You are on page 1of 87

11 a -versificación

de Prudencio

Jesús Luque Moreno

UNIVERSIDAD OE GRANADA

1 978
1.-"11 fo.ut:llouligncr"quec:'ost le VOr.l quo.ntito.tifdu lo.tinl ar"d ifetmúdiéval, el non levor"s
de Plo.u'e. qu'an doit o>:omino,. si I'on vou! c:ompnmd" des nouvollos for"mos r"ythmiquos.
Lo. st...... etu" du vo ..: .-ythmique d"pand POU" lo plupo .. t átl"Oitomont do lo. st .... ctur"e du ver-s
do míotr"iquo troditionoUo do la. m~mo apequo ••• " ' .

Do :ruyo, lo: últimos ar"!gono: do t.:l.l ovoluc:ibn na hoy quo buzca .. los on eslo ópoc:o lo.rdla ,
zino qua !lO puodon onc:onlr"ar" on lo: Pr"OP1oS V"r".:sos do &poc.a closico., yo. que todo 01
pr"OCOlOO ovolutivo vione condiciono.do pOr" lo pr"Opio ostr"uct!.lr"a linguLztcc:o (pr"0364ica,
mút .. ieo, mo ..folbgieo, ote . ) do lalotlg!.lo !atino.: .

El vo .. zo latino do &poeo modioval no es sino un ..onejo on muy diver.:sos gr"adas y mo.no,...",


do la ost .... cturo. r-ltm;c.a dol vor.:so Ia.tino cu-llntitotivo; Un4S VOCOS :0 r"op r"aduco modiOVlte
IIConto'" 1.:1. mi:ma o:t.... ctu.. o euo. ntitotiv.:l. o.ntor"ior: ot ..as VOCCJil s c ¡mito. 01 númor"O do
.:JDao... o do polabr~ dol modolo c:l~.:Jico. Hoy VOr".:JO" cuyo .. itmo po.:;o. o fu.ndomontorso
,..,bre!.lno.ost..... ctur"aoc:ont!.llll ro::ultontodo lo loctu ra prcsaica do Illspalabrozcompo_
nontos dol vorso, prescindiondo do 1.:1. "ze.... c:tu""" C!.la.ntito.tivo.. En Olr0.5 aea.:::ionos se
.....ompl.:l.u 01 juogo de :Hllbos lo rgos y brovos por" un nuovo juogo de ,,!Io.bas tónic.:t.s y
lt.tonoG, repC"Oducibndo:o :IObr"o una nuova baso r-ltmieo 01 onti!Jl,lo esquomo do lo.s canli_
dedos . Son, p..¡O.:J, sumamento var"iodo.$ los c:II.minos por" los quo sO pa.:::a do uno vorsifi-
=ei6n cuo.ntitotivo. a otro. Gillt.bico _ac:ontuaI J •

En realidad, so puodo docir quo la" distinto.s formes do transición dosd" lo vorsifico.ción
cuontitativa a 1.:1. acentual vione" condic:iono.do"" PO" les peculio.rido.dos do la o!ltructuro.
r"!tm ico.do coda ve rso cuo.r>tito.tivo. A::d lo homeso.punto.doonotro.soco.siono.,,".
• Po,. otra parto. el proCClIO hocio. lo. "c~if¡c ..ción oeontuol no 3D presento. como un
... bio brusco ni :.., produce por una serio do imitoc::ionolll mós o monos artificio!;..".
'o que se ,..,ali=. ",iguiondo lo. propi ...."olució" notura\ dol sistcmo. vOMllificoto ..,o cl&.-
>o . o. ,~; ':;1,1,0 O",t;o los :,.rs,os C::U..ntit4t,ivo," d~ .. poco clbico. y Jos Ilccntualas do ,.
)ea me 10Vo. se e uno o ..... " ante 9 .. mo • var"u.ntes quo supon .... otro" t .... to .. .,st ...0:1
01 percollo evolutivo .
!
J
!
1
c;'"

1 'o,
uno da ostOJ!l o'l'lodies into .. modio" .'" donde .. o . ¡te.... 1.. vorsifico.ción d. lo .. poco. do 4.-
udoncio, uno vcrsific4ci6n lIomotido. 4 tensiones contradictor;"", como, por ojemplo, ,."

",cuerdo do 1.. oontidad siló.biclI., Ít.u,rta todo .. !. on los 1011'0do$ quo ho.bio.n oprondido
lmonto on el o.souol .. Ic>s " .. !"':JoS cllusicos. y ,,1 ",¡stomo pr056d.ieo do lo .. poco, lIi$tQmo 'co
.. 1 que yo. dosde el :ligio ItI 01 CIoeal'lto, fuesa eual fuoso.u anteMer natureloza, 01'4 =
L1"amente intansivo y se eonfundio ya froeuentemont" ,,1'1 boco. de les propios gro.m4ticos
, equcl otro aeonto rltmiee, 01 ietus d a vorso .
• 'o
Co
ba, puos, osporar qua 01'1 1.,.. vorS.,.. da Prudaneio h4ya quododo do alguno. form4 r e _
jado. tod4 o::lta CMJiliJil pro$ódico. iniciada hac;a ya mu da un "iglo y 01'1 plano ausa 01'1
'o
00

; o.ikos da su v;do.'. 'mo


di
- Sin ombo.rgo. o. Prudencio se le ho. considero.do como o.lgo 4porto en medio do tocio eJilta
A
biente, como un4 ostro. de "",erta eo.po.rez6n eló.sico . M . uvoronno'al referirse A
::J;st,,"cie quo sepc.ra el latín de Prudoncio del de Virgilio hoce lIineopi,;, en 4.::IpoctO::l eomc
vocabulo.rio; la morfologfo, en c:.mbio, "a muestra esancialmanto cI4!1;eo; lo. sintcu:is,
-recto. an conjunto. so resionta o. vacOJil de los innevAciono" da la doc4daneia. En lo
:: a pro.sodia Jile refiere , Prudanei o pOSeo un:. profund4 formo.ci6n clásico. qua 10 p.-.a.$ar_
do fo.lt_ de eo.nlid4d euo.ndo so troto. do términos porteneeiantes 01 n':'eleo fundo.menta !
lóxico Io.tino. En cambio. eu4ndo JilO tro.la do pol ab~ r4ras. neologi!!mos, bo. r bAris-
·s, nombres bíblico:\" griegos y lot;nos, triuní4 en Prudencio tombión lo. ineertidumbrc
..,inanta an la épaea: surgen o.quf y o.llá. numero!!4S irreguleridadcs 01'1 lo eantid4C1,
'I"9Am;Ante de brevos 10.1'110 t6niea.s eomo á.teno,:¡ , abroviaei6n do Icrg/1$, oteo
todOlil modoJil, "il faul d'o.bord remo.rquer, pour Etre juste. que, si 103 fautos eont",
:ouo.ntitc cl4S!!ique sent o.ssez nombreuses, commo 4l1es Jila r-e,porti.ssont sur plu!! d4
. mille ve rs, 01'1 n'on rencontre uno QUO de temps 01'1 tomps ••• Copondo.nt il est ca_
:tI::ristique do notar Qu'en 400 , momo un lettT"Ó n'(,tait plulil co.poblo d'ob3orvor exeeto _
ne, en pronon",,"t le Iceín. los m&mOB r osles Que leo. eoneempor.o:ins d'Au9\l'5to" ' ,
¡,pU05. Prudencia o c mU05tra en 10 prc!!ódico fundamentelmonte eOM"Ceto, 01 pCllilo.r da
monciono.dos ir"f"'CsularidAda5. que, dedc lo (,paea 01'1 quo compuJilo 5U5 poemas, nO
, 01'1 modo alguno sorprandontcs. "00:1 cho.nsamenl:: SurvonUS datUI lo. prononciotion.
,'y ... pas, en :lommo , tieu de s'o.tonnor"Gbd . l. .
quo s i :lorprondc ... L~VArenna aS 01 corÍleear eminentemante cl&.=ico do lo. versifica _
'1'1 prudenei""A. "On JiI' oton';e plue"t que lo varsifie4tion n 'oit pG.S ,"voluó 01'1 momo
npll , e4r e ' ese de la prononeietion Que dapond le rytllma, qu; a5t l'OlilJiloneo m " mc do
ver5ifico!ion. Mo.iJil tol "taie Jo pre::cige da Virgile 01 d'HorAca qu 'en na Jilomble po..:<
lir zongo. alor5 qu'on pouvo.ie feiro des vers suiv,,"t un auere .systcme Que le leur • . ,"
d.).
~etivamonta Prudencio lile prcsent.1 come un versifica.dor culto, de profunda formoción
..s;eo, do honda ro.i go mbro virgilio.na y lIorec;,,"o. Mora bien, $ e haeo muy dificil
jtir qua on su,:¡ 0'0""''''. nO .0 .... f1ojo do ",Iguno mAn .. ro. 1", profund ... muto.ci6n orosbdic:.o.
en lo. lengua do lo époco so .... bio. yo. producido. Por muy d .. corto cluico quo fuo .... n
,s veMllos. por muy fuertos quo fUGson 10:01 lozos c:ulturo.lu que unon a "u auto .. COO'l
modol= cl':'sico:Ol ....."ulto.r!o. chocante ponsar quo on ollos no "O ha infiltrado n;ngun
monto propio do la longu. vivo do 1..... poca. do l......&l.idod prosbdic" y mitric:.o
:undanto.
Estll." os j u::tamonto ¡" motiy.ción del p ....,:¡ .. nte t .... bojo y uto Q .. 1 fin qu .. n.". pro_
amOS .1 estudiar equ! l. vllrsificeeión do Prvdanc:io: t ..... tor do v .... . en lo medido do
lOlIible, 01 inO"jo qua la nuev .. prosodia. h .. ya podido ojercer sobro su versific:.oción,
t4r do precisar hasto que punto los .Iamanto", do 1.. varsific:o.ción popula.r de lo Óp0C4.
l5titurd", precisomento sobro equelle nueY" prosoclie,,,e han podido infiltrar·dontro da
utructure. emincntemente cló..sic4 de los yer::les cvlt= de Prudencio .
mo"e puedll daducir por el progio titule) que hemos dedo a nuaslro trabajo. es ..1 oeenle
palabra hllei .. donde yAn o ir dirigidos sob.... Iodo. nuostra:s obsor-vociones. Es c.:::to
onlo 01 que en lo vCr::Iificoctón popul.. r do lo ':'poca. odquill ..... la. .... Iovo.nc:io rflmiea que
cantided "i¡libic.. va. perdiendo. Por- ello p .... ci"'o.r 01 popol de 0:;10 oeonto on le orgo._
zllciÓt\ rítmica de los vor.sos de Prvdoncio os un factor osencial poro poder valo ..... r
c:t.g" versos desde le. pcr-5poctiva desde lo quo pretondomos.

noro. bic.n. cU41quier estudio ~ist emi.tico del posiblo influjo dol acento do palob..... sobro
• vOr-51fico.ción do un autor llevo consigo un o.nlt.¡;s;s goner&l. da todo uno. l ... rg4 sorie de
lomontos do diche varsific ... ción: o",quomo:. cuontit ... tivos, r-osolucionlls'do pies, funcio_
omiento de lo convonción _ .. vv, isosilobio de los vorsos, tipología ver-bal. otc.

¡.- Vamos o. ostudior lo. totolido.d do los vorsos pruc!oncio.nos. ogrupados On di!:tintos
.port4dos: versos yi.mbicos. trocaicos, oOlicos. otc., con los do" únic .... a;o;c .. pciones
~ol hexámetro y 01 pont.!t.metro dactílicos. Sobre estos dos v ersos nos limit ..... mos O unos
brevos obsor-vociones ... corco de lo constitución do S\.OS fin ... los. lugar ósto que t .....diciono.l-
mente so :;uelo traer e coloción .:Iiampro quo so plontoa el problema dol oconto .... lo.
ver=;ifkación I... tino. En todos los domás tipos de versos haremos un estudio lo mu
comploto P<>'l!iblo de todos aquellos elementos qua nos sir-voo por-a vo.lorar- el papel que
el oconto do palabro. puede tener en su orgeni%oción.

6._ Moro. bien, tdl po::ible influj:. delaconto hobr-':' qu .... bord ... rlo do form ... di:.tinto. Se _
gún 1.. distinto cst ructur-", rítmic ... do c4(\.1 tipo da vorsos. (.;orno yo opunti.bomos o.nto:. y
hemos dicho en olguno otro oco:lión. lo. evolución d .. cod ... yorso cuo.ntitativo hocia lo
vel"3ificoción ocant" ... 1 viona condicionado por lo propia estructuf'O r!tmi ..... do dicho vo~o.
Hey vor:sos como los yómbicos, trocaicos. doctUic:os,onopéstieos on los quo todo 01 peso
dol r-ilmo desconao. sobre un'" determiondo orgot\izo.ciÓn do lo," elomontos supr.uagm .... _
toles (14 c:ontid4d "i[i.bicol quo :Ja organi;;an an unidodos (pio o metro) con:;tituidos 11
b...:J. de un tiempo r[tmico.monto m.........do y otro r-Í1m ico.mante nO m ... rc.:1do. En osto tipo
do var-:los funciono. lo. convonción _"vv. con lo c:u0.1 un olemonto sogmenta[ como os el
númel"O de sflobas , resulto r-ilmicamente irl"'Olevonte. Lo evolución ecantuol da a:::te
tipo do Yel"So:: ho. con:lilltido ganorolmonte on uno ec!ecuocián do los ocontos do po.labrd
o. los tiempos morcodos dol r-itmo cuentito.tiyo, t ..... tondo de roproducir- con dichos deentos
los mismos ,,{actos r-itmicos do lo. estructur... cuo.ntitotivd.
Hoy otro tipo do Yer::oll . como los "ólicos lIobro tocio. en los quo junto e =e d e termin ... d ...
orgo.nizoci6n de las conlidode!: (olomonto :;upr-4sagmonto¡) oS tombién rit mico.mente ..... -

11
-- ---..."'-' 1-
lov4nta un ractor del sugmonto como es 01 núm ero de lIn."bos . Lo. ovolu c i6n Ilccntuol do
O.\itos VCL":lOS ho..sido gono .... lmonto distinto do 111. do los a.ntoriol"e!l: en ellos no se n" ;
tendido por lo común.,. recalcor o :sustitui .. 1", c:stM.lctura ..¡Imica ev.ntit4tivo modia.nt o
una organización semoja.nto do los ocontos ce polab"4 , :!lino que con CiONo. indopendcncio. :
do dicho ostNct ... rll cUo.ntit4tivo so hll. ido consolid4ndo On ,, 110.:1 uno. OSINct .....", acentual
no.cid ... do lo. loctura proso;c:" do la.s polobro.s constitu yontes dol YOr::lO Übngue <:!n c:uo nt.. .
que 01 t~tdr-sO do VOI"SOS iso.:Jilóbicos. d .... xtansiÓ" ....ducido -u org4ni:¡:odos Cn miembro"
d .. e"tensión ..... ducid .. _ y con osq ... omo cUGntito.ti ... o fijo . 01 número d. posibles com bino- 'l
cionos do p<>lob..= 01"'0 on 0110:11 reducido. con lo cuolau meot",b", la prob",bi¡id"d de quo
ap4.reeiera reiteradamonte une. detol"minadd org4.niZdeiÓn do los e.contos'.
Estos do .. tipa," g o"orala. do vo ..... o C1.Io."tit .. tiv., 00 l .. tr ... no hay t<lmpoeo que "xt..."polarlo,".
concibiéndolos eomo dos pa.rcola.. abso lutamente indopondiont.... do la vOr5ifieoeión lati _
na. Al contrario, son muy f\"'Deuontos los eonto.ctos entro o.mbos . sob r e todo 01 P(l.$o, por
Ilo.mo.rlo de o.lguno. formo., dO:lde 01 primor grupo al :lo.CJuodo. Ho.y,PQrejomplo , do ..do
;'poco. elll!:.ieo. uno. tondeneia o. que VOr5O!J del primo ... grupo (yó.mbico:J, trQCeico,", dectl -
¡ico," o ano.póst;eos) al !Jer usado .. oneompo.. ieiones Urica..s :lO orgonieon de fo rma hco.ste.
cierto punto semojente a la de los verso.: Urieos por oxceleneia, lotl ""1""0. oólieos. En
efoeto . so ...,dueo . por ojemplo , on ollos 01 funcionamionto de la oeuo.ciÓn _ .. uu . con
lo quo. eon ' mo.yor o menOr intonsido.d :Iogu.n 1= oeo.:;;ooo:l. so pl"'Oduco también on 011",,,,
un principiod.. isosildbia. .
E "ta tondenei.... 1.. isos¡¡ .. bio. so ac .. ntu. .. t.. mbión on lo," verso," dol primor tipo o. modida
quo "VOlU:" .. 1 tiompo. de m"oora qu .. on ópcee tardío. ll .. go.n mucha.. v .. co ... a estONlati _
p4r::o.eedeunoeonunnúm crof¡iode'"i1 .. b .... . E n l .. v .. l" .. ifie ...eióndo ~oneiovamos
a tener oc=ión d .. comprooor todo osto yo qu e on olle eonfluycn IIllS dos circusto.ne;es do
1
tNltol"$" do composiciones IIl"icos y do habe r .. ido escrit.u on ópace. .. van:::ado .
No hcr.y q uo pa=or. s io ombarga , que on un veNO do ritmo yómbiea o trocaico 1... fij ..cíen .
do un nÍlmol"a dotol"minado do $ llobos $uponge forzO$ am onto uno. ovolución ocontuoJ del 1
::::v~~ul:i::;:n~::1 ::~~~~~: ~~ol~o;e::~~$o~ó~~:o:~o~:ol:i~:~:s~:s y:¡%':s~~~: y 1
á tonos o. 105 tiompo!! me.rc",dos y no m"'l"Cod= dal ri tmo cue.ntitotivo , do formo qua ",unque
so he.<Jon i!losil6.bie05, 50 mOMiono en ollos la misma ost ...... c turcr. I"Ílmico (su mOl"eodo
1
;~tI:o~~:",~~oc:t:~:,;:::u:~~d~ ::b;~:;~!t:c:o~~::~~~r;e;~t:i:~~ prov .. loee~ inelu - ¡'
No .:ocu rre, en combio, ot ro Io.nto, Con o.lQuno.s voroos doetílicos o e.no.p",.tico.s que al
hocor:lo ;sos;llabieos on compo:¡iciones IIric ... s lIog01l o voces a ·so r tNltodos do iguol fOl"mo
quo los vcl"03 aólicos, de.sorroll&ndo,"o en oHo" un o.sQuomo o.contuo.l indopondionto hasl'"
j,
c i .. rto punto do su anta r io ro otructu ..... rltmieil.
L(I.!I rormes do ovoluci ón ocootua! do lo .. ve rzo.s euon titativo:l I~tino s son , puo.:;. mu y
voriad ..s. Per ello ",1 ostudiol" on 105 vorsos do P rud enc ia lo. po3ibla influoncio dol aconto
dopo.lobNl.h"bÑquotonermuyoocuonto.l""pocculiol"idodosdol .. ost ...... eturo.l"itmico.
de eodo vor .. o .

1. - Empezaromos por o lio el ostudi o da oed ... tipo de vaNO con un,,"!: con,.idOl"aciono,. lIobro
ouosquo mocuentit ... tivo: fijoeiónonoon41de le:lcontidodosydeJa.seozu Nls, mo yor o
monor funcionami .. nto do 1", ocu .. ei';'n - " uv . pl"Cdo,ninio o nO de la ;so:lil",bi ... ote •• ote.

12
P4S4romos luogo (l un .. nálisi .. do 1.. tipol09i .. vorbal, IlSc .. b14c:io:ndo , .. frocuenci .. d .. c:.. d ..
un .. d .. las c:ombino.c:iones de p<>1.:t.br4S posibt ..,. en 01 ver'So o en 1= hemistiquios del
v .. r so do que ",o tro.to y esludi .. nClo 1.. NlI ..ción de c: ..d .. un .. do las combino.cionos do po._
I.. b ...." empleod4S con la. cOnlJtituc:ión dol esquema. do e.centos que he.bio. de prosperar h, .. go
en 1.. ve,..,,¡fiC:4c:iOn .. centua.L Do c4do. combin .. ciOn do po.la.bre.s h ..eomos \Ula represen _
to.eión númorica , indicando co.do. ti po do pOol .. br4 c:on un4 cifro. . AsI, por ojomplo,2 2 4
quiore docir \Ul4 combinac:ión de dos PoCII4bNls bislla.b.u y \Ula. totr""í!abo.. El "ub ....y ..do
simple tJ ' .4 ) do .. Iguna. de est ..:,; cifros ;ndic:a quo on eSa posic:ión dicha. pa.le.bl"ll rompe ,
no so &d",pta. '" 1.. di.:uribución " ..e9ul .. r" do ",eonto" . El "ub.... ya.do doble (1 • .4) ¡ndic: ..
solamente posibilid.. d d. ,..,..plu .... do dicho. Nlgulorido.d ",c.Mu.. l. - -
Un .. vo% a.no.liz"dos todos los d410S .. nta. .. iores, p.!Iso.mas e detorminer el grlldo de re9ul4ri .
dll<.l eeenl.... l del ver .. O . En e .... o de quo dieh .. regul"rido.d. con"i .. t.. en unO. .. dec:u .. ción ent ....
ictu.$ y. ecento.$ (v e:-$os yb.mbic:o.. y lroc .. ic:o,", sobro todo), ho.l"emo" PO" un l<>do ....cuonto
de lo," vO ...$os completolmonte homodinos, de 10.$ que "ó10 tionen une. discoineidoncio. dos,
tro. .. , etc . ; por otl"O Io.do nOS "yudoll"ó t .. mbi"n " dotermin ..... el 9 ....do de homodinio .. 1
..ec:uento y compo.roción cnl'" los ieN:! c:oineidonlOS y di s c:oincidentos c:on .. eonlo do polo-
b ..o. En el otro lipo do v01':l0S (cólicos, 'Sobro todo) On los quo lo. rogula. .. ido.d ..eentua.l
no "e produc:e, ::¡egún y .. "o.mo:.: dicho, poI" una. Cldaptolción do 1"" sila. bo.s t6nic:as .. los
tiompos fuo .. to$ da¡ .. itmo cu .. ntit",tivo. h .. bÑ quo dotormina.1" la. f ....cuonci.. con que 'le
den los .. squem= a.eontua..los má s ",hund..,,!e:.: o quo porvivieron lua90 on la. vo,..,.i¡ico.ción
po"le ..ior.
T ..ata.remo .. da vo .. t"'lTibil:n on c..d .. Ca.so s i 1.. cen:.:titucibn do lo" asqutlmo.s rogula.r"Cl! dtl
o.cenlO" e!l algo meromente fOl"tuito o ,. i PO" 01 cont .. a .. io Co.ba .. prec io. .. an 0110 o.lgun ..
intención o propÓ=ito eon::¡c:iante por po .. to dol vorsific:",do .. .
Po.. ot..", porto, par.. vo.lol"a. .. c:uo.ntOl! d .. los vo.ya.mo:.: Obleniendo en el o.n&lisis d .. ca.da.
ve .... O. ha.bró que i .. esta.bla.cionde c:ompar..cione" "i!llomáticas con los d .. tos obtenidos on
vor-s¡ricaderos de époco..s ","terioros y po=tOMOros, Estos da.toll sobl"e otros a.ulo ........ no
dej .. rÓfl de so r en mucho.s oCO!liones más quo a.proX<mo.dol!. puos provienen de cala.s
e:.:ta.d¡:otica.s .... a.lizoldG.!l ,.ob .... un número de va"$OS ....ducido.

6. - El toxto que hamos empla",do as 01 de 1", adicion do M.P. CunnighClm' . En le de -


nom;noc:,on de lo1S distint"$ ob...... emplo .. mos a,.ta..s .. b.... vio.cionas:

C - CCld.dm"r,: .. e .. C.S. - C" .. e..c Sy",,"oci: .. ,,,


p-p,;r'¿ae"pilol1clJ'; D- Die:"c:i:o"'",,
A" Apo:la:o~':a E " E:;I'Ll"fl" .
H - IfCl'"Cl r:':g " .. iCl Pro.o f. - PI"ClQ {Clti"
Ps -PGye;'"",oc:it.ia.

Otros "ignos omplo ..dosson los "iguiemos:


_ Con va. .. iQS Ixl soguida." ,nd,colmos la. astructu .... s i¡&bica. da I,ln ve"$O O hemi"tiquio
determina.do: k 1( 1( k 1( - v a,.,.o O homistiquio do cinco sila.ba.s e"n .. c:onto" en le p .. imo .... y
anla.CUa.r'lol.
_ 0 - Ti .. mpo débil do un ritmo CUo.ntitCltivo, que puodo O$!"I" indifo rontomente oc:uPoldo
POI" dos sila.b<!.s brovo", o PO" uno Jerga..
lJ
levanto un faetol' del !logmentc como O~ ,,1 número do :;:H"'bo:;. l.", evolución ,,,::onI1,lal do
ii
es tos vorsos fHl sido gcnel"/llmcnta distinto!!. de la do [0l1li llfItoriores: en 01110$ no :;e h..
tond.idO por lo común 4. recale4,." s ustitu ir 14 estructuro. ritmica cu an titativo. modiont"
ur"'Lorg~i:::(leió" semoj4ntodo IO!lIlCel'ltOsde pd!abra, "ino QUO con cierto. independencia
1
.!

d" dichA ... trvct .. ,... au..,.titati"a • • h .. id .. con.alidond" O" "Tlos uno. oiillt...,ctU .... acentual
nocu:"d" h. loct ...... prc""'c .. do 1.... pa.l .. br .... co n.tituy.n t" .. d.lv .....,,{téns....oon., ...."' ..

~~OO:!O~:it¿rs!J~c~::~:5 c::~:~:::'e~:n~~t~t~~Ó~ij~~~:;m-~r:¿:::::i~~:s,,~o:i~i~:~s I
"'on".. d .. ¡>4lobroll ...... en .. 1100 .... ducido. con Lo .,.... 1 .... m.nt .. ba 1.. p"",be.bjlidad do qua
aparecie re rciterao4rncnte uno. detel"minodo. ol"9anizecibn do lo~ acanto ,,".
~to. do. tipo. gen ...."'105 d .. v .. NtO cu""tito tiv" 'ln Io.t!n-no ho.y tempoco que oxtrll.pol41"Ios,
concibiúndolos Como dO!! po.rcol..s absolutomonto inda_ndiont•• d. 1.. .... Ntific .. ción I.. ti_
no.. Al contr41'Ío, son muy irocuentes los contactos entre ambos . ~obro todo 01 po..SO , por
Ilomorlo d'l alguno. f'lrm'" , desd .. 01 primor gNpo 11.1 soqundo. Hay, por ejemplo. desde
ópoce c lll.si clI. una tondoncio. o qu .... ersos dol primor gl"'Upo lyómbicos. It"Oco.ico:l. dactr_
licos o ano.p6sticos) 0.1 ser u..5ados en comllOsic;onoll ¡¡r;c(OS "O orgonic.m d .. fo rmea ho..stll.
..i" r lo punto :lomojo.nto o 1", d .. los .. e~os ¡¡ricos por oxcolencio.. los v,",rsos oólicos . En
.. r..ctO.:lO ,....duco. por o¡"mplo. on "lIos 01 (uncion ... m;onto do r... acu"ci6n _ - uu. Con
lo quo, Con"mo.yor' O menor' inlonsidlld segUn les oco..sion'ls, s .. produco también on oll~:I
un princ;pi .. d. i.osilobio..
E::;14 ¡'lndencío. a lo. isosilo.bio. so o.C'lntÚo. tombiún on 1<:0. vOrSO:» dol prim'lr tipo o m'ldid ...
qua av",,::o 01 tiempo. do mo.nOra que on época to.rdf" llegan muchas voccs a ostorooti _
pon:o. cado uno con un nUm .. ro r¡ jo d. snabas. En lo. v .. rsific ..ei6n do Prud'lncio vamos
o tonor ocosi6n do eomprobar todo OSto yo quo en 0110 eonfluyon los dO:l circusto.nei= d ..
tratorso do composicionos Uricos y do h~bor sido oscritas on époco a vo.n::odo..
No hay quo pensar, sin .. mbo.rgo. que on un vo .....I0 do ritmo y.&.mbieo o troc/lico lo fijodon
do un numore detor'minodo de silo.b"", :lupongo. fo r:::osamonle una evolución lIcentual dol
cipo de lo. quo homos descrito po..ra los .. ersos eólicos; En los vorso. yambotr-ocaieo:¡
lo ovolucign OCOnC\.I o.! cons',.t.. por lo gonoral en uno ... docueeión do I(L!: silabas c6nico.::; 1
'&'tOllc.::¡ a 10$ tiempos m ... rclldos y no mo.rcodos d .. ¡ ritmo cuo.l'1tilotive. do form .. qU'l o.\.Inq\.le
se ha940 isosil.&.bic05. !lO mo.ntiene en ell'ls la mismo. UtNCtUt"4 nlmic .. (S\.l marcodo
r itmo binorio do tiempo" fuertes y débiles oltornClJltes), e:ltNctul'4 que prevalecer.&. inclu-
so cuondo 1.. contid ..d hayo perc:lido s u pertinencio fonológico. y r{cmic ....
No ocurre, On cembio , otro to.nto. con .. lounes versos dactllicos o onopústieos quo 01
hocef"So isosil.&.bicos en composiciones ti r ie"'s llegan o voc es o ·so r tro.to.dos do igual forma
quo loS vOl'O!l oólicos, d esor r-ollh.ndose en oUos un esquomo. ..ccntual ind'lpondiont.. ho sto
cierto punto do su o.nteriore:»tf"\.lcturo ritmico..
Los formas do e ..olución acentuol de los .. 01"50:1 cuo.ntitativo:l lo.tin05 son , pu"S, muy
.. orilldu. Por 0110 al os tudior' en lo" versos do PM.ldencio lo pe"iblo influencia dol occnto
do polo.b ..... , habÑ. que tonar muy "n cu.. nl .. les peculiaridadj)S do 11I esC"",cturo. r!tmica
do cado verso .

