium , ad quod antiquissimò tempore Rex
omnia referebat, quâe ad tempublicam pertinerent,
quodque, Rege absente, civilia negotia administra
bat. -

Qμinam convocabant senatum ?

Olim Reges , iisque pulsis Consules , Dictator,
Praetor etc. ita tamen, ut magistratus minor id fa
cere non posset, si adesset major; et praeterea re
quirebatur, ut esset res nova, quae moram non fei
ret, ceteroquin Consulis reditum exspectare debe
bant.
-
quomodo eonvocabatur?
Vel edicto, in quo caussa convocationis addi sole
bat, vel per praeconem• - -

Ubi habebatur senatus?

Haberi debebat in templo, id est loco àb auguri
bus consecrato. T.

Quando habebatur?
Legitimum tempus erant Kalendae, Nqnae, et Idus,
sed urgente , nécessitate omnibus diebus, exceptiâ
quibus' comitia habebantur, senatus poterat con
vocari. -
.-

* Conyocato senatu quid fiebat ?

Consul qui fasces habebat, vel magistratus qui sena
, tum habebat, ad senatum *g*, quamvis etiam
 ( 3s )
iis magistratibus, qui . senatum habere. poterant,
consentiente Consule, ad senatum referré : permis
$um e$S€I. - -

Quis dieitur ad senatum referre?

Ad senatum referre is dicitur, qui in senatu ali
quid proponit: 'belgice dicimus een yoorstel doem.
Utrum im * uma relatione duas res complecti li
cebat ?
*

Licebat, et magna saepe ad senatum referentis vis

erat, si ita duas res comprehenderet, ut dividi vix
possent; sed quisque senator, si vellet, poterat so
iemni förmula , Diyide , petere, ut de unaquaque
re seorsim ageretur. -

' An senatoribus licebat , praeter relationem

Consulis , de alia £#* fre sentemtiam
addere? •

Concedebatur id praecipuis, non vero omnibus.

Sed quare hoc faciebant , cum senator de alique
** re ad senatum referre posset ?
IHac arte saepe utebantur, ut ita dicendo diem, con
sumerent, et impedirent, quo minus ea de re sena
tusconsultum fieret: nam post horam decimam, non
nova relatio, nec post solis occasum senatusconsul•
tum fieri poterat. - . -

-: „Facta relatione, quid tum fiebat ?

.

Qui ad senatum retulerat rogabat sententiam.

Quo ordine sententiam rogabat ?
~Olim * primus rogabatur Princeps senatus, deinde
vero ©rdo dignitatis, vel etiam aetatis, videtur ser
*vatuss ' : - - ,

Quomodo sententiam dicebant ?

-Cum Consul retulisset, senatores rogati istantes sen
, , •*• ** ; . ..... . . . . • • • .is. t • ' ' ten
~t. - 'a.

?
i
 ( 83 )
tentiam dicebant, quas Consultum pronuntiabat,
ut in eas discessio fieret. , . . ., - . - -

AQua formula fiebat illa diseessio ?

9//i hoc censetis illuc transite, qui in alia omnia,
fn hanc partem. "^ , , -

Utrum praeter senatores etiam alii aditum in

senatum habebamt ? *
Omnes magistrat is curulcs, licet a Censore in sena-,
tum nondum lecti esseat, aditum habebant ad se
faatum.

Am hi etiam semtentiam dicebant ?

Non, hi nec rogabantur, nec sententiam pronun
tiabant, sed per discessionem poterant alterius sen
tentiae favere, atque inde dicuntur senatores Pe
darii, - -;
Quaenam inde locutiones ortae?
Pedibus ire in alicujus sentemtiam , et discedere im*
alia omnia ?
Quid hae motant ? -

Hae exponendae sunt ex discessionis. ritu : si Con

sul formulam discessionis pronuntiaverat, ipse pri
mus discedebat in aliquam curiae partem , quo eum
sequebantur senatores, qui idem atque ille sentie
lbafit; iique inde dicebantur pedibus ire in illius
Atententiam. Si vero alii a. Consule dissentirent, hi
aliam curiae partem adibant, et i inde dicebantur
discedere in alia omnia. - - - • •.
… i ---
utrum semper primum pronuntiamdo, deinde
disceäendo, semtentiam dicebant ?
Non semper : nam in rebus minoribus, ne, tem
pus inutiliter tererent , , tantum per discessionem
senatusconsultum fiebat, et tum dicebatur senatus•
consultum per discessionem factum ; si vero fiebat
auditis et disputatis senatorum sententiis, diceba•
tur tantum senatusconsultum. w

ά-- --. • • -. Fa . . . . P*
 .( 84 )
30icta sententia, et facta discessione quid fiebat?
JNumerabant senatores, ut scirent quid plurium suf.
fragia probassent, „ut fieret senatusconsultum.
c' Quid est sematusconsultum ?
Senatusconsultum est decretum senatus de rebus,
ejus ordinis curae demandatis. * ^

L)e quibus rebus agebat senatus ?

IDe omnibus rebus, quae ad administrationem reipu
blicae pertinebant, divinis et humanis, praeter crea
tionem magistratuum, lationem legum, et belli et
pacis arbitrium , quarum rerum potestas penes po
pulum erat. ,
íUtrum ad faciendum tematuscomsultum omnium
senatorum praesentia requirebatur?
Νon, legitimus tantum numerus, qui, si non ades
set , qui intercedere volebat, dicebat magistratui ad
$enatum referenti Numera senatum ( 1 ).
Facto senatusconsulto quimam subscribebant ?
r

Ii, in quorum sententiam factum erat senatusconsul

tum, id est, qui praeter ceteros ita decerni concu
pierant, nomina sua subscribebant , quo facto im
:aerarium condebatur. -

Quomodo senatus dimittebatur?

Senatus dimittebatur: ab eo, qui senatum habuerat,
çollemni formula : • Non amplius vos moramur Pa
tres Conscripti. -Y

\ ,*

s
DE MAGIstratibus.
· ·· · *■ ,. - ! .'i, vi

' Ad quos tertio loco cura publicae rei pertinet?

Ad magistratus domi forisque. .
• :. ** : • • • '--'' ** - • • •* „Qμae•
-
- - - - ?
. &£? Tum non . fieba» set aigtcomsuliwm, sed senatûs auctoritas,
&id. dc Trib. Plebis.
 C 85 );
Quaenam erant ' privilegia
• • ' .
mágistratuum Romano-'
• • • . rum ? i I •
' : *- , * * ,

• - - •' • - • ,

I. Quod eorum praecipui non in jus vocari potue

runt, quamdiu honore fungerentur. II. Quod non
nulli aditum in senatum habuerunt, quamvis, a Cen*
sore nondum lecti. •• •'. . . : ; * .

Quomodo diyidi possunt magistratus?'- ' ' '

I. a Tempore in Ordinarios, et Extraordinarios. II.
3. qualitate, in Majores, sive Curules, et Minores;
IIII a Locis in Urbanos et Provinciales, '. ·· · · ·

Quinam Ordinarii , quinam Extraordinarii ?

Ordinarii sunt, qui quotannis et stato tenipore cre
antur ; Extraordinarii qui creantur, quando res fla
gitat• .• * ^ , ,: ' -

2uinam. Majores, quinam, Minores? ,' Y

Majores erant, qui majora habebant auspicia, Mi

nores qui, minora ; Majores praeterea, habebant liè
ctorem vel viatorem. . c ' , -

., , „ Unde Majores Curules die#i? . ., , , : ;

Quia illis licebat sedere in sella curuli, quae erat
plicatilis, instar literae X. Nomem ' accepit a curru,
cui imponebatur , quo hi magistratus in curiam.
vehebantur. • • y '.'

£ Quinam Urbani, quinam Provinciales ? -,

Urbani, qui urbi praeërant; Provinciales, qui pro
vinciae; et his proprie potestas tribuitur. ~ *

Quinam erant, Romanorum Magistratus Majoras

Ordinarii Urbani? * •

Consul, Praetor, Censor, Aedilis Curulis, et Ce

realis. , •***..

Quinam Extraordinarii Majores, Urbami ?

Dictator, Magister Equit? 3
, Interrex, Praefectu*
Ul1`e
 urbi, Xviri consulari potestate ,, Tribuni , milituta
consulari potestate, IIlviri reipublicae constituen-'
dae. - - : • " .. - - -

I Quinam sunt Minores Ordinarii Urbani?

Quaestor, Aedilis, et' Tribunus plebis, IIIviri Ca
pitales, Monetales, Nocturni, Xviri litibus judican
dis, IVviri viales. „ . ' , ,•• • •

; * --, Quinam Mimores Extraordinarii?. . . . :

yraefectus annonae, IIviri navales, Vviri muris re
ficiendis, Mensarii. * * * * • • ~ -* -*- .

-* *• D. E. C O N S U. L I B U S. :
-

... *
-
A
-
- - , • • • • ■ • - ***;

Consules quo honore fuerunt, et quamdo instituti?

Consulatus füit. maximus honor, post Reges exa
ctos institutus. ::: :. . . . * .*** ..

Quos erant mumero, : quamdiu imperabant, quan

do eligebantur ? '*''' -'
Quotannis mense fere Julio habebantur comitia con
sularia, et eligebantur. duo, sed Kalendis demum
lanuariis munus. obibant: tempore medio dicebantur
designati. - - …* -t- - - -

Quae aetas requirebatur? X • •

Debebant, secundum legem annalem ; esse nati annos

XLIII. · · · · · ·i, *' : : : itvir, ... - - -

quaenam erant insignia Consulamus?

fnsignia erant Lictores duodecim cùm fascibiis et
securibus, qui singuli, et in lineam praecedebant;
ultimus eorum , qui proximus erat Conspli , voca
hatur postremus. -

4m ambo Consules habebant hos lictores?

t\on ambo Consules simul habebant lictores, sed
- al•
 c 87 ) ,
alternis mensibus, eumque,- qui lictores non ha- -
bebat, praecedebat accensus, minister publicus;
Quaemam erant reliqua insignia? : *
Habebant sellam curulem, * gerebant togam praetex
tam , et scipionem eburneum..*. * .,, . ,' '

gis dicitur Consut Suffectus? *

Suffectus
anni dicitur,
tempus qui Consuli
subrogatur. -
mortuo in• reliquum
• .

... Qualis erat Consulum potestas ? .

.. *

Olim potestas erat vere regia, sed legibus Valerii

Poplicolae, de provocatione et fasciam submissione,
statim imminuta. Extra ordinem vero interdum po
testas dictatoria , in iflos collata sollemni SCti for
mula: videant Consules :me quid detrimenti capiat
Respublica. - - -

Am Consules semper e solis: Patriciis fuerunt

•. - } Iecti ?
- . ; * * & I; .

Consules primum ;;tantur ex solis Patriciis, sed

postea etiam ex Plebe. - - - - -

• * •
• .• - •

: D £ - - P R A E T O. •

,- •• •• • • • •• ••• • *•
; ••;- -• *.*
,• •

- Qua dignitate erat Praetor? : .. et

Praetor Consuli fuit proximus dignitate, ' . , '
Quando creari coeperunt Praetores?.
Creati, sunt Praetores, postquam Consulatus Cum.
plebe esset communicatus ( i )» ut jus dicerent, cui
fei Consules, ob frequentia bella, amplius: vgcare
non poterant. - -

AQμο# •
(1) A. U. CCCLXXXVII. . r . .
F 4
 ( 88 )
, , .. Qμο*, fuere, Praetores*
Puit tantum primo unus: sed postea duo sunt cre
ati , Urbanus et Peregrinus ( 1 }. -

Quid hi differunt?
Urbanus erat honoratior, et jus dicebat inter Cives
solos: Peregrinus jus exercebat inter, Cives et pere
grinos. · ·
2uando creabantur et quamdiu munere funge
- bantur?
Creabantur in . comitiis centuriatis iisdem auspiciis
quibus Consules, et munus, quod Kalendis Jähua
-riis auspicabantur, per annum gerebant.
Qua aetate creabamtur?
Legitimus annus Praetorum erat, sub Republica,
trigesimus tertius. . -

Quaenam erant eorum insignia?

Insignia eorum erant I. Sex Lictores cum fascibus.
II. Toga praetexta. *. III. Sella curulis. IV. Tribu
nal. V. Hasta, quae jurisdictionis, et Gladius,
qui quaestionis signum erat.
Quale erat *umus Praetoris?
Praetor I. Ludos edebat, maxime qui in circo da
bantur. II. Absentibus Consulibus eorum munus
sustimebat. II. Praecipuum Praetoris munus erat
jurisdictio. -*

Quomodo jurisdictionem exercebat ?

'Initio magistratus proponebat edictum, secundum
quod eo ann9 jus esset dicturus de iis, quae pri
viato jure Quiritium continebantur. • -

w - ' Quo

(1) Postea plures s usque ad Caesarem oere focrust. . 3 ,

* - - ( 89 )
Quomodo ilíud edictum Praefdri* dicebabur?
Illud edictum, dicebatur Aflbum, quia scribebatur iiì
tabula dealbata : etiam Lex annu4, quia quotannis
a Praetore ejus anni renovabatur. `. -

-, ) . Utrum hoc semper mansit? -

Non, jussu Imperatoris Hadriani, Salvius Julianus

omnia illa edicta in unum volumen collegit, quod
oprie. Edictum perpetuum et fus honorarium -est
iictum. - '
-

guae verba in jurisdictione erant solemnia ?-.

Haec tria : Do, Dico, Addico; quorum primum
significat dandi judicis potestatem, secundum ju
rjs dicemdi, tertium judicatum faciemdi. *.

Utrum ad hos* Praetores etiam pertimebant judi• .

, „ „ „ cia publica? T .
Non ; de iis populus judicabat in comitiis, quame
vis postea quaestiones perpetuae sint constitutae, ad
quas dijudicandas alii Praetores sunt electi. '.'
.
D E c E N s ο R Ι Β U s, ,
Censores unde nomem habent ?
A censendo, id est, censum agendo. - !

Quot erant Censores , et quamdiu ?

Pini creabantur in quinquennium.
Quodnam erat eorum munus ?
Munus eorum erat, 1. Bona civium censere (1).
JI. Mores, civium castigare. -

-
Quid - •• c.

* ( 1 ) Centere est et numerare et aestimare nobis fchattem. Porro

Censorum fuit qufoque Lectio senatus et Equitum et reliquorum
civium, centuriatio, e. i. descriptio in Centurias; item administratio
vectigalium et pccuniae publicae : deniqpg curu ac tutela aedificio.
rum publicorum. -' - - - -

F 5
 ( 9o X
' Quid illud est bona civium censere? •^
1€x instituto Servii Tullii . singulis quinquenniis;
quod tempus Lustrum vocabatur, omnes cives Cen
soribus indicare debebant bona sua, * aetatem, uxo.
rem, liberos, $ervQs • etc. qui actus vocabatur Con
sus, et fiebat in Campo Martio. 7

..… Quae poena in incensos erat statuta ? ' 3

qui censum neglexisset, vel fraude in indicandis,
vel aestimandis bonis fuisset usus, virgis caesus sub
hasta vendebatur , et bona ejus publicabantur. •
Quid fiebat post censum ?, . :

Censu peracto condebatur Lustrum, id est, actiis

censendi finiebatur sacrificio, quod' dicebatur Suoye
taurilia , quia constabat ex Sue, Qve et. Tauro.
Quodnam erat alterum Censorum munus ?
Alterum Censorum Munus 'erat censura * morum;
nam attendebant in vitam civium, et sine discri
mine omnes poterant notare: eorum animadver
sio vocabatur Nota. - - -
-
-
-
* , *

Quaenam erant poenae siye notae Cemsorum ?

