,

SYNTAXIS
ORNATA, Seu

De tribus Latinas Linguae

VIRTUTIBUS,
PURITATE, ELEGANTIA
COPIA.
In ufum medi* & lupremas eram-

VIENNA AUSTRIA,'
Typis 'Wolffgangi Schwcndimann, Itnivcrii.
tatis Typographl. Annd 1739.

Irapcnfis Jacobi Thcobaldi Lud^ig» Bifelio*

,
pegi P rivilcgiati. ©<(>UD&<n p. 20. fr.

Digitized by Googl
 PRAEFATIO. '
• 4 » • I

Ua alias Vbrafeologice meet dudum editae

Q ,
J
praemiferam Prolegomena , denud acfe-
orfim excudenda duxi > qud latius
cpujculi , putO) non inutilis ufas pertineret y

& ad eos etiam , quibus Phrafeologia ad manu

non efl Adjeci tamen , dempfi y mutavi non
t

pauca ; qua firiBihs ibi dixeram , ad Ty-

ronum captum r ad quos baec opella dirigitur
maximi, pluribus hic & diJlinBius expofui.
JAe Praeceptionum curjits 9
ac oeconomice to-
fius conjpeftus interfijleretur identidem 9
exempla longiora ad calcem feu Appendicem
rejeci 4 Verfionem denique vernaculam ,
quod nonnullis videbatur , fubjunxi eo conji-
lio , ut infirmiores item e fummis his lineis

difcernerent , quodnam fit ver ce antiquae &

Latinitatis ingenium , qui color , quce facies?
et Barbariem fuam 5 fin minus emen-
darent , agnoficerent
minimum .

De
Digiti
 43? ( 3 ) ffct*

De tribus latini Sermoni^fj

Virtutibus, ''
/&iS'
^ f\T
f

Puritate , Elegantia ,
Utd in linguarum (ludio primum> quid fa-
cundum ? Primum eft, ut vocum
fingularum fignificata memorias man-
dentur vf/w«>«utSyntaxisfeuarsverbafin-
:

gula apte inter fe, ac ad linguse cujusque inge-

nium fine vitio ftruendi difcatur. Haec duo
qui tenuerit, intelligetur & intelliget utcuii-
que, nondum operis totum abfolverit.
Quid ultra requiritur ? In quavis politio-
relingua operam dant infuper, non modo ut
folascifmos devitent , fed Fure loquantur ac
feribant , id eft Verbis & loquendi generibus
linguae fuse Propriis ; a. Nec vulgaribus tantum
fed Elegantibus & dele&is ; 3, Ut Copiose de-
mum lententiam eandem multiplici jucunda-
q uc varietate efferre norint.
• Quibus prajidiis tres ha Sermonis Virtutes , Pu-
ritas, Elegantia^ Copia comparantur ? Hebraea,
Graeca, Latina, quas vulgo DoBas , fcientiis
nempe difeendis fervientes , vel Mortuas ap-
pellant, qma nulli gentium jam in ufu vernacu-
A a lo

Google
 «I ( 4 ) &§*
Jo fiintjhse inquam lingua? earumque Virtute*
unicd a Mortuis^ nempe libris eorumque diutina
attentaque pcrvolutatione petendae furt ; Eo
tamen pa&o , ut Le&ioni , praeter periti Magi-
ftri du&um feribendi exercitatio , imitatioque

conjungatur. Nobis in praefenti dc Latina

duntaxat reseft.
In quo fit a tfl Puritas latina lingua ? ty. Al-
tera in fingulis Verbis ; In tota fententia, feli
Conftru&ione Utraque in co fiftit,i c ne
altera.
alia Verba , aut Loquendi Modi adhibeantur , ac
quae latini Sermonis originibus , naturae , inge-
nio Propria i domeftica ac veluti nativa ; opti-
mis Romanae Reipublicae temporibus do&ifli-
morum hominum confuetudine recepta, litte-
risque tradita fuerint. Abftinendum verd No-
vatis Jabente jam Romani eloquenti^ excogita-
tis
;
Vel Obfiletis nempe d vetuftiflimis Tempo-
ribus in ufum revocatis; Vel Barbaris ,
per pc-
segrinas linguas inve&is,

CAPUT PRIMUM.
Ve Puritate y quaejlinftngulis Verbi:,

ylN non pro Utin is Propriisque vocibus habenda

funt omnes } qua in latinis Lexicis acDt&iona-
reperiuntur ?
riis Haudquaquam. Illi nam-
que bona, mala, nova, obfoleta, barbara fe- ,

mibarbara fin£ diferimine congeflerunt eo fine,

ut cujusvis vocis notionem germanicam quae-
 4s» C s ) 8*
rentibus fuggerercnt, non it£ro ut in loquendi
ufura vertantur. Vide infra in Appendice ,
N. I. pagina d fola littera A . celebris Lexi-
cographi Kirfchii excerptas Voces Barbaras,
omiflisiis, quas ipfe adjetto figno pro Bar-
baris notavit»
Quartam igitur Pura funt &
genuina Ver ia ? 1%.
Quae apud Authores aureae aetatis reperiuntur.
Comple&itur haec stas ducentos prope ante
Chriftum annos , nimirum inde fecundo Pu-
al

nico bello ad extrema Augufti tempora. Aurea

vocatur, quod eadem feriptores floruere cla-
riflimi,quorum nitor & latinitas omnibus de-
inceps faeculis pro exemplo, normSque eflet;
fic ut fufpe&um faltem habeatur ,
quid quid
apud horum quempiam non extet. Omniqm
princeps eft M. Tullius Cicero' unus inftar
omnium, latinitatis probae thefaurus quidam
& regula certiffima; d cujus unius libris linguae
hujus opes omnes erui poflint.
Quinam praterea funt hu jus atatis Scriptores ?
lji. Ex antiquioribus M. Accius Plautus Co-
moediarum Scriptor, quem Varro ipfe ac Cice-
ro omnis Romanae eloquentiae parentem ap-
>ellant: Ab hoc Terentius, Lucretius, Virgi-
Jnis, Horatius, Ovidius, Tibullus, Catullus,
Propertius, Poetae. Salluftius, Jul.Caefar, Cor-
nelius Nepos, Hiftorici. Catonis itdm & Var-
ronis fragmenta.
QgAjuit Latinitatis atas argentea ? w. Primum
A 3 poft
 1

;
poRChrifti ortum
:
m c
quod & duodecim Caefa*
,
6 ) fe*

rum appellatur, faeculum, quo venuftas illa de-r

florefeere, voces prioribus illis inufitatse usur-
pari, Cicero jam prp inimitabili haberi coepit.
Ex his Scriptoribus primi, Phaedrus nempe &
Hyginus, Velleius Paterculus, & Curtius proxi-
me ad latinitatis aurea? puritatem accefs£re.
Reliqui funt: Juftinus, Valerius Maximus Hi-
ftorici. Tum Cornei. Celfus, Columella, Pe-
tronius Arbiter, Seneca uterque, Lucanus, Ju- -

venalis, Perfius, Pomponius, Mela.

Qui funt Autbores atatis JEnea ? ty. Poetae i*
Silius, Statius, Val. Martialis. Hiftorici: Pli-
nius, Florus, Suetonius, Corn.Tacitus, Plini-
us Junior, Quintilianus, Solinus, Frontinus.
ferret, i. Gellius, Apicius, Apulejus, Pal-
ladius, Scriptores Hiftoriae Auguftae, Marcelli-
nus, Marcrobius, Claudianus, &c.
Nullis igitur Verbis aliis uti licebit y nifi aurea ilici,

jtateufitatis ? Etfi argenteae aetatisScriptores

ab aurea illa non plurimum diffideant , Voces
tamen nonnullae hadenus inufitatae m ufum
venare ; ut
Nullibi - pro nufpiam.
Converfatio - tonfuetudo familiaris.
Officium - < dignitas, munus.
Exceflus - - delidum.
Taxo - - reprehendo.
Interim - - interdum.- ,
•
t1

Infulcire » • • •- infercire.
f • Confu-

Digitized by Google
 •f& ( 7 ) 8*
Confumo,<tr, pro Perficio, abfolvo,'
Imputare alicui - afcribere, aflignare. -

Profe&us . - - progrefTus,progrelIio;
Experientia rerum ufus rerum.
Privilegium , .
- - Beneficium,
Sub meo nomine - meo nomine, &c.
Ceterum haec Regula tenenda eft latinita-
tis veraecandidato , ut aureae aetatis Authores
unice fequendos fibi proponat. Olim , ut
£ fcholis emancipatus fuerit , etiam Pliniano,
Seneciano,Gelliano, &c. licebit effe.
Qui agnofc et Tyro, cujus at at is nota fit vox qua* &
libet ? ly. Confulenda funt Di&ionaria , ut

Thefaurus lingua2 latiriae , Thefaurus Bafilii Fa-

bri, Nizolius, &c. aut ficui magna ejusmodi
Lexica ad manum non funt, Di&ionarium vul-
gare, &infpiciendum, quos authores, & an ex
aurea illa aetate afferat. Quam vocem in Phra-
feologia non repereris, tantum non certum ha-
beto, minus latinam efle.
jit nimis molefium tfi , Vocem quamlibet inter
fcribendum & legendum , ad hanc Regulam expen-
dere. fy. Id &operofum nimis, neque necefla*
rinmeft. Eae folum Voces examinandae, de
quarum probitate dubium fuerit. Dubitari au-
tem poteft de iis, quas germanicam aut peregri-
nam originem apertd praeferunt : 2. Quas ter-
minationem habent fufpe&am 3. Quae in Al-
:

phabeto Barbaro faepius , nec perfun&orid re-

legendo, lefta a tereminifccris,
A 4 Qua

y Digitized by Googl
 ,:

*(*)*»
&udVo6es aperte Germanicum quid fonant ? K,
E pluribus millibus aCaroloDuCangioconge-
ftis, paucula infril in Appen* N. II. pag. 4. at-
texam. De caeterisquae magno numero apud
'authores ligneae &
luteae aetatis ad decimum
quintum faeculum occurrunt, adultior ipfe ju-
dicabis*
Qua terminationes habenda funt pro fujpeflis}
Nomina in /'<*, ijja y ifla, tas, antia , entia , ura,
mentum ,
Etfi cniin Nomi-
or/«iw,
na harum terminationum permulta genuinae la-
tinitatis funt, plura tamen ad eorum fimilitu-
dinem praeter jus ac morem veterum a Novato-
libus indu&a funt. Talia funt latina in ijfa, ut
Ducijfa , frincipijfa, Comitijfa , Perceptorijfa , Dofto-
rijfa,&c> Reliqua videin Appen. N. III. p. 5.
Quodnam ejl Alphabetum Barbarum ? In-
dex eft vocabulorum quorundam omnino bar-
barorum quotidiano tamen in ufu nimis fre-
quentium ; & a quibus lingulari quodam ftudio
repurganda eft di&io. Vide in Appen. N. IV.
pag. 7. Hunc indicem faepius relegifle non
*'

parum juverit.
Igitur his vocibus omnibus mihi inter dittum erit ?
*
3g. Nifi imperitus aut barbarus haberi velis, ab
omnibus. Ruditatis enim eft & ignorantiae
ciim meliora fuppetunt, deterioribus uti. Qui
ab ipfis Grammaticae incunabulis viae hujus du-
cem fidum peritumque na&us fuerit, labore
non maximo egregie latinus evadet.
Atqui
\

Digitized by Google
 ,

(9im-
Atqui inde ab Ciceroniano avo, multa funt nova
itiventa tiliis incognita ? Cicero , quin ratio
ipfa docet, rebus novis nova excogitanda no-
mina. Nec mirum, fi per duodeviginti fecu-
la, in Ecclefiaftica& politica Republica muta-
ta multa; In fcientiis, Mathematica, Archite-
ctonica, nautica, militari, mufica, cibaria, ve-
ftiaria, forenfi, medica, hortenfi, bucolica, &c.
multa nova inventa funt. Ejusmodi de rebu*
ciim fcribendum erit, aut loquendum , cave nc
putidus fis, ac affe&atus, Utere idiomate
icholaftico cum philofopharis, archite&onico
cum de aedificatione &c» fermoeft. Utendum
tamen Vocibus, quae ad Latinae rationem ac-
cedunt propius, & £ fcriptoribus hodiernis me-
lioribus, in code argumento verfantibus adhi-
bitae, jara que confenfu do&oru probatae apud
Nomenclatores v*g. in Indiculo univerfali Pomai$
Apparatu eruditionis p. Pexenfdder ali6sque repe-
riuntur. Vide fpecimen de bellicis in Appen*
N. V. p. 2 6.

CAPUT SECUNDUM.
Pe Puritate feu Proprietate
,
qua ejl
in Sententiis ,
Quid Sententia Nomine intelligis ? & qutuant
•fi ejus Puritas ? Sententia idem eft, Con-
ac
ltru&io integra , feu fenfus Nomine &
Verbo
completus. Ad ejus Puritatem haud fati*
eft, quod Verba fingula proba ,
fint & latina
A 5 nili .

*
i

Digitized by Google
4

fsSf C io ) tfc*
nififlru&ura item verborum latin® linguae in-
genio confentanea fit. Quemadmodum d la-
pidibus etfi pulcherrime quadratis aedificium
inaequale &vitiofum Turgere poteft.
QuiAus vitiis Uditur latina fententia Puritas ?
Solecifmo&Barbarifmo. De Solecijmo vw
tandoSyntaxis pra2cipit,regulasquetraditCoti-
ftru&ionis emendatae. Harum tamen regula-
rum vel negle&u, vel ignoratione fattum eft, ut
horrida adeo, puerisque ridenda evaferit ora-
tio eorum, qui ante Maximiliani I. tempora ,
ducentos nempe & amplius annos fcripsSre ,
quorum libri etfi minirnd indotti, ob ftyli fqua-
lorem a paucis continguntur. Quosdam fo-
laecifmos ita fibi fecerunt familiares, ut velutjus
civitatis adepti viderentur. In quas Grama-
ticae[Regulas offenderint maximi Vide ia
Appen. N. VI. p. 27.
Remoto folacijmo jam pura erit [enuntia ?
Minimd, nifi ipfi modi loquendi itdm fint Pro-
frii , ideftclaflicisauthoribusufitati, ac latini-
tatis mori conformes. Linguae cuivis fui
funt velut domeitici Loquendi Modi , feu lo-
C[\fev\(\\Genera[c.i\BhrafeS)(cu Idiotijmi, feu quod
latindfonant, Proprietates. Indefit, utquamvis
fealus quivis in qualibet lingua exprimi poflit,
multae tamen fint fententias , ad quas ex-
primendas in alia lingua Verba alia adhibere
oporteat. . 3 . ,

Da Exemplum? 'Sl. Opus eft. numeris omnibus

. .. a '
a£folutum ,
 .

4s3 C n) E*
ahfolutum , Latinus eft loquendi modus. Si
Germanice vertas Numerus : ein 3df)l /
omnis alle^/ abfolutus t>olIenbet : SDigifieitt
SBetcf »onalkn3at)I^nt)olIenDet/ inepta fo-
ret & barbara di6tio. Germani dicimus £)i§ :

ift etit bon alie» ©tuefen auSgemact)* $Bercf,

E converfo : (£tnem t>ie ©tange» balten/
Idiotifmuseft Germanicus. Si latine vertas,
alicui perticam tenere, monftrofum fuerit,- Aliis
enim Verbis latini fenfum eundem exprimunt, ,

dicuntque ; Partes alicujus tueri ;

Alicui pras-
fidio effe.
Quid igitur efl &arlarifmus finientia? ty. Prae-
ter aiias fpecies fccdiftimus eft, & frequentifli-
mus, cum IdiotifmumGermanicum feu modum
loquendi Germanis proprium in Latinum in-
vehimus, ficutnon tam fententia fententiae,
quam Verba ipfa Verbis fingulis refpondeant.
Uti fi aflidentem Magiftro accufes : &et 33ub
gibt mit fetn gneb, Ifle Puer mihi non

datpacem. £<\t mtr £%fetae» gegeben, Ve-,

dit mihi colaphos micb bepm ^)aar ge*
Itommeily Accepit me apud capillos. Quid hac
latinirate barbarum magis & impurum ? Lati-
ni fententias easdem in hunc modum red-
dunt: Ifte puer me inquietat. Colaphos in-
fregit, Capillos vulfit.
tAtqui pajfim fic loquimur . jg. Hoc nempe
malum illud eft cum tau^a latinitatis ftrage tam
late pervagatum, Nec pueri foliim ita loquun-
tur,

Digitized by Google
/
 4Si
C ) » I»
de qua meminimus aetatis Scri-
tur, fed lutes,
ptores plenqueGermanifmis ejusmodi, Italis-
mis, Galllciunis, Polonifmis, feripta fua inqui-
narunt adeo , ut fcfdribendi genere diftinguere
liceat, Italus, Gallus, Germanusve fuerit au-
thor. Certd Germanus cft piiflimi opufculi
author, cujus ea funt : Si {cires totam Bibliam in-
terius & exterius. SBamt bu bte gange SStbel
au&unbmroetibigb&tintelL Hait oculum fu-
ferte . .£)abeeln2UlgaUf Dtd). Teneas te apud
Dominum . -£>alte btd) bC|> bCItt ^>er2tt» Ecce
cjukm bonam vitam habet ille. @t|)C 1DCI$
'
£cben {)at jetiet/ K* Modi hi loquendi Ger-
manis proprii nequaquam iisdem Verbis red-
dendi, fed retento fenfu eodem modi loquen-
di lati nae Linguae Proprii fubftituendi erant in
hunc modum Si Biblia tota memoria tene-
*.

res, Attende tibi. Confide in Domino. Quam

commodS vivit ille, &c. Obfervationes quas-
dam, cum generales*tum lingulares de frequen-
tioribus ejusmodiGermanifinis Vide inAppen.
N. VII. pag.3o- Habes ibidem Indiculum fen*
tentiarum aliquot Barbararum, quae apud per- •

multos in ufu funt.

Multine funt Latinis Idiotifmi feu Proprietates,
muinonniji aliis verbis germanice verti queant ? B£.
Magna fui parte Latina cum Germanica con-
venit,abundat nihilominus Phrafibus , feu Io-
quendi generibus, in quibus omnino diferepat.
Difcrepantias has in Flore latinitatis pulchrd
ex-

Digitized by Google
 (*?)«*•
expreffas, collc&asque reperics, v. g. in Verbo
Mitto : Aliquem miiTum facere » germanis eft>
(£tnett mepfecn / abbancfen. Nuncium alicui
mittere. (EinemauffuntJen/abfaqcruc. Mit-
tere fanguinem. 3w
2lbet lafftrt* Mittere
fub jugum. Ubermtnben ?C. Plura exempla.
Vide in Appen* N. VIII. p.37. In verbis: Facio,
Jio) eoy teneoy manto Nominibus Animus^ Pars%
. :

Frafenty Projettust Ubi nota Idiotifmos tantum

afferri, omiflisiis, in quibus Verba eadem ac
Nomina germanica verfioni etkra ad verbum
refpondeant.

Igitur Phrafibus feu Idiotifmis exceptis latina

emnia ad verbum in germanicum convertere potero ?
ijj. Cert£. Itaque de juventute litteraria bend
meriti funt, qui excerptas d Cicerone, Nepote,
Caefare, Livio, Curtio, &c. phrafes latinas ger-
roanic£ verfas, ideft Phrafeologiam Cornelia-
nam, &c. edidere. His inftru&us Tyro fedu-
lus, marte fuo, folo Di&ionario adhibito ad le»
gendos authores accedere poterit. Pro exem-
plo fit epiftola 15X.14. quam nullo prope ver-
bulo mutato commodd germanicam facies*
Conftitueramus, ut ad te ante
SEBit batten toeff gefleUt/ n>ie id) bir &u t>oc
fcripferam , Ciceronem Cae-
aefebeieben ^atte/ beti Ciceronem bem Cae-
lari obviam mittere. Sed
far entgegen iufc&icfcti ; Sibe* m babett bi<
Con-

Digitized by Google
 »

«a C H 3 WOr
confilium mutavimus, quia de ejus
feti ©d)lug gednbert / nmlen roir bon bejfett
adventu nihil audiebamus. De cae teris

, StnEunft tiid)t$ \)5retert* SSott beti ubrigeti

rebus, etfi nihil novi erat,
©ad)en/ obroobl nicptS tteueS mare/ werbeft
tamen quid velimus
8c hoc tempore
t>o(^)/ roa^ ocrlangen / uttb &u biferSeit
rotr
opus efle putemus ex Sicca
'
ttot&icj &U fepit bermepnett / bon bem Sicca
cognofcere poteris. Tulliam
mel)rer$ bernemnten tbnnen» SMe Tulliam
teneo adhuc mecum. Tuam valetudinem
|>alt td) nod) bep mir. S)einc 0efunbbeit
cura diligenter.
beforge fleifFtft* .

Viden’, ut non modo fenfus idem, fed Ver-

ba prope omnia linguae utrique fint communia.
* non omnes ejus epiftola perinde plana funt ?
jtf. Nihilominus epiftolarum etiam longiorum

magna pars haud plurimis phrafibus conftat,&

contextus ferd totus, verfionis eft non ad mo.
dum operofae. Phrafes eminentiores prae-
longae ad Lucejum EpiftolasL. 5. Ep. 12. Item
ad Dollabellam L. 14. Ep. 19. ad Marium L. 7.
Ep.3. Vide in Appen.N. IX. p.41. .

Et quia Claflicorum nullus aeque limpidus

facilis, brevis eft ac Nepos, e Themiftocle ejus-
dem vide excerptos Idiotilmos. N. X. p. 43.
Multine item funt Idiotifmi Germanici ? R2.

Plures

Digitized by Googl
 '

•338 ( *s ) SfcS*
Pliires ac ia ulla feu viva, feu mortui lingua.
Loquendi generum feu adagialium&u alioquin
libi wtn propriorum haec eft ubertas, ut
haud pau-
lo majoris peritiae ac laboris fit, c Germanico
in latinam, quam viciflim vertere. Solum. ver-
bum, tj)tin/ macbeit/etfiin multis cum latino
concordat, prop« centum phrafes progenerat,
•
ab latina plan£ abhorrentes. Vide in Appen.
N.Xl.p.46. .

Obferva item in paradigmatis verborum,

fiebett/qeben/ foalteny 6kibai/fe(>en/laflen/
leqen/fcblaflen/bringen. Quamphrafis utra-
que inter Te diflideat, quamque pronum fit , uc
Tyro quidpiam £ Germanico Latinum aut vi-
j

i
,
ciflim redditurus , fi verba verbis aptet , in bar-
barifmos fententiae rurpiflimos & germanicam
quamdam latinitatem incidar. Vide N. XII.
pag.49.
Quid de Adaoialibus ldiotifmis memorabai ?
j

Gentibus omnibus etiam barbaris Tua funtada-

gia , vel in vulgari fermone familiaria adeo,
ut quandam veluti linguae partem faciant.
Latinorum adagiorum ChiliadesErafmusqua-
tuor congeflit. Horum quaedam ad verbum ger-
I
manicd reddi pofliint ut : Propria laus fordet*
,

(gtgttt £ob ffincEt. Cornix cornici oculos non efi»

fida <£iu .frrdfye beiff ber anberen fein 2Iuq
.

Olig/ it Caeterum adagii fenfus primum re&d

intelligendus , -ac tum alio verborum habitu
conveftiendus erit,. Germanica, quorum pltt*
‘
ri

Digitized by Google
 •

( 16 ) ft*
ra it£m millia apud varios colleda cxtant, par-
tini in Alleri & Bcyeri Lexicis lacind verfa ha-
bes, Exempla quapiam Vide in Appen. N.
XIII. p. 54. .

Hanc in Sententiis Puritatem qua arte covfequar ?

In clafficorum Authornm Iedione fita funt
omnia. Si juvenis grammatica dodrina rite
imbutus Epiftolas & Orationes Tullii, Caefa- •

rem,Salluiiium,&c, nodurna triverit diurna-

que manu, explanantem Magiftrum magna at-
tentione audiverit, Itylum confuetis in Huma-
nitatis ac Rhetorica? fchola exercitationibus
poliverit , nihil oberit ,
quin £ barbarie hac
emergat.
Quid autem puero proflandum ? Quiius adju
mentis utendum ? Ut in his initiis imaginem
aliquam ac deformationem quantumlibet ru*
dem verae latinitatis ducat, efficiet. I Auditio -
ne praeledionum, quae in fchola habentur, 2.
LeBione privata, 3. Scriptione^ quae duplex eft,
vel didatorum thematum compofitione, vel
compoliorum in germanicum refolutione , t

quod idem eft ac Verfio,

1 , Quid commodi capiam ex Auditione proleEli-
anis ? i)j, Explanantur in Prima feu Infima, Phae-

dri fabellae, Stobaei fententiae ; In

Secunda una ,

minimhm aut duae vitae eX Cor, Nepote, Epi-

ftolae Ciceronis breviores, Progymnafmata ali-
quotPontani; In ttrfMEpiftola?Ciceronis lon-
giores, Cato major, Libertinus ex Curtio ;
In
Quartt1 -

Digitized by Google
 431 C 17 ) 8»
Quarta fomniu Scipionis, liber unus de Officiis,
floresPoStarum, Ovidii elegi* quaepiam, Indi-
cantur IdiotifmiLatinae, & vocumErymologis,
quae una eft ad Proprietatem Sermonis confe-
quendum via certiflima. E tot quadriennii
Grammatici praeleftionibus fieri vix poteft,
quin multum adhaerefcat, fi conftanter &ritc
excipiantur.
Qui excipienda ejl Praletfio ? &. Adhibenda,
quanta maxima poteft attentio ; cohibendus
ab evagationibus cum oculis animus, haeren-
dum in ore Magiftri, fingula in paratum ad id
libellum referenda, quae domi in ordinem al-
phabeticum deinde referantur, releganturque
faepius, ut memoria^imprimantur magis.
2 , Quid nomine Lettionis privata intelligis 1 RJ»
Chm in fchola etiam mediocrium ratio ha-
benda ;feftinandum lentd ; repetenda faepius
&
eadem inculcanda, nec adeo multa explica-
ri poflint,efficietPraeceptor fidelis, utDifcipulus
feftis ac vacationudiebus minimum,
in dies, aut
conftruftiones aliquot £ fabellis, Cicerone,
Nepote, Curtio &c. in Germanicum conver-
tat. Hoc privato, & per hos annos nunquam
intcrmiflclaborc incredibile quos progrefliis
faciet tyro, cui ingenium natura felicius, & ftu*.
dendi opportunitas major, & Paedagogus peri-
tior obtigerit.
i. Quid fcriptionis nomine intelligis ?
ty*
Thematum vernaculorum in latinum convcr-
B ' fionem.