7. _ Empe ;¡: .. remos por ello 'l1 estudio de codo ¡ipo do .. erso con un6!l con"ido r'oeione5 sobre
su osqucmo cuantitati ..o; Fijoción o no en él d .. tu contidlldes y d'l los CelIUr<l.S , mayor o
monor funcionomien to do lo oc .. acién _ - \)u. predominio n no de la isosilo.bio.. etc •• ctc .
?a.s .. rcmo.$ luago 4 un GlIálisis da lo. tipologio. vo,.bal, esto.blaeiendo lo. fl"'<'cuem:i .. do Coleo
un ... dtl I ..s combin.. ciones de p4l .. b,... s posibles en 01 ve ~o o en 105 homistiqu ios del
ver"$O de que ':;. t,.,)te )' estudiGllco Id r"Oldción da cddd una da [e; combin.. cion.." d .. po_
14bl"4s e mple ..dd" con 14 constitución del csquomd d .. a.centos qUd hdbi.. de prcspc,... ,. I""go
en 10. val"5iricdCión f, centu.. !. Do c",d .. combin",ción de p .. l .. b,.1l.$ h .. comO$ und roproscn _
taei':'n númo,.iea , indie .. ndo c dd .. tipo do p41",b,.,) con un4 cifrd, Asl, por ojemplo, 2 2 4

:¡~ple (j~'-t)d::~~:~i:::I::~~f~~"~':;i::;:~~a~o; ..u :..t¡:t¡~:~li::'· ¡>~:a~"..':'"~~:o ,


no so ..¿apto .. 1.. distl"ibución IIl"c!)\JI4l'" de <l.cen10s. E IsubNyad o doblo (l,~) indie..
,"ol.. mO'lI" po.ibilidad d. ~plu .... do dieh .. .-osul,).-;d..d dcontu"l. - -
Una vez olno.lizados todos los d/llOS ""Io,.ioro,". pa. .... mo .... doto.-m;n .. .- .. I go r ..do d • .-.gu.l ..ri.
d..d. ..cenlu,)l dol vo,.so, En CilSO de que dich4 reguleridcd eonsisIll en uno OdOCUdcibn e n lro
ietus ~ aeonloa (Y O.... O. r "mbico" r troco.ieos, sobre todo), hd,.omos po r un lado recuento
de los vc"$o$ complctdmonto homodino", d. lo" quo ,,61.. tionon una di""oineidonei. , dos,
tNl$, ole . ; po,. otl"O ¡.ufo '10$ /lyudar.l tolmbií:n 4 dctel"minor e lg,.ado do homodinia 01
rceu onto y eompdrf!ción entro lo" ietu:> coincidente,. y discoineidentos con 4cento de polo-
b l"o . En 01 otl"O tipo do YOl"$o" ¡oólicos , "obNl lodo) en los quo 1", rogul",,.id .. d ..eonluel
no se pr"Oduea, scgun)'4 nemos dicho , po I" unO odapt",e;on de los .:!Iaba..: tónie<>=:I fl [0$
tiempoa fuortos dol "';tmo o:uo.ntitotivo, hobr4 quo dotcl"mindl" lo fro e ucnc;a eOt'l quo so
do.n los asquomlt.3 ocentult..lc3 m4" Abund .... to" o quO porviyioron luoso on 1.. vOl"lfificoción

T rotAromos do yor tombi"n .... eodd e=o "í Id constitución do lo.: osquemolS requlol"'e!i de
acente!'! e3 41go me,...mentc fortuito o si po,. 01 cont.-Ario CAbo Aproc idr 0'1 olio ",191.1nA
intoneión .. propÓ,,;to conscionte por porto del vel"5;ficado,.,

I
PQr OlrA p"'l"l o , pa,... vdlo r .. r cuant..s dotos vAyomos obtoniondo 001 01 fI.l1óli.is do ead4
V0l"50 , hob,.á que il" esto.blociendo compal"oeionc.: "islomÁtie,"" con lo" doto.: obto:midos .'1
varsif ic",do""3 do ÓPOC4!'! .... terioros y poslo,.¡oNls. ElItos doto$ lJobl"O otr"03 outo r os no
do joran da ser on muchflS oell.$;OnC3 mM quo 4pl"Oximddo$, .,.,0$ PI"OV;O""" do cal..s
est4dis ticll.$ ro.41izo.dos "obr-o un númera do Yel"lfOS ,..,ducido.

a.- Eltexto quo homos ompl ....do os 01 do lo edi ción do M.P . Cunnigham' , En lo d o-
nominoc;ón do IflS di3tint4.S obra.:; omploamos 0=:11= obrevideionos:

I C - Cae!!"",,,r':,,,, ..
P - i'/Iriae"phe",,",
A" ,tpotl:"oa':~

H - S<OJIIarei.gcni.a
C.S . -
0 -
E-
C" .. erc SIIIMt"c;"wa
D,:::""II"/I;"-
Epitog" "
Pr/lof. - Pra."fat':o
P s -Pslle}zoaacl:-:a

I Otr"OS .$ign03 ompload03 son 103 s;guiontos:


_ Con vQrio::¡ Ixl 3cguidolJ indic4mos la aSI"'C!UN lJil&.bica de un vorso o homisliqu io
dctorrnino.do: k x x k x - ve,."o o homi"tiqu.io de cinc o "Uflbtt.S can ae"ntos 0'1 l. primer", r
on l. cu.. ,.lo.
- 0 - TiomPO d"bil do un "';Imo cuont it4tiyo, que puodo ost",r indiferentom.... tc ocup.e.do
po,. dos Sil4btt.$ brovc:s o por un .. 10r-gA.

13
J
9.- L.:. b=c primera del estudie que aqu( efrecemes fue el traba.je queel'sud!a,haco ya
unos diez 0../1.0:; , presentolmos como Memori4 de Licenci4ture en lo. F4cult",d de Filo:;ofleL
y L... tro.:r de ¡el U'liversidod Complutcmse de Madrid. Pd rtiendo do ese núcloo originerio
hemos vu .. lto a reelabar .. r completament .. todo .. 1 moterial d.osdo le porspoetivo on que
hoy nos coloca el p4!IO de estos ei'los y unO. m4yor oltpcriel'cid en IO!i estudios d .. mótri _
ce ldtinc.
El Pro!. Ma,..ina,.. Bigo,..,.... fue quian nos .sugirió el tema po.rc aquel primor trcbo.jo y Quien
n.... !l"ió y ....i .. noó ..,., .......... I¡"' .... ;ó,.,. V .. y ... 1>\1 ... . ..,,1 .. Iodo nu .... tro eo,..ida t "'g,..... docimientc.
h.:acioél.
AIc:...,Z4 también d .. fo rm .. especia! nuestro agl"adecimien to o. quienes nos hon ayudado en la
revisión y ...... l"'!;Jeni::...ción do g .."" pa .. t .. d. .. 1 m.. to,..i .. 1 .. "I"dís tico! 01 Pro!. Gonz5.loz
Gonz&lez, del Departamonto de Filologí.. L..o.tino do. 1.. Univ ..... id.ad d.. C .......ad .. y nu •• t .....
alumno!! do M~lrica Lalinadul"ante el CUl"SO 1975- 76 .
Cordi41monto "gro.docomos Io.mbi"n ... Eli,...beUo Lombardo. F"o,..nondo RocI r {guez y
Montse,..rat Rubib , del Socrotarilldo de PubliC4cionos por:JU into r ¡'s on ¡el co"roccibn
do esloIib .... .
Quode en oUos ,...,p,....,.ontodo. lo. Io.rgo serio de por=on....::¡; do las qu" e:::lo libro y su o.uto,..
se sionten deudol"es.

NOTAS

l .• ef. J. L .. q ... Mo r •• o.¡;~"I~ .. ':6" .... u<~.¡ 4. 1,.. u r .... • dl':"u u laH •• C .......... , IH7; "No,••
po. ....... pl"" . .",i_'o r"",,'on.l dolo l. ",¡ ... ¡" .I.Ii~.". d. 1'' ' .'' ' ••po.~¡c¡IIoo.~ • • b ': • •
J. ·O. No .. b.~o.",."i., .• tft'''''''''''':Q .. " 1'4, .. <1. " . l. un_r;;".. .:". 1.. .: • • • u a . d •• ü,acolo"D.
19S8 , 1>(t. 9S ...

5 •• N.cido."J.44 . . . .-...I_400.,............ t....it ..... l.pl_i,udd.... ob ... ,·""bIiGOd. . . . . .'.,.. ........ 405.
Cl.~ .. r.!':': Pr ..du'':':
eh.n.':. ~Gr.':~a, Ed. J,Be'"!lm&A.CSEL, V...... 1 9~.
' . • M. L.y.r •• ".,H,,"•• •~r l. ¡" .. " ... d .. p0". ,..... "..... ~1.19lJ,I>(t.' •••

B. -J . L .. q ... No~.~o, tuh,,':h Go ... , ... I ... ,I>.SSJu.


' .• N. P. C ...... ¡ .. ~h."'. CCh CXXVI·. T"'-t. 1%6.

14
C L AS I F I CAC I ON GENERAL DE LOS VERSOS
E M PLEAD O S POR P RUD E NC I O
v E RSOS DE RITMO YAMBICO

Oimol .... yómbico : _ Apodeo,,':c, pNI./"eio


- c"eh •• ",..:"o" l,n,XI y xn
_ P"l'iH"P"'''''O .. lIyV
Olmet .... yámbico
""'toloct;co. ... .. : - Cac ......... I'~no" VI
Tl'lmetl"Oyómbico : - Apocitflo"i.lI,pl'a./ac':o.
_ lo'omal'c':gcnia. prafl/ac"'"
- P"lIcizo ... o"'ia, ;>1'<",,/a;"o
- Caeiz,,,.... r':n,,n VIl
- P""':"c,,p;'a .. o .. XylX
Trimetre yÁmbic:o
c.tt.toH, c: tic:o : - P.. " iH~p;'a"o" XII
_ Epil"lI"

VERSOS DE RITMO TROCAICO;

Dime" .... troc .. ¡c:o


c.tt.to. loctico... •. : _ Ep!t"g"
Sapto"",.iotroc.. ic:o: _ C.:I:lIa .. ""::"o,, IX
_ Pa"".c"piza"o .. ¡

VERSOS DE RITMO DACTll..[CO;


H""ómetl"O : _ ApO;".OI". f P".:I.fa~"o 1)
_.(pOC"'CO I':.
_ l/"",a r .il1""':.:I (m enos pr.:l./a~io J
_ Plllcir"..aoizia{menospra./ac"o)
_ Co,,:ra 511_ao iz .... 1 y II (monos prc."fo.:io)
_Di::o"/;a ..."

Dístico ologioco ; _ Peri.ccpl":no,, VIl! y XI


T"lmctrodactllic:o
hiporc.tt.tolóctico .. ; _ Caciz ••cr"""" 111
-P.r". e. plla"",,1I1

VERSOS OE RITMO ANAPESTICO


Dimotro <UIOpÍlstieo
catolÍlc::ico .. .. . . • : - Catiz ...",.i"o,," X

17
!
VERSOS EOLICOS;
Gli<:onio... ; - P~a..fac"tJ de C.Syllllllac'¡u.r Ir
_ P"r":'t. p/'ar.tJr. VII
- C"c/''''''.~'':''tJ".prQ·fQt''tJ J
Aaclopi ..deomonor ; _ c,alz" .. ",...:"tJ"v
- CQch"",,,ril1o".7 rQ .,/at":o
J
1
- PrallfQC":o do C. Sy ..machum [
A..sclopiadeomo.yor ; - CQCi"'''IIr'':"o''.prQ,,¡,,:iQ
HondoC4sIlo.bo
f ..¡ ...,io..... . . : _ CaCh".... ,...:"a"IV
- Pllr":.t"7 IzQ """Vr
Hondoca..sIlobo
.Ic.;.:;o........ : _ pcri"t"p/'""o"XIV
Hondoco.sIlobo
:34fico : _ Cath" .. a. r';",,"V m
_ p.,ri"t"plzanonIV

VERSOS AROUILoo.UEO:

- PllriH"pha""" XH y xm

l'
V ERSOS DE RITMO YAMBICO
'r
¡
,1
orMETRO YAMBICO

1. - Verso no muy fl"'ecuente en lo. versifieo.cibn cl~ieo, DI dímetro y&'mbice o.dquiere de",de
50.n Ambrosio sl"Otl populo.rido.d en todo lo nimnologlo. cristia.no .
En oPOco. clb.sico 0:1 empleo de cl$te ver::le Se ve prlr.ctic.. mente reduciClo .. combin.. ciónes epa _
dieos con cl trímetro rb.mbico. Anoro bien, precisomente en dicna,. combin..ciones (J09
Epodo", de HONlcio, por ejemplo) de conccpción y C4rdcler muy ccrc4ll0s al de los versos
líricos, Se podían vor ya perfil,,¿<1s algunas de 1/1.5 peculio.ridodo.::\ que Se va.n O coO$o _
Iidoro1h.oro en úpoc:o ta:-dio yquo vo.n o cOt\{ortnOrun"do.!el'minadao"t",ctura cuo.ntit.. tivo.
de oSIe verso, qua so ..... 10 ba"o y el precedente inmedio.to de 91.1" I"'esultodO:l o.centu.. lc::l .
A,,¡, po r ejemple, uno do lo"" fo.ctorl::" blt,,,icos dI:: dicho. ostruCtu .... es el prQ9N1"¡vo
increml::nto de 111 iSIJa; labio.. r",ctor que, a nue:stro modo de ver. viene sin dudo. I;so.do al
tro.tomi en to liricodel Ye r "o .
Otro f... ctor es un a.umo.nto crocio.nto. do 1.. nomod inia; yo. di ¡imo", (I.IIto." que la. evolución
no r ma.l de unll est"'ctu ..... y<u':'IbicII es lo. pl"'09 r csiY", o.decuo.ción de los ocento", de pol ... bl'4
o los tiempo" fuortos dol ritmo cu ... ntitotiyo. Este IIlImento de lo. homodinio. vione condi-
cionodo y quedo O lo YC: cOl'roborodo por diyers/1.5 porticular idodo,., fb.cilmente obsc/"Vo.·
bIes en el ompleo de los distinto.s combinllcionez posibles de polllbros. Es en cate s entido
disn" de dcst.1c",rzo, por c)cmp[o , la progNls¡ve dismi"ución de bisilo.bos finllles qllo "c
pUedo observ"r en o!!te ye,..."o de,.de 111 OpOCII clb."'¡C<L, nUlO !leg<Lr o le yer:;ificolcion
ocontulIl' . Tembión on reloción con ,e homodinia ost..... otros hechos do tipolQ9;<L vorba.1
como lo cyit<Lción do bisílobos on comien:ceo de yersO.
Todo eUo h .. ce que se YOYG. p.erfilo.ndo p.lIul ... tinamante un díme tro y,;,mbico de ocho I/.I!abos
en 1= qlle los <lcontos so acomodon o [05 CiemPO'" fllertes del ritmo eu .. ntitativo, 0.:1
dccir, al<Ls s [Jobos 2!l, 4", 61 ya!! ¿el verso, preparlltluo Q.S! lo. c!'t ructuro rÍlm;C<l dal

21
dfmetro .. eentu.. l que "er" do ocho .:::ilobo!: torminod~ en a.eentuocLbn esdrújula::
~ Í; ;; So ,1( Í; ,1( ;;

2._ Prudoncio emllloll. e l dímetro yilmbico en sieto composiciono.:s: e 1, H, XI y XII; PI!


y v ; A , f'r.a.fa.t~o. ~

En lo.' SO;" prime r o.s so. org"nizo. en es trofo.s do cUdtl'O versos. En lo. "¡timG.le combinG
con 0\ trímotro y6.mbico on di.:::ticos epÓdico!: a lo. m(l(lO ra horaeillf\(L.
~too";"'Geoml>O";oion .. ,, supa nen un toua ldo 172':.

3 . _ E l gr4do de isos¡14bio. es en el dím et ro y4m bico do Prudoncio muy olovodo; ¡.. "
,...IIolueion" .. <1;0 pi.,,. "On muy oso ..s .. " . Moro bion, en este punto no hay prácticamente
difor-enc:ie entro nuestro o.utor y Ho ..... c:io. on cuyo.. E:po d o" 1011 vorlloa y6.mbicos y muy
espocialmontc 01 dímtro se cII.NLc:tori z4n por 111. parquooo.d on la. ,...,soluci6n.;lG piGIJ .
Ho oo.ul ¡.. osto.cHatico. 'Jonorol do pia ......sualtos on [os dímetro.::: do. Prudencia:

En piú iniei .. 1 En inleriordever-so Total


1 - J.57% 1
, -,
- J.57 ~

CI ,-,
CtI 5- 4.46 ~ 5 -4.46 <;.
C XI: 6- S,l-7~ 1 -0,86::; 7 - 6,OJ%
C XII: 9 -4,J2 ~ 4 - 1,92:;; 1J - 6,25';
PtI 24 - 4,10 ~ 9 - 1.S4~ J3-S.65 ~
PV JO - 5.20:;; 2 - 0.J4% 32 -5,56 ';

Tol .. [: 78 - 4 . 52 :: 16 -0.9J % 94 "S,45 ~

Número lotal de pies: 6896


ReSucito!!" 94 -1,36%

Como so puedo observar . la frecuenc:ia. de rCl.:::oluc:;onos os mínima. Pel'O oun o.Gi no


supOnO. "o9ún hemou dicho yo.. uno r<l'dueción con respecto a HONlcio. Al contrario, unG
c .. lo. ""'GlizadG sobro 10" cion primero:! d!motro:s de 10.:1 ¿:Dodoll horocianos dG los
siguionto:! r"Osultodos:

RGlJoluc:iono.::: TOTAL
Gn pie inicio.! en intGriorde vol"lJo
1 •
'"
Nu.moro total de pies: 400
Rosue!t05 J - 0.75 ~
En interior da vor:;o 1", d if",rone;.:a ent.... Ho ....eio y Prudeneio es mínim ... En el pi .. in ie i,lI
el porc:cntcaja de resolueiones os elgo mÍl:; dol doble en \lsto qul\. IIn .:aqu':l. Efec(iv"'ment ....
on pl"UCicneio lo. 1"'C50lueión os muehi:;imo mÍls fre euen(. on pie inici.,,1 q¡¡e en ¡nterior de

L..1. import4nei.:a que la ese"'!le::. de l"'C$olucione.:: puado tonor CQn !"especto ti ]." constitución
de lo. CSU'ueture s ill1bieo-tlcC!l'Itu.:a1 de que antes hemos h."blado 0$ G todas luce.:: evid ... nte.
Pero no qued", suficientemente v",lorod", 1", cuostión en todo.s .::us dimensione:; ni en todo
su 4.lcdtlce . si nos Hmit"m"s o. Un", mer" const"to.ciÓn de su eSCQ.Sa frecuenciA. Por ello
0.10.:;; anteriores esto.dlsticG.S consideremo:o:l opo r tun o ei'lddir I",s siguientos observAciones:

A: Como ..c .. bamoll do decir. p.....ctic .. m.nt.. l. tou.lidod d. e:llos pies r o,,,,,ol(o,. !Ion pios
iniciales de versO .
TAla.. r ...oluciono.... n <::omion:o d .. ve..,.o. por su propi." posición. o1t\terior 41 p r imer
tiempo marcAdo, per tro.t ...... o siampra da un ...... pe.to. por aat .. r .. 1 pio const,.,.ido '" base
do und pdlc.br a tnsil.,,!)o. esdl"Ú jul'" o tetr.).Si!obo. (Jen", y por ot .... ".rie do r .. =on .... qu ..
v .. mos .. onum...... r .. continuo.eión. no s uponen un.:a ,.,.pturll rotund4 dol iso:;illlbismo pre_
dominante. En efecto. 1.. viol .. nei .. da t4 1 ,.,.ptu .... qued .. (recu .. nt.monte milig",d", por
f",etores diversos:
0.) En dioeiocho ocasionll,. ",e tr",t4 do uno. pal .. bro euyll :o:Iilllba poslónie'" O ¡:¡rotÓniclI esló.
c005tituida. 00:- oc.lus¡" .. - voc;'( - I[quid .. . Por ojemplo. C XTI. 2."e:.I.". ill Cloeu,," ton,::.:
C r. a. It{,gita:j/ ; ~C/II su,," p1'"z~",:'~. Est.1mos . portlltlto,ante uno. ,,(lo.bo cuyo. veC41
...."'ult.. o,paei .. lm"nlll dábil. T .)nlo qUII IIn mu c hos ellsos hll sido posteriormen!" objoto
dll "'(l)eoplI. ¿Serlo. y .. on Í>POCII d. Prudanc io "fllctivllmenle sinco..."d", ¡", pronunc¡",c ión
dll tilles Ptllllbro.s?
b) Nuove V"r!l'OS. ",..."rto de 10:1 dlll g""po ",nterior. eomien:::o.n to.mbién po r pal"'b ....:: quo.
luego h",,, sufrido :líneopa. Por IIje mplo , e XII. 187. do",~"ac",," re: ,;ccZ';II':a~;
C n. 86, ;'c.,:" •• :'Hleb1'~' "b.':: ....
el En dieeinuevo e4:l0s lo. pal.. bro iniei.. 1 present", un grupo i _ voe/ll lo euo.l fo.eilita un ..
pronunei",ción r&pid", eon COnSon"'nti:::..ción de lo. i: Por ejemplo . e Xl . 88 sapia:qu.,
n.
18.p1'op1'ii cr .. n1'i. p1'"digc; P V. 40 . Oa.:':4nll cC"f':;ebi.ur.
qll,,¿ br .. : = , .. ie; P
d) En CUlltro vor:::os aparaee en posición ",emej,,"!e uno. w: por ejemplo. PV. 307.:""uir_
qu" p"1' rima D "'::or; 352 , "":clI':"u" elauD ..... lIidcra;. T"ngas. en euent.. que .:sOn muy
frecuentes los eQ.Sos en que l.:a eon:;on ... nti::.."eión de 111 11 es evidente por no !)Oder pcnSllr_
:le en un'" re:lolueión IIn form", de crélico: por ejemplo. ?Y. 4J5 . ma"I:II"""::: c:
eL" .. e .. :i",; PII. 332. p.rll:.aui""ia :.",,,i:cl:.
el En :;e ís CIISOS so. pu ll de pon"o.r IIn un fenómono slImlljl1t\!e raspeelo o. unll ... : por ejemplo.
P 11. 32S.ade"""" .. Hac .. ,,: ... ri:c:; C XII. 96. t.,,"atqll" DCluid regi<Zllf.

Bl Tampoco IIfoc!1I ningunll dll e:lt= rllsolucionCls ¡nicio.les a lo. homodini/l p:-od.ominontc:
e:o:ccpto un solo CQ.SO (C XII, 67.?-.c"r o ell': tr':,.cm ?ato:1' J, tod05 105 dem&,. . seQún
dijimos antas , e 5 t!l.n represQnt",do:l por PtlI",brll$ trisil",Oo..s osdrúj",l= ( .."ri:i=,
""'''''1'a"",oe .. L"., raO'':a'') do "5(ruetur '" d ..Ctllle", (y . po r l.:anto, con ",canto s ecunderill
IIn el tiempo rítmic/lmlln(o m .. rc:.do) o por ptalllbr4S tetro..silo.ba.s 1I"",..s ( .. ig':l.:",u::,
gn ·;lIIcz.q ....: . O'llp':gllrc, ccl.:brczCQJ cuy'" :lflo.b4 tónie'" eoineidll to.mbi"n een tiempo fuerte.
J 4. -1 5 1

~~::i
37.-1
1 L
3 3
1- 3,10 ~ 2- 2,06~ J - 0,54 1. 2.. 0, 37% 8- 0,49 :(;
1" 0, 18 % 1- 0,06 %
" - 14,81 % 23-23,11 ~ 13- 12,15 % 23-21,10 % 28- 14,36 % 102-18,5 1 % 124- 22, 19 % l I 1" 1 9,45 ~
38.-1 3 2 1 1- 1,03 S l o. 0, 06% '
39 . -1 3 11 l oo 0,51 % 2- 0,36 % l - 0.55 % 6- O, l1%
40 . -1 3 lit
41. -1. .1 4 l~ lI,1 2r. 5- 5,15 ," 3 .. 2,80S 1" O,92 ~ 6- 3,08% 15- 2 ,12 % 9- 1,65 % 42- 2,58%
42.-.1 1 3 I
43 . -1 1 1 1
44.- 1 1 .4 ti
45.-1 1. t 3 l Oo 3,10 % 4" 4,12 % 5- 2, 56 % 8- 1,45 $ 8.. 1,47% 26- 1,59 %
46.-1 1 12 1
41.-1 1. 11 ,1
48,-1 1. 111 I
49,-1 1S 2- 0,36 % 2- 0,12 %
50 ,-1 1 4 1
51. -1 I J 1 2- I,Ol % 2" 0 , 36 " 1-0 ,18% 5- O,I J~
52 . -1 1 J 11
53.-1. 123 1- 3,10 ~ l oo 1,03 % 2'" 1, 8U 5- 2,56 " 16- 2,90 ';' 19- 3,49 % 44- 2,70 ,"
54, - 1 1 2 2 1 1" 0,111 % 1- 0,06 %
55 . - 1 J 2 12 1- 0 ,92 % l oo 0,51 % 2- 0 ,1 2 %
56.-1 12 111
51 . _ 2114 J .. 0,54% J - O,I 8%
58, -1 1 I 1 1
59 . -,1 11 1 1
60. - ,1 11 1 11
6 1. -1 1 I 1 J 2.. 0,36'; l oO 0 ,1 8 % ~- 0,18 %
62,-1 111 2 1
63. - 1 I l l l §
64. - 1 ' 11111 t
6S . _ 1 1
66,_16 1
61.- 1 5 1 l oo 0 , 51 % J - 0, 54::> 4- 0, 24 %
68. _ 15 11
69.- 14 J
, 1
2" 1 ,4t ~ 4- 4,12 " 2- 1,81 % 4- 3 ,61 ~ 5- 2, 561. 26- 4 , 12 % 29- 5,33 % n- 4,42 %
10. - I 4 1- 0,9J % , - 0,18 % 2.. 0,12 %
71. - 14 11 1- 0,18 % 1- 0,06 %
72. _ 1 4 111 :

·"-::-'=-';U~;~ "· T·O!i..l ' .I , ' ~


VI:.llsu:iDEIUboIO'fAMaICO

;; . '"~ .;" "


1:: :''I;t.'l.1;t,
l"l!: ¡;l!:
..
.; .;
'" riÓ ': Ó ..:

..
~
~

... ...- ~ ~!~!


..~
'"
..
O"
"a l"" "¿
.;
.!,
.;
o
.;
~
. ..
~

!. ..
.; .;
~
Ñ Ñ
~
~

. . .
~

.~
~ "i'! ~
.:.
"
~ .. '"
¿ ¿ Ñ
. . .
~
..: .; .;

. . .. ~ o;
"..; . . . ..
:<¡

:li
~

~ ~
~

i ~
.; .; Ñ .;

. ~ -!
..
~ ~

..* ~ ~ ~~:~
.,; .; ':0 ': 0

. . .. . . ~ ~
~ o

~
A!A!
. g
.; .; .; .; .; .;

. ..~ . ~ . .~
Ñ

. ! ~ ! ! ~ !

"~

. !
.;
~
. ~

. . ....
.,; ~ .; .; .;
~
.
~
o
~
;
..: .; .; .;
A ! ! !
.. "' .. .. .. .. ,.
...
-~.~~NNNN::~~: ::""-:
NO -
~~ -
..,. .... NI .... ... - ...

~:::':::::"::
-------
'. '. '. '. '. '. '.
:i ¡ioi ¡¡;
iª§ ª~~~§:::
"
.;
d .. d os ¡... que p ....s .. nt..n ¡os ve ..... Ol< e f. 18. e XII . 44. P 11. 66, 115 ,250. 251, 288, 359.
369,367,420,442.465.555,570,572; PV. 8, 92, 12.3 . 135 . 182,2.35.2.38, 257,381 .
518. y 524.
A.:;I. pUe". 0.1.ItIquo. do.do o¡ po.wlo do vi!Jto do lo. ti pelagra vo .. bIll "o.yo.mo" conto.do 465
bi:;íl."boG i,,;<:i.. I,,::. o. erecto:l ..contu .. lo$ ho.y quo dueent .... . ".gún yo. "emol< dicho. todo"
ostOS euOII. con lo cu..1 quode 1.. eir....· .."to...or rodueido.." 4J8. W'\ ~.87% d.1 totol de
V ..... OII. En uta _pecto 1.. difo ...."ei.. que s .. I» .... " Prud,,"eio do Hor"c;o es mini",,,; on
Ho ...."'o lo" bil.¡¡obo. i"io,.. los :;uponon WI 24 ~.
En re"u",on, sogún euonlo nov .. mos ho.st.... ho ...... dicho. 0173 .13 $ d. los eo",ionzos do
v .. ,.,.03
prosanton eoi"cido"ci.. do ¡ctus y ~cont.o .

4.3. - Citábamos en!"" o"lro 1... paculi.. rid.. d,,,,, tipelógieas d .. 1 dl",.tro yá",bico t..,..¿k
¡" .tondo"ci .. "l":lI.. ble"i",;onto do ul\ fin e.! d" .....¡ .. b .. o. ontre los dos pios c .. nt "o. LO" dol
" ....... 0. Esto corto modi.l "O es muy abundi1..nle On 1.. " dimotros p ..... d.nci .. no$. fIo .. lo.
ostAdl:stieo. anterio .. $a pu.,¿a v .... qU":!I"" sólo 359 (20,02'::'), poreo.nto.j. muy similo. .. al
que se ""p,,,"cio. ~n HONlcio (2.3,.) .

5. - Hecha:: e:llo.:: obs...... o.ciol\"" porci4le5 "obre lo. tipologío. vo .. bal y :!Iobre lo. homodinio.
.n IU9 ......" t4n de"t,,"<:4dos del V!"N'O como :lO/> los fin ..¡es y los co",i ..,,=s ...s ho .... y ..
do .....,,0."" un .... valu ..eión genoral d"'gradod .. ho",edini .. quo ol ..... c .. n los dímetro:s yóm -
bieos do. Prude.ncio . .
l...a bo.s. por .. o:st.. v,a1o",,"ci6n l\o.s te do. \Amblen la onto .. ior ost;¡,dlst;e.. g .."o ....1 sooro ot
.. mploo do eombinoeione.s de po.labro..s. Y .. ho",os indicado en ell.. . subr.. yÁndolo:,
..quoU"" pal.. b.....:l cuyo omploo puedo suponer un~ dise"incidonei~ .. ntre iet.,." y acento.
(El subr.. yad.o dobl. indie.. ,qu.. lo. disCCWIi"cid.ene;a sólo so d .... n los e/lSo:! en quo so
sustituy" WI yombo por W'\ o::pondeo).
Aho .... bion, lo", d .. tos d. dieh .. e..blo. utadfstiea no reflejan de forme osl";eto todO!l los
e","os do coincidenei... y d.",co;"eidone¡ .. entre ¡et...,.. 'T aeonto. Por ejemplo. como yo homoG
visto. lo que en .. 11 .. figu .... como un monosíl .. bo /1/. WI bisíl.. bo /21 O un trisn~bo /3/
°
puode ",or ...........ctiv""mont ... un bisílobo, WI tr ;"U.. bo WI tetr<Ulíl .. bo COn 0lisi6n , lo =01
:supone un .. di.",tMbución disti"tc do lo.::. ..eentos do pol.. b .....
S .. impon ... PO" tOlllo, unO r-ev is¡ón d .. todos y eo.d~ uno do. los vel'SO:S cont.. b;¡i::~d=
d.ntro do cad.. uno do 1"" combinaciones do pol .. b ....s. La formul ..eiÓn explicito ..quí de
todo este .... cuento re:sultor;(I. on exe~o prolije. por lo euol nos Yomo:! .. l,mit .... a
onum""""r"U!I ...."u]todos.

c...,_
oIl_l ""id4"" .... : ~ 1,14::; tl ~ ll::; 17 ~ IS.l'::; 1S-ll.9l::; S8 ~ IO .07:;:; 19S-U,ll:;:;
1
Como s e puede. ver po r [a estadíslice enlo";or, el 9N1do de homodinio. os muy e levo.do: J
la mitad de los venos ::on eomplel-'mente homodinoll . Lo" si guen cOn frecuoncia (supo-
non " .... ¡ .. n lore;oJlo. "" ..a o. e n lo .. qUe a 6l o uno do lo. ¡elu. no coincid" Con . naba
tbnic .. (le meyoría do e"te. seg undo g ..... po 1...... p ..a" .. nl .. n v ..... oo cuyo ún i .... di ..co;" .. ¡don_
C¡Oe~ lo. de l primar ictus , 8$ decir. aquóllos quo por comenzar por palabra bisflo¡¡".
pra" .. n! .. n U" .... Qu.. ", .. . iU.bieo_e.nl ua l "" .~ Ir. " :. " xL Loa v ....s _ eo,"p10t.....ente
I
ha¡ar-odino."o ll .. g .. n al uno por ~i.nto.

