STRUCNA PUBLIKACIJA SAVREMENI UZGOJ VINOVE LOZE - “ &. VOCNI RASADNIK "POLEN" Tesli¢ t @ Simo Jovitié s.p Banja Vrucica UL. Lipljanska 21 Mob. 387 (0)65 758 109 y polen@hotmail.comSadrzaj str. U vod Cen eeee ee CCE ee 1 Ekolo&ki uslovi 1 Klima + 1 Zemljisni uslovi 2 Podizanje vinograda..... 2... eee 2 Izbor polozaja za podizanje vinograda 2 Izbor sorti i loznih podloga 3 Ekolo&ki uslovi 3 Regulacioni radovi 3 Neposredna priprema zemljista 5 Naéin sadnje i obiljeZavanje sadnih mjesta 5 Sadnja vinove loze : 5 Njega mladog vinograda do -stopanja u plodonogenje 7 Nasloniuvinogradu ........ 2... 8 Agrotehnika u vinogradu 9 Rezidba vinove loze 9 Uzgojni oblici iv Zelena rezidba 12 Obrada zemlji8ta 13 Dubrenje 14 Navodnjavanje 16 ZaStita vinove loze 16 Berba grozda 17 Podlogeisorte vinoveloze 6.2... oe eee eee eceeeeecececee eee 18 Proizvodnja loznog sadnog materijala Proragun rentabilnosti proizvodnje stonog grozdaUvOD Vinova loza je jedna od najvaznijih kultura sa stanovi8ta ishrane Ijudi. Plod ove kulture ima visoku hranljiva vrijednost, jer sadrZi visok procenat SeGera koji se kreée od 15-25%. Ovako visok sadréaj Seéera ne posjeduje nijedna voéarska kultura koja se gaji u nagim uslovima, Pored visokog sadrzaja Seéera plod sadr2i i druge hranljive materije koje su veoma korisne za ljudski organizam. Zahwaljujuéi visokoj hranljivoj vrijednosti groZde ima Siroku primjenu, tako se najveéa koliéina koristi 2a preradu u vino, sokove, demove i suSenje. Takode, se dosta velika kolitina koristi u svjeZem stanju za ishranu ljudi. Ova kultura je znaéajna i sa stanovi8ta njenog prilagodavanja razligitim tipovima zemijista, Korjenov sistem vinove loze je veoma razgranat i prodire duboko u zemljiste. Zahvaljujuéi ovoj karakteristici, vinova loza se moze gajiti na terenima gdje ostale kulture ne mogu uspjevati. Zato je vinogradarstvo u svijetu pa i kod nas locirano na breZuljkastim terenima, gdje se ne moze obaviti navodnjavanje. S obzirom da na veéini zemlji8ta u na8oj zemiji ne postoji moguénost navodnjavanja ili je to vrlo tesko obezbjediti, treba gajiti vinovu lozu koja moze dati dobre rezultate na ovakvim zemljitima. 1. EKOLOSKI USLOVI Uspjeh gajenja vinove loze zavisi od niza Ginioca, ali su najvazniji dinioci spoljne sredine, na koje Zovjek ima malo uticaja (klima, zemljiste) i cinoci na koje Govjek ima bitan uticaj (izbor sorte, lozne podloge, uzgojnog oblika Eokota, primjenjene agrotehnike i dr). Od uslova spoljne sredine najvazniji su klima izemljiste. 1.1. Klima - Vinova loza je veoma rasprostranjena, ali ipak ima stroge zahtjeve prema klimi. Od svih klimatskih Ginioca za gajenje vinove loze su najvazniji temperaturni uslovi i koligina padavina. Od svih dinioca klime temperatura vazduha je najvazniji faktor koji ograniéava ili omoguéava gajenje ove kulture. Na temperaturu vazduha najveci uticaj ima geografska Sirina i nadmorska visina, Teritorija BiH se nalazi u geografskoj zoni, gdje se moze gajiti vinova loza, Medutim, zbog planinskih masiva veéi dio Bosne i Hercegovine nije pogodan za gajenje vinove loze. ‘Temperaturni uslovi su najéesée ograniéavajuci faktor za gajenje ove kulture. Tako da podrugja koja imaju temperaturnu sumu iznad 3.300°C u toku vegetacije smatraju se povoljnim za gajenje vinove loze. Takode, ako se tokom zimskog perioda éesto ne javljaju temperature ispod -18°C, kao i rani jesenji i pozni proljecni mrazevi vinova loza se ne moze uspjeSno gajiti. Ovako povoljni temperaturni uslovi mogu se postiéi u kontinentalnom dijelu nae zemlje, ako nadmorska visina ne prelazi 400 m. Vinogradarskom rejonizacijom podrugje BiH je podjeljeno na dvije teritorije sa stanoviSta uspjeinog gajenja vinove loze. Podruéje Hercegovine ima veoma povoljne temperature uslove za gajenje vinove loze. Medutim, podrugje Hercegovine je dosta krSovito pajerelativno malo povrsina sa plodnim zemljistem. Kontinentaini dio BiH je specifigan, sredi8nji dio kojeg karakteri8u planinski masivi koji prelaze 400 m nadmorske visine, nije pogodan za gajenje vinove loze. Sjeverni dio zaposinje sa brezuljkastim terenima, a zatim nastupa ravniéarski dio sve do Save. BreZuljkasti dio Sjeverne Bosne, gdje nadmorska visina ne prelazi 400 m, je pogodan za gajenje vinove loze, Na ovakvim terenima ima vige toplote tokom vegetacije i rjeda je pojava ekstremno niskih2 Savremeni uzgoj vinove loze temperatura od kojih mogu stradati pojedini djelovi éokota. Na moguénost uspjeSnog gajenja vinove loze ukazuje prisustvo manjih zasada i pojedinaénih Cokota u okuénicama. Za uspjeh gajenja vinove loze u podruéjima Sjeverne Bosne mode posluziti kao primjer podrugje Hrvatske, preko Save, gdje je nesto o8trija klima, ali se vinova loza veoma uspjesno gaji. 1.2. ZemijiSni usloviza gajenje vinove loze Zemijiste je veoma va%an faktor za razvoj i plodonoSenje vinove loze. Za njeno dobro je najvaznije sumehanitke, fizitke i hemijske osobine zemljista. Posebno je znacajan sastav zemljista, jer od odnosa pojedinih frakcija zavisi i njegova fizitka osobina. Za gajenje vinove loze najvise odgovaraju zemljista kod kojih preovidava frakcija pjeska nad glinom. Dok te8ka i zbijena zemljiSta, gdje najveéi dio dine Eestice