/dogrulukpayi @dogrulukpayicom dogrulukpayicom

www.dogrulukpayi.com

iletisim@dogrulukpayi.cpm
SUNUŞ
Kyoto Protokolü’ne taraf ülkelerin sera gazı emisyon kısıtlamaları ile ilgili
taahhütlerinin 2020’de sona ermesine adım adım yaklaşıyoruz. Küresel iklim
değişikliği ile mücadele için yeni taahhütlerin ortaya konması beklenen “BM İklim
Değişikliği Sözleşmesi Taraflar Konferansı (COP 21)” Aralık ayında Paris’te
düzenlenecek. İklim için hayati bir öneme sahip COP 21 buluşmasının iki hafta
öncesinde, 15-16 Kasım 2015 tarihlerinde ise bir başka önemli buluşma; G-20
Liderler Zirvesi Antalya’da gerçekleşecek.
Tüm dünya nüfusunun yaklaşık üçte ikisine sahip olan G-20 ülkeleri, aynı
zamanda dünya ekonomisinin %85’ine ve küresel ticaretin de %75’ine hakim
olarak dünyanın en büyük ekonomilerini temsil ediyorlar. Böylesi devasa
ekonomilerin, dünyadaki enerji talebinin %75’inden, enerjiden kaynaklı sera gazı
emisyonlarının ise %80’inden sorumlu olmaları hiç de şaşırtıcı değil.1 2015 yılı
için dönem liderliğini Türkiye’nin üstlendiği G-20 grubunun 10. Liderler Zirvesi
gündemindeki önemli konuların başında enerji verimliliği meselesi geliyor.
G-20 ülkeleri Bu ülkeler dünya
dünya nüfusunun ekonomisinin
yaklaşık 3’te 2’sini %85’ini,
temsil ediyorlar.
Küresel ticaretin ise
%75’ine hakimler.
01
SUNUŞ
Geçtiğimiz yıl Avustralya’da düzenlenen 9. G-20 Liderler Zirvesinde ortaya çıkan
ve ülkelerin gönüllü olarak desteklediği “G-20 Enerji Verimliliği Eylem Planı”2 üye
ülkelerin, bilhassa teknoloji ve finans araçlarını kullanarak enerji verimliliği
performanslarını arttırmaları için bir yol haritası sunuyordu. Ancak Eylem
Planı’nın, enerji verimliliğinin arttırılması konusunda hedef ve yöntemler
sunmakla birlikte, sera gazı emisyonlarının baş sorumlusu olan fosil yakıtlar
meselesine yeterince değinmeyişi nedeniyle ortaya düşündürücü bir manzara
çıkıyor. Bu durum COP 21’de emisyonlar hususunda önemli taahhütler vermeleri
beklenen G-20 ülkelerinin “enerji verimliliği, yenilenebilir enerji seçenekleri ve
iklim değişikliği ile mücadele” alanlarındaki önemli bağlantıyı ne derecede
dikkate alacakları konusunda şüphe uyandırıyor.
Hazır dünyanın ortak gündemi iklim değişikliği konusuna yoğunlaşmışken,
Doğruluk Payı olarak G-20 Liderler Zirvesi öncesinde Türkiye’nin enerji ve iklim
politikalarını gündemimize almaya karar verdik.
Bu devasa ekonomiler Enerjiden kaynaklı sera
dünyadaki enerji gazı emisyonunun ise
talebinin %75’inden, %80’inden sorumlular.
2. G-20 Energy Efficiency Action Plan: http://www.unepfi.org/fileadmin/energyefficiency/G20EEActionPlan.pdf
02
TÜRKİYE G-20 Enerji Verimliliği Eylem Planı, dünyadaki toplam enerji Ulaştırma kaynaklı emisyonların toplam CO2 emisyonları

G-20 ENERJİ
tüketiminin %80’ini gerçekleştiren G-20 ülkelerinin, enerji içerisindeki payı ise yıllar içinde Tablo 1’deki gibi değişti. Tablodaki
verimliliği performanslarını arttırmaya yönelik uygulamalar hayata verileri aynı dönemde yaşanan motorlu araç sayısını da hesaba

VERİMLİLİĞİ geçirirken uygulayabilecekleri bir dizi öncelikli alan sunuyor. Enerji