Las diferencias que en esto OSpecto separan e Prudencia de Horocio no son estridcntes.
po ..... sí di,, " ... d. Sa r ¡ .. nid ..... on ..on.ido .... "ión. Comp.!.ransa los siguianl.... OOtOll;

Horacio PI"Udcncio
V .......... h .. te.-odinoa , O 0 , 75:::;
Con lresdiscoincide neillllS 18 % 11.31
Con dos di "eo;neidoneio s 14 ¡. 10.44 :t "
Con un~

Homod;nO<l
diseoincidencio 17
45 :;
• 28,19 %
49 • .30 ~

Ob:O:drvose cómo ¡os tras p";moros t ipas so n mb frecuontos en Horcc;o, mientr" que
con los otros d= ocu rre lo contra";o. Lo. d ifarane:ia " .. Val"& mles ella..o. si .:le .:Iu ..... n an
c .. d .. ~utOI" los por-c;entojcs de estos do.:l últi mo:; grupos de: vo.-sos: 62,. en Heroe i.. / /
77 . 49% en P .... dene:io.
E.:;t<a mi:::rno difarancio antN! ombes v ...... ificodoN!" so oproeio lambién e n 1.. .:Iigui"nto
)stod¡sti~. rafcrida nO como la II.nter ior 01 núme..., dc versos, s ino 0.1 númo..., do ie:lu.s.
\
Nfl do ;elt.... Diseeineidont"s Coincid"nt"s
112 20 -17,86 ~ 92 - 82,14 %-

I
e l 400 93 - ZJ.2S :; 307 - 76.75 %
~ 357 -79, 69 ~
el!
e XI ""
46.
91"'20 , 31
98" 21,12 ~ 366-78,88¡'
168 - 20 . 19 ~ 664 - 79.81 %-
C XII
PI! '"
2336 573 '" 24.53 Z 1763 - 75.47 ~
I
P V 230. 400 - 19,10 $ 1864 - 80,90 :-:;

TOTAL 6896 1483 '" 21,50 ~ 5413 - 78.SO ~

Horac;o 40' 123 - 30,75 :; 277 - 69,25 ,;

osd" Horocio o ~denc:io ha oumontodo cO.:l i on un di",,: por c:ionto 01 poreontojo de


,tus coincidont,,!! con oc:ontos do pa lobl"a. Se ho dod o aquí "foct ivamento Un po:;o hoc¡a lo
le IU090 so ró- el dlmet..., d" la yer:lific ..ción acontuol. As! lo demuost .... t .. mbi"n 10 si-
li"nl" compareción eC)/1 ot...,s autoros ...dorn.!." de Ho rocio l .
Ictus coincidentes con IlccntQ;
Ho ....ciQ : 69,25 %
Senec.. ; 51,04:;
P ....d.ne¡ .. : 78.50 ~

V.FortuMto: 87,77 \'ó

HOl" ..cio : 45
S"neca : 25
Prudcncie: 49,JO r. 6oocio ; 61.54 ~

V .Fortunato : 64,23 %

6. _ O.. te .. min e r .. 1 9rlldo de inlonc;onalidlld de los fonomonos qu ....c .. b.. mo" de COI'IIO-
biliz:.. r.,n .,,,to," v.~o," d .. P ..... d .. ncio ..s ..1510 ~o mcno,," que impo"ibICl.

6.1. - Oicho. il'lC.. nciono.!idod solo cebr{e aprccio ..¡odo formo. indirecto. o.tClndi .. ndo .. fo.cto -
..... t.. lo. Como la. ."p..cio.l f .... cuenci .. de d.Clte .. m ;no.d.." combil'lo.cionCls do polobr4s frcl'ltc
401 .. 0.:< combina.cior",s iguo.lm.. nte probable" dc".do uno. pe~J>Octiv ... m ....... m .. I'I¡c. ""t... dl"tic ....
Ent ......¡.. n oqui dctollos ya comentedo" como el de lCL eviteción do palab ....s bisllo.ba." 01'1
comionz:ooon p .. incipiodo v ....so.
Podr!o SCI'" lambi"n .signific;:!.tivll, por .. je mplo, 01'1 o"to ".mlido [a dHoront .. f .... cuenci ..
COn que "e dan 14S t .... " po:r:iblu combinaciones de dO:l tl"'isil"bos yun bi$iJobo. NO$
I"'ef .. rimesoles tipos 1'111 19. 21 yJ7d .. nu .. str.. esto.dl:l!ic;sgcno .... l:

T ipo 1'1919. _ J ~ 1 102ver:lO!O - 6,26 ::;


" 1'11121. _ , J 204 " - 12,51~

" n2J7,_ J17 " - 19,45';

La meno:l frocuent .. oS ICL qua monoll homodinio pro3ent.. ; 3Upondl"'re t.... 3 di3conincidon _
cio.s. lA o"itocion do esl;:!. tipologio. podl"'i4 intel"'prelo.rz.. como une b{.squada into.nciono.do.
d .. homodini4. En c.1mb'o, la mo.yol'" frccuonc:l/l da lo. nO J7 impido mo.ntono .. a ultr-en~o.
dicha intcncion"lid;sd do. Prud .. ncio. To.m~o qui ...... dec:lr qu .. lo. eontra.dig'" ro.dico.lm .. nto.,
pu"" podrCCL :lar into l"'pl"'ot",d4 como Un" monol'" o.tención o. 1" .... gulo.rido.d o.cen!u.[ d .. los
comi .. nz:o"de ,"eI"'SO, lugo. .. "sto. 01'1 .. 1 qu .. nuneo., ni ,iquio.ro.an lav"r-:li(ico.eión o.ccn!ual,
d ..so.pe. .... e .. r,;, d ..1 d[moll"'O yámbico 0:.:14 movilido.d del p .. im .. r .c.. nlo qu ... aunque m~
·fro.cucntc 0.1'1 segunda s¡¡", ba, no de ;o. da o.po. ..... c .. r 14mbi"n 01'1 lo. p r im ...... .

6.2._ Q!r<> po"ibl.. co.mino po .... t .... t .. rde ""Corco.r s .... lo. in t .. nc ion"lido.d da Prudencio /11
compono.r oSlOs dlm .. tr<>s pod.rio. "or. PO" o. j.. mplo , on 1011 eo.sos 01'1 qu .. ¡etus y o.cenlO
0.::16.1'101'1 de:l .. euerdo, int .. ntar- v .. r :li con .. ::as mismes pol/lb .. as, combi.ndolo.s d .. ordon.
:f" poorlano.Oo .. compuo:lto 01 ver:lo d .. fo rmo que d ..$o.po. ....cl .. ro. 1.. di,.coincic!onclo.. SI-
guiendo, dudo. lu .. go. t .. mbi"n otn esto posible nuovo orden lu r-oglo.s met ri cas dCl! dím .. -
Ir<>yó.mbieo.
E.::I,s,cl"l"'OquCl, d .. b\.¡,.cllr o]autOl" On$UVOl"SOS !ol coincide nc iCl de acentos CI ictu.:o, si
,, ¡.!. noNlo do con.:;l.-uir!os tlO lo O(I".. con do., po,.,ibilidlld.::I, una con.homodini" y Oll"a ~in
ella, ueogcl"Ía 01' igullldCld de c i.-c:ustonciOll la pr imo!"'/l .
Un .. :;agunda. po rtc do as te proccd imie nto pod rl a. so r, dlldo o! olcv lldo porcantajo do
vet"Ulshomodino::l, vortambión onolloss; fuo posiblo ot ro ordon do pa.lobNlos Onquo la
I\o mod in i.. hubi .... ""u.<iodo d •• truid ... PO" "l.. '::'n d ....cu • ...do do ietu,. con 4O.nlo .
r
f
!gua.lmcnta aquí podrr.. doduciT":le, quo , 3; fuo Un h .. eho oa t.. poaibitidod d .. ordon diat;nto
eondiscoinddonc::ilLS , hubo un mlll'gende Iiberta.dy , ¿por Qué no? , una intoncionalidlld
d..... e ..it,;r ''''raoa homadino •. 1
I
6.2 . 1.~ Em pec::emos,pues.fijándonos on lo s ve r sos Que ti onen algun4 dis c::oinddencia,
yiondollncu/r.nloll.d o . U03 ¡>udo h .. c ársol .. dos"p"l"'Oeor modion to unaordcnaeióndistinta
dol .... pa.l.. b ...... .

En la mayorfa do lo:; ca.sos no es pc:sib¡e e\ c::ambio. Por ejomp lo , en el momento en


'1u.. un Yo r.:;o tong " m&:. do un .. irrog ul .. r idCld ..eonlu.. l. P . .. . . e n , 61D ...... ,.." nOS tet""
" .. 1> • • 89 .. ,...:, ,..",,,,,10 ... ,.:,, ...
A:. im ismo , aunquo la ir .. ogul .. ridCld :: .. CI un"!lola , no hClbriCl sido intOr"CClmbiablo si se dll
onol'::'ltimo 1'; .. 0 .. n .. ' .... gundo . quo h .. ndo" .... ro ..::o .... m .. nt. ""<"O ... L........ ::ón o"ob,,¡.. :
f
trlltGndosedo una pa.le!>rllyámbiea, 01 ic tuson unvor"3odo ri tmo CI.Iontie ..eivo h .. de C..er
lo r::O=llm onto On 1.. snabo. lorgo fi ne! , 01' d i ~ cordllnei o con 01 eeento, q\lo s¡.mpre ve
an 1.. pon'::' ltima. Con un .. ""l.. br.. d .. 03¡" tipo n\lnCa s a podrá log .... ,. un riemo yE.mbico on
qu .. coinc:;ch.n ¡Ctus y oeon lO; h.. bri.. do golpeor el Le lus sobr o uno. "U .. be brov e .
Un vOr"':;O como e XII, 190 inme ~<I"e:<l14,:n<lIU~ do ..... , tondria unll porloet.. o.d .. cu .. c:ión
do Clcantos o"eribi .. ndo ;, .. nc rll"c'" do ...... H.. na~lI .. . po ro .. criCl c uontit ... tivamont ..
inc:or ..... cto.
Ig ..Cllmonto :oon ir,.ov or.l>iblo:o 105 vor:los con di"coincidenci ....... n primol"O y " ..gundo
°
pio, Clqucllos OI<"OS anquo sedlln lo" lipo,,) 2 o 1 22enfin ...ldo vorso.
0005tCl 10rmllnuost"ll p.-uo bo.do ] cambio do ordondo pCl] ... brlL!lnO$qucda ....ducid ... úni _
Clu'nanto CI 10= ver::os quo tienen uno. " olCl ; rrogu!Clrid ..d. lo do l pr ime .. pio.
Pool"O lIuno n osto.:;eoUO:Shayquohac or algunllsslll"od Cldo":
o) El cClmbio da ordon únicllmonto 03 pos ible cu..ndo 1.. po.J .. bra iniei .. ! 5.01. o"pcndCliea .
Un ver-zO como e 11 . 99 nih':t loq ..o", .. r ."odol,,,. no hubio .... podido nUnCa ser t ..q ........ ,..
.Íli¡' i l" .. bdotum.
b) Aun .... 01 CO::Oo do q uo $ea o:¡pondo.ic:CI le pri mor.. po]Clbr ... , hClY gran eOlltidad do vo I'"!Ios
en que no se hubiero pedido coloc.. r nunC" .. n 01 .... posic:ión.
P.o,o n pv,24.p"'':Gc':~ d .. o,. ..... c .. ttib " , no e .. be oero or-don com o door"II/1! p .. i~ci, c .. ltib .... ,.
El dlmotro sori.. homod ino do Cl!lta (arma , poro incorrec to por lIev Clr o:lpondeo on un
pia pcr.
cl OlrlOS "eco... 1 ordon nuavO ..cortori.. 01 núm .. ro de silllOa.s porquo sa o li dir rlllllguno.
do O[]CI",o 'lion dor e.. un .. soeuoncia ilógica d .. los t4rminos o $;ntt..cti.,..menlo ;neor,..ct ...
A..:;i, PIIes, los vorsos on quo po.rceo so rqlle hubo po.l>ibilidlldde ovit4r ¡odiseoineidencio
con 011""<1 di:¡tribución de polClbrc.:s quo r"C5poIClr.. tanto las I"'(Ig l .... do 1.. mlltric:. del dímotro

32
,ó,mbiCQ como J,).SI nOl"'mo.s sineQcticos )' el o"'¿en nOl"'mal do .... I.. bl"'~ "'on "pl"Ollim..damentc
.
uno.ve.ntenlL

A, PrlLd . " n inguno


C l: vcl"'sOS 16, 39,66,86y93 -6
CII:ve~o41 - 1
e XI: V.1"SO 8 - 1
CXII:".~ .. 3.23.62.93.104y194 - 6
p 11: VCH'!lO!l 216.226.312,331.410,461'1516 - 1
PV:v1II1'"S0277 - 1
A pr'im...... "'. \<11. hubo.n ".lo. c: ...o. ,g".[ PO",ibiJid .. d d o c:o¡nc:id"ncjll que do no coinci-
dcncill. PON quizó!I on ¡o' mo.yorfo d" "",t. ""c:4100 numoro d. di ..cord.nc:1...... ""' .... ntomont ..
"in I"tlzon do sel" hll!lllol"{4mos motivos. de menor impol"to.nc¡.. cio .. tomonto,pcl"O ,"Uhc.onto..
p" .... ju .. tific"l" 1.. o.¡"cciÓt'l do un ordon do po.¡"ON con di!leoincidcncia de oconto!S.

Butll como ejemplo 01 vel"3o e


J. 6e C",.':.:eUJII ,.",Uu .. <13; i.n!"I"i.. que pOcIl"l.. h.. ba ..
sido muy bien ,.cdilll;¡: C;,rill:WII 11= ~nfcri: .. Parece ,,1111"'0 que el poeta s ..crifieb lo
m::coineidcncia pl"'Oducid.. pO .. 1.. pol .. b ..... CnrO:.eUJII en iniei ..1 do vor"so a la pl"1leminenei4
que dicho palob ..a 4dquio .. o on ..!lo. pt>!lieiÓn.
(Fu ...... d. lo=: vor-:lO$ cit.. do!l "POI"""'" eo.usondo la c:onsiguienla dis!oco.ción, on principio
do vo1"so en 011"'0:0 mucho. c""o:o como e 1, JO; e XI. 42; e XII, 143: P n. lJO y 136; P V,
276'1 565 •
Lo millmo ocu ...... Con I"II,.= on e l. 81 ¡'¡,atu: on e XU. 144 o I anulII on P n, 459J.
Aun sin .... curri .... 100Io!l j U!ltifico" io"es o • ot ..... q u. podl"r.. mo. o.duc:i ... d.ri".do.s dol
" .. Ñcloroxtr"njel"O de esto.!I palebrlL'" , y .. vemo .. quo el nC!mol"O de discoincidc nc¡<l!I
no fo .. ~"" es totalmonte exiguo. En 1" mo.yo ..;" de 1_ co.sO!l do ¡Ctu!l de!lOCOr'"C!es egn
.. co.nto.. , "o.u!l4S podOI"OSIl!I como ¡" mól ..ic". ¡.. =inl'.,,, .. o el ~cnt¡do, no dejlll"'On mo.'"ge"
d.olección.

6.2.2 . _ P~emo .. o. 1.. scgundo. pa .. Io : 1.. ¡Moncio"o.¡idcd do. 1..... coincidonciu.


Se 11"0.1.. de " ... si e" 1_ vof'$os cuyo: i"lu: coinciden con /lccntos e:;to. o.rmon'" es Con_
sccuencio. for%o.<I" do uno. dOlo .. min .. do. disposición d .. palo.bl"'<l.S dOMI"O do lo. ob:!:e ......"c¡..
de ¡as roglG.S métricos. o. pO" el con! .... rio, cupo otro o!"CIen on que, N::lpet6.nda", .. lombi"n
dicho.: .... gl..:, "O hubie!lo homoc!inio..
P. o. ., e 11, 6311'::,,1''' p .. ~d" .. ':u"'l;'c .. er.:podrr. hebe .. !lido pc ..feclo.mente Pr"'d~", nO: :",."
... ,. •• ",relll co"di:co,ncidonc:i .. en el p .. imo .. pie.
Aho .. o., 41 conl ...... ¡o del o.porto.do anlol";or. lo que f.."o ....ce uno. posible intencien o. lid..d
eS encont nl .. el moyor númol"'O po!liblc de c ..so: como óste . Mientras mlls :eo.n , m.:.s
,,1.... 0. quodo.r4. 1" ido.o. d .. quo Prudencio procuró lo. coincidoneio. Cn todos lo: CILSCS en que
le fue posible.
Podl"ío.mas o.quí cstudi"r tod4S y cado. uno. de les eoincidencill!l tl"atendo de "01" on ello.s
su posibilid .. d do nO :101"10. Sin .mbetrgo , únic4mente nas vo.mos o. f¡jo.r en los "OI"SO:l qua
.socon eomplelo.monle homodinas. C.-.:o que osto nas .so .... iÑ de p,.,.oo.. , esto.ndo adem&.s
t .. o.to.<lO!L los dom~:;L " el":le:l en .. 1 o.pe .. t.. do .. nt .... io .. .

J3

.!
Quodc . pues. o"to el.....o: que. /l.domb de 1011 C","oll d .. rovorsibilidod quo onconlromoll
1
.nl...., cstea versos homodinOll. hoy otros cuyo .."tudio v .. m<>3 ... omiti.. . B..:sto un ejomplo:
P. n, 336 Pt:r ..... r ...,":.. nOll ¿abo.
Hoy un. sol~ diseoineidoneie, le dol pie fil'lel. Sin ombor"9o . los do,,"eeuordos podríen
h .. bor sido doa Con solo oaeribir Ro:¡pc':' parir. ,,,," daDO:¡.
Pa.somoa yo. 11. los "" ..505 con .. cuerdo toto! entre ictws 7 .leCMOS. Et'I 1.. moyor porto dc
t
1,'
ello", como Ie.mbi"" ocurrí", antes, no cobe cambio 419""'0 do orden por 111.$ mismlls
ro.:.onos onumo .. adCka entonc • • • En otros . . po_ibl" muy bien un ardo" nl.lOvo. poro de
nado 110$ vd. ,,¡ con os.. "uo"" ¿i"posición 1"051.1110 el " ....so homodino iguo.lmont...
Hoy otros on loo que , .siendo viab les do,," distribuciones de t~ .. minos. Ol! lo. dis tl"'ibución
homodine 1.. que do. un ordon mb odcc:ulldo: P.o. en P V. lS",HG Dlareyr.proap<lr.:"ser(o .'
posiblo 01 ordon discoincidonte Nartyr bca t., prOllpu'd .PDro rompori. ,,1 "Ii,,;, b""e.

En eembio , so don ott"Olll eosos an que 01 orden que da. la. eoineid.. ncio .. s 1'00" O o[ menoo
no es moj .... quo01 otl"'O .
P ., V. , 504; - Pri ... ... tatoll d .. "iq ....
;,,,.,"',, qui.ta'"lIeipit
qualll PUlll4 lI",mmill "ilJib",u
e4rille por : ", .. ce"" .... c ..
Nodo inpodIo erd.n.... pore .... eal' i"a ee"9"r. c.
Este mismo cornbio fue IXlsibl .. an:
_ A, Proof . 11: Ningú.n vc""o
_c 1;
_C II; V• ..,,06J
_C XI: ve ..so 8J
- C xn: ve~OS 7,5,62 r 167 4 "
- P 11: v • .."o.=l 57.161 .17J,224,2S4,265.267~"279,5JOr547
_ PI: varsoS lS,JJ,18B.222.2B3,333 , 34B,38SyS04
10
, "
"
Esto.=l .=Ion los verillos an qu .. poroco quo 00 hubo ot ..o C<lu:'o quo lo bú:.quodo do lo hornodinio
por....=Icog.. r oste ordan da poa.l .. b ......
Como s e va, 0.=1 0.CU4manto moyor al númoro do coincidc:oc:io:l qua pudiarotl nO sorlo quo
01 d .. 00 coincidaociO$ quo pudi.ron so .. ictus coincidaota.=l.

NOTAS

2. lbd., ~. 106 ••
l. Lo. 1IO",,0,,'4j ..... ro",,,''' . dio<h_ .... 01'0 ..... doj ... d ..... ",b q~. "". o"""oi",oc ,1)n "" •• c ....... obl.nido.
tomo.n.l c .... d. Ke .... c; ... o _"i r d... n n'''~'''' d. ~ ........ ""'¡"c;do: 56no.o, ~a~", , 750 •• • : H.~ ., 172
u; OoeclO. I'H:.Cuo. 1111:\1. Fo ............. ,~ ..... f.l'
OlMETIlO y AMBICO CATALEC:TlCO

1.- El himno Ad .... p'H .... • "pr"",,,. número seis de Cothemo .. inon es la único <>CtU"ión
en q"''' Prvdencio .. mpleo el dím .. tro. yámbi co c .. to!óctico, v .. .."o d .. reducido uso an 1.. .
..... ,..,.ifi ..... cibn lolino cJ,u;ico y d .. e.sCO$4 exten..sión en lo himnog.-o.rrol c";.stio.na l • Lo.s
cionto cinc",on~ .. y dos ..... .."os del himno ... tán o"!lon;~ ..dos en estrofGll d .. cu.. tra .
Es gen ..... 1 01\ los v .. .."ific4dores taMlros u1\o mo....::ado isosilobio: s. impon. l.On tipo d. "'e ..-
so do. :liete s!lobo.$ cOn :::l.Oce:;:;on ..egulo .. d. tiampos mar-eo.dos (pares) y no mo...::o.dos:
u :.. u :.. u :.. \.l. EDto. ... lo .... t .....etur<!l que pa .. man .. cor-& lu ego e1\ lo ... o.."ificoción acantu.. l:
.t le x k.t k x. Sin ambo..-go. O posa .. dal pradominio d .. c.ste po.tf"Ón d .. si .. te "'Jobo.::. su.. le
se .. tombi~n rel .. ti ..... m .. nte frecu .. nt ... sobre todo .. n dat ... minodo::: ... a .... ificado.... s.lo ,.a_
:loluc,on del p,.ima,. yombo del ..... .."o etl un lltIapasto. d4ndo lug ..,. 4 un v ....:lo do ocho
sn.. ba3 con al siguionta asquamo. cuantitoti... o: U V :.. V :.. V :"!.l .

2. _ üto aS prccis.. mente lo que ocu ..... an al himno de Prudencio. En inteno,. d ... a.."O
1\0 Sa d4 ningún tipo da ....:Iolucione.:'l. En c.mbio.son e.:lpacialment.. abundanta" los .pie:.
inieio les I"Osuo lto.s; 1.....solucion d .. 1 pie inici ..1 sa d4 aquf con """ r....cuCl\ci. ¡1\usitod ..
on cuo.lquia .. otro t;poda ..... r 505 . Comion%Cl\ ¡)Or4l1 .. pasto los vo.-sos 7.8,10 , 19.20,24.
JO,31,33,37 .38.40.47 .54. 56, 59,67.71.72. 75.eO.aG.Sa.90.96.98.106.120.134.1J7 ,139,
144,150 , 152 . 501\ a1\ toto.l 34, lo cu .. l supone l.On 22,37::0 dal totol da ..... ,..,.0.:1.
Al consistir tocio.:; est~ ..osolucionos an ",n "" .. pesto y el"to. .. con'nituido.sobo:ledepo.l .. b .....
I,.isllo.b"" O ¡)Olisn .. b<>." O O b4se de combinación de bisil.. bo más mono!JíI .. bo o ,.¡¡4bo ini_
cial de un poli.s¡¡ ... bo .sigui .. nta. no quad4 .. n ningún caso ofecto.da pe .... 1I..s la coincidonci ..
d .. o.cantod.. polob..... cona¡ pr;ma .. ictusd.. ¡ .... ,.,....
Lo~ 11a ... e ,..sos restantes son . pues, tocios de :;icte ;!Iobo.s y presenton. como v4mos"
...... ",continu..cion,uno. mo.l""'Coda ..... gul ... rid .. d 4centuo.l.

l5
3. _ E l ompleo de combin"cion.. " d .. p.. l.. bl"'Os en estos 118 verSOl! os como sigue. (p "r"
.. b,..,vi"r sólo v .. mos .. ind.ico.r d .... ntro lo.. s osenc.. , o:u .. cro comOin .. cion .. s posiblO,l,
.. quúl!/LIJ .. f ..cti v .. m .. nt .. om pl.... d..:::):

3. -5 ... 3 v0l'30S - 2,S4~

5 .-4 .. 0.85~

9. - 3 .9 " - 7.63':
nll11. _ 3 22 ............ .. ... . 4 " - 3.39%
nIl12 ._3 21 1 - 0.S5~

nIl13. _ 3 13 ...... 5 " - 4,24%


nIl15._3 112 . • •.. • • .• • .• • •.• 2 11 - 1.69%
nIl19. _ 2 3 . • • . .. • . • .. ..•....•. 24 - 20 . 43 ,.
nIl21. -2 2 3 .... 13 - 11 .02%
nIl23. - 2 2 12 ............. . . . . . . . 2 " • 1,69%
nIl27. -2 - 3.39%
n$135. _1 4 .. .. ........... ........ . 5 " - 4,24 ~
nIl37. _ 13 ...... .... . ... . ... ..... 15 "' 1 2. 71~

nll 41. _ 1 2 4 • 4 " ... 3,39 %


nll 43.- 1 2 2 2 • S .. 4,24%
nIl45._ 1213 : .. .• •. •. • . . ••..• . . •• 6 .. 5.0S"
nIl49._115 ... 0,S5%
nIl51. _ 113 - 9,J2~
n952. _ 11 3 ... 0.S5%
n953 . - 1123 .. 0 , S5%
n9 61._ 1 1113 • 1 11 • 0,S5 %

Por 1" sig ui"nto e::: cedi.:l t ica!l .. pu.. do d "ducir q!J" lo,. f;n .. lo", do VO r "'O son todos homodinos.
Se .. vito.n los monosn .. bos fin .. lo::; procod.ido" d .. pol¡s!lo.bo, combin.. ción qu .. , d"do 01
.. "qu .. m .. cu .. ntit .. tivo U:. U .:. U .:. u. s "r!" 1" ún io .. en no producir eoinc:¡d.. nc:io. d .. ¡ctus
, .." .. nto. Mono::;i!" bo fino.l sólo "I>"r.. e .... n do::; oe"";ono" , p .. ro proc.. di do d .. otro mono,, [-
¡.. bo. El tipo d .. p<l1 .. br.. mfa::; .. bl.lndanto I>"ro ""rrar ,,1 ve ..:lo os el bis{labo (60 va"o" ...
50,S 5 ~.).

Encomi.. nzo d" verso son pre"i"o.m .. nto lo" bi,.i!abo" los quO ont r ai\4lI un" di s c:oincid .. n_
"ia .. ntro ictUl! , .. conto . Y proc i"amonteonost.. posic:ión .. bund"n b.ur.t.. nt .. mO nOS qua en!(
otrll (43 " 36 ,44%). Estos=n,pu"s,los únicos cosos on que 0 1 ;CIU:I inicia! no co inc id o c:on

J6
oeento do palobr.l. Los domful eomien:o:. de v .. l":lo son todo,. homodinos: 50 emp¡~= por
rnonos¡¡obo(42.J7~) . 25 por poli,.lIobo {21.18';J. Si t .. nllmos en cuonlo (tuo los eomion;;:o"
do vlll":lO cOn pio t'Osuolto son. COmO dijim_ mÁs arribo.. todos homodinoa , t'O.lIult4 un
totm! do 109 veu"sos (71. 7l ,.) con eoineid .. neio do ietus y o.conto on .lIu "omion:o.
En 10 quo rClSpocto. el ietu.ll ",edid dol .......so . lo. homodinia of .... e .. un grado intermedio
.,nlr., 01 inieio.t y.\ fi no.!.. Sólo s .. don ... qu( 24di ..eoineid.,n.. i ...... esd.... ir, quo .. n 128 ....... _
sos (84,21%) .. 1 t;ornpo fuort .. ",.did coincido con s(Joba. tóni ..... .
Vo",o,. . pue.. . con ..,.to,. dotolll CómO lo. ho",odinio. o..,monl ... progrosi"o.mllnt.. desd .. 01 co -
mi .. n:o ..1 fin .. 1 do VOI":lO: 71,71::; _ 84.21'; _100':' ..
1.0 cíf..... 10101 de ictus diseoineidcnto.ll os de 67 (14,69 %l. frente o. 389 (BS , 30Z) qv.o
coincidoncon .. c .. ntodo p41.. b ......
L.. cl..sifico.ción geno ro.l de ostes verselll sogún su grodo de homodini .. O!l COmO "igu .. ;

V.. r-:sO!l hotorodinos . .. . ............ . .. .... ..... .. ninguno


Vo ..... OS con uno. Solo. diseeincidcnei.. •••••••••••••••• 37 - 24.34 %
Vo r so:l con dos di.lleeineidonei ..s •.••.•.• . • .. 15 - 9.87 j::;
VOMun homodino"... . . .... .............. 100 - 65, 79 ,.