INotae Censorum: erant. praecipue quatuor, pote
rant /I. Senatorem senatu movere, id est, in reci
tando catalogo ejus nomen omittere. . II. ' Equiti pu
blicum equum: adimere. III. Civem tribu movere,
id est, ex tribu honesta in minus, honestam trans
ferre ; Tribus autem rusticae erant honoratiores. IV.
Aliquem inter Aerarios referre, sive in Caeritum
tabulas, * id est, in ultimam classem; tum eodem
jure fruebantur, quo incolae oppidi * Gaere (1),
&ííi jus non habebant.
• * * *, . , • ,: ,* . • • • • * . Am
* * * * - - • • • • ir -•* • -

'. (*) Nomen oppidi caere aliquando #wxrrw est. Opptdani Caeri
*$ correpta nieäia; vel caeretes, media porrecta, dicuntur.
• •*

/
 ( 91. ).
* …. ; An Censor poterat eontinuari ?
nemo bis Censor fieri poterat, et alterutro mortuo'
alium ei sufficere non licebat.
gaando magistratum inibant Censores ? * **. . . .
Statim ac- creati essent ; ante , tamen jurare debe
bant, se nihil, gratiae aut odio: daturos. -

: _ * Quaenam habebant insignia ?

Insignia habebat Censor eadem, quae Consul, prae•:
ter Lictores. - · • .:i .*.. •. •

, D E , A E D I. L. I. B, U S. +—
£l '*. , … … -i
*. Aediles unde dicuntur? . «

Aediles dicuntur, quia curam habebant Aedium

publicarum et privatarum. . , ; :: • '

guotuplices sunt Aediles ? ' . r

Triplices, Plebeii, Curules et Cereales: sed Plebeii

pertinent ad magistratus minores. - -
-
-
- * -

£Quae fuit Curulium origo? *

Cum senatus, communicato cum plebe consulatu,
ob ordines in concordiam redactos, unum diem lu
dis maximis adjiciendum censuisset, Aediles plebis
id munus recusabant ; creati tum sunt duo ex Pa
triciis Aediles Curules dicti... . . . ,, „• i *

INonne aliis insignibus Aediles Patricii a Plebeiis

[distinguebantur ? .
Habebant etiam togam praetextam., et jus imaginum,
quae omnia Aedilibus Plebeiis negata erant.
Quinam sunt Aediles Cereales ? -

Yulius Caesar A. U. DCCIX. duos Aediles. gr;it

tuit ex Patriciis legendos, qui, quod annonam cú
*-* …, rae
•rarent, Cereales a Cerere dicti sunt ; itaque quod
antea omnium erat Aedilium, his speciatim, dátum.
e$t, * * * *' · · · ; - - - -

Quodnam erat Aedilium mumus ? ' `

' . .
AMunus eorum versabatur ' -I. .in •cura
•
*. -

urbis; quo,
pertinet: cura aedificiorum püblicorum et ° privato-?
rum; deinde curabant loca publica, luxum et petu-'
lantiam, incendia, funera etc. II. Cura annonae;
res in foro venales' iiispiciebänt , et aestimabant;,
mensuras iniquas frangebant. IlI. Cura ludorum'
solemnium statorum, non vero privatorum: quam*'
'vis hoc proprie ad Curules pertinuerit.
. Qua laetate: legebantur ?, (*
Legitimus annus
* .
Aedilitatis erat tricesimus.
- ".. .
Utrum Aediles habebant yocatione
m et pre
fi.:ii- A ,' ,' hensíonem ?` _ ' '

Non, nisi jussu Tribuni plebis, nec etiam Lictori

bus vel Viatoribus sutebantur, sed servis tantum
publicis. • . „.,; , • • • • • , ' ' •. s
.::! : - -

- D E D I c t a T o R E.
-
t ' , - - - - •, }
AQμjnam erat Dictator?
Erat Magistratus extraordinarius, et dicebatur ( sic
enim* proprie loquebantur) ob periculosum bellum
vel seditiónem, vel quoties brevi et extraordinario
imperio esset opus. , , '. . . . -

Quanta erat ejus potestas ?

Potestas ejus fuit maxima , sed tantum semestris,
et licet intra sex menses negotium non esset perfe
ctum, ad quod Dictator creatus erat, tamen dicta
turam deponebat, in summa vero Reipubl. necessi
tate bis terve ea dignitas fuit prorogata.
Ui
-.
 ' Ütrum pluribus legibus erat adstrietus P **
Omnino, pecuniae publicae nihil poterat impenderé
nisi jussu senatus ; extra Italiam ei cum imperio
ire nön licebat; etc. qnibus effectum est, ut per
CCC. annos nemo dictatura sit abusus ; donec
Sulla A. U. DCLXXII. eandem superbissime ges
sit. -

Ex quonam ordine legebatur Dictator?

Vulgo Dictator eligebatur ex Consulibus, vel Con
sularibus, raro ex Praetoribus.
Am reliqui Magistratus manebant sub Dictatore ?
Non : sed dicto Dictatore, cessabat reliquorum
Magistratuum potestas, praeter Tribunorum.
- Quaenam habebat insignia ?
Habebat XXIV. Lictores cum fascibus et securi
bus, etiam in urbe.

DE MAGISTRO EQUITU M. •

- güis erat Magister Equitum ?

, Magister Equitum aderat Dictatori, et ab illo elige
* batür: Equitibus praeërat, ac Dictatori obediens
esse debebat: habebat sex Lictores cum fascibus.'
Utrum habebat insignia? . . .
Magister Equitum. eadem habebat insignia, qiias
Praetor, excepto tribunali. , - • • - -

D E I N T E R R E G E.
Unde sunt Interreges ?
Post mortem Romuli primum instituti sunt, cuta
dissentiretur de Rege creando; ne itaque &vapyfa
esset, id est, urbs sinè imperio, constitutum est,
μς
 ( 9* ) ,
ut penes unum ex Senatoribus per quinque dies in
' signia et munus Regùm essent.
[Quamdiu illud durayit?
1llud duravit per totum annum, donec Numa Pom
pilius Rex creatus est, illudque tempus, vocabatur
#nferregnum. • - -

Am etiam tub Consulibus fuerunt Interreges? . -

Sub Republica etiam Interreges proditi sunt, cum

'nec Dictator, nec Consules in ürbe essent, quod
vel per repentinam mortem evenire poterat, vel di•
remtis comitiis intercessione Tribuni plebis.

DE PRAE F E C T O URBI.

Quis fuit Praefectus urbi?

Initio Reipubl. Praefectus urbi dicebatur, qui ab•
sentibus Coss. constituebatur, ut eorum munia in
urbe obiret; sed post creatos Praetores hic magi
stratus creari coepit Latinarum feriarum causa.
Qualis fuit sub 4ugusto.
Augustus Praefectum urbi constituit, cujus potestas
ordinaria et continua esset, et valeret intra urbem ,
et centesimum ab urbe lapidem. ^ -

Quale fuit eorum munus?

Jus dicebat praesertim inter dominos et servos, li
' beros et patronos, coercebat fraudes nummulario- .
rum , quae antea fuerant Praetoris; praeterea ex Ae
dilicio munere habebat curam carnis venalis. '
-s

Ex quibus creabatur?
Plerumque ex iis, qui jam omnes, magistratus cum
laude gesserant. /
 ( 95 )

De DecEMviRis coNsuLARi
PoTEsTATE.
Quare Decemviri consulari potestate creati
sunt ?

PHi creati sunt ad leges describendas, nam cum pau

cae essent Romae leges, legati missi sunt in Grae
ciam, qui Draconis, Solonis, aliorumque legislaro
rum leges describerent:, illis reversis A. U. CCCII.
' omnes Magistratus se abdicarunt, et creati sunt de
cemviri ex Patriciis legum ferendarum causa, quo
rum singuli per unum. diem haberent imperium ( I ).
guid hi perfecerunt ?
Tum decem legum tabulas pertulerunt ; sed cum ali
quot leges deëssent, in sequentem annum iterum
Xviri creati sunt.
An hic Magistratus fuit perpetuus apud Ro
nmanos ?

Non: cum, enim hi tyrannidem invadere conaren

tur, se abdicare sunt coacti. -

De legibus eorum quid factum est ? . .

Legibus Tabulae duae sunt additae; atque haec est
celeberrima illa Lex duodecim Tabularum, norma
ac fundamentum' juris publici et privati Romano
itur me -

DE TRIBUNI s MIL ItUM coNsU. —

L A R I P O T E S T ATE. ' :;

quinam sunt Tribuni militum consulari potestate?

Quum Plebs consulatum cum Patriciis vellct com
fmtres

• C 1X Livius libro II, » ? - ;

 I 96 )
municare, statutum est A. U. CCCIX. ut pro duod
bus Consulibus, sex tribuni militum , crearentur,
tres ex Patriciis, et tres ex Plebeiis, qui consulari
potestate Rempublicam administrarent.
Unde Tribuni mi/itum dicti ?
Hoc nomen iis datum, quia inter homines plebeios
amaxime eminebant, qui Tribuni in castris fuissent.
Quamdiu illud durayit ? ^
Ex illo tempore per LXXX. annos nunc Consules,
nunc Tribuni sunt creati, prout vel plebs vel Pa
tres contentionibus praevaluissent , donec A. U.
CCCLXXXV1L primus de plebe Consul est crea
tùS. -

D E IIIVIRIS REI P U BI, IC AE CON

S T I T U E N D A E.

Utrum hi inter magistratus recensendi ?

Hos inter recenseri possunt, licet aliis tyrannis po
tius quam magistratus videatur.
\ Unde illorum origo repetenda ?
Origo quaerenda in bellis civilibus, ad quae comi
ponenda hi IIlviri creati sunt.
Qui fuere IIIviri reip. constituendae ?
1Hi fuerunt Antonius, Lepidus et Octavianus; nam
fuit magistratus cum summo imperio , quem in
quinquennium tres illi a senatu acceperunt: sed Le
pidus auctoritate fuit exutus, Antonius apud Actium
victus A. C. XXIX. atque ita rerum summa ad Octa
viaaum pervenit , qui deinde dugustus appellatus
est ( 1 )•
- ( - - DÈ

« 1) ceteri lIIviratus commentitii sunt: nam v. c. Caesar, Pompe

jus et Crassus tantum privatium potentiae societatem inter se inie
*ünt, vid. Ernestus ad 1aciti Annal. I. p. 5•
 ( 97 )

D E Q U A E S T O R I B U S.

Quaestura qualis erat ?

Quaestura erat magistratus ordinarius minor , pét
quem ad honores patebat adscensus.
[Quotuplex erat ?
Triplex: Urbana, Provincialis, et Parricidii, sive
rerum capitalium. -

Quale fuit Urbanorum munus ?

Curare debebant aerarium publicum, quod fuit in
aede Saturni, deinde signa militaria ad Consules in
expeditionem ituros mittebant, porro legatos extera
rum gentium excipiebant, deducebant, et hospitia
iis adsignabant, etc.
quinam fuerunt Proyinciales ? -.
Provinciales erant, qui Proconsules vel Propraetores
in provincias, quas sortiti erant, comitabantur. (de
άis infra in magistratibus proyincialibus).
Utrum Lictorem habebat Quaestor?. -
-

Urbanus ' habuisse Lictorem non videtur, Provin«

cialis forte absente Praetore.,

» Quaemam aetas requirebatur? *,

* Poterat geri Quaestura circa annum vigesimum sex

tum vel septimum, et, qui hoc magistratu fuerat
functus, poterat in senatum venire, licet ipse Syna
tor nondum fuisset lectus. -

DE AEDILIBUS ET TRIBUNIS PLEBIS,

· Quando ereati Aediles plebis ?
Eodem tempore, quo Tiburgplebis, A. U. cct*,
 ( 98 )
et quidem olim comitiis curiatis, sed postea tributis,
unde etiam Tribunorum collegae dicüntur.
Utrum Aediles plebis ad Tribunos perti
- memt ?

Omnino, nam creatis Tribunis voluit populus, ut

sibi ficeret binos quotannis viros creare, qui Tri
bunis plebis essent quasi adjutores, et judicarent,
quas causas Tribuni iis commisissent.
, Qua occasione creati Tribuni plebis? • • ;
Plebs olim, cum a Patriciis pessime haberetur, mali
1evamen petiit quidem, sed elusa saepe , A. U.
CCLIX. in montem sacrum trans Anienem fluvium
secessit, unde in urbem redire noluit, nisi pqst
quam Patres plebi concessissent , ut, ad sui defen
sionem , quosdata proprios sibi magistratus crearet,-
qui ex Tfibuhis milituih pfimum suiit leéti. - - -

Quot creabantur » et quibus comitiis ?

Olim duo, deinde quinque a mox decem, creati sunt
comitiis Centuriatis.. -· · ···· · ·
-

Utrum semper e* plebe creabi? » \ . . .

Certo,*nec patricius: ad hoc munus adspiráre pote
„rat, nisi qui adoptione ad plebem transiisset.
Utrum Tribunis aditus. erat im sematum p ' ;
Non, sed ante valvas curiae in subselliis sedebant,
.unde, quae in senatu , agebantur », intelligere potes
- a ••
rant•. : , -

· · · Quale fuit 'eorum mumus P

Initio institutionis non fuerunt habiti magistratus,
sed potius impedimentum magistratuum, [quoniami
eorum munus ih sola plebis defensibile coiitra Patri
cios constabat, et eorum potestas magis in prohi
bendo quam agendo consistebat; sed eorum potes
tas crevit, ipsique sacrosancti fuerunt, -

-- --- - - - '- : :- $ . *---. . £Q/*-

ç? 1-*
 ( 99 )
' Quomodo impediebant acta senatus ? '
intercedendo, id est pronuntiando solemne verbiirii
*yeto, cujus tanta erat vis, ut si quis nori paruis
$et, sive privatus, sive magistratus, extemplo per
Viatorem in carcerem deduci juberetur.
Utrum valebant acta senatus, si intercessissem* :
Tribuni?
Si Tribuni, vel unus eorum , intercessisset, senatus•
consultum nullam habebat vium, sed perscribebatur
senatus auctoritas , qua constabat,
CenSllerat. ' .• -
quid senatu$ -

Fuitne hic magistratus Reipublicae Romanae *

utilissimus ? -

Potuisset sane utilis esse, sed, potestate abutentes,

populi comitia pro arbitrio saepe cogebant et dis
solvebant , plebiscita quaecumque promulgabant ,
provincias et imperia magistratibus pro lubitu da
[bant, vel adimebant, et saepissime maximarum tur
barum fuerunt auctores. - -- *

: Quis eorum po;estatem valde miinuit ? ,

Sulla, qui praeter solam intercessionem omnia Tri
bunis ademit. - . I

Utrum sub Imperatorlbus etiam fuerumt Tribuni ?

Potestas Tribunicia in Augustum senatusconsulto
fuit collata; sub eo tamen creati fuerunt Tribuni,
et quaedam jura habuerunt ; snb Nerva vero ei
Trajano eorum dignitas nulla erat, et inanis umbra.

. De ALIIS QUIBUSDAM MAGisTRA.

. TIBUS MINORIBUs. ;
-

* * . »

Quinam erant Triumyiri Capitales ? - …

'Tuiumviri Capitales erant, qui in judiciis publicis
G si .dé
 /
_• ( ioo )
de capite servorum et infimae sortis hominum judie
cabant.
Quinam Triumyiri Monetales ?
Triumviri Monetales, a moneta dicti, auro argento
aeri flando feriundo praeërant, quod in priscis mo
numentis, denotatur per literas A. A. A. F. F.
quinam Triumviri Nocturmi ?
Triumviri Nocturni erant, qui incendia, curabant,
et vigilias circumibaiit. /^
-

Quimam Decemvirí litibus judicandis ?

Erant quinque Senatores et quinque Equites, qui
in consilio Praetoris erant, et hoc denunciante Cen
tumviros cogebant , qui Centumviri in causis gra
vioribus judicia faciebant.
Quinam Quatuorviri Viales ?
Quatuorviri Viales erant, qui viis reficiendis et cu
randis praeërant. -

+< DE MINoRiBUs ExTRAORDI

: NARIIS.
- Quis fuit Praefectus annonae ? *

Praefectus annonae curabat, ut frumentum ex Africa

TRomam veheretur. Olim haec cura ad "Aediles vel
�uaestores pertinuit, sed magna fames huic magi
stratui creando dedit occasionem.
Quinam Duumyiri Nayales ?
IDuumviri Navales classi ornandae et reficiendae a
populo creabantur, quod eorum nomen satis indi
cat; quo modo etiam Quinqueyiri muris reficien
dis a muneris ratione nomen acceperunt,
- Quę
ęX.
 ( non )
Qμtmam Mensarii ?
�uinqueviri Mensarii erant, qui curarent, ut aes
alienuim dissolveretur. Dicti sunt Mensariù a dis
pensatione pecuniae publicae.