Verimliliğinde İşbirliği için Uluslararası Ortaklık (International
katarak düşündüğümüzde ise araç başına emisyon salınımında bir
nebze düşüş olduğunu görüyoruz. Türkiye’de 2000 yılında 8 milyon 1. Taşıtların Enerji
EYLEM Partnership for Energy Efficiency Cooperation-IPEEC)
koordinasyonuyla kurulan çeşitli çalışma kollarının önderliğinde
320 bin motorlu araç varken 2012 yılında bu sayı 17 milyon 33 bine
ulaşmış.4 Bu verilere göre 2000-2013 yılları arasında araç başına Verimliliği
PLANI’NIN hayata geçirilmesi planlanan Eylem Planı, enerji verimliliği
alanındaki öncelikleri 6 başlık altında toplamış. Peki, bu öncelik
düşen emisyon miktarı ise 4.170 tondan 3.595 tona düşmüştür.

NERESİNDE? alanları neler ve Türkiye 2015’in son aylarına geldiğimiz şu

günlerde Eylem Planı ile uyumlu olarak ne gibi çalışmalar yapıyor
bir bakalım.

Enerji Verimliliği Eylem Planı’nın birinci öncelik alanı ulaştırma

sektöründe enerji verimliliğinin arttırılması. Plan G-20 ülkelerine
başta tır, otobüs ve kamyon gibi ağır araçlar olmak üzere
ulaştırmadan kaynaklanan ulusal emisyonlarını düşürmelerini ve 2009’da yürürlüğe giren Yeni Binek Otomobillerin Yakıt Ekonomisi ve
yakıt standartlarını yükseltmelerini tavsiye ediyor. Ağır araçlar CO2 Emisyonu Konusunda Tüketicilerin Bilgilendirilmesine Yönelik
dünya taşıt yoğunluğunun sadece %10’unu teşkil etmekle birlikte,
1. Taşıtların Enerji ulaştırma kaynaklı yakıt tüketiminin %50’sinden sorumlu. Eylem
Yönetmelik ile birlikte Türkiye’de üretilen araçların yakıt tüketim
performansları AB standartlarına uyumlu hale getirilmesi ve
Planı’na göre dünyadaki ağır taşıt satışlarının yaklaşık %75’i G-20
Verimliliği ülkelerinde gerçekleşiyor. Bu durumu dikkate alan plan üye
yakıtların içeriğindeki kükürt ve kurşun gibi bileşenlerin oranlarının
düşürülmesi gibi yasal zorunluluklar devreye girdi. Ancak, Türkiye
ülkelerden, özellikle motor verimliliği iyileştirmeleri, biogaz ve ulaştırmada fosil yakıtlar yerine biodizel gibi yenilenebilir
otogaz kullanımının teşvik edilmesi gibi önlemler almalarını kaynakların kullanılması konusunda şu an için zayıf bir performans
bekliyor. sergiliyor. Kademeli olarak 2023’e kadar ulaştırma sektöründe
kullandığı yenilenebilir enerji kaynaklarının payını %10,08’e
İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği (SKD) tarafından çıkarmayı hedefleyen Türkiye5 , 2013 için öngördüğü %0,87’lik
yayınlanan “Taşıtlarda Enerji Verimliliği”3 başlıklı rapor, Türkiye’de hedefe ne yazık ki yaklaşamadı ve %0,22’de kaldı (Tablo 2) .6
ulaştırma sektörüne dair çarpıcı veriler içeriyor. Rapora göre
1980-2013 arasında araç sayısının 10 kat arttığı Türkiye’de, Aralık
2014 itibariyle trafikteki araç sayısı 19 milyona ulaştı. Araç
sayısındaki bu artışın doğal bir sonucu olarak ise 2000-2013
arasında karayolu ulaşım sektöründeki CO2 emisyonları %56
oranında fazlalaştı.