Si comp....... mos ostos d ... tos eon los quo so puedon oblonor on uno e .. lo ......U;;:ado. en Son.. c ...
(Nlldco, 84<;1 ss.), pOdt'Omos oproeior 01 eonsideNble ov,,"co qu .. Sil ha .... di:o<Io d ... un
v .. rsifie ... dor ... otro on lo (tUO I"i:!spocta a la odoev.eei':'n enlre sile.bo:s lónie4S y tiompos
mel"i:!""¡os dol ritmo cu,,"lilalivo:

lelus eoincidenle:l con "nabo tón ico:


SÍlnoce. : 75
Prudoncio: 83.JO ~

Ver .. o .. homodinos :
Sénec.. : 44
Prudoncio; 65,79 %

4 . _ Si , p4r ... tormin ....... (t,-,oromos precisor ... 190 mful acore .. do le. posible inlencion ... lido.d
do Pr-udeneioen 111 bo;asquodlldo la o.deev...ei óndo 1..:1 snob&:: tónic4!l ... Io!/. t, ompa!l
rí tmic omonle merc: ..dos, podrlemo:! <li'\adir, o los consideroeiones hecho:! 01 h ... bl ..... do
14 frecuenci ... de dotermin ... do." eombino.cionu do polabr'<IJI on comionzo o on finel do var"o.
",19uno" obsorvacionos nuove.". roforente.ll ..1 orden do la" po.l ... b ..... " y 0."1,1,, posibilid ... des
da cambia.
Empczomo:l por ... ne.li: ... r los e..:los de diseai"eidenei .. :
No hoy PDsibilid.. d ... Igun ... da e .. mbio an los vorso" quo lionon dos di. coincidenci ......

Asimismo t"mpoco '110 puodo penll .. r on un .. rdon dilltinlo do p ... lo.bras on oqU.,Uo,s otros
vo ... ,so.. e,-,ya dio:;eoincidenei ... so produce Oln el pia eentro.l. Cv.ondo el ielu.ll cent,...1 no
eoine"=1o con 01 o.eonlO es siompre on uno de estos tros C"!lOS:

J7
".,,~m ~ ~ .. ~~. ~ ~ ,,~''',.,,''"'' """~"O :I
HI) Adem&:; de so r discoineidente osto ;etu:: c:ontl'/ll. lo es el inic:ill!. con lo cual c.stGm03 "
y4 on .. 1 CIISO do doo discllincidoncio.s. ef. , y ,gr., e VI . 93, ido//JI =':'IO,n b"n~(1n':u:r _
2S1) r... po.J.br<l en dond .. ostA lo d;,scoincidcncia os un bisflobo. 90"01'"41monto yh.mbico.
p .... c~ i do do un rnonQOlU.bo. e VI, 123, . "o,.i .. ih': l .,:,,~'u,. ... .

32) El pie o.TItoriOr4111 discoincidoncio o;cn tr;:¡.l e'll \lf\ pio rosuolto. lo <::1,101 hoca ;mpos'bl ..
colocor lu p41Ilb~ en un nuevo orden. Cf. e VI, 137 y 134.pl'oc;.¡ t ,o procl/.I lIagantloll;
¡"OÚH" """'''''' , .. " .. I.oro ••
Por to."to , [0$ unicos cUaS en que 111 pa,l"'Cccr hubo margen pOIro. ologir uno " 011"'0 or<lon
do palabros fucron aquellos cu ya única di$cor<!llncio. rítmico estllb",cn 01 pio inicio.l. Por "1
ojomplo C,-,:I , L7 ...... pi. p e ,. o ..... o"rp " ~. que pudo h"bo .. .sido p.: .. Qmn" """p~;
COl'pu~.So mojontos 01 osto son lo.s vor.sos 17.Z8 . 46.SS.94.112.113.12:Z.127 r 147.
Es, pues, considerable 01 pof"Centoj e do ictus que no coincidan con oconto y qua pudieron
" "cers. coincidir f$.cilmonto. Dosdo luogo, o.t. pof"Cont"io no hubioso sido ton o.lto si
en el poeto. hubiero hobid.o uno intenci6n do h" co .. <::oincidir ictus <::en ,,<::ontos.
Esto Cldomu astil, On di.scord..,<;:j" <;:on lo tóni~ 90ne ro.I quo maf"C4Il 105 otros versOl>
yó.mbi<;:os . ¿Cabrl'" bv,S<;:01" un01 oxpli<;:o.<;:;Ón do tal i ..... gulo. .. idod7 No r be .... =. al ho.blar
do 10$ comienzos do 101 vo ..sific01Ci6n .. itm¡<;:o y 30ilO1101r lo.s distintas imi tecionos e<;:on_
tua[os que • • v= ho.<;:iondo do los o.squomo.s m&Iricos. indico. como único. ;mito.<;:ión dol
dimetro yó.mb;<;:o co.lo.l:'<;:lioo lo. fo .. m"do. PO" un vorso d •• io.to snobo.s qua te .. min o. on
~roxltono. .7 p-. Coincido csto con lo quo dodomos antos do qua <::loro.monto 30 voío.
uno. mo.yo .. rogulo.ridod siló.bi<;:<)-<I<;:onluol on los fino.lo.s do vo ..so. miontro..s 01 re,lo, .so·
b..., tado los comionzos, quodobo. <;:on <;:io .. taliborted._· En ofeclo, los final"" do vo~o yo
vimos que todos o ...., homodino.s. En los ictu.s modioles .san oscosas 1= discoincidon-
cios y les quo hoy poro<;:o que fu oron inovitoblos PO" razonos mótnea:r . En combio, on
los iotus in;<;:;o.[o.s de ve""o h .. mO$ visto on p .. imo .. lugo.r un moyo .. doscuid .... n ho.<;:e .. lo$l
coincidi .. con o.oontos y o.horo. n ..s ..eofirmo.mo.s en .,.e d ....euido. 01 ve .. que muchos
do ollas qu .. no son <;:oin<;:idont.. s pod .. ío.n hobe .. lo sido , ~mbio.ndo un po<:o al orden d ..
l"spCIl .. brasdolv .....so.
Estó.. puos, el"re qu .. 0.1 pocto. lo qu .. pudo into ...." .... I.. on cu"nto o. .. c ontuo.<;: iónde sus
vorsoo. fuo 1" homodinio. de los fina.loa, en [o. Unea. d,,1 citado uquam01 d .. Norborg
_7 p-. Y On dicho o.quomo. los 0.<;:ent05 o.nlo .. io...,s .. 1 f¡,. .. I, ... pecie.lmonto 01 ini<;:;ol.
oro.n do une importancio. .. ítmic .. muy infe .. io .. o. lo. do "quó!.
Si pa.somo. cho ... o. los vor.\los homodinos,ho.y qu .. doci .. qua no 0,.conl ..am05 ni uno solo
on que podemos do:seubrir otro. po:sibilido.d do d ispo.;<;:ión do la polo.bro..s . En todos
ellos 01 ordon "etu.. 1 po ...eo impu"zlo por 1.. miotnca • .sin qua ':':11" hayo d .. jodo m"l;lon
pe.ro. dis pono.. las pol.. bro..s do otro formo. E.s por 0110 imposiblo dodueir 0.19\1n .. Iamonto
do .. poyo po.ro. lo idea. do una. <;:oin<;:id"ncia. intoncion.. do.. do los ;etus y 105 o.eontos.

38
l. _ El tr!m.trQ .... otro d .. los v .. rsos yÍl.mbicos mis abundant .. m .. nt .. ompl .. ados por
Prudoncio . Mil quiniontos "otOl'lto y dos tr¡m.trQs hoy 01'1 ~ himnos. Buono pal"to do
ol1os ..pa.roeen emploodoill "katÍl. "tíchon" CH , prctl/.; e V II; PII. pNU/.; P IX y XI. Ot ......
vocos So combina coI'I .. 1 dím .. tro yllmbico fo rmando dl:lti.::os opoOOi.::o.. {A. prcQ/.1 o bien
so orsoni~ .. on dísticos junto COI1 .1 h.,,4motro doctUico {P vru .
La ovolución do osto vel"'!OO on "poco t.. rdí .. es "imil"r ,,1... do los .... t .. ño .....s . S. produc.
un .. reducción progrosiv" do rcsolucionel:l ... stobl ..ci.,ndos.. un tipo fijo de trímotro do
doco sílabos. distribuidas b~ adom4:s rogul(lrmont .... n dos h .. mi"tiquio .. d .. cinco y
si .. t.. sfl .. be.... . Junto ... tal ,ij.. dón d .. l núm .. ro do sfl ..ha.:: y de 1.. ce:su .... se of..ctúo to.mbién
un" crocienlo ohminación do bisílabos Hnalos da vorso. fij.!ondoille e&d&.vez más unOs
finaioa d .. ocentu&cibn .... drú.jul .. (i" k), ..'" docir, con ..docuacibn d .. lIilab/ll:! tónico.iIl y
tiempoill rítmielUTl .. nt .. mo.rca.clos l . En ot ... oc..sión hemoill .... ludi .. do CómO en los
primero,. h .. mistiquios, junto .. un ... acontu ..ción lO: Se lO: Se lO: quo supone adocu ..ción entro
ictu:: y ..cor.tos. s .. d .. t<lmbi"n sn 01 tr¡m .. tro yómbico t,,!"dIo otro e.sqUOm4 silh.bico
...::.. ntu .. l Se lO: X Se x. condicionlldo sin dudo. 0.1 omploo dll palllb ..... bi.. lIo.bo.s on comion~o
do v .. rso y qu .. nosotNlS h o moa intorprotodo como uno influ.. ncio sob ...... 1 tr ímotro yóm -
bico do lo .. patron .... sil&bico_c .. ntuolo .. dol endocosClelio iIl&ficoill:.
Vemos. ",",O" , 4 trato.r d .. ostvdier 01 trímotro yómbieo d .. Pr-udoncio d_d .. tod4:1 "st4:1
pc!rspectivCLS , quo. sin dIOdo, nos pe r mitir4n situarlo just4m.. nt .. on 01 lug(lr qu .. lo
co...... "pand.. dontrod .. 1..... volución do lo mótñc4¡ .. tin o .

"
2. _ 1-0 ..... "olue:il>n de pies e3 un fenóm<:'no muy poco f!"ecuente en los tr imetros de Pruden _
cia . Lo in men " .. m .. yo r íddll ..stes ver"o,. cona to de dec" 3;1.. 00>.3. Los pi"" """uollo."on
en LOLo.l 1'32 , eif r o. que sobro un conjunto do 9432 pioa 3upollC un po.-.:onto.jo mínimo (2.04;').
Lo normol "s quo On co.do. VOrSO on c ..so do h.. ber re s ,,[ueión de .. Igun pio. nO hoy .. mÍl!l
qU<l uno.; 3 0n muy poCOS [os veMlOS con dos pios ro s uollos (P X. 125, 439 , 650. 675, 703 ,
717,765,916,923.948 y 979: excopt" a sto" do" últimos VO !"303. cuy0.3 dos re"oluciono"
pertanee"n d "agunde h"m¡"tiquio , en Iodos lot:; damás h o. y un pie t'Csuelto en cedo. une do
lea ~"":,i"l;q,,;,,,,). Lo. cl .... ific ... c:iOn d .... ' oa ".,rso. e n e ..... >\(o .. pi." ro .. uolto" os. PY"",
le ,,¡gutente:

Ver:lO.s co n do .!! pi"" resuclloS ll - 0,70%


170 - 10 . S 1 ~

VO!""03 "in ning(m pie N/isuelto 1391 - 88,49 :;


L .. di"! r ibucion do .. '01 .... resolucion.,,, to.n le por .1 lipo do pi • • mple .. do cerno pOr su
"itu.. c:ién en lo.sdi sti nto" lug ...... sd o ! verse.s lo. sigl,li .. n l o :

6 T otol
.; - 0.25~ 8 - 0.50$ 12 - 0.76::
110 - 7 < 40 - 2.55;'
l-O.l'3 j:; 11 - 0.70~ 4. - 0.25 ~ 12 - 0.77~

TOlo.l: 117 - 7 ,45~ 11 - 0 . 70~ 12 - 0.77 ';, 12 - 0,77':- 40 - 2.55~ 1'32 - 12,21%
Lo. moyorío do ¡o..s r'C " oluciones s. d .. n 01\ 01 pri mo r h e mi"tiquio ¡S.14 :::;) . en donde l.
Iroeuoneio. do 10:1 pios r esueltos e s doble: quo on lo. 30gundo mitad del "erso (4.071#).

Homistiqu;019 Homi"tiquio 2g T Olo.I


2 - 7 , 14% 1- 3.57;' 3 - 10.71~

1 - l,S9~ 1- 1,59~

p, 4 - 5 , 99% 4 - S.SSZ

, - 5 . 66 •:::>
CVII: '3 - 4 . 09:::> 2 - 0.91~ 11 - S
P IX: 2 - 5.77 :::; 1 - 1.99';
PX 110 - 9.65% 60 - 5 . 26 :; 170 - 15,Jl~

Tolol: 129 ~ 9 , 14$ 64 - 4 , 07:; 192 - 12.21~

Come ~e puedo ver on le /Interio r ostodl",tico, P X se di.:s t .. nci .. bosten to d .. le.s domós
him no ", por 1/1 fr .. cuoncia e:on quo en e] "O do n lo", pios r o.::ueltos . Otro t<mto OCur .... . CemC
vomo"" "e!" onllcguida, on [o que .... specle e 10lll e:esu!" ..s . Curiosdment.. 1.. mÍltrico. 1"0110-
jo. 01 c s peei.. 1 e .. r.&.cte r do osto himno , pu.sto empli.. monte de rcJi.ve por los prob[om .."
quo pl.. nteo. on la. troz!.smisión de] toxto de le obr.. de P rudcne:ie l •
El pie on quo so dan má.:l e(l..:lO'" do ro.solución e" 01 primero (7 ,45::;) . soguido po r 01
quiMo. (2 ,55 ~ ). E l do mono r frecuonci ... n este :lontido eS e l :I. gundo (0 ,70 %) .

40
T El tipO de ro!loJuei6" mb omplclldo "$ .. 1 Ilnepostc (lIp1lrecl! en el 9,54~ de [os vor-3o::,);
el men"s em;lloado, 01 d';etilo (0,8 2 ::;1.
.f Si CQmpe.ramos 0110 .... todos OStO!ll deto:! Con 10:1 obtenidO!l o. .... Mir del trímetro yómbico

¡ de .. utOrtls <:omo Pctl"'On io . Séneca y Hor"c;o, pod,...,mos comprob<> .. no solo lo. "'''":libIo
d¡foronc.i .. qua en Dat o' s entido lI'Dpore o. los ,,"utorelJ lirico" do 10:1 otros . !Sino lomb''';n la
distonej", que .. qU; "ap4 r .. yo" Prudencia do Ho..."cio',
Po r con!l1jo"de ro"oluciOllOS Numoro 10!,,1
on coda uno do los pie" ¿opie.. ,..."",,,!tos

Pet r oniQ
" " 16
43 - 14.40 ~

J7 - 12 ,40:;
Horocio " • 18 10
10 - 3.40 ~

PnJdoncio: 7.45 0 ,70 0.77 0,77 2,55 192 - 2,O4~

C ¡.."ifi...." ion do lo .. di"tint.Q .. tipo," da roso lucionos

_ W;P"tt'Cnio 20 10
SilnoC:4
Ho ..... c:io
•, 10
O
Pr-udonci" 0,25 0 ,50
lAJ _: Pctr-onio 12 22
Séneca
Horllcio ,
22
",
2.55
Prudoncia
v.AI:Polronio , 16
S " n"ea
Horaeio
Prud"neio
O
00
0,19
"•0.64- 4
0, 25 0,77
S
Nos l imita.moill "quJ a. un m,,1"O I"Oeuc:nto d" lo," e".. o," do I"'iIsolue io.. . P ..,... euaIQu",,,
obse,...... e ión de tipo ron,;, li e " o prosódico :loh.-o estos pie........ uelto ... ..... m ;ti mo .... 1 10elo,.
a cuan to di¡imo .. sOb .... las ...... olue iones en "Idi met ro ylambico, y .. que 1/15 p .. rtieu!o. .. id,, _
do .. obse,.... .. b!es oqui s o"!/15 mi .. m ..,. quo .. 11< .." .. li :;.. moill eo" todo detenimionlo. Po,. Jo
ganera. I, !O,. pies ,..."u"ltos "O supo"en diseoi"eideneio. de ictu.s y ",cento: e...,.¡ todo'll SO"
homodino ... Ho. y ..." ,,':'mo.ro bo..:;tante Nlduc ido de eo.SO'll en que " .... mpl .. a. un" pa!abra
10t,.esilaOa ...dÑiulo. eOll la ill sílo.lM.s ..,.¡moro. y cuo.,.to. en ti"mpo ,.'tmieo. m .."t.. mal"'C:~do.
E" ""tos c:4.Sos '".. prod uco homadinia e" 1.... i l"bo. fi"el y hOlerodi"ie .. " 1.. i"icie! . Po,.

II
ejemplo, e VII, 10 ooet"c"!I"tCtGC ."" ti .. ! il CEH!UN p r "IIIQt. Lo.$ pie" ...... u"IIOlI en que
se poudo. ho.b lo. ,. d .. uno. fu" ,.t" het" rod in i" .. on ,.umo.mente e.$eo.sos; uno de .. 110.. podrio.
.$e" P X, 193, "'O"¿.. .,.e .. . ~d". pc"i: cti""". pce .....

3. _ Po.,.ocido .... 01 o.va.nco quo .. o eon,.to.t.. alllogo.r o. Pul"donei o en lo q .. e ,.esp.eel .. a


fijo.c;6" do !a e,,!!u"" : poco o. poco,.e ho. ido im poniendo un tipo d" t,.im .. tl"O Con co!!u .. o.
ponth"mim ........$, .:onatituido por do .. hemi .. tiqui o .. de eineo y .$ieto .$I!"bu.

",.'<" . "~'f 41

,- ,
0. •
~oo ..,,,

a
Sin ec.1lur.. poncho .... imo .... " 4% Z:O' 4,;; 14- 0.89';0
Con ccsura penthemímo .... s no C," SI silaba 48~ 44 '):; 12% 128- 8,150:;
48';; 56 % 84% 1430-90,9H:

Asi, pu.... , on P ..... d .. neio 1558 trrmelro.s {99,1l %'lllovall COSUI"'O. penthemimoros . Los ~
C4tore. vorsoa qua no lo llevan partenKon todos a P X: vv. 12, 17, 67. 108, 140, 191 .
308 , 688,809,815 , 842.906,921 y 1006. {Ne incluimos oqui los cosos do e05\l1"'O. On lI _
mite do compuosto c omo P X, 459 ".: qUC"I'':' (/ pr'a"¡¡f<,oU.146 al.., 001'lu.tatum
i.,,¡¡i.ei.lI . sino que los cenlamos eo,"o un eo.so mé." do eosur.. on quint .. s¡¡.. boJ.

4. - L..oosc:ase:z:de l"OSolueiones y III .. bsolut.. p .... ¡)anderenei.. do I.. eo.aur.. ponlnom;mor.. "
d .. jon y.. claro monto dofinido 01 .. Iem .. nto "il&bieo_vorbGl de esto," Il"rmett"O. pnrdllneionoll.
La. eesi tot .. lidad do. ollos 00 o!"9eni¡:en :.obro 1/1 bo.a .. do una ..st .....elur.. d .. doce lIi1abas
di:.tribuidas 6ft do. hemistiquio" de c inco y sioto . Dicha estl"\lctur.. ostla t .. n s6lidamonte
o.l"r.. ig .. d .. on alto .. , q",o loo v ......os que no la prosenton (por no llov ..... co:;uro ponthomi-
mol"Os o ¡)al" 1I0va... l.. on otl"O "n.. b .. quo no stl<' lo qui nta ) tionon e .. rlr.cto ... do v .. r-d .. do rallo
o¡{copelonos. o..do t puos, el p ....dominio toto.l d .. lo. ,,"torior orgoni:z:o.ción "illr..bico. vamo"
a ",oJi:tor nuo"tro o"t",dio d .. lo. tipologi .. verblll an O"t05 vonos "obro lo. boso do dicho.
orgoni:z:o.eión . es doei .... .:IIob.... lo. oll:istonei .. an co.si lo. tota¡ido.d d .. ollos do un primor
homiotiquio do cinco silobAs y do ",n segundo do slete. Son. por t .. nto, poCQS los vor:50s
que ven aquod.ar olCel",idos do lo. siguionto os(odCs!ieo, .. s o.bol". los q",o presont/ln olgun
pio ro"uolto y los que no ti .. n .. n e .. "uro. .. n lo. q",into. ,,1I ... bII (142 on 01 primo.rhomi5tiquio
y77 .. n .. lsegundol.
Ve r "Sladl.tica on pág;MS sigui .. nto.s.

Dos MPOCIOII !)4reiole. into ....sa desto.ce r ont....ste recuonto d .. combil\4eionos de


palabros. dos o.spoctos de Iralleendento.l im¡)aM.. neio o.n lo qu .. se rafiara o. lo. eonsti _
luci~n dol e"quoma silllbico o.eentuo.l. o soa, poro. lo. eoincido.ncio de ¡el"", y oeentos. Nos
refa r ;mos a los com;an~os y finales do var':!lO.
En cuanto o. lo" eomi .. n¡:os do vena. los do.tos son los siguiontos{..damb do. 105 vo.l"sos
incluidos en la ontorio r ostadl"tieo. genor41, inclu imos aq",¡ los qu .. por tonor resuelto
el primaro o 01 sogundo pie O por no t.. n .. 1" eo"ul"o. panthamlm .. r .. s h .. blo.n quedado fuo.re. .
Damos ala VCO': poro. qu .. sirvan do punto da refarenciale.s cifre.s eorre.::pondi"nta.:: o.
Potronio. Sónaeo. y Horo c io. tomado." d .. nucstt'CI tr .. b ..¡o , "Un/l avolución dal trlmatro .•
. "t onloriormentoeiudol.
Comi .. nzos d .. v .. rso ( pOl"Cenlo.joll )
Monosílaboll PQIi"ilo.bo" Bi,,[1aOo'l Ano.pesto Db.elilos Trlbro.eos
Sin Nlllolución ResuClllos
Potronio
Sé.noc" 16 "
l4
16
14
12
22
18

Horoeio 48 JO 16
PN,dancio 536- 34 , 09 458-2.9,13" 461 - 29 . 32:::; 110- 7% 4- 0 . 25~ 3o(1 . 19 ~
r
!--
¡
VERSO:; O~ RITMO YAMIllCO

I
- "
~l ,'le ~I!. 1It,~
.:;;~~~ ~
lI'tlll::'el
012.;;; ~ ,
~
.... ';""
r
~ "' ~~~h-i ~*~ ':
¡ ª "*
"*""""'"""''1. . .. ..
¡e
~
~

.
~
~ ~~~~5~3~~ X"';{g ¿
~ ~§ "' "' 0.;""
~J.~:~=* !:; ~
I ...... . .. " -
I

. ~
~
~ 1 1'
..;
~ ~
11;
..;
¡
~~ N
0.:;;'"

. .. ".
~-;:;¡

~
..
tII.""'l ll't'l!.
:< *~~~:::; = "':~
;; ~ ,. ..; ,,;
~ ~Ñ
O ~ ¡f~~t - ~ .!. ~

~~
. . . .. . ~ :
~
~~
t "' "' I. ..
t3
.. ......
~

t't,ltl\
.:

.
Z
~~
Ñ ~';

~J.~ . ~.:¿:'¿:
...;..;..;
.!.!.",
,,;
~
,,; z ~
~

.
.. ~.. .. 11;
< ,¡; .:
,~

~ ¡; ¡ ..;
f
,,;
¡ ~
.:
~

- ------
. ~"
.".,. ....... NINI .....................

" "" " '"


..;Ñ..:;..;.,.;.D..:~~~= ~: 3'J"
4'
r
"!'
. .
VCIlSOS nE IItTMOYAMBICO

~.;
,,~'IA. t.~ ...t ~~

~
e Ñ8:;¡;:;~
.;

.. .. .S ..~ .. ~~a .. .. .. ..
..... 0 ... 0-.0
, -:;-,.,
1 I I I
¡¡;

.. .
~ ~ .. ;~~

3.
~ ~
~
'1i
.; .; ..;.:;..; .; .;
~
::00
~ ~ ~!:. ~

.. .. . . .. * .
~ ~ - ~

. .
~ N ~

"

.; ..
:¡;
.:
¡ .;
:¡;
.:

.i!~ . . . . .. .. .. ~ .. . . .... . .
~ ~ ~ ~ ~

.. ~ .;
o !!:
.; .: .: .;
~
.;
::l~
00
~!
.;
~
.;

. " . .. .-! . .. .." . 555


~
~ ~ "
N
"

..
t"lI't~
~
..; . ~ I? ~

~ ¡
. . . . . .~ .. " . . .
~ ~ J:!!

~
.; ~ ..;
"
::i .. " ,
.. .- . .. .
~ ~ ~

. . . .
¡ .: ..
¡
I?
..;
I?
.; ..;
I?
..;
¡
I?
..;

~",""INI ........ "" ....

............... ..,.., ..,..,..,..,..,NNNN ............. NNNN ...