DE MAGISTRA TIBUS PROVINCIA.

L I B U S.

Quinam sunt Magistratas Provinciales ?

Magistratus Provinciales sunt, qui quotannis cum
imperio in Provincias mittebantur , quales fuere
Proconsules , Propraetores , eorumque Legati, et
Quaestores.
Quid est Provincia , et quaenam fuit prima ?
Provincia est Regio, quam Populus Romanus proyi
cit, vel procul vicit. Prima mera provincia fuit
Sardinia. -

Quomodo Proyinciae distinguebantur ?

Provinciae erant Consulares vel Praeioriae: in eas
que quotannis alii Proconsules et Propraetores, post
gestum in urbe Consulatum vel Praeturam, mitte
ibantur, sed postea plures in annos illis imperium fuit
prorogatum.
Utrum haec distinctio semper erat certa ?
Non: ea enim Provincia , quae hoc anno fuerat
consularis, 8equenti anno poterat esse Praetoria :
Senatus enim plerumque Provincias, in quibus ma
jus erat periculum , vel bellum gerendum, Consuli
us dabat administrandas.
AQuo jure , utebantur im Provinciis ?
• Habebant imperium et potestatem ; quae ita diff4
<runt, ut potestas ei tribuatur , qui a Populo negotío
- G. ali
-
 ( ioa )
ahcui est praepositus, fmperium vero, eui nom£e
natim a Populö belli gerendi potestas data est. Im
perium itaque militiaai, Potestas jurisdictionem spe
ctabat; - - - - - - - -

Quodnam erat munus eorum ? "

Múnus eorum Magistratuum erat Provincias admi,
nistrare, vel bello subjugare, sed per hiemem ple
rumque judicia exercebant, et Provincias obibant ,
quod dicebatur, 4gere conyentum.
Quando redibant?
Anno suo exacto, intra XXX. dies redibant e Pro
vincia , quod dicebatur decedere Proyincia ; impe
fiumque tradebant suo successori.
Quid faciebant JRomam reversi ?
Quum Romam reversi erant, res gestae eorum exa
minabantur ; et, si bene Provinciam administras•
sent, magno honore afficiebantur, sed si rem male
gesserant, repetundarum et peculatus accusari pote
¥ant. •

{Jtrum inter Proconsules et Propraetores diffe

-. - rentia fuit
Nulla, nisi quod Proconsules: duodecim, Proprae
1ores sex tantum Lictoribus uterentur.
An alios quoque Magistratus secum habebant?
His Proconsulibus, et Propraetoribus adjungeban
tur Legati, qui quasi egrum Vicarii erant, illosque
sua opera et consiho adjuvabant.
An nullus praeterea aderat?
Qüíestores etiam illis aderant, quorum munus erat
Stipendia, Vectigalia, Praedam , Frumeatum etc.
curare, eratque inter illos, et Proconsules ac Pro
Praetores ea de re magna nécessitudo,
v
&
/
 -

( ro3 .)
Si Praeses amte adventum suecessoris decessisset
Proyincia , quis succedebat ? - '. . . . ;
*Quaestor tum ejus munus obibat ; si vero, mortuo
quaestore, alius Praesidi Quaestoris loco esse iii
cepisset, hic pro Quaestore esse dicebatur. -*- -*'*

D E M I N I s t R 1 s M A G 1 s T R A.
• - T U U M. -- - -

Quinam sunt primi inter Ministros Magistra

tuum ? -*-

Primi erant Scribae, qui Rationes publicas, Leges,

Acta senatus etc. in tabulas scribebant ; erant hi
apud Romanos vilis conditionis, et minus hono
rifici. - -

Utrum singulis magistratibus apparebant ?

Omnino, et ab iis denominabantur: ita occurrunt
Scribae Quaestorii , Praetoris etc.
Accensi quimam sumt ?
Accensi praeibant Consuli eo mense, quo fasces non
habebat ; Populum ad concionem, et ad Praetorem
vocabant; hi erant fere Libertini. >

* Quimam sunt Lictores ? •' »

Lictores Magistratibus Majoribus, exceptis Censo

ribus, apparebant• - ,•

Quodnam erat munus eorum ?

Eorum munus, erat, I. Consuli, et reliquis praeire
cum fascibus et * securibus ; II. Submovere tur
bam , , ut locum Magistratibus facerent ; III.
Damnatos judicio : caedere virgis, et securi caput
*' amputare. ? • • •
• . ••
I i -.- I. C 4 • •• . ' ggod -
-
 C io4 X
Quodnam erat Praeconum munus P. •
Praeconum munus erat varium: in sacris silentium
indicebant, in concionibus audientiam faciebant, in
auctionibus venalia proclamabant, in comitiis popu
lum ad suffragia citabant etc.
Quinam sunt Viatores ?
Viatores erant proprie Ministri Aedilium, et Tri«
lounorum Plebis, quibus erant loco Lictorum.
Unde momem habent ?
Nomen habent a via: quia, cum Magistratus olim
maxime rure degerent, inde eos arcessebant,
Quinam erat Ministrorum yilissimus ?
Carnifex omnium erat vilissimus, cui intra urbem
habitare non licebat : puniebat autem non nisi
servos fugitivos, aliosque infimae sortis et conditio
nis homines, . -

> D Ε J u D 1 c 1 1 s,
37udicia quotuplicia sunt ?
Duplicia, Publica et Privata. ' w

guomodo in Privatis procedebatur?

Orta lite, petitor adversarium in jus vocabat ad
: Praetorem, ibique declarabat , qua actione uti, et
qua causa agere vellet, quam a Praetore petebat;
Tertio inde die certa formula actionem inténdebat ,
et postulabat judicem', quem approbare debebat
reus; Dein fiebat hitis confestatio, id est rei con
troversae apud judicem testata facta narratio, qua
facta, fiebat comperendinatio, id est uterque liti
gator denunciabat alteri in diem tertium, sive pe
* endinum , eoque die, post brevem causae pero
rationem fiebat judicium , ét post meridiem ante î
 ( 105 ) m

Vis occasum sententia dicebatur, nisi, judex juraret,

sibi non liquere, aut causam ampliaret , id est
differret.

Quae sunt judicia publica ?

In quibus quaeritur de criminibus. *

Quotuplicia sunt ? *-

Duplicia , Ordinaria vel Extraordinaria , haec a

Quaestoribus rerum capitalium a Populo extra ordi
nem constitutis, illa a Praetoribus exercebantur,
quibus quaestiones perpetuae erant mandatae.
Quaenam erant quaestiones perpetuae?
Criminum capitalium quaestiones, quibus lege cer
ta forma erat praescripta, et quas Praetor, ad id
electus, perpetuo, id est toto anno, exercebat. Ta
les fuerunt Repetundarum, Pecu/atus, Ambitus ,
et Majestatis.
gualis fuit ordo judicii publicii?
In jus vocatione facta, petebat accusator, ut sibi lice
ret ejus momen deferre, quae nominis delatio solemni
formula fiebat, v. c. Ajo te spoliasse Siculos, etc.
atque eo nomine sestertium millies ex lege repeto.
Si reus tacuisset, in repetundarum et peculatus judi
«cio lis aestimabatur , in ceteris pocna repetebatur.
Si inficiatus esset, nomen ejus inter reos recipieba
tur. — Tum Praetor diem decimum, vel tricesimum,
aut aliquando longiorem constituebat, quo actor et
reus adesset, eoque die fiebat sortitio judicum eo
numero, quem lex praescribebat. Hinc causa pera
gebatur accusatione et defensione.
Quomodo sententiam ferebant judices ?
Praetor judicibus dabat tabellas tres, litera A. C.
et N. L. notatas, ut in Comitiis: (vid. pag. 72.)
et judices, ut sententiam ferrent, in consilium mit
tebat; qui eas tabellas in urnam conjiciebant, unde
G 5 Cultû
· 4
 ς

Ö no6 )
eum essent eãuctae, Praetor sententiam pronuntia*
tat hac formulas, yideri reum hoc : fecisse : et
in formula condemnationis poena plerumque etiam
exprimebatur, v. c. yidetur vim fecisse , e0
que momime aqua et igni ei interdico. In repetun
darum et peculatus judicio reum sequebatur litit
aestimatio, in aliis animadyersio sive poena.
Utrumne quaedam fudicia popula sunt relicta
im comitiis?

Omnino, v. c. perduellionis, quo tenebantur, qui

hostili animo in Rempublicam esse deprehendeban
tur, et alia.
guinam in his judiciis ordo?
Magistratus, qui aliquem accusare vellet, diem di
cebat reo, et in re capitali yadcs, in multa prae
des petebat , qui, si dati non essent, reus in car
cere servabatur. - Dicto die, accusator testibus
et argumentis accusationem instituebat , eamque
ter, intermissa die, peragebat ; in singulis autem
accusationibus poenam mulctamve pro arbitrio ac
cusator dicebat, eaque anquisitio vocatur. — Tum
per tres nundinas rogationem promulgabat, quae
crimen et poenam continebat. - Post haec magi
stratus, qui accusabat , diem comitiis edicebat,
quibus judicium ficbat latis suffragiis yid. supra
£• 72• - -
} v - . (* τό7. Σ
• , •, • **

' P A R S Q U A R T 4;
DE PRivATis RoMANoRUM
M O R I B U S. * '

D E V E S T I B U S.
-

- /
- c Qua yeste utebantur Romani?
Toga erat propria Romanorum , unde vocantur
Gens togata ; uti Pallium erat vestimentum Grae
corum.
[Qualis erat Toga?
Toga erat lanea , pene rotunda , clausa , sine
manicis , dextrum brachiuuu exserebant super
ne, et sinistro *oram togae sublevabant: hanc sem
per in urbe gerebant, et erat albi coloris.
Quaenam toga dieitgr
- dida
gula, quaenam Sor
-
-

Toga pulla erat vestimentum lugentium, quod alii

de nigra, alii de ferruginea intelligunt ; Sordida
vero vestis fuit reorum , qui obsoleta, et maculis
inquinata veste cives movere conabantur,
Qμaenam dicitur Picta?
Quae auro et purpura, opere Phrygio erat ornata, et
proprie vestis erat triumphantium. -

& - t Quae
 { ro8. )
Quaenam toga dicitur Praetexta?
Toga Praetexta vocatur, cui limbus purpureus
erat praetextus; eratque puerorum nobilium gesta
men, usque ad annum XVII, unde Praetextati ,
pro pueris nobilibus ponuntur: tunc sumebant to
gam virilem. -

Qua yeste utebantur Puellae ?

Puellae etiam togam praetextam gerebant , donec
nuberent. -

Quinam praeterea ?
iMagistratus etiam majores , Pontifex Maximus,
Augures, etc. utebantur ea, ut supra jam vidimus.
Qualis erat yestis interior?
Tunica erat vestis interior, et brevior, lanea et
alba: domi eam habebant discinctam , sed foris
cingulo coërcebant.
Quae tunica dicitur recta ?
Recta dicitur, quae ita texta erat, ut fila, a summa
ad imam vestem directa, non vero transversa, per
mediam vestem ducerentur.
4n haec yirorum et mulierum &rat communis ?
Haec erat vestis virorum aeque ac mulierum : ple
rumque autem duas gerebant ; exteriorem , quae
erat longior, et proprie Tumica dicitur ; et interio
rem , quae erat brevior.
Nonme haec interior alio nomine yocatur ?
Tunica interior vocabatur Subucula , vel Interula ,
si esset virorum; et ltndusium , si esset mulierum.
Tunica Laticlavia quid est ?
. Tunica Laticiavia erat gestamen Senatorum , et
Angusticlavia erat Equitum,
guid
 ( io9 )
^ Quid est Stola ?
§tola vestis erat mulierum, quae superior ad pedés
usque dependebat, et huic circumiici Palla sole
bat,
Quomodo tegebant mulieres caput ?
Mitra erat tegumentum capitis mulierum.
Vitta quid est ?
Vitta erat crinalis fascia, qua capillos in capite
Acolligabant: hoc gestamen sumitur pro pudoris in
signi•
In militia qua veste utebantur?
Sago vel Chlamyde, quae tunicae superinduebatur,
et fibula connectebatur; nec tantum militum, sed
. etiam iter facientium erat.
AQuae Laena?
Vestis erat densior et villosa, arcendo frigori apta,
qualis etiam fuit Lacerna, Chlamyde longior et
laxior, in urbe aliquando pluviae, vel frigoris cau
&a togae superinjecta,

DE C O N V I V I 1 S« ' *

Quomodo Romani conyiyia celebrabant ? v,

Romani accumbebant mensae, circum quàm tres
lecti erant positi, unde Triclinium proprie dicitur
pro loco, ubi coenatur. • -

• • *.
• ;

Cujus formae erant memsae? • i

Mensa Romanorum erat rotunda et humilis, et pau*

periorthm tripes , sed lautiorum citrea, vel acerna,
pede eburneQ sustentabatur, unde Monopodia dici
tur. - -

. Quo
*,

*
 ζ 116 )
Quomodo accumbeba*t ?
A&cumbebant veteres superiori corporis parte in ctia
bitum reclinata, inferiori porrecta. :

Juot erant in uno lecto?

In uno lecto jacebant tres convivae ; sed semper
loca relinquebantur vacua convivis non vocatis,
quae vocabantur Umbrae.
- gμomodo se ad coenam parabant ?
-Ante coenam in balneo se lavabant; , aliam vestem
induebant; et calceis exutis soleas sumebant.
Quid si conyiyia essent solemniora ?
Jn- hilarioribus epulis caput unguentis illinebanty
-coronas crinibus imponebant, et sorte aliquem eli
gebant , qui Rex , vel Arbiter. coetuae. dictus, bi
bendi modum praescribebat.

: . . D E P E C U N 1 A. '
---- - - -

-
Qua pecunia utebantur Romani? . .
- . ---- .
Utebantur Auro, Argento et Aere. Nummi verò
dicebantur , 45, Denarius , 5astertius etc.
Quantum yalet As?
As riummus erat aeneus, faciens paullo minus quam
. quinque chalcos•, -

'-- --- [Quid est Denarius?

Denarius erat argenteus, respondetque * Atticorum
HDrachmae, et nostrae monetae, Een schel/ing.
-*. Sestertius quid est?'
' Sestertius scil. mummus , valebat dnos Asses cum
semisse, unde nomen habet ; nam dicitur quasi se
mistertius, convenit circiter duodeciin chalcis, sive
' ' #wep blanken. -

Quae
 ( 111 )
Quaenam fuit Sestertii nota?
Sestertii nota fuit, IIi. vel IIS. significans, duas li
bras et semissem, quae postea vulgo in HS. cor•
rupta fuit, - -

Sestertius et Nummus, quid differumt ? . • *

Sestertius et Nummus idem est.
4m Sestertius im masculino, et Sestertium im ;
netutro yalent tantumdem ?
Νon: Sestertius in masculino genere significat sim.
gulos numinos sestertios: sic e. g. CC. sestertii
faciunt XV. florenos ; et ita per singulos nummos
numerabant , usque ad mille; sed tum dicebant
Sestertium scil. pondus. - -

Qyantum aeris ; igitur denota* Sestertium in

neutro genere ? - -
-

Sestertlum in neutro genere, valebat mille sestertios

.singulos, sive I.XXV. florenos : adeoque mt//e se
stertia, in neutro genere, sunt mille millia sester
tiorum singulorum, sive LXXV. millia florenorum.
' Quomodo vero numerabant supra mille ?
Quum supra mille sestertia numerabant, adverbiali
tèr, et elliptice loquebantur, “et” singula sestertia
• centuplicabantur, e. g. dicebant, decies sestertta ,
„id est, singulorum.
*tiorum decies , centies, millies nummorum sestep
- ' • -

, »alet ?
Mima quantum
.Mina
' renos. valebat centum Denarios, id est triginta do
• •• •• •

-... , .Talentum quanti erat pretii ?

Talentum Atticum s, magnum cónstabat sexaginta
minis, id ést,-MDCCC.-florenis.*'. .;
- -

*. - -
… .
- --- - - - -• < - · · · · 3, '• .' - t ' .. »

ID E
 ( 11 a ) - -

D E N U P T I I s; …

Quid Nuptias praecedebat ?