Türkiye’de 2000 yılında 8,3 milyon
motorlu araç varken, araç başına
dogrulukpayi.com düşen emisyon miktarı 4,17 tondu.
2012’de ise araç sayısı 17 milyona
çıkarken, araç başına emisyon 3,6
tona düştü.
3.Taşıtlarda Enerji Verimliliği, SKD Türkiye, İstanbul, Temmuz 2015
http://www.skdturkiye.org/tasitlardaenerjiverimliligi.pdf
4.Motorlu Kara Taşıtları İstatistikleri, TÜİK, Ankara, Ağustos 2014
dogrulukpayi.com
http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=15&KITAP_ID=72
 Eylem Planına göre televizyon, akıllı telefon, bilgisayar, beyaz eşya,
Eylem Planına göre G-20 üyesi ülkelerin ortak bir çalışmayla
yazıcı gibi cihazlar için geliştirilecek verimlilik standartları
IPEEC Enerji Verimliliği Finansmanı Çalışma Grubu’nu kurmaları
sayesinde bu ürünlerin üretimi ve uluslararası ticareti
ve bu grup aracılığıyla enerji verimliliği finansmanı için
kolaylaştırılabilir. Diğer taraftan elektronik ürünlerden elde edilen
uluslararası finansörleri bilinçlendirmeleri beklenmektedir.
verimliliğin arttırılması için sadece üreticinin değil, tüketicilerin de
yapmaları gereken birçok şey var. Örneğin elektronik ürünler uyku
Eylem Planında finansman öncelikleri arasında enerji üretiminde 3.Enerji
verimliliğin arttırılması, bina yalıtımlarının güçlendirilmesi, verimli
(stand by) modundayken de önemli miktarda enerji tüketmeye
uygulama ve ürünlerin promosyonu, toplu taşıma yatırımları öne Verimliliğinin
devam ediyor, ancak bu durum pek çok insan tarafından
çıkmaktadır. Bu öncelikler altında kurulacak olan Enerji Verimliliği
umursanmıyor. Özellikle internet bağlantısı olan cihazlar düzenli
Finansmanı Çalışma Grubu dünyada enerji verimliliği finansmanı
aralıklarla gönderilen ağ sinyalleri nedeniyle sıklıkla uyku
alanında yapılan iyi uygulama örneklerini bir araya getirip
modundan aktif moda geçmekte ve ihtiyaç olmadığı halde enerji
yaygınlaştırmayı hedeflemektedir.
tüketmekte. Eylem Planı, üye ülkelerden 2015 yılı içinde elektronik
cihazların uyku modunda tükettikleri enerjiyi azaltmaya yönelik
Enerji talebinin yıllık %7 seviyelerinde arttığını hesaplayan Türkiye
hedefler geliştirmelerini beklemektedir.
için enerji verimliliği yönetimi, artan enerji talebini dengelemeye
yönelik önemli bir yöntem olarak kabul edilmelidir. Türkiye’de
G-20 ülkelerinin, bilhassa internet bağlantısı olan elektronik
Enerji verimliliği finansmanı konusunda sanayi ve KOBİ’lere çeşitli
cihazların uyku modundayken harcadıkları enerji gibi detaylı bir
destekler sunulduğu biliniyor. Yenilenebilir Enerji Genel
konuya bu kadar önem atfetmesi ilk etapta şaşırtıcı geliyor.
Müdürlüğü’nün resmi web sitesinde enerji verimliliği arttırmak
2. Elektronik Geçtiğimiz sene içinde İngiltere’nin önderliğinde, aralarında
isteyen kuruluşlara sağlanan teşvik olanakları ilgili bilgiler
Cihazlarda Enerji Türkiye’nin de bulunduğu dokuz G-20 ülkesi, internet bağlantılı
cihazlarda enerji verimliliğinin arttırılması konusunda bir vizyon
bulunmakta.9 Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve
Verimliliği belgesi yayınladı. Aynı yıl grup bir de gönüllük esasına uygun
Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) enerji verimliliği
(İnternet bağlantısı olan) konusunda KOBİ’lere etüt, danışmanlık ve eğitim hizmetleri için
şekilde kullanılmak üzere prensip ve ilkeler belirledi. Eylem Planı
teşvikler sunuyor.
raporuna göre ayrıca konuyla ilgili çalışmaları desteklemek üzere
bir mükemmeliyet merkezi (center of excellence) ve bu alandaki
Türkiye’de enerji verimliliği için finansman teşviklerinin yanı sıra
çalışmaları teşvik etmek üzere bir ödül sistemi kuruldu.7
yasal zorunluluklar da bir süredir uygulanıyor. 2 Mayıs 2007 tarihli
5627 sayılı Enerji Verimliliği Kanunu ve 25 Ekim 2008 tarih ve 27035
2015 yılı içerisinde Türkiye’nin elektronik cihazlarda enerji
sayılı Enerji Kaynaklarının ve Enerjinin Kullanımında Verimliliğin
verimliliği konusunda hayata geçirdiği önemli bir uygulamaya
Arttırılmasına Dair Yönetmelik gereğince bazı kuruluşlar için
rastlamadık. Türkiye’de evde kullanılan elektronik cihazlar, beyaz
enerji yöneticisi görevlendirilmesi zorunlu hâle getirildi. Bugün
eşyalar, ısıtma ve soğutma sistemlerinde enerji verimliliği
Enerji Verimliliği Danışmanlık Şirketleri’nde (EVD) çalışan 5000’e
etiketlemesi ile ilgili bir dizi yönetmelik ve tebliğ olmasına rağmen
yakın enerji yöneticisi, sanayi tesisleri ve binalarda enerji verimliği
internet bağlantısı olan elektronik cihazların verimliliğini
alanında danışmanlık hizmeti veriyor.
arttırmaya yönelik henüz resmi bir girişim yok.8