Digitized by Google
. Jkr ,
 ,,

•fcS C ) 8*.
fionem > feu Compofitiones folitas intelligo.
Ea didandi duplex eft ratio.^/rerdltalis, Gallis
Belgis, Rhenanis Provinciis ufitata, qua drfci-
pulisdidati argumenti fignificationes £ Didi-
onario conquirenda? relinquuntur. In eam
rem Gallico -Latinum extat Poma?i Lexicon,
Germanico-Latinum P. Aller, &Bayer, locu-
pletia adeo ut Gallicus Germanicusque Idio-
tifmus vix ullus occurrat ,
quem ibidem non Ia-
tine verfum reperiant, fi
( quod ante omnia do-
centur) quaerendi methodum calleant, Hac
via dedudi adolefcentes animadverfo linguae
utriusquedifcrimine fenfim Proprietatem lati-
nam & praeclare imbibunt.
Altera ratio eft, qua voeibus thematum ver-
naculis, fuae fignificationes latinae a Magiftro
didantur, a pueris deinde ad fyntadicas regu-
las componendae. Ut fi in themate fit :
foat feinen #anfcl nedobretn Didabitur,*.
Cauja cado, (£r l)at fiet) $u 2oi>t aeforci)ten.
Metus. Exanimo. (£rift bep it)nt JU^naDctl
lommen. Gratia Ineo. &c.
Aliquid de ver[tone in vernaculam tangebat. $£.
Uthaec Verfionis exercitatio, quam domi fal-
tem fufcipiendam fuafi, fiat utilior, epiftolam
v.g. Ciceronis, locum aliquem £ Nepote, Cur-
fio, Pontano,&c. Latine reddes, ac tantisper
tepones. Interpofitis hebdomadis aliquot
germanicum tuum latine transferes, transla- -

tum cum ipfo Ciceronis, Nepotis, &c. loco

conferas,

Digitized by Coogle |
 ) ,

•wi C19
conferes, & emendabis. Haec induftria ut ad
Puritatem & Elegantiam linguae comparandam
utilitatis maximae a Quintiliano, P.Juventio,
& Praeceptoribus Grammaticis omnibus miri-
fici commendatur. Vide in Appcn.XIV, p.$8.
fubjc&as epiftolas Ciceronis Lib. 12. Ep. 1 7.
& 19. ad Cornificium, &ame , quoad licuit
ad verbum germanici fa&as , in latinum tra-
ducito; traauthsobfervato, ubi & quantum a
Ciceroniaftis differant.

CAPUT TERTIUM.
De Elegantia Latini Sermonis.
(jtfa eft altera virtus Latinitatis ? r . Quam-
quam ornata fatis videri poffit epiftola
narratio, Chria &c. Si a folaecifmis ac barba-
rifmis Puragenuinam latinitatem fpirarit ; ad-
,

jicienda tamen erit Elegantia. Itali Hifpani, ,

Galli, Germani, fuae linguae ad fumum nitorem

perducendae causa nobiles Academias inftitu-
£re. Quin gentes omnes Turea, Perfae, Indi,
Sinenfesut in vi&u, habitu, ritibus deleftum
adhibent, ita linguae quoque venuftatem qua-
lemquale fefrantur,cultiusque feribunt, quam
loquantur ; & in aula nitidius, quam ruri lo-
quuntur. Quidni cura eadem latina , nempe
fcieotiarum omnium inftrumentum habeatur ?
In quo /ita eft latina elegantia ? Puritas
efficit, ut minim& fordida, & nativo velut habi-
tu decora incedat oratio ;
Elegantia variis ver*
B 2 s
borum
 •mi c 2° )
borum ornamentis ad fplendorem
m convefti*
eandem. Re&e enim qui, quod
ille fenfit,

corpori noftroveftis eft, hocfententiis elocu-

tionem Sunt autem Elegantia, certa &
efle dixit
exquifita loquendi genera, optimis Authori-
bus ufurpata, & a quotidiano planoque fermo-
ne remota, quas vulgo Phrafes appellamus. Et- -

fienim etiam Idiotifmi latini phrafium nomi-

ne veniant, fi tamen aliquid diftindionis faci-
endum efTet, illas , Phrafes vulgares , has Ornatas
vocabimus.
Da exemplum elegantiarum ejusmodi ? K. Tui
ahfentiam agre ftro , latinum quidem eft , &
Proprium ; elegantius erit : Tui defiderium
non fero. Pro; Terret me loci novitas. Moveor
loci infolentia. Pro Non fuppetit tempus adferu
:

bendum, laboro temporis anguftia, Temporibus

temporis anguftiis excludor. Pro Mutavi fenten* :

tiam Abii.difcefli a mea fententia. Pro :Dc nuHa

:

re magis Nihil mihi antiquius erit.

jollicitus ero.

VrozDubito, inceflitme, venit mihi dubitatio.

Pro: Vix no» te prodidtffem , Propius fa&um eft
nihil, quam ut te proderem.
Elegantias ejusmodi <jud arte mihi parabo ?

Eadem qua Proprietatem hoc eft. i. Ledione

, ,

multiplici claflicorum. 2. Ope Lexicorum

Phrafeologicorum. 3. Redo Participiorum
ufu. Obfervationibus recentiorum lingula-
4.
ribus. Particularum imprimis ufu redo. 6.
5.
Idonea Verborum collocatione.
Utrum

/
Digitized by Google
..
 ,

C « ) ft*
Utrum jam Grammatica fludiofis de Elegantid
togitandum ? iv. Id quidem ftudium Gramma-
ticae proprium eft. Nifi hoc viatico faltem le-
viter inftru&us ad Poeticam & Rhetoricam ac*
cefferis, id vel in ipfo itinere pra?pofter£ erit
comparandum, vel defperandum, ut unquam
carmen fcitum, orationem ornatam condas.
Atqui Syntaxeos Prdcepea fatis nos occupant ,
iempusqxe omne docenti juxta , &
difcenti eripiunt ?
Non ivero inficias, primas grammatici par-
tes efle, ut ad Syntaxis Regulas emendati fcri-
bat. Quin cum vulgo difcipulorum praeclari
agetur, fi ad hunc latinitatis gradum afpirent
;
Nec petendum, ut purpuratus auratusve ince-
dat, cui gaulapina ad ami&um defint. Nihil
tamen obftat, quin principes fcholae, Academici
ingenio &
fciendi aviditate caeteris eminentio-
res, altero femeftri Tertia ad delibandas Elegan-
,

tias leniter ducantur, in Quarta vero largius

fe iisdem ingurgitent. A teneris namque opti«
inis afuefeere, ac antiqua: latinitatis guftatu im-
bui multum eft. '
,
/ .

1. Qui e Lettione paratur elegantia ? Quod

fupra,cumdtfZV//<i/efermo eflet, monuimus,
Le&io utraque, Publica nempe in fcholis, ac
privata domi eum in modum .eft inftituenda, ut
v
occurrentes feu Idiotifmi, feu loquendi modi
elegantiores in paratum ad id librum referan-
tur, ordine Alphabetico digerantur, atque
Themati oportund inferantur, v* g. Quaeres
Ver-
^P»tecaa3>n
*•«' '
v L'/t- R ej \/-\ .
* i

Digiiized by Google
 -W ( 3» ) I»
verbum Okdio, Notatum reperies & Themis-
tocle Nepotis : Morem gerere, Yideoy oculis ufur-
po. Nuncioy certiorem facio. Offendo> volunta-
tem alicujus a me abalieno. &c. Si per fcholaru
curriculum conflantia enotandi non defecerit >
miraberis opes maximas vix advertenti enatas.
II. Quodnam adjumenti genus
p rabent Lexica
Thrafeologka? ty. Extant feorfim excufsePhra-
feologiae Latino Germanicse lingulares, Cice-
ronianaN/W«, Liviana Rhenani , Plautina Pa -
rai, Terentiana ToJfanit Caefareana Rothij, Curti,
ana Kocheri , Nepotiana ejusdem &c. Pleris-
que it£m claflicis prasfertim in ufum Delphini
editis fubje&i funt indices latinitatis locuple-
tiflimi, Jam qui Ciceronem, Caefarem &c. le-
git, (i ex indice item quotidie aliquid adjecerit
le&ioni , ex alieno labore haud minimum
compendii faciet.
Qu\m paucis autem ad manum funt editionis
& Indicum optimorum authores ? Praefer An-
gulares hos Phrafeologos funt Lexica quae-
dam Phrafeologica, quorum unum faltem com-
parandum erit fludiofo adolefcenti» Aldus
Manutius e2 in re operam praeftftit egregiam ;
long£ copiofior eft Wolf. Schonslederi Ap-
paratus ad eloquentiam &c. Ex his aliisque Uni -
,

verja Pbrafeologia Latina Corpus congefli ,

ea for-
ma, quamftudiofe Juventuti accommodatifli-
mam fore credebam. Ex eo opere «tfi nec
partibus omnibus abfoluto, nec locuplete fatis,
nonihil
 ,

+8 < *3 ) «W*
ponihil tamen utilitatis fcholis accefliffe, ex-
perimento conflat, & multorum teftimonio.
Quommodo utendum ejl bde Pbrajeologid ? |g.
Si quam Conftrudlionem elegantius efferre cu-
pis, v.g. non efi dedecori laborare, fed otiari. Quae-
re : Laboro. Reperies Laboribus fe frange-
:

re. Quaere iterum s otior Reperies : otio . .

marcefcere. Igitur elegantius dices non ejl :

dedecori,frangerefe laboribus^ fed otio marcefcere. Sit .

lententia altera : fi lachrima malis mederentur ,

. auro comparanda forent. Quaere ; Medeor, medi,
cinam facere. < Comparo, In contentionem ad-
duco. Dic igitur: fi lacbrym a malis medicinam
cum auro in contentionem adduci pojjent .
facerent ,
Prolixiora exempla vide inAppen. N.XV*
p. 60. duas nempe epiftolas hac arte elegantiis
*

Phrafcologicis adornatas.
Quid in barum Elegantiarum conquifitrone ob*
firvandum ? Primo ut nimius ne fis>& omnia
£legantiis farcire velis , fed ut condimentum
parce infpergas &
cum judicio, quo difeernas,
quae phrafis , cui voci ejus fententiae aptior
fit
;
itdm an Verbo, Subftantivo, Adje&ivo,
Adverbio fua phrafis conquirenda fit. Subin-
de Verbum erit fertilius, ut in fententiis: Irrifu-
rus-aliquem, cave »e ipfe irridendus [is. Qu. Irrideo.
Rideo. Sii>/i/*rbeneeft. Quaere tWfo.
Alias Subjlantivum praefertim apud Verba
ampliflimi ufus , ut funt Sum,fio, evado , pojfum ,
:

ftciOfreddOftribuo, do ,
teneo , &c, v. g Divitum
..

B 4 omnes

Digitized by Google
 •§31 C 24 )
omnes funt amici. Qu. Dives y
amicus. Homines
duri vi&us evadunt robufi. Qu. Robuftus.
Alias Adje&ivum,ut in fententiis : Iratus at in -
fano tantum tempore dijlat. Qu. Iratus. Infamis.
, Deformis fim potius quam pulcher &
malus , Q. De-
formis, pulcher. Malus, 8rc.
ty. Non Verba
Quid obfervandumprsitcrea*
tantum ac nomina fed eorundem, itdm Deriva-
ta & Compofita vel $ontra veftiganda erunt;
Quod ci facile, qui Primitivorum libellum fibi
familiarem reddiderit. Sic in fententia : Ne-
mo hominum fine labore clarus evajit , aut e paupere
dives. Praeter : Labor, Clarus. Pauper, Dives, Per-
quirenda erunt : a clarus
claritas, cl aritudo &c.
Pauper, paupertas. Dives y diviti®, di tefco,&c.
Qua accuratione fi Phrafeologiam excufferis *
vix erit fententia, cui vel in Synonimis y ve\ Ufu y vcl
Vhrafbus aptam quanda elegantia non reperias.
Quid in hac veftigationc obfervaudum tertio.
Quod fu pra tetigi, ut in deletu phrafium di-
ferimen adhibeas, ac diflinguas, quae in rem
quadret, qua» minus. Nifi veritus elfem, ne
libri moles nimium augeret, Phrafibus lingulis
"germanicamfignificationem additurus eram ,
quod in fuis Lexicis Beyerus & Allerus praefti-
terunt, ne deerrare poflent Tyrones. Sic in
Sententia: u4nimd nihil pretiofius. Loco Pretio-
fus y reperies in Phrafeologia, multorum numorts%
(eu Jumptuum , qui loquendi modus hoc loco

plan£ ineptus foret.Nam dicendum eflet Ani. :

Digitized by G
 i

•MI C ay ) «*•
ma nihil potius , antiquius, fandius efle de-
bet, &c.
Multum igitur intered , Phrajeohgicis Lexicis rite
utrpofle* tyi Sane permultum. Noveram ado-

lefcentes, qui orationem ftruerent tam elegan-

tem aclatinam, ut in volvendo Cicerone mul-
tos annos pofuiife videri potuiflent, hujus arti-
ficii ignaris. I nefb & illud commodi, quod
ea, quas aliena fuerant, multiplici ufu fua faci-
ant ; quodque dicitur, in fuccum & fanguinem
fuum vertant.
III. Quid Elegantia affert Participiorum ufu
crebrior f Germanica noftra Participiis Fu-
turi Temporis & Ablativo abfoluto ferd defti-
tuitur. Participia Prasfentis & Praeteriti minus
frequentem, faepe violentum, ac ingratum ufum
habent. Inde fit, ut germani fcriptoris oratio
latina, etfi verbis Propriis concepta germani-
cum tamen nefcio quid oleat, certdab latinae
brevitatis elegantia longe abiit. Haec brevitas
qua duae conftru&iones ope Participij in unam
coalefcunt, nefcio quid Latij faporis habet;
Et multo venuftius eft : v. g, Hofli te occifuro

pepercifli , ac fi dicas : hofti, qui te occidere vole-

bat, pepercifti.
Nulla funt Germanis Participia Futuri ? Ig*
Nifi relativo folvantur, efferri a nobis neque-
unt. ti.g. AJpernamur profutura , nocitura ample-
siimur. SSBit t>erad)ten un$ belffcn
n)ttfO« / «n& umfangen t>ie SDing roeldx una:
B 5 fd)aDcn

,/

Digitized by Google
 43* ( «6 3
f(6abCtt tWVbetU Quid divitiis inhias, morte
alioquin amittendis ? tcaC^tefl nadj
^eid)tl>um/t»elcfce o()ne Denum SoDtroer*
t>eft me tibi com-
laffen niuffcn* Cuftodi librum d
modandum, SBema^re Da$ SSucb / fo id) bic
fd)entfentt)etbe/ JC» Recentiores quidam in
hunc modum exprimunt Participium Futuri
Paflivum : Nodus folvendus. Sct auffculb*
fenbe$ttopf. Negotium procurandum. S)a$
$U»etroaltetlbe©efd)«ft. Examinandi tcftes.
2)ie ab$ul)6tenbe Scugett» Hoftis pellendus.
SDet ab&utreibenbe Seinb/ K. Alii alio modo
efferunt : S^crauftulofcn fepenbe^ttopf/K.
Prafentis tamen &
Piateriti temporii Participia
habemus Germani. Re&£ quidem dicitur ••
v. g. Exitio fuo propinquantem juvenem (ervafti.
SDem femem Utuerqanq $uet>lenbett 3uti<$
baB bu erbaltCrt. Saepe tamen durior eft &
infolentior Participii Praefentis ufus , ut fi
diceres : Tibi imperanti parebo. 3(J) n>et’bC
t)it QCbutttlbCn qel)0td)en. Tui pereuntis mife*
rebor . Sc&twrbemid) beiner $ugrunbqebett*
fcen CTbarmcn/ K. Participium Praeteriti per-
frequens quidem eft, ejusque Ablativus Abfo-
lutus per Praepofitionem nad)/ comodd figni-
ficatur. v. g. Caefo hofte urbem caepit. EYact)
gefcblagcnett Setnb |>at n Die ©tabt gettom#
meti. Pera&o labore dulcis quies. £?rtcf) Det*
ricj)ter 21 rbctt tfi qut fet)erem
tibinam & quando Participiis utendum ? 154.

I. Loco
 27 ) 438 C
i* Loco Relativi, LocofupprcftaConiun-
2.
ftionis copulativae, &^atque&c» Uni). 3. Lo-
co fuppreflfarum particularum temporis: Pojl-
quam , quanto cum , dum,&c. 3nt)ettt/ nad)<
,

Dem/tnt)em/ roeil/ba/K. 4 Subinde etiam *

loco particula cgnditionalis Si njanit» Et :

,

Caufalium> quales funt :

quia , c£*w, quoniam ^
quod pro quia, eo', /7?eo, iccirco^ eA causa , eapropter ;
rsam^enim^ettnim^quippe^ &c t !Dttt9CU/6?fffeni*
roegeti/ Deroljalben/ t>ann/ k.
Quid de his notandum ? gj. Modus omitten-
di Relativum qui^qua^quod^ particulas tem- &
poris : Poflquam , jam in infimis duabus
fcholis , Ablativus vero abfo/utus in tertia &
quarta frequentiflimci inculcatur, nec fatis un-
quam inculcari poteft.
Quid de fupprejfwrte Particula Copulativa dice-
bas ? ig. Hac utinomnifermone eft frequen-
ti(fima,ita quo in fcholis docetur modo omit-
fi

tatur, duaque Conftru&iones in unam con-

trahantur, breviore facit & fuccofiorem ditti-
onem. Qua induftria in narrationibus maxi-
me valet,ne cum vulgo imperito copulantem
particulam fexcenties odiofiflimd iteremus»
Quid enim infulfius illo : fuit Ludimagifier Pa-
& hic docebat nobilespueros & hos extra civi-
ler iis^ ,

tatem velut ambulatum ducebat & volebat eos trade - ,

re Camillo Camillus noluit a udire, & jujjit illum vi n-

.

ciri , & pueris dari , ut eum Jic in urbem ducerent ,

Quanto brevius comptiusque erit?Ludimagi*
' fter

Digitized by Google
 MI ( *8 )
quos docebat pueros , ve*
fter Faleriis nobiles,
lut ambulatum extra civitatem du&os, Camil-
lo tradere parabat. Is proditore averfatus vin-
dum per pueros in urbem reduci julfit.
Hoc tam mal& cohaerente dicendi genere ufi
funt plerique Hiftorici £ lutea de qua memi-
nimus, aetate. Habes in Appen. N. XVI. p. 63.
Exempla duo, in quibus obferves licet, quam
longd aliam fpeciem induat hac Participiorum
quafi vefte conte&a res eadem. Subjeci exem-
ptum aliud exercitaionis causa, a diicipulo
eundem in modum, adornandum.
Quid de [apprimendis particulis caufalibus dice-
bas? Harum loco eleganter vel Participium
adhibetur ; vel Verbum fubfequens in Sub-
ftantivo mutatum, ut d duabus una Eat con-
ftruSio. Participium adhibetur: g Solvi de-
.

luit confilium, quia clamor omnia turbaverat. Fac

omiffofuia: clamore omnia turbante folven-
dum fuit confilium. Deditionem fccire ; nam an -
nona defecerat : annona deficiente deditionem
fecere. Ira fuccenfus ejl , eum Idftrisl
iccirco ne
Ira fuccenfum ne laeferis. Verbo autem infub-
ftantivum mutato dices: obortus clamor confi-
lium folvit.Annona dcfettus deditionem ma-
turavit. Ardorem hominis ne laeferis.
Iisdem caufalibus particulis Praepofitio per
eleganter fubftituitur: v.g % quia tempus efi per-
calidum, Jludiis ineptus
[um. Dic : per immodi-
cum calorem ftudere nequeo. Scribere non po-
tui,

Digitized by Googh
- .jfc .
 •fsJI C 29 ) t&S*
/«/,qu6d nondum J convalueram Per valetu-
'at .

dinem feribere non potui.

Ut video in Participiorum doBrind probe me exer-
citatum cjji oportebit. Bt. Ille mihi fpem de fe prae-
bebit maximam) & ab germanitate fe remove-
bit longiffimd, qui participioru rite tranando-
rum folertia caeteris praeftiterit. Hac una arte
tamilluftris eft) Hiftoricorum principis Livii,
& adipalis & prope inimitabilis cum pcrfpicuita •
te brevitas.
Cur addebas cum perlpicuitate brevitas ? ut.

Quia pronum eft, d ftipatis nimium cumulatis-

que Participiis in obfcuritatem vel ambiguita-
tem incidere. Id quod fibi accidere queftus eft
Poeta : Brevis ejfie laboro ; obfcurus fio. Eadem
causa tyronibus T. Livii le&io ,
quam aliorum
authorum difficilior videtur. Modus itaque
mediumqnetenendu erit. Sit^.g.hasc periodus,
riaefebem id) bte 2(r6eit/ tpelcfce id) neu#
lid) angefanqen/liaum nollenbet/unb &u roa$

anberen mic6 fertiq macete / befuddenmid)

einiqe 3reunD/u>eld)e ntid) £U Dem @piel qe#
brad)t/ fontir ba&umal)lred)t notfoiq mare/
meilen id) &imlid) muD motDen.
Cum labore, quem nuper caeperam , vixdum
perfun&us effera, & ad alia me pararem , vife-
bant me amicorum quidam, ^ 0 / me ad ludum
traduxere, qui mihi tum, quia admodum lafla-
tus fui, perneceffarius erat.
En ut omiffis particulis temporis cum: copu-
lativi

Digitized by Google
 «i
C 3° ) Ksfh
lativfr & quia; fylativo, qui, fex con-
,* caufali
ftrudiones in unam , nec laesa perfpicuitatc
concrefcant.
Labore nuper capto vixdum perfundum,
& ad alia parantem me invifentes amici ad lu-
dum traduxere ,
mihi tum admodum laflato
perneceflarium.
Ali d n^d)bemt>er 93rtnfj Belgrad bet)*
fi :

DerfdtSengnngefpemt/ tonuit er ftcb t>on

auSroenDiqer SSelagecutigloS mad)te/l)atet
r*f . 1 JQ.I U ^ A* S .(maP A A .«a» AAiA AitM /V
- T Alti?

tn Die @cblacbt£>rDnu$ flejbllt/ unbroeil

t>er ^ebel 21 tilag gabe/ DetigdtiDen/ foben
(giecj fdjoti in 4DattDeit &u baben pcrmepnten/
dne folcbe WDerlaft sugefugt/ Me fie nicbt
leicbterfefcenroerDen.
Princeps Belgrado utrinque arde circum-
vallato, extima fc obfidione liberaturus, edu-
dis inque aciem difpofitis copiis, per nebulaj
opportunitatem, hoftibusjam fevidoriara ma-
nu tenere ratis cladem intulit, haud facile repa-
randam. Vide» efeptem conflruBionibus unam.
Aliud Valerii Maximi Carthagine capta uxor
:

Asdrubalis expobratd eidem impietate, dextra

laevaque duos filios mortem non recufantes tra-

hens, incendio fe flagrantis patriae injecit,

Ejusmodi exempla Livii pagina u.traquc
fuppeditatVid.inAppen. N. XVli. p. 66.
IV. Quale ad elegantiam adjumenti genus e/l ,
quas quarto loco dixeras , obfervationes lingula-
res?

,
Digitized by Google
 C 31 ) 8*
fcs ? R. Qui ad reditu endum latinae lingu®
fuura nitorem , fuperioribus fasctilis primi ope-
ram contulere, obfervationes quasdam Angu-
lares earum rerum , e quibus antiquae latinita-
tis ingenium maximd enitefeit, litteris tradide-
re. Hadrianis Cardinalis opufculum d^ latino
fermone praecipud commendari meretur. Cae-
teri funt Laurentii Pallo. & Sylvii elegantias;
:

Anton. Se bori Thefaurus , Goclenii obfervatio-

nes latinae linguae 5 Dolcti Epitome ; Vorftii de
latinitate meritd & falso fufpetta ; Borrichii Vin-
diciae ; Cellarii antibarbarus , Nitjjii de ortu la-
tinae linguae. &c. Horum libellorum quempiam,
cum parabiles fint admodum, Abi comparafle
juverit.
Atqui ad manum nullum ha&co» R. Unus in-
ftar omnium flos latinitatis P. Pomaei cito, viri
de hac litteratura optimd meriti. Hoc ille li-
bello obfervationes illorum pleiasque, quique
Verborum Angulorum, Nominum , Particularum
Proprius & Elegans ufus At, pulchrd comple-
xus eft ; ut adeo Syn taxis Particularis Ornat* &
compellari poflit.
Quo pafto ejus ufum mihi familiarem reddam ?
r. Hanc exercitationem, quam magni momen-
ti exiftimo, deferibam tibi minutius. Initium
facies femeftri altero Tertias , atque hac me-
thodo :

Legendus imprimis erft, & attentd relegen-

dus quem dixi, Flos latinitatis , certumq ne le-
ctionis

Digitized by Google
 133 ( 3 2 -> &&
dionis hujus penfiim in dies fingulos conftftu-
endurot>. g. pagina feu folii latus unum, quo
pado totum commodd per tertia & quarta dc-
curfum abfolves.
Secundo Repetendum erit ftatae ledionis pen«
fom cum condjfcipulorum aliquo caeteris ftu*
diofiore. Repetitionis haec eritratio, ut alter-
nis quaerentis& refpondentis partes obeatis»
Quaerat primus, quae fententiis latinis refpon-
deat fignificatio germanica ? alter viciflim quae
germanicae latina ? V. Schema in Appen. N.
XVIII. p. 67. Ledioni, ac Repetitioni d dili-
gentioribus adjici poterit
Scriptio, quae talis erit : Indici germanico,
qui Flori latinitatis fubneditur, tu fignificatio-
nes latinas £ pagina notata, in libello ad id pa-
rato adfcribes in hunc modum. Primum in
Indice Verbum efl abbttten adde latinum : :

deprecari aliquem, ab aliquo , vel aliquid :

tnftanfcig bitten. K. 2lbbrecben / intermittere

confuetudinem opus , iter , laborem &c. Siti ©C*
braud)/ SBertf / SIrbeit/ K. abbre*
Scriptio ejusmodi lingula memoriae
imprimet tenacius, nec operofus erit admo-
dum, dum afliduuslit,nec unquam intermiffus
labor.
Quid inde utilitatis capiam ? R?. Qui hanc in-
dnftriam perfupremas duas grammaticae Claf-
fes continuaverit, Dii boni quem libi tbef u-
!

rum juvenili memoria conditum parabit !

qui

ixi -*
 !