Nuptias praecedebant Sponsalia. *• *•
Quomodo hacc contrahebantur?
Qui uxorem erat ducturus, ab eo, in cujus potes
state ea erat, eam in matrimonium sibi datum iri
stipulabatur, et alter, si conveniret, spondebat.
Quid arrhae loco dabatur? •
Contractis sponsaliis arrhae loco Sponsus Sponsae
dabat annulum promubum , qui olim erat fer
reus, sed postea aureus: et his peractis dies nup
tiis eligebatur , qui si adesset, nuptiae etiam habe
bántur initae. · · ·
r , Unde momen Nuptiis est ? ' .
Nuptiae a nubendo nomen habent , quia Sponsa
erat nupta, sive tecta flammeo lutei coloris.
An Nuptiae eodem semper contrahebantur
modo? -

Non : contrahebantur tribus miodis.

[Quimam sunt hi. modi?
Ti. Usus, quum mulier matrimonii causa per totum
et continuum annum cum viro fuisset.
Quinam est alter modus?
ii. 'Confarreatio: hic antiquissimus erat modus et
nomen ' habet a Farre , cujus frustum ütrisque
*-

Sponsis dabatur, * et fiebat coram Pontifice, sacri

+ ficio peracto. , , -

{Quinam est tertius modus? -

Coëm, tio, sive ipmaginaria emtio, et venditio, quum

nùtûs
 { 1 13 )
mummis adhibitis, dicis causa, mulier in viri pote
&tatem transibat.
Quimam erant ritus nuptiarum ?
Ritus Nuptiarum, praecipui erant: I. Quod Spoh
sa ad domum Sponsi ducebatur per Paranymphos,
et faces praeferebantur; unde faces et Taedae saepe
pro ipsis Nuptiis sumuntur: II. Postes aediuim
adipe illinebantur, unde Uxor, quasi Unxor, dici
creditur: III. Ingredienti domum sponsae clayes
£labantur, quibus cura rei domesticae notabatur.
iV. Sponsu§ coenam nuptialem dabat, in qua con
vivae Talasium vel Talassionem invocabant , ut
Uraeci Hymenaeum. V. Nuces spargebantur.
Quomodo Sponsa intrabat aedes Sponsi?
Sponsa transsiliebat limen , vel super illud tolleba
tur, ne pedem offenderet, quod mali erat ominis,
[Quid in Thalamo fiebat ?
In Thalamum cum Sponsi venerant, carmina dicta
Fescennina canebantur, et Sponsus zonam Spon
Sae , qua erat cincta, solvebat. . .
Quid postridie nuptiarum obtinebat ?
Postridie nuptiarum celebrabantur Repotia , sive
«pulae 'apud novum maritum instaurabantur, et
Jnovae nuptae mu1:era a cognatis et affinibus mitte
bantur. -

Quaenam erant Apophoreta?

Apophoreta dicebantur munuscula, quae abeunti
büs^ amicis dabantur auferenda.

a DE DivoRTio E T REPUDIo.

Quid est Diyortium ?

Divortium erat contracti primonii dissolutio.
gui4
 ( -1 14 )
Qgid es?- Repudium ?
Repudium et Divortium in eo proprie differunt, quod
repudium ante, sed diyortium post contractas nup
tiäs locum hâberet ; sed plerumque inter se haec
vocabula confunduntur. •

Diyortium am prima Romanorum aetate fuit usi

- · tatum ?
: • - -

Per quinque priora, saecula, divortium Romae erat

incogmitum. -

' Cui licebat facere d?yortium ?

Cuique licebat matrinqnium dissolvere, et conju
gem'dimittere, sed vir dgtem reddere debebat : hinc
dicere solebant uxori dimittendae: Res tuas Tibi
habeto, vel collige sarcinulas: exi, vade foras.
{Quae formula in Repudio obtinebat ?
In repudio, quia Sponsalia dissolvebantur, formula
erat conditione tua non utor. : -

D E A D o P t 1 o N E.
Quotuplex et Adoptio?
Duplex,
gatio. Adoptio in specie sic dicta, et Arte
- . • ' -

Quid est Adoptio im specie sic dicta ?

Ea erat, cum Filiusfamilias, permissu patris, ad
sciscebatur ab alio pro suo filio, et in ejus fami
liam transibat.

guid est Arrogatio?

Haec erat, si quis, qui sui juris, et pubes erat,
alii se adsciscendum praebebat.
guomodo fiebat Adoptio ?
Adoptio
' -'. fiebat apud quemlibet magistratum, apud
I* quem
*.
 , ( 115 X.
guem erat legis actio, si pater, naturalis filium
imaginaria emtione et venditione patri adoptiva
manciparet.* * -

«•
£2uomodo Arrogatio?
. • ** - • • * -

Arrogatio fiebat coram populo, qui rogabatur utrum

vellet,
quam siutexv.eo-c.esset
Titius €ajo' '*filius esset eo
natus. jure,
• • - • j- •5 -

guid requirebatur in 4äoptione ?

Quia Adoptior
adoptans imitatur.
adoptivum maturam
XVIII, annis ,praecedat.
requiritur, ut •,;;
-

*.
-

*
- -
*. ' --,
* a *

DE F U N E R I B U S. . . …
- i , , , v- - * * * ** ; , .1 si rrt , : : ,

Quinam ritus in funeribus praecipue obserya- *

'. .. ..'.. , , bantur?' <\, I ;
I. Morientium oculos claudebant, et ultimumispiriè
tum excipiebant : II. Corpus abluebatur , ungéba
tur, atque in propatulo imponebatur.lecto, ita ut
facies et pedes jafiuam spectärerit: III. Ori injicie
bant dbolum, Gharónti solvendum pro naulo.*;'
" Quidnam indicii erat ante fores ? .' '.$
Ante fores Quando
affigebatur. Cypressus•
efferebatur t* !.:.?., c. :
cadaver? •.
•*.. 3

Octavo die cadaver efferebatur extra Iurbem , et rogo

inponebatur.
Quis rogum incendebat ?
Proximus consanguinitate rogum averso vultu ine
cendebat. - -

Quaenam praecedebant fumus?

Funus praecedebant Praeficae, quae, mercede con
ductae, INaemias canebant, id est, carmina lugu
brias ?
H 2 .44
…
 ( 116 )
Ath etiam homorum *insignla praeferebantur?
Majorum imagines, ex cera factae, et honoruma
insignia praeferebantur.
Quid fiebat cadayere combusto?
Cadavere combusto ossa legebant, et in Urnam
èondebant, idque dicebatur Ossilegium.
Quid post haec ?
0mnibus , peractis clamabant Ilicet , id est » . ire
ficet. T. *. 1

quid fiebat, quum domum erant reversi ?

Domum reversis epulae. dabantur; habebatur etiam ,
saltem in funere Nobilium, Laudatio funebris in
Foro pro Rostris, a filio, vel propinquo aliquo.
Unde hic mos originem duxit ?
A Valerio Publicola, qui, in funere Bruti Consu
Íìs, hunc morem induxit•
INum quid praeterea?,
Praeterea in Nobilium saepe funeribus. ludi habe
bantur, dicti Funebres, in quibus, plerumque gla
diatores pugnabant; credebant enim veteres, áni
mas defunctorum humano sanguine posse pla
cari. a

- * - - - • •w -
• .: ** . - • • * • …

PARS
 t 117 )
P A R s Q U 1 N T a,
DE RE MilitARl . .
-

D E M I L I T I B U s.
Unde Romani sumebant Milites?
omnes Cives Romani debebant militare a xvII.
2etatis anno ad XLVI. Pedites debebant facere sti
pendia viginti, Equites deeem. >'.
£Quis eos eligebat? -

Delectus habebatur a Consule, et probati in cata

logo scribebantur ; unde scribere et comscribere
exercitum dicitur; nec poterat quisquam detrectw
re militiam. - *.

Quomodo habebatur delectus ?

Designatis anni sui Consulibus, creabantur XXIV.
Tribuni militum in quatuor legiones, nam ex iis,
cum sociis et auxiliis, vulgo duo exercitus Con
sulares constabant. Tribuni tum in IV. partes
se dividebant; et, evocatfs, tribubus, ex iis IV.
juvenes , aetate fere pares , eligebant, et, cuique
legioni unum ex illis tribuebant, in eoque opere
pergebant, donec numerum 'legionum implessent.
Utrum ex omnibus tur?
• • •• •
civium classibus legebam-'
•• -, -

Primis tempóribus ex infima classe nulli milites

legebantur , uisi summa.necessitate urgente, $ed
' , , H 3. * ' " ' ' . t6v
 ¢

18 )
( r18 d
:

tenuiores, et libertini ad militiam navalem serva

bantur· · · · · · 5 , , '2. $. v, «X
* * Quomodo Socii conscribebantur?
A Romanis Ducibus in civitatibus Italicis conscripti
leguntur, iisqtje Consules locuim et diera, in quém
convenire debebant, edicebant. -

Utrum a Sociis differunt Auxiliares et Evo

- - cati? -- ------
ADifferunt. Auxiliares erant ex gentibus externis.
Evocati erant milites yeterapi, qui in gratiam Du
cum sponte mifitiae'n6mén-dabânt. **
· Quomodo exercitum dividebant ?
In Legiones, Cohortes, Manipulos, Centutias, et
íurmas. - - - - - -

' Quid est, Legio* . . . .

Legio est maxima, pars, exercitus, et sub Romulo
coiistitit MMM. Peditibus , et &Gö,' Equitibus:
sed postea numerus au£tus est, ità ut liberâ Repu
blica !i? vulgo ex MMMMCC. Peditibus cóm
poneretür, postea etiam -ex pluribtis ( 1 ). ' ' ; • I• • • * • . * * * * '* :

Quinam erat in Legione?

' T. . . '\ '*J%$\% .* .. T ' ` ` `.`l'.
Jn legione soli erant Römani Cives. ^ .. .
. . . . . ' Quid est Cohors ? „ , ,
j Cohors erat åecima pars Iegionis, constabat ex deci
* ma parte Hastatorùm, Principum, Triariorum, et
velitum, adeoque,iòne.**
~millia €rant in
in* ea---erantt : tot*, * i.'centum,
i'. i; e *
-
quot
v'i- *.** **i * * * , ' • . ,* '.'- . ,, :-., fT. fiJ I. * , ,

• • •! • ' ; sed quid est ICohors, Praetoriäì. .

Cohors. Praetgria, £st Jmperatoris, custodia ,. apud

nos, de Gardes , of liifwacht : in qua erant juvénes
nobiles,;;..
, qui ad• • • honores adspirabant.
3 ;si&^;;;;J3 “ Quid
• • •

t-, -,:.'; , - *• £ ** ; ' ; ' I >'

* •- - * *- . * *J2';
. •-• • • • • •••••• • •• • •

... (1) Plerumque sex pmillibus peditum cum trecentis equitibus.

 ( 119 )
Quid est Manipulus?
AManipulus continebat duas Centurias, sive CXX.
Hastatorum et Principum , ' Triariórum vero LX.
Praeter X. Velitum manipulos, itaque triginta mani
puli fuerunt in legione. -

Qμοt erant Centuriae in legione?

Centuriae in legione erant sexaginta, praeter veli
tes; haec vox proprie notat centum miiites, quam
vis saepe pro- certa hominum collectione suma
tur, - ' … -

2uid est Turma? -

Turma de Equitibus dicitur, continet triginta Equi

tes, et dividitur in tres Decurias, quae singulae
constabant decem Equitibus; erant ergo in legione
decem Turmae, quae Alam constituunt.
Quomodo Pedites distinguuntur, ?
I. In Velites, id est, milites, levis armaturae : II.
in Hastatos , qui hasta in prima acie pugnabant,.
III. In Principes, qui' in medio stabant. s.
-

Quinam dicuntur Triarii? '

IV. Triarii stabant in ordine tertio, et non surge
bant, nisi laborantibus prioribus: hinc dicitur: Res
ad Triarios rediit , id est , res in summo périculo
VerSatuT, - f' : »

Quo alio momine dicuntur? ,

Dicuntur etiam • Pilami , quia Pilis utebantur, et
reliqui 4mtepilani. -

guibus armis utebantur Velites? , ' ;

Velites armati erant Gladio. Hispanico , qui, om
nibus militibus communis, tam ad caedendum quám
pungendum erat aptus; Deinde septem hastas veli
tares habebant; Porro muniti erant Parma, et deni
que Galea.
H. 4 Qgo
 •,

* ( 12o )
[Quomodo armati erant Hastati, et reliqui
Pedites ? - •

Hi armati erant Hasta, Scuto , Pilis, Galea et

ILorica. Ocreas praeterea habuerunt aliquando in
alterutro, aliquando in utroque crure, vulgo tamen
Caligas gerebant, Principes praecipue Gladio rem
agebant ; postea tamen etiam Hastis uti coeperunt.
2uomodo Equites erant armati?
Olim, Equites Hastas graciles, et Scuta e solo corio
ferebant, sed postea Gladio longiore, Conto sive.
Hasta grandi, Galea, et Lorica usi sunt.
Quomodo Socii erant diyisi ?
Socii dividebantur in duo Cornua, vel potius Alas,
*d ambas exercitus extremitates dispositas, atque
inde nomen habent, quia tanquam alae avem, ita
Socii utrimque Romanqs tegebant. '
Utrum Socii etiam im manipulos fuerumt dg
stincti ? -

Licet hoc incertum sit, convenientia ordinis id ta

men suadere videtur. • • -

Missio quid est, et quotuplex? .

Missio est, cum militibus pugnandi venia dabatur,
eratque, l. Honesta , missio , post emerita stipen-,
dia: 'I. Causaria , morbi vel vulneris gratia: III.
Ignominiosa, quum ob delictum , cum ignominia
dimittebantur. -

Quid post Augustum obtinuit ?

Post Augustum invaluit Exauctoratia, qua mili«
tes, qui senadena stipendia fecissent, retineban
tur sub vexillis, ceterorum immunes, nisi propul*
sandi hostis, -

D E.
 ( iar )

• •- i :
D Ε D U c i B U S. . ..
* p.
' Quomodo distinguuntur Duces ?
Duces distinguuntur in Proprios , qui parti exerci
(tus praeërant, et Communes, qui universo.
Quinam erant Proprii? …

Centuriones, qüi duos Uragos, sive Optiones, qui

etiam Succenturiones dicuntur, et duos Signiferof
sibi legebant ; et Tribuni militum. :

A quibus eligebantur Centuriones ? , ,•

A Tribunis, jussu Consulum, LX. in legione le

gebantur, eorumque insigne fuit baculum Te vite.
Quis fuit Primipilus?
Ita dicitur primus Centurio Triariorum, qui quasi
caput erat omnium Centurionum. '• • •
- …)

Quinam erant Tribuni? . , .'.',',

Tribuni praeërant toti legioni, et sub, Romulo tan
tum tres creati sunt, sed auctis legionibus, eorum
numerus etiam crevit. . t ., . • ••• • ■• *•*• • • • • ,
- -. -
- … ” ' -
£Quale fuit eorum. munus ? i. : : •••• •

Tribuni jus dicebant, munitiones, exercitia, -vigi

lias curabant etc. eorum insigne erat Pugio, sive
Parazonium, . . . . . - •' ^,

Quomodo imperabant legioni ? : , /

Bini imperabant per duos menses, alternis, ut vide- .
tur, diebus. ' ,*

Utrum etiam Equitibus praeârant ? * *

Cuique Turmae equestri tres praeërant. - -

uomodo Socii regebantur?

i.
A suis Praefcctis, qui a Consulibus constitueban
tur•
H 5 Qui
w
 ( • )
Quimam erant duces Communes*
Imperator, qualis erat Coiisul, vél étiam Praetor,
et Legati. - - - - -

- Quale fuit lmperatoris insigne? -

Paludamentum , sive Chlamys coccinea , quam in

urbe inter vota .et sacrificia sumebant.
Quinam fuerunt Legati ?
3.egati tenebant secundum locum post summum
Imperatorem, cujus quasi vicarii erant, unde ali
quando Subconsules dicti sunt. -

D e . A R M I S.
-
A.
Quid est Galea? *«, *,
- - - - -

Galea est tegumentum capitis ex corio, uti Cassi§

ex aere ; super hanc, Galeam eminebat conus cui
imponebatur crista. ' • -.