gline, nisu pogodna za gajenje vinove loze. Ovakva zemlji8ta su hladna, sa vrlo malo prisutnog kiseonika, akorjenov sistem teSko prodire kroz zbijenu strukturu. Najpogodnija su zemljista gdje ima vise pjeska (60:40) nego gline. Ovakva zemi[ji8ta su rastresita, propusna i topla. Takode, ovakva zemnljista su u moguénosti da usvoje i Cuvajui vecu kolitinu vode i da sadrZe dovoljne koli¢ine kiseonika. Pri ovakvoj strukturi povoljni su uslovi za razvoj korisnih mikroorganizama, a vrlo je pogodno za obradu. Za gajenje vinove loze najpovoljnija su zemljista, ako od ukupne zapremine na poroznost otpada 40-55%. Ovakva zemljista imaju mrvigastu strukturu, pa su vrlo pogodna za obradu. Za uspjeSno gajenje vinove loze veoma je vaZan hemijski sastav supstrata iz kojeg korjenov sistem crpi neophodne bran}jive materije. Koligina i prisustnost mineralnih materija zavisi od plodnosti zemlji8ta i aktivnosti mikroorganizama. U zavisnosti od koligine i oblika u kojem se nalaze hranljive materije mjenjaju se iuslovi za plodonoSenje vinove loze. Reakeija zemlji8ta ima veliki uticaj na usvajanje pojedinih elemenata od strane korjenovog sistema. Utvrdeno je da za razvoj Korjena vinove loze najvige odgovara kisela stedina, kada se pH kreée od 6-6,5. Prisustvo kalcijuma povoljno utiée na vinovu lozu. Medutim, vece prisustvo ovog elementa moze biti nepovoljno za razvoj korjenovog sistema. Posebno su osjetljive neke ameriéke podloge na viak kalcijuma uzemljistu. 2. PODIZANJE VINOGRADA Zemijiste’ koje je zasadeno vinovom lozom u cilju proizvodnje groZda naziva se vinograd. Po8to je vinova loza biljka koja ima svoje specifiéne zahtjeve u pogledu spoljne sredine, to je potrebno detaljno prouéiti ekolo’ke uslove, a zatim izvrSiti izbor zemlji8ta za podizanje vinograda i odgovarajuci sortiment. Poito se pri podizanju vinograda ulazu dosta velika materijalna sredstva, da ne bi doSlo do pogreSnih ulaganja neophodno je detaljno utvrditi sljedeée pokazatelje: 1 Ieabrati odgovarajuéi polozaj i zzemljiste za podizanje vinograda IL _Izborsorte i lozne podloge If Utvrditi ekolo’ke uslove - (Klima i zemljite) 2.1. Izbor poloZaja za podizanje vinograda ___ Pod istim Klimatskim i zemljiSnim uslovima, uspje8no gajenje vinove loze zavisi od mikroklime. Na mikroklimu najveéeg uticaja ima poloZaj zemljista na kojem Zelimo podizati Vinograd. Za gajenje vinove loze nisu pogodne doline, jer se u njima zadrZava duze voda, paSavremeni vzgoj vinove loze 3 éesto dolazi do suenja korjenovog sistema. Takode, u dolinama se duze zadrzava vlaga na miadim djelovima Eokota pa dolazi do masovnog napada plamenjaée. Isto tako, na ovakvim polozajima éesto vinova loza strada od ekstremno niskih temperatura, koje se obiéno javijaju tokom jeseni, zime i proljeéa. Za gajenje vinove loze najvi8e odgovaraju brezuljkasti tereni, jer je veée osunéavanje, Sto povoljno utiée na dobro i blagovremeno sazrijevanje grozda i lastara. Zato su u vecini vinogradarskih zemalja, najbolja vina dobijena od groZda sa breZuljkastih terena. Na ovim poloZajima znatno se rjede javlja izmrzavanje pojedinih djelova éokota od niskih temperatura. Takode, znatno rjede stradaju vinagradi od biljnih bolesti. 2.2. Izbor sorti i loznih podloga - Da bi se obezbjedio visok i kvalitetan prinos groZda potrebno je pravilno odabrati sortu u odredenom podrugju. Pri odabiranju sorti treba voditi raguna o ekoloskim uslovima podrugjai ciljuproizvodnje. Poznato je da svaka sorta vinove loze specifitno reaguje na ekoloske uslove, a najvige na toplotne uslove sredine. Tako da postoji velika razlika izmedu pojedinih sorti u vremenu sazrijevanja, éak i dva do tri mjeseca. Sa stanovi8ta vremena sazrijevanja sve sorte su podjeljene na vrlo rane, rane, srednje pozne, pozne i vrlo pozne. Zato sorte treba saditi samo gdje potpuno sazrijevaju. Zato se u sjevernim podrudjima nase zemlje (Kozaratko, Ukrinsko i Majeviéko vinogorje) gdje inaée ima manje temperaturne sume, preporuéuju samo rane sorte. Medutim, u toplijim podrudjima (kao u Hercegovini) mogu se gajiti od najranijih do najkasnijih sorti. Lozne podloge bitno utiéu na bioloske i tehnolo8ke osobine sorti vinove loze. Jer od podlogeu velikoj mjeri zavisi porast, razvoj i plodonoSenje kalemljenih sort. Pri podizanju vinograda posebno je potrebno loznu podlogu prilagoditi tipu zemljigta. Tako kod pojedinih podloga korjenov sistem prodire duboko u zemljiste i takve podloge treba koristiti na pjeskovitim zemljistima. Medutim, na teskim ilovagama treba koristiti podloge kod kojih se korjenov sistem razvija blize povrsini zemlji8ta, oznato je da su pojedine podloge osjetijive na visok sadrzaj kreéa u zemijistima. NA ima gdje je visok sadr2aj fiziolocki aktivnog kreta treba koristiti podloge koje podnose\, veée kolitine kreéa, kao sto su Saslax Berlandieri 41 B, BxR Kober 5BB, SO4 i dr. ~ 2.3. EkoloSki uslovi - Pri podizanju vinograda treba voditi ratuna da odgovaraju Klimatski i zemljiSni uslovi kako bi se mogla gajiti vinova loza. Posebno treba prilagoditi sortu klimatskim i zemljignim uslovima kako je to prezentirano u prethodnom poglaviju o ekoloskim uslovima gajenja vinove loze. 2.4, Regulacioni radovi Cikéenjeiravnanje