W!
( 33 ) I»
qua facilitate epiftolam narrationem, chriam,
,

carmen, orationem panget ; quam vemiftatem

fenilem, quam antiquitatis Ipeciemftylo con-
ciliabit fuo! quam (olidum jaciet verae latini-
tatis fundamentum , reliqua state velut aliud
agenti exaedificandum
Videris nimium oneris imponere &
prater Syn-
taxim generalem , etiam particularem hanc exigere.
B2. Tingi tepotius hoc elegantiarum colore,
quam imbui; & methodum (altem, fontes, ar-
temque earundem condilcere velim. Ab juve-
ne docili, avido, tempufculorum parco, plura
opinione praeftari poliunt. Fortafle hsc exer-
fcholam induci poflet ea ratio-
citatio in ipfam
ne, ut Academicis, iis dico qui praeter fcholae
ordinaria plus aliquid efficere poffint, quorum-
que e denis fere unus cft aut alter, fuus cuique
aemulus, pensumque unius paginae praeferiba-
tur, quod tamen liberum
inter (e repetant. Id
cuique, nec nifi volentium e(Te oportebit, ne-
que fi omittatur, ulli poena? obnoxium. Saltem
pauculi e multis praeclari latini efcholis egre-
•

dientur.
V. UtmeminijeSUtm Particularum ufum^uin*
tum dicebas elegantia fontem, w. Praepofitioncs,
ConjunfHones, Adverbia intelligo, quae velut
fibraecoipus orationis omne pervadunt. Nulla
re latinae ingenium exprimas melius ac eas ri- ,

te rra&ando. Adcd in parvis his magna venu- -

ftasineft. Turlellinus primus eam viam praei-

te vir,

Digitized by Google
 M* ( 34 )
vitjopufculode latinis particulis elegantitfimo.
Quamquam hoc quoque carere poffit, qui Flo-
ris latinitatis partem tertiam de Adverbiis >
primo loco, & prae caeteris attentione ftudid-
que majore (ibi familiarem reddiderit.
V »
Quod efl poflrcmum Elegantia comparanda
adjumentum ? w. Verborum apta Collocatio Rhe- ,

toris quidem haec ars propria eft, delibanda ta-

men tyroni. Cum ad ornatum fqualoremquc
orationis plurimum interiit, quo ordine collo-
centur verba, fic ut eadem fententia fed alitet
difpofita, jam feipsa elegantior videatur. Per-
inde ut capilli iisdem, qui impexi horrori erant*
pc&inecompofiti in ornamentum vertunt. Prae-»
cipuas aliquot Collocationis elegantias e*
Sylvio depromptas vide in Append. N. XIX*
pag. 68.
Non item Poeticis elegantiit lice Ait uti ? In-
ter eloquentia? corruptae caufas putem hanc
non e fle ultimam, quod aliquorum juvenum
depravatus guftus eo iverit , ut orationem feri-
pturi, elegantias dSynonimis, gradibus ad Paf*
naflum, Flavidis &c. aucuparentur ; metapho-
ris infarcirent omnia, Phrafibusque Poetarum
propriis. Qua re nihil perverfius excogitari
poteft. Memini puerum me gemmulas has
iummo (ludio confe&atum, plurimum laudis
retulifle,nullam periodum non aliqua meta-
fi

phora exornatam afferrem. Habebam inter ad-

verfariamca.
' Kefcio
 1 35 ) m-
"
Nefcii quo novellantis fortuna fidere evenijft
dicam.
Infulae naufeantis natura vomitu in orbem
ultimum ejettae.
Cum primi ahni florerent, jam maturitas
autumnabat in vultu»
Non expandunt fehortenfem in iridem Fo-
lia» nifi£ laboris nubibus pluviae deftillarint.
Capillos cOgunt in fuggeftum * fed crede
tnihi» nunquam illo de fuggeftu peroravit fapi-
entia. Sub illa caefarie nihil reperies , quam
AriftophaniS nebulaS, Polyftratifomnia, me-
tasque tenebras in anguftiffitao Capitolio fci*
licet triumphantes.

GAPUT QttARTUM.
De Copia lati ni Sermonis .

SjiXid inteiligitur nomino Copta verborum ? Lft

eandem fententiam noU modo Proprii &
eleganter» fed varietate multiplici, aliis aliisque
verborum formulis efferre * ac veluti ceram in
alias alifisque formas & modulos transfundere
noris *
ut cum idem dicas * aliud femper dice-
re viduare. Quod ut in omnibus linguis laudi
datur i ita in latina mortalibus* qui fuerunt
Omnibus antecelluit Cicero, ut orationis ejus
fic

divitias, varietatem illam non imitabilem, ipfi

ejusdem statis Oratores difertiflimi demira-
rentur.
Qilid utilitatis affert hae Copia ? b£. Prima cft ae
C a neccf-

Digitized by Google
 S»
( 36 ) * 8
neceiTaria ad Poeticam ac Rhetoricam prae pa-
ratio. Haerebis in carmine condendo miferd,
nifi fententiam Protei inftar tamdiu transfor-
mare fcias , dum verba eveniant metro apta.
Caeteriim uri in rebus omnibus, ita in oratione
varietas delegationem habet. Ut colorum
rerumque di verfitate jucundd tenetur oculus,
nec concentus finetonorum alternis , nec c jus-
dem femper condimenti obfonium, nec in vari-
ata cademque utut pulchra diu placent,
veftis,
jejuno , inope , unius toni
ita nihil faftidiofius
& coloris Oratore. Quod vitium Tautologi-
am, hoc cft ejusdem fermonisinfulfam iteratio-
rem Graeci appellant.
'
Quommodo comparanda efl Copia vir horum ,
&
quando ? j£.In fuprema grammatica; tentan-
dum aliquid, viaque praenofcenda , qua dein-
ceps eatur. Comparatur ut reliqua omnia ex-
ercitarioneac ledione Claflicorum, Tullii im-
primis, in quo uno cornu quoddam habes Co-
piae. Quia tamen haec le&io multorum anno-
J rumeft, ac juvenibus paulo impeditior, Phra-
feologiae interim fubfidio alieno nempe pecu-
,

lio vivendum , praeceptaque eadem Phrafeolo*

’

gid rite utendi difeenda funt.

Qua Praeopta affers * Ri. Generalia qnaedam de
fenrentia qualibet , quantumvis ftcrili varid
commutanda ; Singularia quaedam de iis argu- j

mentis, quae frequentius in orationem veniunt.

Ars in eo eft, ut, quod Erafmus, quem praeeun-
tem.
1

Digitized by r !
Coogl;
 -

tem multis
S3S
in rebus
c 37 )
fcquor ,
m
ait : fententiam
quamdam fumas, eamque varies quam fa*pifli-

md. Qui labor uberiorem frugem fi

afferet ,

plures inter fe propofito in medium themate

confligentur. Tum enim mutuis inventis ad-
juvabuntur finguli , & velut ansa praebita plura
quisque inveniet. Qua quidem in re con-
veniet.Milonisillius Crotoniata* folertiam imi-
tari, ut principio bis, deinde ter, deincpps fae-

pius ac faepius variando , ad eam facultatem

proficiamus , ut jam fine negotio centies aut
ducenties variare poflimus.
Variationis Pracepta generalia.
Quanam junt de Copia gener atim pr&ceptd ? ty.
Tres funt primarii fontes Copiae, i. Synoni- n

mia. 2. Enallage. 2 iEquivalentia. Synoni-

mia,ex Grasco cvv & ovopta, quafi Con - nomi-
natio verba fubminiflrat diverfa, rem tamen
eandem fignificantiat/.^. domus, asdes. Enfis,
gladius. Litter®, epiflola. charta, papyrus.
Qttomodo eju Arenda funt Sy non ima > Rj. Ejus-
deconfiliovis maxima e bonis authoribus col-
ligenda foret, quia tamen hac diligentia non
hujus astatis eft ,£ Phrafeologia conquirenda
erunt. Qua in conquifitione id cavendum, ne
Synonima quas in propofua fententiSSynoni-
manonfint, deligantur: v,g. Parva fcwtilU ne
gleBa magnum fape excitavit incendium. Reperies
pro excito, adhortor : quod alienum habet 4 b
hac fentenua fenium. Voces namque pluri
- C 3 m'

Digitized by Google
 ;

m ( i») te»
mae duplicem habent fignificationem Propriam x
& fimilitudinariam feu metaphoricam, Proprie di-
cimus : Librum abjecit in terram. Translati \

animum abjecit. Proprium eft

abducere pe» :

cora. Translatum : abducere aliquem a vitio*

-

Igitur ea tantbm Synonima quaerenda, quae a

propofito themate fenfum alienum non faciunt.
Sunt quaedam in fpeciem idem fignificantia,
quae tamen plurimum inter fe diferepant, ut
amo i
diligo. Abftinentia x continentia, fra, indigna*
tio&c.De hac tamen differentia religiofum
admodum effe non oportebit juvenem.
II, Quid tjl Enallage) & juisejus ufut ? Bj. A
Graeco i? in & afafiS
£ quo dfydgco aliud
alius ,

reddo feu immuto^ unde EV#u*y»i Enallage tm*

,

mutationicu ejusdem vocis paulam defletae varv».

atro, v.g. Edo edax, edacitas» peredo &c. Ama
amor, amicitia, deamo, prudens prudentia, im-
prudens. Fit haec immutatio i . cum vocis ali-
Cujusfe«y<ivelj^ttM> id eft fimplex in compofi*
tam, primitivam derivatam aut contra mutatur
feucum una pars orationis in aliam, Verbum iri
Nomen, Subftantivum in Adjectivum velAtL
verbium ac viciftim convertitur. Secunda fpc-
cies Enallagae eft cum reliqua attributa Verbi,
Nominis, Adverbii defle&untur; ut modijtcm-:
pora,cafus, numeri &c,
(' Qua partes orationis utrimque hanc EnaPags
{fiteitm maxime recipiunt l Jg. Verbum & No-
; : mea.
.

l
Digitized by Google
 '
4«C ?9)f»
men. Naro Intcrjt^ioncs, Conjunfjiones,
Praepofitiones, Adverbia minimum mutationis
admittunt. Verbo aut Nomini ac-
Participia
cenferjpoflunt. Mutatur ergo fyrbum in fub*
ftantivum Nomcov.^, difeernit nihil, nihil di.
habet.
primitiis Admiror } tenet me admiratio,
Subftantivum in Adje&ivuip Ut : valde impu-
<fr»r,infignitae impudentia, facundus, mirae facun .
di a. Adverbium in Nomen, ut hilariter vivit, hi.
Uris vivit.
Quommodo immutantur attributa Verbi > ly. In
Verbi genus, ideft vox A3iva in PaJJivam vg .
LaborantesDEus adjuvat: a adjuvantur.DEO
Contingit multos haec infamia hac infamii :

inulti continguntur.
Modus. In Imperat, Laborato, &DEUS
adjuvabit. Conjunttiv. Si labores, DEUS juva*»
bit. Infinit, Laborare, eft DEI opem
provoca-
re. Depone inimicitiam. Si me audis depones ini-
micitiam. Bene tibi confules cum inimicitiam
pofucris. Suadeo tibi ponere ^lc.
Tempus. Nullo non tempore Dii
ImferfiB.
laboriofosjuvabant. Perf. Quis impensdlabo-
riofus a DEO
adjutus non eft ? Plusquamperf.
Nullum exemplum eft> quin ftudiofum homi-
nem fuperi adjuviflent. Futur, Laborato &ju-
vabetis.Trabitfua quemque voluptas, quis eft quem
'
non traheret, quem non traxerit, trax/[Jet , trahet
aliquando fua voluptas.
Ferfona Prima : laborantes certo
,
a DEO ad-
C 4 juva-

Digitized by Google
 ) .

juvabimur»
.

1.
m Labora,
( 40
& juvabere. Numerus.
Laborantes Dii adjuvant. DELIS adjuvat»
Ereptis omnibus fpem retine. Perjoua. Spem retineo ,

Qui fpem retinet , haud omnia perdidit. Numcr

Spem retinete.
Ut attributa nominis mutantur* 1. Cafus.

Laborantes juvantur a DEO. Gen. Labo-

rantium curam DEUS gerit. Dar, Laboranti-
bus prsfto eft DEUS. Aco. Laborantes adju-
vat. Abiat. A laborantibus nunquam fruftra
DEus invocatur. Id nuncium mihi gaudio fuit.
Gaudii materia fuit. Gaudium attulit. Gaudio
me implevit.
2. Numerus. Laborantem, laborantes. DE-
us, Dii. Genus» Ut pileum, pileus. Hoc bar-
biton, haec barbitus. Declinatio. Ut: violens,
violentus. Contagium , contagio. Sene&a,
fene&us &c.
Idem nomen facili infingulos cafus defle-
&es, fi verba Genitivum, Dativum &c. regentia
apte applicueris.
Unde petam Enallagen Speciei ac Figura. b£.
EClavifcu Di&ionarioDenzleri, ac long£ ex-
peditius £ primitivorum fcu Radicum libello,
ubi primitivis ac fimplicibus derivata fua vel Com-
pofita ordine fubje&a repieries. v. g. Sit varianda
fententia : Mifero auxiliare. Quaere in Radicu
•

libello primitivum mifer ;

reperies derivataw/-
feria, mifere , mifer eor &c. Compofita Mtfericors ,:

eommijeror &c. Quaere porro an verbum au^i»

1
litu

Digitized by Google
 «I ( 4' ) I»
lior primitivum an derivatum ? Radicum gna-
fit

rus facile meminerit ejus primitivum effe au

-

£eo,ejus derivata reperies> augefeo^augmentum &c.

Item ab auxilior , auxilium, auxiliator &c viden,
qua ubertate fluat fons hic immutationis.
III. Quid mtclligis JEqmvalenUA nomine^uam
tertium ajebas Copia fontem, ly. Dicitur & /Equi*
follentia-) Graecd ico$vvct[/,icta& <Vo<rfimilis, aequa-

lis, & dvvafjtctt poflum, valeo, dvvapict potentia,

valentia. Fit haec gequivalentia, vocem vel fen-
tenciaro contrariis mutando, addita particull
negante, v.g. homo diligens, non indiligens.
Omnibus gratus, nemini odiofus. Vigilandum
cfl, minime dormiendum eft. Laborantes DEus

juvat, otiofos DEus averfatur. Permitto, non

repugno.
Nota autem ^Equivalenti huic fententiae
vel voci, fuam iterum lynonimiam, fuas immu-
tationes effe conquirendas. Quae induftria fi ,

caeterae omnes abfint , tantam effundet verbo-

rum redundantiam ut vd librum de re quapi-
,

am feripturo nunquam defuturae fint formulae,

idem femper aliter alirerque exprimentes.
Quid igitur mihi^ententiam unam, qu*m poffum
fdpifjimevariiir,
cupienti fac i un dum erit ? R. Ado-
lefcenti ingeniolo methodum hanc, nempe fe-
licibus multorum experimentis comprobatam
tenendam fuadeo :

Primd, ut fententiae propofitae v,g. laborantes

C 5 DEus
 -W: ( 4* .) »
J)Eus adjuvat, fynonima $ Phrafeologia eon-
fcribat, QJoboro. Synon. Elaboro, contendo,
operam do. His vide an non Tua itdm fint no-
ta Synonima Contendo Syn. Nitor, enitor,
curo, conor. Neque hic fiftes , fed novis hi$
aliarurfus Synonima conquires, eousque con*
tinuato quaerendi labore, dum omnino exhau-
feris. Eadem accuratione verbum Adjuvo ex-
cuties. Conquifita Verba a Nominibus feor.
fim confcribe. /* ,

Secundo. Verbis, Nominibus, Adverbiis fuas

£ Radicum libello enallagas , feu derivata &
Compofita exfcribcs. v. g, Elaboro, elaboratio,
&c. contendo, contentio &c.
Tertio. Pone fententiae ejusdem A^quiva*
lentiam, a contrariis, pigros DEus deferit Huic
.

fuam iterum Synonimiam ac Enallagas quo

di&um eft modo, colligito.
Caeteriim tota ha»c Copias exercitatio exera*
piis melius quam Praeceptionibus percipitur,
Ejus (chema vide in Appen. N. XX- p. 71,
Quid jutu hac tantd fylva faciam ? lji. Jam hoc
tui ingenii, ac judicii eft, ut e vocibus Angu-
lis conftru&ioncm juftam aedifices, quod fiet,

fi 1. Nominibus verba idonea, quorum magnam

copiam fuppeditat Syntaxis , verbis it£m apta

Nomina attribueris, a. Enallagas modorum
temporum, cafuum, &c. admifeueris. 3. Ad
majorem varietatem conciliandam figuris va*
tiis : dubitantis, alloquentis, interrogantis,
in*

- Digiti^ed by Googl
 4$S ( 43 ) B*
indignantis, optantis, exclamantis, ridentis,
Jugentis, monentis, docentis, dolentis , ti-
mentis, irafccntis, gaudentis, mifercntis, ju-
bentis &c. pcrfonam fumas. Quse do&rina
etfijam figurarum Rhetoricarum peritiam ali»
quam depofeat, ingeniofo tamen tyroni lucis
aliquid itdm affundet. Vide inAppcn.N-XXl.
'
pag.77.
Non fuvt alii praterea Copia fontes ? 152 . Cum
Poeta fueris ac Rhetor, augere licebit fupclle&i-
Jem £ Tropis ferd omnibus; imprimis Ptriphrafi
feu circumlocutione ejusdem fententiar, k de-
finitione, caufis, effe&is &c. petita Metapho-
:

ra feu Comparatione &c. Suggerent hae novas

denuo Propofitiones , quibus fi iterum fuam
Synoniraiam, immutationem, ^quivalentiatn
fubjeceris,in immenfum crefcet copia. Sit fen-
tentia : Omnis fere fententia multis modis variari
poteff Ejus JEquivaleutia \ nulla fentemia verbis
iisdem efi alligata. Pcripbrafts : latina lingu*
valde copiofa eft, JEqui. Minimd egena eft,
Metaphora, quaevis fententia aliis coloribus pin-
gi poteft Vel alio verborum habitu veftiri po-
tcft, Hujus variationis fupelledilem, & varia»
tionem ipfani habes in Appen.N.XXII. pag.83«
Habes ibidem Paradigma aliud Hetcchar, :

tavalde efl aUa idque ea causS ut animadvertas

, ,

vel in fteriliffimo themate qua dixi, arte uber-

,

tatem verborum maximam congeri poffe.

Exemplum aliud Erafmus habet ; Sempet
fam

N
Digitized by Google
 '
4sa ( 44 ) f»
dumvivavn tui meminero ,
quam ille fententiam
non admodum faecundam, neque ad varieta-
tem, idoneam ait , cum re vera ( pace ejusdem
di&uni fit ) circumlocutionum fit perquam
fertilis, & ni omnibus linguis nulla fere res co-
pioftus efferatur , ac illud vivet e, mori; volun-
tatis itdm ac intelle&ionis voces eseteris fint af*
fluentiores, quas inter, eft memini^ memoria,
Pracepta Copia JinguUria.
ty. Su-
Qttanam ais Pracepta Copia [tnonlaria ?
pra Copiae fontes generatim rebus
allati tres
omnibus, quae in orationem cadere poliunt,
multiplicem varietatem fubminiflrant. E re
fuerit, contingere quaedam miniis quidem ge-
neralia, quae tamen in orationem veniant fre-
quentiflimd ut lunt i. Particula Conjun&ivae.
:

2 Gradus Comparationum.
. 3 De Virtuti-
bus ac Vitiis. 4. Affe&ionibus humanis.
Qupmmodo variantur particula Copulativa ?
I$e. 1. Particulis aliis idem fignificantibus. 2.
formulis quibusdam , cum caeteris bonis autho-
ribus, tiim Ciceroni maxime ufurpatis. 1. Par»
ticula conjunttioni Et aquiv-ilcntes*

Vir eji doctus- & probuf 4

.Et , Et > queadmodu^ ita

^
«uro
j
cu tum fimul I

paritet Va ac lohaudfecus l ° ac to
•i® w s quamj-
non minuti
q®‘® g «
I
non tantum
(gj* & | .
fe >
. |g
I
*

ex aequo' J ItqueJ non modo / veru rtiaj

«que
 I

*W8 ( 45 )
Cu «e juxta
aqui 1 o 1 E: 1

aeque fttqoe j» g- fimiliter Ig- ac

c °
perinde I
J " ac J
S non diflimi >§> ac c

liter,
i

tum j tum J
Sic dices Vir eft cum do&rinae laude, tum pietate
J

praeftans. Utdo&ifliinus , ita integerrimus, Aqui.

literatus atque incorruptus, Exquifite doftus itidem
ac probus. Do&iffimus idem ac vir optimus. Vir
ex sequo eruditus ac probus. Non tantum doftus fed
& probus. Simul infigniter eruditus, fimul integriia.
tis maximae. Viroptimus qu6que, non morfddoftitii-
mus. Haudfccus, juxta eruditus ac probus, &c.
2 t Formula t ut: haud minore probitate, qu&rn
rloftrina praeditus, 1'rancrquam quod dofctus , etiam
optimus eft. De quo dubites, doftior fitan melior i
ln quo do&rina cum probitate’cx xquo certet.
Qui litterarum laudem aequarit vitae fan&imonia.
6ujus eruditioni par morum integritas rv lpondet.
Qui cum infigni probitate, parem litterarum laudem
copulirit,
Summa quidem eruditione, virtute tamen neuti-
quam inferior le fe.

In litteris egregius, nec fui dilffmilis in probitate.

Qui do&rin* decora pari cum probitate conjunxerit.
Cujus virtutem non miniis quam eruditionem fu.
*
fpicias. &c. : \ i

Qua efl ratio variandi gradfrs pofttivi ? Bj, Va.

riatur itidem particulis augentibus vel minuen-
tibus. Praepofitio/7-*, comparativo aequiva.
let, ut homo praelongus : /Superlativo : ho-
mo perdoctus. Res perdifficilis. Talia itdm
funt adverbia:
Perquam litteratus fumopere eruditus
quim

Digitized by Google
"\
 .

•MI C <e ) tot

qslm , i , imprimis
*

fane quam In paucis

nimis qu&m majorem in modu
Valide miri r

egregie exquifite
baud vulgariter oppido
infigniter doftus, fupra modum, do&UJ»
magnopere praeter modum
maximopere fingulariter
unice impendio
y
eximii impense
effuse abunde
affatim fi quisquam

plusquam dici nequit quam J

Minuitur poGtivus ia has formulas * homo fubtri*

Ais, fubtimidus. Nonnihil agrefti*. Utcumque dodus
Aliquantulum morofus. Homo dicaculus, putidulus*
vanlculus. / Non omnino indo&us,

Quomodo variatur comparativus f Ex partictl-

lisnonnullis perinde ac pofitivus. Secundd

verbis praecellentiam fignificanubus. Particu-
lae fu nt.
Longe facundior Platone CicefO*
Multo, nimio eloquentior Platone divino 'tollius*
Muttis fartibus uberioris rapientia Plato quhm
^Tullius.
Pecuni* appetentior, quam gloria,
'Magts appetens pecuniae quam Scc t
1
Opum cupidus potius, qukm laudis.
Hon tam gloriae appetens, quam pectinlafutn*
Minus honorum cupidus, qukm divitiarum.
Haud perinde laudi inhians qukm nuritit cumulandis.
Haud a que ,ac,&c* .

*
Verba
 .

•fesi c 4? ) m-
Verba praecellentiam (ignificaiitia funt. t>.
Praedo, «xccllo, antegredior,
aoteftoi . praegredior, antevenio,
praeeo* praeverto, anteverto,
Aipefo-, .
praefero, cedo,
fopergredior, praehabeo, decedo,
excedo, antepono, pofthabco,
poftme relinquo, praepono, poflpono,
anteeo antecedo, fecundus fu»,
praecello, antecello, pofteriorfum*
.

y. g. Juvenis Cateris diligentior.

Diligentia reliquis praftat, antefiat,prait.
E eliquoS vincit,Juper at, ex cedit, poft fe relinquit.
Aquales induflria4wr«'f, antecedit , antecellit ante* ,

greditut , antevenit*
Aquales vel aequalibus ftudio pracellit , excellit, prd*
greditur , pr avertit,
Aqualibus praferendus prahabendus,anteponendus*
,

Cujus diligentiae cedunt reliqui po/lponendi

, pofthd*
tendi, Jtcundi, pofieriores funt-
Quomodo variatur Juperlativus f
q. Particulis t longe, facile, v. g, dodtiflimus.
80* Cum hic-grados rem maxime extollat, impri-
inis variandum erit ganerale vocabulum, omnis 6u*
jus Syhonima vel aequipollentia funt ; Cunttus. Uni-
verfi. Quisque.
Unusquisque. Quicunque. Quilibet. ~

Quivis. Itdm Quantuscunque. Quotcunque. Qualis -*

j

cunque. Huc pertinent adverbia

; Utcunque. Quarta
tumtUnqut. Quantumvis.
Nullus non. Nento non. Quivis non. Haud quisquam.
Quantum e(l hominum. Quidquid e(l hominum.