- * * An Scutum et Clypeus differunt ? • .;

Scutum et Clypeus, licet proprie différant, tamen
inter se permutantur: hoc gerebant sinistro brá
chio ; habebat autem duas ansas, quibus ad bra
chium adnectebatur, in medio erat umbo ferreus.
•c « . Unde fiebamp. Clypei?
C&ypei , erant plerumque ex gratibus ligneis, sive
vimiineis, et obducebántur corio bovino.
• ….... •I.•
-

' Lórica quo erat utilis?

] ..
Lorica tegebat pectus: olim erat. ex.corio, deinde
ex aere vel ferro. ' ' · · -

' Qyid est Hasta? - - ?

Hasta ab utrague, paite erat acuta: erant vero,

vel leyes, quäles habebant septem, iisque uteban•
- - -
' tur
•. • i -
-
 ( 123 )
sur velites; vel grayes , , ad quas.emittendas viri*
bus erat opus..; . ;. .,t • … *• *' ,- • •-. •'' •• •
- - -
:: : :
-

-;i; : ., arri Quid est. Pilum? . :.;. 1 , , , , , , :

- - - -- «•••. • V - g.*, \ • , ... :'i - - - -

Piùm erat `ádmodum gráve,' circa quinquè pedes.

longum• ' • :::.: . ,• .,',.
•*. *: ' • -
•**, *** * * -

*; r . . .; - - -
- ):
Quid Telum proprie significat ?
Telum dicitur in genere omne instrumentum, quo
aliquem petimus , unde pro gladio saepe ponitur:
proprie vero' Tela dicuntur, quae mittuntur vei
manu, vel machinis, a gr. τίλε procul. - - - -

An differunt Tela a Sagittis?

Differunt:
emittuntur,
nam Sagittae proprie sunt, quae arcii,
. • - -

Unde fiebat, et qualis erat Arcus *

Arcus fiebat e cornibus, et habebat formam lit
terae C. • • ••• • - • • •• - .
-

* Quid est Pharetra?

Pharetra erat theca, qua sagittis servabant, ;
Quem usum praestabant Fundae?
Fundae erant , quibus gjiciebantur lapides, et Fun
ditores dicuntur, qui Fundis utuntur.
Quibus yero machiais utebagtur ad oppugnan
t
-
-
s.
aa oppida?
* * .'…*. . .. * '*: ,, , '*
, • • ;•
* .-
';

Machinae Poliorcetigae , sive quae, pertinebant, ad

oppugnatignem , vel .gefensionem urbium , erant
prâecipue Testudo ; ea formabatur a militibus, cum3.
scutis supra caput elatis et junctis, muro succe.
debant; sed sic etiam vocabatur Machina lignea,
tegens milites » qui murum subruebant ( 1 ). ".

* *u - - - - - - - ' •; 4a
T 6 i*) Hae machinae optime cognoscuntur e Lipsif egregio opere
Poliorcetica inscripto, et tabulis aeneis ornato, quarùm, cuiii- in
„hoc loco •. tum in. univgrsa Antiquitatis discipliha, magnus est
\usus, et tironibus jucundissimus.
 { 184 )
•' • • ' ' 4n et aliae erant? * ,' ' ••••

Erant etiam Turres ligneae, rotis impositae, quae*

moveri poterant urbem versus; ex his tela et lapi
des jaciébant. Praeterea Crates , Vineae, Plutei,
machinae
tae, erant,
milites quae,accedentes
ad eam paullatim tegebant.
urbi obsessae admo • • •

Aries vero quid est ?

'Aries erat firmissima trabs, ferro prominente, in*
formam capitis Arietis ; hoc 4riete muros quatie
bant. ' ', ,, - - -

, . . Quid est Ballista?

Ballista erat Instrumentum, quo lapides et ingen
tia saxa jaculabantur. ' ' •
« Catapultae quis erat usus? , ,
Catapulta erat , qua per funes tortos emittebant
jaculâ grandiora. " - - - -->
• • ..•

Quinam sunt Libratores ?

Libratores sunt dicti,' qui hastas, aut lapides, tor
mentis excutiebant. - - • •&• -*•

• *. *

... , D E F o R M A A c I E I.
-s. Quaenam erat ordinaria Peditum acies ?
Primo loco Velites stabant, vel ante aciem , vel ad
utrumque cornu, vel iii intervallis manipulorum.
Deinde Hastati, post hos Principes , et denique
Triarii. - \ .

- Utrum conferto agmine stabant ?

Non, viae erant - inter genera militum, Hastatoa
scilicet, Principes , et Triarios , et hae dicuntur
transversae; aliae, vero erant directae, quae mani
pwlos dividebant• o
-->
,
· ·
, ;
·
. . * ' '*
i,… ;
· • • t
-

„ ..'. . i',. , Ubi

 * ( . s85 )
ts ', * Ubi equites ponebantur?'
Équites a tergo stabant, unde per vias directas
statim poterant emitti , sed plerumque in cornibus
collocabantur. .
r. .

Ubi vero Pedites Sociorum ?

Pedites Sociorum ad latera legionum plerumque
erant dispositi. . . * - -

„*. Qμis locus erat Imperatoris ?

' Imperator fere inter Triarios et Principes intervallo
majore degebat,. comitantibus eum quibusdam Le
gatis, et Tribufiis. , , -

Utrumne etiam aliae aciei formae?

Pro re et tempore diversa erat aciei forma, ut Cu
neus , cui opponitur Forceps , tum Laterculum,
Turris, Serra etc., , , ' ,'

Utrum militi licebat ordinem deserere ? *

qui vel uno passu ordinem deseruerat, gravi poe

nà, et plerumque morte multabatur ; . in agmine
vero, qui longius, quam ut tubae sonitum audire
posset, excesserat, pro desertore habebatur.

* d E s I G N I s.
t . ** * * . ,

guodnam erat legionis Signum ? . .

Signum totius, legionis erat Aequila aurea, vel ar
gentea, quae expansis, alis in, pertica ferebatur.
An differt. Signum.a Vexillo?
Vexilla nen erant. Signa, Romanorum, sed evoca»
torum Sociorüm. · · · ·· · · ·

Utrumne Equites etiam vexilla habuerunt ?

Habuerunt 'vexilla, sive flagmulas, nostrorum equi
^ tuma
 {( - 126 y
tum fere similes, quibus nomen, Imperatoris aureis
literis- erat ihtextum. - •; ;; . '. • ' :

< - '. Quale fuif, manipuê signum ? , - -

Olim manipulus foemi ; postea usi sunt ligneofo

transverso hastae adfixo, supra quod manus figura
<eminebat. . . . .; ; .; . . . .
[Quid si sigma amiserant ?
Signa haec omnia sacra erant, et Deorum fere loco
colebantur, quare milites, qui ea amisissent, mor
tis poenam non raro subire debuerunt. Hinc quo
'que est, quod urgente periculo signa in hostilem
aciem conjecta legimus. - - -

... • . . . D E. C L A S. S I C. 0.

- Qgomodo classicum canebant ?

Hoc fiebat vel tubis, quae erant âirectae, vel lituis,
qui erant leviter, inflexi, vel denique cornibus plané
incurvis, quibus similes erant » sed minores, Buc
cinae• • •, * * *• • •; - - -

• * * * Qua materia erant? - -• ' • .

Fx aere, unde Aeneatores dicebantur, qui ea in-.
flabant. £ **. . . ! , : (* t ;

, Quid Barritus?
Barritus posteriori aevo dictus fuit clamor ille
inconditus, quem Romani, ctim ad hostes venis
sent, tollebant, ut eos terrerent. '• *• . • • • • ;
• Quale erat pugnae signum?.
pugnae signum* erat • Tunica rubra in Praetorio
CXICnSa. - *

- - - -
* .• - - - - - - - - * .. * ;
- * .. - - - -*- - -* • ••• • • - < * - • . i:.

DE

;
 . .( 127T)

D E c A s T R 1 s. ,;
Cujus formae erant castra Romanorum ?
Castra Romanorum fere semper erant , quadrata.
[Quotuplices sum*?
Aestiva et Hiberna ; aestiva iterum dicuntur man
siones, si in unam tantuum noctem, vel stativa sci
licet castra, si in plures noctes ponebantur.
Qμomodo struebantur Hiberna ? •*

In formam fere urbium, unde Romanorum castra

pluribus urbibus, hodie extantibus originem dedere.
Qμae, sunt Procestria?
Procestria sunt, ubi Lixae, Calones, similisque sor
tis homines manebant. -

Utrum Castra yallo erant munita ?

- • . • -

Castris vallum erat. circumjectum, quod undique

CC. pedes a tentoriis distabat, et vallis, id est,
sudibus superne acutis, erat munitum.
quot portas habebant Castra ?
Quatuor, quarum prima Praetoria , eique opposi
ta Decumana dicebatur; a lateribus: duae Princi
pales dictae sunt.
[Quot yiae eramt in Castris ?
Tres transversae, quinque directae.
Quomodo media adpellabatur?
Principia : et erat sacratissimns
Media appellabatur
castrorum locus, ubi omnia fere peragebantur, quae
ip castris peragenda erant. .
• . J

DE
 C ia8 ) . .

De DisciPLINA MiLiTARi.
Quot partibus constat Disciplima militaris ?
Muniis, Exercitiis, et Legibus. - *

Quae ad- mumia referuntur ?

Ministeria, Excubiae, et Vigiliae.
Quaenam erant ministeria in castris ?
Positis castris a Tribunis eligebantur, qui Princi
pia curarent, ut munda essent , et praeterea, qui '
æquando, lignando, et pabulando essent intenti.
•- •• • Quomodo excubabant ?
••

Quaterni viri apud Tribunum, Quaestorem et Lega

tos, excubias habebant; apud Imperatorem quotidie
unus manipulus, et turma Equitum excubabat ; ad
singulas portas una cohors et turma Equitum ple
rumque stationem habebat.
- Quae im yigiliis consideranda ? -,

fn vigiliis consideranda Tessera, ipsae Vigiliae, et

Circuitio. ι '

Quis erat Tesserarius ?

Tesserarius erat , qui ex. decimo quoque signo
electus, sole inclinante a Tribuno excubitore , tesse
ram , sive tabellam ligneam , accipiebat, cui jussu
Imperatoris unum, vel plura verba erant inscripta,
iisque etiam mandata quaedam per exercitum fue
runt distributa.
Quid tum Tesserarius ? _- •

Tesserarius, accepta tessera, ad suum signum re

gressus , eam proximi signi Duci , praesentibus
testibus dabat ; ille rursus sequenti, etc. ita ut
ante solis occasum ad Tribunum omnes essent §.
á^
*- -
• • • •
*.
 ( 129 . )
latae, qui ita, statim poterat cognoscere, cujus
partis tessera deësset.
Ex quot militibus constabant Vigiliae ?
Vigiliae, ut excubiae, ex IV. militibus constabant,
earumque numerus apud Imperatorem et Tribunos
idem erat, qui excubiarum. \
Quinam exteriorem castrorum ambitum tue
bantur ?

Velites, quorum etiam decuriae in singulis portis

Crant•

Quinam sunt Procubitores?

Procubitores dicuntur Velites, qui, si hostis in
ropinquo castra haberet, ante castra noctu excu
abant.

Ütrum omnes yigilabant ?

Non, sed nox in quatuor vigilias dividebatur, et
ex quavis vigilia unus, divisis vicibus, vigil per
stabat.

Quomodo dignoscebatur , quota quis vigilia

mumus fecisset ?
Per tesserulam, quam a Tribuno accipiebant , cui
id erat inscriptum : v. c. H. I. V. I. id est
Hastatus manipuli primi yigilia prima.
AQuinam Circuitionem agebant ?
Quatuor plerumque Equites ex quaque legione,
qui Circuitores dicuntur.
guale horum munus?
Hi quatuor vigilias inter se sortiebantur, et suo
tempore quisque vigiliam , quam sortitus erat ,
obibat , et a vigilantibus tesserulam càpiebat ,
dormientem vero, aut desertorem, si invenisset,
proximos attestatus abibat. -

1 - £2gfd
 * (. 13o )
Quid porro ?
Prima luee quisque circuitor tesserulas ad Tribu
num deferebat, et siqua tesserula deësset , no
cens quaerebatur, et inventus morte plectebatur•
Qμaenam est, secunda pars Disciplimae mili
taris ?

Exercitia, unde ipse Exercitus dictus est,

Qua in re constabat ?
£xercitia erant vel oneris, vel operis, vel armo
IuIIle -

Quae erant omera militum ?

Milites Romani I. Cibum ferebant plerumque dimi
diati mensis, qui olim ex frumento, deinde ex
pane bis cocto sive bucellato constabat. II. Uten
silia , qualia erant Serra , Corbis, Rutrum, Secu
ris, Olla ad cibum coquendum etc. III. Vallor
plerumque tres aut quatuor. IV. 4rma , quae
non onus, sed membra esse censebant.
{Utrumae vehiculis utebantur, vel jumentis, ad
- haec omnia portanda ?
Digniores aliquando habebant Calones, sive servos
militares, nonnunquam etiam jumenta sibi pecu
Iiaria ; reliqui vero ipsi haec secum ferebant, et
tamen saepe quinque horis viginti millia passuum
iter confecisse leguntur. Tentoria vero et molas
jumentis imponebant: vehiculis raro utebantur.
Quomodo iter faciebant Romani milites?
Incedebant compositi in . agmen, quod ad classi
cum instituebatur, et primo signo cuncti taberna
cula detendebant; ad secundum signum sarcinas
jumentis imponebant ; ad tertium denique proce
dere
« '
incipiebant. . -

- - £2μάς
 ( 131 )
2μae locutiones hinc explicandae?
V4sa comclamari dicebantur , si primum signum
daretur, sed, si tabernacula detendebant, id dice
batur vasa colligere.
AQuo ordine procedebant ?
Agminis forma eadem erat , quae castrorum : unde
castra considens agmen , Agmen vero ambulans
acies dici solet. Et hoc agmen dicitur quadra
#um.

CQuid est agmem Pilatum?

Pilatum agmen est, si ob periculum immineus in
structa acie procedebant.
Si peryenissent in locum castris destimatum,
-
quomodo tum castra ponebant ?
Si prope hunc locum venissent, praemittebantur
Tribuni et Centuriones cum metatoribus, qui lo
cum aptum castris eligerent, eumque metarentur,
id est, suis finibus et metis locum secarent.
Quaenam erant Exercitia operis?
Exercitia operis in urbium obsidionibus, vallis
struendis, fossis ducendis , aliisque constabant, ad
quae peragenda, licet fabri im . legionibus fuerint,
quibus praeërat Praefectus fabrorum, milites taç
men ipsi longo usu hoc opus erant docti.
Quae praecipua genera fuerunt exercitii ar
amorum ?

I. Ambulatio, in qua maxime celeritas et aequalis

tas spectabatur. II. Decursio, cum ordine servato
quatuor millia passuum , in armis et sub signis
decurrebant. III. Saltus , quo fossas transsilire
discebant. IV. Natatio, quae in mari, vel flu
uine, castris vicino exercebatur. V. Palaria ,
quando tirones palum, tanquam hostem , variis
ictibus petebant. ' VI. artere, quae erat sagit
/ 3 tá*
 ( 139 )
tarum, aliorumque jaculorum missio. VII. Sali
tio, quando Equites gladiis strictis in equum lig
neum insiliebant. Haec exercitia castris , prae
cipue hibernis, instituebantur, dirigente ea Centu
110I16.

Qua in re consistit tertia pars Disciplinae

- militaris ?
In legibus, quales variae erant ; sic severissima
fuit contra furta statuta poena fustuarii in eum,
qui vel unius nummi argentei pretium abstulisset:
In hostico non praedari licebat: Extra castra mili
tes litigare non cogebantur; A militibus judica
bantur, etc. -

D E S T I P E N D I I S,

-
Utrum semper stipemdia habuerumt ?
,^

INon, ad. A. U. CCCXLVll. quisque suo sumtu

militabat , sed deinde ad Julium Caesarem habebant
denos denarios menstruos, quod postea maxime au
CtuIIle ·

Utrum aequale omnibus stipendium dabatur?