terena - Na povrSini gdje se Zeli podignuti vinograd esto su iSnje kulture, koje je neophodno otkloniti prije podizanja vinograda. Sa terena treba otkloniti nadzemne i podzemne djelove biljaka. Posebno treba voditi raguna da se maksimalno otklone podzemni djelovi biljaka, jer oni ine stalnu opasnost za razvoj gljivitnih oboljenja, koje se kasnije prenose na korjenov sistem vinove loze. Na ovakvim zemljistima poslije otklanjanja visegodisnjih biljaka ne smije se podizati vinograd, veé se to zemljiste najmanje tri godine koristiti za gajenje ratarskih kultura. U ovom periodu obitno istrunu svi ostaci korjenja u zemiji, pa ne postoji opasnost prenoSenja zaraze na korjen vinove loze. CiSéenje terena na malim povrsinama, obavlja se ruéno sa Ijudskom radnom snagom. Medutim, na veéim povrsinama gdje ima veéi broj biljaka, primjenjuje se mehanizacija za uklanjanje nadzemnih i podzemnih djelova stabla.Nakon Gi8¢enja terena obiéno ostaju manje ili veée neravnine, koje je neophodno otkloniti radi lakSeg kretanja mehanizacije i ljudske radne snage. Manje nerayniine se obiéno otklanjaju Yudskom radnom snagom sa priruénim alatkama. Medutim, vee povrSine se ravoaju buldoZerima koji naprijed nose metaine daske za ravnanje terena. 2.4.2, Uredivanie nagnutih terena - BreZuljkasti tereni su tipiéni za gajenje vinove oze, ali su podlozni eroziji i otezano je kori&tenje mehanizacije. U cilju sprijeéavanja erozije i poboljSanja uslova kretanja mehanizacije poduzima se niz mjera. Na manjim nagibima terena erozija se sprijecava popravkom strukture zemlji&ta, dubrenjem organskim dubrivima {stajnjak, zeleni8no dubrivo, treset i dr). Medutim, na izlomljenim terenima gdje se nagib krege od 6-12° spreéavanje nepovolinog dejstva erozije obavlja se postavljanjem redova suprotno padu terena. ‘Na terenima gdje je nagib veci od 12°, neophodno je formiranje terasa u cilju spretavanja erozije i moguénosti kretanja mehanizacije kroz vinograd. Izrada terasa obavija struéno lice, koje najprije vr3i razmjeravanje terasa, a zatim se vs8i njihovo formiranje. 2.4.3. Poveéanje plodnosti i rigolovanje zemljixta - UspjeSno gajenje vinove loze moie se obaviti u povolinim zemljignim uslovima. Jer dobro pripremljeno zemljiste i bogato osnovnim hranljivim materijama omoguéava stvaranje velike vegetativne snage Cokota, pa imoguénosti postizanja visokih prinosa i dobrog kvaliteta grozda. lji&te za podizanje vinograda smatra se plodnim ako sadr2i 3-5% humusa, 15-30 mg/P,O, /100 g suhog zemljista i 25-40 mg K,0/100 suhog zemljista. Zato je potrebno prije podizanja vinograda, podiéi plodnost do ovog nivoa, jer je to kasnije znatno teze. Za poveéanje plodnosti zemljista koriste se organska i mineralna dubriva. Sa organskim, dubrivima se poboljSavaju fizitke i hemijske osobine kao i bilo’ke osobine zemljista. Za pove¢anje organskih maierija u zemljistu, koriste se organska dubriva i to: stajnjak, kompost, treset, zeleniro dubrivo. Kod nas se najvi8e koristi stajnjak i zeleni&no dubrivo. Najbolje ‘organsko dubrivo je stjnjak, ali njega je teSko obezbjediti za citavu povrsinu, pa se ono Koristi za dubrenje u jami¢e tokom sadnje. Medutim, za poveéanje organskih materija u zembjistu koristi se zeleni’no dubrivo. Trave za zeleniino dubrivo se zasijavaju 2-3 mjeseca prije rigolovanja, tako da dostignu najveéu masu u momentu rigolovanja. Za povetanje sadrZaja azota, fosfora i kalija u zemlji8ta koje vinova loza koristi u im kolitinama koriste se mineralna dubriva. PoSto se azot relativno kratko moze odrZati v |jiStu unosi se u vrijeme vegetacije, dok se fosfor i kalij mogu dugo odrZati u zemljiStu, pa se oni unose prije podizanja vinograda. Ova dubriva se rasturaju po povréini neposredno pred rigolovanje. Kolitina unogenja ovih elemenata utvrduje se hemijskom anslizom zemijista fosfor i kalij najée&ée u naSim zemljistima susreéu » veoma malim koliginama, to se orjentaciono unose od 1500-2000 kg/ha fosfornih i od 1300-1800 kg/ha kalijumovih dubriva. Takode, je veoma bitno utvrditi kiselost, Sto je Cesta pojava kod nasih zemlji8ta. Za poveéanje pH vrijednosti koristi se CaCO, u razliéitim oblicima koji se nalaze u prirodi. Najpovoljnije je koristiti laporac koji se Sesto nalazi na pojedinim lokalitetima ili saturacioni j koji jenus proizvod fabrika za proizvodnju Seéra. Rigolovanje je neophodna agrotebniéka mjera koja se sprovodi prije podizanja vinograda, jer se rigolovanjem stvara povoljna struktura zemljista za razvo} korjenovog sistema u dubljim slojevima. Dubina rigolovanja zavisi od tipa zemljiSta i klimatskih uslova. Na teSkim i nepropusnim zemljistima rigolovanje se obavlja dublje, radi probijanjs nepropusnog sloja, dok se na lak8im zemilji8tima rigolovanje obavlja pli¢e. Na tezim zemljiStima rigolovanje se obavlja na dubini od 70-100 om, dok na laksim od 50-60. cm. § obzirom da je nadzemni dio gokota u direktnoj zavisnosti od razvoja i funkcijeSavremeni uzgoj vinove loze 5 korjenovog sistema, to i prinos grozda zavisi od njegovog razvoja, Zato se i rigolovanje nameée kao obavezna mjera pri podizanju vinograda. Rigolovanje se moze obaviti ruéno ili sa plugom. Ruéno rigolovanje je kvalitetnije, ali je sporo i veliki je utroSak radne snage. Zato se ono obavlja na malim parcelama i nagnatim terenima, Danas se rigolovanje uglavnom obavlja plugom koji je napravijen za ovu namjenu. 