3. Valent haec Synonima fequcntibusformdlis, qui.

bus principatu* Cgnibcatur, adjun&a :

Cicero qtio non alius eloquchtior- Homo quid vie

potiut, quim indo&us. DoftrinS nulli inferior.
Eru-

Digitized by Google
 Eruditionis
«i c 48 ) m
palmam omnibus praeripit.
Eloquentiae arcem tenet.
Facundia nullo non prior, potior.
Facundiae pi imas haud dubie obtinet»
Praeter caets ros eloquens.
Facundus ultra humanum modum.
Primus haud dubie oratorum Gicero.
Uotcus prope in civitate opulentus.
Tam dives, ut cum eo nemo omnium conferri
p olfit.
Do&iis adeo, ut magis non polfit.

Tam eloquens, ut nemo ei aequaudus.

Adeo doftus, ut parem habeat neminem.
Opulentus, quam qui maxime,
Solus prope Orator, fiujus facundiae nemo princi-
patum deneget.
Supra mortales omnes eloquens.
Quis eft, qui ei fe comparare aufit ?

Quem reperies aeque opulentum?

Opulentos omnes longo pofl fe intervallo relinquit.
Opulentia nulli fecundus.
Facundiae laude nemine pofterior.
Dominatur, regnat io pulpito.
Opibus procul a fc relinquit omnes:
Quem unum nemo exaequet.
Do&rina in eo tanta, quantam bomo capere polii».
cedant.
Cui omnes merito concedant,
videri queat.
Cui comparatus nemo non infacundus
Exemplar omnis facundiae Cicero.
Hujus doftrioam nemo alTequatur.
.
qui afptret l
Ad tantam facundiae laudem quis eft,
lis opibus, ut ad illum,
pr* illo quisque «genus vi-

do&os profi
Quo quantum ctinque do&i minus fe

eantur. ,
 Qdq facundius excogitari nihil polTic.
Signifer quidam, dux, lumen , thcfaurus omnigena
dottrin». >.

Quicum nemo in contentionem venire polfit,

Doftior quam credi poflxr.
Sine controverfia quovis hominum eruditior.
Cujus eloquentiam nulla cujusquam qualiscunque
facultas aequiparet.
Ad cujus eruditionem nemo unus accedat.
Cujus doftrin* addi nihil polilt.
Tanta illi opulentia, quanta poteft c(Tc maxima.
v Omnium confcnfu ditiflimus.
Orator eft lingularis, fine aemulo.
Nihil uno illo facundius.
Qui collatus, nemo non minor fit.

Modulum humati* do&rin* exeedit.

Facundia immane quantum praeit ,
praecurrit difcr-
tos omnes.
Multi videntur, blennos difertus eft.
Otcunque do&os tulerint fxcula, parem non tul&re.
Omnestergo relinquit,
a
4, Variatur item Superlativus eleganter per by -
ferbo/em, feu fupcrjc&ionera ita di&am Rhetoribus,
quod rem ultra verum extollat j
vel comparationem ,

aliquam e Fabulis, Hiftoria . natura ipsa petitam, ut fi

dicas : ipsa uequitii nequior. Monttro monftrofior.
Facundia eloquentior. Pcftc uocentior. Luce clarior.
Noftc teoebricofior. E fibulis. Jano provideotior.
Coelo antiquior, Cybele fsecundior. Gigantibus au-*
dacior. Ganymede formofior. Icaro rnagii temerarius.
Mercurio facundior, iEolo levior. Sileno rufticior. Sa-
tyro falacior. Venere formofior, Khadamanto juflior,
Cerbero acerbior. Hercule robuftior. Atreo crudelior,
Thefeo fidelior. Achille generofior. Tberfitefiolidior.
UliJTe callidior, Neft orc annofior. £ rerum natura,
D Vitro

Digitized by Google
 : ,

•W ( 5° )«•
Vitro fragilior. Anguilla lubricus magis. Mella dulcior.
Nive candidior. Oleo Buxo pallidior.
tranquillior.
Glacide frigidior. PlumS levior. Morte odiofior. Fon-
te purior. Pumice aridior. £uripo volubilior. Ocu-
lis cbarlor. Stipite tardior. Muliere loquacior. Cervo

vivacior. Lepore timidior. Vulpe fraudulentior.

Afello tardior. Hirco falacior. ^

Ex Histria.
NumS religlofior. Tarquinio fuperbior. Scipione
felicior. Pompejo major. Graccbis feditiofior. Cato-
ne feverior. Fabio lentior. Hanibalc vafrior. Nerone
atrocior. Tiberio callidior. Trajano melior. Iro pau-
perior. Cracfo ditior. Socrate fandior. Chryfippo acu-
tior. Lynceo pcrfpicacior. Ariftide juftior. Alcibiade
nequior. Cleopatra mollior. Milone fortior.
Quomodo variantur virtutum ac vitiorum nomina
de quibusfirmo incidit toties} qr. Primum eft , ut fub-
ilantivum adjedivo immutes , ac viciffim. Ut probus
probitas. Fortis fortitudo. 2. Haec Adjcdiva cum ver-
bo fum varie efferuntur, nempe iu Genitivo Singula-
ris conffantiae vir
; vel Ablativo magna humanitate eft.
fumma humanitas. 3. Multum ad varietatem
Vel, cui
& elegantiam valent Adjediva quaedam , qua tum
perfona, de qua fermo,tum virtuti ipfi tribuuntur, v.g.
Verfona.
Excultus, Perpolitus. Ornatus.
laftrudus, Nobilis. Clarus.
Prxftans. Paucis confcrSdus. Nemini inferior.
Florens. Illuftris. Eximius.
Infignis. Confpicuus. Exornatus.
Confpiciendus. Praeditus. Spedabilis.
Summus. Facile Princeps. Inclytus.
Celebris. Eminens. Fulgens.
Affluens. Abundans. Notiflimus.
Virtutis .
•

,
. Digitized by Googli
 •f33 ( 5i )
Virtutis.
K*
Gomemorabiiis. Rarus, Exqulfitus.
Singularis. Non vulgaris. Praecipuus.
Excellens. Egregius. Summus.
Divinus. Luculentus. Exploratu».
Incomparabilis. Admirabilis. Ingens.
Illuftris. Praeflans. Eximius.
Infinitus. Confpicuus. Eminens.
Incredibilis. Rara modefiiae juvenis. Commemora -
bili pietate mater. Exquifitdprudcqtti fenator. Sin-
gulari humanitate hofpes. Non tulgaris
religionis fa-
cerdos. Pracipua folertiae famulus.
Excellente bene,
ficentia patronus.
Egregia docilitatis adolefcens.
Sum-
ma morum gravitate fenex. &c.
Divina quadam manfuctudinc praditus ptlnccM,
Ad omne decorum excultus. ^
Luculenta hu m anitate perpolitus.
Explorata conflantia pr aditus.
Incredibili fapientia injlruftus.
incomparabili generofitate clarijjimus.
Admirabili mtorum integritate pr aflans.
Eximia moderatione confpicuuo.
4. Majorem varietatem creabit «quivalentia
fi ,
nempe per negantes formulas vitium oppofitum aut
,
ude fermo eft, virtutem removeas. Virtutum ac
vitio
vitiorum Indiculum vide in Appen. N. XXIII.
p . 94.
Negantes ejusmodi formulae funt : Minime
nihil mi -
,

nus 't*i nihil inefl. In quo nihil reperias-

Remo-
tus a. Alienus. Abhorrens,
Vacuus. De vitiis vero
averfus. Inops. Deflitutus. ignarus .
Immemor, Ex-
fers, Dertlillus .Oblitus. V.g.
Liberalis. Minimi
fordidus.
Abflinens, Nihil cupidus.
fidelis. Nihil minus qu&m perfidus.
Cajlus. Remotus ab omni luxurii.
D a synce-

Digitized by Google
 ,

Syncerus.
•m
Abhorrens
c
a
52 ->

malo dolo.
m
Ingenuus/ Ab omni ruftichate remotos.
Gravis. A levitate alienus, de c.
De vitiis.
Crudelis.Omnis humanitatis oblitus.
Amhittofus. Ab omni modeftia deftitutus.
Petulans. Moderationis immemor.
Impudens, Pudoris inops.
'incultus. Ab omni tepore dercli&us. <kc.

Quomodo variantur ea, qua ad humanas afeEli-

cnes pertinent? $. Affe&iones hae, quibus nem-
pe varie afficiuntur horuines, etiam motiones vo-
cantur fkpertur&ationes , & vulgari nomine pajjio-
nes, quod iis graviter perturbentur , & angantur
animi. De earum numero difputant Philofo-
phi. Aliae vehementes fu nt feu violentae, leniores
alia. Inter vehementes funt : amor & quae huc
pertinent cupiditas feu cupiditates, libidines»
avaritia, defiderium. Ira , odium, indignatio ,
invidia, vindifta? ftudium, furor, audacia, ra-
bies. Dolor, triftitia, follicitudo, anxietas, de-
fperatio, timor. Lenioribus accenfentur fpes,
miferatio, &c.
laetitia,

Hae perturbationes gradus fuos habent &

naturalem progreflionem. Primo , enim arcere &
me irara^. ^ftudeo, 2* Tum causai aliqua mo-
veor ad iram; itaque 3. Concipio iram; fubin-
de 4. Augetur ira, 5. Sum> verfor in ira, 6.
Alias minuitur, & 7. tandem al me deponitur. Sin-
guli gradus varietatem admittunt lastiflimam
qux non affe&ionibus tantum fupra memora-
tis fed & magnam
W C 53 ) B*
partem virtutibus vitiisque
cum delettu attribui poteft & applicari, ex-
cepto gradu quinto /«>«, verjorinird ; qu,£ enim
ad id variandum infra fub|icicntur verba, vio-
lentis afFettibus maximi conveniunt.

\.Qui6usmodu variaturu\TCc:c £ fe afFe&ionc?#

Declinare obftare
1 1
Repellere I
occurrere
I
Vitare j» amorem oblu&ari
Excludere opponere fe r amori.
j
Defendere J repugnare |

obfepire
Iter refiftcro J
1
Viam
viam praettruere
preftroere . abftincre ")fe abamo-
Aditum praecludere [amori continere j re.
Reniti '
imune ofleab")
r
Obfiftcre I obmunirefe j
Praevertere J pugnare in amor?. ")

prohibere J&feamorS.
Exgr. Declina quantum potes, longe a te repelle,
caute devita, exclude & te cupiditates effraenatas, Ob-
fta principiis, /viam praeclude, occurre, praeverte libi-
dinum fomentis, imunem te ferva, contine te ab ira &c.
II. Qui vdrUtur illud : moveri , incitari ad afteftio*
nem aliquam t
Incitare Inflammare
^
Irritare incendero
Pellicere irretire I
Illicere aliquem ad illaqueare aliquem a-
Allicere r vel in iram conftringerc more.
Movere | afflare
Commovere 1 '
illigare I
Inftigare J conflringere J
.

Pet

Digitized by GoogI
 •133 C J4 )
Pertrahere Clere
Impellere creare
Adducere afferre I

Conjicere offerre
Pertrahere .aliquem ad infigere alicui amo.
Trahere vcliniram' injicere j>
rem.
Sollicitaro conflare
Agere obtrudere i

Redigere ingerere
inferere
conflaro )

Exgr. Di&is obfcaenis facile ad inhonefta ,

amores,'
&c. adolc-
libidines trahuntur, pelliciuntur incitantur
fcentes improvidi.Levi faepe momento inflamamur,
incendimur exardefeimus, irretimur inanium reru de^
fiderio. Unicum verbulum ei magnum dolorem in.
jecit, afflavit, conoi vit, obtulit &c.
III. Ut vxrUtur : Concipere feu admittere affe&io*
nem aliquam)
Addicere Haurire -|
^
Cedere deguftare
| j
Tradere |
•
concipere f dolorem,
XJommitere ^fe dolori fufeipere f

Permittere delibare m ~
I
Patefacere admittere J
Viam pandere.) ingredi
Aditu praebere! incidere 1
•;
Locum dare J prolabi j> in dolorem,
Cedere. . ^ dolori delabi I

Succumbere I agi J
Concedere ) invadi
Nafcitur y
1
exardefccre 1 dolore.
dolor
Oritur j capi
 .

Oboritur |
m C55)8®r
tangi ' i

Progignitur J “°l or vinci | dolore.’

contingi J
immigrat in me dolor. .

Ex. g. Vi&us tandem ceilit, fe dedidi», permifit,

patefecit, aditum dedit voluptati. Cupiditate tadfc u$, ca-
ptus cft. Amorin eum immigravit. Ex afpe&u uno
ingens in ejus animo ortus, enatus ardor. Incidit, de.
lapfus eft in amores. Haufit totis pecoribus, fufceplt,
admifit amorem &c.
IV. Augere affe&ionem.
Acuero, . ) corroboraro
1 . *
s
Exacuere augere ^timorem.
Alere fovere -
)
Pafcere adolefclt
1
Nutrire . inolefcit
Amplificare
’
t,morcm
jnvalefeit
Exaggerare
I,
ingravefeit timor.
Firmare incrementi* capiti
Intende re crefcit
Confirmare J glifcit J
fomentum dare ]
timori.
acceilione facere j
£.g.Ejus rei memoria mirum in modu intendit, acuit,
exaggeravit, corroboravit hominis triflitiam. Ex ea
commemoratione crevit admodum invaluit, adolevit
&c.
doloris acerbitas,
V. Efle verfari in penturbatione.
Perculsu effe ] Amore Implicari Amore
percitum j
cupidita- depravari cupidita^
aeftuare tibus ira corripi tibus ir£
exaeftuare dolore in. abripi dolore in**

agitari vidil vin. irretiri vidii vin-

agi /tii&a &c. mancipari difta&c.
D 4 Subigi

Digitized by Google
l
 Subigi
^
435 C 56 )
Infanire
m -

angi flimulari
exerceri efferri
ardere efferari
caecari vinci
obcaecarl abforberi Amore
calere obftringi cupidita-
accendi torpere tibus ira
capi > tumere dolore in-
fervere turbari vidia, vin-
flagraje perturbari di&ae Au-
duci affici dio, trifti-
inflammari confundi tia follicl-
affligi elidi tudine.
affliftari Amore permifeeri
furere cupidita. commoveri
languere tibus ira enervari
ligari dolore in- obnubilari
conflringi vidia, vin. depafei
impelli di&ae Au- indulgere
'•
1
impleri dio, trifti- obfcqui
repleri tia follici- fervire
opprimi tudine more gerere Amori
diffolvi parere 'cppidita-
attineri obtemperare r tibus &c.
offufear! morigerari
urgeri fatiifacere
perire dedere fe
concitari tradere fe
mergi fauciarl
emori confauciari Amore
interimi vulnerari cupidita-
difeerpi torreri tibus &c.
exedi diflrahi
erodi convelli
confici
 ,

•W C s? ) 8*
confici tabefcerc
differri Amor* torqueri Amore
configi cupidita- vexari cupidita-
frangi tibus iri devorari tibus iri
laniari dolore in. uri dolore in-
difcruciari vidii.vin- confodi vidia.vin-
cxcruciari di&x ftu- exulcerari di&ap ftu-
raptari dio, trifti- jugulari dio, trifti-

morderi „ tiafollici. excarnificari tiafollici.

dilaniari tudiae, lacerari tudinc,
fierni divelli
cruentari »

E^.Homo metu perculfus, percitus, fui impotens Ho«

mo ardens iri, aeftuans, cascus , occaecatus, fervens, fla.
grans, inflammatus iracundiae facibus, &c. invidiae fti-
mulis confoflus, lanjatus, cruentatus, convulfus, com-
modus, &c. Torquent hominem, devorant, urunt
jugulant cupiditates eflraenatae. Indulgct malefanus
libidinibus fuis, morem gerit, &c.
VI, Aifc&ionem minuere.
Domare Temperaro -

hebetare refraenare
cohibere emendare
frangere comprimere
placare \ oppugnare
t r
infirmare iracun- premere iracundi-
levare diam. fanare am.
fedare 4 corrigere
caftigare
1
moderari
fraenare 1
refrigerare
deliniro ! inhibere
demitigare ) mollire
placare 1
eripere
'
diffipare 1
«
fupprimere
coercere i defici» iracundia.
^
mederi

Digitized by Google
 433 ( 58 ) fis*
mcAttl ,
1 iracttndi)l .
pediti
snodupoaenj f"?‘ fc
‘‘>iracun<li a .
migrat .
rcmittir

J?.g. Amicoru monita domuSre ut«tinque;hcbetarunt,

placarunt homininis impotentiam. Exemere homini
furorem. Ex eo nuncio remifit , fubfidit , lenitus eft
paulum dolor. Philofophia hominis ardentem indo,
lem correxit, fupprefiit, emollivit, temperavit,cafliga*
vi t, fregit. &c.
VII. Affc&ionem deponere.

Explicare fe Abdicare
]
disjungere egerere
i

expedire ejicere
depurgare rejicere
cliberare fe a dolore ejurare
cxfolvere ablegare
abfolvere relegare
abftrahcre proferibere
evolvere amoliri
eripere amittere
mifsu facere
i
avertere
evellere exonerare
exuere depellere I dolorem.
fegregare ponere
expungere ex animo repudiare
eradere dolorem. abrumpere
fubmovere extinguere
excludere . reftinguere
fecludcre ;
extirpare
exturbare eradicare
abigere exterminare ex animo
exigere eliminare dolorem.
iinire eruere
profligare

Digitized by GoogI
 ,

«1 C 59 ) I»
profligare extrudere 1
fugare vincere excutere
ludum
J
dcferere ludum transfugit 1
renuntiare irae. decedit
migrat remittit dolor.
cxarefcit intergit
exolcfcit amor extiuguitur
definit conquiefcit
emoritur
' \

E.g. Totus a fe alius eft «amores omnes ex animo e je-

cit, emovit, erafit, abegit jam non eundem homi-
fuo, ut
nem crederes. Reflindus.oppreiTus tandem eft illa libi,
dinum favities. Segrcgavita fc, disjunxit amores, fc
ab amoribus fegregavit. Conquievit, remifit
decedit, excu (Tus, eliminatus, exter-
minatus eft furor. &c.

. Digitized by Google
Digitized by Google
 : :

~S3 ( i )»*

^5on feen feret) $tgetifd)af?fen

ijct £atetnifc^en @prad)
SfJemltcfe t>on &cvofKcinisfeit/3t«rIi4)E«(/
unD rDauffigCctf-
QGctHa in tetUtnnng oetett &pta<bett
tfi am
rjjj i iCrflen/ tvaa am nnfeetten $u begteiffett*
y, £>a$ Krfie iff / feag tnan aflcr £Bor(er ®ei
beufung In feie ©efedcfetnufii bringc. ©a$ 21nfeerte /
oebfl feetn aud) feen Syntax, ober bie$un(t jebe 5Som
Ut/ nad) jeber ©prad)/ 2Irt unfe (£igenfd)flfft jufatmnett
jufugen t>trjfe&e. ©erbiefe j»ep ©tutf / ba$ itf JebeS
5Bori$ Significatum unfe artem conftruendi roofyl in#
neo ftat / feer wirfe enfelidfe feie ©pracfe t>erftef)en / unfe re#
feen mogen / afeer feero 93oflfommen()eU noefe lang nic^f

erreicfect feaben*
iy. ®?on flelffef
XOas ift oann fetnec* $u tbun i

|i(fe in aden Europ*ifd)en ©pracfeen / ntcfet adein ofene

grobe TOifeer feie Grammatic lauffenfeen ^dfeleren / fon»
btren aud> Refiriglfcfc $u reben unfe \\i fcfereiben / ba$
iflfeinec SBorter ofeec 3teb#eirten flcfe iugcbraucfeenf
ol£ feie in jebec’<8prac() gongbar / unfe e<0entbum!<<&
2. Unfe uber bad nidjt «flein feie odtdgig
unfe ge#
ftynfe.
meine/ fottfeern oud) jfedicbe 9ttbi$l rten anjunefomcn
Unfe ?. aud) tetcbUd? $u refeen / fea$ i (i eine Siefe Me
aufftterfc&iefeene 5Bei§ unfe 5lrt feorbcingen ju
fonnen.
mtt was fan x>UW Puritatem, Ele-
man
gantiam, Copiam, b» i' Ketnltcb* Siedtd)* 2seicblt(b#
fofete/ ba$ nir#
Uit er tpevbeo i «, ©ie fogenonnte ift

94 genfev

Digitized by Google
geiiW mebt
MC *)IM"
befinblicfre *D?utter<@prad)<n/bie matt attc$
Die QtUbvtc alg $u €rlecnung Deren 3Bi|]enfcba(ften
aOein Dienlicpe @pracb«n nennet/nemlid) Die Hebrxifcbi
©rifdjifcb' £atcinifd)c mufien aQein t)on ben totrten/
Da e! au§ ben 25ud)f ren unb Dero f!dten ©urebblatfe#
rung ba§ nebp Der Sefung
crlernet roerben; Docb alfo /
unb Slnroeifung cine^ erfa&rncn Sebrmeiffertf aud; bie
Ubung int «Heben unb ©djreiben bepgeffigt roerbe. 3n
©egenroart 5ab<n roir oUetn »on Der £afeinifcb«n ju
-
fcanblen.
3« t»em beflefret t>ie Xe(nU<bleit fcet tatzinU
fefeen ©ptacfr i &. ©iefe $Heinlid)feif Puritas ober Pro*
urictas ifi jrocpfacb in jeglicben IPorfcn / unb ganfcer
Ket>e* Qm)De baftfen in Dem / ba§ man feine 2Borf /
cber «Heb» Slrtcn gebraud)e / al$ Die Der liateinifdjen
©prad)2Rntur/Urfprung/unb fflft etgentbnmlidj/cin#
|>etmifc6/ bep ben beftenjeiten Der «Homifcben Republic
im©cbn>ang geroefen/ t>on gde&rtetfen ?eutb<n ange#
nommen / unb in ben bemertbitf en ©ebrifften Der Sllten
»er&eid)net gefunben trerben. ©afj man ftcf) berentge»
gen entbalfe eon Novatis ober neuet!tc&en/fp5ter aujfi
gebracbten ; toon obfoletis wralteten nembhd) nur $u
,

oltitfen Beiten / gewofjnlicften ; oon Den Barbtris Durcfc

frembbe ©pracbeneingefloften «Heb»9lrten*

®r(lcS fiapitel
53cn t>cc3iciulid)feit t>cr Satetmfcben
@pcaci) im’in|£t)iti)tii]cn 2&5rtern.
ag££;mt> Dann nid)t alie U?otf gut £LaUin/ f»
nefl man in t>en £atefmfdben Lexkis ot>ec Di&io-
nariis fintKt i $Di§ mare grob gefa&it. ©iefe Di-
dJionaria entbalten obneUntetfcbieb aQe netterlicO * t?er«
altet t balbi barDarifdje SBortty ju bem (fnb/ ba§ man
«ine$ jeben SBarli JSibeutung auftfut&en ra$g«/
abw
 .
*t3!( s )8&5*
ober boQ man gebraudj e. 3« btm
ftcb bcrofelben felbfl
Di&ionario SBort «1$ barbarifdf)
Kirfcbii roerDcn Diei
mit bem3«icft*n +
angemercfet ; nebtf
bicfen aber gibC
e8 gac oiel unlatemifd) / n>ic id) nun aujj bem 55ud)flai
beu A. d<§ Kirfcbii beraufj gejogen. ®ib< in tent
Appendice N. 1.

XVelQe feynb gote / *nt> Den Zateitteten be*

tteprt* eiQentt)umU<t)Z tiOSttzti *v- 2lene/fo be^
Cenen Auihoribus aureae aetatis , ober Dcf} golbenen 2U<
ter befinDIid) fepnb. ©iefeS Sllter. begreiffet in fid) Di#
jwep 3abtbunberi Dor €bri(li ©eburt / »om erflen Pu- •

nifdjen Strieg bifl $u 3«ifen Augufti Catfaris, roitb

Dadgofoene 2Utet geaannt / roeifen Damabi Die bee

Jubratiile SJfdnner geblfibet/ Dero fcine$ Saf <in tmb %i<tt

licpfeit ber ganljen 2ftad)fommenfd)a|ft Dergcflalt $u eil

«emSJiufier unD 9iid)tfd)nuT jubalten / ba§ rotnigiff

oQetf in 23<rbad)t ju jie&en / waS bep ibnen nid)t bei
finblicb ift. ©er aflecetfie tft M. Tullius Cicero «it!
93atfer aUet Sffioblrebenbeit/ auf; Defiet. 35tfd)ern ufleiit
aQe 9?«id)ibam unD Diefer ®prad> mbgen gej
fcfjflpfit roerDen,
XVztfhe feyob t>U fibrigen Authores t>on bftfiem
©olt>#2lket i ry, M. Accius Plautus ein Comoedi-*
® dbteiber/ Den Varro nnb Cicero felbfi bor «inen ^ron»
nen unD SSaUer Det fetuifien Latinitfit balten. SDiefent
gibt Terentius nidf)t$ nad). SRad) Diefen Dre Poften i
Lucretius, Virgilius, Horatius , Ovidius, Tibullus, Ca-
, Propertius ; unD Die Hiftorici : C. Julius
tullus Caefar,
Cornelius Nepos , Salluftius , LiviuS ) Catonis > unD
Varronis Fragmenta.
XPdefces mare t>as ftlbtrne 2Uter Der LatSnildt 1
tu, ©aS er(?e 3abtbunD<rt nad) @brifti ®eburt/ in Dent
jen« bemertbe^einigfeit aUgemad) abjugeben / unD guf
cor unerborte ffierter in ©ang ju fommen btgunten /
tmb Cicero fcbon altf UQDerglei(^U(b flebaltcn NurDe*
9K s ©ie

Digitized by Google
 n

*SC4
©U btffc Scribenten Warcn Pbxdrus utlt> Higynusgaf
tclfcbretbcre. i&nen Vellejus Paterculus, Cur-
Sftad)
, tius , Juftious /Valerius Maximus. Cornelius Celfus,
Columella, Petronius, Arbiter, Lucanus , Juvenalis,
Perfius, Pomponius Mela bepbe Scnecas. ,

tPelQe tvaten im abtitten Tlltet i fy. Silius ,

Sta-
tius, Martialis. Poetrn Plinius, Florus, Suetonius*
:

Cornelius Tacitus , Plinius junior. Hiftorici : Quinti*

lianus, Solinus, Frontinus &c.
3m epfernen : A. Gellius , Apicius , Apulejus, Pal-
ladius ; Die Autbores Hiftoriae Augufise , Marccllinus,
,
Macrobius , Claudianus &c.
XVie «Jiro abet ei Ztnnb erfennen / meflen 2ff#
fers ein jeoen OOortUm iey e ? y. 5£ieroo&l bemelDfe
ftlberneAuthores uon Der golbenen oic&t weit abroei#
c&en/ fomraen Dod) fd)on einige juDor unbcfanbfc SBorC
ouff Die 95a0n. 3 ura Ex *

Kullibi * on jlafl nufpiaai nir<jcnb$.