INon: Centuriones duplum, Equites triplum acci
piebant, et propter virtutem quibusdam etiam ma
jus solito stipendium dabatur, qui inde Duplicarii
dicuntur.
Utrum etiam frumentum iis dabatur?
Dabantur quatuor modii Romani in mensem, sed
Centurionibus iterum duplum, Equitibus triplum ,
quia hi servos quosdam habebant. -

Utrum Sociis tantumdem datum fuit?

Omnino Peditibus, sed Equitibus tantum VIII.
modii; , Sociis illud , gratis praestabatur, quia gra
- - tis
 C 133 X.
tis militabant ; Romanis vero pro frumento et ar
mis exigua pecunia detrahebatur. .

D E P R A E M I I s.
AQuaenam habebant rei bene gestae Praemia ?
Inter honores, qui Duci decernebantur, fuit Impe
7'atoris appellatio , et Supplicatio , sive publica ,
gratiarum Diis actio a senatü decreta; sed omnium
Honorum maximus erat Triumphus , * qui concede- -
batur Imperatori.
Quando comcedebatur ?
I. Si suis auspiciis bellum gessisset, nam, minori,
Duci, vel Legato, non dabatur. II. Si externos
hostes justo bello vicisset: III. Si quinque mil
lia hostium occidisset: IV. Si fines iuperii prQ
pagasset. • *

• •* guomodo triumphabat ? .
Veste Triumphali indutus, laurea corona ornatus,
et curru quatuor equis tracto, per urbem vehe
batur in Capitolium , praecedentibus Regibus cap
tivis, quibus manus post terga ligatae erant, et
sequeute toto exercitu, cum cognatis et affinibus
Imperatoris.
Quid im Capitolio fiebat ??
In Capitolium cum pervenisset Imperator, bobus
albis sacra faciebat , et lauream in gremio iJovis
deponebat.
Utrum etiam epulum celebrabatur?
Certo, et ad id Consules invitati deinde rogaban
tur, 'ut venire supersederent; ne eo die , quo Dux
triumphasset, quis majoris esset in eodem convi
vio imperii.
*. I 3 Quid
 ( 134 )
-' Quid est Ovatio? - *•

Ovatio ( 1 ) erat minor Triumpho, cum equo insi

deret Dux, vel pedibus incedebat, myrto coronatus.
Am etiam alia erant ?

Inter Praemia etiam censendae sunt Coronae, quae

erant variae, et parvi pretii, sed magni honoris.
Juaenam erat Obsidionalis?
Obsidionalis dabatur illi, qui Cives obsidione libe
rarat; haec omnium erat dignissima, et plecteba
tur e gramine, decerpto ex loco, intra quem ob
sessi füerant.
Qualis erat Corona Civica?
Civica Corona, e Quercu facta, dabatur, siquis
Civem servarat, hostique occiso eripuerat,
Cui obtingebat Muralis? .
Muralis dabatur ei, qui primus hostium muros
conscenderat. . . -

Cui dabatur Castrensis siye Vallaris?

Haec dabatur illi, qui primus Castra, vel vallum
hostile, conscenderat.
, Quaenam erat corona Classica siye Rostrata?
CJassica dabatur ei, qui hostem insigni aliqua vis
ctoria mari vicisset. • \

Qgae tamdem dicitur Navalis?

fWayaljs dabatur illi, qui primus navem hostilem
insiluisset.
Utrum -praeterea aliae fuerumt coronae ?
Aureae porro coronae fuerunt, nulla appellatione
. INon

-; 1) Dux ovans Diis sacrificabat oyem unde vox oyatio orta vid.
fe
 ( 135 )
distinctae, quae virtutis quorundam militum caussa,
dabantur. -

Nonne et alia erant praemia minoris pretii ?

Minora praemia erant I. Hasta pura, id est sine
cuspide ferri. II. Armilla, qu£e dabatur Pediti,
qui hostem dejecisset et spoliasset; Equiti vero ob
idem factum dabatur Torques, vel Phalerae, quod
ornamentum equorum videtur fuisse. III. //exil
lis, sive puris, sive pluribus coloribus distinctis,
donabantur.

D E P O E N I S.

Cui competebat poemarum irrogatio ?

Tribunis, Praefectis cum cousilio suo, vel etiam
lmperatori, a quo nulla erat provocatio.
£Quomodo ptrmiebantur ?
Castigatione vel ignominia.
gua in re constabat castigatio?
Haec constabat in multae dictione, pignoris capio
ne, vel verberatione.
Quotuplex est verberatio ?
Verberatio erat vel ad mortem, et dicebatur Fustua•
rium , cum fustibus, vel lapidibus, a commiJitoni
' bus occidebantur: vel mom ad mortem, quando vite
a Centurione, vel virgis a sociis, caederentur, et
haec erat flagellatio.
2uid si plures deliquissent ?
Tum obtinebat Decimatio, Vicesimatio, aut Cemfe
simatio, pro gravitate delicti ; id est, omnes, qui
peccaverant, sortem ducebant , quinam decem , vi
ginti , vel centum, ex iis virgis caederentur, aut
securi percuterentur.
I4 2μae*
 C 136 )
*.

Quaenam erant ignominiae poenae ?

J. Cum hordeum pro tritico alicui dabatur. II.
Cum quis stipendio vel ejus parte privabatur. III.
Cum discincti, id est sine balteo et gladio, in
prima acie prostituebantur. IV. Missio ignominio
öa. Vid supra p. 1go.

IN
 I N D E X.

A. Aerarios (inter) re
ferre, - 9o
A. a. A. F. F. quid
denotant,
Agmen, I3I
IOO —— considens, et
A. absolyo, 72 quadratum ,
ibid
A. antiquo » 71 , Agni arvales, 26
Accensi, 87 et Io3 Agonalia, 37
Accipio omen , 92 I Agnomen , 56
Acies, I94 Ala, 1 2O
— Ambulans, 131 Alba deleta, causa ma- ,
Accumbendi ratio, ' I Io gnitudinis Komae, 4
Addico vide- Do, Albata , aurigarum fa- ' '
Adfectionum animae ctio, 4o
* cultus divinus, I3 Album, 89
Adoptio in specie, I I4 Alta semita, 4.
Adorare et adoratio, I4 Ambarvales hostiae, 18
Adytum , 8 Ambarvalia, 18 et 96
Aedes Romanorum , I I Ambulatio, 131 ^
Aediles, 9I Amphitheatra, quomo
——— Cereales, ibid do condita et quot,
—— Curules, ibid 7 et 44 •
—— Plebei , ibid Ampliare causam , Ic5
——— Plebis, 97 Ambruare, 3i*
Aedilium insignia mu 'Avapxla » 93
nus et potestas, 91,99 Ancilia, 3o .
Aeditui , et munus —-— moyere, 3£
eorum , 33 Anciliorum usus, ibid
Aeneas, 12 4nimum bonum, ma
Aeneatores, I 26 Jumye, quomodo si
Aerarii, 55 gnificabant, , 47
I 5 .An
 138 I N D E X.

Anni divisio a Numa, 34 Auctor legis, 74

Annulus pronubus, 1 12 Augur et Augur maxi
Annus Romuli, 33 mus, * * 9©
Annus Gregorii , 35 Augurum insignia, 2a
Anubis, I3 Augusti forum, 6
Anquisitio, 1O6 Aulaea, 46
Antepilani, 1 I9 Aulaeorum usus apud
Apollo, 1I veteres, ibid
Apophoreta, 113 Aureum Templum, 8
Appia via, 6 Aurigae curruum cir- ,
Aquaeductus » . censium, * ,

Aquila aurea et argen• Aurigarum distinctio et

tea , . 125 praemium , ibid
Arae e quo ligno Aventinus collis, 4,
erant, I6 Aves augurales, 9 1I
Arbiter Coenae, 1 IO — felices et infeli
Arcus, - I23 Ces , ibid.,
Area circi, 39 Auxiliares, 118
— Templi, 3
Arenam (in) descen B.
dere , 44
Aries, - I24 B.esu. • Is
Arma, I 22 , 13O Balista, I 24.
— Equitum, . 12o Balnea et eorum nomi
—— Hastatorum , ibid na , 7
— Velitum, ibid Barritus, ' 126
Armatura , 131 Batuere, 44
Armilla, 135 P£ßqaot , I

Arrhae loco, quid spon Aellum indicere et im

sus sponsae dabat, 1 12 dicendi Ritus , s7
Arrogatio, -. I14 Bestiarii, 43
A8, '. IIO Bibliothecae, 8
Assamenta , s : ' Axa Bidental, 2I
menta , 3I Bissextilis annus, 35. '
Asylum causa magni Boarium, 6
tudinis Romae , , . 4 Buccinae, I26
' Athenaeum, , 1O

Athletae, 42.
Atrias 8
Cs
 1 : N D E x. 133) .
C. Centuriae Juniorum, 5g
- Praerogati
C. i. e. condemmo, 72 vae et jure
Caduceatores, 97 vocatae, 78
Caduceus, ibid -- quot in Le
Caeritum (im) tabu gione, I 19
las referre , 55, 9O —-- seniorum, 5g ,
Caestus, 4I ----- Tibicinum
Calones, I3o et aCCenSO•
Camillae et Camilli, 3o. rum,
Campi ,
—— Martius,
5
ibid
Cereales Aediles, §; …

Cerimoniae Regis sa
—— Sceleratus , 25 Crorum, a8
Candidati, 79 Ceres, 1 II
Capiebantur virgines Certamina Gymnica, 4 1
vestales, 94 Chlamys, IO9
Capite censi, 55 Cibus, onus militum, T .
Capitis diminutio, 6o - I3o
Carceres, 39 Circi, 5 et 39
Carceribus ( a ) ad Circuitio et Cfrcuito
/Metam , ibid res, I99
Carnifex, IO4 Circuitorum munus, ibid
Castigatio, I35 Circus flamineus et
Castor, I9 maximus,
Castra, 5 et 127 - quomodo insti
—— aestiva et Hi tutus,
berna, 127 Cives jure optimo et
Catapulta, 134 Quiritium, 6f
Catomidiare, I3 -r- tribu movere, 9o
Celeres equites, 67 C}vitatem mutare et
Censere bona civium, 9o transferre, 63
Censores et census, 89' Civium divisio ratione
Censorum, munus, ibid
militiae et sacrorum,
——— insignia, 90 - , ', 5o
Centesimatio, I35 Clarigatio, : 27 :
Centumviri, IOO
Classes civium, 53
Centuriae, 53 et I L9 Classici, ibid
---—- Equitum, 53 Classicum, ia6
~- Fabrum , ibid Cliens, 57^.
' .•
Cly
'x£o T.TN i D E .X

Clypeus, . 122 Comoedia Tabernaria, T.

Coelimontium , ** * * 4 ` ibid …,
Coemtio , ——— Togata,
I 12 ibid
Coena saliaris, 3I —— Trabeata, ibid
Coeritum (in ) tabu • ——— (in) veteri quid
' las referre , 55, 9o fiebat, 46
Cognomen , - - - 56 Comperendinatio, io4
Cohors, I2O Concilium et Concio,
Collatina via, 5 71
Coliegii magister , 24. Condere arma, 3I
Collige sarcinulas » Condere urbem, 1I

exi , yade foras , II4 Conditione tua non

Collium VII. Romae tut0r, II4
nomina , 3 ' Conditiones servorum,
Coloniae et Coloniarii, 58
62 Confarreatio, I 12,
—— Latini nomi Conscripti, 66
nis , 63 Consentes Dii, I1

Columnae , Consules, 86
–— Trajani et Consulum aetas et in
Rostratae, signia, - 86
IO — Jus in Pro
Comitia , 7o , 73 vinciis et
——— Centuriata vel munus, IoI
majora, 76 Conyentum agere, Io2
— — Centuriata vel Convivia , 1o9
majora quare Cooptare , 19
yhabebantur, 77
• Coriiua, * I2o
—— Consularia, 78 Corona , I34
—— Curiata , et — Castrensis, ibid :
ç quare habe —— Civica, ibid ,
bantur, 75 ——— Classica, ibid
——— Kalata , 73 —— Muralis, ' ibid '
—— Tributa, 79 —— Navalis, -- ibid -
Comitiorum tributo ——— Obsidionalis,
rum cauSa , 8o ibid
Comoedia media, 46 —— Rostrata, ibid
—— Nova , , ' 47 —— sine nomine, ibid
—— Palliata , ibid —— vallaris, ibid.--
CQ*
 I N D E X. * f*r
Cothurnata verba, - 48 Denarius, IIo
Cothurnus, ibid Desertor, 125 , 1 29
Crates, I24. Designati, -86
Cunei, 45 Diana, II

Cuneus aciei forma, 119 IDico vide Do.

Curia, Dictator, quam ob cau
52
Curiatim , sam dicebatur, ejus•
75
Curio et Curio maxi que Potestas et in
mus, 27 et,5a signia, 92
Currus ludi circensis, Diei ortus et occasus,
„* 4O 37
Cursus Gymnicus, ejus Dies, 36
ars, praemium et si — Alliensis, 38
gnum , ibid — Atri, 38
Curules, 85 — Comitiales, ibid
Custodes, 7I — Fasti et Nefasti,
Cypressus, 1 15 ibid
i

— lntercisi ,
D. — Profesti, ibid
Digitum tollere, 42
Dii agrestes, II92,
1Decedere proyincia, - aquarum, ibid
IO9 — fluminum, ibid
Decemviri, 23 — Gentium majorum,
——— consulari II
potestate, - minorum,
I2
———— Litibusju — • Marini, ibid
dicandis , - Sylvarum, ibid
IOO Diribitores, 72
Decemvirorum collegi-, Discedere in alia om
um, quando institu nia , 83
tum , 23 Discessio, 83
Decimatio, I35 Disciplina militaris ,
Decursio, 131 ejusque partes, 123
Dedititii, 6o Discus, 42
Delectus , I 17 IDiyide, 8g.
Delubrum » .\3 Divisio civium in Clas- .
* *,
“ses,
?
 * * 4s
* *

, ses, a ServioarTul-' * quites, II9

3- * 51 » 53 --— ordinis, eques
: , :;- in Tribus tris, 67
• • et curias, Equitum aetas, genus,
a Romu- ' census, dignitas, mu
lo, 5o• nus et insignia, ibid.
»———— rationeNa locus in acie,
talium,Ju I25•
- ris, Patri Equum publicum E
• ae ordinis
quiti adimere, 9o
et dignita —-— Traducere, 69
- tis » 55• Esquilina Regio, 4
Divisores , „Evocati,
79 I 18
Divortium, Euripus,
1 I3 39
IDo, Dico, Addico, 89 Exauctoratio, 12O
IDucere yictimam , ad Excubiae, I 28
4ram , 22 Excubiarum, ratio, ibid
Duces Proprii et com Exercitia, I3 I
munes , 12 I ———— operis, 131
Dupliarii, I 32 Exercitum scribere et
Duumviri , 23 conscribere, I 17
—— Libris Sybil Exercitus consularis,
linis inspici ibid.
undis, vel sa Exta consulere, 2$
cris faciun Extemplo, vide Licet.
dis, eorum Extispices, 22
que officium,
24
F.