... ..., "'IN!-
'" ... ..,11"'>1<'1<'< ............... ............
"- "
" "
<'INN - ________
"''''~ .............. ...
'. '. '. " '. " '. r. " '. '. '. " '. '. ~ '. " " '. '. " '. ~ " " '" ""
~~~;:::·i::ii::;~~~
t.
"''''~~~2~~~:~~~~~~Ñ~~~~~~~~

44
.,
l'l

. .. ..
,;
o
,;
Ñ

~
.
... ,; ,;
~

"~
.. . Ñ
! ~

..
A
. .
" "
1" 1'" " I
i~~~~~~i~~
En cuanto o!I los comienzos con pie NllOue lto obsúrvese IG disminu c ión progresivG de
dloetilo:!! y tríbr",cos frente 0.1 au mento de los Ilt\"pestos. Lot dos primoros tipOS de pio
ontr""\.. rr .. n uno di s coine id one io. do ¡elus y ..canto; on eo.m bio,u no.no.pc:J:to inieio.l posi-
bili.adích.coíncidono'. (r.cu.. rd .... ., ... ""todijímo••obr.... l l> .. rtíoul .. r .. lh.bl"rd"ld(_
m .. ¡ro yómbico) .
Los comienzos sin resolución son en los c uatro aulores mUcho más frecuentes que los
co mio n:o. porl>i ....... u .. ltoi 1... difo .... ne i. . q ... ..,.. • • t . . .. ntido . ...Q ....ci .. n d .. unvo r . i _
fie4dor a otro obedoc" n o. 1", progresivo. dismin ... c ión de rosolucionas qua y" h ornos "no-
li ndo anteriormente. Hey , s in emb",rgo, otro portieu!o.rido.d que interese dostaca r y
O S 01 "no rm a .. umonlO do bi.n .. bos iniei .. !... q .. o ... ¡)rodueo on Pn..doneio con ...... "poeIO ..

su.\l predoeo.\loro.\l . Supone OGto un'" dism;nucion do 1... homadini .. on 10:1 co m;onzos do
verso, ya que una polabro bisil/lba iniei/ll imposibi¡itol que el primer ie tuoS coincidoJ con
.. 11Gb.. tónie ... &to Gparon t" rotroca.\lO da 1.. homodini .. ".\1 GI q ....... n nua.\ltro astudio sobro
ol trlmotro yilmbico t"I"'dIo, .... torio rm .. n! .. ci!";!o , h.mo. ;nt"rprotodo y ."plicac!o no c,,_
mo tal retracoso. sino com o asimilolción dol tri metro yombieo a la .. strucNr a silóbico-
aeonlual del .. ndeC4~ila bo sAfico en su primer hemistiquio (X" l( x xl.
En lo que r"spoclaa ]os rinG]os de verso , intorC!la destacar 01 gran aumontodo verS05
term inados on acentuo.ción osdrújulo., con lo consiguiento dismin ución da los fin" s de
varso con acantuación 1I0na. Compór.. nsa los siguienta.\l datos:
F inalelli con aeanluac ión !lana Finales con o.centuacion esd rujula

..
S6 l4
94 ~ 6 •
Horocio 52 ~

Prud .. ncio 34,S4 ~ 6S,46~

El prodominio de la homod inia os, pue~, tGmbi" n d .. stacado an los rinolas da v .. rso.

S.-Una vc:t .. xaminlldo. los a ntoriores upo"tos partieular.. s d .. l" tipel ogro v .. rbal rdo
lo homodinia doltrimctro yámbico on Prud .. ncio, eS hora do paso. r a una valoración
general do dich .. ho""oc!inia on cado uno do 10G h .. m i.tiquios.
En lo quo G. r.ri .. r" a l prim .. r h"mi3Ii;¡uio los doloS :son los .\Iiguicnl"5:

Con un ..
N!! d .. v .. rSOS discoineidonei .. discoineidencio3 Homodino.\l
9 -32, 14 ::; 19 - 67 , 86~

6J 27 · 42 , 86 :: 36 - S7,14~

J2"47 ,06~ 36 - 52.94%


C7 "
220 as - 3a,64 ~ 13S - 61,36 ;'
21 - 39,620;::; 32 -60,380;::;
'"
"'O
53
11<0 294-25 , 79:: a46 - 74,21 ~

T Ola l: ISil 468 .. 29, 77 ~ 1140-70,23 %

46
~
¡
-j El porconloje do p .. imaro.:: hami!lCiquios con homodinie total es o¡,,~ado (70 ,23 ::;). No
!lO d" n¡ngun ca.:lO do primor h .. mi:uiquio con di"coincidoncia en s u.:: dos ictu,.. Esto
contNldiceapaNlntomcnto los dl!.to: de nuotroantcrior recuento de combinflciona" de
::~:b::~~:: ;f:i~t::~ :o"'::~:~~o~,,!::!.~~c:¡:::;':~~~~:i~o,::::::i:~ :~;:::r ~c~al
en el segundo. Aho r"O bien. dicha. contr"dicciún "" "biD opa .... n... y .0 -lobo. .. 1 .. ¡.... m ..
e::'o
que hemos convenj~o pare Nlpl"c::enlor num~r¡comcnto Io.s palabros. En efecto, en
ninguno d. dicho. doco V",.40 • •• Iral" d .. do .. b¡,.{I .. bo,. . ""no d. un bisiloOo mb.::: un
trillil"bo c.an.:su "U .. bo ,¡ ..... ! ,,¡odid .. : pool' ej .. mplo. P X . 990 ...... . ... 0" .... ~ . ~.
A,sI, · PUOII, los 468 COlKlS do discoincidcncio se producen en el primer ielu.:; y $01\
oon"ocuo.nc io dol ornploe d. un. polobra bi"lI"bo .. n corni.. n"e d .. v.. r !OO .
Los parccntcjcs de iClus coincidcnlclI con 4cento y d,,,coincid .. nt .... son corno ";9UO:

NlI do ,cl= 01:sco¡ncidonto:= Coincidonto",

H "
~26
9 "16 , 07
27 - 21.43 r.
47 - 83 , 93
99- 78,S7 . ~
~

P:=. 13' 32"23,53<;:í 104 " 76,47 %


C VII: <40 85 " 19 , 32 % 355 "80,68 %
P IX lO' 21-19 , 81 % 85 - 80,19 O;;;

PX 2280 294 -12,89 ,; 1986"85,12';


T otal , JI44 468 - 14.88 % 2676-85,12 ro
En lo quo rOllpoda al "'C9undo ¡'omi"liqu;o, lo. clo."ifico.cion de vcrlllOlIlIcgún "U grado
do hornodinio. o.:¡ la "¡9uionlo:

Con cu.t....
di.c .. incid .. " .. ' .... :
Con Ir "
di."oinc id o",, ''':
eondo.
dio.c .. i"cid." ci .. :
C.. nun.
di,.""¡c;d.nc;.

Tomb ión o.qu l ¡'ay .. n prodominio o.bsoluto d .. lo" ¡'omi"t'q ... io,. con tot ... 1 ".d.. cuac ...rn enl ....
tiompOlII fuerto:; dol ritmo cuo.n tiloti vo y .sllo.bo.lI lónico.lI (73,79%). Lo. frocuoncio. do
o. lIto. tipo do ¡'.. mi.stiqu io.s ce mplot ... mcnlc nomodino.s c.s ... proximo.do.monto un 3,5 ::; mla.s
dt .. que en el p .. ime .. miemb .. o del ve ..!IO. Elle, sin emborgo, no indie:.. que .. 1 g ..ado
gene"G I dchomodi n i", :;01'" m6s b"';e en ..qucll",p .. im", .... p .... to.; 01 PO"C:Orlt",je gonor .. 1 de
ich,s coincident.. s con sUab.. toniea .. s p .... etie"'m .. nt ....1 mi:llno en ¡Oll dos hemistiquios:
comp"r.. nzCl en eslCl sentido lo." lIigui .. nt .. " cifros con l"lI cor.. ospondiClnlCl 01 primCl"
hemistiquio.
N2 de ic:tus Oi:;c:oineidente:¡ Coincidentes
::!o - 11,86 ::; 92 - 82,14 ~
25' JS -IJ,89 :;; 217 - 66 ,11 ,.
40 -14, 71 ~ 232 - 85,29 ~
e VII: 105 - 11,93 ~ 775 - 88,07 ::;
PIX
PX
'1'
,,'"
JS -16,51 %
755 - 16,56 %
177-83,49 0:;
990 -15,74 ~

Tetol: 6288 990-15.74<': 5298 -84.26 :;


6. - T .... rnin .. mo:s eomo o n v" .... o ... nt" .. io ....'" Con .. Igun ..... ob"" .. v ..e;on.. " .$Ob .... J.. int"n-
eion.. lidad de lo" c:oineid.. nci"lI y discoineid .. nei.os ont .... ict1.lS y ..cento.
Emp .. eomo" viando lIi el orden do p.. lo.b .... " qua h.. producido h .. te ..adin; .. fu .. ob"o!utCl _
mente neee".... ;o ""9un l.. s eondie;onom¡"nto .. mot .. icos ono.
En este ,sentido hoy que nocor 1":Jmi:Jmo.slIa!ved.. de,squCl On vo.rllOs .. nteriore" pUCl,s
to.mbion .. qul Jo" {,nieo-:o c"so" con PO,sibilid.. d de ;ntCl .. c .. mbio .$On ..quollo .. en qu .. noy
una .solo. discoincidClnc,o .. ¡,dado. . y CI"'IO no todos lo.. VOCell , PU"lI, por Cljemplo, ,,¡ t,,1
di"coincideneio,se do en un pio finel, no tianCl .. ttCl .. notivo posiblo, y .. que dicho pie
esobligoto.. iomento yiombico.
Si ClS un pie mCldiol el qUCll1evo 10discerdGncia. podr[a. ha.bCl .. posib ilidod do intarcombio.
Pero, si obsCl.. v",mo,s [os distinto" CG!IO~, ve ..Clmo,s qua geno ..olmento 1'10 la. hay, yo que
tambi"n Clst&n fo .. m ..dos PO" un" palllbr.. y6mbiea ( _ I u _ I o bien PO ..qua al nuavo
ordc" no .. os~ttorl .. no .. mol, como oeu....e, PO" ejemplo Cln P X, 29, dll"'~o" "';!1.bce . II~
"~f;;"~ Clneiq"ieClG;16S",g.: ¡:zpl';e.: .. ,,~.,n: pl"'". e ..... "e ... ,;c.
Otr.... V"Co= lo. po"ibilid.. d dCl un orden distinto vione cort ... do po r al hClcno de quCl ClstoS
VCl .. !:OS :IOn verdodero,s t .. ¡met.. os_ Clseritos "o lo griogo" _ nO sonorio: e"c.. itos "o lo
I.. tino". Ello lI~pon .. un ma.yo... ncosilLa.miClnto oe eoo ... polo.b .... en su sitio, todo ve: quo
se t;onCl que guordor lo normodc la. pur.. z: .. de los piCl" paros.
Rosult .. o,si que p ..ácti comonto \ .. posibiliood dCl cambio s. do. sólo an los ve .. """ euyo.
¡.... oguIG .. ¡d.. d astá Cln al p .. imer pi... Ahoro bien, on 01 d(mot .. o yiombico lo. mo.yo .. [o do
lo .. vo .. "oscuya,sdiscordoncios "n comien:o e .. on .. ".solubles ta,.,l .. n lo poculi..... idod do
que tal .. s discoineidoncios o ..on "n 0110 ... l.. s unie .. s, de fo .. m .. qua, si So eo""Clgut..
Cllemin",.-I""" .. I vc .. so quodob .. eomplot.. mente homodino. Aquí !IOn Io.mbián muchos lo ..
Ve .. SOS cuyo único dis.c:ord .. ,.,eio onl .... ietu::; y ..contoest&en p,.¡ncipioda VCl"SO, ~,.o
01",010 su moyor lo n9 itud, .son mucho: t ... mbi"n 10" qua, .. d"m;"s de est.. ir .... gul .. rido.d del
primor pie, tiencnotr ..... En cLLas , .. unqu" so combio .... ClI orden de polob .. o.\!!, 01 verso
no qued .... I.. hornodir'lO: oc .. m ... n .. cc"¡.. n Cln pie Jos ot ....s ir..cgulo.. id ..dos . Po .. ejemplo,
un vo ..ao como P X. 194,{"r"", d~""d;; p"rdi. ~i p"'~I!II" ¡¡r"gi.I! pod .. Co hobo.. side muy
biond"i .. d,,{II .. .:,.pc .. di.eip'H'OIll! g"'"Ji:l y entonco.\!! tond .. ¡.. un .. diseoincidone;a.

48
mono:l.En camuio, Iln 011'0'" Cll.=O~ como P IX, 36 f~o!i:J 1I0:ur" " " roo:: :;~IJ"i¡¡ i .. i.ll.u:,::.
euyaúnicadi"corda.nci.... "'I .. inici.. l. :licon:loguimo:loliminal"la. olvorsoq ucd 4 r':"
4b!lOIutamento homoc!ino; ~"~er,, f:'cei.¡; "oIr¿'aG;;in;;: imD'h''''''
Se enc;:uadro.rlan en el primor grupo verso ,. eomo los siguientes; A, Freef. 55; e vn,
115 ; P X. 194, 2'8. 34{). 412 y 802. E n 01 sogundo gf'\lpo ontrarilln III!JUt>O:I versos mil:l!
H, ?rae f· 21, 30; e VII. 111, 142, L43 . L72; Ps . Prc,llf· 18;? IX. 36. 100; P X. 48. 99.
134.382.474.665.772 . 777 . 838 . 901 , 945 . 1018.1055.1081.
P .... m.. ~
.. 1.0...... " . .. 1.. po.ibl .. intllnciono.lid .. d d .. IlIs eoinc,idonc:ia:l. 11:1 decir. o. OltO-
minar s. lo. o.docuo."i~n .. nlr .. ictu. y ",conl ...... c .. " .... e"o,,"'i .. r .... ".d.. d .. Uno .. .-d.. n.. ",ib"
do palabras impuesto por 111. met r icII, 111. sintalti:l, otc., o. por el contr.. rlo. fu" po,.. b¡ ..
01 .... "¡i.¡>oaició" d .. nt r o.d" [a ll citlldlls normas .
.Lo'" mi:lmo quu un .. ntor;or". c .. pltu lo ...... Joom .. nt. no . "om"a .. fij .. ,. .he ... . n 1.,.. " .. ,. ......
homodinos, dejando (u ora do nu ost r 4 con"ido r .. ción [os C..:lOS do coin"id .. nc'"'' .. i"¡ .. d .. ,,.
Es ei.rto qu .. 1.. m .. yor ; .. do lo," VO r """ homodinos 1'10 admiten com b io ninguno do1 o r de n do
d .. p .. ¡obr o". p"",o h.. y ".mb.;'n O......... n q" o O. igu .. lm.n . .. po"ibl.. un .. disPOsi"ión do I .. s
pola br as sin <ldCC1,IOción de ic:u:I can ocento:!.

Por .¡.. mplo. e:! im~,,¡bl .. un nu"",o ord.. n en " o"os c e mO A. Pr.... f • • 1 y 3: ¡;~t "ere
~,"C:Q 7r". ""g":"'"r. ,"'''!luto; ",,, ~ ':p. r ':"" ,.., .. " .. ~ ...... . dog .... :e. En cambio • .si
fu .. eomplet"mente co r ro e to otra orden de p.. lob r as "1'1 vorSOll como P X l45, .,,,oC:
.e"du~ ..:tl ": " """:,, r ':".. ot" r i" r ,qt.le pUdo hobor :lido mt.ly bion "",, : ar ¡¡"od i t loi"
m""d,,: ~","ot "l" i"r .Un e .. mbio som .. ¡.. nte fu .. pasiblo On "4:lOS como 10" "'gu ient.. s; H ,
Pr""f ., 9 ,19 . 21; e VII. 3 . 59 . 62.70.81. 103 . 154, 205; P.s. Fr .. cf . 5 . 11,41; P [x.
za. 34 . 66, 88 ; P X, 5. 11.63.80.83,142.161. 211. 277. 250 . 284 , 298 , 317, 345. 397 ,
457 . 482.485.487.504.506.520,557. S65. 740, 756 . 781. 835, 860,865, 867. 916 .
995 . 1088,1140.
El porconloj .. d .. ""rSOS en los Qu.. . h .. biondo po"ibilid .. d to tal do o]ogir 0 1'1 la di"pO:lición
de lo" p.. [a.br.." , so o¡ig; ....Qucll .... nqu .... [ ritmo "ull!itit oti"o coinc idio con o¡ ri!mo
do 10$lIcontos de losp.1!abl"<O$ClIC/lllitrell"ec os moyo'" qt.l .. el de ..qt.lollosot"""", .. r"Oll
on 10" Qua. h .. bi .. ndo 1.. mi"ma po"ibilid .. d de o ]eeeión . ,,] ver:lific"do r optó por un
ord"ndo po¡obr.. " hotarodino . Puod.. . po r tonto . d .. dt.lcizcll .. do o.qui unO. pru"bo 11 fovo ...
do¡""lti.::tonci"deundosooporpo r tod .. Jvorsifieodord .. h .. cercoineidi r lo"ietu"d"
"orso c on los aCOnt0 4 do pol .. b ...... .

1.· O. N .... ¡, .... g.


l •• J . L. ....... />I .... . .. g . "u". ,·.~I .. ",¡",
.1.1 tri",., .... r~"'¡,;C1I e" l•••" •• .-dl.. " . ~ocac;"" _ .. M4d. al
V C_ ... oo .........1 de E. t4/d; ... Clh,eo •• Madrid. 1976 .
1. _ J. [h"lIm.~". "O. ~od ..""." Prud.""_........ '..
~e,.,_ e' u,"'ut . ". ~ : •• ~,. ~ .~<~'~;; " u" . 1. 0; 0
' ~ "~ "'';' J •• If l "~.· · " - ':4{: • • :" _ t.~ . 1$1_5, L9O' . "". & •••

.
~ .;-..;o':'t:.~::"::~"" "'"t . . . 'o. S~M"C. , Hao ......... 1.... ,.. ",.~",. ~o ,"' ... ",. ,~.""i ..: "u..• •y"l~c.¡"" .
49
TItIMETRO VAMBICO CATALECT1CO

1._ Lu do:; oc..siono", On quo Prudencio omp[oo o"te yor",o 10 h .. ce On forma. do d1"tico:
en P XI!, cona[ ver"o or"Quoiloquao (ostrofa "ar"Quiloquae c:uarl,,"; cfr . , p. 11., Horccio,
Od. 1,4); on 01 EpílOgo, con o[ dímotro troc ... ico cota.l"ctic:o. En tOI,,¡ $on cincuento

Sob", lo. oyoluciónda¡ trimotl'"Cl y4mbicoc ... t ... lioeiteo on lo.t1nt ...,.¿io y "us f.... c:uonte
asimi!o.eión o.eentu ... ¡ 0.1 andecauílo.bo $.ifico y4 hablamos en nuestro estudio sobre 1...
ayolueión d ... l trimotro, ... nteriormento citado. La identidod do asto.$ dos yorsos on lo que
s o refiero" nUmoro de síl4b4$ y 4 ea,"ur..,. y 01 gr .. n 4Ug4 adquirido por 01 sÓt.fico en
14vc"ificocibnta,.¿I.:lhicioronquo I"c$tructura.:leentuo.ldolvor$oy;"mbico ",."simi_
l .. r .... I ... dolyer:¡ooólieo,dol ... cu .. l,porotrcporto.sólo s odiforonci... b".porollu-
g .. ,. do l primo,. .. conto ( on ,,09und.. "Il ... b .. on 01 verso y6.mbico: x .~ x 51; X 11 51; X 51; X 51; X
yen primON on 01 s "'fieo: 51; X X 51; KII.~ x x x .~ x.
Lo" poculi .. rid"dOIl dol t"'!notro yb.mbieo c ... t .. litctico on Prudencio sOn muy s ignificatiyo"
dentrodadich ... oyoluc,ón.
L ... i:;o~il .. bi ... oS tot .. l: no h ... y ni un :::010 pia rc"u.lto. con \0 cu,,1 todoll 1011 ''0""0" p,.c:;"n_
t/ln a\ mi"mo potrOn do Onco "n"ba".
La cosuro a" f' i4 on quinto sílabo. Dolos cincuonto YOrsos sólo uno {Ep. 0, II"eromu"
e r() ~o ,,:
<1 t. "
er()c;'o.,o~ J C4rllCO do 011 ....

2. _ L4 regulClridCld e S tomb¡~n fuerto On lo quo O tipologl ... yorbo.l "a rafiara. ".Ib... n s o en
asto sentido las . ¡guienta" c"t".di"tic".lI {quad... excluido de e 114" el ya,."o Ep.,a,ente _
r;orm"nte cil4do l .

50
1'-

;!
YEIlS05 D~ IlITMO VAMIUCO

?";mol"h" m¡"tiqu;o

I
f
I
Tipo log;a"

l. _ S
Frocuonc;Il:l

E, TOTAL

2._4
5 -15,ISO¡:; 6 - 37,50% 11 '" 22,45j:;
3. _3
4,- J
5.-1 , 11:
1S - 45,45"::; 2-12,50 :; 17 - J4 . 69 ~

6. - Z 1
7.-1
1,
1 - 3.03 % 1 - 6.25% ,- 4.0e :;
8.- 1 "
111:
,-
2 - 12,50'):; 4.08 ~
9 . -14

11. _ 12 , B - 24,24 % 2. -12 .SO ~ la - 20,41:;

12 . -12
13 .• 113
11:
,- 6.06 ~ 1- 6.25 ~ ,- 6.12~

1- 2.04%
Z 1 - 3,03 %
14 ._ 11
15 •• 1112 1- 3,03 % 2. - 12,SO::; ,- 6.12%
16. _ 11111:

Segundo hami3tiquio

Fr.. ,",uonci""
TipoJog;":!'
E, T OTAL

1. - 6
2 .- 5
J - 18,7 S '; 6 -12 , 24"::;
3._ 4 3- 9.09 %
4. _ 4 11:
5.-3 16 ... 48.48';1: 8 - 50

6 . _3 21:
51
-1
7._3 12 1 - 3,OJ ~ 2 . 04~

8. _ 3 111

,j
9.- 2 1- 3.03% 2,04%

, ,
10 . -2 1,
Ll._2 J , OJ~ 2.04'Z
12. _ 2 2 11;
13._2 lJ 1- 6.25~ 2.04::;
14. - 2 11 1,
15 . -2 112
16._2 1111:
11.-15
18._14 1:
19 . _ IJ 2 : 5-15,15 :;; 3 - 18 . 75:;
20 . - 1 J 1 1 :
21.-11 J 5 - lS,ls~ S" 10.20 %
22 . - 1l 1 1,
23._1 Z 12 1 - 3 , 03~ 1 " 6,25~ 2 " 4,oar.
24._ 1 Z 111:
25._ 11 4-
26 . _113 1,
21. _ 1122
28. _ 11211:
29. _ 1113
30._1112 1:
31. _ 11112
32 ._ 111111:

Obsúl"Vesa e nlesu.bla::antel"ieres!ae"¡taciónco.si letM de ,"'!uollo" tipcs qua ontN/l.an


<1!guno.discoincidencio.de ictu$ yacente. Ello. h",ce, como "",mo.(; o. "er on:loguida,que
al g rado do hemedinia $00. o:lpec ialmonte ellwado.
Hay un dClto en col primer hemistiquio' que eons idera."o <l de mb.:;ima importancia PIlrd
CUdn!O di jimos al principio .ilobre la e" oluc ión ace"!u<ll de e.ilte \Oer"o l' :ou progre"i" e
dlli mila.ci';'n ",) Und .. Callil"bo ,,;,.rice. NOll rororimo!l ..1 predeminio del tipo n'l 5. - Z 3
:¡o'>rc el n'l 3._ 3 2, '" pesar do que elite último :supone una tetal ",deeudeión entre los

52
"c:ento~ y los ic:tu"i "in ombo.rgo, "" i).quél el que 9""'4nti:". uni). "eentuGei6n en p"¡",era.
sil.,b" al" mo.nc ..." del .. Mico. Nótese "dom.ir.:: 1/19ran di¡o"'fI'n c: i" '1UI> e::i ,He entr<l P ;:¡¡.
y Ep. en .. 1 omploe de asles dolO tipo,.: al t,¡'IO ,,9 5.-..2 J de oeantueiQn similo. .. d Id
del sófi= (f:: ~ >t i >t) p .. ademind ene .. mcmonte seb.. o al ot...., an P XI[, on dende 01 tri _
mctl"O ylt.mb'c:o eo.talác:tiee esl'" eembinade p,.oeiso.';'cnta een un vo,.so lí,.ice. En eom _
b;e, 01 tipa n2 5. - J 2 ,cen ,.itme oeontual b'nd .. io (>t!: >t.l: >t) pn:domina en E p .• dande
01 vOr"lle e::t~ emploo.do rOl"m.:lndo dí::tico con un ver::a de ritmo tl"ec<1ieo (bino.rioJ. Son
éste," unO$ d"tos que no puedon I>"",a.<, do""poreibidos a [o. hur" do vo.le .. or lo. eompo:.ieiór.
do .... Ios verse," o. inelu$e 1... P'O"iblo ,nloncion da "u 4utO,. dI ""c ... ibirles.

J._ Po..10ndo y" d unI!. ",,[0 .... ei6n eu"ntit"ti"a da 14 homodinj<1.los dotas san laG :;igu;ento::;

P .. imll .. homistiquio

P XII E, Total
N~de vc .. ..o:l JJ 17
Con uno. discoineidaneio. : 15 " 4S , 4S~ 2 "11 , 76~ "
17"J4~

Cando,.
Homodino a 18" S4 . SS ~ 15 " 88,Z4~ J3 .. 66r.

Segunde hami:;¡tiquie

N12da ver..o"
Cen unadiseoineidonei,,:
JJ
6 "18,18 ~
17
"6 - 12 %
Con dO:l
Con Iros
Homodinos 27" 61,82r. 17 ~ 100 ~ 44" 66 ~

Como se va .a" mucho m ... ya .. e ! poreanto. ie de s ogunda,. ha,nistiquio" eamplot",,,,,nte


homodinos Qua 01 do primal"Os hemi s tiquios. Aho .." bien. ob"érve"e QU" 1... '1' "i ....... gu[,,_
.. idode,," an 01 p";me .. homistiquio se dd" todas an el primer ietus. d"bida o 10
obundancio do bislldbos inieie.la:. y Q lo consi!)uiente ... ecntuo.eión de la. p .. im .. ... d silo.bo
d,,1 v" rso, "agún al rnodalodcl .. ndccdsil"bQ s.;ofico .
E::t" mismo. dir.: .... nc:io.enl .. C hcmi"tiquio::,¡e Gp .. aeio en lo. pl"Qporeiondo ietus
coineidentas y di"eoincidcnl"s:
Primer Homi"t'quio

P XII E, Total
N12da ietus 66 34 100
Oi"eaineidan(cs lS-22.73 ~ 2- S,88~ 17 - 17~

Coincidentes 5 1 -72,27 ~ J2 - 94,12~ 83 " 83::

53
S"'9undo Hom i"tiquio
NU do ;cluS"
" SI ISO
6 - 6.06 :: 6- 4::
Coim::idcntcs 93 - 93,94 % SI -lOO ~ 144 - 96Z

En gono,..ol. ,,1 "", ..con". ;.. do 'c...... coincid"nt ... cOn 4conto d .. _ l .. b ...... s b<o:otonto mo yor
en el segundo hemistiquio quo onoJ pl"'imol"'O.
Ob.. /O .......... pOr u!timo 01 dir"ronto '!Ir.. do dohomod;n; .. o)(;Monto ontl"'o Ep . y P XII.
To.nto en oslo último .,,!odbtie.. como on lo ontorio,.. ,"o pu.d. eampraba.- 1.. s "porior,dod
de Ep. en esto sentido. Es t~ moyol'" co¡ncidcnci~ de Jos ¡ctU9 con ocent09 do po.l .. br .. pue _
do ,"Or dobid" prob.. btomonle e qUO Ep. os uno. composición en lo. que 01 ri tmo b inerio es
=n"'.. nl .. (trocaicos cu .. l':'cticos eombi"..dos con ,.';"mbicoa C.. I.. tóclicos). Por el cOn _
Irlll"'io on P XlI 01 yorso yilmb;eo. 01 combin.. rso Con otro do c .. ,..ilelo,.. ¡¡,..ico .. stb.
concobido Coma YOr:lO ¡¡ .. ieo también, quedando hasta ciel"'lo puntO diluida.su estl"Uctu _
N. rítmic .. d. tiomllO" mo.rc.Cldos y no m .. rc.odo!: , .llorn.. lI\os. y IIOlonci"'ndo"o on c .. mbio
SU oslr"UcturG "ilábico. y yorbal, o. 111 m .. ner .. do lo quo ocurro on lo" YOr"o" IIrico" (los
~ó[icos sobro lodo).

4 ._ S obre lo. posibl e inlencionaJidod da l ya,..9ificlldo,.. al componer ostoo$ yersos no vomos


.. GII ..d' .. nad .. mE..s .. lo qu" yo homo" yen ido dicicndo on ¡:O<Ígino." IInl" .. io ..e:l .
No qu .. remos, .. in ombGl"9o, termin .... O$tQ.:l obllol"Yo.ciono" $obro 01 , .. imoll"O yÁmbico
calalóctico de Prudoncio sin hoccr une rápido. com¡)4reeion con Su modolo ho ..eci""o .
Este comporoeion puedo .sel"Y;1" do punto do refc .. oncio. para 4prcciAr lo. 4"imilllcion que
o.stovcl"$oho. :lurl"idoon"uo:lqu"mo. ..contue!Ale"quom.. o.contu .. Jdelondeco"ilobo
sá!ico.
Lo .. d;o% trimelro .. de Od. 1, 411evon CO$UI"II On quinto. o${!abo. Resoluo::ionoo; do pie" no sO
.se dan. Los oecnluIIC;One$ ¡:orodomi nonto:l .son ComO :I;gue:

Con IIcenlu.. c;ón A (k)( )( ~)( // x JI k)( Sr. 11 )


Con AcontUAción B ( 11 k )( k JI 11 k JI k 11 k JI JJ
Sin ninguno. de 10.$ dos

Como "o vo, hoy un ob!loluto p ..edominio de! sogundo osquome econtulIl , 00 doei .. , de
eo::enl"S eeomodo.dos 410:1 tiempos fuorle" del .. ilmo eu .. nlitetivo.
En Pr-udoncio los eincuenle Irimoll"QS "e di $lribuyon do 111 "iguionto formo:

Con ce"ur.. en qu intA $ilabo ; 49 - 98 Z


Sin dicho. O::/lSure 1 - 2 ~
P x¡¡ Ep. Tolal
Con o.centu4c ión A 17"Sl,S2~ J-17,65!. 20 - 40 s:;
CO" 10-51.52% 14-82,J5 ~ 24-48 ~

Sin ninguno. de [O" do,"; 6 -18,18 ~ 6 -12 ~

54
VERSOS L1~ IU'r'MI.J YAMBICú

Ob:lcl"V":la ,),nta todo uno va:: mb.:I lo enormo diforoneio en tr" Jos do!! hi..,nos .
El comb;o qua an lo 4cantullción da estos va:"':lO:l so hll producido da:ld o Horocio 11. Pru -
donc;o aS mlls quo ovidont..,. Si :;a con:lider(l cgmo (lcontu oción r egulor :lólo oquello
:~·H~""::i:o~~¡~;r"q~:ol:~o;~o;':~::~::!'(:ac;~. [~:~t~:~~:: ..m!:n:;\:I:~e~:ovn:~:os
no puede inlarpret4rsa como uno manor r" eguloridod (I<;:onluo.l. "ino como una. ... irnil .. _
<;:;ón d .. ":Ita var"!!O 0.1 r"itmo lI.<;:antull.! del endecasílebo s4fico , 4simi!ación que 1109'4