Officium - - dignitas @d)u!Digfelf.
Exceflus - ,
- dcli&um Ubertrettung*
Taxo * - reprehendo beflrajfen.
Jnterim - - interdum gutveilen»
Confumo,as - - perficio DoflenDcn.
Imputare alicui - adfcribere bcpmeffea»
Experientia rerum - ufus <2rfal)ren&e(f*
Privilegium - beneficium ©naDe.
Frofe&us t - progrcfiGo 8ortgatt(j.
Sub meo nomine * meo nomine unttt meinettt
SRa&men.
U&rigcnd foD ifim «m Die njafjreLatinifdt jubegretffett
§« 0 i«ria»r Mangling i&me felbf! ffir ein Stegel oorftfcreii
btn/ fetn 9Bor f afg au§ golbenen 3!ter $u gebraucben*
QPann er beffer bep tfrdfften fepn tuirb/ mag er fcboit
Plinianifd)* Gclliaaifc^ # Senftcianifcfye SKeDiSirten $ut

3 «it amu&racn.
JDarff
 »
«mic 5 )i
5&atff mati bann tein / a!« in feiient <£ol& < 2(1»
ter gcbtaudjlicbe &atdmfd)e Wort braucbon- t*.
5D?an inug in *orfulI«nben £nmjfc( bie Diftiojwriit a(3
Thefaurus linguae latinae Thefaurus Bafilii Fabri, Niz-
;

zolil &c. ober ln 2lbgang fo greger SBertfen beu Fri-

fiom aufffcblflgtn/ unb fcben/ n?aei aOba tur ein Aothoc
flngejoflcn foerbe. SBann em SBort in meiner Tbrafeo-
logia (td) ntd)t ftnfccf / tfl *ictt>i§ni<fet fttbe r ftstein.

n?are aber gat $u befd?trarltd? unteeSem

Componiceu ober iLefen ein jebes flPortfetn aufln»
jufuicn ? ty. 3)iefcg ifi fo mubcfatu <il$ «imot&ig. 3 **
n nad)gefud)t werben oon bervtt
1
ne ffiorter aOein
^Jrob unb Sleinlicbfeu etn ^roeiffel botfaCUn roSdjte.
82 nn bat man biflid) an jenen «ICorten ja frceifflen/
i.SBeldje «ine flate S5 «Fn>an 5 frf)afft mit berSeutfcbett
cber anberen 6pracb ffir ftd> felbg anbeuten. 2. 5S$eli
d)e einen oerbacbten 31 uggang b^bcn. 3. 5Belebe in»
unten# gefcgten $8arbatifcb«tt Alpbabe»&erjcid)oft ; tnif
6fftereti iiberltfcn rafiffen in bic ©ebdd)tnu§ gebrocfcf
fterbcn.
I. XVeldje XVott jeigen augettfQeinUd) / sa#

(iemeutfQetZntunfrtfeyen? y. 3 d> babeaufjbio

len taufenben bep Caralo du Gangio befihiblicben uur etr
licbe roeniqe N. II. p. 4. angemercft. £)te fibriqen roltb
ein feber mtt ber 3eit felbffen ofone Sflube begreijfen.
II. tVeldljeTliifigatig feyttv f&tVertadjt ju bal»
ten? $. ba auggebeti in
£>ie , ijfa u
i(la, • tas , « *ntid%
,

• entia , - urd , - mentum , tus us , - orium C^c. bantl

,

obrooblen gat biele gui unb reinsEafeimfcbe SBort «beti

biefeSJuggang &aben / fo fe^nb bannod) aud) biele toti
bencn tmiercn roiber 2Hed)( / unb b« SlUen ©ebraucft
auffgebracbt/unbeingemiWjtroorbcn. 3* E p uci ^a * -

Principifla ,•
Do&orifla &c.
SomitilTa, Pcrceptoriffa ,

5 «tgogin/§ur(iin/©tfiftn/£inn<^tUCUtt/ Doftorin l(,

«

Ci&e in Append. N. HI. pag. 5.

llLXOas
 III. XOas ncnnefi bt» Dao 2$atbatff<& Alphabeit
V, £>a$ Ijl ein SXegifler einiger gar unddtfen /roilben/uab
fcod) im tdglicben ©ebraurf) jiarcf cmgcriffenen ?Q36r#
fer / Dor btnen ftcb eben barumb befio mebret $u buten.
©arju gor bienlicb / tnann folcbe offter mit 31uffmercff
famfetc gelefen roerben. ©ib* N ^- 1 V. pag.

0o fepn© mu: Danit alie alloorten befutDliefce

XO&iUt verbotten *? ©anfc getT>ifj/bu rooUefl Dana
ffa tin UntDiffenDen ober SBaibaren gebalten fepn.
©afi
«6 rodre ja rooljl n>aS Ungefcbicftetf / fld) fd)l«cbtere$
gefigg iugebrau£ben/bab(fferer$ur£anbift» D er *
e
3$
(ubere / ba§ (in 3ung in toenig §ett of>ne grojfc $iu&e
ju cinera recbtfcbaffenen Sateiner mdge gemad)troerb«n/
tnann cr anDcrfl Da$@lucf &a i/ «inen erfa&tnen 3Beefti
tveifcr jubeforamen.
(CafeynD aber »on#iceronis tmb jeneit golbe*
tten Seften \)tt fo rfel neite 0a<ben ejrfanben wott .

©et»7 iv- Cicero ja Die93ernun(ft (elbtf erraabnet und /

ncuen ©aeben neuc STCdbmen ju fcfjopffen. iff geroijU

iicb&urcb i8.3abr&uoberf in @ei(l» unb SOBeltlicben/

in Der ©ternfeb i SXedmungd » 3&aui ©cbiff » tfuntf / ita
®pei§ i Jtlepb * ©arfen t §elbbau»3B«fen tc. feljr Diei ge*
dnbert roorben. £aff bu oon berlei) ©aeben $u reOea
ober ju febreiben/ fo befumtnere bid) nicbt Diei / unb re*
'
De tDie roati rebet ; bocf) init bufer Sebutfamfeit / bajj

mero in biefen neuen ©oeben foieber QBort gebrauebe/

toelcb* bem2IftiSatein ara nd&effen fommen/ oon De#
nen neueren gele&rtiften Scribenten in eben biefer 3Ra«
feri angenoroen / unb bei> benen NomeacUioribus be*
fnnben tDerben/ald inbera Indiculo univerfali P. Po-
moei ; 3 n fctm Apparatu Eruditionis P. Pexcnfel-
der &c. ©ibe ein Syempel oon je^igen $rieg$.*©a#
cben / fo gut Satein gegeben / al$ ii ftcb tbun laffef.
N. V. pag. a 6.

Digitized by Google
 >§3SC 7)l?*
atibcrfe gaptfel.
SQon t>«r Dtenltd)* ofccr igigenttnimlidj*
feit Der gateinifcben ®prad) / in
' gan&erSKebe.

oetfJebcfi irntce &erot7ameneff!et&e&/

ulli/unD in »em
beflcbct t>ero eit ? m*
Sine Sftebe i(t fo oiel ald eine Sonftru&ion, ober ein gan#
$tr Scnfus mit einem Verbo unb Nominativo, ©amtt
«in foldjer Scnfus JHein fepe / tfi nid)t genug / baft bejfea
jeglicf) einfd)id)lig QBort gut ?atein fepe/ roannnid)t

oud) Dte ^uf^nimfugund bieferSDBorter nod)51rtber91lti

Sateinifcben ©prad) gef«$t i|t* ©ieidjroie ein unge*
fdjidter Saumeifier ouf* lauter au|?$ 6efl abgegjeicfytm
©t«men/bod)«in ungleid) unb unformli^ ©ebau auffi
*
fii&ren mag,
Wicfan tttnn ftd^ wioci: Ofefe KSicjentbumlidj»
Hcit O0«C Proprictat iit ganQCt: Gonftruftion VCM
fio fle n ? fy. ©urd) ben SoUcifmum unb Bdrbdrifmt*m »
©er Solsecifmus eerflofjet ftd) roiber bie 5teglen b<§ Syn-
tax; tote (id) Dann blerinn jene gar groblid) oergangm
$aben/ fo oon Caroli M. sjeifen / btjj $ur Siegierung Ma-
ximiliani I. in Satein groffen Sfoeilg fo elenbiglid) g«
feferiben/bap ibre obtoofol nid)t ungelebrte $ud)«r faum
angerti&rt/unb toegen ungereimf*unfauberer ©cfyreibe
2lrt aud) benen 3ungen ju ladjen geben. ©ie ^attett
fcefonber# etlid)eSol*cifmos fo angetoo&nt/ol$ fodfteti
folctye ba$ Eateinifd) Jurger * Stecftt tofireflieben erljali
ten. ©ibe in Append. N. VI* pag. 27. toa$ fur Sol*-
cifmibet) ibnen befonbertf im ©djtoung gegangen.
<5«t man fidj in £<rtefntfdjei: 2U©e nulfet
-Solsecifmi ntcbts jn befotgen? ty. ©er anbereSeinb
Ki ber Barbarifmus. ©iefera au§$utoeid)en fepnb feinc
SReb<2irien paffirf/ al$ bie bei> ben eiafficis Authoribug
beflnbi
21 4

Digitized by
 c

4S3C 8 )B*
•eflnt>(ic^ / unb bem U(jr»Satein gemdfl fepnb. €$ &at
(in jebe ®pradj i&re d«n>iffe unb eigeneSfcebtSIrten / bie
man gemeiniglid) phra/es s beffer , baS abcr idiotifmos
(ZiQtntbumUd)? teen nennet. ©abero f ombt/ bajj
i jl

jwar eiti jtber Senfus in jeber Sprad) moge gegcben ttoeri

fcen/aber bod) in einer anberen©prad) mit gang ani

Dcrcn aBorteren raujfi Porgebrad?t / unb aujlgebrucft
toerben. $
Oibe Deffen e(n Exempd. ty, ©ie Bafemer fagen :

Opus eft numeris omnibus abfolutum» 3 U 2cutf(^

beift Numerus ein 3abt i abfelutus poQeubef. Jtame al«
fo &erau§ i>^ VDetd' ift von allen Sablcn voUeiti
: I

©et. 9Be!cb«$ Seutfd) bann/ gar unteutfd) rodre ; bann

Senfum alfo geben : SDfefe®
loit eben biefen Werd t’ff

Don a\Un<3tuden au^gemacfrf.

.J^ingfgen fagen rotr Xeutfdje : fBimm t>fe 0(an#
gen baltcn. 3« Satein&eifl €5tangen pertica-, t)ab

ten teneo fame alfo &erauft: Alicui perticam tene-

;
re. QBeld)e$ ein feltfam ladjerlid) Safein tPare. ©ut i*ai
tein gibt man biefen Senfum fo : Alicui prafto efle, par-
‘

tes alicujus tueri.

Wae ifi bann efn Barbarifmus At einer 2$ebe 1
©effen gibt eS gar Diei©attungen/ n>ie in Syntaxi Figu-
rata jufe&en. SEBic aber reben aOein Pon jenem Barba-
rifmo , ba man einen $etitfd)en Idiotifmum , ober bei
nen 2eutfd)en geroS&nlic&e SRebiSIrt bergejlalt in ba$
fiberf^et/ bag nicbt aQein bcr Senfus mit bcm
f atf inifebe
Senfu einer Conftru&ion , fonbern aud) bie $03ort einer
©prad) mit ben 33orteren ber anberen fibereinS fonv
men. 3Ilfo / tuann einer beu ©epft&enben oerfiagen
«jolte/ unbfagte : Ifte puer non dat mihi pacem, ©et
SSub gibt mir fein Sfieb. Dedit mihi colaphum ; bat
miv Obtfeige gegeben» Accepit me opud capillos ; &af
mid) bepm £aar genoramen. 5Ba$ Unreinigfeif mare
infollem Sljftec i Eafcin l ©wti Safetafrgt man :
Hic
puer
puer me inquietat. Mihi colaphum infregit. Capil-
los vellit , vel vulGt.
3« man rcbet ab«
g«ttiefm'gKcb fo ? Unb
*ben fd}dnblid>e ©ebrattd) bat ba$ eble £atein Uys
ber ! fo bdglid) jugeri#!. Unb bbret man nid)f aflein
leoanfangenben ©djulern folcb< unfaubcre idiotifmo»,
fonbrrn ifi aud) bep gemelbten Authoribas bc§ icoeitett
unb|;ol^ecneti 2iltec nid)f£ gemeiner$ ; fo ba§ fte mit
irreti Italifmis , Gallicifmis, Germanifruis , Polonifmis,
UngarifmisaQeg anfletfen/unb au§ ein<$ jeben @cf)rci6#
Sirt leid)t abjunebmen/ ob ber Author eln Sffielfdj» Scane

$o§ / $eutfd)* ^olacf ober Ungar geroefen. ©ig ifi bie

Urfad)/ roarumb gar nicbf jmeifflen/ ba§ Thomas de
Kempis ein 2eutfd)*t gemefen. €$ ifi ja glate ^eutfdj*
Jatein / tuann er fagt : totam Bibiiam interius
Si fcires
& exterius wann bu , bie ganfce $ibet au£< unb intoen*
big fSntefl. Habe oculum fuper te , babe ein 2Iug auff
bid). Eccc quam bonam vitam habet ille , febc ttad
gut(£ ?eben f)at jener. Teneas te apud Dominum, balf
U bepm Jg)6rm tc. 21 lt Eatein fagi man Si tota
bid) ; :

memoria teneres. Attende tibi. Quam com-

Biblja
mode vivit ille. ConGde in Domino. >D(rgl(id)ftt
me&rerg im <£cf)wung gebenbe in ba$ Satein eingefdjo#
bene Sentfdje idiotifmos beft&e in Append. N. vir.
pag. 30. 2lUba ftnbefl aud) ein (lein Sftegifiec etli$tc
gebr 5 ud)lid)«ren ® arbarifeften Sieb* 5lrten.
£abett stc&atcfner vfd idiotifmos o&ct fti il)t ,

m@pt adb alldn fo dgenfbumltcb* Keo*2ltteii /

bafl fte m'<bt anoerfl / nls mit anbeeeti KPortereti
iEeutfeb wogett gegeben trerbett ^ >52. Dbrooblcn
bie $afeinifd)e mit bcr Scatfdjen ©prad) gtoffen ^b*ii$
flbereing fombt/ bat fle bod) gar biel t>on ber £eutfd)en
Stteb'2lrf ganfc mibrige 5Keb{2lrten. ©iefefi magfl bn in
ben Flore Latinitatis P. pomey gar fein crfe^ett. 3 . Ex*
ili bttQ Verbo Mitto aliquem milium facere.^U Jcutfd-e
81 5 €intn

Digitized by Google
 •wrc io )t» .
•

<£inen meflben t abbancfen. Nuncium alicui mittere.

Sinem aufffunben abfagen. Mittere fanguinem. 3ut

/

SJbcr Icffen. Mittere fub jugum. Unter ba£ 3 0cfr b 1 0 * *

$en ice CDJe&rere Exempla fibe N. vili. pag. 37. in bea

Verbis : Facio ,Jio , eo teneo , maneo. 3 n ^ en Nomini-
,

bus : Animus, -pars prtfens projeftns. ©obet) $u meri

, ,

den / Dafj aflba aQein bit SateTnifcbe Idiotifmi betjge*

brad)t ; jene 9teb t Slrfen abec au&gelafien roerben i ia
twk&en bicHafeinifcfre mit berSeutjc&en abereintf foffien,
0o t an titan trnmi x>as £atet'ntf<&e voti XVott
jtiWort fi» taelEeutfibe vetfebven / ote Zateini*
fefje idiotifmos allefn «u^ejenommen* iy. ©anfc gei
tt)i§. ©er Urfac&en benn jene gar roobl get&an / fo bie

in Deni Cicerone, Gorn. Nepote, Curtio &c. fcorFontf

raenben Phrafes in batf Seutfcb berfefer/ben 51nfdnglingen
|u ©utem fceraujj gegeben. ©er bann btefe Pbrafeolo*
gias jur £anb bat t fan qar (eic^f au(? bem Dittionario
oflein i&r Eatein in ba$ Xeutfcfje uberfefcen. ©ie Ex.
bie 15. Spijlel Ciceronis L. 14. Fam. o&ne Qlenberung
fc^ier «on ©orf $u ©ort mag t>erfeutfd)et roerben.

Cooftitucramus, ul ad te anto
©ir fcaffen befigefleOet/ wie icb bit
fcripferam Giceronem Caefari obviam
gefebriben (jatte/ ben Ciceronem bem G*far entgegett
mittere. Verum confilium mutavimus,
jufd)icfen. 21ber roir&aben biefen ©c&lu§ geSnbertf
quia de ejus adventu nihil audiebamus,
fteilen tt>ir oon beffen StnFunfft nidjtd boreten.
De caeteris rebus ^ etfi nihil novi erat,
S3on dbrigen ©ad)en / obroobi nicbid 9?eue$ ware/
tamen quid velimus, &
hoc
werbeff bannocb/ n>a$ roir t>er(angen/ unb ju biefer
tempore opus efle putemus, ex Sicca
3eit nii&ig jufepn cracfcten/ aon bem sicca
" pluri-
 r/

•&!( ii JSfct'
pluribus cognofcare potaris. Tulliam teneo
mit imbteren bernefjmen mogen. Die Tulliam balte id)
edbucmecum. Tuam valetudinem cura diligenter,

uocfc bep mir* Deine ©efunbfoeit beforge fleiffig.

(Bs feyub aber nfrfct alie (EpifHeti Ciceronis fo

ftocfc unb leie&t, y- Dem
ifl nid)t anberft/ unterbefien

finben (td) aud) in fetnen idngeren £pl(ilen nid)t

gor ju
tftel Phrafes , unb fommen Dod) tneifien£ mit bem
Xeut#
fd)en jimltd) fiberemtf. 3 * £x bc ft& € * n
*
?
lX * P a 2 4 * *

Die aufj Der (e&r tangen tfpifiel au Lucejum L.5. ep.12.

Item an Dolabella L. 14. cp. 19. Item an Marium L. 7.
cp.3. ade ftierauf? gejogene Phrafei.
Unbroeilen au|j aflen Glaflicis feiner fo leic^t / flat
unb furfj i fi al$ Cornelius Nepos , bejl()e bie in feintm
Themiftode oorfommenbe ldiocifmos , ober oon ber
Seutfdfyen 3vebi21rt abn?eid)enbe Phrafes
N.X. pag.43-
£at and) Me-Ceutf<fce 0pradj vte! Idiotifmos, fo
*on XVott ju XVott m<bt mogen £atetnif<&
ben wetben ? SOiebr bann in einig anberec ®prad).
'®ie &at beren iljr tbeild (Ctgenibumluben / tfoeH$
*

©prtifcipdrtetifeben 9l«b» 2lrten eine folcbe 9)?«nge /

bafj ed umbein ©uted Darter unb ffinfilitber i(i / ba$

Seutfdje in bag Potein / alg biefeS in ba$ Xeutfdje ju
oerfepen. DaS einpige Verbum tljun/ macben bringt
fiber bie &unbert/bom Pateinifdjen gdnfclid) abge&enoe
SReb»2frten/ nebfi bem / ba§ ed aucb in bielen mit beroi .

felben gleid) fombt. ® ifje in A ppend. N. XI. pag. 46.

(Sin gleicbed ifi in ben Verbis: 6>teb«** / fldjen
balten / bletben / feben / laffen/ legen / fd)\a$*n t
bringen. 3° biefen mag(i bu bemerrfen / tt>a6 groffcr
unb£eutfd)en 9lebr2lr<
Untcrfcfyieb jn>ifd)en ben Pateini
ten fepe/ unb roie leic&t gefdje&en mSge/ bafi ein SInfdngi

twann er bad Pafein ind £eutfd>*

ling / / ober &ingege«
bon 2Bort $u 2Bort u&erlrogcn / fi# i»
[d)M
 fd)(ulicf)fle Barbarifmos ,
12 )i
utib gar
W Xsuffctj { Saftltt

berlie^en m8ge. ©»b* Append. N. XII. pag. 49.

in
XOas woltefi ouron oen &pttd)w&ttetiid)en
JfaDi 3ttetl OOCC ldiotifmis adagialibus anDCUteti»
#. <£& ^aben a8e autib barbarifc^e S36 lcfec geroiffe/

in gemeiuet Sfteb fo gangbare ©prid)SBSrfer/ oab fofl

>

Erafraus Ro-
cbe einen £&eii )eber ©prad) aujjmacben.
terodamus bat Der Safeinifcben 4000. jufamm getragen.
<£inige babon mdgen Don 3 Bort $u ‘IBort oerfeuifcbt

tverben / ald : Propria laus fordet, Qcigen Ifob ftincft.

Cornici cornix oculos non effodit. (£inc Krdf)f bcifl Det
anberen bie SHugen ntd)f aujj ic. UbrigenS mujj man
Dor oQcn ben Serflanb eineg ©pritfetoort^ t»obI bu
grciffcn / unb bcrnotb rait ganfc anberen ©orten »ew

teuffdjen. ©ieteutfcbe ©pricbroorter/ Deren Lehman-

uus in feinem Florilegio uiele taufenb gefammlet/toeri

fcefi tu in ben Lexicis

P. Aller, unb Bayer $UIU $&«(

Derlatetnifcbt finben. ©ebe N. xm. pag. 54.

XOiz werbe id? abet $tt Dicfe* Setn t uti© isttn»
lityzit in seiten Kco> 2ftten gdangcn mogen?
iy. Slfletf ijl an betfdnbtger Sefung Der
Claflicorum Au-
.

thorum gelegen* Dbne btefe iji aflt 9flu&c uergeben.

SBann aber ein in bem Syntax tuobl^ beroanbertet 3« n 8
bie (£pi(le(n unb Orationes Ciceronis , ben
Caefarem ,
Saluftium , Nepotem &c. o&ne Unterlajj burcbgebert t
bie Explicationbe§ Authoris in ber ©d)ul mtt beb 5 ri«
gerSluffmertffarafeitanbwen/ unb ftcb burcb bie ffinjfi
Exercitationibus
te unb fecbffe ©df)Ul in gen>6&nlid)en
peiffig auguben tpirb / foUe ibrn nicbt$ erraanglen / ju
ciitent guti unb fundtmcntalen Sateiner ju roerben/unb

ficb ou0 ber fo gemeinen SSarbarep b«inu6 5 U mac*> <n *

XVie wetoe id) abet ale efnftnab DieBacfc adi
greiffeet / mtt xoae tttietlen mteb bdjdffen ?
iy.