5.Türkiye Ulusal Yenilenebilir Enerji Planı, ETKB, Ankara, Aralık 2014

6. 2013 Genel Enerji Denge Tablosu http://bit.ly/1MpJvmz
7. Report on the G20 Energy Efficiency Action Plan Voluntary Collaboration
on Energy Efficiency, 2015
http://www.meti.go.jp/press/2015/10/20151008004/20151008004-9.pdf 9.Enerji verimliliği konusunda destek veren kuruluşlar:
8. Yenilenebilir enerji ile ilgili mevzuat için: http://www.eie.gov.tr/verimlilik/destekler.aspx
dogrulukpayi.com http://www.eie.gov.tr/verimlilik/v_mevzuat.aspx
dogrulukpayi.com
 Ülkelerin enerji verimliliğini ölçerken uygulanan en geçerli
yöntemlerden birisi enerji yoğunluklarını hesaplamak. Enerji
yoğunluğu, 1000 ABD dolarlık GSYİH üretmek için gereken (Ek Bilgi)
enerjinin ton eşdeğer petrol (tep) cinsinden hesaplanması
Türkiye’nin Enerji
yöntemiyle bulunabiliyor. Böylece enerji yoğunluğu (tep/GSYİH) en
düşük olan ülkeler enerji verimliliği konusunda en başarılı ülkeler
Yoğunluğu
olarak kabul ediliyor.

Enerji yoğunluğu performansı çoğunlukla ülkelerin gelişmişlik

düzeyiyle paralellik göstermektedir. Örneğin birçok OECD
ülkesinde verimli enerji kullanımı idari ve teknik uygulamalar
sayesinde süreklilik kazanmıştır. Ayrıca gelişmiş ülkelerin
demir-çelik, kimya, çimento vb. enerji yoğun ağır sanayi
faaliyetlerini zaman içinde gelişmekte olan ülkelere kaydırmayı
tercih etmeleri de söz konusu. Aynı zamanda gelişmiş ülkelerde
ağır sanayi faaliyetleri azalırken, hizmet sektörünün GSYİH’ye
katkısı da giderek artmakta. Az gelişmiş ve gelişmekte olan
ülkeler de ise bir taraftan konut ve altyapı gibi temel ihtiyaçların
Eylem Planı ulusal bina sınıflandırma, ölçüm ve değerlendirme
giderilmesi için inşaat gibi enerji yoğun sektörlere öncelik
(Ek Bilgi) verilirken, diğer taraftan gelişmiş ülkelerin eskiyen teknolojilerine
faaliyetlerindeki iyi örneklerin ve işbirliği olanaklarının
4.Binalarda Enerji
zenginleştirilmesini hedefliyor. Enerji verimliliği konusunda
Türkiye’nin Enerji bağlı duruma gelmeleri söz konusu.
binalarda yapılacak iyileştirmeler binaların işletme maliyetlerini Verimliliği
Yoğunluğu Türkiye’nin ise enerji yoğunluğunu azaltmak konusunda kendisine
ve enerji taleplerini düşüreceği gibi, daha sağlıklı kapalı mekanlara
olanak sağlayarak bina sakinlerinin sağlık harcamaları gibi dışsal
koyduğu bir takım somut hedefler var. Örneğin Enerji ve Tabii
maliyetlerin azalmasına da olanak sağlayabilir.
Kaynaklar Bakanlığı’nın 2010-2014 Stratejik Planı’na göre 2008’de
0,282 tep/1000$ olan enerji yoğunluğu değerinin, 2015 yılına kadar
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2013 yılı genel enerji denge
%10 azaltılarak 0,254 tep/1000$’a indirilmesi hedefleniyordu.
tablosuna göre Türkiye’de nihai enerji tüketiminde %38,5’lik pay
Onuncu Kalkınma Planı’nın (2014-2018) bir parçası olan Enerji
konut ve hizmetler sektörüne aitti. Binalarda tüketilen enerjide
Verimliliğinin Geliştirilmesi Programı Eylem Planı ise 2018 için
%80’lik pay ise ısıtma ve soğutma sistemlerine ait. BM Kalkınma
hedefi 0,243 tep/1000$’a kadar çekmiştir. Söz konusu rapora göre
Programı’nın (UNDP) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile
Kasım 2014 için Türkiye’nin birincil enerji yoğunluğu 0,262
birlikte yürüttüğü “Binalarda Enerji Verimliliğinin Arttırılması
tep/1000$’a inmiştir. Ancak şu halde kişi başına enerji tüketimi AB
Projesi” web sitesinde, binalarda ısıtma/soğutma, yalıtım gibi
ortalamalarının altında olan Türkiye’de enerji yoğunluğu ise AB
alanlarda düzenlemeler getiren 2000 tarihli yönetmelik öncesinde
ortalamasının üzerindedir (Tablo 3). Enerji yoğunluğu
yapılan binalarda (yani toplam binaların %93’ü) enerji verimliliği
performansını iyileştirmek isteyen Türkiye inşaat gibi yoğu enerji
alanında önemli iyileştirmelere ihtiyaç duyulduğu belirtiliyor.
tüketimi gerektiren sektörler yerine ekonomik katma değeri
yüksek teknolojilerin üretimine ağırlık verebilir.

