QUO VADIS

KAMU YÖNETİMİ
DERLEYENLER
VEYSEL ERAT - CENGİZ EKİZ - İBRAHİM ARAP
İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR........................................................................................ 7
SUNUŞ/Ahmet Alpay Dikmen......................................................................... 11
SUNUŞ/Gökhan Orhan.................................................................................... 17

I. KISIM
TARİH VE DİSİPLİN

1. BÖLÜM
YÖNETİM DÜŞÜNCESİ TARİHİ İÇİN BİR ÖNERİ................................................. 27

2. BÖLÜM
OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDAN TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NE
MERKEZİ MÜLKİ YAPININ İNŞASI..................................................................... 45

3. BÖLÜM
OSMANLI’DAN TÜRKİYE’YE  BELEDİYECİLİĞİN KURULUŞU VE
GELİŞİMİ: TEMEL BİLGİLER, KAYNAKLAR VE SAVLAR....................................... 73

4. BÖLÜM
TÜRK SİYASAL HAYATINDAKİ TARİHSEL KIRILMALARIN
BÜROKRASİ YAZININA YANSIMASI................................................................. 103

5. BÖLÜM
BİR YÖNETİM KURAMI OLARAK BÜROKRATİK KOLEKTİVİZM......................... 135

6. BÖLÜM
KAMU-ÖZEL İLİŞKİSİNİN MÜLKİYET BOYUTU:
KAMULAŞTIRMA TARTIŞMALARI................................................................... 163

7. BÖLÜM
YÖNETİM BİLİMİ’NDE YÖNTEM SORUNU ve KİMLİK KRİZİ
ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME..................................................................... 191

8. BÖLÜM
YÖNETİM BİLİMLERİNDE “İKİ KÜLTÜR”.......................................................... 221
 II. KISIM
REFORM VE POLİTİKA

1. BÖLÜM
DEVLETİN DÖNÜŞÜMÜ VE YÖNETİŞİM PARADİGMASI.................................. 253

2. BÖLÜM
NEOLİBERALİZM, DÜZENLEYİCİ DEVLET VE YÖNETİŞİM................................ 275

3. BÖLÜM
KÜRESELLEŞME VE YERELLEŞME TARTIŞMALARINDA ÜÇ HİBRİT KAVRAM:
GLOKALLEŞME, KÜRE-KENTLEŞME, KÜRE-BÜYÜME...................................... 295

4. BÖLÜM
DEVLET VE DEĞİŞEN GÜVENLİK ANLAYIŞI...................................................... 309

5. BÖLÜM
TÜRKİYE’DE SOSYAL POLİTİKALAR AÇISINDAN BELEDİYECİLİK
TARTIŞMALARI............................................................................................... 353

6. BÖLÜM
İNSAN HAKLARININ MEKÂNI YA DA KENT HAKKI........................................... 367

7. BÖLÜM
KAMU ÖZEL SEKTÖR ORTAKLIĞI NEDİR? NE DEĞİLDİR?
TÜRKİYE UYGULAMALARI ÜZERİNE  DEĞERLENDİRME................................. 383

8. BÖLÜM
KAMU-ÖZEL İŞBİRLİĞİ MODELİ ÜZERİNE ELEŞTİREL BİR DEĞERLENDİRME:
SAĞLIK SEKTÖRÜ ÖRNEĞİ.............................................................................. 403

9. BÖLÜM
TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE DENETİM MEKANİZMASI VE
UYGULANABİLİRLİĞİ...................................................................................... 417

10. BÖLÜM
YENİ KAMU İŞLETMECİLİĞİ VE İÇ DENETİM: İÇ DENETÇİLER
ÜZERİNE BİR İNCELEME................................................................................. 441

11. BÖLÜM
KAMU YÖNETİMİNDE ETİK............................................................................ 467

12. BÖLÜM
KAMU YÖNETİMİNDE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ........................................ 489
ÖNSÖZ VE TEŞEKKÜR
Veysel Erat - Cengiz Ekiz - İbrahim Arap