©amit bu aucb in biefera 2lnfang «inen ®runb bep roab#

ren^ateta (eatji/ ^a(l bu brep SRUteU x. ©ie Le^i°n
obee
 ;

43( »3 )V3r
•bcr Explfcation bc§ Authoris in ber @cbul. 2. ©tflcn
Privat. Ecfcn $u£au§. 3. ©tdte Ubung tm Compooi-
ren ob«rTransferiren/ba ncmlicb einttocbtc ba€ Xcutfc^
<n£ ?atein/obcc ba$ fatcm in£ teutfcbegebracbtroirD.
I. Wae nuget mi d) OicSlntyotims oe$ cxplicir-

* en Authoris tn Det 0<ftt>( i 3J?an cxplicirt in Des

fEZtfien 0d)ul Oie Fabulas Fhadri , unb Stobaei Senten-
tias. 3 n bcr 2tnOertcn etn unb anbct Vitam ex Cor-
nelio Nepote , unb flcincrc Gcpijfkn Ciceronis. 3n b«
SDidtfc it Catonem majorem , aliquot Epiftolas Cice-
ronis longiores , (in SBucb au(j bcm Curtio. 3n bCf
JPterOf enSclctt* ex libro de Officiis, Epiftolas ad Quin-
tum Fratrem, Scle&a Caefaris & Livii, Ovidii Elegias
aliquot triftium. 9ftun tverOea in Otefet Explicatioa
«ngcbculet ode norfommenbe Idiotifmi ; bcr Unfere
fd)ieb cincr ©pracb rait bcr anbcrcn ; adcr SBSrfet Ety.
mologia , obcr crjtcr Urfprung / n>clcb<$ cbtn cin
frefflicb >3J?itfcl/ ju DcrSigcnfbumlicb* unb Dtcinigfctt
bicfcc ©pracb $u gclangcn. 91un ift jcbict unmcglicb t
bafi nacb fo bidfdliig 1 uierjd&rigcn Explieationcn nidfjt
ctroatf anflcbc / roann folcbe/ n>ic c0 fcpn fod/ angci
bort tverbcn.
XVie mufj wt an danti die Explication anboren t
1 J^tcrju i(l einc groffc Sluffmcrcffamfcit nonnotbcn
Slugcn unb ©cbancfcn muffcn non 2iu(jfcbn><iffungm
ab* unb an ba$ / mag gcfagt rolrb / angcbaltco/ aded Ut
cincm burju bcrcitctcm ^ud)Win auffgcmercf t / biefc
Notata $u £aufj nacb bcm Alpbabaein citi Drbnung
gcbrad)! / unb Sfltertf ubcrlcfrn roerbcn.
II.W*e unb tute folle id) $11 £attfe Ufen ? 9»
QBcilcn bcr Magifter in bcr ©cbul ftd) nacb bcrcn mitti
Icrcn Stnabcn Gapadfdt juncbtcn bat ; unb barumb
lanafam cplcn / cinc 0acb |mcQ Drcomabl roiebcrboflm
mu§/ «nb barumb gar rocatg explicitcn fan/ fo (l<bct
cincm fiet fit&cn Praccptori iu/ feinen «nwwrawcn Di-
icipul
 ;

•S3SC u
fcipul aucf) pd)on In t>cr crflrn 6d)ul babin angufealfen/
bag er tdglicb / ober bod) aUe <2onn* geptr»unb Re-
creations . Xage uno anbere Conftru&ion
toeuigift «in*
aug b«m Gicerooe , Qornelio &c. in ba£ Xeutfd) bew
oon tbme Praeceptore
febre/ ober explicirt«r'anf)6r«.
t(i ungfaublicb
/ n>a£ «in fatiger mit guter (Sdegcnfyeit
|iuti©fubiren unb tfidjtigen JE>aug< Praeceptore oerfei
b*n«r5lnab Durd) blefe oier 3a&r unauggefepte Sefung
guter Authoren fur groflm gortgang fcbaffen moge.
III. i&aoverfiebefiouunter&emnabttien Dee

Ubuttg ? m* Sit tdglid) angegebene Com politiones,

ober Argumenta. (£6 gibt ober etn boppeite ©eig fol*
d)e ju diairen» 33ep Den Sranpofen/ $Belfd)en/ liberi
unb Otbeinldnber roerben bie Argumenta in ibrer SDiUfi
ter t ©pracb bermajfen diftirt / bag bie Difcipuli bie Si*
gnificationcs felbf! aug b«n Diftionariis aufffueben mtifl
fen. £i«r$u bat P.Poroey «in bollgdnbig granpofifd)»
Jafein ; P. Aler unb Bayer aber ein Xeutfd) Satetnifd) <

Diaionarium oerfertiget / unb OUfeg fo reidjlld) / ba§

faumein Xeutfcber Idiotifmusober 9teb<21rt juerbeni
den / rotldpc aQba nid)t fauber Satein gegeben roerbe
wann anbertf ber Difcipul bie 5Q3cife gefdjicflid) aiiffou#
fud)eu tt)ob( ttergebet. n ^icf«r 9Irt bie Argumenta (u
3
diairen bat man bie €rfabrn«f / bag bie ftnaben gac
balb 6epber@pracbenUng(eid)bei( |u unterfcfcei&en leri
nen / unb ein eigentfyumlid) Satcin annebmen,
23ep und bingegen rnerben auff bad Xeutfcfee aDe Si-
gnificationes Latinae , unb $n>ar nad) unb liber bie Ole#
gei beg Syntax ongegeben. Ex 3cb babe ben £atu
%. -

bel berlo&ren : ba diairf man

Caufa , catlo. Qcr bat ftcQ
:

ju tobt geforcfyfen. Metus exanimo . €r i(l bep il>m 5 tt

,

©naben fommen. Gratia ineo crc.

Surounfcben rodre / bag alie scholaren Patris Bayec
Lexicon jur £anb bdtten / bamit fomobl eine al$ bie
«nbire SBeig / befonbe r$ in Grammatica unb Syntaxi
 433C i5 JVBUr
F^rtfe jutofilen borgenommen/ unb roenigifi burd) bit*
feti Q3e^ulff bk Sbefdjrodrnug bad Seutfdje ind ^atciit
ju merben.
t>crfc&reti gefjcben
Waa
tfl in biefet Vet ? ebruug be£ Ceutfcfce n in

ba« SLatein *u beobadjten i £)amit DiefeSerfefx

rnng ober Vcrfion Deflo nu&lid)« fepe / fo berfe&e citi
©tutf aufj bcm Ciceron , Nepote &c. ind Satetn ; lege
«d cinigeSag ober 3Bod)en auff Die (Sciten ; nimme ed
fobann berfur/ palte ed gegen bcm Ciceron, Nepote &c.
2 ii feben / n>o bu geirret / unb roie ed beffer fyattt foDen
<jetnad)t roerben. Quintilianus unb anberc crfa&rncffc
Ee&rmeifier palten gar oid auff biefe Ubung / Deflo gei
fcbroinber unb ftcftcrer ju Der (Sigcntbumlid) * unb ^ier#
ltCbfett bcg Satcinifcbcn ju fontmen. Diefer Urfadjen
balbet babe id) jtoep <£piffel Ciceronis bott 5Bort ju
SBort ju cin-ern SKufter Seu fd) gemad)t / auff Dag bet
Difcipul auff befagte SEBeifj felbige in bad Satein bcrfc§c.
©ebeN.XlV. pag. 58.

brirtegapifel.
S3on t>re gierltdjfeit t>cv £atetnifc&m
@prad)*
i fi bie anbetfe Cugenb unb £igett#
oec Latiuitat i ty. ©ieroobl <ine £pifid/
Oration, Chria &c. jiirlidb genug ju fepn fdjeinet/ roart
afled obnc Solaecifmis ober Rarbarifmis , SKcin / unb guf
JJaieinifd) ifi/ fo Dat man ftd) bannod) aud) ciner befoni
beren ZiztU&fitix ber 9?ebe ju befleiffen. (£d baben bie
Scu(fcbc/grangofen/2Belfcbeyberfd)icbcnf abelicbe Aca-
demien ober ©efeflfcbajften auffgeric&tet / ibre £pr«f
ju m^gjicbfier^terbe jubringen. 0n gleic&ed tbua
eften
fogar bieSurcfen/ Perfianer/ Indianec / Sinefet / unb
bcmerben ft* roie in bet flofi / Sracbt / Sttanirrcn / alfo
au$ fn Der 2ftd>e unb ©ctyreib 1 51« «iniger aufjgefiaubi
ffii
 . :

43SC *« )g£3-
bet £of fcinet/
fen 3ierlid)feit ;unb rebet raan uberati >

aud) in ber
ale auff bera Sanb. 3ff bann biflu$ / ba&
aBercf&eug aU«
i!ate»nifd)en / al0 bem ed)luffel unb
0org getragen nwbe.
SBifienfdiafften/ eben berlep
biefe Siccli^Keit / obcr
:

3 n »cm bcfleljet tmitn

entblimltc!)fett ©Cjfcfto|f««/
Elegantia ? ijt. ©|C £i 0
Da§ Die 2intag> 2teb< o&ne Unfauberfeit gWfani tniO*

ter gemeinen unb naturltc^en Stoc^t > ~ l

aBerbanD unge*
ZittUffltit ab« beflepbet felbige rait
nn | e
meinen gfccben geroiffet 3leb i Olrten. ®f rt oi?,^ 7
mit bem 2 eib/ ber e Jufti
n>of)l gefagt/ rcelcbet bie 9tcbe

bufc mtt unferen £let>bungen

berglic&en. l © *^
le an
S
;
auiigefucbi- /
tieo bann fepnb nicbtS anbectf/ ald eintge
gebrodbte/ U
btn ben beffen Authoribus in ©aag J®
» Wtten/
ter gemeinen Sl(!tag$ # 9teb untet fdjiebene
obroo&len au “>
fonffen phrafes ge nannt» ©ann
fan raan bod) btefe
teinifd)« Idiotifmi, Phrafes fepnb/fo
Die acmeine/ jene abec bie
jtcclu^c Phrafes nennen.
Exempel. Tui abfcntiam aegre
©tb« Defleit citi
Bietlidjet aber roare
fero , iff jmar
Slein Sateinifd).
»

Terre* me lo-
Tu, dejidcrmm ... fm. SMIfo 0« flat. :
infolentia Sin flati
ci novitas , fage moveor loci •

temporis angu-
habeo tempus adferibendum : Laboro
Excludor temporibus, tempore. a « S Mnu-
(lix.
f
vi fententiam : Abii , difcejft
xb ex /intentu. Sin ffott
nulli re magis folicitus oro Nihil
mihi antiquius
De :

erit. Sin flatt Dubito : Jncejftt me , venit mihi dubita-

Vix non cecidiffem. Propius facium
ejt
tio. Sia flatt :

nihil, quam ut caderem. .

XOit wcxoe id) biefe Stedt4)ldtcn

«l«ncn t
iff 9«
te, (£ben auff bie SBeiff / rate t>on ber3leinlt«)reit
bccCUfficorura.
fagt raprben i ba$ ifl i. aufi bet Eefung
be§ Lcxici Phrafeologt-
a.fDlit 93e&ulff uub@ebrauc&
ci. 3 . SJlit gefdjicf lic&en ©ebraucfc
beren Participiorum.
* c ,-
tinigw nc»w“
4. «uf gtiPijfeq Slnraertf nngen
 n

•WC >7
benten* Qlug guiem ©ebraud) beren Partteularomi
6. t?«inec ©cgung tere» ttBbrteren*
€5oll mati (id) fdjon ttt 1>ett utttetett ©efoule
umb bie 3ier!f<fc£ett annebmen i ?. ©i<M ig «i*
gcntlicf) einGrammaticalifd) Studium. ©er obne btefc
SBeegjebrung gd) in bie PotfG unb Rhctoric btgibMbir&
eiruroeber auff bem QBeeg crft umb foldje umbg&en/ obec
olle Jpoffnting mu||Vn fabren iaffen/ jemablen cineguto
Oratiou ober Carmen beruor ju bringen.
(£s tfi abec Det Syntax f&r uns mhtyefam genug/
unb cefget fo »obl Dem Magifter ais Difcipul alie
3eit btmrecf. fp* 3$ gf &e nicbf 1 ° / bag bie
erge ©org ba&in geben niilffe/ o&ne §(S&Icr nacb beg
Syntax 9iegel jufdjreiben ; unb mug man nur gor frob
feijn / mann bie fc^roadjece ftnaben ttenigig auff btefen
©rab ber Latinttat gebradjt werben. ©arumben bantt
nid)t ju erroarten/ bag^enec in ©olb unb ©amet auff*
Siebe/ ber faum mit groben Xud) ft$ ju flepben ber#
mag. 9Rit aUera bem gnbe icf) nidbt/ tvarumb bie Stffe
in ber @c&ul/ bie Academici, benen ©Ott ein befonbere
Sabigfcit unb ©egierb t>iel $u (ernen gegeben / nid)C
fdjon aUgemacfo in bem anberen fcalben 3abr ber brittett
©Cbul ju 93erfogung biefer Eleganzien folien angeleis
Ut/ in ber 33ierbten aber bego ffardcr angebaltrn »ere
ben. (£$ ig eine grege ©ad) / bon 3 u 0 <n & auff gdb ani
S5ege (n geroo&nen / unb ben ©efcfymacf beg roa&reti
fillbfatcin ju berfogen*
I. XOic tuetoe id) aug bec £efttng bte $inU<b*

I ett begcetffen ? ut. 3Ba$ fdjon oben gemelbt/ fo ntu§

fb roo&l bie offentic&e gefung in ber ©cbul/ al$ priva* $t*
#au§ alfo befc&affen fetjn / bag bie borfaflenbe Pbrafcs,
idiotifmi ober Eleganti» in ein befonberd barju bereiteS
eingeeragen / in bic Alphabetifd)e Orbnung
SSucftlein
gebracfjt/unb |u feiner^eit in bie CompoCtion eiogei
f^oben tverben* 3* Ex. 5ln gatt obedi» tnecbeg in beii
55 nm

Digitized by GoogI
 ; a;

*ac >s )i»

UtnNotatJi aug bem «ornclio Nepote ftnbttt : Mosem
gero an ftatt video , oculis ufurpo ; an flatt offendo »
•,

voluntatem alicujus & me abalieno &c. SBann Du ili

1)« anbtrtcn/brittcn.unb bietbttn ©c&ul fo geiffig
no-
tirtnrottbtft/tbirb t>tr unbermtrcftcinf4)&nec 23orratl>
tmttr btc #anb trtbacbftn.
II. Was JBeb&lflF babe i<fy t>em Lexico Pbra-
feologico f im Oruc! augi
fd)on gcfagt/ gtbt <$
gangcnt Phrafeologlam Ciceronianam , Curtianam »
Cornelianam &c. SRtbfi biefen foat nian btl) aflen Au-
tboribus febr rtid)C Indices , fo bit Latinitdt betreffcn*
gBcr bann Ciceronem, Saefarem &c. liftt/ unb JUglticf)
fdglicf) e(»a$ aug btrgleic&cn indice bet ^cfutng bcpfu#
gct/ fofl roit giringer 50tf&e grojfen SRufcen fd)afien.
COie wemg feynb abet/fo &«gle<<bcn Aut ^5>rte *
*ott Dee befiett Edition ?ut £atiD baben i $• yieb|t
Dieftn flibt c£ eigentlicb< Lcxica Phr a f«ol°g» c a , oltl

gantia Aldi Manutii biti bdllffigtC abtt P- Schonsleder

apparatus ad Eloquentiam . SRun foabt id) aug biefen
unb anbertn Cin Univerfa Latina phrafeologi
Corpus bergeftalt jnfamm flttragtn/ ald ic& c$ btc flubii
tenbcn Sufltnb am bequemgeu ju fcpn crac&ttle. Dpi
ftoglen nun big meinSOorgabtn nod) weit nid)t $u fei*
mr SBoflforamtngtit gebrac&t/ gibt bod) bit Gtcfagrnug/
bag ed bigbtro nicbt tbtnig Sftu&tn g<fcf)afft.
XOi* mtt^ man Dfefe Phrafeologia beaudjen i
BBiljl bu tine Conftruftion $ietlid)tr gt&en/ §. Ex*
«on
eft dedecori laborare, fcd otiari, fud)t : Laboro , ba fini
btff fe frangere fud)e Wicbtrujnb: Otior,
bu: Laboribus •,

ba ffnbtf!otio marcefeere. <S>o fagt bann jieclicbtt

:

2ioo eft dedecori, fe laboribus frangere, fed otio mar*

cefcere. n 3 Conflruttion : Si lachryma malis me-
derentur , auro comparanda forent. ©Utfte Medeor
medicinam facio. Comparo , in contentionem adduco:
Qqgt bann • 3* laehryma malis medicinam facerent*
cum
 .

eum «oro ?n
-fsSK 19 )8
conteotionem adduci poflcnt.
» Stte&rttt
Excmoel befonbertf jtt>cp / ouff bicfe fiirt auffjgcbuljfe
SBrieff N. XV. pag. 60.
XVas tn 2Jufffu<feung Dfefer SterntlKtt $t> bc»
ifl

metden (Btfletus / Dajj raan folc^e nicf)t anOerfi

i
«16 cin ©ewurfe / bad i(* flanfcmdffig g<braud)e / nocf>
alltd Darmit anfdjoppen rooDc ; bcfonberd aber fo oicl
Judicium babc f ju «debent 3Bort in ber eonftruftion
ju Dem Subftantivo , ober Adjc&ivo , ober Verbo, obee
Adverbio (in Pbrafis auff$ufud)«n. 3uwdlen taugt (in
Pbrafis bcflcr jurn Verbo: 3* E*. Irrifurus aliquem, ca-
ve , ne ipfe ridendus fis. ©ud)( Rideo , irrideo . Si va-
les , bene «ft. ©ucije Valeo»
Sigtodltn bcp (in(m Subftantivo befonberd nndj g<#
toiflengtmdnen Verbis ai£ fum » fio , «vado poflum , ,

facio reddo tribuo , do &c. 3* Ex. Di vitum omne*

, ,

funt amici. ©ud)( Dives amicus. Homines duri vi-

,

ftus evadunt robufti. ©udje Robujlus.

SSigtUtilen bep (incm Adje^ivo. 3. E. Iratus ab ini
fano tantum tempore differt. ©ud}( Tratus. Infanus.
Deformis fim potius , quam pulcher & malus. ©UtfyO
Deformis. Pulcher Malus. .

VOaa ifi $um «nDcctcn $» bcobadjteii t n?* <£<

nrfgen ni#t aflem Cie Subftantiva,Adje<aiva ober Ver-
ba, fonbernaucfr bero Derivata unb (Sompofita auffgei
facftt toerben >n>tld)«$ beni gac leid)t / fo ba$ 58fid)l<iit
bon Pfimitivis oDtr Radicibus ffeiftig burcbgaugeu. 3. E»
Nemo hominum fine labore clarus evafit, aut e pau-
pere dives. ©ud)( nicbt oflein Labor. Clarus. Pauper
D/v«,fonbern micb Claritas Crt c. Paupertas divitiae&c.
Siuff folct)€ ffieifi nxrbcfl bu (inttotber in Synonimis ,
ober Vifu , obec Phrafibus bemelbter Pbrafeologiae aafjf
jebe frOencflid>« Cooftruttion eine taugliebe Elegan-
tiam aufmibtn*
•
Wa b ifi in bigfer Sertfcn jti
S8 a bsoty
 *»( 20 )|Hi
fceobacftfett? n*.©a§ man unter bea Phrafibm eitten
Unterfd)ieb unb 2lu§fJaub raad)e/ unb judici» / trcad
(Id) «ime ober nidjt, SBann id) nic^t geforcbten &dti
Phrafcologia mdd)te $u grog roerben/ rourbe nad)
te/ Die
fcemExempel P. Alcr unb Bayer nad) jeber Eateinifebeit
Conftruftion ba^ Xeutfd^e gefe(jt baben t barait ftcb bie
finfdnglfng nicbt etroan felbff oerfubrelen. 3 £. in ber .

Couftru&ion : Anima nihil pretiofius. ginbef? bu an

ffatt Pretiofus :Multorum nummorum , Sumptuum*
QBelcbe StcD# 21rt in biefem Senfu gar ungereimt unb $tt

laeben toare. 0o mu§ ban ffatt bero ein anberer Phra-

fisapplidrtttjerben. 3*^* AnimS nihil potius , antim
quius , fknttius effe debet &c.
0o Itgt bantt *ne! baran / 8*£ mati (itfy tities
Phrafeologifdjett Diftionarii ntobl i» Qebtaiufyen
vetfttb* * <y. 2Rur gar tofe!. 3d) fjab cinfge gefennt/
bie allein mit biefem SSebiilff eine fo jierlicb t Eafeiniftbe
Oration unb Opifici ffeOeten / bafj man & 5tie mepnen
tnogen / al$ b^tten fte tote! 3abr ia Sclefung Ciceronis
juge&racbf. iff biebep ber 33oct&eil / bafj fte burcft

Oielcn©e&raud) nacb unb nad) ba$ grembbe ju eigeit

juadben / unb in i^ren Safft unbfftabrung oertoanblen.
II. H?t'e t»ta> Ote Keoe a&0 ffarcferen <Bebtau<fy

tet Participiorum $ tetltcber gemacbt? y. Unfer£euti

fd&e ©pracb bat feine Participia Futuri
Temporis , ttofc
aud) Ablativum abfolutum. 3ng4eid)en babeti
fefnert
unb Praeteriti bifjweilen ets
ttnfere Participia Praefcntis
road barte rauf) unb unanffanbigeg,
t ©abero bann
fombt/ bafj unfer obmoblen reinlid) ia ba$ Eateinifcft
txrfe^te Seutfcbe/ bod) nad) bem Seutfdjen rted)e / unb
bep meitern ber ?ateinifd)in$urge unb 3ierlid)feit nicbt

bepfomme/ eg fepe bann / bafj raiftel$ ber Participio-

rum (met) Conftruftiones in eine ftufamra gejogen' roeti
ten. ©iefer3ufammenjug ober SSerfurfcung gibt roeig
«ity w«$ fur fintn guttn Sattintfcbcn ©eft&matf. 2Hf»
laute*
 /

MIC « OH*
lanfcf t>fef 6<jf« / roann tu fagfi : Hofii te etcifuro pe»
percifli : ali ofjne Participiis : Hofti qui te occidere
volebat ,
pepercifti.
Gabett Orttitt tie Cetitfic&e $at fetnc Participia
Futuri ? i*, £>iefe migen t>on uni nic&t anbcrft/ali iit

bai Relativum auffgelofte gcmacbt rocrben. £.E.

namur profutura , nocitura ampleftimur. ©ir Uerad)#
ten / 1vas uni nu&ere / unb crgrciffen / 1vas fdjabeit
tDirt). Quid divitiis inhias morte amittendis 9 ©ai j

irat&tcfi nacb Sleicbtbum/ welcfce in btm £obt roerbtji

btrlaffen tnuffen ? Cufiodi librum a me tibi dandum*
S3trn>a&te bai 33ud)/t»eld)es id) bir gebcn rocrbc. £fi
foelcbe ntuere Xcu(fd)mei(fec tuoflen bifj Participium
ouff folgcnbe ©eifj gcben : 3. E Nodus folvendus.
- 0«
auffj$uidfent>e $nopff, Negotium procurandum , bai
lubenoaUenbe ©efcbdfft. Examinandi Teftes, bic ab|ui
borrnbe geugen. Hoftis pellendys , bcr |ut>er(rcibcnbe
Stinb. 2Jnbe«n gefdflt beftcr : Nodus folvendus , bcc
auffjuldfcn fepenbt $nopff tc*
0o baben bocb Ceatfc&e bie itvcy Partici-
pia Praefentis unb Praeteriti I 3a man fagt gar Wobl $. E »
Exitio propinquantem juvenem fervajli. 0U |a(l bClt
feinem Untergaug jueplcnben 3ung «rbalfcn. 3«&an#
nocb flinget biefei Participium gumcilen gimlicf) ubcl
oli ba man fagte : Tibi imperanti parebo . 3d) roerbe
bit @ebietenben gebord)Cn. Tui pereuntis mifereor.
3d) crbarme bic& bcincr ju ©runb gt&cnbcn tc. 0ai
Participium Praeteriti ab«t ifl gar gemcin / auggenotnj
men im Ablativo abfoluto, ben roir nicfyf anbcr f! gcbett
woge» / ali mit bcr Praepofition CT#<b* 3* E * h°~
fiturbem ecepit. ttacfy gefd)lagfn«m geinb «'M*
©tabt geroonnen. Peraho labore dulcis quies . Sftacfy
gemadjfer Slrbeff i(T gut f<#r<n tc.
ttPann tw& wo
»mi£ man \id) Participiorum
ScbfABC&tff i i, Sin ftoft bfp Relativi qui qua. s•
525 3 51«
 433C a* DBF
tlrt fldll 6« fluggelaffenen Paniculis , eber Adverbiis
Temporis &c. alfil ba fepnb : Cum pojlquam , quando,
,

alum crc. in t>em/ nad) btra / n>etl / t>a ic. 3. Sumeile*

auc& an flati befj at»f?gelaffencn *X>«nn. si, unb einiger
Particularum Caufalium , alg Ut, quia, cum , quantam,
:

quod pro quia , eo , ideo • idcirco, eapropter, nam, enim ,

etenim , quippe ; ©iemeil / beffirntroegen / Der oftalben /
Dann :c, 4. Sin flati ber aufjgelaftenen Conjun&ioa
Cr unb.
£5ie ba$ Relativum , unb Poftquam &c. au§<
Sffirifc

julaffen/ rnirD in ber erflen unb anberen ©d)ul/ ber Ab.

lativus Abfolutus ii ber britt t unb tierbfen genugfam
fo foo&l in ber Explicatioo al3 Compofition geirifftert/
tnie bann an biefer Se&re gar ciel gtlegen ifl. ©0 ifl
nun etmad uon Slufjlaffung ber Particularum Gaufa-
lium unb ber Gonjun&ion Et j|u tmlben.
XOa* tfl onttn in ^fuglofTung &efj cr unb $u me»
tlenl SBulenin (eberSHeDe/©efcbicbt«<£r$eblung/
borfombt/ al$ btefe Copulativa
SBrieff ic nicbtS offterg
Particulay toann folcfje aufigelaffen / unb au§ jireoen

Conftruftionen nur eine tmrD ; fo madjt bitfe angeneb*

me Serfur&ung bie Slebe umbeinSuteg faffliger unb
jierlicber/ n>e(cf)c6 befonbertf in benen Srjeblungen ju
fceobacbten/ bamit mir nlc&t mlt bent ungefcbicften tybt
felunb Sinberen ba$ unb / unb it. ^unberf mabl im
BBaul &aben. £>ann ma$ Ifl abgefe&macferS aW : (£6
ffl ein ©c&ulmeifltr ju Faleriis gemefea / unb biefer un»
termiefe bie abelicbe tfnaben ; unb ec fil&rte fte gleid)*
fam ©pajjienmeig anffir bie ©tobt/unb molle fie bent
Camillo ubergeben. Camillus molle ibn nfc&t «nfodrcitf
unb befable i&ne ju binben t unb ben Staaben
ju ubere
geben / unb olfo in bie ©labi (uruef $u fufjren. QCie
Diei beffer lautete im Bateinifcben : Ludimagifter Fale-
fiis nobiles, quos docebat pueros, velut ambulatum
extra civitatem duftos ,
Camillo tradere parabat. Is

P f *T
 -

;
«§3fC 2? )!»
proditorem averfatus vin&um per pueros ia urbem
reduci jufiit.