9.Enerji verimliliği konusunda destek veren kuruluşlar:

http://www.eie.gov.tr/verimlilik/destekler.aspx
dogrulukpayi.com dogrulukpayi.com
 Peki, binalarda enerji verimliliğini arttırmak için bugüne kadar
alınan başlıca idari önlemler neler? Türkiye 2008 yılında
“Binalarda Enerji Performans Yönetmeliği’ni hazırladı.
Yönetmeliğin uygulanması konusunda sorumluluk ise 2010’da
4.Binalarda Enerji kurulan Enerji Verimliliği Daire Başkanlığı’na verildi. Bu
yönetmelik ile binalarda enerji verimliliğini arttırmak için gereken
Verimliliği hesaplama kurallarının belirlenmesi, emisyonlara göre
sınıflandırılması ve “Enerji Kimlik Belgesi” (EKB) kullanılarak bina
kontrolleri ve denetim faaliyetlerinin yetkilendirilmesi
amaçlanıyor. Enerji Verimliliği Kanunu gereğince tüm binaların 2
Mayıs 2017’ye kadar EKB almaları zorunluluğu getirildi.
Yönetmelik ve EKB sistemi ile ayrıca binalarda kullanılan
yenilenebilir enerji miktarının da takip edilmesi amaçlanıyor.
2023’e kadar en az 10 milyon konut, ticari ve hizmet binasında
yönetmelikle öngörülen standartları sağlayan ısı yalıtımı ve enerji
verimliliği sistemlerinin bulunması da Türkiye’nin hedefleri
arasında.
2013 yılına ait toplam 10,3 milyon TEP’lik taş kömür ve linyit
tüketiminin 5,8 milyon TEP’i, yani %56’sı konut ve hizmet
sektöründe gerçekleşmiş. Diğer bir değişle Türkiye evsel ısınmada
hala büyük ölçüde kömüre bağımlı bir halde. Peki, bu bağımlılığın
insan sağlığı üzerindeki gerçek maliyeti ne kadar?
(Ek Bilgi)
Kömüre bağlı evsel Geçtiğimiz Mayıs ayında Sağlık ve Çevre Birliği HEAL (Health and
ısınmanın gerçek Environment Alliance) tarafından hazırlanan “Ödenmeyen Sağlık
maliyeti Faturası: Türkiye’de Kömürlü Termik Santrallar Bizi Nasıl Hasta
Ediyor?” başlıklı rapor, çeşitli dışsal faktörleri hesaba katarak,
kömürlü termik santrallerin Türkiye’deki insanların hayatına
yaptığı olumsuz etkilerin doğurduğu maliyeti ortaya çıkarıyor.
HEAL’in çalışması, Avrupa Çevre Ajansı’na (EEA) referansla,
Türkiye’de kentsel alanlardaki hava kirliliğinin AB standartlarında
kabul gören 50 PM10 (Partikül Madde) değerinin çok üzerinde; 97
PM10 seviyesinde olduğunu belirtiyor. Ayrıca aşırı yüksek PM
değerlerinden kaynaklanan hastalıkların da %20’sinin termik
santrallerden kaynaklandığı da yine raporun öne sürdüğü
iddialardan birisi olarak karşımıza çıkıyor. TÜİK’in 2014 Ölüm
Nedeni istatistiklerini de dikkate alacak olursak durumun
ehemmiyeti daha da belirginleşiyor. TÜİK’e göre Türkiye’de
2014’de gerçekleşen ölümlerin %40,4’ü kalp ve damar sorunlarını
dogrulukpayi.com içeren dolaşım sistemi hastalıklarından, %20,7’si kanserden ve