2.5. Neposredna priprema zemljista za sadnju Prije sadnje vinograda vr8i se obiljeZavanje parcela, puteva, pravca redova i razmaka sadnje. Veligina parcela zavisi od konfiguracije terena. Na ravaim terenima parcele se formiraju velidine od 3-5 ha, dok na nagnutim terenima od0,5-2 ha. Putna mreZa se formira tako da omoguéava nesmetano kretanje mehanizacije i ljudske radne snage. U unutraSnjosti se prave putevi Sirine od 3-5 m, dok se krajnji putevi prave dirine od 5-7 m, mada se putna mre“a prilagodava raspolozivoj mehanizaciji. Duzina redova na parceli najvige zavisi od uzgojnog oblika Zokota i kod velikog optereéenja zelene mase formiraju se kraéi redovi i obmuto. Dosadasnja iskustva su pokazala najracionalnije formiranjeredova od 100-150. : Nakon obiljeZavanja pravea i duzine redova, pristupa se obiljeZavanju razmaka sadnje. $ obzirom da razmak izmedu redova i Sokota u redu odreduje njegovu proizvodnu povrSinu, pa ovom momentu treba posvetiti posebnu paznju. Kod gajenja vinove loze u sjevemijim podrugjima treba davati veée razmake, jer se time omoguéava bolje sizrijevanje groZda i lastara, Zato se u sjevernim podrutjima preporutuje rastojanje izmedu redova od 2-4 m, dok rastojanje u redu od 0,75-1,5 m. U naSim sjevernim podrudjima najbolje je davati rastojanje izmedu redova od 2,5-3 m, dok uredu izmedu éokota od 1-1,20m. 2.6. Nagin sadnjei obiljeZavanje sadnih mjesta NajéeSée se sadnja obavlja tako Sto se na jednom sadnom mjestu postavlja jedan Eokot. Sadnja se moze obaviti u obliku pravougaonika, kvadrata i trougla. Sadnja u obliku pravougaonika najéesée se susrece u vinogradarskoj praksi, jer ovaj nazin sadnje omoguéava mehanizovanu obradu zemljista, uspjenu zadtitu od bolesti i Stetodina, lak’e dubrenje kao i lakSu berbu grozda. Kada se zavréi sa obiljeZavanjem pravca redova, pristupa se obiljeZavanju sadnih mjesta, Za obiljeZavanje sadnih mjesta potrebno je obezbjediti ko&iée duzine od 25-50 cm i pantljike duzine neSto veée od duzine reda. Obitno dva radnika zateZu pantljiku na kraju reda, dok drugi radnici zabadaju kodiée u zemljuna mjestima gdje je obiljeZeno na pantljici. : 2.7. Sadnja vinove loze Sadnja vinove loze obavlja se od opadanja liS¢a do kretanja vegetacije. Kod nas se sadnja najéeSée obavlja u proljece, tokom marta i aprila. Jesenja sadnja se ne obavija, zato Sto li8ée na kalemovima kasno otpada, a zatim nastupaju lo8i vremenski uslovi, pa u takvim uslovima je nemoguée obaviti sadnyu. Sadnja kalemova se obavlja na dubini od 30-50 cm. Na pjeskovitim zemlji8tima se obavlja dublje, dok na teZim zemljistima se obavija plice. Kopanje jama se obavlja neposredno pred sadnju na obiljeZenim mjestima. Kopanje se najée8ée obavlja ruéno, a znatno rjede mehanizovano. Jama se moze kopati u obliku kvadrata, trougla ili kruga. Jame se kopaju preénika od 35-40 cm i dubine od 30-45 cm (SI. 1).javremeni Naeaaci Sl.1. Kopanjejamiéa $1.2. Spojno mjesto.a) dobro srasto. b) slaho srasto Pri kopanju jamiéa povsSinski sloj zemlje se ostavljana jednu, a dubinski na drugustranu. Priprema kalemova za sadnju se obavija tako Sto se oni potapaju u vodu da bi povratili viagu koju obigno izgube tokom zime pri Guvanju u trapu. Zatim se kalemovi paZljivo pregledaju, dali su potpuno zdravi i I klase. Najprije se utvrdi da li je spojno mjesto potpuno Jo i bez zadebljanja (S1.2.). Zatim se posmatra korjenov sistem koji mora imati bar tri ovne Zile debljine veée od 3 mm u baziénom djelu. Takode, mora postojati bar jedan lastar se razvijenih 5-6 zimskih okaca (S1.3.). Kalem se priprema za sadnju tako Sto se korjenov sistem skrati na duzinu 8-12 cm. Sa ostalog djela podloga otklone se svi eventualni korjeni, a zatim lastar skrati na 1-2 vidna okea (SIA). Ovako pripremljen kalem pazijivo se umoéi u rastvor osoke ili gline radi boljeg priljubljivanja Sestica zemije za korjenov sistem. Si.4,Kalem sa orezanim Jastarom ikorjenomSavremeni uzgoj vinove loze 7 U iskopani jamié stavlja se malo rastresite zemlje u obliku humke na koju se postavlja kalem u jamicu i Zile ravnomjemo rasporede. Ovom humkom se regulige i dubina sadnje kalema vodeéi raéuna da spojno mjesto bude 2-3 cm iznad povrsine zemlje (S1.5.). Zatim se na Korjenov sistem nabacuje zemlja debljine 10-15 cm, pa se nogom nagazi radi boljeg uspostavljanja kontakta izmedu zemlje i korjenovog sistema (S1.6.). U ostali dio jame, zajedno sa zemljom ubacuje se zgorjeli stajnjak u koligini od 3-5 kgi oko 100 g superfosfata i oko 50 g kalijum sulfata. Kada se napuni jama, ako je suho zemljiste treba zalijevati sa vodom. Zatim se pored svakog kalema pobode kolac, koji sluZi za oznatavanje gdje je kalem i koji ée kasnije posluziti za vezivanje lastara. Nakon postavijanja Kolca formira se humka tako da je zemlja 3-4 cm iznad posljenjeg okca (SI.7.). Humka ima za cil da sprijediisuSivanje kalema iznad povrSine zemlje i nepovoljnog uticaja sunteve syjetlosti na okce. Posljednih godina se umjesto humke vr8i parafinisanje kalema do ispod spojnog mjesta. Takode, umjesto