E.
Eabulae praetextatae,
47
Ea au- perpetuum, JFacere pro sacrificare,
89 - 15
JEffugia hostia, Paces pro nuptiis,
22 1 13.
Epulum triumphale, 133 ' Familia, 56
——— funebre, I 16 Fanum, 13
Equestris statua, --- 9 Æavete linguis , 16
• « JFg•
 …D E X, Ì43
Pebruare , Q- • Forceps, aciei fcrma,
Februarius mensis a
Numa anno adjec Fortunae cultus di,
tu$ , 34 fmuS , I3
Peras, unde habebant, Forum Romanum, 4.
43 VetuS.
Feriae, Fratres arvaias,
37 s6
-
conceptivae, ibid Fundae •
-• 123
——- Imperativae, ibid Funditores, ibid
— Latinae, ibid Funera, I 15
Privatae, ibid Fustuarium, 135
——— Publicae, ibid
——— Stativae, ibid
Fescennina, I 13 G.
Fétiales, 27
. Fetialium genus et ho
nor, a8 Gaia • I 2£
----- munuS, 27 Galli, - 392
-—-—- ornamenta, o8 Genius , I92
Fidei cultus divinus, 13 Gens , 56
Flagellatio, I35 Gladiatores, eorumque
Flaminia, uxor flami munus,
nis, ejusque cerimo ----- quinam erant
niae, 29 et 3o - ibid.
Flamines Diales, 29 Gregorii XIII. Papae
— Martiales et anni divisio, 35
Quirinales, 3o Gymnasium, 4*
——— unde dicti, 29
Flaminia via, 6
Flaminum honor et ri PH,
tuS , a9
Flammeus , I I2

Foedera, quomodo fie HI I. V. I. quid ? I9).

bant, a7
foedus icere, ferire , Haruga, $%
percutere , pro face Haruspices, ibid
re , ibid Hasta, 192
Rora, 5 --- pura, 135
Ha*
 •

ά44 I N D E * X,

Hastati, I 19 Imperatorum legati, 19$

Hercules, I9,
Imperium Provinciae, !
Heroes, ibid IO2
Hiberna castra, 127 Incremcnta urbis novae
Hippona, I3 a Regibus, · 4
Hustriones, 48 Indigetes Dii, 19.
Hoc habet, 45 Indusium, IO8
Homines cum cursori Ingenui cives, 56
bus comparati, 4I Interkalaris mensis, 34 .
———— Novi, 58 Interkalatio Pontificum
Horae Romanorum ,' 37 et confusio inde or
Horas , qui numera ta , ibid
, bant, ibid Interpretes,
Hostiae, * I6 Interreges , an etiam
————— ornatus, ibfd sub consulibus, 94
Hostiis (quid in) re Interregnum et inter- ` '
-quirebatur, 16 rex, ibid
Interula, Io8
Isis, ' ' . 13
I. moneta, 4.
Itinera militum, '136
Judicia, 1O4
I. I. S. quid notat, I II — Populo relicta,
Januarius mensis ,. a ` Io6
Numa anno adje — Privata , IO4
ctus , 34 — Publica ordina
Janus, 1®
ria et extraordi
Iduare , 36 naria, Io5
Idus, ibid Julii Caesaris anni cor- «
lgnis vestae, quando rectio, 34.
novus in ara pone Julium forum, 6.
batur, 25 Juno, 11
Ìgnominiae poena » 136 Jupiter, ibid.
1licet, 1 16 jure yocatae, 73
Immolatio, 16 Jurisdictio, 88
Imperator, * 122 —— Civium Jure
Jfmperatoris appellatio , Quiritium et
i. *. - I 33 optimo, 64
w-— insigne, 122 Jus domini inservum, 58
Jus
 IX N3 D(f E^t X; ί4$
fus Honorariim, 89 Leges mifitum; ' ' *r3i
[legio , - ' ' . . • • r 18
— Nominis Latini, - 63
—- Patronatus ,
* • .
57
- - -
Lex annua, * ~-89
- Postliminii, 6o — Duodecim tabula
— Sociorum Latino • rum , 95 .
• * rum-, • : *' ^i 63 Libare yinum, ------r7 .
Libatio,'' ' ibid
εὐ < ' ' • • τ Α --- - JLibertate ( in ) mo- -
Κ. Q; 7rari ,• ** ; - 7, -

Libertatis cultus' divi=-

•*% ' nus,^ ' ' , I3
Κut. vide Comi Liberti libertini, -58
t1a. ^ r 1Libratores, - * I24
Xalare ,. . • ' ' ' * * 36 Libri sibyllini, '.' ----2,
Kalendáé êt Kalenda- . Licet , vel extemplo, 17
v. rium , * * * --- ibid *''
Lictores
nus, eorumque mu-1o3
• - • •

Razryoμatyrsfaz,--- - 23
* ; • ■ fíitare, quae victima*
` … dicitur , : ** 23
: . L. Lituae tubae, - I26
: « . . . • * * ----- - Lituus ibaculus, ~go
: Loca sacra , I3
]Laena,
A/acerna , • • • . I09
--- --- - ibid Lorica%**;
Locus' Impératoris,--I25
19O
τLanista, Luceres vid. tribus,
44
Lapides' (per) distan-* Lucta, 4%
: tiae numeratio, 6 Lucus,.' . ' i4
Larariurh' et Lares, * 12 * Ludi, an ad sacra? a
IILares et Penates, pro '-} quo, et qua occa-*
Aedibus ipsis,- -ibid • sione' instituti , .eo- .
i Larium ornatus et usus, >rumque distinctio, 39
, --- ----- ibid : — Apollinares, • 49
Laterculum , 1 a5 ——— Capitolini, \ ibid
- Latini Juniani, 60 : — Cereales, ***'''ibid
3 Lator legis, - - - - 74 ' — Circenses, * '*
Laudatio funebris, * I 16 I --—. Deceanales, (1, 5o
ILecti convivales, 109 — Extraordinarii,
Lectisternium, 15 ' ' '* ibid
: Legati s*** 1o1 , 192 * -— Floreales,* * <*-#9
• •u - û
' ¥46 Iy N;; D ; Et^ Xa
, Ludi, Fufebres, : 116 Ilustratio: Agrorum, 18
i*— Gymnici , , , 4o -—--- Hominum
e--- ubi ede privatorum , -
- bantur ,— -' : ibid
;* , - ibid ——— ordinaria et .
populi, ibid
b. cti ». ., 41 Lustrum, 9o
•_* {√ , , 5o condere , u8
ea— Martiales,, , , 49
— Megalenses, si- ;
: ; ve Megalesia, ibid M. - sr
-— Natalitii, , . .'50 -; ' ' ••• 1 '. + s.
— Plebei, 49
£-— Quinquennales , :
*. • . «* * . • - 5O Nîâgister cóilegii,
— Romani s: ma- ! ' - Equitum,
£^ : gni • -. . …;.,49 —-——— ejus po- ::
— Saeculares » . ibid teStaS et
g-— Scenici, , : ,, i, 45 insignia,
$•— Stativi. • • • • i48 *a-

z· · · 93
—— Trojae , quales » ; —— Saliorum, 31
& : , . . . . . . ,. 42 —— Societatis, ú8
———— unde no Magistratus, g 7o, §4
ô. men,» ,,a : _ * • #* £
., . . quo. 1n inarii, 85
* • venfi, et i -- Majores, £
quid hic : J. . * ' . '; ibid
* ^ , , • . fiebat» , 43 ------ Minores, *
— Votivi, :;.'} 49 e • •- ibid • .

ILudos (ad) yenite , : ——— Ordina

... quas nemo yjdit, mee. …:..; rii, ibid •. • • •

X 2nquam videbit , — ibid ' ——— Provin

i Ludii, Ergastuli no-- , . . , r ciales ,
H. men ». ' ' ' ' J -- --—44 v . . i. ibid. et Ior'
« Luna, - 12 ——— Urbani, 85
Ā£upercalia, : 38 et 37 ¢ - , Urbani
- Lupérci, -* - - 3I Majores,
• -•- --

; Lustrare, . i8 , ... extraordi

, Lustratjo,
-• t
. ; — 17 -
-i
. ts.. . natii, §£
 1. N D & E ;X. f £4?

NMagistratus Ürbani Milites, : _ i * :- ir?

: Majores Ordinarii, ibid ——— e quibus clas
——— Urbani Mi sibus eligeban- /? ç

riores extra- -- tur , , ibid

ordinarii, ibid ——. quot in cohor- ;
■ •• • Urbani… Mi • * te , • . . . 'v 1 18
mores ordi —————— Legio- ^i
•.. f narii , *' ibid . one, ibíd
Magistratuum Privile Mimi,' - -£&
gia et divisio, 85 Miaa, •*, ' III
Manipulus, 1 I9 Minerva, 11I
——— quot in le
gione, ibid
$Ministeria in Castria,
• I 9,
§
Mansiones, 147 Ministri Sacerdotum, 3¢
* Manum dare, 42 Missio Causària hone
Manumissio, 59 sta et ignominiosa ,
e- censu el i - A* 1
vindicta , ' ' Mitra, •^ , … ”
... ibid Mola salsa, • • I6
•— — Testamen- ; Monopodia, ... - - ibg
tO , ibid Munerarius, s. . *•*
- Manumissionis minus'; Munerator, … … , ib\d
justâe species, ibid ~Munia, , - … Io8
_Mars, . *; ' : ' II
Municipes,•' •* • ' 62
— yigila , 31 • •• .• • •_»

Mausoleum, Augusti, 1 1 «• rr • :* * , *;, , ,, , ••*

7. Mensae , 1O9 ^^ N. „ . * 1 '
: Mensarii, . ;*..*.*. 1Ö1 • * * * * ■ * • .•*»- • --- ---
8Menses, eorumque no- ! ^) * *g- ** ;
mina, * * 35 E • L. quid- notat, ~ta
: Mentis cultus divinus, Naeniae, f, ** 9 33 et- rr5
:. e •• . •* * * 13 Natatio ;***^ * ' -- 13*
: Mercurius, * I I Naumachia, ** 44
Meridies, Neptumus, % --- 11
` , 37
: Merkedonius mensis, 34 ; Nervae forum, 6
i\ * Metae, 39 Nobiles, -

' 57
* Metari locum ad castra, IVomen deferre, 105
· - L -~--- 1 3I
Womenclatores, * . .?9
*s. .' -
\
? Κ g N?.

<
 *4& I.XN 3D s E VX. 1
Romina Romanorum j , , Ordo, ~quid et quotu- .
-,• • ' , - *, - -—56 ; plex , • • • * *; 64
Nominis mutatio, 64 — Equestrer , 67
INonae, :, f 36 — Plebeius, 69
`Notae Censorum, — 9o — Senatorius, 65
Numera senatum, 84 Oscines, aves, --- 9 II
Nummus ,—-—-- 1 1 1 Osiris, , , , vt I3
fWuptiae, I 12 Ossilegium, .. I 16
•—— quot modis. Ovatio, i • . . 134
} i i contractae , : ; s *•* '- • -
* i , , ,., ibid t . r, • ' ' '
Nuptiarum ritus yo-ia IJ3 / . . . ji f P. —---—-
ί- , /:.'; , e - !'.' ,'
s3 , ' •' , , .ir ;*^ IP - ' . , .
•* ;. . O. x • •• . * *, • C. quid notat, 66
· · ·· ··· · ·· · · ·· i·2 Pacis cultus divinus, 13
- Palaestra, —------42
IOhaicus, , , ; 39 Palaria, …. ; I3I
{Cydea, , , ; . . , 1o Palatium, 4
qoiawordλος » et oiaverwd- IJ&Ay , ' -.:------- 42
^rog ,
. . . .::..... „ „ go : Palilia, S. Parilia, 48
f Oleum et operam: per- Palla, i .i. o*. ' , id9
. ; . dere , , , :49 Palladium, sc. . . . . . 25
: Olitorium forum, ….... 6 Pallium , , , 167
Qmem accipio, o 1 Palma, victoriae Gla--
Omina ab hostiis immo- . i diatorum.praemium , :
latis, . . 22 Q > . c. 2 , 45
—— e cantu et vo- , Pancratium, . :.* 2 42
latu avium,* 2o Pantomimi, tc, , . . . „ 48
- . e Flamma, , £3 . Parabatae ( cursores)
, —— e Pullis , pia ,,,:, 1 , unde;dicti,.. - :: - 41
j —— e Sanguiae, et e Paranymphi, I 13
;>;- extis, :{:.. :,!;'£3 . Parazoi:ium , a' ' ' • 121
| — — e Tonitru q et , Par bene compositum , !
£} Ëulmine, , ; ' 2 1 . . . .:j;i e. .…. £4
« Qnera militum, eii* 13O Pater Patratus, … , £7
: Optiones, % X. «•*. 121 Patre$, ot ;i:j , , ; ,. 65 -

, Orchestra, sea, est; 45 : —— conscripti, 66

• •i *. A. - Pa
 1 * N 3 Dœ E, X, t42
fatricii, ' .r . . -65 Poenae militum , ^* 13s
Patrii Dii, , . . I2 Polluce utroque ali.T:
Pecunia, £? : I 16 ` quem laudáre, * 45
Pecuniae, foenori da Pollux, . . • •; ….. is
tae, quando ; exige-:;'l Poliorceticae machiaae, ;'i
' bantur, t * 36 {}. £ 19$
Pedestris Statua, --...…9 Pom9erium,… - ' • , §
Aedibus irc in sentem Ponticuli, . • • • . 7$
tiam alicujus , -83 Pontificali honore, quia$
Pedites,\ 1 19 £uncti sunt, 49
Peditum locus in acie, Ponitifices, ibid.
124 Pontificatum, quamdiu *
— Sociorum lo retinebant, ibid
cus in acie, 125 Pontificum coena, ibid
Penates, • r% Popae, .33
Peregrini, 63
—— Dii, I3 Porta Capena, . . - 4
Perlitare, i — 08 Portae Castrorum , ia?
Phalerae, a I35 Portae Castrorum Prae- ,
Pharetra, I93 1 toriae et Principales, t
Pietatis cultus divinus, — .… » - - ibid
:- - - 13 —- Romae, , 1i
Pilani 9 * »;; I 19 Porticus, . .* .
IPilatum agmen ,' - 331 Postmeridies, , :, 37
Pilum y *' , m23 Potestas, , 7®
Piscarium forum, 6 ------ Provinciae, }
Piscina publica » • • -• .4 a . f. jJO$
Planipedes, 48 Potestatis Tribunorum .'!
abusus, f . , , …. a 99
Plebe (de) esse, quid? Praecones , eorumque
munus, • * ■ • 104
Pkbeii* ordiiiis esse, Praefectus annonae , iioö
quid? ' ' ibid --- -- Fabrorum , , \
Plebeius ordo; - - - ibid •J • •; I3t -

Plebiscita, …; 8O
** • .
Plutei, … • i 124 - •• - lis sub Au
Pluto, • *• . I2 c; gusto, ... o94
Poenae in incensQs sta --- munus, v. 94
- tutae 0 9e Praeficae, si 33 et vi5
* *
-* Κ 3. Prae
 * .
.•

*so I* N 3 D** E* X;

Praefhia militum, : 133 Pùgilatus, • i** 4f

Praenestina, via, t.6 Pugio, « fi'* v:ro I
Praenomen , • • • * • . 56 Pugna equestris et pe- ';
Praepetes aves, . ••• ar destris, i** ' , •: : : 43
Praerogativa, ;.. 73 Pugnae signum, p . . 126
Praes. Io6` Pulvinaria, . , ; ; ; 15
, Praesul saliorum, * . - 31 ——— (ad) omnia, 'i
Praetextati, i, •* IOS I4 - - - - • .

Praetor, y,^* • * - 87 IIvpogævrslø, . * 23

——— Peregrinus, g 88 Pyrricha, * - 43
—— Urbanus, * ibid. • ' •• • . •
Praetoria Cohors, , 118
Praetoriana Castra, ' 5 „ Q.
• r
Praetoris aetas, insi * •

gnia et munus, .. - 88
Prasina, aurigarum se- '*
ctio, , 4o
Qusione … perpe-.*:
`- tuae,. * ' •. -. 105
Precandi ritus, :* 14 —— —— perpetuae.'
Priapus, · 13 : Ambitus, '*
Primipulus, '. 121 .;.;. ibid
Princeps senatus, 66 — — *-- perpetuae.'*
Principes, . . 1 19, 120 Majesta
Principia (via castro- 'i tis, . i; ibid
. rum ) - 197
IPrincipium , • ., 73 : •
Privati, ' i --- --7o - - ., • • tus, …. ibid
IProcestria, : i 97 — — — . perpetuae *.
Proconsul, '' ' * ... Ioi '* Repetun• .
Proconsulum insignia, - darum , '
~t. * IO2
-

- * •• A .- ibid
Procubitores, I29 uaestor, 97
Proletarii, 54 3* pariaai, ibid.
• Promulgare legem , - 74 — Provincialis,
IPropraetor, IOI, *-— Urbanus, e- *;
Propraetorum insignia,- - • jusque , mu-^,
• . ** -

nuS, I09
i ibid
Proscenium, , 46 Quaestorum insignia et
Provincia., Consularis--- aetas , *: •..* *** ** ibid.
, vel Praetoria , * 1or *.' • -*Ji ;
• • • *i . * -. Quae
v
 I. N. ; DE; E%TXJ t5r

Quaestorum munus-in ? Ritibuse.quibus. sacer- .?

s% Provinciis, · · 1O2 * * dotes inauguraban
Quatuordecim (in) se ^ tur, s tft , • 19
v dere , * *** — -45 Ritus in funeribus , .
natuorviri viades, — 1oo •.'.t cf';':.i*: 115». i 16
¢Quietis cultus divinus, Rogatores,
Romae origo, • ..-:72
~ • .
* * , *' ^*, ** ------ --I

Quindecimviri libris Si — Regiones, vid

byllin. inspiciundis, 24 * . Regiones,
Quinquevirimauris refi- -. Rostra, •

ciendis, • , , ; : … Ioe Rudiarii,

quirinus, • • • ;
• ' :
• • • 19,
:
Rudis,
« •' '-' -
e *

Russica , * Aurigarum
- -

ib i.*

r - factio, *

* * R. • ' -

¢ ; • *- • • :•

' . .'.i v.e S. ■ .