%10,7’si ise solunum sistemi hastalıklarından kaynaklanıyor.
HEAL’in çalışması özetle, kömürle çalışan elektrik santrallerden
çıkan partikül maddelerin neden olduğu akciğer hastalıkları, kalp
rahatsızlıkları ve erken ölümler gibi sağlık sorunlarının yaklaşık
olarak yıllık 3,6 milyar Euro’luk bir bedel ortaya çıkardığını öne
(Ek Bilgi)
Kömüre bağlı evsel
sürüyor. Çalışmanın dikkate aldığı sağlık sorunları ve bu
ısınmanın gerçek
sorunların neden olduğu yıllık maliyet aşağıdaki tabloda detaylı bir
şekilde gösterilmektedir. maliyeti
G-20 Enerji Verimliliği Eylem Planı IPEEC Küresel Üstün Enerji
Performans Ortaklığı (GSEP), Enerji Yönetimi Çalışma Grubu ve
Enerji Yönetimi Eylem Ağı (EMAK) oluşumlarının çalışmalarını
destekliyor. Halihazırda Avustralya, Kanada, Çin, AB, Hindistan,
Japonya, Güney Kore, Meksika, Güney Afrika ve ABD GSEP ve 5.Sanayide Enerji
EMAK çalışma gruplarında yer alıyor. Eylem Planı’na göre birçok Yönetimi
sektöre uyarlanması mümkün olan ISO 50001 enerji yönetimi
protokolünün yaygınlaştırılması, sanayide enerji verimliliğinin
iyileştirilmesi için önemli bir araç olarak kullanılabilir.
Türkiye’de sanayide enerji verimliliğin arttırılması için bir takım
idari ve hukuki düzenleme uygulanıyor. Yenilenebilir Enerji Genel
Müdürlüğü (YEGM), 2009 yılından bu yana standartlarını bir tebliğ
ile düzenlediği Verimlilik Arttırıcı Projeler (VAP) uygulaması ile
toplam bedeli 1 milyon Türk Lirasını geçmeyen projeler için, proje
oranının %30’una kadar hibe olanakları sağlıyor. VAP desteklerinin
yanı sıra YEGM’nin sanayi kuruluşlarında enerji verimliliğini
arttırmaya yönelik bir diğer uygulaması da Gönüllü Anlaşma (GA)
destekleridir.
dogrulukpayi.com
 Bu uygulamayla işletmelerin geçmiş 5 yıllık enerji yoğunluklarının
ortalaması olan referans enerji yoğunluğuna göre, önceden
taahhüt ederek üç yıllık izleme dönemi sonunda ortalama en az
%10 oranda enerji yoğunluğunu azaltan işletmelere hibe şeklinde
devlet desteği veriliyor.10 Hibe ödemesi taahhüdünü yerine getiren
işletmeye anlaşmanın yapıldığı yıla ait enerji giderlerinin %20’si
(200 bin TL’yi aşmamak kaydıyla) nakdi olarak geri ödeniyor.
Her ne kadar sanayide enerji verimliliği ile ilgili bahsi geçen
teşviklerin ne kadar etkili olduğunu bilemesek de, son 10 yılda
Türkiye’de sanayide tüketilen enerji miktarının toplam enerji
tüketimine oranı azalması olumlu bir gelişme olarak
yorumlanabilir (Tablo 5). 2013 genel enerji dengesi tablosuna göre
Türkiye 2013’de toplam 89,4 milyon ton petrole eşdeğer (TEP)