~;;~7 ~~;;~: ~;a:~:~~j:·~:"l·~~::::~·:r:l :;;:;:r"d:~ ~~~¡~: ::,.~: : :: :~~ .v.a:~~ yl.m _
Ilcontuación regulor de las sf!4b,u p4rcs .

ss
J
I
SEPTEN ARIO TROCAICO

1.- Verso de hond~ .. aig4mbre popular, el septcn.:r.riQ trocaico tuvo 14mbi"n ",n.o. bu~na.
,,"cogido cn Lo. himnog['of!o. ¡otino- e .. ;:!I'''"''. P,.ud,,"o;:io lo u.t¡¡ i= ." do .$ QC:Qsio"es, agru-
pado 14:1 do," vo c:o:l cn ostrofolJ do 1...... versos ( e IX y P 1): on total 50n do""ionto:l I.. oinl ..

Aunquo pOr Su mayor t r ll.dieibn On 1.. mili";,, .. letina ompl"omo:l 4qul ,,1 tia-mino ",. .. p _
lo"o. .. io" , 10.5 vor,;os da Prudonc:io .monticnon. " .. lo. g riog " ", puro.lJ lo," pio.s ¡m .... ,."".
con [o qua prop¡"manlo con:ltituyon IlUlúntiC:OII totl"4motros ""10.1&"li"0:l, Sin omborgo, ..
pO:lar del mantenimionto do la unidcd mctroydo 1.. facu"MI. totolm"nto c:llt.sic:a, 01 scpto _
"" .. io tro.::o.ico prudonciono muo,.! .... , como lo. dom6..s " .... .!ro" o.ntoriorme"tc: <I:lll.Ioiooo:l,
ci.... tas pacu¡;"ri d4dell quo lo separan do:rus mooelo.s cllt.sicos y lo o;oloc"n be.",t"nl"
c",.co. d"lo quo pr'Onto !:e"" OSlo vor::oo on lo vo rsi fico.cibn si¡"bic:o _oconluol: un v .. r::o de
quinco sUo:""s, o,.gon;;o.dos .. n das ho.mi!ltiquio" d .. ocho y ",¡ete con p,.edominio de "Uo-
bos¡mpo.,.a .. o.ce ntuo.d" .. .

Z.- Mue"t,.o.n o.nlO todo esto" ve r sos un" ruerte ¡!tOsilob'.. , qu .. viene dod .. po,. 1.. inexist.. n_
e\ll eosi ob s oluto. d .. piers r .. ""' .. ltos. l.o rosolu cionde pies sblo!le do. On eu .. tr-o oeo.,.iooes:
e IX, 4O .. ./lf",.til1l ,",,¡ü,.atti.¡¡i:(¡,.lbNl.eo) ; C IX; 103 .. JI wi.tc::o: .,: i:c-"!i.,u',"
rQd,fidi t (onopcslo);PI,63 .. Jlquidqwid ue propr';". dilO: {db.cti lo}.P /. 72 .. • 11 gr c::w';b:. ~
c",bi~ circw¡~s (lrfbroco). Do !oseuotroco",os , t,. .. " Sil Jao on 01 ", .. gundo pie d,,1 segundo
hermistiquio y uno en 111 primer ,. pie del mismo miembro. l.o" primero" hllmist iqu; os son,
pue::J , completomernteisosilábiees. Como "e ve. ningunodo.leseualro rosoluciones c.n!orior
o.ntrc.~ .. di"co¡ncid .. neie entre ietus y a eontos. A"i, pu"s, le Ílnic .... ltcr.. cionqu" producen
"Slos p¡ as ,..su .. lto" aS en lo qua Sr ,..ri",.. 01 "Ílmeroda silo.b"s y oun en eslo .. speCIO e"
mini m .. por"u ..se.."ill¡,,,c. frccuenc:¡ ...

"
Es "omún a todos: los: vorsosun<l eo,:¡u"",d.. spu¡'" dol cu<lrto pie (dospu;,s de!<I silabo.
octava). Abunda tamb;';n bazt<lntootro tipo do eort.. e<lraetar!stieoangflnor<lldoo"to
var=:oyeoru;i"ta"t" " n h"eareoi""idir ri" d"pa¡abraeo" ,,1 li."al do¡ primormot ..oda
""da homi,.tiqu;o (eo" la" t ..... " única" o~"opcion"" do e 1;:,40 y 103 y P I , 72, qu", eo_
mo ya hemos visto, prosantan resuoltoal segundo pifldol homistiquio fin",l). La::
eir,...."eon ..... sP'O"toa .."tase..su .. as" .. eundaria'"'"onl""",gui .. nt .. s;

CIX
p .. ima .. h .. m¡sl¡quio 46-40,35;::; 45-3 7,50% 91-38,89~

Sogundo h .. m;",t;quio: 48-42 , 10 ~ 50"'41 , 67 % 98-41,88 ~

P ..... domina.pu ..,., .. 1 ¡ipod" ,,"eptena .. ;o organ,zado en eual .. o miomb ..os, lo" t ..... " pr ;mo _
rosd .. euotro",jiab"", yo! cuarto da tre" ,

~:;~~:'~;:::71::::e:;~I~~:~i:; :~:;::::~:;:r::"~:u~~~~!~:~::;b~::,~:b:"
doeumontonningunavezl:

p .. imerh .. mi"tiquio

F .... euene;<I::
C IX PI TOTAL
N!2 .le ve,.."o:; 120 234
Tipologia"

9. - 4 1,75~ 1,67::; 1- 1,71:;


11. _ 4 2 2 1 - 0 ,84;' 1 - 0,43%
15._4 11 2 1- 0 ,84:'0 1- 0,43%
19. - 3 10 - 0,17<;' U - 9,17% 21 - 8,97;'
20. _ 3 11: 1- 0,80: 1 - 0,4Jr.
21. _ 3 1 J 2Q · 17,54 f. U - 9.17% 31 -13,25%
22._ 3 1 Z 1 - 1- O.GO:::; 1- 0,43%
23. - 3 2 12 l - O. 00 ~~ ,- 3,34~ 5- 2 , 14 ~
25. _ 3 2- 1.75~ 1- O,!l4<;; 1.28%
27. _ 3
29 ._ 3
12
I lJ
2 1- 0.38 ::
J- 2,G3~;
6-
,-
S
3,34~
• 2 , 99%
2.99%

60
VIlK$CJS Da "'ITM~, Tl\()CA1Ctl

1- 0,B4~ 1- 0,43%
31. - 3
35 . -2 , 1112
4- J.5 ro 1- 0 ,8 4% 5- 2,14 ~

37 .-2 ~ ,- 5 . 26:: 4 - 3.34~ 10 - 4.27~

12 1- 0,88<;' 1 - 0,43';:.
39. - 2
,- l6 -
41._2
43.-2 ,,, 7 . 89 0;;
J- 2,63<;'
7-
1-
5.83';
0 , a4~
6,84~

, - 1,71 %
, ,- 7.89 ~ ,- 1.6a ll - 4,701-
45. - 2
, lJ
,- 1 ,61 ~ ,- 0 ,e5 ~
41 .- 2
51._2 1 '" 3,5 . ~ 5- 4,17:; ,- 3,S5~

52 . _ 2 lJ 11: 1- 0 , 84% 1- 0,43::;


5l. _ 2 l,i: J J.5 O ,- 7.5
• lJ- 5,5G~

55. - 2 Il 12 ,- 1,75 t ,- 3,340;:. ,- 2,56 ::;


1- 0,84:;:; , - 0,85 ::;
"' ,
57. _2 1' - 0,88::
59. - 2
'" ,- 1,75~ ,- 1,67::; ,- 1,71%
61. - 2 1113 ,- 1,75:: ,- 0,85 ~

69 .-1 á ,- J.5
• J - ' .5
• 7- 2,99 %
0,S4 '; ,- 0 , 65 ::0
73.- 13
75. - 13 ,, 1-
5-
O,SS~

3,4Hi
1-
7- 5.94:;; 12- 5,13 ~

,- 1,75:: ,- 0.65:;;
77 ._ 1 3
63. _ 11 J ,
lJ
3,SO ::O ll - 9,L7::; ,5 - 6,41%
,- ,- •
,-
85 .- L Z l J 1.750;:: 7. 5 l l - '.7 O
S7._ Il 1 12 L,1)7:::; ,- O.b!l ~

9 1.- 11 12 2 1.75 0:; ,- l,34 ~ 6 - .2.Só::


93 . - 1 Z 11 J 1- 0 .8S ::; 1 - 0,4 3%
99. _ 11-4 1- 0,66% 1- 0 ,':'3 ~

O,SS:::; 0,43::;
101._113
107. _ 112 ,, 1 -
1- 0.S4:::;
1-
1 - 0 . 43::;
109. _ 112 lJ 1- O,SS :: 1- 0,43~

113. _ 1115 1- 0 .S8 %: 1- 0.4J'.ii


119. - 1 112 12 1- 0,88Z 1- 0 . 43::;
1:5. _ 111113 1- 0 . S4 :",: 1- 0.4 3 ::;

61
r
Sogundoh .. mi:;tiquio
t

N!I de ve rso,.
e

112
IX
Frecu .. ncias

PI

11'
TOTAL
234 _ 4

230
1
Tipa!og l,u

3. _ 5
5. _ 4
7. _ 4
9. -3
l. 12 - 10 . 7It
1- 0.29 %
17 - 15.18Z
17

12
1- O.SS~

- 14.41~

- 10.17~

, - 5.93 %
1 -

1-
0.43~

29 " 12.61 ~
0,43::;
29 - 12,6It
11._3
13._3
1
IJ
• S-
2-
4.46~

1.7S ::
12 -
2-
S.22~

0 . 87::;
17._2 S 1 - 0.99 ~ 1- 0,95:; 2 .. 0 ,87 %
19, _ 2 S- 4,46::; ,- S . 93~ 12- 5 .22:;
21._2 2 J IS ~ 16.07j. 2S- 23.73" 46· -20 -:;
25. _ 2 6- 5 ,26:; 3 . 39:; la - 4.35 %
26._2 " 0,S9:::'
4 -

27._2 "
11 1
1 -
S- 4.46 %
1 -
5-
O.43Z
2.17 ';
29.-2 IIJ 4- 3.57 ~ 1 - 0.95 ~ 5- 2. la
30, _ 2 112 1, 1- 0.69 ::; 1 - 0.43';1';
35.-14 J - 2.6!l ~ 1- O.SS:; 4 " 1.74:"
37._13 16 - 14,2S~ 29 - 23.73';1'; 44 " 19,13~

41._ 1 Z 4 6- 5.36::; s- 4,24:; 11 - 14.86%


43 . -11
• 1 1- 0 . e9 :; ,- 1. 69% 3- 1,30%
45. - 11 lJ J - 2 .6et 1- 0.e5 :!:. 4" 1 .74 ~

46. - 11 1- 0,89~ 1" 0.43%


53. _ 1 1 2 J J - 2,68 ::> 2- 1. 69:; S " 2, 17%
55, _ 112 1- O.89 t 1 ~ 0.43~
'1
57._114 1- O.8Sj; 1" 0,43%

62
Dentro do l. Ntgul"('id,,d gene ..,,1 q"" en el emploo do 1011 di$tinta.$ pollibilida.de$ de com-
bin"ci6n do pa.lob.... lI:le puede aprocior en la. antorior olltodistico, mo .. oeen de s taca ..se
.Igun..., poMi=loridodos como, PO" a jemplo, la roducida. f ..eeuonci. d o pa.Jo.b .. o,. bisilo_
bu 01'1 linal de'> vo ..so: el omple'>o de osto tipo do ¡)<I.labr= rompo ..,o. l. !>omadin'. do di _
cllo:l lino.loll . Lo,. bisil~1:>os fino.los son en 101a/4O (17 , 09% do 10l! ve ..so,.). En voinlicua. _
tro ",opton" .. i..", de 5"noc.. (N" d. 740 Se . y PhtH . 120111.\1.122 (91,67,,) to .. minen 01'1
po.lo.bro. bi::dl.. b .. . E l o.v.nco quo c,n o"te ",onlido lIe 11... pl"'Od.ueido ontro S':II'Ioeo. y Pruden _
cio e", mllsque evidonto. E ;nelu"o e ... bo p<> n"'or "n que to.l.vit"ci6nd. bi"II..1:>o" fin"l" ..
por porte do Prudencio no hay ... lIido fortuite, sino plenomente con.:.ciente. A:;, pIlroeo
prob<>.rlo lo o¡ov ...d .. eif .. a. do p"labr,u, bisflob.. s quo :\:0 don como finol de: primor 1I0m¡:\:_
tiquio C..qul un bi,.1!obo"no rompo 1.. !>omadinio.l : 105 - 44,87~.

4. - Dotos como lo:\: o.ntoriOl"'ClISOn roflojodo 1" g ..en rO!il'ul..... id o.d.\liliobieo .. contuo.l do. lo,"
s optona.rioll do Prudoncio. Como vomos a ve r on:lloguido. son muchos los ve ..50S que
prosent4ny.. loe"truetu .... :
i"íc"íc"ícxllS,xS,,,S,xlr;
quo .\IO~ luego C4.... cte ..;lItica. de e",te verso en la vorsifiC4eión acentual.

4.1. _ Al ostudiar Norberg oste 1I0pten",rio trocoicQ de ba..:so ocentuo.l que: 110 do.:s",rroU" un
l.. Edod Modio. po.rti .. do l. ostructUNl d.! sopt .. nario cu.. ntitetivo, eorusidQrc v ....ios ti _
po"do imitacione:son loqu o:l" .... fioro "" prim.. r !\omi"tiqu;o':
",)Concos uro .... cund .. ria. yoltomencio r-cgul", .. d .. "cento.:s:
X ~ k " I k X Ir; x.
b) Sin cesu .... secundor;a. poro con!", millmo .... gul .. rido.d o.contu.. l:
X x X x i JI k " .

el Sin eesu .... ::¡oeundorie. lIin 1.. ont .... io .. :¡ocucnc i....eentu.u, pOro ;mitCLndo 1", .. centu/lci~n
d. /ll9uno.\l madl;:los cuantit .. tivos:
1) x x x ~ xl x le x : :::"10"''': '' quid"", "~é c,,
2)xix/xx/xlr;x :grau':Ca ,." .. ,"', Gopf)!.""
31 x le x I x x x I le x : ¿oné,.,; g ,."dcei. :.áer':~
dI Sin eo:su .. e .\Io""ndo.ri .. , :sin .It.. m"",,ia rogulor de .. eonto; r "in imitor lo" madelo"
eu",ntito.t;vo .. :
lllt S, x x I Ir; x Ir; x '11, .. dtibu ll ro!urd:::~
2) re x x I le x x I ~ x """u:mu .. i:.lmi""", [deee:

4.2. - U"" .. plic""ió" del enlo,.ior esquom", .. lo" vor:sos de ¡:>rudoncio lo:s el.. lIific", do 1..
:siguiente lorm"':
",) Con ce:su .... " .. cund .. ri ... ye!tcm .. ncia. rcgul ... do .. ccnto:s:
C !:(,vor:o:O:l 2,3.4,5.6,7,10 . 12 . 13,14.17,16,19,31.36,38,39 .45,49.51,52 . 53,55,57.58.
63,66,70,73 ,75,79 , 82.63,66,37,68,92,96,102,106,110 . 113 r 114 - ~:s U",, _

6J
P l, vor::os 2,7,9.10,12, 13.19,22.24.26 , 29 .JO . n.
3J.:,>7. 41.44.45.49.52,53.54. 56, ~7.
50,66,67,70,74.a7.90.94.9Z.102. . 103.104,107.1I0.113,1l6yl1i- 11 :.ICr_

b) Sin ces uro. SeCl,lndo.r¡o. , poro con secuencio. Nlgl,llo.rd .. 4centos:


e I~,y .....s os !t ,22.23,27 .23. 30 . 32.34.44. 54. 59.60.62.64,65.67.71.77 .18.80.01.90.99
100.104.107 t loa - :: 7 Ud "a".
PI, ver::!o::! 6,lii,27 ,34, 36,42,43,46 ,60,62,65,69,75,76,82.91,99,105,111 ,11a y 119 -:
21 ve,. .. " "
7'''~Q l, 4' "" ,,!; .. a ~ ::11, ~1:

c}Sin CC$UrQ secundario, $in secuencio I"IIgulo.rde oco.ntO$ , pero siguiendo los modelos
c:uo.ntitecivos:
11 Tipo i x x i x I x k x : ';¡¡I,,! n~ .: q"td., .. ud:.
e I~ .vorsos a.9.15 . 16 ,20 . 24,25,26.29.33,35.37 ,40.41,42.46,41,4.1, SO, 56, 5S, 74,04.
89,9 3, 95.96 ,101.103.105.111.112 - J:: v~"a""
PI, VCI"50$ 1,3,4,6,11,14.15,16.20.23,2:1.35.33.39,40,47.43,51.64,71, 73, 77,76,60,
33.96,97,101,103 y 109 - ~ O 1/ ., ";0:
7'o, .. z: ,; : " . ,..,o,,~ :C, 4 !1~

2.) Tipo .~ k .'t I .1: x I ~ fe ~ : graudta rllr;l.<C ~ .. pó,..,


C¡~,ve,.sos L4J . 66,72,y65 - 5 l/e ,. ~OD
P T. versos S. 21,25.31, 59,63,G6. 79.81 ,85.89.106 y 114 - 1 J v" ,..::o"
r o: .. ~ : 18 " " 1'''0:;= 1, G:J :
3l Tipo ~ k l( I x.l: x I k x : don&,."i: gradd:im ,..¡cric
C I~.versos 21,61,76,91.94 y 97 - ;; I/e,."o"
P I, vel"5os17,50,55,72,84,88.92.9J.95.112y 115- 11 l.Ier" o:;
To :0: 1 : 17 110:1':;0:;= 1.2 6 :

d)Since.!$urosocundono , sinoltornoncio regulordo ocontos y s in imit",,. 105 modelos


cluicos:
1) tipo II $e x x I 5t x 5t x ; a"nál':buG ru~,.d~::~
C IX. 109 - 1 II .. rGO
Pt, vorsos61.86.100 y 120 - 4 I/ . r ~ .. .

21 tipo;Í: x x 5t x xli ~ ; 6mn':ulII ¡'6min",. f deta


No 50 da.

:¡:t~~~~~ ;:~:"d:e;;e~:s~no:7:~;~::na:~t:I~;n::al:;~li"':O;::i~:~~i:~:e:on
tonica:s y sClabas paros átonas. Suman o::to tipo do hemistiquio" 132 (s6.41~l . Los de -
mil" Sil distribuyen IIn dos grupOS: uno 01 do aquéllos qUlI solo prll"ont",n una di!>coinc:i_
dcncio 'f otro al de los quo pt'esontO/l do". Con t.-es O CUlltro di!>coincidoncios no hoy
ninguno. He .:a.qui 1/aS c:¡¡ ..as o. o"te rc"pocto:
,
7. e IX

I
PI Total
144 120 2J4
Con una di"coineideneio.: 39 . 34.21 ~ 45 - 37,SOJ; 84" 35.90~

Co"doed.i • .,oi"cid"nci ... : 5 " 4.39\,:; 13 -lO,84 ~ 18 .. 7,69 l:


Homodino:¡: 70-Gl.40',:' 6: - 51.66::; l J2-S6,41 l:;
El gNdo de homodini"" es, pues, muy e levo.do. Ho.y un predQminio absoluto de i ella
cOl nc id,,"t,, " Con ,"""n,o" d" pal .. ¡,...,.:

e IX
936
Discoinddcntcs : '" 49 " 10. 7S~
48'
11 .. 14. 79~ 120 " 12. 8 Z.~

Coincidan!.,:s: 407"'89,25t 409 "' 85.21:: 816-87,18%


4.4. - En 01 segundo hom i"t;q"io 1.. hamad;n; . .... aún m oyor que on el pr i m ero;

e IX PI Tot41
NI! de hemistiquio,,; 120 2J4
Conunadisc:oincidcncio.;
Con do:! d¡"coLnc idenc; .. ,,;
J.
JO-
2,6a ~

8 . 9J~
J. 2,54%
5.93:;0
". 2,60 ::-
7.J9~

Con lNl'!!: di!lcoincidcncio:s: 8.04~ 8.47% 19- B. 26::;


.-
9- 10 -
Con cuatl"'Odi"co;ncido:'lei'UI: O O,85~ 1- O,4J ~

Homodinos: 90 -aO,3Sr. 97"'82,20 :; 187 " 81 ,30 ~

E:s t.. ."i5m"0:st,,diztie .. r ofe r idQ Q los icu.. " os como "igue;

e 'X PI T oe.. l
Nlldo ¡etu::
Oi:;¡eoilleidcnt":: '"so -10,96 :::,
480
51 -10,62 %
'36
10L "10 , 79~
Coincidente": 406 - 96,04~ 42~-89,38~ 835 - 89.21 %

4.5. - El Qv .. neo quo de Séneco o Prudoncio sO ho prod"c ido en lo que '1'0 refiere ° lo re-
gul,,"'¡ótoeion de lo di"t ..ibución d e .. eo nto!'! es muy eonside .... blo. ComO se puedo vOr PO"
los siguionto s dl1t05:

Súnee .. Prudoneio
letlJ.ll eoineidontos On 01 hom. 111 8S.74 ~ 87,18:;;
lctuseoincidonto:sonolhom.22 46,87r.; 89.21%
Primof'O" hemistiquios homodinoa : 62.50 ::; 56 . 41~

Sogundos homi"tiquioa homodinOIl: 6.40:: 81.30::

65

I
Ob.:;';rvo.:;o ospceiolmonte al OnO .. mO pr"O!I ..e.:;o do In .. ogu!o.. idod acentual on les .:;ogundoll
hamistiquio,:¡.

S.- Podriomo.:; terminor también aquí con uno..:; con.:;iderocianos ncel"Co de lo posible
inlencienolidod de lo,:¡ coineidencio..:; y di.:;eoineidoncio.:; qUO o.eo.ba.me3 do cOlltobilizor,
sob .... la b .... ad. t _ _ .. ibilid.. d ... d ..... mb,od.o .. d ... d. pal.. bras. En.s •••• n.ido. <::0_
... o" ..... ""o•• n."'9uid.......... bl • ., .. .,i ..... dir..... ncia .n .... ¡o.. do. h.,.,i •• iqul_ . dir. _
rencio. que viene detennin4d(l. por lo distint/!. formo. en que on Uno y etre o.po.rceen distri -
buidu 1.,.,. di,:¡coincidonei ... .:;.

5.1 .- En lo qua hoce ... 1 primer hemi,:¡tiquio so don lundo.mento.lmo nto des moda.!idado,:¡ de
diehodi.:;tribueiÓn:
Al Pr-i",ol"'Os hamistiquios con dos di.ceincidanci .... :
e IX, 1 d&. puSr. plcctrff.... chor&ait;
Bl Pri"'01"'03 hemi31iquios COn una ,,010 di"coineideneio:
e XI.8 e6at~a 6ato orb!" ''''0 .tPIIIZ.
;:!7n:~:~i:7~¡:;'I::~::i~ d:i:~~: id:7a:i~:::~o~~ ~~O:o~~~o~~:: ;"7, ~ot~?;e;oci
..
t ..
d':gll¡¡" e .... d': •• en lo" qua e.1"'O ord.n d .. p.. lab ...." con ... d .... u ..... ión do ¡etu" 'f .. eon.e
hubic ..... side eomplotomon!e imposiblo. A lo Sumo se hubioro podide evit.o.r uno de los do"
di,:¡eeineidoncios (d(gll .. " ;,{o Zoeff" tllnt ..d';,,]. En ot.-os C430,. al actual ordon do po -
I.. b ....s no admito cambio ninguno, Can ]0 cual ne cabo penso .. o .. posibilidad do olaeción po
port.e d .. 1 yo ..sificodo.. ; osi. PO" ojomplo e IX. 24 ",ulZc Z,;n9"u.. r ..... /I,;tcr/lcat,103 PP/I:
ut oe':"/lu'" "'lIoZ,,it.ll1 "oee "oncQrd/l1l .. "di"';'/I. E,:¡ to misme ocurl"O On e lA,l, 74.
85; PI, 6.31.35.59.64,68 . 7J, 79 . 85.108,109 y 114. Ot ..os vocos un cambie do ardan 51.1_
pend .. i", une. dist .. ibución de p ... !ob..os one .. mel e poco f..oe ... ento: as lo que oc.....,... .. n case"
cerne e IX, Z6 ((Icee q"/lm "o.t4l11 ullt"lIti eo"o';"'Ibant /l1Z.t:euZiaJ,qu4lm prop;'fltlZ.rum
f';d~t/l" .•. Un o.-dan como prop;'flt .. rum q"e", fid/lt .. " ;,ubio"a de.de una tota! adoeue._
eión entl"O ie!us ocentes. po.. o o costa do una oltoroeión dol o"'¿on do pe!aoN" no .. meL
En los eO$e!l oneuod..ados dentl"'O do la mode[idad "B" lo. discoincidoncia se suelo da .. en
paleo......" bisIlabos ictuad"", on su ,.noba final. Si lo primara snobo de elllo" poloo ....s es
bl"Ovo . ne eoboe ponsa.. an lo po!libilidod ¿e eliminación do tal ¿i ..eoineidencia, yo quo
dicho s!lobo (tónica) nO puedo oeupo .. nunC01. el tiempo l..e .. to on un .. itmo tl"'OCoico. As!.
puos . en estos c.ru:;05 nO e.s po.siblo otl"'O orden do polnol"Os que <;,Iomino lo disof'daneio
ontl"O ictu:I y IIcento. Po .. ojemplo, PI, 9 .:OIll"'';''U/l dllUII dpOlll1dill. E,.to mi,:¡mo po... i_
cu!a .. idod la p ..osontlln 105 YOr:>OS e IX, 15 . 21.33.41 . 47,48,56,61,69,76,91.97; P r. 3 .
17,23,39,47,50,61,63 . 71,72 . 81,84,86,88 . 92 , 93 , 96,100.112.115 y 120 .
En otl"'O!l YO ....O" o .. 01 o.-den hobituol do 1"" pa]abres 01 que sO h...... spo ...do . Po,. ojomplo.
e IX, 25.ce. qu .... u .. :.1I u .. tuoti.qua pod"'a habe .. sido o.e .. i.o .. CeO 1.1.. : •• qu ...

~í . pues . lo posibilidad do una nuavO di"t .. ibueión do polob.-o.s Can odoeuoción total do los
oc"ntos o los tiompos "'Imieam.. nto mal"Cados fue completa mento ofectiyo on muy poces
c""os. Po.. ojomple, e IX . a tu..:';s . lIt "rbill IIlIe iplIlZ. pude h .. ba .. 3 ido tambi';n, een
total .. o"pote do 1"" no .. mos del osquomo cuantit.o.tiyo. tll/l:';1I lIrb '; " "lit ""1I ':poa . Otl"'O
tonto oeu ...... on e IX. 40,43 y 46, os; c omo on P 1, 1 Y 77.

66
5011, por t,}nto. ,."m .. mento ... ocilleido.ll lo,. <;4':;0:; de dü.eoincideneio en e l ,:>I'"ime ... homisti _
c:¡uio, o"itoblo eon I,Inodi:;po.llie ion di:;tinto de lo:uJ pa!b.brdJ¡. L~ i"manso. mIIyorid de Id!.::S
diseoineidonci4.$¡:IOl'"eeen,·cnir!e impuestos al vel'":lifi c:odo ... oo! meno.\l no s e leofr.. ciof'"On
con el mi ... mo mo..-gen do po:libilido.d c:¡ue 4qu .. llo.s 01 ... 4S pOsibles 01'"94ni%Oe'on .. " d .. 11014-
b l'" O!l <;on o,deeuo,eión de o.eonlo" y liempo:l fuo rtes.
En 01 segundo he mistiql,l ie ni !liquiol'"4 fue po,liblo el eo ... to número de e .. mbies que " e"bo._
;,::,: d;o:~""t~Ut~;:,"~P~~':'''z;o~:",,:~o..s ~:"d;;~~~n..e;d:::i:..c<;~;o 6~0~~~ ~..r;.: ~.!~:rJ(J: ,
,iapiw;no hubie ron ~ido I1U!leo. c"itollles con Un orden distinto do lo.s polo.b ... o.,.. Por" ot .....
p" ... o , On lo" sotlUnd04 h om,::tiquios con un .. sola di:;eoinc:idenc:i4 t4mpoeO p4rcce que hubo
m'U·!j"nd .... ¡"cciÓn p"' .... P ...... d .. ncio. y .. ",u," . n tod ..". ollo.dich .. di"coin.:id"nci .. '"" 1'''"0 _
duce en un4 pal4b ... a bi ... i!4b .. cuy.. primo.-o s il ..bo. ... br.. vo.

5 . Z. _ En lo qu. s ", .... Fi"' .. o .. 1"" homistiqu;o" homoc\ino ... t .... t..... d .. y .. " !Oí lo .. On ,,~CUn _
dal"iamente, eomo eon~euoneio. d .. una di",,- ibuc;ió" d .. pe.t .. b ...." impu ... t .. por" 1.. m';tr"i", ..
° ~l"' otro ti~ de foetores" si en e1l0s nubo ~sibilido.d de r-omper dicho homodini.
eolocondo l." po]a.bro.s on otro o"'¡on no ...."ulto. tampOCo uno. pl"Uebo. muy efe c tivo. pal"O
dot ..... m i .. n ... lo. posiblo int .. ncio"", lidodd" p ... udeneio .
~" E n el segundo hemistiquio ocurro lo mismo qU~ yoi",mos ont.." o. pr-opO"ito do ]0.,. di"coin_
eidonci",,, . • ,, doei .... nO " .. oh·oc" cio o.-dinorio mIl""'90n po ...... pen"" ... en otro o.-do n do po _
Jobl'""s di",tinto. A",i, I>"(lII,On osto porto d .. l vo ..... o nO hoy posibilid"d "lguno do volo ....... po ..
esto comino 1.1 intcnciondalvel'"sificodol'".
Lo.\l prim .. "".\I homi"t; quio" homoc\inos Can po"ibil,d"d do Un o.-don di"tin to do pa.lobl'"os on
el que no so odoeúon todos los ocento" .. [os ti"mpos Fuo ... to.:;. "On muy O':;C".\IO". SO t .... t..
do yerso" comoC IX, JO ipll~ re: :;apar;: ti"c:i::; e IX . 64cLallulI¡: ollr":lIlt! .. ca :ll o
o e [X. 90,cllll .. ':lIa d .. to .. " .. uttoquo pud, .. ""n na haber- "ido homodinos escr-ibiendo ,..es_
pcctivomonto ":p"': .. ~:r c':nC:': " "apore, 011 .. .:_ .. t'''.II .... ''''lIt'': . " " .. .:":",, ",,,t:o
dotor"
E,Ho. pOsibilido.d,.o do. to.mbiÓn "n P!' 8.29 . 42 Y 5J .

"
I
I
01 M ETRO TR OCAICO CAT A I.ECTICQ

l ._u única muc:stNl do este ver-:JO en lo. obrll do PNdencio son los diociocho vCI"'SOS do
"p':!og:.u, combino.dos o n formo do dístico con 01 trímetro y'!'mbico co.to.!"ctico.
L.o. c structuro. rítmico. a!l o.qu; idéntico:. o. 100dcJ s egundo he mistiquio dolsaptcno.rio; vo.lcn.
pues, "quí. cuantas cons idal"6CLon C!l hi c imos en e l capítu lo anteMor.
La iso!lilabia eS ..qui aun mas fuert e que an a l septe nario; no so da ni un ~olo pie r-csuol -
'0.
2. _ En [o quc I"Cspccta o. tipologio. vor-b<oJ .Ios datoe son los siguiantc.!I: (sblo enotemos
las combin o.cianasde palabl"'o1S cmp load ... s):
Tipo lO!Jio.s Fl"Ccuencio..!I

n95._" 1 - S.S6 ~

nO 11, _ J Z 1.: J - 16 . 67 ~
n~ lJ. _ J 1J 1 - 5.S6 ~
n217._25 1- 5.56%
n219. _ 2 ,Z: 2 - 1l.12 ~

n221._2 2 J J-16,6n
n~ 25._ 2 14 1 ~ 5.56 :::
n~ 29. _ 2 1 1 3 1 - 5.56 %
n2J7 , _ 13 2 " ll.12 ~

n9 41 , _ 11 .q 1- 5 , 56 %

"
n245._12. 1J 1'" 5. 56%
n25J._112 J 1" 5,56 %

Po .. 1.. ""t ..... lo ... a"lodL$tic .. ,,,, puado comproba .. cbmo .. bund .. oqur I.. mbión .. 1 tipo de vo",_
so con fino! de po!ob .... t ....,. lo ,,¡Jobo "".....10. (6 - ll,l4 ::'I .
Los bisil .. bo" fin .. le.. :Ion .. scasos (5 '" 27,78'; .En Ho ..... cio _Od. il, 18_ esto tipo de fina _
los "uponon 01 lS %I , p .....,¡omin""do. PO" I.. nto, lo .. ""1"'''0'' t.... mi,., .. do" .. n Gc .. ,.,tu.. cion
pl"'Op6roxiton .. (72 . 22%).

l. - V- homodini .. "$ 14mbi .. ,., oqui r.. n6m .. ,.,0 d ... t .. c .. do; sobre un tot .. l de setent.. '1 dos
ietu.::; sólo no coinciden con .. cenlo nueve /l2,SO';); [os .:::"sont.. '1 t .. o" re,aontos (87,50~1
"on coincidente". En Ho ..... cio, por o¡ .. mplo, 10:1 di,coincidoncias .. n osto vor.:::o "uponen
"pr"'Oxim.. d .. monte un 22,50::'.
Do los dieciocho vorsos, t ....s (l6.67~J preson! .. n un .. ;01 .. discoincidonci .. , otros tres