parafinisanja éesto se koriste plasti¢ne Caure Sirine 3-4 cm i duzine 10- 12.cm. One se postavijaju nakon sadnje istiti okca od direktne sunzeve svjetlosti. S1.5.Kalemnahumciujami SI.6.Kalempokriven prvim — SI.7.Kalemnakon formiranja slojemzemlje humke 2.8. Njega mladog vinograda do stupanja u plodonoSenje Mladom vinogradu treba posvetiti posebnu paznju do stupanjau plodonosenje. U toku prve godine potrebno je redovno prasenje. Broj praSenja zavisi od éestih pojava korovskih biljaka, Izmedu redova se to obiéno obavlja kultivatorima, tanjiragama ili rotofrezama, dok se u redu obavlja ruéno sa odgovarajuéim alatom. Ako je formirana humka, radi uniStavanja korjenja koje se javija oko spojnog mjesta, potrebno je krajem jula rasturiti humku i otkloniti nepozeljne Zile. Takode, u toku vegetacije potrebno je otkloniti suvisne lastare, a najvi8e se ostavijaju 1-2 lastara. Ako lastari dostignu veéu dudinu, preko 30 cm, veruju seza postavljeni naslon, kako ne bi doslo do njihovog lomljenja usljed dejstva vjetra. Nakon izrastanja lastara iz humki treba obaviti adekvatnu zastitu od bolesti i Stetotina. Dubrenje mladib vinograda u prvoj godini se ne obavlja jer ima dovoljno hranljivih materija unesenih u zemljiste prije sadnje i tokom sadnje.8 Savremeni uzgoj vinove loze U jesen nakon opadanja li8a vr8i se popuna praznih mjesta i rezidba Gokota. U Kontinentalnom dijelunase zemlje vr8i sei zagrtanje Cokota radi zastite od zimskih mrazeva, Tokom druge i treée godine primjenjuju se slitne mjere kao iu prvoj godin, s time 8to se rezidba obavlja u cilju formiranja Zijoer uzgojnog oblika Cokota. U treéoj godini po pravilu nastupa prvo plodonogenje, pa je potrebno obaviti dubrenje vinograda 2.9. Nasloniuvinogradu Vinova loza je biljka koja ima savitljivo stablo, koje se bez naslona ne moZe odrZati u vertikalnom poloZaju. Naslon za vinovu lozu moZe se parviti od razligitog materijala, a najée8ée je to od: drveta, metala, betona i plastike. Obiéno se za naslon koristi materijal koji je Uvinogradima se susreéu dvije vrstenaslona ito: uobliku koljai Spalirski naslon. 2.9.1. Kolje kao naston - koristi se kod niskih stabala vinove loze gdje se primjenjuje kratka rezidba i kod veéine Spalirskih sistema za formiranje predvidenog stabla. Drveno kolje se pravi od drveta koje ima vecu trajnost, pa se najéeS¢e pravi od hrasta, kestena, bagrema i Keke. NajéeSée je duZine 1,5-2m, dok je njihov preénik 5-8 em. Radi produZavanja trajnosti kolja vr3i se impregnacija. Najprije se sa kolja skida kora, a zatim se ona sui na suncu. Zastita kolja od trulenja moZe se obaviti, samo dijela koje ide u zemlju ili Gitave duZine. Najjednostavniji nagin je nagorjevanje donjeg dijela kolja i to putem izlaganja slaboj vatri. Na nagorjelom dijelu stvaraju se odredena jedinjenja koja djeluju antiseptiéno na zemlji’ne mikroorganizme. Impregnacija drvenog kolja moZe se obaviti katranom, bitumenom i karbolineom. Takode, se posljednih godina koriste hemijska sredstva radi zaStite itave duZine kolca. 2.9.2. Spalirski naslon - se danas najvise koristi pri gajenju vinove loze. Ovaj naslon ‘omoguéava visoko formiranje uzgojnih oblika Zokota, pri emu se dobija visok prinos i dobar kvalitet groZda. Kod Spalirskog naéina gajenja kao naslon koriste se stubovi i Zica. Stubovi se prave od drveta, betona, gvoZa i plastike. U nagim uslovima_najvise se koriste drveni i betonski stubovi. Stubovi mogu biti razligitih dimenzija Sto zavisi od uzgojnog oblika Zokota i materijala. Drveni stubovi su najéeSée duZine 2-3 m, dok pretnik od 8-14 om. Betonski stubovi su iste duZine kao i drveni, dok im se preénik kreée od 8-12. cm. Stubovi se postavljaju odmah nakon sadnje ili najkasnije godinu dana poslije. Prvo se postavijaju krajnji, a potom unutranji. Krajnji stubovi se ukopavaju na dubini 60-90 cm. Krajnji stubovi se mogu postaviti vertikalno i koso pod uglom od 40-60°. Nakon postavljanja stubova u zemlju, mora se viSiti ankerisanje, jer krajnji stubovi trpe veliko optereéenje. Ankerisanje se moZe obaviti pomoéu anker kamena i podupiraéa (SI.8 i 9.). Unutragnji stubovi se postavljaju vertikalno na dubinu 40-60 cm(SI.10.). Stubovi se postavljaju na rastojanju 6-8 m. Pri postavijanju Spalirskih naslona na stubovima se postavlja Zica. Za ovu namjenu najvi8e se koristi pocinkovana Zica, koja je otporna na spoljasnje nepovoljne uslove, Za ankerisanje krajnjih stubova koristi se Zica debljine 15 mm, za nosenje krakova od 3mm, a.za zelene lastare od 1,8-2,8 mm. Zica se postavlja 1-3 mjeseca nakon postavljanja stubova. Najprije se postavlja najgornja Zca, a zatim se postavljaju donje. Zice moraju biti dobro zategnute kako bi odgovarale svojoj namjeni.Savremeni uzgoj vinove loze 9 SL8. UévrSéivanjekrajnjegstuba _—_SI.9. UtvrSivanjekrajnjegstuba SI. 10. Uévr$éivanje pomoéu ankerkamena pomoéu podupiraéa unutrainjih stubova 3. AGROTEHNIKA U VINOGRADU. Vinova loza kao vigegodiSnja kultura zahtjeva sprovodenje odredenih agrotehnitkih mjera da bi redovno plodonosila i davala visok prinos i dobar kvalitet groZda. U cilju postizanja visokih prinosa i dobrog kvaliteta groZda, potrebno je odabrati odgovarajuéi uzgojni oblik Zokota, blagovremeno i pravilno obraditi zemljite, dubrenjem obezbjediti odgovarajuée branljive materije, pravilno i blagovremeno zavtiti vinograd od bolesti i Stetotina, obaviti navodnjavanje ako za to postoji moguénost ina kraju obaviti berbu grozda. 