Kamu yönetimi alanındaki güncel tartışmaların önemli yönlerini yan-

sıtmayı amaçlayan, tarihsel-kuramsal-uygulamalı nitelikte bir kitap ha-
zırlanması düşüncesi, aslında 2016’nın sonlarına doğru başladı. Aradan
geçen uzun zaman, kamu yönetimine disiplinine ilişkin tartışmaların ve
bütün bunları tartışacakların envanterini çıkarmaya, onları yüreklendir-
meye, kitap çalışmasının olabilirliğine inanmaya ayrıldı denilebilir.
Kamu yönetimi kuşkusuz, kendi merkezinde yer alan sorunsal/izlek
bağımlılığını aşmak için yeni nişlere, tutamaklara ihtiyaç duyan bir di-
siplin. Öteden beri “kimlik sorunsalı” olarak takdim edilen bu bağımlılık,
kamu yönetiminde multi-disipliner çalışmaları sınırlamakta ve kendi çer-
çevesine kilitli, otistik bir hale getirmektedir. Bu yüzden, kitapta yer alması
öngörülen ana başlıklar, ilk tasarlanmış halinden epey farklılaştı; dönüşü-
münün son aşaması elinizdeki eser olarak karşımıza çıktı. Ancak bu haliyle
bakıldığında bile daha sonra nereye evirileceği belirsiz görünmekte.
Quo Vadis: Kamu Yönetimi adlı kitabımızın yayımlanmasında en baştan
bu yana iki temel hedef belirlenmişti: Kamu yönetimi disiplininde yeni
çalışmaların ve gelişmelerin ışığında yapılan güncel tartışmaları tanımak,
tanıttırmak; bunu özellikle genç bilimcilere, seçtikleri veya bu çalışma ve-
silesiyle seçecekleri çalışma alanlarına göre yer vererek yapmak.
Modern yönetim-örgüt kuramları, yeni kamu yönetimi, yeni kamu iş-
letmeciliği, yönetişim gibi üzerinde çok durulan konularla ilgili araştır-
malar ya aynı sorunsaldan kotarılmaya çalışılmış ya da farklı alanların
simbiyozu şeklinde eklektik olma tuzağına düşmüştür. Kamu yönetimi
disiplini bu yüzden kaçınılmaz olarak yapı ve işleyişe ilişkin tartışmalarla
sınırlı kalmıştır. Öteden beri kamu yönetimi reformları, (kamu) politika
uygulamaları ele alınarak, disiplini, yapı, işleyiş ve reformlar açısından
irdeleyen önemli çalışmalar bulunmaktadır. Bununla birlikte, tarihsel ve
toplumsal boyutlarıyla bir bütün olarak yönetim sorunsalını ele alan eleş-
tirel çalışmalar az sayıdadır.
 Kitabımız söz konusu ihtiyacın, en azından bir kısmını üstlenmeyi
amaç edinmektedir. Bu nedenle Quo Vadis: Kamu Yönetimi hem disiplinin
içsel sorunlarını, hem de sosyal bilim açısından temel nitelik ve eksiklik-
lerini tartışmayı hedeflemektedir. Bu tartışmalar sayesinde, belki de di-
siplinin kimlik sorunsalına hapsedilmiş bir alanın ne kadar multi-disip-
liner, ne kadar politik-iktisadi bir analiz kapasitesine sahip olabileceğini
görebiliriz. Bunun en bilinen örneği, alanın önemli ustalarından sayılan
Kurthan Fişek’tir. Öyle ki, Fişek 1960’lardan itibaren kamu yönetimi ala-
nındaki egemen ideolojinin aksine multi-disipliner, maddeci bir bakış açı-
sını geliştirmiş, bu yöntemle farklı konularda çok sayıda eser vermiştir.
Üstelik Kurthan Fişek, tarihsel ve toplumsal analizin zengin malzemesin-
den, sosyal bilimlerin geniş ufkundan yararlanmasını da bilmiştir.1 Kamu
yönetimi alanında “kimlik sorunsalı”nın açmazlarını aşmak için farklı di-
siplinlerden yararlanabilen, eleştirel bakış açılarının geliştirilmesi oldukça
önemli görünmektedir. Bunun için genç ve özgür düşünceye yer ve fırsat
tanımak da gerekiyor. Sadece akademik-bilimsel kurumlarda değil, top-
lumsal bilgiyi yaygınlaştırma çabası içinde olan tüm kesimlerde filizlenen
her girişim, ortaya çıkan her ürün, aydınlanma adımlarının bir parçası
niteliğinde sayılmalıdır. Bu anlamda da değerli ve önemlidir.
Bu çalışmada kamu yönetimi disiplininde en çok tartışılan başlıklara
yer verilmekle birlikte, yeni bir araştırma evreninin ve kazı alanının yara-
tılması da hedeflenmektedir. Kitap, “Tarih ve Disiplin”, “Reform ve Poli-
tika” ana başlıkları altında iki kısımda, “yeni” seslere yer vermeyi ve bu-
radan çıkan tartışmaların zenginleştirilmesini amaçlamaktadır. Katkıların
niteliği, kamu yönetimi alanındaki tartışma çerçevesini oluşturmanın yanı
sıra, aynı zamanda yeni açılımlar ve olanakları da gösterecektir.
Kitap çalışmamız en başından bu yana yazarları tarafından önerilen
bölümlere, düzeltme ve eleştirilere tamamen açık olarak tasarlandı. Her
yazar kendi alanında katkı yapacağı konuyu, kitabın ilk planında belirle-
nen ana başlıklara serbestçe yerleştirmeye gayret etti. Umarız ki bu gayret,
eseri, genel olarak alana ilgi duyan herkesin katkısına açık hale getirir.
Bugünün Türkiye’sinde, eğitim ve bilim emekçilerinin ne büyük zor-
luklarla çalıştıklarını ve bunlara direnç gösterdiklerini, birçok güçlüğü
göze alarak bilimin gerçek yolunda yürümeye çalıştıklarını bilerek, di-
renci ve umudu olabildiğince çoğaltma görevimizin olduğunu kabul et-
memiz gerekiyor. Bu bilinçle, sosyal bilimlerin her alanında yapılacak