(16,67 ~ 1 presentan dOG discoin c idenci .." '1 doco (66.67~1 son comp l .. t .. mente homoc!inos,
grupo oS te último quc supono un o\,Omento do un 20% con rO:lPOCIO .. los ye ..:lOS ho .... ci .. _

4. _ En los yo,.."o,. de dos di!>coincidenci4:1 no so puedo pon" .. ,.. on un po"ib[o c .. mbio ue


orden do p .. ¡.. b ....s qua hubiese olimin.. da t..lo" "i ...... gul .. rid .. dos". Y otrQ t.. nlo oc"' .... e On
los c .."os d e un.. soJ .. discoin<::idonci ... puo"l .. st .... sy .. co s qu .. dich .. di"co¡ncidenci .. "opr-o_
duce es en un .. pol .. b .... bisflobo. de primero ,,'Iob.. brevo.No h .. y, puos, g .... n posibilid.. d do
dutormin .. ,.. por osto c .. m''''o lo intoncionolidod d o PNdencio on lo quo re spe cto .. 1.. coinci -
denci .. d .. los .. conIO$ do pa.[ .. b .. o con [os tiempos rltmicomonle me,..co.dO:l .

"
L.o~ verse$ d" ritmo d .. edlleo empl.... do .. por P .... d .. neio ,.on el he .~6motro , el p .. nt';'m"tro y
,,1 tetr6.motro e .. toléetieo. E:ltc: ':'Itimo eporoeo on ",.troloa d" eineo "01'0$0" en !os himno"
e II! y P m: on tot .. 1 son eu .. troeiontos "einle " .. ..,,05.Los pcnt"'",etro5 ..on 132. toda,.
el105 u ....dos eomo s .. gundo mi .. mbro do d;51;eo elogioeo on 1= himno,. P VIII y P XI. El
hod.m .. lro, " ",e.,plO "n los dos hi mno,. dnteriore,., ye n P IX . ,.., "mple., siempr., "kat"
s tiehon" y eon"I;II.y" .,t vor~o mú." .. mptiamenta u,. .. do por Prudencio fe;neo mil eiento
euarcnl .. y 5i.,to var:;05 distribuido" ontre 1....... igui"nt.,,, obr"" : "po:;'~o~i~. Ha"'"-r :i'},,
ni".P,ieil"",aeilia. C. SJoIIII.c:eil"1II1 y 1l . Di:eoC'i":.",,.. y PVIII . IX y XI.
0 .. 1 h.,,,,6m.,tro y d.,l pcntllm.,tro no ... ",mo.. O lI.,v .. r .. e.,bo "n .. :::tudio a",hou51;"0. Sólo
nosfij.,romo .. .,nactuall",,. p(>.rtieul.. rid ..de"o ..spceloll"lo:>ctuelrodieion"lmentahon
°
prl;:,H.. do .. Ieneión eu .. nto .. portirde e"IO:: vor:lO:l h"n ... bo...dado 1... problem/i.li" .. del! p" _
paldo¡ "eontode.,.,.!"braonlo"or:lilieeeión ¡... tino:no:: r.,fer;m",."!,,s findle,.d.,vorso.

No ... "mo:; e volver .. p¡antC'er .. ctu; el tan d.,bo.tido problomo. d" 1.. I"D lae ión .,nlra lo. tipo-
locJi .. verbal d., [os fina¡.,s da heX4m.,tro y 1.... eentu .. eión Ít 11 11 i 11 que.,n "Uo:: o:: n"r -
m .. l.

No" limilor(:mo:¡, por t.. oto, G lo :simple eOlUlt41 .. e iÓn de 1,,:: di"tint .... combinae;orlll" de
rx.olebras qu" " " den en ,,1 fino.l d,,1 hC1l6m"lro prudef\eio.no yola dotorm;no.eión de la
free""nci .. eon que opO;l"'Ceen codo una do oll.. s . Eslo nos pc:rmitir6. com¡wr"'r O PNden -
eio Con otro" peol..s y obla"er un nu .. ~o punto de reforencia p.. ra "0.101'41' 1.. po_
sicióndcn;lc::tro4utordcf\lrc de la 4volución so n ...... 1 do la "ersifie .. e ;ón(41; ......
r. L A<':CNTlI "e I.A ,· ... ,.AIIMA r.N loA VF.MSI FI<.:A(;IIIN UE ~Kurl~N(;I{I

.~ ., ,
.~
j ~
;; j
3_2 JI
'" 42 53.5 55
" 53,S 47,77
(1_21 _ 2 6 O.S O.S 3.79
3 - 0 - 1) 0,5 1 1, 69
(1 _ 2) _ ( l _ 1); 0,39
(1 _1_1 1 _2 O.O S
2_3 J4 4J J2 35.5 41,5 36.94
2_{1 _ 21 2,5 2,5 4,S S . 93
(1_1)_3 0,1
2 _ (l _ 1 _ 1 J 0,19

Tot .. llin .. !cs


"norma !.. ,," 14
" .. 98.5 100 9S,90

4_1 O, S 0,5 0,04


(2 _ 2) _ 1 6 0,21
(1- 3) _ 1 1,5 0,5 0,12
',5 4,5 1,83
0,5 1,34
E.IIpondeo 3,5 1,5 0 .55
Totol finales
"cxc:cpc:ion,,!o.ll" 26 10 1.5 4,10

76
PENTAMETRO OACTi L.ICO

1._ Lolll ¡indlelll de l pentámetro prudcnci .. no no lile aju::tdn a la trayectoria que dO:ldo ;,po_
ca c:l&"ic.. parece se9u¡r este vorso . So habíe producido una c,u; lOt41 ¡mpolllición (4
v,"Colll tot41, ComO en ¡¡morca de Ovidio) do 10:1 bisllo.Oos fino.lo:: .. n dotl'imonto do cuo.l _
quiel' otro tipo de po!abra:l en esto. posición. Sin omborgo, on Pr-.,¡dene io no so ho. mo.n _
lonido on o.scenso tal prefe",ncio. tipológica, Ho o.qu[ los datos;

Finales de ver::o; pvm P XI


Bisilo.bo.s: 7 - 77,78~ 56 -45,53 '): 63 - 47.13r.i
Trisi!ano,,: 2-22 . 22:: 40 - J2,52 ~ 42 - 31,82:;
Tetr/l.Sílll.bos; 26 - 21.14 ~ 26 -19,70 ';;
Pont"",C¡obos: 1- 0.81 ~ ,- 0,76::;
Como se ve , siguen siendo los m';'s frocuentt"s los ¡indes de vor::o bi"il6.bicos. Ahora
bien, s ufrocuencill. ha decrecido con respecto a la quo tonion on los versificadore:l c:l4!:i_
ca::. Del empleo c .. si eKclu:livo do po,labra:l billlilabas en ¡indl dOl ve r so ge he posado o.qui
auno.gran .. bundo.nciadetris¡lobas.
Esle aumentodOl los trisilabos lin.:.les on contra de la normativa clbsic .. puede sor sin
duda intorpretado cOmO un inllujo dolaccnto on la versificación do. Prudoncie . Tóngoso
01'1 cucnto que,dado lo. o:ltI"\Jcturo. cuantitotivodolsogundohomi:ltiquiodo! pent6.metro. el
ú"ico tipo de P4lobra fino.l quo ont rai'lll una fuerto discerdoncia ontre ..cente y tiempo fuer_
to son las p... labros bi.sflabos. Oui=';'.. sea una ovitll.oión,coruscionto o inconscionte, de \a
hotorodinio que estas pol ... bro.lII !luponen on \0::1 fino.les de vOrsO uno do los l':'Iotivos quo puo -

77
1.- El totNmetl"O daetilieo eat4láeti<:0 o tl"imotl"O d4<:tOi<:0 hiJ>Or"<=4t4Ió<:ti<:0 va 4 !lCI", <:0_
mo ya dij;m:;>!I antas, al ún;eo va!""o da<:tili<:o d. qua nO$ vamo!J a o<=upal" omall.!ltivamanto.
p",deneio!o omploa on dos himno!l (e 111 y PUl), an oStl"Of4D do cinco v e I"SO!J.
So t ..... ta de un totl"ámetl"O eo.t a lóetieo~" lIlt'ttabam, O lo m...nel"o. do los quo $01 doeumontlln
an algún f ....gmontQda !osp".tag ""v"tt":,as doe;r, con todo!llo!l pia!l pul"O!I.
2. _ El esquoma euo.nlitativo a!J, puos, eomp!eto.monto uniformo ( -u u _uu - uu _); nO "e
do. nuneo. la sustitución de dóetilo poI" ."pondoo . ean lo cual lo. i!lo"i1.. bio. e!l tet .. l. Rosulto.
{!.Si evidento 01 e"l"á.eter !irico dol tro.tam;o nlo pru.doneio.no dol totÑomotl"O do.etC¡¡eo : co -
mo on los vOI"!lOs ¡¡ricos Oos aÓlico. sobro todo),o[alamentosagmontlli, al numol"O de
..fIabas, .. o h .. co ri'tmic .. me nto rolovo.nto l • -
Por ono.l ostudio qua da O!lto vorso vamo" a hacol" no va a pa.rtir da lo .. mi"mo .. pro_
=IIUO!ltoa quo 01 qua homos hocho ",obro lo" vorso .. y4mbico. o troceicos , .. ino que lo
Uevo.rcmo!l a c .. bo d"sdo la mi!lma pGl"!lPOctiv.. d"!ldo lo quo croomo" "o dobe abordal" el
probloma dal acanto on 10!l vorsos Uricos. E!J docir, nO vamO!l" v.uoro.r ..quí lo. po!liblo
fun<:ión rltmi<:a del acento a bo."o do !lu c:oineidonei.. o di"coincidancia co" 10!l tiompo ..
mo.reado" doL ritmo CUGlltito.tivo, "i"o quo dotorminaromO!l "!lO .,op.. l do! aconto a bdlIo
da e"tudiar el desarrollo y fijacio.. do uno .. o!lquoma .. "contu"lo!l nGeido.. do lo propio
..... tru.cturo.verbo.[ ysilóbico. quo, como o.co.bo.mo.. da docir , os fijo. y , porto.nto, PO l"ti -
no"ta e" ..... to vOI"'5O . E llo no quiol"O docir , sin ombargo , quo no "'o produzco.n "bund...nt....
coincidonci..... do ietu" y o.conto; 0.1 eo"tro.rio , como so voÑo eontilU.l.. cibn, gl'Oon part"
do lo .. o ..quam6S o.canlualos prodominoto .. en osto"" VOI"!IO" supon.on una adocuación do 1.".
ocontos de pa!obr" o.lolJ tiempos fuorte" do! ritmo cua ntitativo, o sa.. , un roflajo da la
'oat",ctul"G do.etmea. da dicho ritmo cuantitativo sob ro la orgen¡zaeión de los acentos do la ,
palo.bra::!.
VEItSOS DE ~ITMll DACTII.. ICO

J.- E l (et:"Ó.melro dact;!,co de Pr-ud .. neio e:. ~ .. tI, un vcrtlo do <i;c::: :ilebos E:;te nj...,.
grupo do :llobos c:t.1 no .. molmcnto orgonizodo en torno e une CO"UI"O quo $1,1010 ir dd .. ~
de lo so¡o;14(115ve rsotl - 27,J9~), d .. 1e quinta (94 ver!lOS - 22,Ja~) o d .. 1.. eu"rl.. (155
versos - 36,90 %) . Mu cho menoslreeucnt .. "aon los versos .. n que h"b ..,,, que pon:eren
une ee:ul"'4 Ira" lo toreero :lleba (52 - 12, Ja~) O en dos COSUt"4: on :;ogundla )' :;éptime :i- .
liabas (4 - 0,95;';).
L.. .. ", di"."·..,,o~ ti pe. do c .. "u ..... "! supon.n di"crsas org .. niz .. eiono'll de le: p.o.leb ..,.:; en el
" .. .-so)' on "on... cuoncia di .. tint ... di .. ',.ibueion.... d .. toa oc .. nlo ... A"ati'Z"""">I' a continua _
don los esquem,," o.contuo.!c:s qua se fijo.n "n " "do uno de loa ti pe" d .. c ..:su ....." enu ..... ,... do!l
4ntorio .. monto. Téngo.se, sin ombargo, en cuent/! que todQ lis Io. distineion cnlre CIISuros
no puoclo d.j o,. O" muehOll. " ... oa do O"" pu .... mont. eon".neion" l.
Muchos versos, por lo quo so rofioro'" lo" luger..:; d.. fin d .. pal"b"" . .... adon " .... onCU4_
dredos on mh.s do uno do los gNpoS quo esto.mos cstobledondo. Poro lo QUC intentemos
•• fija .. un m(,todo ........ no"a .. e. "abo le. cl ..... ifie .. eibn do todos 10'11 " .... tIo:; : cgún 01 os _
Quemo. o.ccntulIl QU" ced.. uno I"'Opr ..sonte, p.o. .... lo cue.l no .... ob.tb.culo .,sta ambigued e.d
on 1.. doterminociónde las cosura,s.

6_ A. _ ir. X X X X xII K XK X : g" ..",i"t: "dbit..:. 1:.. td.';<:


m6 .. tilll ,,1: { .. dot. "obU ': ol'
6_ B. - .le" JI.Ie JI JI 11 X ¡o; X" : :p.;! r>:t:rt: It",,,ina, ftér" r dltltc
VOMlo,¡ con " .. 'IIu .. e. on qui"te.,
S-A. - X" JI!< JI 11 X ¡o; X JI JI : "':l'g':njfdq .. " pótens ele .. LQ
.. lao a"':",6,,a dó",i .. ~ tde",:.;
5_6. _ xxxxxllxx¡o;x¡o; : dbd ic<: .." .. e H ab "rb .. pr6a",¿
mé" c lllllp"r¡'a trib"naládit
Versos con ce.:Juro .. n eu" .. t.. sil .. bo.:
4- A... - x.Ie X JI 11 X X X X ¡o; X ,i"9rédit;",r pJdib"lII tda,;,.i .
4- Ab. - X X X X 11 Sr. X X X X X : ,"áre!!r';" o ... ,:u" aand!dior
4_ Ac .- x" X X 11 X X X X ¡o; X ; pó.ne grd .. ü prde",' ,,¡ :i. t: rü
4- 60. - " le" JI 1/ X X X X X X ; d"qJ""ri eót"rárt: '"Ó .. CZ
4 _ Bb.- le X X x!l Sr. X X X X X : {¡tez ,,"h':.
q .. !a ¡deea 111.:1>:11
4- 6c .- X X X X 11 X X X X k X ; t:e'"dt:r" q .. i eJ .. "bró.ez p6e.""
VOMlo.:J<:oncesuro. en t.. rc .... o.'IIíI.. bo.:
J- A. _ X X X 11.1: X X X X x JI ; .<:"p:dq ... eld .... l:re f;"g<::s: d1' '' ,..: /:
J_ e... - .I: X X 11 x X X" X X K : p.!rd" ... prace!piC". <1>:":.,e:.
J _ 8b. - x.Ie x 11 X X x x.le x x ; ""e móre:, ear"'r::" . " g<! .. ': "i
J_C ... _ .I: x xII xx xxx k x : prde"t';:i: !"tert:"nt<l ehdo
J _C b. _ x
x xII X x X X x k X ; m".,,,,.dqu<I p'eta cr"ór .. ,,6"0
Vel"'lJo:conCesu,.o.cnscgund .. y:óptimo.sil",bo.::
. _ X xII X X xxx 11 x X x: di"a " ari"t" .. rtu' :4g.H:i"

Ve .. mo" "continu ..cion le frocuun c io. conque s .. d"n c"d.. uno de los onte,,;ol"'e:tI C"Quemo"
.. c .. n\"olo::

6J
El. ACENTO DE LA PALABRA llN LA VF.RSIFICACION DE PRUDENClO

E.q..em....cent ..... ! cm PIII Total


6 -A 43-- 20,98% 39 . 18,14~ 82 - 19 , 53':
6 -6 lB- 8,78$ 15- 6,98'; JJ- 7,86'¡;
5 _A 29-14 ,15 % 32 " 14,a9~ 61"14, 52'"
5 _6 ,- 4,J9~ 24 '"'u,16'; JJ- 7,a6,.
' -,", ,,-
,-
7,80~ 14 - 6,15~ JO- 7,14 %
4 -Ah 6- 2,93::; l,39~ ,- 2,14 ~

4 _ Ae u- 5,85 '; 14 - 6,51% ,,- 6,19';


4 -Ba 33-16,10:-: 26 "' 12 , O9~ 59 -14,05 ';
4 _ Bh 5- 4,39~ ,- 4 , 19% lB - 4,28 ';
4_Be 5- 2,44~ ,- 3,72O¡:¡
"u -- 3, 0 9 ';;
, _A ,- 3,90~ 4- 1 , 86,. 2 , 86::;
'_54 ,- 3,90~ ,- 4.19:": 17 - 4,05%
3 -Bb ,- 0,98"
'.- 0,93"; 4- O. 95r.
3 _Ca 4- 1.95:: 5- 4,19'; 13- 3 , 09::;
3 _eb 1- 0,49~ 2,32$ ,-
,- 5- l,4Jr..
0,98::; ,- O,93~ 4- O , 9S~

4:_ Si p",,,cindimo. ahora do la ant"Mor e!a"ifieaeión aeg(¡n Cosur6.!l y atondo moa o>:cl ... -
s¡ ..... ment. e lo. eoloccción d" los aeenlo •• aproeicremos enseg ... id .. do!! po.tronoa ccontuc¡cs
espceic lmonto cbundantos: unO d" 01105 con acento" en ]as sn ... bas U, 4e, (61) y 8!. Ea
01 quo pl'Osonl .. n los tipoa 6-A y S_A. So ..comadan,pOr tanto ... osto ""quom.. 143 vorsos
(34,05::;).

El otro o:¡;q ..... m ... predomin""lo a"eonatituyo" ba.:lO do una see... onei .. de ... eontoson lll ,
4~, 7J1 y 91 "n.. bas. 1.0 prollcntan lo!! tipos 6 - 6, S- S y 3_Ca. 50 da on 19 Versos (18,81
%).
Como SO ve, o, m .. y considor.. hle 01 por-c:ont.. jo do ..... rSO$ q ... o s e ..eomodc.n .. un .. de 1,,,,,
dos .. nto riores org.. nizc.eionca cccmlu",los. Lc fl'Ocucneic COn q ..e s e do sobre todo ¡a pri -
morodcollc.s

$upono yo por si sol ... uno rogulorid",d c.eentua¡ on estos himnos p .....deneicnos . Pero los
ofeclos de rogul",rid~ ccentl.lc.l quo $0 pueden ... p .... cicr on 10$ tetNr.me tros dcetaieo$
ectal úe tieosde PNdencionosor" duconoxeh."iv arnente a 1" frocuoncic con qu oso dcn
o"to" do"oaq ... omcs4contuolosgoneNllo• . H4Y onO$lo $onlido' otI"'Cl5 muehoso"pcetos po.r-
cialos e.n la acentu ac ión de o"t~s vo<"tilos que na puodon po.$erse por alto. Vamosc. en.. _
mel"crolgunosdeollos:
Doscientos vointidbs vc.-ses (SZ,a6~) Ilevonc.contoan la U y 4!l s;loba", quo sen los dos
primores tiompos ,,",ortos del rit"1odoetflieo ( ~ uu :'u ¡,j.

82
Les; ,,"rse:! con II.Cllnto IIn lo. lI il" bo inici,.! (prime .. liompo fUII.-tal "on 309 (7J,S7$) , fr"n -
111,. 111 (26 , 4JliO) QU" lo lIa"an an ugundo .siloba. (tiompo d"bill.
En .;:u.. nlO 01011 fin"lo .. do va .."o, lo "cllntuoci6n p.-odominantll"" 111'1 las .si!lI.b..,. 4., ¡;. y
Sil (SI: X ít X it X xl: lSS ,," .... os ( J6,91 ~) . LII .. i'1ulln 111'1 f .... cullnci ll lo" VII .."O" Con "oant" .. _
ción On S!I y 811 ~O - 21,42~1 y con ocontuo.eiOn On SI, 7!l y9!! (90 - 21,42%). Le"
v •.,..so .. Con oCllnto 01'1 411 . 71 y 90 :Ion as (20,24 ~ ). Por todo 0110 1I11 compruobo quo hay
un p .... dominiodll vo ..::I0" tormino.doll an pal ... b ..... " .. d...:.jul ... ("c"ntuaci6n 01'1 .silobo Blj.Son
Ó$tos 245 (58.J4 ~ j f,,"nto a175 (41,66%) torminados en pol ... bro llana (.. cantuo.ci6n an .
sil.. bo..s7!!y9 1).

83
1._ El himnoC X.circ<: u;cq"iac d.::["ncti ... :; ,,1 único compuesto por Prudencia on est"
motro. Consto. de ciento set"nt.. y do:! yer"o:! org<UliUl<!o:; 111' estrof.... ¿" cu.. tro. Nosotro:!
por $eguir el t"xto do 1.. edici6n de Cunningho.m. c:onto.biliz" .... mos 181: on dic:ho tc~to l$e
ropitenlosyorsos9 _16yLJO.
El dímelr<:! atlo.p<ultico e .. u¡]¡'etico O " po.rom io.co" a" un va rsO ¿" I..rg .. trGdi"iÓ<'! "n 1..
po""í.. I.. tin ... Documentado etl ,,¡ t.... tro .. re"';"o, en ¡os \fri"o:! primitivos , On V.. rrón,
..dquirió gren popul.. rid ..¿ con lo .. po~ta~ nO:i cztiy se "xtetldorío. luogo .. mpl¡ .. m"nto etl 1..
ver.oifico.ciótl ¿" Au.\!oni o. C .. pollo.. Soeeio. "tc.
Su ".\!truC!u .... ritmic .. euent it.. ti y .. "!I idé,ltie .... lo. dal !lo. gundo h",miitiquio do utl hadr._
matro d ..etilico con e" .. uro petl¡hemimcrea f.!.L!.I.- I I,Ll,J- 1 uu - I _1, Cui","'.. 1.. g r'Gn
difu:!ión de e.st" ye..,.., entre 1.... yersifi eadoreapO$tel.\sieoshey .. qu" rel .. "iotl.. rl .. can un
h"eho m4" 9"n"r..1 que s" produce On OSlo. "poe... como e!l .. ¡ do lo. indcpcndi:z:..e io n ¿ ..
ci" r to.\! hemilltiquio" de d"t"rmin .. do .. YeI"SOIiII : r ecuérod etUla. por ojemplo. lo. n .. modo"
ee~a Libe .... de .. lgunO!l coro" d" 5';'n"e .. \,

Al sogundo h.milltiquio ¿el hu&.metl"O reeue"'¿ .. ¡.. mbi"n .. 1 funcion""';ento dol p"'remi..co .
En "feeto. "O m .. ntiene e~i s¡ ompre pu .... el ':'Itimo ple completo, con lo "".. 1 no.se
de!llruye lo eed"ne'" _ uu __ .
Po .. lo goneNlI 1&:1 :;ustitueiona::: O .... solueione!l de pie!l "",,/Jen se .. muy ese" " ..,,; al tipo
",&..\! frecuento O" el de .!lpondeo "n ,,1 p .. im""" o "cgundo p;",

;~-f;"nm~;:i;~~~ i:!~~_mi ~~.. :t~t:I\~O b::nt:"'".!'::r!~::~::r:~n;;i~:~ ~:"¡":~"/~:; ~.,


Ivv _1_ 1, bion cone:!pondeo"n,,¡ "ogundo pio (vu - 1 - - /uu - 1 -). Nunc o. se d ..
do" yoe o.\! el ospondoo on un mi"mo y ....!IO.
1.- En do,. oc(Ul;ono,. omploa Prud .. ncio .. ,.to vo~o: P xn, formando dí.!!tieo con .. l tríme_
tro yómbico. &l maclo hONlcio.no (ostra fo arquilequoo. e",o.rlo.) y P XIII en q"e ,"e omploe el
ver::se"kGt4stichon" . S",manen toto.lciontotMlinto.y nueve vaf"SOS.
El .... quema cuo.ntitotivo Oll on ollos o.bsol",to.monto uniformo !.uu / !. vu /!' _ / !. uu//
!.u/!. u/!.IJ.
Adem4l1 do! fin de pa!obro. enlro los d03 miombro,. doct llico y trocaico . ""101,, habor tambi6n
"eS\Jn!.onelto.-cerpio("éptirnasUabo).
Ha dcsopa,..,eido, pu.e!l, totolmento lo movilido.d do la ostruetu r a cuo.ntitativo. q"o so puedo
o.procio.r, por ojo.mplo, o.n Hora"io , sobre todo On lo refOrenlo. o. la parte dactílica dol
Vllr::sO . El! Od. 1, rv , por ejemplo , do los diez ve""O" orquiloquoos sólo !!uo.tra ,... o.li .. nen
al o.ntonor o,.q",omo cuontitativo. Los otros :¡eis presonwn alguno. olto.raeión; euotra vo _
"".tI' opare"o ollpondoo on lugar dol dlt.clilo :l09\lndo. Dos 'lOCOS :10 :,,:tiruye por ospondoo 01
d.6.ctilo primero y tambio#n do" voeos "e IImpleo. db."tilo en I",gor do.l espondeo del pie tor-
cero . Ordinari .. mento on un mismo vor"" ,,610 "e do. uno. do. 1.." o.ntariore" " ... "titueione".
Unicomonteen elvllrse7sedonla:¡ tres ¡"'ntOll.
F"ronto a ollta relativa movilidod dol arqui!oq"eo horocio.no , e l VOr"110 de Prudoneio tiane
una OlltruCrur"ll cuantitativo. y "illt.bica ~bllolutamente fija: 'e organiZa como un verSo de
dioe;'iele "Haba.. distribuid.u normalmente en tres m icmbros da ,,¡ele, eualra y seis 11'_
labo.: ro:poctivamentc.
Son poco fr ocuentoll lo" versoll an que no ,"o m4ntiono 01110. :¡opa .....ción do mio.mbroo:

"
P r,:" PXIIl Tota l

-S: incclSur.. primer" 2-.1.89::< 2 - 1.44 ~


Si n c"sur<! seg und .. 7 .. 21.22 ~ 21 - 19,82 'ló 20 " 20 . 14'
S i" "ingun" de ltl~ do:: O O O
Con ¡tlOS dos 26 .. 7a , 7a ~ <13 - 78,30 ';; 109 -76,41

2.. _ A •• • !>U"" . cemo "on ...... mine ..; .. toa ~.I"ao .. "1 .... no lA :>I"'o" .. nl"" ' "' ''mos .. tI(o "O""O:
lo .. ntoriol" oI'"'JAn.;c"cibn e n t...,,, miom b ..., .. "" .... osl .. di .... 10 ';_109'" yerbol.
cncildounode nlJlJssolllmcnto l.1scombino.cioncsde p-dIGbrGsemploadu.

Primormiombro

~:~~;b:~~"b~~S,,~:;:~:":~":;~~(~:~';;:~::.~~~~,,2:, ~~~:"::,ti:;~:"c::~:::y:nr:!:~
palsbl'dS de cuotro o mils s í l"b4S que cubron lo secuencio Gcentutll - W -: por ejomplo,
.
~;g:;:~:~~:;~On~::79" " ~:: ":ii:~:¡::~~e:" d:"7:~¡i:b~t~i~i~:~~d O" todas OIlM do que el ee
Froeu.. nci4li
Tipol09iu P Xli P XIII TOTAL

3 . _5 ,- 0 , O6 ~ 2.86:":: 5- 3.65:"::
5._4 ,- O,O')~ 1l - 10 ,S8 ~ 14 - 10 ,22 %
3,O3~ U - 1O.sa r., 12 - 8,76~
9. - 3
"~ 11.- 3
, 1 ,- 6,06 % S- 7 , 69 ~ 10 - 7,30 -:;;

"~ 12.- 3 ,- 3,03~ , - 0 , 96::; ,- ¡,46~

"~ 13. _ 3 13 S .. ¡ S,lS 'ló S - 7,69;' 13 - 9.49;'


,- 6, 06% 5- 4,81~ 7- 5,11;'
"~ 17._ 2
nI! 19 . - 2 ,
S
,- 3,03 % ,- a.6S% 10 - 7,'

3 5 - IS,IS~ 10 - 9,61 $ 15 - 10,95%
"~ 1
21.- 2
1 - 3,03 ~ ,- 0 .96;' ,- 1,46 %
"222._2
"22'L _2 ,13 ,- 1 ,92 ~ , - 1,46 ¡;
"230 . - 2 112 ,. ,- 1,92 % ,- 1,46j\;

n~ 35. _ 1 4 ,- 6. 06 'ló ,- 1,92% ,- 2,92%


,- ,- 0,73 %
,-
n~ 36. _ 1 4 11 : 3, 03 %
6 . 06%. 11 - 10,58;'; 13 - 9,49 %
n237._13
"238._13 , ,. 3 , 03 % , - O,73')ó
n2 403._I2- , 1 ,- 3,03 % ,- 3 . 8S Z 5 - 3 . 65::;

"
n'147. - 12 111: I ~ 0.96 ~ \- O,iJ :;
nIl Sl. _ 113 1 ~ J,Ol ~ I - O,7J ~

n!! 5J. - I 1 ~ J 1 - 0,96 :: 1- 0,73 :;


n!!S7._1114 1 - 0.96 :: 1 .. O.7J !:.

SoqunOo m . omb ....

(Cuodan ox c: luídos del siguiente recuento los versos P XIII, 2 r 41, o.ntGriormGnto c:; t ... dG
y lo_ "'0""_ quo no 1J.. ~ .. n C'""""o. ""!1undo; ? XI!, 19. 39 , 43, SI, 53, 57 y 59; p xm,
J, 4, 15, 16, lS, 25. 32. 36, 38. 39 . 53. 058.68 .705.76 . 78.80.82.83,87 y 98).

T iIXt109¡ .... "mpl .... d ..,. F"Gcu"nc¡o~

PX II PXIII TOTAL

n021. _ 4 ¡- 3,aS ~ 21" 25,8S ~ 22 - 2O,la~

n92._3 ,- 3,aS ::; ,- 2.41::; ,- 2.75 ~

nIl 3. - 1: 2 19 - 73,08 0;:; J2 .. 38 ,55:; 51 .. 46.67 ~

n~ 4.-1 ,- 1.20 ~ 1 - O,92 ~


n!!5. - 1J J "11.54 ~ 23 - 27 . 71 :; 26 .. 2.3.81 :;;
nIl7. _ 112 7.69~ 4,a2~ 6 - S.SO r.;

Tcn:c"mi"mb,..,

(Ouod .. n e ~ c l uidosd .. l si!." ,io;ontc recuento los Ver305,.;n ce:su"O :S O~nd4 ) .

Ti¡)Ol09ío.:s omplcodn:s F""cucnc'"''


P XI[ PXIlt TOTAL

3. _ 4 7 - 26.92 ::; 14 - 16,47% 21- lB,92 ~

5._3 9 - J4,61 ~ 2:2 - 25.8S ~ JI .. 27.93 ~

9. -2
nIl1l. _2
•,
Z
4 -lS,3a ~ 11 -12,94 ::1
1 - 1.1S~
IS-U,51 :
¡- O , 90 ~

nIl12._2 2 11; 1- 1,18;' ¡ - 0.90 :


nIl13._2 II ¡ - l,aS :::; ,- 9.41 :; ,- 5.11 :
n915 ._ 2 112 1 - 1,18~ 1 - 0,90%
n917. _ 15 1 - 1,18 ::; 1- 0.90%
n919 . _13 , - 7 . 69 $ 13 - 1S,~:r; 15 - IJ.51%
11220. - 13 11: 1- J.85~ 1 - 1.18;; ,- 1,80%
nI! 21.- 1 ~ J ,- 7.69~ 11-12.94:; 13 - 11.71%
n923 . -11 12 1 - 1.1BZ 1 - 0.90%

Como en co.$o .... ntorioros. homo!J .. ubrayado IIquo llo.$ combinociono .. o palobros quo ontro _
lIon un de .. ocuerdo entre el acento y lo .. tiempos I""ítmicomonta marc .. do ... Per lo. eoco..:!{I.
fl"" eC\lonc i.. con qu ...... t .... pal{l.bro..s oti:pologl .... sub r oy .. dos oporocon On lo .. 1""0Cl,lOntos onte_
MOroS ,.0 puodc yo .. o"poehol"" 01 considorablo gr-odo de homodini .. d .. osto.. vel'"30S prudon-
cia.nos. Po.so.mos ohoro o osrudior osto 'UlpaCto y 01 ho.eol""lo inclu i mo .. temb,ón o.quollo:l
versos quo por e ....... cor de .. 191,11'1" do 1"", "e .. u ....... quodol""On fuor .. do los antoriores l"Oeuon _
to .... obro 1.. tipologí .. vOl""bAl.

3.- Por sU gr ..do de homodinialos vor!Jos a.rqui¡oQueo,. de Pn.idencio se clo.sificon do lo