TRa-rari,
… edamtruare, . , 31 si
Regia , domus Regis';
*. Sacrorum, . •' . ^ . . a8 S.calum, '' ; • 14.
Begina viarum, a;i , 6 Sacerdote mortuo, quo- .:
$-—-— uxor Regis sa- ? * , modo novus institue- -;
crorum , . .:'. 28 -batur ,• . . . . . 19
Regiones , quatuorde- - . Sacerdotes, . , . ibid
δ cim, 4 —— quis insti- 3
Repotia, :: T 1 1 3 * * ' tuit, -- - ibid
JRepudium,.*.*...* 1:1 14 Sacrificantibus ( in )
Res • tuas , habeto tibi, - : Personis quae obser
&: , . -■• i • • • ' • • • I I4 , » vabantur, , : -15
JReum yideri hoc fecis- ' Sacrificia, .. ' 14
• * ■ 56 , . io6 Sacrificiorum • differen--
Rex coenae,***** ***• 11o tia, 17
— sacrorum, s: sacri- ! -_• ritus, I5
^^ ficulus , ejusque Sacrificium : amburbi
• • munus, ;* a8 - llIQ • ,* 18
Rhamnensis tribus ; 51
Rhea, · · · 12 Sagittae, * *. 123
•
- .: & … :.'..,* * • • • • •• v • • ,
Κ 4 . . . .Sa
.*
140 IY N y Dr. E;^ X;

Sagmina, * ofnameatum : Senatum (ad) refér-^

fetialium, -* -* . 98 fe , - $a
&agum , , viro9 Senatus, 8m
Saliaria, … i ■ i • i3i ——— auctoritas, . 99
Salii, eorumque mu e--- consultum , )
: vnus » - ** 30 _I : ;; I. 83 , $+
Salitio, , , , , . 13a •—-—--- consultum per
Saltus . . 44 et +31 discessionem, ;.'
Sanniones, 48 … - ibid
(Satufnalia, - - '*' w% —----- Dimissio » . 84
8aturnus, .: ,. • 1* Sententiam , quomodo
Scenae genera, . - 46 . .Judices ferebant, • io5
Scenici ludi, vid. ludi. Septicollis, unde Ro
Scholae, , , * . I© ma? , 3
Scribae, - Io3 Sepulcra, . * I■
—— Praetoris et Sequestres, 79
Quaestoris, ibid Serapis, & I3
Scurrae, 48 $erra, aciei formâ, ia5
Scutum , 12o Servare ooelum , yel ,i
ßella curulis, : '* : V 85 s de coelo , , : 21
Sellisternium,. …;..;..- i5 Sestertiuum, s
Sestertius4 t * ; I Io, 1 1&
-- •

Semones iDii, -i • ***,* 12

qSenatorem senatt, md $igna, 125
; rfyere , . . . . . . * 90 —-- am erant sacra? . .
196
Senatores, • -.- - - 5
w-— gentium ma* Signiferi, I2!t
jorum et mi Socii Latini,. . . 63
… inorum, .. .'ibid — quomodo con- ...
â–— Pedarii, 83 £ ; scribebantur, 1 18
senatorum aetas, … 67 Sociorum âivisio, i$o
--_• Census, ibid • 192
•—— Genus ordo, Solisternium., ^ i5
Sosigenis anni corree---
'—--- Magistratus, 3io, * ..• .' ' 34
39
- insignia, *** 6? Spina,
8 ,
i— Sénatorum £Sponsalia, iio
3. ^ . Numerus, 65 Sponsiones, JQ
Senatui, Populo Ple Sponsus et sponsa ,
�ique » .. 4o ibid
S.

/ •
 i N i D ' E. ix, 153
S. P. R. S. quid mO- i • Tabernaculum Consu- !
?:-tat, • ' ' ' 64 n. 77'-

Stativa castra, : ' r **. 127 Táe, pro Nuptiis,''

f•* . t
Statuae, 8 - • • 113
-

-——— Equestres, ' 19 Talasius, s: Talassio, , *

•——— Pedestres, ibid - - - ibid
-— quat materia t : Talentum ,• ---- I I f
; fiebant, — ibidTatiensis tribus, 5I
—— Togatae, - ibid Telum , 123 • -

——— Triumphales,--- Templorum numerus , -8-

ibid Templutn quid? - - -13
Statuarum usus et Jus, Aureum , -8
: : : i ^ , . I , ibid Coeli pars:, , £
Stipendia militum, 132 '•--•. · · · 9O
Stipendia quot quisque Temporis ordinatio-ad--
conferre debebat,
. r
I 17 ' quem pertinebat, 33
Stola, "
* * _*
1o9 Tempus, r ------ ibi
Studium et fayor, Tessera et Tesserarius,-
Strenae, quando mit-* ,^ --- 12&
¢ . tebantur, . ' ' 36 Testamenta, ubi repo--
Subconsules, I 22 nebantur, a6
Subucula, Io8 Testudo, I 23
Suburarium forum, ' . 6 Thalamus, ' ' • 113
Succedanea hostia, 2& Theatra, 7 et 45
Succenturiones, 1 : 121 Theatra, quomodo con- …
Suffectus, consul , : 87 : … dita et quot, 7
„Suffragia ferre et de- Thermae, ---- ibid
: scribere , 71 , 7a Titns Tatius, 4
Suffragii jure aliquem Toga, - .^** io
-

priyare, , 55 — Picta, Pullâ et c

Suovetaurilia, 18, 9o tin- sordida, • ' • ibid
Supplicatio, 14 Torques, I 35
- in honorem; : Tragica, '. '; . 46
***. Ducis, 133 , Tragoedia, . . :.';.: ,, 5
'.-• - ÊTrahere victimam , ad
. ; : '..: T. , , , '' aram , f ' 22
T Trajani forum, -------6
.Jl abellae, , , • • » 74 © Transiiberina regio, 4
: Tabernae, . . .',, ai i,i ii , ;, ,, . . . …------
*- / \ Trans
1544 IY N;; D. ; E ,, X,
••
Transvectio annua, , , 69 Triumviri, Reipublicae -*

Triarii, 1 19 `constituendae, 96
Triarios (ad) res re- . Triumvirorum * origo , , :
: diit , ibid - - , ibid.
Tribuni Militum , eos. '' Troja, ludus, 43
' rumque munus, 1 16 Tubae,. - - 126
- - Milit. t. Con Tunica exterior, io8.
sulari potesta- . -—-—— interior, ibid
*

: te ,
a - 95 ----— Laticlavia , • ibid.
----- Plebis » 97 ——— Recta, ibid
Sacrosancti ,. Turuna, 1 19
Turres, : ; I24
Tribunorum plebis ori Turris, aciei forma ,
c 30 » ibid 125
-_ Collegae ,
ibid
munus, ibid. - - U.
potestas, ibid
utilitas, 99
utrum sub , . U.Mmbra
ILIO
lmperatori Uncta et nigida Palae.
- bus, 99 stra , 42
Tribunus a tribu, 51
J. R. quid notat, 71
Tribus, 5o Uragi, . . u:. . . . I 91
—- Rhamnensis , * Usurae Romanorum , 36
etCe. 5I [Usus in Nuptiis, iis
-— Rusticae et Utensiiia, ' . 130
Urbanae, 51 Uxor , *. I 13 .
'Tributa, vide Comitia, ,
Triclinium , . e \
Tripudium solistimum s. - , V. • !. *
et Terripavium, 41 ;
'Triumphandi ritus, 133
* Triumphus , , quando; W allum, Castrorum,
concessus, ` ,, ibid 127
: Triumviri Capitales, 99 Vallus, onus militum,
—— Monetales , * Vas, IO6
;- • .. .ICO Wasa comclamare et
—— Nocturni, ibid colligere , , ... - 131
-- i Ves
 V,

`r: N. m: E/. x). ίςs

Velites,- , c. 8 119 * * * cerdbtibus r' J
J/elitis, jubeatis Qui I — dabantur, 17
rites, 71 «--- quae pars · 7
Venatio, .\ 43 , \ • Sacrificanti . A
Venationis distinctio , : * servabatur, ,
ibid e ibi&
§Venatores, . . . ibfd Victimarii, 3$
Veneta, aurigarum fa Vigilatores, 129
ctio, 4O Vigiliae, I 98
Venus, II Vigiliarum ratio, ibid
Verberatio, ;2 , 335, Vineae, 124
Vernae, . ' ' 58 Virgines Vestales, 9.
Vertumnus, I3 Virginum Vestalium
Vesta, II aetaS, 25
Vestes, 107 ——-—-— leges ,
Veto, 77, 99 *. ibid
Vexilla, I25 , 135. ———— Munus,
Via Appia, 6 ibid
— Collatina , ibid --— Nupti.
— Flaminia, ibid ae, ma•
— Momentana, ibid lum 6
— Praenestima, ibid men, ibid
— Sacra, ibid
— Vaticana, Éyid **• cium, si
Viae, ibid
ignem
—— directae, Ia4, 127 sua cul
—— Privatae, 6 pa extin
—— Publicae , ibid gui pas
-— transversae, 124, sae fue
- 127 rant, ibid
Viarum distantiam , - - violata
quomodo numera rum poe
bant, 6 '• na, ibid
— Regina, ibid Virgo Maxima, 25
Viatores, 1O4 Virtutes , quáe cole
Vicesimatio, I35 bantur, f3
Victimae, 16 Vita Gladiatoris victi,
——— quae partes unde pendebat, ... 43
Piis et Sa
Vi
 r56 E Ni Di E X.
Vita : hominum stadio Vulcanus 2 - -
- - Il
4I
Vitta, - º - --- 109
l’ota concipere et nun- e Z, º
cupare, a I4
Moti damnari, ibid
Potum solvere, ibid
-
-
. -
- -
-
º a 4 i i - --
si - -
- º e - - -
- - - -
º -
- -
- - - - e ri: - - - - a
- - - º º - -

- - - g
, º s l R - I - - N - I S e - - -

- - a º - s - - - - - -- - - - - - - - -

- - s
f - - - e - - -

-
-
- .
- - -
-
º -
r - -
- - - - - -- -- - - - -
- -

i -
- - - º.
- -

-
- - -- - - -- - - - -
- - -
-
- - - -

- -
- - -
-
- -

- - - - - - - -- - e - s - - - .

- - -

- , ! - e - -
-
-
p- - - - - - - - -

-- s: - - e - -
-
-
- -- -- - --
-
- -

- sm- -
i - v e - - -- - º -

- º - i
a - - - - - - -
- - - -
-
- º , , - - - a - -. - - - -- ---

a - - - -

i º f “. -
- - -
- -
- -
- - - :
-
- - s - - -
- º - - - - - -
- -
-
-

r - - -
- -
º º º
s - s
« - - - - - - e a e . . . .. .
- - - º - ,
-
-
- º 3 - - º
-
t - - l
- - - -

- - - -
-
º
- - - - : 4, i - -
-
º , a º -. 4 - - -

- -
-

- s- g - e,- - - - - - - - - - º
- - - -

- - s - - º
- - º - - - - - -
e “ - , - e -
- - - -
- - - - e - - - . º
a i -
e - s
- -
-- - - - -
-
- - - - - - -- -- -
- -
a - - -
- -

-
-: - - .
- - -

-
º

-
 -
/ * -

-
* . •*• - -
e • * ; -
-
• '»

- •' n. *, » ;
- • *-
- . - * * ** • · · - r. ,, , -

- * s • -

• • *. • • . *.

: .: r :

coRRIGENDA • t ADDENDA. .
• • • .£- • ; . . .:••.••• • • . ; , 1 , •• . • . !
• • • ' ' •• • •• .. . :' * • • **•, . . .. '. -
•

Pagina 25. •„ *Non

• . •
debebant mimores * etc.
_ •* • i _ * * ' * . . ;
legatur: •

Νon debebant minores esse annis sex, nec majores

annis : decem,., . ; . • e. •*• -* , » . .'. : -: :.:. . .• *.•
.

w'' •• • *J Ê si ad ba - o. -* •• .• • ' '

A SSE 4
· · · ·; 3. P £ -

t. . •; pgg.. I I O.
, • •• … >. ..;

4, apud Romanos iamjam elementum totius

rei nummariae , nomen habens: a nomine aes ,
significabat non modo certam pecuniam, sed et cer.
tùm pgndus, et certam mensuram. As igitur sua'
natura'nihil aliud erat, nisi aes, sive massa aerei,
quae ante nummos signatQs appendebatur, mensu -

pondo explens. "Postea, quuri ervius

• ram librae

Tullius Rex nummos aereos signare institüisset, hi

quoque asses vocati sunt , quoniam qiiisijue li
brae pondo respondébat. Postea autem assium pon
dus saepius' inminutum est , factique assés $e **•
tantario pondere , id est duarum unciarum.TPostea
unciales (*), ita ut XII. asses unam libram pon
- * do
--- . • . -i . * 2

(*) Hae duae * assium imminutiones-factae sunt , ut ingens

aes alienum, quod acrarium bello Pun. I, ct II. contraxisset, ex
pungetetur.
 ( 157 )
do, sive assem antiquum, aequarent; denique eti
am semiunciales. Ne igitur asses minoris ponde
ris cum vetustis assibus librariis miscerentur, hos
appellare placuit aes grave, a quo differt aes rude,
id est massa pensilis , nec signata pecunia : aes
vero grave est signatum, opponiturque assibus sex
tantariis, uncialibus et semiuncialibus ; vid. PeRI
zoNiUs . de aere gravi , et BUDAEUs de asse et
partibus ejus,
- • , „* * - • • • •• * **

pe, Divi s 1 o n £ A ss 1 s.
As, seu gravis, seu levis, coi;stanter dividebatur*
in XII. uncias, Hinc omne totum et integrum
apud Romanos, v. c. hereditas, in XII. portio
nes , distribuebatur , adeoque Heres . ex asse , est
is, qui solus integram hereditatem accipit : ' Heres
ex semisse, qui dimidiam partem , et ita porro ;
ut facile cognosci potest ex sequeiiti tabula, in
qua notata est, divisio assis in partes, -

As 3 valébat uncias XII.

deunx , ' 3; —— —— XI. ' ' ' '
I. ' dextans, 3 —— —— X.*' * '
dodrans £ —— —— IX. ' ' '
I bes ; —— —— yìII.
, septunx 3 —— —— VII. '
, semis ; —— —— Vi. . .
quincunix ,3 —— ——-— V. j • -' * ' , '
* triens ; —— —— IV.
quadrans ; --- -— JII. . . . .
• - - - - -• i •*. v--- -- i--. .- - Sex
 C 158 )
Sextans £ —— —— II.
Uncia .# — — I.

Haec, ut tironibus utilissima, addenda putavi*

minora vitia corrigant ipsi lectores.

sc.
 t^ *- » Y

--------
----•
-

- -

- - -
- *- * *. -
- - • -
1.' *-
- - - - -
-
- - - - - : - 2:;',i , •* i * jj* , n ::
*•. •.
-- - -

-. -

--- --
•
• •• • • • • • • ••••• • ！•
~ ！ -- - - - -
-__）~~~~
-