enerji tüketmiştir ve tüketilen enerjinin 30,1 milyon TEP’i sanayide
kullanılmıştır. 2004’te sanayide tüketilen enerji, toplam enerji
tüketiminin %41,7 si iken, 2013’de bu oran %33,6’ya gerilemiştir.
5.Sanayide Enerji
Yönetimi
Diğer taraftan tamamına yakınını ithal ettiğimiz doğalgazın
sanayide kullanılan toplam enerji içindeki payı 2000 senesinde
%8,05’ken 2013’te %22,2’ye çıkmıştır. Doğalgaz konusunda dışa
bağımlı olan Türkiye için, bu nedenle sanayide enerji verimliliğinin
arttırılması son derece önemlidir.
dogrulukpayi.com
10.http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Enerji-Verimliligi-Destekleri
Türkiye doğalgazının %25,4’ünü sanayi sektöründe, %19,1’ini ise
konutlarda kullanıyor. Doğalgazın %48,1’lik en büyük kısmı ise
elektrik üretiminde dönüşüm için kullanılıyor. Enerji Piyasası Ek Bilgi)
Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) 2014 Doğalgaz Piyasası Sektör
Raporu’na göre, 2014 yılında doğalgaz ithalatını %8,82 oranında
Sanayimiz Rusya
arttıran Türkiye, doğalgaz ithalatının %54,8’ini Rusya’dan Doğalgazına
yapmaktadır. Türkiye’nin 2014 yaptığı doğalgaz ithalat miktarının
ithalatçı ülkeye göre dağılımı tabloda gösterilmektedir. Tablodan da
Bağımlı mı?
anlaşılacağı üzere Rusya’dan doğalgaz ithalatının tamamen
durması halinde doğalgaz ithalatı yaptığımız diğer tüm ülkeler
ithalat miktarlarını %100 arttırması durumunda dahi Türkiye’nin
doğalgaz ihtiyacını karşılamak mümkün olmuyor.
Eylem Planı 1990-2011 arasında dünyada elektrik üretiminin 5 kat
arttığını ve bu artışta en büyük payın fosil yakıtlarda olduğunu
6. Yüksek Verimli,
belirterek, fosil yakıtların görece ucuz ve erişilebilir kaynaklar
olduğundan hareketle gelecekte de büyük ölçüde tercih edilmeye Düşük Emisyonlu
devam edileceğini öngörmektedir. Plan bu nedenle fosil Elektrik Üretimi
yakıtlardan istifade edilirken verimliliği arttıracak, emisyonları
azaltacak uygulamaların tercih edilmesini tavsiye etmektedir. Teknolojileri
Türkiye’nin enerji gündeminde bir süredir enerji teknolojisi
master planı hazırlıkları var. Türkiye’nin enerji verimliliği yol
haritası niteliğinde olan Enerji Verimliliği Strateji Belgesi
(2012-2023) içindeki hedefleri arasında, TÜBİTAK ve Enerji ve Tabii
Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) işbirliğinde oluşturulacak Enerji
AR-GE stratejisi doğrultusunda teknoloji master planı
hazırlanması ve başarılı AR-GE projeleri bağlamında ulusal
teknoloji envanteri oluşturulması yer alıyor. Belge’ye göre bu
teknoloji master planının ve teknoloji envanterinin 2014 yılı
ortalarına kadar hazır olması gerekmekteydi.
dogrulukpayi.com