.:Iiguiontofornw.:
P XII PXIII Toto l
Verso!J con una di .. coincidonci.. 16 - 48,48 :: 67 - 6J.20 '; 8J - 59.71 %
Versos don dos dilleoincidoncios: 12 - 36.J6 ;; 19 -17 .92$ JI - 22,JO %
Vel'"3os Con Iros discoincidoncio,,: O 1 - 0.94::; 1 - 0.72$
5 -15,15:; 19 - 17.92 ~ 24 - 17 . 21 ;;

Lo.homodinio.so occnt';'.. o),lgo m"'s 01'1 P XIIl. 01'1 dondo 01 vOr::'O oparoeo omplo .. do"k .. t&
,.tichon": obsór-.-o,." 01 poreentoje oIgo moyor do vorsos compl otomonte homodinos en " .. te
himno y. por el "ontrorio. le. frecuClncio mucho monor con quo on"'l::.e d a n los vel""SOS con
do.:! diseoineidoneio:!l. S i n omb.. rgo. qUi>::4:!1 o. to a d .. to!J no sean lo suficientomente o:cpl! -
citos "omo par<!. voloro r lo homodini o dol orquiloquoo en su justo gr-odo. T"ng(l.$e 01'1 "uc:nta
quo.trot&.ndoso "omo"'o trato. do un vorso de dioei .. ioto !Jflobos.hoyen él much .. mOnoa pro-
bobilidad do que rosulto complel.. mento homodino. Por olio qui:&s so .. m6.s ofoetivo para
aproc:¡er 01 gNldo do homociinio de ostos vor~o.\! un rCCI,IlInto directo d .. 10!J ictus co incidon _
tO.\l y di,sco¡neidontas con oconto do pal~bro. Ha.rem05 primero c51_ roCl,lonto con 01 himno
P XII y luago con P XITI, poro. tener nuovemonto o "osión d .. compororloll. Distinguj ..... mo,s en
"odo \,1"" do los himnos los di!Jtintos miembros. lo cuol nos ofroce"" lo posibilidad de vOr
qUd partes dol vor.. o ,s on m~ .. proponllo!J o 1.. homodinio y cuEllo.. e lo hotoroc!i n io . Finel_
monto resumiN:mos los doto .. do los dO!J hi mno.\! en uno o..\Itodlstico. gcncr41.
P XII
Primor Sag\,lndo Tercor
Totol
m iombro miombro miom bro
NI! do ictus;
Discoincidonto,,:
Coincidentes:
99
15 -15 . 15%
84 - 84.85 ~
J3
2J - 69.70 ~
10 " 30.30 %
"2- 2,02J;;
97"97.98~
2Jl
40 - 17,32%
191 -82. 86%

"
VEIISO""QUIU.x,¡ut()

r NI! do ietus :
Prime ...
miambr"CI

'"
Segundo
miembr"CI
106
PXHI
Tercor
miembro
31S
Total

742
108 -14 ; S6~

I
O¡"co¡ nc¡don l ,,~: 41 - 12,8950 SZ - 49.06 0:; 15- 4.72%
Coincidontc.\l; 277 .. 87.1l~ 54 - 50.94% 303 - 95.28$ 634 .. as. 44';
TOT AL
p,..im ll ... Sogundo Torcar Totol

I
miembro m¡ .. mOro miombr"O
N2do ietu:;: 417 139 417 973
Oi"coincid"nto,,: 56 -13.4J~ 75" 53.96~ 17- 4,08% 148 -15,21::;
Coincidente,,:; 361 "86,S7~ 64" 46 .04% 400 -95,92 '); 925" 84,79%

I E::!tos datos muo"! ....... mI.:: el........ mol'll .. el .. lov"do


mosano.l i:¡:ondo,
g .... do do homodinio dol V"f"ll'O quo osta -

Confirmon tombi"'n 1015 ddlOS de ~gin~ .. ntorie,...e,. en 01 "aneido de que 1.. homodinio es
algo mGyor en P XIII que en P XI! .
O.. 10$ tres miembros dol v",.:;o aquól en que m4s disc:oincidoncia::: :501 producen 00 01
c:cntr<ll, siendo ,,1 micmor'Q troc"icQ final el que pr<:Sl>ntA moyer adeeullei6n Ilntr"C les
lICIlntes do pG.IAbrA y lo", ¡ctus .

97
Poco vllmos 11 IIxtondomos 111 t .. 'Ho. .. est.. co.p.ítulo de 1.. ... e ..,,;rico.eibn p. ..... d"ncio.no. Un
",,&lisi,. po.. m .. no .. i:;o.do d .. los ..... rso" .. b[icos d .. Prud .. neio lo pod ....... neonIN .. el ¡.. ctor
on nu .. "tro .."tudio g .. nor...1 "ob,..., est.. tipo d .. " er,,;rico.c;bn (Lo;; VQr:to~ c6l':".o~ ~"
toC!",Cr"na¿a , :;;0771.
S e mu .. stN Prudeneio .. n est" 4lJpee to s"guide r muy eere,,"o do "" modelo, HONeio,
sobro todo en lo .... Ioront .. a Ir .. temiento de 10" osq"Om4:¡ cuantitativos ¡¡¡¡.. ciOn do c""ti_
dedo :!l , doeo"uro.!l,olc.l.

1. _ I...e ostrof/l ,,;'I;co. lo. emplo e P ..... deneio en dos .:oeo."iono,,: e VIIl . HI/_"":I ¡to lle
':",ú"'':"", ~ p IV , HUIII"'" ,:" ;'o"or" .. d<: e <: .. 11 : oeeo ..artY.R " ' " Cee"'U'cI/9'''" :ellor",lII.
Ambos himnos " .. mo.n un totlll de !lotentA estrofu, es dlleir. d .. 210 h .. ndee""ilo.boll. TOR
dO!! o.lIos presontAn e .. "u"" en Sg "no.bo. y centidcd lo.rge en [.. :¡i1.. b4 CU/lrl". TodolO lOo
"comodo.n a.l esquom4 4contucl x¡'; x X x Ilx x i< '".í; x . En [os Gdonios os I.. mb¡"n .. b:lo-
lulo. lo. rogul .. rid"d ",eont"",I; todos lOe .. contú.. n ;. ';i x;' x.

2. _ Los esclcpio.doos monortl" son en P ..... deneio /lIgo m.." ab,.nd4ntes q .... [0:1 ""fico,,(268).
Al"lr ..,,<:n cmp[o .. dosdo t!"'eS lorm ...sdilorontos : preccdidos d .. gliconio y soguido" dC4sch._
p¡o.d .. o mayor (e. Pre llf . J, .. n ostrol4" do CU4tro " .. ..,,011 (e V) y " k/ltÁ s ¡ichon" (e. S .......
1, <,rocf.).
T4mbion 10sA::c!opi/ldoc" mOncl"'C>II s .. ¡"".rtonen l. trodic:ion horaciano: eodc" pro,. .. nl.:lll
c:ontidodl"rg4 0n>llu sogund""ilab4yunoc""",rofijacntrolc:odosc:ori o.rn be::.
Lo. r .. gula rid"d 4contua! 0:11 tombi.,n 4<lul destocodo, pu a.s d .. los 2&6 v" ,.ses, 1&8 (61 . ! 7~)
pr""ont4nlal>centuoc:iÓn
~ 'sl x .Ir. x x l/l.';': " ;. x " .
3 . • Los 133 enda';4s!labo::: ,,[co.ieo:! "k,¡¡I.lo :::ciehon" de P XIV .;onslit",yo.n [o. unieu oeol,.;';'n
"n que Pnld"neio.;mpleo. a$la verso.
En 011... 1... "innaya,,;on_" "G'",,"i.n..... ""U"n d .. rinitivamanto consolid"d"s {e.. su .... a n
S~ "n.. bo y contid .. d 1"<"\1<><1.. 1...... U.ba. U 'T SI}.

E! es(¡",emll lIeontua! ir: lt X ~ X 11ir: t~ X ir: X X se da en 8S versos (66 , 17~I.

4. · Los gliconios de PZ"Udeneio ,,01\ On tot .. 1 171. S .. ompl<,<>n "kat.!. .lic"Gn" re. S!J"",.II.
P1'/lolf. y P vrn y combin.:ldOS, según vimos m6.s /lrrib/l con IIsclepiodaos menor y mllyor
10 ....... ndG •• t.-ol .. d. t ..... v ..........

Su distribución $cglln osquomlu o.ccntullles.s ¡.. sig",ient .. ;


Mod .. lidad ac.nlu .. l A He" le"" ~ ",,): 29r.
Mod ... lidod. ac .. ntu .. 1 B (~ " ~ " " " le " ): 6<;
Mod/llidlld o.centuo.[ e Ix Sr. x x x lt x x): 21%
Mod ... lido.d aCelntu6[ D x
(ir. tj/ x x x X x J: 40~
Modalid ...d 6.;en""<.I E (!: '" le " le " re x J: 4::;
L.a rNlC\l6nci ... eon que $0 don lo mo.yoría do estos patrones a.eentu4¡es as m",y pa.,...eeidll ...
1... quo p...,s.. nt ... n dicho," pe.trone. en HG<,<>cio. Co.bo . sin omb<o.rgo. destoeur .. I<,)unllll di _
ro~neia. q",e pu .. d .. n s."" muy signifie ... t;yu . como., po,... ojomplo . olgron oumonto qUO
aquí ho experimentado el osquamo. e
(12,S\: en HONc;o). Di.;ho ...umonto eontinu ... ...." en
var-5ificod.o .... s po$c .. rior ... (s s.S6 ~ en 5. Hil ... rio: 68. 7S~ on B.. "v~c. .. '¡'" C6t~c,,) y pro-
b<oblem .. nea hay q", .. in t .. rpret .... !o como u" influjo sob ,... o 01 glic"n;o ojareido por 01 dJm .. t.-o
yb.mbie", verse de 10000t'" populoridod on lo him"o!ogIol IClti"o-c:ri'lleiono.

S. · El uso quo del O5.;lopiodao m ... yo .. hoea Prudonc:io as su m ... mante r-oducic!o. 5 .. limit..
o. qu;ne" vOM:olI que oncontromO$ f"rmolndo o!:lrofo. eon el glieonio y el tI.lIclopi~eo mO"o ..
an al Profacio d .. C. Al iguol que c" Horoeio, tCldos los v.. r sOSSfl "rg...,i::an '" bo.so do
t...,s mi a mb"" .. medi .. nt .. 1... fi¡o.ci<:I1\ do Jin da pe.lolbrll. ,,"tes y daspu&s do! co"'¡ ... mbo Can.
trol ___ V V _ // _ V V · 11 · V U • U _ l.
x
L.a ... eontuoc:~n e. Oostll.ntc .... gulo.r; el po.erCm le \t' x x x ::e do. diez veeOla .. n ,,1 p .. imor
hemisti,.uio (66,67::;) y di .. ;,: vceeS an al tareero. E" el eo~ de los e"",,o:l 01 miamero eon _
t ..o.lse",.;o"túo.x';/xi.
Los versos quo prOSOl\!4tI uno se:cuon.;i. o.coneu ... l x!iJ." X x x // x'í! x lt lIle ';l x le x JI son
0126,67:; del tot"'l,

6 .· En estrofu de tres e:rtdeco.silo.bos loloeios .slón eseritos lo. himnos e IV y P VI, que
o.rr-ojo.n un toto1 de: 2G4vcrso$.
E l ondoe.."í1l1.bo f"lce;o, como y ... indico.",o," on nuestNl ostudio sobro 10:1 varsos oólieos
Mtes eit ... do, no ho. ,"uf .. ido on su CSqUllmo. cuont;tAt;vO la. mism ... ri¡oeión dA cantidAdas y
eosurasque los otros dosandeell.silo.bos . Ello fue motivada q", .. no p ..ospera:la e" la
vCr:lificllei':mAc:entual.
E n Prudeneio IlÚ" se puede $a9u¡ .. ob:le ........,do an· est.. va rso la. tr.:>d.ieio"ll! os.;;¡o.eibn do!o.
c:.su ..... anero ICls sílo.bas S' y 6~. EstCl os aproximodClm<::nte la. distribueiím de los f",loe;"s
prudoneill.no:::

102
Verses sin nin9Uno de tIC; dos eesuras lLn!eriores: 9~
Versos eon eesuNo en SI sil4b4: 40:70
Con a.ecntulleion A (!i; Ji i x x 1I.Ie x i: x i: ",1: SO %
Con ..eontu",cion B ( .le x x X x 11 ~ X i X i: x): 42, S ~
Sin ninguna d. t ... do .. : 7,S %
Ve~O:S CO!'! ec:sur"<! en 61 ,.n .. ba:
eo" ...e."'u ..eiÓn C (x X Jo: le Jo: Jo: II x Jo: Jo: X x ): 66.67%
Sind;c;h .. .. e""'ua,,¡w.: 33.3J~

¡ .• Eln ..... ' •• ~.:,¡.QO .d~ ...... .: .p•• .:. / ••• ,.,ri••".......noti_.,. ........
...... 1.. ~_ .......... 600.1& ""Laeo"i¡'" nortt>el d. 1... "._......... ,.. . .l. on.' •• nn.'••
n.b..R.... I....
"1 ........ _ _ ,...... ol". _ , _
lud."'4n ...... ~li_d.~. _ ....... n_por . U..... h.ei ..... r ....... ¡ ..... i..... . i"'"'9\OI.";dad. con •
• ¡60rw>d.. _I .. S>aI.b..... pG.,; ...... ~oG,¡",_ ..........¡."""'.li".... I& · .. · tr~.OO •• ' . f_1&
tnodido d.I ••"" •• ..t• • • id ....... ,I.' ..... IUI/.. p.. 'i.D!! • .,.p .. ri.. ogi .. ,..

"1''''.
Dieho._I_.'¡"'" "" ....¡• ..taclo _ _ o.o,.;oeld.d ....... poodoadI ....... _ • •IIft"¡c.o.ld •• Ii .....¡.""od.. ....
....... _ ..... r d_tro d. I"I.. l cl."'."rooo6d¡.,..~."""'4....,.o.

10'
Po,. cu"nlO ocobo.mos de ve" /lc .. r<:/l de c(ld(l vorso po" se poO.r(ldo puedo el lector h4cers c
uno. ide ... d .. 1... pOsición d. Pn..doncio donl.-o d .. 1 p.-oCO.,o ovolutivo do la vOl"sific4ción IMi na.
Al ",doclor 4$IOS p&tT4fos fin«les no podomos e1Iadil" nodo. nuovo ti. cuanto y" h" q ....dado
e"puesto, ni vo.mos tampoco a l"opetir cos_ yo. dicM", con 01 simph, propósi to de hocol"
uno. recopilo.ción fin ... l. No quo ..emo::!. "in emb ... rgo. le .. mino.,. sin un,,::! consido ..aciono"
90"0,..,10:1 :Iobl"e 10. bdse do los datos quO' .lcobomos de obtonO'l" 01'1 10:1 vorsos pr-udcncionos,

1._ Como p .. ime,.., CIU"<lcterilltico gene ... 1 do 0.. 10:1 VOf"SOS "O dOlltoco 1,11'10 gron unifo .. mid .. d
0.1'110:1 ollquomo" euol'llitotivos. Se ti .. nde ..1'I todo," 0110:1 o un e:lquomo de contidodo:¡ eSlc _
f"tIotipodo en el que con mucho f...,cuencio doja d .. funciono. .. la ocuocibl'l - '" uu. constitu yún.
do.o un principio do ;sosilobi .... Son sumomonto esc"",o.s 14$ !"Csolucioncll o lIustitucionos
d(l pios quo puedo.n .. nl....r.o. .. un "umoneo O uno disminución dol n"mOl"<> do "iloboo; del v...."o.
H.. e.quí los por"C .. nt(ljosdo 10.1..$ !"C:Jolucion.. ,;¡ osu.stitucion...,:
O(mel.. o y4.mbico: 1, 36 ~
O(metro yó.mbico c/lt/lléctico: 7. 4S ~
Trimotr'O yó.mbico; 2.04 ~
TrimoII"OY':'mbicoo"taléctico: O
Soptona.. io troc"ieo: O,25~
O'mcl.-o croc"icocato.léctico: O
Totrlt.m .. tro do.ccClico c"t"lóc.: O
Dímolr'O """pÓll:tico catcLlÍlc , : 20.44';:;
V,,""'o al"Quiloquoo: O
Vorso!l eó¡icQ5: O

107
Como SO ve, los do. únicos C$5OS en que se elovo. osto porc:ent .. jo son los C$5OS dol dímo~
tra y~bi_ coto.l.ctico y dol dimotro <lnOop4.ti_ C4to.llIctico.
En el prirneI"O se t~te.. como yo. dijimo. on Su IUSlolU"', do sustib.1~c.i6n dol y4mbo ini.::i .. 1 por
un ...nopesto. En interior co ver'SO no hay ningún otI"O CO$O do I"OSoluci6n. El ...n .. pesto ini ~
ciol •• do.n un 22,37" do los vorsos. ltogGndo &$1: e constituir una ve rillnte do ocho silo.-
ba..s {x x X x X x X x l, mu y frecuonto, pero t .. mbi6n ooterotipe.do. del o.Io .... oti¡:oo.d o pe.tr'6n
sil&.bico-ocentaul do siete silo.b4s x x x X x X X. Se puedo, pu..... docir quo on 01 mmotI"O
yi.mbico cotol&cti_ se ho.n fijado dos patronos :il&'bieo-4centuo.lcs de 3ioto y ocho .:dlo.bo.s ,
¡denticos on cuento o. distribuci6n do ocontos, con lo "n;co diforonci .. do que on uno do ollos
so do.n do. sílobaos átono.s ontos do lo prime ro tboico y on otr'O sólo se da uno si!o.bo. "tono
en dicho. posiciótl..
El C6.SO del dímetro o.nopá.stico cotaléctico e. similar' al onterior. E l olavad o porc:ontoje
do sustib.1cione.s de onope;sto por' ospemdoo no entrolla uno fuerte irNlgulo.rid",d paro lo
isosilabio predominant •• Yo vimos cuando hablamos do o.:;to vel"$O cómo so troto siomp ....
do lo norma gonOr.ll.lizodo on estos vorsos de suatib.1ir 01 primor 4l"'P'lGto o 01 sogundo
(nunco. 1005 dos) por un ospondeo. E l resultodo e$ lo. constitucibn do do05 módulo05 sil6bicos.
uno do ...... ov. y otro d. d,ox sílabas, con predominio dol primero sobre 01 sogundo. En
o.mgg" coso;s le.s O5ilo.bo.s tónicos son tres; la O5 .. gundo y quinto ,dlo.bo.s conto.ndo dosde 01 (¡ _
nol:lOl\ siompre t&rucas. Antos de lo primol"6 sílo.ba. t6nico. d . l verso , e.sí _mo ont .... 0110
~~:::n~~::o~:x~~:'ic~ ~o: ;t:n. °
o s uno s olo., sin quo 01 n"moro lota1 do ,.í1obaos bajo

L..o. isosilobi o os, pues, Un principi .. prod.. mino.nlo tln todozlo:o ver$Os do Prudoncio estu-
diados. Ello es uno primo ro be.so y condición poro 1", rogl.llo.rid",d occntuol.

2._ Pel'O lo uniformidad en 14 ost~cturo do ostos Ver50S no so reduco 4 14 r'Oguloridad do


los ezqU emllS cuantitativos y del númoro do sílobas . Alcon::o. tambion o 10 orgo.nizoc¡ón
de lo tipolag!a verbal. Hay On todos ol1os uno gran regularidad en todo lo r-cforcnte 4 co _
sul"dS, lo.s cuales, por lo genoro.l, su.!!!on sor fijos , E05t ... fijocion de cesu~, con 01 con_
siguiente IIstoblocimionto do miombros cortos (isosil&bic05. scgün 4C4bo.moS de VOl") don _
tro do Cod4 verso l"'IICIuco considoro.blomonto los probobilidodos do combinocion do las
polobrcu dentro do ellos. con lo cuol so pGa'ibilito 4"n más en ~4 CllSo una org=izoeion
uni forme do dichlla po.lobro.s Y. por supuesto, de sus acontos.
Uniformidad dol e.quemo. cuantitativo, del número do silo.bo..!:, do los homi05tiquios, do \o.
tipolagi .. vorbol. son fo.ct .. roz pl"09'l"Osivomente condicionad05 que v;onen o dosembocor
on un4 uniformidad on lo distribucibn do los acentos.

3._ I..o. roguloridod. o.co.ntual do todos y c4do uno de loS vorsos p~dencianos ho. quedado
pe.tento a lo lal"'9'o do nuo5tra "",tudio. Los porcentajos do v .. rsos o.centuolmonto "rogulo. _
ros". aunquO "on unos voeos más elovados quo .. t ...... no dojon nunco. do se r lo lIIufie;on -
tomento altos como pore. no ....sultar significativos on estc sontido,
Po.ro dar uno vi.sión de conjunt.. los I"CI'Unimos todo05 on lo siguiontc ostadístico. Lo.s cifres
de los versos yo.mbo-troco.icos, dímotro o.n ... péstico C4to.Jéctieo y verso ,:u";QuiloQ;Ueo So
rofieron a v ersos completament e homodinos, os decir, Con complota adecu ... eión ont ....
ictus y ocontO$. En los demb v ers..s ost ... s cifres no indicon homodinio.. sino POr"Contoje
de veMlO$ que $0 ojusto.n 0.1 osquemo oconluol quo so fij4rí... luogo en lo vorsifi eoci6n
posterior (vel"$os e6licos ) o simplomento 01 osqueme oc\!ntuol pl"Odominonte ( tetr.!t.motro
doetílieo e",to.\"':tieo, 9\ieonie) . En a\ trímatro yómbi eo y an a\ s optono .. ie t ..oeaiee ¡esdos
llOf"C:ont4jas eo ....... pondon a 10$ do.:s homi.:stiqu ios.

Pe ..eont4jo$do vo ..soscon dist ..¡bueióo regulo. .. do . ..eoota::l:


Olm .. troyó.mbie .. , 49,30%
Drmotro yó.mbiea c4C.. !~et¡eo, 65,79~
r ..rmetro yámbico: 70,23~ //73,79 $
T .. Cmotro y&.mbieo e.>.t4I"etico: 66 r./1 88 ~
S eptena.. io tl'"O<: .. ;ee: S6.41~ 1/81,30r.
Dímetro trocaico cataléctico: 66,67%
Tot..ó.matro dactílico (:4taláetieo: J4,OSr.
Dfr:netro an .. p;:..:stieo C4t.. lé!etieo: 87,8S%
Ven'so arquilOquco; 17,27%
EndeC4.l;líl .. bo ~.Hieo: 100 %
100 •
Asclopio.dee menor: 61 , 17$
Asclepi ..deo rntIyo ..: 26,67$
Cliconio: 40 •
Eodeo."dl.. bo ,,¡caico: 66 , 17%
Endee=ílabo f",leeio con ~asu .... en 6': 66,67%
Endee~nabo falacia con e ...:su.... on 5!: 50 •
Cama sa puado comprobar, por lo 9':,""ral,l05 antarioras poreontajes "upar.. n el SO %.
S ó[e eua.tro e""'O'I qucd .. o cla.... mento po .. debajo do ost.. cifra. Son , PO" un [odo , a\ ta_
trómetro dact!lieo e"t"l"etice y el glieonia; an ombes 1.. eif.... que dames ..quí rep",,,ant,,,
:sólo., como hornos d ieho antOl<, une de les osquoma.s aeootualos predeminontas. Ademós
ninguno. de estes vorses prospera"';e luego en le versifieación aeentual. Los de" verses
da m!Í.s bajo pof"C:ontaje do rogu la.ridad aeantual son el arqui\oquoo y el..."clepiodao mayer.
T&n90S0 On cuaoto que lo m .. yor langitud de .. mOas ver:!oS di~minuyo le.s posibilid4dos de
u n" reguJ4ri::oeión toUtoI de los ..centes. Ademó.s SU e::ltruetu .... r(tmíe .. . o::lpoeialmanto
compleja., 109 ha.eo poco o.propiado .. por.. un" "vorsión"" b<Il1e do oeentos ; e.si lo pl"\leOa.
01 e3C~0 "xite que tuvieron e" le vo .... ifie"'eión o.e"otua.l.

4. - Pero el pcpcl dol4cento de po.l.. b.... en 1.. vors¡rico.cion de Prudencio quizÓJ:¡ no puoda.
va.lorarse On todo.s sus dimensione~ Con unO. a:lta.distica como 100o.nt.. rior , .... ferid .. o lo~
vor.:l"" eom.,¡et.. monte homodino.:l a "rogulare::l " . Hay, como homo. vonido viendo on
eo.pitulo:: .. nterieres , muchos vor:los quo quedo" fue .... del a.nter;e .. recuento. por tener,
por ojom.,lo, uoe .:1010. disceincideneio. o irregula.rided. Por eso hemos venido. est4blo _
c iondo , siempl'"C que ho. sido. portin,,"te, junto al percento.)o Jo. vorSO, hemodinos, 01 por_
ceot4jo de ictu, coincid"ntos Con a.cento. Aquí I..s cifros son siempre I"'Ib.s .. Ieveclos o in _
cluso cases cema el del vor.:s" a.rt!uilaqueo, .. palier de su reducido. proporcion do ver:les
cemplot4monto I"'Cgulerc.s, muc.:striln un olov..dfsimo 9ro.do do homodini .... Ho oqui Un cuo-
dra goltorol con IQ:¡ poreenta.jos de ietus coincidente:: cen a.cento do polo.bril:

Dlmetreyó.mbice: 78, SO::;


Dímotro y&'mbice eG.to.lóetice: 83,JO~
Trímotro yómbice: 85,12::; 1/ 84 , 26:;
Trímetro y&.mbico cot4l~etice: 83 ~ //96 %
Scpten4rio troco.ico: 87,la~ //89,21:;

109
EL....ca.'TO DE LA PALABRA EN LA VEII.SIr.rc.o.crON DE ~IUJDENCIO J
Oimotro trocaico coto.láctico:
Oimotro o.nopO.stico cotoláctico:
87 , 50~
95.50%
JJ
VOMlO orquiloquoo: 84, 79%

5.- Con todos .:ltO!J doto:l y los domós I"Ocogidos o. lo 10rgo de nuo"t,.o e:ltudio ospo,.o.mos
ho.bo,. domolltNWio que 01 o.conlo do po,lo.b.... os un fo.clO,. O ton.,. en cuonto. en lo vo ,.s ifi _
eoción do Pr-udoneio, Lo qu., on co.mbio, ....."ulto. mlr. .. diflcil os pt"Ociso.... e:o;o.cto.m"nlo lo.
,]
función do dicho acento,

1
Roconeeorlo la col090rio. do olomente pertinonto on lo ostructure. I"ÍImic", d", o"te. VOMlOS
serio. ino:o;o.cto, puO:l no co.bo 1... menor dudo do qUO oslorno. o.nlo un .... vo. ..... os do. ritmo
claraml'lntl'l cuo.litotivo, Con ma~r O menor grado do ortificiosidod, lo co.nlidod sigue .. ion-
do portinont. on 0 .. 10. "er~'¡fic"eiÓn. En con:;ocuencio, o lo m6.:o;;mo quo podomo.5 Ilog"r es
o. reconocer que, junto o ese cor¡'eto.r port;n.nto do 1... eo.ntidod sillr.bico, hay un omplio
do.:;orrollo dol oconto de polobl"4 como olomonlo redundonte.

6 . - Olro ..."peclo on el que lo decisión.$o hoeo oün más diHeil 00 01 de detorminor.5; todo
O!JO omplio uSO dol a cento cOrnO faelO,. dc rodund",n c io. fue algo COMeion!o y voluntario
por porto dol "e,.,..ifieodor, O !Ji, por 01 contr",rio, no ¡M.-lIO do .$er un inHujo ...cibido in_
consciontomonto dosdo el ombionto m:'trico _prosódico cir<:;undonlo o uno. simplo conso-
e",onc¡o. dol onquilo:so.monto y ¡i¡.. ei Ón progr•• ;" .. do los osqu.mas cuontitllti"oll do los " er _
.\los. l.o:I pruoba.:: quo on eSle .$ontido homo.$ venido 1'00li:::ondo no s .o n , como ya h .. mo:l
repotido, deci.iva.3. En mucho: e=os no .$On ni siq uioro. indieativll!J , En eo.mbio, on Olros
..... poelos. sobl'O todo .. n 01 do lo. {ro""on c;o. d o u nas eombino.cionos d .. po.lobr<l: r... nto 01
bojo omploo do olr..... ;guo.lmonto pl"Clboblos, sr :lO puodo .neont ...... r ciorto. b..,.o PO'" pen:Jor
quo 01 vorsifieodor no sólo fuo cOn:Jciento do dotorminodos or"Clos ... c .. ntUdlos produeid=
on s us vor!lo:< , :;ino quo incluso 10.$ buscó con ciorto eompl.. cencio..
00 todos mod04, lo qUd si el"OomO:l poder ... firmo.r 01 fi nol d .. oste rocorrido es qUO Pn¡ -
doneio, o pcI"or dol co.Ñctor culto do su vOl...,.ificoción , no fuo on modo olguno impormooblo
oJ influjo do 14 pro.$od¡o do lo longuo. vivo do su :'poco , confirm4ndO!l0 Con 0110 lo :JO!Ipclcha.
quo motivó nuostro trobojo.

110
CL.ASIFICAC ION CENERAL. DE L.OS VERSOS EMPLEAOCS POR PRUDENC!O . • •

O[",alr oy'",bi"o. ••
O[ ..... lro y'mbi"o"&I&lóoCli,,o •.

Trr"'&I .... r''''bieo CIoOI .. 16"li,,0 ••

VERSOS DE RITMO TROCAICO •••••• • ••••• •• • •• •••.•


.."
S&!K .. nariotroea¡eOe&I&lloelieo ..
OI",.lro Lrocaieoe " I&ll.,lieo ..

VERSOS DE RrrMO DACTIL,.ICO . .


.."
H..""'&lrod&CI!!ieo . . ••
p"nll"'&lrod&Clllieo ••
T.lrl",.lrod."UlieoCloOlalloetieo . .. . ............ .. .. . . .. . .. . .. . . ... .. . . . .. . .

VERSO AROUILCXlUEO . ...................... . .. ... . .. .. ........ . ..... . ..... .

VERSOS EOU Cas . •••••.• •• ••• ••• .. .. .. .. .. . ... . .. . .. ... . ... . .. .. . .. .. .

You might also like