3.1. Rezidba vinove loze Rezidba vinove loze je najvaznija mjera od koje zavisi prinos i kvalitet groZda. Rezidba se moze izvoditi radi formiranja uzgojnog oblika Gokota i radi plodonoSenja. Rezidba radi formiranja uzgojnog oblika éokota obavija se prvih 3-6 godina, dok se ne formira odgovarajuéi ini oblik Eokota. Rezidba u cilju plodonosenja obavija se tokom éitavog perioda favanja vinograda. Rezidba se moze obaviti u vrijeme mirovanja vinove loze i naziva se rezidbana zrelo, i tokom vegetacije izove se zelena rezidba. Za pravilno orezivanje vinove loze potrebno je znati rodnost lastara. Rodni lastari su po pravilu oni koji izbijaju iz dvogodignjeg drveta, dok su nerodni oni koji izbijaju iz viSegodi djelova éokota. Takoder, rodniji su lastari koji su potpuno sazreli, zdravi i umjerene bujnosti. Na rodnom lastaru postoji razlika u pogledu rodnosti, u zavisnosti od poloZaja okca na lastaru, Sto je inaée sortna karakteristika. Kod stonih sorti i nekih slabije rodnih sorti prva 3-5 okaca nisu rodna, dok kod nekih vinskih sorti i najniza okca surodna. Pri rezidbi veoma je bitno pravilno opteretiti éokot rodnim okcima i izabrati duzZinu reza. Optereéenje Cokota rodnim okcima najvise zavisi od biolo8kih osobina sorte, klimatskih uslova, razvijenosti Eokota j agrotehnike koja se primjenjuje. Kod sorti koje se odlikuju10 Savremeni uzgoj vinove visokom rodno8éu ostavlja se manji broj okaca po Cokotu i obrnuto. U uslovima povoljnije Klime (sa dovoljno toplote i viage tokom vegetacije) ostavija se veéi broj, dok w podrugjima loSije Klime veéi broj okaca po éokotu. Takode, se kod dobro razvijenih Eokota _ostavlja veti broj okaca, nego kod slabo razvijenih. Primjenjena agrotehnika bitno utiée na broj ostavijenth okaca po okotu i natin orezivanja. U uslovima gdje se primjenjuje najsavremenija agrotehnika onda se moze éokot znatno vie opteretiti rodnim okcima, nego kod ekstenzivnog gajenja vinove loze. Duzina orezivanja zavisi od klime, zemlji8ta i rodnosti sorte. Tako da se lastari mogu orezivati na sljedeée duZine: - nakratki kondir od 1 do3 okea - na dugi kondir od 4 do 5 okaca - nakratki luk od 6 do 8 okaca ~ nadugi luk od 8 do 14 okaca ‘Ukoliko rezidbu obavljamo samo na kondir ona se naziva kratka, ako se ostavijaju samo lukovi onda je to duga rezidba, a ukoliko se ostavljaju i kondiri i lukovi onda je to mijedovita rezidba(SI.11.). SI. 11. Duzina orezivanjalastara 3.1.2. Vrijeme, nadgin ialatza rezidbu Rezidba vinove loze moze se obavljati tokom ¢itavog perioda mirovanja, od opadanja lig¢a do kretanja vegetacije. U podrugjima gdje nema opasnosti od izmrzavanja Cokota tokom zime rezidbu treba obaviti u jesen nakon opadanja li8¢a. Jer pri jesenjoj rezidbi na presjecima se stvara plutasta materija, koja sprijetava gubitak vode i mineralnih materija u vrijeme kretanja vegetacije. Medutim, u podrugjima gdje su o8tre zime rezidbu ne treba izvoditi u jesen i zimu, jer voda lake prodire na presjecima u lastar i time se smanjuje otpomnost na niske temperature. U kontinentalnom dijelu nae zemlje rezidbu treba obavijati u proljeée, prije kretanja vegetacije. Medutim,u podruéju Hercgovine treba rezidbu obaviti tokom jeseni ili tokom zime. Rezidba vinove loze se obavlja ruéno, gdje se koristi Ijudska radna snaga. Za rezidbu radna snaga treba biti dobro obuéena i mora poznavati uzgojni oblik Eokota. Pri orezivanju rez mora da je Sto uZi kako bi rane Sto brZe zarasle, Rez treba obaviti koso, suprotno od strane okca, tako da teénost ne pada na okce. Rezidba vinove loze se obavlja vinogradarskim makazama i testerama, za odsjecanje jednogodisnjih lastara koriste se makaze, dok se visegodi8nji dijelovi odsjecaju testerama.Savremeni uzgoj vinove loze WW 3.2. Uzgojni obliciZokota Za gajenje vinove loze koriste se razliéiti uzgojni oblici éokota, Uzgojni oblici Zokota se prilagodavaju bioloSkim osobinama sorte, ekoloskim uslovima i agrotehnici. Za gajenje vinove loze una’im uslovima treba preporutiti sljedeée uzgojne oblike Eokota: Lpezasti uzgojni oblik; Kazanavijevu kordunicu; Mozerovu kordunicu i pergole. Za sjeverna podrudja nase zemlje treba Koristiti prva tri uzgojna oblika éokota dok za podrutje Hercegovine pogodna su za koriS¢enje svaéetiri uzgojna oblika Eokota. 