ADI, SOYADI: NO: Salon No:

Kopya almadım ve vermedim: İMZA:

ELEKTRİK MAKİNELERİ I –DÖNEM SONU SINAVI - 3 Ocak 2011

Test sorularında birden fazla seçenek seçilebilecektir! Testlerin her biri 5 puandır.

Süre 90 Dakikadır.

1) Herhangi bir transformatörün potansiyel doyma sebepleri aşağıdakilerden hangisi/hangileridir?

 Demir nüve kesitinin gereğinden küçük seçilmiş olması

 Sinüzoidal gerilim uygulanmaması
 Harmonikli mıknatıslanma akımı olması
 Manyetik malzemenin doyumlu B-H karakteristiği

2) Primerinde yıldız noktası topraklanıp sinüzoidal gerilim ile beslenmiş Yy0 bağlı ideal olmayan bir 3 fazlı
transformatörün primer yıldız noktasından akan akım için aşağıdakilerden hangisi/hangileri doğrudur?

 Akan akım sıfırdır

 Sadece 5. Harmonik akımlar akar
 Tüm harmonik akımlar akar
 3 ve 3ün katı tüm harmonik akımların 3 katı akar
 Harmonik akımlar sadece dengesiz yüklenme durumunda akar
3) Alüminyum bir boru içerisinden serbestçe düşmeye bırakılan bir sabit mıknatıs (sürtünme yok) için aşağıdaki
oluşumdaki boşlukları en uygun dolduracak kelimeleri alttaki alana yazınız.

Hareketli mıknatıs FARADAY Yasası gereği alüminyum boru üzerinde gerilim indükler. İndüklenen gerilimler, boru
içerisinde uygun yollar bularak EDDY (GİRDAP) AKIMLARI akıtır. Bu akımlar AMPER Yasasına uyarak manyetik akı
üretir. EDDY (GİRDAP) akımlarının oluşturacağı manyetik akının yönü LENZ Yasası gereği düşen mıknatısın akı
çizgilerine zıt yönde olacaktır. Bu işlem dizisi sonucunda, düşen mıknatıs elektriksel olarak FRENLENECEKTİR.

4) Boşlukları en uygun sözcük/sözcükler ile doldurunuz. Tek fazlı trafonun yaklaşık eşdeğer devre parametrelerinin
bulunması için İKİ adet deney yapılır. BOŞTA ÇALIŞMA deneyinde trafoya nominal gerilimi uygulanıp; V1n , I10 ve
P0 değerleri ölçülür. Ölçülen değerlerden ve parametreleri hesaplanır. Diğer deney ise KISA DEVRE deneyidir.
Bu deneyde transformatöre gerilimi uygulanır. Geçen akımın NOMİNAL AKIM olması sağlanır. Geri kalan ölçüm
WATMETRE den okunur. Ölçülen bu değerlerden, hesaplamalar yolu ile ve parametreleri belirlenir.
5) Aşağıdaki iki bobinin uçları, en büyük endüktansı elde etmek için hangi şekilde/şekillerde bağlanmalıdır?
(belirtilenler bağlanıp, geri kalan uçlardan elektrik verilecektir)

İkisinden biri tercih edilir, boşta kalan uçlara cereyan uygulanır.

6) Bir enerji iletim hattı üzerinden akan 1000A’lik akımı 5A’e dönüştürmek için bir akım ölçü trafosu kullanılmış ve
trafonun çıkışına uygun bir ampermetre bağlanılmıştır. Herhangi bir sebeple sekonder akım devresi açık devre
olursa, enerji altında kalan bu ölçü trafosu için aşağıdakilerden hangisi/hangileri doğru olur?

 Primerden akan akım sıfır olur

 Olay sonucunda primer sargıya normalinden çok daha yüksek bir gerilim düşer
 Trafo doyar
 Sekonder gerilimi yükselir
 Transformatörün demir kayıpları aşırı artar
 Sekonder sargı bakır kayıpları aşırı artar

7) Oto-transformatörün, normal transformatöre göre farklılıklarından hangisi/hangileri doğrudur? (Her iki trafo da
aynı gerilimlerde çalışıp aynı yükü besleyecek şekilde üretilmiş olup çevirme oranı 2’dir)

 Oto-transformatörde kullanılan toplam sarım sayısı diğerinden daha azdır

 Oto-transformatörde verim daha küçük olur
 Oto-transformatörde kaçak reaktans daha büyük olur
 Oto-transformatörde boyutlar daha küçük olur
 Oto transformatörün kısa devre (deney) gerilimi, diğer trafodan daha büyük olur.