<Ein fe >56d gefludfftt Saftin finbff raan beo b«»Hi-

fioricis bffjj irbenen Siltcr. ®inig« Sttufier fe&« N. XVI.
pag. 63. tinb bemcrdfe / n>ie bkfcd 2ljfl«r t Satein aQeiit
XTtie 5$ef)ulff Der Participiorum fo (d)6n augftaffiret 00(1$
«in anbm ®eflalt amK&m«. 3d> f>ab« «in Eaempel
t«Pijefe0t / txxlcbt^ &u affofoalt) auff gi«i$e SBcig ang#
$i«ren mogeff.
*X>4« ift in 3u£IafTtfng fcet Particularum Caufa-
lium *ti beo batbUn 1 &, in ftatt Nam, quia ere, !<m
gar jitrlicb «intn>eDer burd) «tn Participiora , ob«r 33«t*
ftf)rung b«g Verbi in «in Subftantivum Otlg jtiJCt) Con-
ftrudion «inc gemaebt tcerben. E> So ^vl delenit con
tihum, quia clamor omnia turbaverat. 3Rad}« «in Par-
ticipium baraug : Clamore omnia turbante folvi de-
buit Gonciiium. Deditionem fecere , nam annona de-
fecerat. 5D?ad)« : Annona deficiente deditionem fe-
cere. Trk ardet , quare , ideo , iccirco ne eum irritajfn.
Ira ardentem ne irritallis. QBlIfi bu ob«r ba$ Verbum
in «in Subftantivum »erftf)r«n / fo mad)« Obortus cla-
mor concilium folvi*. Annonae defeftus deditionem
maturavit. Jrdorem hominis ne irritallis.
SBann an fiatt bcg auggclaffencn cum, quia, tiam&e.
«in Subftantivum roirb / fo fan fol($e$ mit b«
Praepofition fer gar jierlid) norgebraebf Rxrben* 3. E,
S>uia tempus ejl percahdum , (ludiis ineptus Jum ©01 •

8« Per nimium calorem ftudiis ineptus fum. Scribe -

:

ere non potui > quoniam nondum convalueram, ©age

Per valetudinem feribere non potui. 3 n 9lti$C n : Pec
obortum clamorem folutum eft Concilium. Per an-
nonae defe&um maturata deditio dcc.
*Pte id) vernebme/fo ifi bfefeJUbte voit ben
Participiis von gtoflet XOid)t(tft\t i
ty. $D?«in«$ <2ti
fpR iw*3u»g gar balb m ciwm gww Umfyt
S& 4 tm
*
 *S8C a4 )&*•
«H f afeln greiffen / unt> fid) aug bera Scuffc^ifmo gei#
oug macb«n/ber ba in bifer &brc t>on Participiis grunbi
iicb unb recbtfcbafFen roirb geubet fepn, Siefe ifi Die «in#
$ig« $ung / n>eld)e bie fo flare Sfirjje beg un*>ergl«icblfi
^enLivii,gurHengancrHiftoricorumfobcli«bt madjcf.
tiParam b fagfi oie fo flate Zt&e^e i f*. 2) an
Dtt
umb/ tvcilcn gar bag eb unmdjfig* gei
leicbt gefcbicbf /
bdufften Participiis bi««K#bc buncfel / jweiffelbafft unb
(art ju berflegen tverbe. ©iefe$ i(i aud) Die Urfad)/
bag bie 2lnfang«nbc/ faum «inen SUfficum bdrter ber#
fleben / ald <b«n ben fong fo S9?ilcb< gie jfenben Livium,
50iug olfo aucb bierinn / roie in aflen SDingen Sibi unb
Sftaggebalien mcrbcn/ »ie in folgenben Exemptcn $»
f«brn : 3um Ex.
nndboettt icb bi< Slrbeii / weldbe icb neulitb ange#
fangen / faum ooflenbef / uno ju roa$ anberen micb fere
tig mad)tt/ befudbten micb (inige 8r««nb / tvelcbe micb
gum @pi( gebracbf / fo mir ba juraabl recbt notbig roai
re/ weilen id) jimiid) mub toorben.
Cum labore , quem nuper coeperam , vixdum per-
fundluf elTcm , er ad alia me pararem , vifebant me
itmicQrum quidam , quime ad ludum traduxere, qui
fnibi tum , quid admodum lallatus fui
. peruecefia-
fius fuit.
@ibe nun / tme nacb auggelaffenem cum naebbent i
btt Copula unb ; ber Particula caufali quin tt>ei(;
l>em Relativo quiere. f(d)S Conftru&iones fo fein (It
einer cingigen jufanwn ge$ogen roerben. Labore nupec
coepto vixdum perfun&um &
ad alia parantem me,
invifentes amici ad ludum traduxSre, mihi tum ad*
modum lallato psrueccUarium. / / .

©ib« «in anber Exempel Uad) 0« ber flJrfng Bel,

: m
grad bcpbcrfeitf eng «ingefperref / o amit er gcb bott
«ugwenbiger SBelagerung fog macbfe / baf er feinc SSoli
cfer aug btm Eagtr gejogen / oargujf in Oir ©cbiucbff
Ptto ,
 '

.Drbnting geffellt /
WC 25 )**
uno tveil ber TJ?c6cl Slnlag gab / bett
geinbtn / fo ben ©itg fcbon in £anbcn ju t)ab?n betf*
meintcn/ cinc foldje 3Ritbcrlag jugefugt/ oie fic nic^t
leid)t «rfcfjen roerben.
Frioceps Betgrado utrinque ar&e circum vallato, ex-
tima fcobOdionc liberaturus, eduftis ioque aciem di-
fpofitis copiis per nebulae opportunitatem , boftibu*
,
jam f« vi&oriam manu tenere ratis, cladem intulit,
haud facile reparandam. £>a fepnb tbieberumb fitbcii
Conftru&iones $u einer tborbtn.
€in bfrlrt) ExempeI fjat Valerius Maximas j Gar-
tbagine capta uxor Afdrubalis exprobrat* eidem im-
pietate, dextra laevaque duos filios mortem non re-
cufantes trahens , incendio fe flagrantis patriae injecit.
£)«rgUid)ea ExempeI ftnbtfi b«o T. Livio an jtbeni
SStofTlSebe Deffcn tin QJluflcr Num. XVII. pag. 66.
IV. Jm
lyattefl and? fcott gcunffcrt befonOerett
Hmnetdun$en gemelw*/ oie jtit Zietliffieit Oe^
lUttlns vtel bepteagen follet» i *. Sttacbbcm ftd^
bor «in paar &unbm 3a&r<n einige ®?<Snn«r (iarcf bt$
rau^ef / Die toabre alte Latiaitdt glelc&famb au§ bent
Gtau6 ober ©rab berbor ju ji«bcn / &ab<n ftc i&re2ltti
metchtngen/in tt>a$ ©tutfenman babon &aubt|ad)i
licb abgeraieben ben ©rucf gtgeben* Unter biefm
/ in
BScrcflein fi i ba$
S3efle Hadriani Cardinalis de Latino
Sermone ; Antonii Schon Thefauros ; Laurentii Falla
t
nnb Sylvii Elegantiae ; Gochlenii Obfervationes latinas
linguae
;
Vorjlii de latinitate merito &
falso fufpe&a.
Borrichii Vindiciae. Cellarii Antibarbarus
j NirJJti do
Ortu &
Occafu latinae linguae &c. SBurbe alfo nlcbf
unnng (epn / ficb eine$ bitftr ©ucblein anjufc&afftn.
Unmoeffen bab id) oocb feines jac^ano.
51n aQer fcfjaffc btr Florem latinitatis P. Po^.
fifltt biefer
®ey gar nublicb 95uc&lein/in toelc&era « alit biefs
, cin
wfnwetcfttngcn bmulbicr Authorum bcrjqaffrn sufafa
%5
 n

MIC 26 )*»
gefefct /bag t»a$ fo too&l ben retnltd) i ot$ itetlityn
©ebraud) getuiffet Verborum, Nominum, Adverbio-
rum gefrorig befrifft / aQba al$ in einera furfcen 33egri(f
|u finDen.
trerbe id) mit abet btef«s 2$nd? btf anM/
*mb $uVkit}tnm<ubcni ^.ffieilen an beffen gefd)icf*
lichen ©ebraud)/ unb oicfcc Ubung gar t>iel gelegen/ n>Ul
id) bir beffen SBeifj unb ©lanier ctma^ genauer erfla»
ten. ©er SJnfang follein ber Grammatic , bad anbe#
re X&eil beg^aM / unb Jtuar folgenber 2M gemant
• '
tbetben :

Jgcfiens $n?ar mirb bemelterf/oj Latinitatis bebaajf*

fam gelefen/ uberlefen / unb ciite geroiffe Slnja^l auff
clJe Xag ju t>ecjeidp>«t al$ i E. laglid) eine ©eite ; uen
tnbg n>cl(f)<c (Eint&tilung ba£ ganjje >ii3errf in ber britti

unb uierbten ©^ul/burcb anDeribalb 3«&r rafl 9

gangen roerben. , ,
anocrtrnn fofle ber ?efung auefc bie Repetmon be^i
gefeOet toerben. ©a§ neroblicb bie augge jeicbnete ©eite
mit einem fleiffig* unb julernen begierigerenCondifci-
pul repetirt ttwbe. Unb biefed alfo : ©er ©rjie be#
Gonftruftion jft
fragt ben SInberen / n>ad eine jebe
Smtfd) ; ber «MnDtre / m$
bie Seutfcbe im gut Eatein

f>eiffe ober fignificire. ©ifoe bejfen

ein ©Jufler N.xvm.
pag. 67*
STiebf? ber LeElion unb
Repetitio rourbe auc& bo$

Gdjreiben ober Scription biel befltragen.

©iefe$ ©ebreiben befie&et in &«*n / & a f* btt Wt *‘.
tt

indi-
S5ud)lein madbefl/ unb tdglidj au§ bem Xeutfdjen
ce Floris Latinitatis einen unb anberen 8Bort$ bie rafeu
Ilifcbe Signifiiation <iu§ angejeic&netem Numero bef
as>lat$ aufffud)e(l / unb baju fc&reibeft. £. E. ©a« erfle

5i>ort beti Indicis ijtabbttten. ©uc&e unb fc&reibe ba*

tatein barJU : Deprecari aliquid ab aliquo , vel ali-
**
/ ,nte
—
quei» * uva$ injttnbifl fciwn w*
> uutj

Digitized by Google
 ;

mittere confuetudincm
W( 27 )Mr
opus, iter, laborem &c. (in
,

©ebraud)/9®ercf / 9ui§ ic. abbredjea. sDtefed fdjrew <

ben ofenet ba&in / ba§ mtt Diefcr obroc^I fleinen / body

f tinea £ag bc§ 3a&rd auggeftfcten 9irbeit/ Die ©ebdc&t#
tiufjl biefer Phrafium rounberlicb gefidrcft / unD Defio uc#

fier eiugebrucft oerfoarre.

ttPfls b«be (cb <w$ Dtefec Ubwng f&t ein Zhu
$en $it tyoffen i y. ®ib rair einen 3ung/ ber in Gram.
matica unb Syntaxl ftcb blefed #anbgrtffel unb fBort&eil
bcffdnDig angenommen / mein ©Ott toad ein groflen !

©cbalj Der roa&rcn Latinitdr toirb er in feine junge ®e*

bdd)tnug einbringen mif toad Jkidjfigfeit wirb er ein
>

Carmen Chriam Orationem aujfftfcen ! toa^ Bi^rlic^i

, ,

feiteined ma&ren alti gafein anjieben ? »a$ btfleit

©runb eintr aujjgeaiadjtcnLatinitdt fegen/ ben er foU
genbe 3obr o&ne TOflbc au§6auen m8ge ?
jbu febetnefi abet gat tu viel $Lafl nufFjule*
gen/ unb *n mfdj nebfi Dem General, syntax, einen
Particularen von fevem Verbo <&c. absuforberen.
J|t. £ifien« berlange id) nid)t/ bag bu alie 3ierltcbfei(en

«rfcbopffep/ fonbern bod) erfennejf / toorinn bad gufj

lierlicb Satein befie&e ; too unb tote fbldjed <u ertoerben
ttad Sffieege man $u ge&eo ; toad 53orf&ti( borjufebcen/
bad ©ute bon Dem Undd)ten ju unferfd)etben. (Sin Der
fiBiffenfcbafften begieriger unb fdfjiger £nab / ber ein jc«
toti Q3iertelflunblein too6l anjubringen tractet / fati
ine&r tbun/ ald man gemeiniglicb giaubet.
33iefleid)t fonte biefe Ubung in Die ©d)u( felbfl eingei
ffi&rt toerben ; toenigif? bep bewen Academicis, bad i|f

folc&en jbnabenr toeldje neben ber 6d)uW@ebu(irnu(jen

«ttoad tnefjrerd jutfjun bermdgen / bergleidjen gemet#
niqltd) aug jeben jefcen einer tj?. (Sin jtber folle fein
imulum baben/ mit bem er tdglicfc nad) ben Ordinari-
leftionen bie beffimmte 6osilrudioii«s repetire» ©iefe
fcepctitfon aber folte einem jebm fr<p (le&m / niemanb
Dariu

Digitized by Google
barju ouffet 3BiO<n ongebalten
WC 28 / no# 06 Belftn Uttftr#
Jtoffung 9 <(lrafft roerDen. 2Iuff Diefe 5Beig merDen Do#
*«tli#e aug oiclien / al$ re#tfd;affene£a(einet aug Den
G#ulen augtretten.
V. Dn£ Du uotct attDertfn
3# ennnere mid) /
tihtellen Dee ZittliQUit and) oen sef#tcflt#eti
(Sfebrau# beren Particularum gc$eb!ct. 3?. lintee
fcem SRabmcn Der Particularum fommen Die Praepofi-
tiones , Conjun&iones , Adverbia , wel#( f(eitl€

SleDerlein Den gan&enSeib etner S^ebe Dur#geben/unb

tvann {te gef#i(fli# applicirt rnerDen / felbiger eine bei
foftDere £ateimf#e geinigfeit mitlbeilen. Dfft if) in Dert
fleiniflen ©o#<n Dte grofte 3*ert>e. Turfellinos bat tytt
Don Der €rfle ein flBcrcfleln berfaffef / obwoblen man
aud) Deffen lei#t geratben mag/ meil in Flore Latinita-
tis parte tertia de Adverbiis Der ganfceTurfellinus gat

fein compendiret. UnD mare mein f Diefen Driti

fen 2beil am aflererften oorjuncbmen f ju lefeti / $u re.
petiren/ab$uf#reiben/ba nemli# Der no# frif#e(Sofi
fer Die! ja Deflerer <$eDd#lnug beptragef.
Vi. XOeld) ifl Det fe#fie 25ebftlff $at fLateinU
f4?etl Elegantia 1 p, (Sin gef#icf l«#er ober Collo- ©<#
catio Verborum. £>iefe febre gebBret jroar tn Die Rbe-
toric , ijl Dannod) cincti» Slnfdnglmg ni#t gar auftec
Blcbt ju fefcen / Diemeil ein obne S3eba#t Dur#einaaDer
geworffene SRebe ni#t anDerfl/ al£ lieDerli# aujjfebett
ntup 9' ein woljbiinb orbentli#e gefefcte bfngegen gan§
cm aaDerg Slufifeben geminnef. 0!ei#mie eben Die
J&aatifa jubor gerraufft/ein ©raufen ma#ten/berna#
fein aupgefdmplee jur©#5nbeitbefoiften. (Stli#e Der*
gleicben 3<erlid)feiten im Gafl aup Dem Sylvio auggei
|ogen febeN.XlX. pag. 68 .
3fl ee tit#t ctlnttbe / au# Pofc‘tif#e Elegantfcil
$u gebtau#eit 1 * Unfer anDeren Urfa#en/ warumb
fcit Caffialfd^c ffioblrebcnDctt f» bdjjli# wifaflcn / iff

ui#(
 :

•WIC *Ofcfr
nldjt Die ?efcte/ Dag einiger 3ung/ t>erfcer6ret ©efdjmacf
ba&in gegangen/ bag fic Die Phrafes ober Elegantias aujj

Den Synonimis, Gradibus ad ParnafTum, Flaviflis &c.

aufffud&en / allid ntitlyteVP hori * an(iro(j«i. $H$elcb($
bann ein unerirdfltic&er^rtr&um.21 d) erinnere mi d)/
Dag nod) (in 5?nab in Det 6d)ul / Dergleicben falfdje
ici)

6tein mit gr&fiem gleig jufamm geflau&t / un& fe&c

belobt morDen feye / aann in meiner Compofition U\»
ne Periodus ofyne Metaphora genxfen. linter meineti
Notatis fanben ftd)
Nefcio quo novercantis fortunae fidere eveniflo
dicaro.
Infulae naufeantis naturae vomitu extremum ia or-
bem ejeft*.
Curo primi anni florerent , jam maturitas autum-
nabat in vultu.
Non expandunt fe hortenfem
in Iridem folia, nisi
i laboris nubibus fudoris pluviae deftillarint dee.

twrt>te£apifel.
23ott t>« Copia o&er Steid&lic&fett t»cc
2a(cinif(6cn fKebr.
mftebcft tmtet dem ttaljmen Verborum
Copia ? ©ie Sunfi tine «indige «Kcbe nic&f ali
l(in rein utib jierlicb/ fonbern aud) mit ititer neuen/unt)
biclfdltig « berdnberten SSBrteren borjubringen
/ gleic&t
t&ie man eben ein QBoj: in toeric&iebene gorm unD SDloDei
Icn ubergieffen mag / Dag aifo (in unberdnberter Senfus
biclfdltig unD mit groffem UntcrfdbieD Dercn SBorfetett
b(rf(b«t tterbe, ©iefe SHeic&licf)feit roirb in aOen ©prai
Jen &od)gead)fef. Cicero ftat in Der £atcinif$en uni
grittig Den SSorjwg / inbem noc& fein ffRenfa)
gemefen/
io e$ i&m gleicft get(jan/(o Dag auc& Die
bereDfatnffe£eut&
1
.ii'? J?" 4 ub« 0(( W f«i*« Stttw
W<4Mi (MVHRtmni. W«a
i

, Digitized by Google
 ;

'

<S33C 30
tiut^t biefe Copia Verborum ? gt. ©i(j l(! bit
crjic unb notbroenDigijle SBorbereitung }u D<c PoeTt unb
Rhctoric. © t r nid)t cin feben Senfum mif anberen unb
anbmn 5Q36rt(rcn $11 b«fUpb»nAber ju varircn bermag/
ttirb (Id) in SSerfertigung «ints Xarmcn gar elcnbiglid)
^rfruu^igcn mufien. Ubrigend&atbieVarietdf/tbie in
aflen anberen @ad)fn/alfo in einerSSebe i&re bcfonftre
3lnne&ralid)f«it. ©ag 2lug ergofjet fld/an (d)6nen Un»
terfc&ieb bec garb<n
; ba$ Dbr an funfilidjer
50«rmi»
fctyung beren 0timen ; ber ©tfcbmacf an rooljb uermifdM
ten @.«tt)ur0. Unb fan eine 9?«be ntd)C anbcrjt al$ abi
gefc&macf fepn/bie ofcne Varitdt immer auff einer <Sai*
ten au ff m ad; / u^nb bie alte &s)ren treibet ; rceldje Uni
t

fugenb man Tautologia, ober etntgcd 2Bort$ offterc «en

bruSltdje SBiebet&oilung nennet.
SAPie wecbe id) Oiefe Copiam Verborum ectvitl
beti i y. <£# mu(j fcfyon in Syntaxi baran gebacftt fepn
unb mag foldje / rotc anbere snxp €igen(d)a(ften bei
Latini t&ti Durd) fidtt Ubung/ unb ?efung befotiDertf DefJ
Ciceronis ertttorben nwben. Unterbeffen/ roeil biefe 2e#

fung rae&rer 3af)t erforbert / unb ein Qlnfdngling nicbf

3«if 0<nug barsu bat / ntag er (Id) ber Pbrafeologi*
unKrbefien befoelffen/ unb gletd)fam mit frembben ©ut
leijren / bor adem abec gemtffe &ier$u bienlidje Prae-
cepta fleiffig erle&rnen.
Was feytto x>as fht Praecepta ? <£$ fepnb (inige
allgemeine Praecepta , ein jebe uorgegebene Sonftru-
6ion oitlfdltig ju variren ; einige befottbere / in ge*
tbiffen offterd ©orfadenbenMaterienadeln bunllcb. ©i«
gan^e ftunji beffebet in bent/ nue Erafmusfagt : ©a(i
tu ein Senfum , 9teb / ober Conftru&ion eorne&niell /
unb fo offt ald moglicO varirejf. ?D3«ld)e QJrbeit bello
nu|lid)(r feon toirb / wann mearer mit (inanber con
finer Materi in bie 3Bette certiren. ©ann auff bie
SBcijl Witb titiem jebeti aup bt§ anbmn (gtfinbung
>,• •••>«*» •* •* bt^oift
 ,

*»( 31 JJfefr
be&eljfett / iramer m«bc unb mebr einfaflen / fllfo bdfl
jen<c fa erffrntf eineConftru&ion jmcp< b<rnacb Drep/
/

»ier/ ober mebrmablen ju variren gelernet/ enblicb

foU
d>« bunbert ober jroeobunDert mabl variren moge.

SlUgcmcUK Praecepta t)0B Dtt

Variation.
brfttgf? bu f&t Praecepta a»ff bf«25nbti4
2&K? «. €4 fepnD t)r«p J^oubefjQucaen Der Sopias Ver-
borum. i, $Die Synonimia. 2 . Enallage.
3 . /Equiva-
lentia. Synonimia ij! ein ©riedjifcber Sflabmen auf
ffvv mit/ unb ovofia ttafymen / unb gibt berfebiebee
m boc& eine ©acb bebeutenbe SBort an bie £anb. 3 . E.
Domus , aedes. £aufj, Enfis gladius £)tgen. Cbarta
papyrus. *Papier.
XVie mug man t(e Synonima
aufffueben ? (ES
foltcn $n>at folebe au§
£efung / unb 2lnmercfung
fldtcc
gufer Authorum iufamm gebracbf roerben
; aQein roeil
bitfeS in folebem 21Ifer nic&t ju boffen / fan man fo!d)e
ou§ ber Pbrafeologia bernebmen, «SBobep in 2Jd)t ju
tiebtnen / bag ficf> nid)taQe Synonima in einem jeben
Senfu fc&itfen. £. E. ^n
Der Gonftruaion parva fcio-
tllla f*pe magnum excitavit incendium , ba tt>erDe(l
bu an ffatt excito finOen adhortor , n>e!d)e$ fid) aQbiec
Sar nid)t reinwe. ©intemaftlen bic meijle 2BScrer eine
boppUte$ebeufung ba6en/ eine bie
ober aber Die Metaphorice, (Eigeotlid) fage id) : Ab-
jecit librum in terram , er bat DaS Q5ud)
aujf Die (Srb
geruorffen. Metaphorifd) aber unb ©leidjnugi n>ei§:
abjecit animum. Abducere pecora jft bie eigentlidje
Signification abducere aliquem 4 vitio
, Metaphorifdj,

0i> mu(j ntanbann folcbe Synonima nebmen/ DeroSSei

beutung feinen anbercn Senfum maebe.
.
JI * W40 5>U finaliage l ftorabf bom ©riec^U
-v v . $<»

Digitized by Google
 ,

.«tc 3* yt»
ffljcn sv kl. Unb a\\og dWu^ct) 5 aliud
alius / ober
reddo ,immuto. £)af)Cr Enallage ober Jmmu-
altero ,

tari*, Vt tfcbrung/ baDurd) cin 5Bort in ctroad t>eu

ferret unb gcdnOfrt n>irD. £. E. Edo edax , edacitas ,

peredo &c. /imo, amor, amicus, amicitia deamo &c.

Prudens prudentia , imprudens &c. '-Diefcr Enallagae
fcpnb $t©ep ©attungen / bann (Btfiene roirb cintroebcc
bie Figura unb Species, bad ifi bad Primitivum in eiit
Derivativum, ober bad Simplex in Compotitum ; ob<C
(in £(jeil bcr Sfobe in ein anbercn/ ald bad Verbum in
f

cin Nomen , bad Subftantivum in AdjeCiivura , obec

Adverbium berdnberl. 2fn©er Une tverben bie Attri-
buta beg Verbi Nominis &c. in cin onbercd berfepef.
3 n weldjen Cfcefl en ©ce Ke©e gebraud)* man
(id) meiffcn* ©et Enallage i jg. ©cfonber bep Dem
Verbo unb Nomine , tuann nemblid) bad Verbum in
(in Subftantivum , ober bad Subftantivum ind AdjeCti-
vum bcrwanblct t©irb, £. E. Difcernit nihil: Discri-
minis nihil habet. Admiror , admiratio me tenet. /«-
fudtns ,
infigni impudentia. Facftndus , mirae facun-
dia. Vivit hilariter , hilaris vivit.
x&fe wet©en Die Attributa ©e£ Verbi ©(tfefret?
$t. I. Sad Aftlvum in bad Pafiivum , j. E. Deus nos
adjuvat , a Deo adjuvamur. Contingit multos haec in-
famia. Hac infamia multi continguntur.
2 . ©er Modus , l©ie bcr Indicativus in Imperativum,
J,
E. Laborantes Deus juvat, laborato & Deus juvabit.
In Conjun&ivum : Si laboraveris . In infinitivum La-
borare eft Dei opem vocare. Depone inimicitiam fi
me audis. Depones Si inimicitiam pofueris t refte
•geris. Suadeo tibi ponere.
3 . ©ftd Tempus
|. E. in bad Imperfectum : fempec

laborantes Deus juvabat. Perferum : Deus juvit.

Plusquamperfectum juverat. Futurum : Juvabit. 211 fd
trahit fna quemque voluptas. Qpis eft quem non
"
' V Tra-
 *,

Traheret , traxerit
m ,
(
traxiflet
s? js&s-
, trahet aliquando fu#
voluptas.
©ie Petfofrn $. H. bie £6tffe Laborans a Deo jiat
4«
vabor , juvabere , quisque certo juvabitur.
5 ©ft Numerus Juvabimur , juvabimini , juva-
.

buntur.
XOiz werten bie Attributa DC# Nominis varirt?
52 1 . ©ie Cafus j, E. Laborantes k Deo juvantur. Geni-
.

tivus : Laborantium curam gerit. Dativus; Laboran-

tibuspraedo e fi. Accufat. Laborantes adjuvat. Abitet •
4 laborantibus nunquam fruftra rogatur Deus. Sllfo?
Id nuncium mihi gaudio fuit. Gaudii materia gau-
,
dium attulit gaudio me implevit.
,

2 ©er Numerus j. E. Laborantem, laborantes. Deus,'

.

Dii. Genus $. E. Pileum pileus. Barbiton , barbitus.