3.2.1. Lepezasti uzgojni oblik fokota Ovaj uzgojni oblik ima nisko stablo i pogodan je za sorte kod kojih su iprva okca rodna. Stablo se formira na visini od 10-30 cm. Na stablu se formiraju 4-5 krakova koji su rasporedeni ujednom praveu. Na krakovima se primjenjuje kratka rezidba kondir na kondir(SI. 12.). Sl. 12. Lepezasti uzgojni oblik Sokota 3.2.2. Kazanavljena kordunica Ova kordunica formira se na visini od 80-100 cm. Orezuje se jedan krak na kojem se formira 3-4 rodna évora, na kojima se primjenjuje mjeSovita rezidba (Si. 13.) Formiranje uzgojnog oblika éokota se zapotinje u jesen I godine, tako Sto se jedan lastar orezuje na 2 okea, tokom druge godine iz ostavijenih okaca formiraju se dva lastara koji se njeguju. U proljege tree godine jate razvijeni lastar se orezuje, na duzinu koja je jednaka visini stabla i duzini kraka. Nakon rezidbe lastar se vezuje za postavijeni kolac, a zatim se njegov drugi dio blago povija po noseéoj Zici i vezuje. Drugi lastar se orezuje na jedno okce'i on sluzi kao rezerva u sluéaju o8teéenja kordunice. Kada vegetacija krene sa vertikalnog djela lastara uklanjaju se sva okea, kao i sa donje strane horizontalnog dijela, dok se na gornjoj strani ostavljaju 3-4 okca na rastojanju od 30 do 40 cm. U proljeée éetvrte godine svaki lastar na horizontalnom dijelu se orezuje na po dva okca. Tokom vegetacije ostavljeni lastari se njegujui Euvaju. Pete godine na proljeée gomji lastar se orezuje na luk dok donji na kondir. Poslije rezidbe lukovi se vezuju pod uglom od 45° za Zicu koja je iznad noseée na 40-50 cm. Vezivanjem lukova pod uglom od 45° utiée se na usporeni rast lastara, a poveéava se rodnost. Redovna rezidba u naSim uslovima obavlja se svake godine u proljeée. Na svakom rodnom évoru luk se otklanja do osnove, dok gornji lastar na kondiru se orezuje na luk, a donji na kondir,12 Savremeni uzgoj vinove loze ‘SL.13. Kazanavljeva kordunica SI. 14, Mozerova kordunica 3.2.3. Mozerova kordunica Ova kordunica se pokazala veoma pogodna u krajevima sa relativno malo toplote iu uslovima gdje se javljaju mrazevi blize zemlji, Zato je ova Kordunica pogodna u sjevernom dijelu Bosne. Stablo se formira na visini 1-1,5 m. Na stablu se formiraju dva kraka sa 5-6 rodnih Evorova (SI.15.). Za ovaj uzgojni oblik daju se veéa rastojanja tako da se izmedu redova kreéu 0d3-4 m, dok ureduod 1,3-1,5m(SI.14.). ~ Formiranje uzgojnog oblika traje pet godina. U prvoj godini se jedan lastar orezuje na dva okca. Tokom vegetacije druge godine iz ostavljenih okaca razvija se lastar koji se njeguje i Euva. U proljece treée godine jedan lastar se orezuje na visini na kojoj Zelimo formirati stablo, dok se drugi orezuje na kratak luk i sluzi kao rezerva. Kada vegetacija krene sa vertikalnog stabla otklanjaju se sva okca osim vréna dva. Tokom vegetacije iz ostavljenih okaca razvijaju se lastari koji se vezuju za nosecu Zicu. Cetvrte godine u proljede lastari se orezuju na duzinu od 60-75 cm. Kada okea krenu sa donje strane luka otklanjaju se sva okca, dok se na gornjoj strani ostavljaju 2-3 okca na rastojanju od 25-30 cm. Tokom vegetacije iz ostavljenih okaca razvit ée se lastari koji se provlaée kroz postavljenu dvoredu Zicu. U proljeée pete godine svaki lastar se orezuje na po dva okca i time je zavrieno formiranje ove kordunice. Redovna rezidba zapodinje Seste godine u proljeée, pri emu se moze primjenjivati kratka rezidba, kondir na kondir ili mjeSovita rezidba. 3.2.4. Pergole Ovaj oblik Eokota pogodan je u toplim krajevima, gdje se zimi ne javijaju niske temperature. Kod nas je pogodno formirati pergole uuslovima Hercegovine. Stablo kod pergola formira se na visini iznad 1,80 cm, Primjenjuje se kvadratna sadnja, pri gemu se daje rastojanje izmedu Cokota od 3-4 m. na stablu se formiraju 2-4 kraka, sa po 1-2 rodna évorana kojimase primjenjuje mjeSovita rezidba. 3.3. Zelena rezidba Zelena rezidba izvodi se tokom vegetacije i njome se dopunski regulige vegetativniSavremeni uzgoj vinove loze 13 potencijal éokota. Kod podizanja mladih vinograda, ovom rezidbom se diktira broj i raspored lastara na Cokotu, cime se omoguéava brA razvoj lastara i njihovo blagovremeno sazrijevanje. Kod vinograda u rodu zelenom rezidbom se regulige bujnost Gokota, ime se utiée na bujnost i kvalitet groZda. Postoji vise nagina rezidbe, ali se kod nas u praksi primjenjuju sljedeci: ~ uklanjanje suvignih lastara (lagenje) ~ prekra¢ivanje lastara 3.3.1. Uklanjanje aktivnih okaca - sa lastara vr8i se kod mladih vinograda, pri formiranju uzgojnih oblikaéokota. 3.3.2. Lavenje lastara - se obavlja kod mladih i vinograda u rodu. Ovo je obavezna zelena rezidba koja se koristi kod svih vinograda. Kod mladih vinograda lagenjem se ostavljaju lastari koji ée sluAti za formiranje uzgojnog oblika, dok se svi ostali otklanjaju. Kod vinograda u plodonogenju, laéenjem se otklanjaju svi nerodni lastari. Laéenjem se omoguéava bolja osvjetljenost, bolje sazrijevanje groZda i lastara kao i lakSa zaStita od bolesti i Stetogina. Latenje se obavijau 1-3 navrata, Sto zavisi od pojave nepoZeljnih lastara. U sjevernijim podrudjima se izvodi veti broj laéenja, radi bolje osvjetljenosti. Ono se mora obaviti blagovremeno, kada dostignu duZinu 20-25 cm. Ako se zakasni sa laéenjem veliki je utroSak hranjjivih materija na lastare koji se odbacuju, a takode stvaraju se veée rane koje sporo zarastaju. U naSim uslovima laéenje se izvodi tokom maja mjeseca. 3.3.3. Prekragivanje Jastara - se vr3i kod mladih vinograda, pri formiranju nekib uzgojnih oblika Cokota i kod veoma bujnih sorti u plodonoSenju. Prekra¢ivanjem se otklanja vi8ni dio lastara Gime se obustavlja porast, a hranljive materije se usmjeravaju na bolje sazrijevanje groZda i lastara. Da bi prekraéivanje imalo pozitivan efekt treba ga obaviti u pravom momentu i ostaviti dovoljno lisne mase za obavljanje procesa fotosinteze. 