8) Transformatörde verim ile ilgili ifadelerden hangisi/hangileri doğrudur? (Tüm trafolar aynı malzemelerden
yapılmıştır)

 Anma yükünde çalışan iki transformatörden, gücü yüksek olanın verimi daha büyük olur
 Güç faktörünün yüksek olması verimi arttırır
 Tam endüktif yükle yüklenmiş trafoda verim 0 olur
 Verim yüklenme oranı ile değişmez
 Yük akımının aynı kaldığı varsayımıyla; trafo sırasıyla tam omik, tam endüktif ve tam kapasitif yüklenmiş olsa; en
büyük verim tam omik yüklenmede gerçekleşir.

9) Bağıl boşta çalışma akımı olan ’ ın büyük olmasının anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

a) ’nun büyük olması b) Boşta çalışma kayıplarının büyük olması

c) ’nun küçük olması d) ’nun büyük olması e) Bakır kayıplarının küçük olması
10) Bağıl kısa devre gerilimi olan ’nin küçük olmasının anlamı aşağıdakilerden hangisidir?

a) ’nin büyük olması b) ’in küçük olması c) ’nun küçük olması

d) ’ın büyük olması e) Demir kayıplarının az olması

11) Aşağıdaki her bir trafo 154kV/ 34kV ‘luktur. Bu trafolar, fazlar arası gerilimi 154kV olan bir şebekeyi, fazlar arası
gerilimi 34kV olan bir yükü beslemek için kullanılacaktır. Bu trafolar kendi aralarında uygun olarak bağlanarak 3 fazlı
bir transformatör bankası oluşturulacaktır. Primer fazör sistemi ile sekonder fazör sistemi arasında 180 faz farkı
olması istenilmektedir.

Trafolarda üstte kalan uçlar 154kV tarafına aittir. Sargı uçlarını U, V, W, X, Y, Z, u, v, w, x, y, z etiketleri ile işaretleyiniz.
<10p>a) Saat diyagramını kullanarak trafonun sargı bağlantılarını planlayınız. Bağlama grubu nedir (Yy0 gibi)?
<5p>b) Soldaki şekil üstünde, 3 trafoyu ilgili bağlama grubunda bağlayıp, baralara bağlantıyı yapınız.
Trafo ve şebeke gerilimleri karşılaştırıldığında Dd bağlantı gerekir. Sekonder sistem ters fazda olduğu için bağlama
grubu 6 olmalıdır. Trafolar Dd6 olarak aşağıdaki muhtemel 2 bağlantıdan biri ile Dd6 bağlanabilir (biri isteniyor):
12) 1250kVA, 50Hz, 31.5/6.3 kV, YND5 bağlı, , boşta çalışma kayıpları 1950W, tam yükteki toplam
kayıpları 14kW olan transformatörün boşta çalışmadaki güç faktörü 0.173 endüktiftir. Transformatör YG tarafından
beslenmektedir (Lüzumu halinde primere indirgenmiş yaklaşık eşdeğer devre kullanınız).

<5p>a) (boşta çalışmada primer hattan çekilen akımı) <10p>b) ; (eşdeğer devredeki demir ve
mıknatıslanma akımını)
<10p>c) ; <10p>d) Tam yükte erişilebilecek maksimum verimi bulunuz.

(a)

( )
( ) √
√ √

(b) Primer Y bağlı olduğundan hat akımı=sargı akımı;

Yaklaşık eşdeğer devrede boşta çalışma akımının aktif bileşeni demir akımını, reaktif bileşeni ise mıknatıslanma
akımını verecektir:

( )

( )

(c) ( ) ( ) ( ) ( )

( )
( )

( )
( ) √ ( ) ( )
√ √

( ) ( ) ( ) ( )

Tek fazda kaçak reaktanslar üzerindeki reaktif güç kaybının nominal değeri;

( )
( )

(d)

( )
( )

Tam yükte ; maksimum yük ( ) omik yükte gerçekleşir. Üç Fazlı güçleri kullanarak;