6. Yüksek Verimli,
Düşük Emisyonlu
ETKB ve TÜBİTAK’ın 2014 yılı faaliyet raporları incelendiğinde yıl
içinde teknoloji master planı ve ulusal teknoloji envanteri ile ilgili
herhangi bir faaliyetin gerçekleştirilmediği görülüyor. Ancak
Temmuz 2014 tarihli ETKB 2015 Yılı Performans Programı’nda yer
Türkiye Elektrik İletim A.Ş. verilerine göre, Türkiye’de elektrik
enerjisi kurulu gücünün %20,5’ini taş kömürü, linyit ve ithal
SONUÇ:
kömürlü santralleri oluşturuyor ve bu oran 2002’den beri ciddi bir COP 21 YOLUNDA
artış göstererek bu noktaya geldi. Termiksiz Yaşam Ağı’nın Kara

Elektrik Üretimi
alan “Enerji ve Tabi Kaynaklarda Yerli Teknoloji” amacı altında
belirtilen “Yerlileştirilecek ekipmanlara yönelik envanter ve ihtiyaç
Teknolojileri analizi yapılarak yerlileştirmeye ilişkin yol haritası belirlenmesi”
hedefi için yapılan performans değerlendirmesine göre, yerli ürün
envanteri oluşturulması işleminin 2015’de %30 oranında
gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. ETKB’nin 2015 yılı faaliyet
raporu yayınlandığında yerli ürün envanteri hedefine ne ölçüde
ulaşıldığını göreceğiz.
Türkiye’de enerji talebinin getirdiği ekonomik yükü anlamak için
enerji masraflarının cari açık üzerindeki etkisine bakmak yeterli
SONUÇ: olacaktır. Türkiye toplam ithalat faturasının %20’sinden fazlasını
COP 21 YOLUNDA enerjiye ayırıyor. Diğer taraftan son on yılda GSYİH’si sabit
fiyatlarla yıllık ortalama %4,2 büyüyen Türkiye’nin, büyümek için
KRİTİK YOL AYRIMI: daha çok enerjiye ihtiyaç duyduğu genel kanısı hâkim.
DAHA FAZLA Aralık 2014’de Ulusal Yenilenebilir Enerji Eylem Planı’nı yayınlayan
Atlas projesine göre Türkiye’de önümüzdeki dönemde yapılması KRİTİK YOL AYRIMI:
planlanan 80’e yakın kömürlü termik santral projesi daha var. Bu
santrallerin kurulu güç kapasitesi toplamda 59 bin MW civarında.
DAHA FAZLA
Türkiye’nin mevcut kurulu güç kapasitesi 69 bin MW. Yani kurulu KÖMÜR YA DA
güç kapasitesi %85 oranında artacak. Türkiye bu kömür
hamlesiyle Çin ve Hindistan’ın önünde dünyada ikinci sırada yer YENİLENEBİLİR
alacak. Kömür, insan türünün karşı karşıya kaldığı en önemli
sorun olan iklim değişikliğini tetikleyen karbon dioksit
ENERJİYE DAYALI
emisyonlarındaki artışın bir numaralı nedeni ve hava kalitesini VERİMLİ ENERJİ
olumsuz yönde etkileyerek ciddi sağlık sorunlarına neden olmaya
devam ediyor. POLİTİKALARI
Unutulmamalı ki artan enerji talebini karşılamanın en doğru yolu,
her zaman enerji üretimini arttırmak olmayabilir. Şüphesiz ki
tüketim alışkanlıklarında yapılacak değişiklikler de, enerji
ihtiyacının karşılanması için katkı sağlar. Tüketim alışkanlıklarının
olumlu yönde değişmesi sadece enerji tüketimini azaltmaya
yönelik tasarruf yöntemleriyle değil, ancak daha az enerji ile daha
çok değer üretmeyi hedefleyen verimliliğe dayalı bir ekonomi
politikasıyla mümkün olabilir.

KÖMÜR YA DA Türkiye’nin 2023 için koyduğu temel hedef, yenilenebilir

kaynakların toplam enerji tüketimi içindeki payını en az %20
YENİLENEBİLİR seviyesine çıkarmak. Ancak bir yandan 2023 için yenilenebilir
enerji senaryoları yapıladursun, Türkiye’nin gerçekleri bize başta
ENERJİYE DAYALI kömür olmak üzere fosil yakıtlara bağımlılığımızın devam

VERİMLİ ENERJİ edeceğinin sinyallerini veriyor. Son yıllardaki gelişmeler gösteriyor

ki, Türkiye enerji politikasını ağırlıklı olarak kömürlü elektrik
POLİTİKALARI santrallerinin artışı üzerine kurmuş durumda.

11.ETKB 2015 Yılı Performans Programı, Ankara, Temmuz 2014

dogrulukpayi.com dogrulukpayi.com
http://www.enerji.gov.tr/File/?path=ROOT%2F1%2FDocuments%2FMali+Tabl
10.http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Enerji-Verimliligi-Destekleri o%2FPerformans_Programi_2015.pdf
12. http://www.karaatlas.org/