3.3.4. Vezivanje vinove loze - da bi se vinova loza odrZala u Zeljenom poloZaju, postavija se naslon za koji se vii vezivanje stabla, krakova i lukova. Vezivanjem se “omoguéava pravilan raspored svih nadzemnih djelova Eokota, time se omoguéava bolji porast iplodonogenje vinove loze, kao ilaksi pristup mehanizacije i Ijudske radne snage u-vinogradu. Vezivanje stabla, krakova i lukova obavija se u vrijeme zimskog mirovanja vinove loze. Stablo se vezuje za kolac u vertikalnom poloZaju, dane bi doslo do njegove deformacije. Stablo se ne vezuje svake godine veé prema potrebina 2-3 mjesta, Sto zavisi odnjegove visine. Vezivanje krakova se obavlja za postavijenu noseéu Zicu. Njihovo vezivanje se.ne obavija svake godine, veé prema potrebi kada vezivo dotraje. Pri vezivanju stabla i krakova treba ostaviti slobodan prostor izmedu krakova i Zice, kako ne bi do8lo do urezivanja veziva u tkivokraka, Poslije zavrSene rezidbe u vinogradu viSi se vezivanje lukova. Vezivanje lukova treba obaviti prije kretanja okaca, kako ne bi do8lo do njihovog o8teéenja pri ovoj radnoj operaciji. Vezivanje treba obaviti paZijivo kako ne bi doslo do njihovog lomljenja. Kao vezivni materijal treba koristiti rafiju, kanap irazne plastitne trake. 3.4. Obrada zemlji§ta - Vinova loza ima jako razvijen korjenov sistem, kod kojeg glavna masa Zila prodire od 30-70 cm. Na ovoj dubini je potrebno rastresti zemlji8te radi stvaranja povoljne strukture zemljigta. Rastresanjem zemlji8ta se omoguéava duZe zadrZavanje vode i hran|jivih materija, a takode se uniStavaju i korovske biljke.M4 ____ Savremeni uz Obrada zemiji8ta u vinogradu izvodi se u periodu mirovanja i tokom vegetacije. Za vrijeme mirovanja vinove loze najéeSée se obavljaju dvije obrade i to: jesenje-zimska i proljeéna obrada. Jesenje-zimska obrada se obavlja od opadanja li8éa u jesen pa tokom éitavog, zimskog perioda, dok proljetna duboka obrada se obavlja nakon zavréetka rezidbe i vezivanja lastara, prije kretanja vegetacije. Najvazniji cilj ove obrade je rastresanje zemlji8ta radi duzeg, zadrZavanja vode i mineralnih materija. Obrada zemiljita u toku perioda mirovanja obavlja se na dubini od 15-30 cm. Na manjim parcelama i nagnutim terenima obiéno se izvodi sa zapregom ili ljudskom radnom snagom uz koristenje neophodnog alata. Medutim, na vecim povrsinama koristi_ se mehanizacija, a za ova namjenu najéesée se koriste traktori koji vuku jednobrazne ili viSebrazne phigove. Upodrugjima gdje se tokom zime javljaju niske temperature koje mogu o8tetiti pojedine djelove éokota vrSi se zagrtanje vinograda. Zagrtanje se obavlja odmah nakon opadanja liSéa. Pri zagrtanju treba voditi raéuna da je zemljiste umjereno viazno, jer kod suhog zemlji8ta ostaju velike pore kroz koje prodire vazduh, pa dolazi do izmrzavanja zagrnutih djelova. Dok kod suvise vlaznog zemijista stvara se led na zagrnutom zemljistu koji oSteuju zagrnute djelove éokota. Vinograd koji je zagmnut, vrSi se odgrtanje u proljeée, kada prode opasnost od mrazeva. Odgrtavanje se obiéno obavija ruéno, pri éemu se lagano skida zemlja sa zagrnutih djelova éokota, azatim lastari tresu radi otklanjanja éestica zemlje. Treba odgrtanje obaviti paZljivo jer su okea veoma osjetljivana dodir. Tokom vegetacije obavlja se plitka obrada zemljista. Ovom obradom se vrsi uniStavanje korovskih biljaka i razbija se pokorica koja se javlja poslije kiSe. Kod plitke obrade zemljista vr8i se rastresanje sloja na dubinu od 5-10 cm. Broj obrade u toku vegetacije zavisi od éestine pojavekorovskih biljaka. Plitka obrada u vinogradu se moze obaviti ruéno i mehanizovanc. Kod malih rastojanjai nagnutih terena obavlja se ruéna obrada zemljista. Medutim, kod veéeg rastojanja izmedu redova vr8i se kombinovana obrada zemlji8ta. Izmedu redova za obradu se koriste kultivatori, tanjirage i rotofreze. Dok izmedu okota u redu obrada se obavija ruéno uz kori8enje potrebnog alata. 3.5. Dubrenje vinograda - da bi se uspje&no gajila vinova loza i postigao visok prinos groZda, potrebno je obavljati redovno dubrenje vinograda. Poznato je da putem prinosa grozda i rezidbom odbatene loze, svake godine iz zemlji8ta se iznosi velika kolitina mineralnih materija. Vinova loza koristi veliki broj elemenata, ali najviSe koristi azot, fosfor i kalijum koji se najéeXée javijaju u nedostatku. Jedno zemljiste se smatra plodnim za gajenje vinove loze, ako sadrZi 3-5% humusa, 120-150 mg azota na 100 g suhog zemljista, 15-25 mg P.O, na 100 g suhog zemlji8ta i 25-40 mg K,O na 100 g suhog zemljista. Ovako stanje zemljista poZeljno je odrdavati tokom Gitavog perioda plodonogenja. Nedostatak pojedinih elemenata moze se utvrditi na osnovu promjena kod li8é grozdova. Medutim, za siguno utvrdivanje nedostatka nekog elementa, najsigumij hemijsku analizu zemlji8ta ili hemijsku analizu lis¢a. Utvrdivanje koligine hranljivih materijau zemlji8tu obiéno se obavlja svake 3-4 godine. Medutim, za stalno praéenje koligine hranljivih materija danas se to vr8i analizom li8éa u toku vegetacije. Poznato je da je Koligina osnovnih elemenata u li3¢uu direktnoj zavisnosti od koligine ovih elemenata u zemljistu. Dubrenje vinograda obavlja se organskim i mineralnim dubrivima. Kod nas se od