1 Fişek’in hem bu yazına ilişkin serüvenini hem de önemli yazılarını izlemek için kitabımızın
bölüm yazarlarının hazırladıkları şu kaynağa bakılabilir: Demirelli, L. ve Aydın, R. (Ed.)
(2016) Kurthan Fişek: Das Yönetim-Devlet, İktidar ve Bürokrasinin Marksist Analizi, Nota Bene
Yayınları, Ankara.
katkılar, tarihsel, eleştirel bakış açısının yaratacağı tartışmalar, gerçekten
çok değerli görünüyor. Ayrıca bu durum, sosyal bilimci için de ağır ama
üstlenilmesi gereken bir sorumluluk. Bilim sadece binalar, kurumlar ve
personelle sınırlı bir dünyanın veya tanımların, kuram ve modellerin içine
sığan bir şey olmadığından, özgürce bilim yapmanın alternatif yollarını
aramak, adeta bir zorunluluk. Her şeye rağmen umutla direnmek, özgür
bir toplum için özgür düşüncenin ve bilimin aydınlattığı yolları aramak
gerekiyor.
KATKIDA BULUNANLAR
Çok sayıda bilimcinin, ustanın ve dostun kitaba yaptığı katkılar unutul-
mamalı. Büyük bir sabırla kitaba fikir veren, bölümlere hakemlik yapan,
eleştiren, öneride bulunan, iğne veya çuvaldız batıran, orasından burasın-
dan dokunan, çekiştiren, bu çorbada tuzu bulunan herkese şükranlarımızı
sunuyoruz. Onlar olmasa, bu kitap çalışması sadece hayal edilen bir tasa-
rıdan öteye geçemezdi; ne kadar teşekkür etsek azdır.
Ahmet Alpay DİKMEN
Arif ERENÇİN
Bekir PARLAK
Birgül AYMAN GÜLER
Bülent ÖZÇELİK
Erhan ÖRSELLİ
Esra DİK
Gökhan ORHAN
Hakan ÖZDEMİR
Hasan Engin ŞENER
M. Naci SEVKAL
M. Sertaç TÜMTAŞ
Mihriban ŞENGÜL
Nuray ERTÜRK KESKİN
Ozan ZENGİN
Saadet AYDIN
Selime GÜZELSARI
Seriye SEZEN
Sonay BAYRAMOĞLU ÖZUĞURLU
Sultan K. ARAP
Uğur EMEK
Yahya DEMİRKANOĞLU
Yeşim E. ŞAHİN
Yılmaz ÜSTÜNER
Nika Yayınevi