,

Declinatio violens violentus. Contagium , conta-

,

gio. Sene&a, fcncftus. Gradus Bonus Deus, melior» .

optimus.
©araff tm baS Nomen burc& afle Cafus variren Uti
nt(l / fo fudje ira Syntax folc&e fauflliclje Verba , fo bm
berlaflgfen flafum regieren.
XDtc mac^t mati Die Enallagen figurae tt»D fpeciei
2Iufj bem Dlftionario Denzleri ober Ieicf)fet qu§ ,

ben Radicibus Latinis oflroo Dfn Primitivis unt) Sim-

,

plicibus aO i(jre Derivata unb Gompofita nad)g«fe(jt

ftpnb. 3« E. ©u Wo/fefl biffe Conftru&ion varircn Mi - :

fero Auxiliare , fucfje ba$ Primitivum Mifer , ba finbcjf

bcjfcn Derivata M/Yeria, mifere, mifereor &c. Unb
•

Compofita : Mifericors , commiferor &c. ©ud;« fert

ner t ob Auxilior ein Prim itivum obtt Derivattum («pe*
5)eflhen rf Primitivum o 6 er if? augeo , &on b«m / augeo
augefeo &c. 33on Auxilior auxilium , auxiliator &c.
©i&e / roa$ biefe PeranDemng fur «in refc&lid}« Va-
riations-QucUe (epe.
111. XVeUftt Dl« Drf«e<tt»ell Dtt «opiae Ver-
ti . borum»

Digitized by Google
 •WC 34 yt»
borum , *oii Ut iEquivalentia genamtt i tjt.58ie aud)
jEqoi pollentia , obet <Slc<djg&UigE«lt / ©ried)ifd)
ic0 $ vvctLLia bon <<ro? gl eidp / unb iv va.fj.cu poflum
valeo. £)iefe befiebet in bo§ man eine Gonftru.
bcm /

#ion obet SBort in ein Contrar.Senfum fe£e mit bc»)<

geftigler Particula Non. V. g. Homo diligens, non in.
diligens. Omnibus gratus, nemini ingratus. Vigilan-
dum eft , minime dormiendum. Laborantes juvat
Deus , otiofos averfatur. Permitto , non repugno.
•Dicfe £>u«lle ifl umb beffo reicbllcber/ tbeilen fflr biefe
contrari QBorfer Qbtrmabl ib« gange Synonimia unb
Immutatio auffjufucben. 91ugroeid)em 23ortb«il tine
folebe S336r(et * Sftetige cntfpringet/ ba§ tuann bu bon
«iner ©ad) ein gang Q5ud) febreibeti n>oIte|l / an neucn
SBSrferen niemabl einigen 2lbgang enipfinben fo0e|f.
XVie bab id) t>amt Die &ad) anjugcetffen^iran
id) citi Oooftrudion gae offt variren moltc? fg.
1

rafbe biefen bon mic jefcfi anbentenben SOBeeg ju balten.

3. E. (£3 (et) e bie Ganftru&ion Laborantes Deus adju-
vat ju variren.
©U(be crfleutf bero Synonima in ber Phrafeologia.
sin (latf Laboro ftnbeff Elaboro. Contendo operam do.
SRun febe ferner t ob niebf elaboro , contendo operam
do tbieberum ibre Synonima (jaben/ unb n>etbe(l ftn#
ben : Contendo » bejjfen Synonima fepnb Nitor , enitor,
caro , conor. Slud) Da tberbeft bu bicb nicbt befribigen/
fonDern benen neu * erfunbenen Synonimis tbieberumb
neue Synonima atifffucben/big afleS erfcbopfft fepe. 9lujf
cben biefe 21 rt foden and) Dem Verbo adjuvo feine Syno-
nima auffgebracbt tbecben.
2 . SRun febreite tbfiter / unb bemerbe bidj umb biefet
Synonimorum Enallage ©ber berfebiebene 23erfebruug/
Da$ ifj bero Derivata unb GompoGta. J. E. Elaboro
elaboratio &c. contendo contentio &e.
3. 53eiler g «fcc }u ber iEquivalentiam , unb fefctbad
Coa*

GoogI
 «JC 35 )l»
Contrarium ,j. E. Pigros Deus de/erit. #{er$u futfie
abermabl Die Synoniraa unt> Enallagas au(f oben» b«fag<
te QBeijj.
Ubrigeng mu(j bi§ afleS mearet aufl Der Ubung unD
(Fyemplen / altf uielen SBorten gelernet roerDen. ©ibc
N. XX. pag. 71.
Mas wetxse mit fo Qtofi jufaiii gebt^c^tgn Voti
tatb fetttete anfangett ? v- d? un foinbt ed an Detn in-
genium an/ Dag Du Denfelben gcfd)itfllcb/ unD mit grofi
ftrVarietdt jufaram fugefl/ mdcbetf Da gefcbfben mirb/
foann Du 1. fur Die Nornina tauglicbe Verba au§ Dem
Syntax aufffucb<n/ 2» Die 23 erdnoerungen Der Modorum,
Temporum , Caftium &c. qebraudjen / unD ?. oerfcbiei
Dene Figuren oDer Slrten ju rebeu bepmifcben merDefl /
unD balD jmeijflen/ ba(D anreDen/ fragen/ jSrnen/ wun<
fd)en / aufifcbrepen/ ladjen/ flagen / ermabnen / lebrett/

fdrcbfen / erfreuen / erbarmen/ befeblcn te. £>iefe Sebte

if? par mearet t>oc Die Rhetores , roirD Docb einem in-

geniofen Grammatico einigeS ?ied)t anjfinDen. ®ib€

bejfen ein $D?u|ter N.XXI. pag. 77.
<0tbt es fonfi feim anXsete diuellen t>et Copi»
Verborum ? jy. igffi Rhetor oDer Poet ftnDet Dereu gar
Diei in febent Tropo ;al$ Periphra/is , Metaphora *Sy-
nechdoche crc, «Deffen ()afl Du ein SRutfer N. XXII*
pag. 83* aflroo buaud) ein anbcred Qiijrempel einergac
unfrud)tbar 1 unD feicbtcn / Dod) toobl * varirter Gon-
flruaion anfriffft.
®ie befonoete Praecepta Dec in getPiffen Materiet*
borfaOenDcn Variation magfi Du im $ateinifd)en lefen/
toelcbe id) Darumb mcbt berteutfcbt / metlen in felbigett
obne Dem Da$ meifie in Satcinifdjgn / unD ieicbti Der*
fldnDlicften SjeempU n beft<bet > nocb notbig tpare/eint
©acO Jtpcpmabl ju Drucfen.
 :

C r 3

^ ^ Ks^ a^

E1M U Dt£f II K<

Scu Paradigmata ad fuperiorcm
Do&rinam de Puritate, Elegantia, ,
.- •*
Copia, latini Sermonis.
"" •

7 r:
'
- ••',;•
a
"• , T '
,

, .•« l.'*».»!..

Foffj barbara ex littera A. lexki

*
'
T 1;
Kirfcbiani'
:

•'•*>
-
.-•-i A. i' .•’.• v "-'j. "»y >*.
=

Barbara, .... - Germanica, . i Latina, -

jAbac«ia 9l«d)CIUlltifttr
’ ‘ 1
Rationum maglftir.
•'

abannatio ..
€UnD i.
c
jabr$ -i*- :
unius anni erilium.
"

abaudio * Uligtborfam fet)n !i nonobedio. - ' 3 *

abditorium 6d)lupflPtncfcl !
latebra,
abemo «: - r/ . «bfauffal •
’
'
emo ab aliquo,
abhorrificatio •• oi gprcfot • '•< , ! ‘
horror.
ablmguo . -J
•
-'m " r
«blccfctt ‘
delingo.
ablato/ * SKflllber fi ’’ }n*
'\
raptor.
ablafto i ” «bfpenctl *
- jafle depellere.
•’* f

ablutio . I
; •
7 ‘‘ ’ ' i ‘"' '
..
Slbtvafcf>tltta
abnormitas 1
Hnor&nuttg enormius,
abnuitio '
i cerlaugnung *
abnutas,
abominantet - bdiiJicb fede.
1 ' :

abominamentum ©reud • - • abominatio,

aftfconditor •
S}et)ltV r
’ occultator,
abfdo .• - ;fit •
** '

tergeffeit •
j oblivifeor.
abfeonfio •
•<
SBerbtrgung occultatio,
abfentatio - 3
8lbtuefcnl)tit‘
' 11
abfentia,fugi.
abfentivus '
* abfens.
-
abn>«fent>
abfoleo '• '

<Jbge»$t)imt 'defuefoo.'
abrolutoriam ^
: &re»fpr«d)ung ’
abfolutio.
abfpts ' M< •&n«£pffnung .
••
defpcratus.
*** * * abftaa.
 mi*) wr
• - _ * •
.
'

abftantia Cntfenimijt difiantll.

abfierfnriuni ©cbnupftu# mantile, mucciniu.
abltiaax w affig, .* abltinens.
abvacuars ;
auflaljrw >• evacuare.
accanto minuiscit •. *
concino. *
accendium ©um|t incendium.
aeceflibiSs '
f. $injusan&lic& patens, quod accedi
poteft.
'i *
.

"
/ .
.

accerfitar/ *
tfofroartet apparitor»
acclioatorium : IcVfie < adminiculum»
accrcditare beglaubigeit fidem facere»
accufa,ae» $\as\ accufatio.
* *
acediari faulettftett ceflaro.
acerbitudo «ittetfeit. , ... acerbitas. ;
allionariw i . ’ adtor, procurator.
'
a&ualis wurc!Iic6- \ aftuofus.
acnatio ©cbdrpfuna - verbum medicum.
acupiftor (Sttcfcr phrygio.
acutiatoc ©chleijfef
*
adaerare * Ili mare pecunia.
adagsplio ->
«erqroffeni ,
'
amplio.
adaugma .
augmentum.
add extera ... . oie «di, te ©eittn «d dexteram fto.
• neramen. -

adhortamen €rmal)nung adhortatio.

adindo * tytuin tbutt indo.
adinventio .
0 Crjtnbung . . inventioi
adjutorium adjumentum.
adjuvamen u adjumentum»
adminillrativus :».f. adminillrans.
admiflor ... SPfortner .. ... >
iu janitor.
admodiator .
sseftaubbaber ’> condu&or.
adnotamentum bemercfutig ;
adootatlo.)
adobruo -
uberfallett . obruti •

adorabilis ansubetten venerabilis».

adtegro . «flan^ett ,.j integro, as»
adventio . 8!nfunfft i. adventus. »

bdvifare beriefetert fignificare.

adulteritas (Ebebrucb -
- adulterium»
,

adumbratim • ©cbattedjt - ••
•
•%
" -\
advooamentum jiant) advocatio.
advocati» .. ffibfiKB. • i
.
, i prxfc&ura.
advoei»
 \

lineatura
( 3 ) 8 » \

$>ertftonb advocati munus;

semulanrer tICD&tg aemulatione.
sequamentum Slbgleic&utia aequatio.
aequaevus filetdieSSUterd aequalis.
srquiforttiis glcicbgeflalt conformis.
aquilancium fllctcft«'i)ee ©etri(&t aequilibrium.
fcquipes gleidjfufltg sequis pedibuS.
afflamen filttblafutlg afflatus, us.
aggravatio ©efcfotudruttfl gravitas.
aggratiare jbegndDfaen veniam impertiri,
aggreflura smgticff aggredio,
agnafeentia ftreunbfdjflft agnatio.
alitura ^flbrttng alimentum.
allevamentum (Erletditeruttg
j

alteroamentam Sibtvecb^lund alternis.

alumnare erjiebeu alere.
amicimen Sleib amidtusa
amiftorium Sleib amidtus.
amorificus Stebrbritigenb amatorius.'
ancillatio •
SBebtenung obfequium.
angulHtas €ngfte anguftia.
anhelanter etjlcnbd avide.
animaequus flleicbqilftg «quo animo.' I

animalitas ba* ©efen b«r@«l

antecaena Saufett esenula.
anteluculo t>ot £ag* diluculo.
antependium . « '• S^rtucb -*
'
a

anxietudo $ungfi< anxietas.

applano abebnett «quo, as.
aporiari gsqucUetwerben premi, angi.
appartatxientum appartamsnt conclave feparatnm
apprehenlibilis begreiffli4> quod apprehendi p.
appretiare fdjaljeti seftimare.
apricitas foti 11 tg apricum.
arborator bcrbieQ5duntpfl[«9t arborum cultor.
arbuftare s&aumpffa!t$en plantare arbores.
arceri us JF>otfd)it fatelles.
argumentofus finbtg folers, argutus.
armentalis iutf)«tbg<I)5ri3 ad armentum pert.
armiloftrium QJIufierung luftrum militare.
‘

arrendare uerbingen locare.

articulamtntdDi gektic* articulus, *

a a ari!»

Digitized by Google
 •i® ( 4 ) 8»
arti «Joftor I.ebver t>cr frepeii artium Doftor
funtfcii
artifra fcbuler , . artium Studiofus,
afcenii bilis ju befietgen quod afcendi p.
afcenforiuoi fliegeti fcalae, gradus.
afpergimen bcfprijuug afpergo.
afperitudo Ijartigfcir afperitis.
afpiramca ba* 21nblaf€ij afpiratio.
afla litura anlauff ailultus.
aflelTorium fenaculum.
adffrittorius jufantmeiuiel){n& aftr ingens.

atriarius pfortncr atrienfis.

atritudo ftfcrcdrfce atritas.
authoritative berfcbtrif# authoritate.
audibilis jul)6ren qu«d audiri p.
auratura «ergolbung „

aurigarius *'
fubrmdnniftO ad aurigas per»
aurofus golben auratus. (

aufpicalitcc pliicfltcb aufpicatft.

autumnitas berbfbjcit autumni tempus.
autumno betbficn
auxiliabundus auxiliarius.

'
t
N. II. t

Voces aperti originem Germanicam

prtferentes, • •/
*

Aqnagangium SOaffergang Aquarduttus.

aventura ,
> »b<ntb<u*
•
eventus mirus.
v
afia aiff fimia. '

fiodium 55ot»«tt pavimentum.

baonire tcrbannm profcribere.
binda bitibeti fafcia.

burgus S&urg aula caftelluna, arX.

camifia Gamifol Interula*
camera . jRammer cubile» conclave.
«aputium ftupugcii capitis tegumeu-
. ^
, tum.
cellarium Stilet penus, promptuaria,
clocca ©ipcten campana.
«r
' Flafca
 .

Flafci
« 1 ( 5 ) 8 »
glafcfecn lagena.
foreftum gorfl fylva. (tere.
forcftare tu ftorfi macJjcu in fylvam conver-
herberga bcrberg hofpitium.
hnrba buben praedium, vilia.
bofa bofeu caliga? , femoralia,
leccator lecfec nequam, fcurra.
lotum loti) femuncia.
morgcngebi morgeugab dos.
marcha marci limes, terminus.
. •
marcaaurl mardgolb
nacca nacfen linter, fcapha.
,
pifTerus pfeiffer .tibicen.
pultronus poltroti ignavus, timidut.
quarteria quartter ftativa militum.
reitres reitet equites.
ftcnra fletxr cenfus-
faumcrius fdmer • ciittellarlut.
fchnba chlamys.
torcia tor^ett tsda, fax.
tunna tonne dolium vini.
torncarc turnicreti certamen equefitr.
idimart / wbittiireti
'
recognofcerc,

N. III.

- Nomina terminationis fufpefla.

- •
... ) »

Io» Omina latina in ijja% feri barbara funt; v. %

Duci/fa, PrincipiJa » Comit iffa, Perceptori]]* »

Doftorijfa, Grc.
to. Latina in ifh, v»g» Pdrvifldt Jurifi a Minori/ia, Sd - ,

crifia, Humanifla. <kc,

30 . Latina in ia, i longo v. <r. Sutoria, Piftori* , Tnfir.
maria Crc.
Si penoUima brevis fit, intelligetar ojfi»
,

tina Piftoris&c,
40. A plerisque adje&ivis derivantor fubftantiva No.
minalia ia as , v.g. pietas, aequitas , probitas ,
&c.
a 3 - Non

Digitized by Google
 , , ;%

fsB C«) B» -|

N<m item dices : idoneitas nimietati parvitas, priori*

tas, mediet ais robu/litas, CTC*
50. Io antia, entia, ut ignorantia frequentia, &c. At
oo vaca fune ; Feminantia, fe(juentia,carentid, tinden *
tia, vacantia, ingredientia, crc.
60. In ura, ut feriptura, pi&ura, Barbara vero funt:
tenfUra r afura, confettura cantura, punftura, flexu»
, ,

ra, tortura, curvatura} cyc, '

70* In mentum, ut lenimentum, alimentum, &c. ca«

ve dicas; 4dhort amentum , prapar amentum rrvr«
mentum, gab er n amentum, mandamentum honejta • ,

mentum cre, , 1

80. In ofus, ut faftuofus, furiofus, &c. Inepta funt

Strepito fu, cervicofus , prafumptuofus , ajfettuofus •

ga uM
ofus, gufluofsss, amorofus, unSluofus, jlexuofua 1

*
Crei
90. In alis ut regalis, dotalis, &c. Ne ittm dixeris :
fenfualis, patrimonialis , bibalis , armatis , (pedalis,
gradatis, aftralis, cardialis, localis ,,finalis , pun&ua*
lis , cafualis,CrC' Praefertim a graecis profe#a v,g •

Theatralis , fynodalis , grammaticalis , 0"C, Dicen*

dum potius ; theatricus, fynodicus,&c.
joo. Barbara Cunt permulta in ivm, VeXivum, queit
Phiiofophi vim effe&ricera fignificant , v.g» Moti* J

vum, impulftvum , apprehenfivus , cognofcitivus, in-

teJleftivus, Vifivus, locutivus dativus, trafti0w%'0*t*
.101. I isdem P.hilofophis relinquenda funt permulta in
'
bilis : Creabilis, revelabitis , remijpbilis ,frangibilit
venerabilis , rifibitis , irafcibiiis , agibilis »
peccabitis*
1 concupi/cibiliSsCrc, ,

102, MuUaiu ortum Barbara fnntt v.g. Dormitorium,

laborat ortum ,
par lator ium. curforium , auditorium ,
monitorium, calef adorium , Cre-
Io?. Huc pertinent quasdam in aritu- v.g. Secretorius,
tonfeffar tus, notarius , cafearius , pileatius , Crc-
& grac*
 *

'
-

& graeca eidem terminatione

1551 ( 7 ) 8
,•
»
v.g, Apothecarius,
- Bihliothecarius, £rc. ” -
, Xo4* Spuria funt adverbia nonnulla in iter : v.g. Cor di-
dii ter , confidtntialiter formaliter , infauibittter ,
,

Vifibiliter, finali t er, Crc. Item in 47*rer, & er\ter,v.g,

fomnolenter , recenter* vigilanter, fonant er ,
X05. Multa tompofita tx facio, novata funt , v.g.
vificus, fanguificus , petrificus , nubifictu , vivifiem*
vulnificus,fomnificus, Crc>
"Item quaedam ex Paria, v.g-tar dtp avus , gemmiparut
fomniparMs t lucrip4ruSytnonftrip4rtUyCrc .
106. Non licct-nova verba meditativa procudere, v.g.
vendit urio, lecturio, amat urio, venaturio Nec ,

inchoativa v. g, hyemafco, autumnafco, Crc »

107. Nomina c latino & graeco com polita , barbara
funt, v.g.Monoculus , Prttoparens,Archidux, Arthi-
fur, crc, y -
•

X08. Otide verba e duabus propolitlonibus , v.g. re-

commendo,pradece/Jit, abrenuncio^cooperh, adimpleo,
co Adjutor, Crc,
X09. Cavendum efb a Superlativo Participii in du$:
v.g, ColendiJJmus, Honoran dtffimus, RcvcrcndiJfimHt*
Crc,

.
# ik
Indiculus vel Alphabetum vocum
Barbararum Jrequemiorh usus , fapius
H Tyrotte fetlegc/idam, t *.

A. . ,
-

Ab antiquo 90 tt «Iter* &er elim, antiquitus,

abbreviare flbffirgen notis compendiariis
v
/
abcedarius *
flbC/fnob •
elemenlaris. (uti,
ab initio mundi tum anfattqber Wrtt poft homines natos,
*'
ab invicem wtlflltfln&ec afe,interfc,
a 4 abfen*
/

\ Digitized by Google
 ,
;
\
• /

. ( 8 ) |»
afcfrntarc •. '
ftcb flbweftnb ma/ zUfie.
d>en.
.
abfohite tmrcbaui praecise» (impliciter,
abufive mtjjbraucl)lic& per abufum, miaus
‘ proprie.
aaitrtishomo gefdjofftiger mertfdj aftuofus,foler$.
attuv »n Der ©ad> fetbec - revera, re ipsa.
. adhuc femel . . . ttod) einmal Herum. ,

adhuc femeltaotum ned) CtUtttal fo wel alterem tantum,

ad initandam meam fluf Itiein aubdUcii »n ™ ci gratiam,
ad longum •
IMd)ber Idnge ,
fuse, prolixe,
ad minus, minima jwm treniflfteil ’
minimum,
adunare i >
tjcrcimqtn conjungere.
adver/i»as- . ; , wtberttdrtigfeit. >
ad«rfa»orom.
. aequanimiter glticbflultig anjuoanimo.
arque multum CbCtl fo t3 tcl
totidem, tantundem
aerfanuS' gefuilbtr faft corium falubre.
alias 1
*
fcnfictt
- «lioquin. -

aliqualiter (tntgtmKiffcn • • aliquatenus,

a longe t>otl tvettctt
eminus,
a prope .
' »on &er ndbe cominus. »
1
altaria «ItljOttC folariom, fubdiale.
alterare fe .
" commoveri, tentari
'fd) meibcttt
•
febri.
alternati tn : .1 mntUUnbtf alternis. .
•

ambu labra .
«m >gdiig .. ambulationes,
amicabiliter freitlblid) amice
angariare <
nStbiflen . cogere, adigere,
anguftiare •'
drlgjrigett angere.
t animitus ° exanimo,
»cn ijer^etl
annihilare , . ... «InidjttH '
a 4* nihilum redigere,
'
annuatim flabrUd)
* qudt annis.
anntiHare »«rnicl>t«It , antiquare, abolere
ante alios •
toranbertl ' ,
coram aliis,
anteheri bcrgeftcrjt .*'>->’ nudius tertius.
, apotheca fleothrefen pharmacopoliua»,
S parte auf berfdttt feorfim.
apparentia febeitt j > •> ,
•
fpecies. .

appellare flppeflireit provocare,

applicatio flttp
induliria «fedulitas.
appropriare fuii facere, (ibi vea-
iUCigtUtt ,

dicasc.
 '

43S C'9 )
approximare binjunabett propinquate.
.«pproximatio aprofdien appropinquatis.
aptitmlo touglidjfeit habilitas.
arrelfare arrefliretr comprehendere.
artificialis Funfiltcb artificiofus.
aflatura brdttl aflum,caro a(Ta.
aflecurare psrfic&ert» cavere, praedare.
aflecu ratio t>erfidjeruttg. cautio.
adiitentia beofiatib prarfidium, auxiliu.
authorizare bffrdffttgen anthorieate firmare.
augmentare «ermebrcn augere.
aura bona fluter (uft czlumferenum.
*'
. 1

/ • «
B.; 2
Baculare tyrflglen baculo ferire.
*
balneare baben lavare/ *

barbitonfor QMbtret • - tonfor. . /

baftardus baflarb , . fpurius, nothus.

benefattor rooblt&dtcr beneficas • benerae-
ritus.
beneplacitam tvoblflefallett trbitratuSfVoluntas.
billieium jettl »• codicillus, fcheda.
blafphemare fluc&eit exeerarf. ••

bona nova fluteSeitung laetus minctus.

brutalishomo -
brutaUferl ferus ffero ingenia
• * • a homo.
^
t • G. < '
• y

Ceelicu* #inutil»fc& Coei e II is.

calculare •
iufamraitm fupputare, rationem
. > , inire.
calefaftlvus t&drmenb calefaciens, •.

caliditas «arme :•
calor.
capitofus tovm contumax.
camerarius tammerlimt cubicularius.
camera . -n . j fammec serarium publicum.
capax . * .
fdbtfl docilis.
cappa fflppet! ;
•
cucullus, pileolus.
«*pe»a ;
•
capeUeti facellum, ardicula.
capitale capital fors, caput.
capitaaeus , baupttnumt : centurio. 1

capitulum dare «pitlgeben > objurgare;

• - AS - capi-

*
J

Digitized by Google
 .

\
I

•MKsoJ 8»
Capitulare copitulircn de conditionlbes
agere.
captivare scffliifjeu attamen capere.
carminicus nufSUim metricas.
carnalis humo fUifcblicb voluptarius/
cafu tinge fdbr forte, temere.
cafualis ungefabr - fortuitus.
catenare tntfetttn vincire catenis.
. certiheare fcetitbtctt certiorem facere*
certi rica tio SBerficberuttS fides.
Certiorare .. bertcftten certiorem facete.
cervicofus hartiidcfig • obftinatus.
ccfpitare Oraudjlfii offendere.
charitativus fcienftbaft obfeqqiofus , benig*
. :i;?:c ; \ . ous.
«hrilUanitas. Gbrifienbeit chriitianom nomen
citra . Biffern nota arithmetica.
circulariter rmg$l>enint in orbem,
circumflas tiat Umftdnb adjunfta.
clancularius beimltd) claodefiinus.
clarificare berubmfmacbfli illullrare.
coacte . fiejroutRen per vim.
coadjutor SWitbdffer adjutor,
«ose laneus gleicbe$ 2i(ter$ arqualis, eoae vos.
cognofcibilis crfantltcb quodcsgnofd po-
coiacidere eintrefett concnrrere. (teft.
colendiilTmus geebrteftet maxime colendus.
colonellus Cbrtfiet tribunus.
=*
caenula. •>.
collatio . . Sattfett
cellatitmaro (PdatiQiuteit conferret recogoof.
cere.
collefta. - famlung ftips, fymbola.
combinare cergkicbw componere.
comitiva gefolg comitatas.
commembrum SKitgticb collega. ->

commenfalis an einem 3TtTcB convidlor. •

commidariUS ^omttttffari inquifitor,praefeftui

compatior SKitlepbcn trapeti alieno malo doleo.
compalfio • •
SKUttpbett ml feratio, doloris fo«
i _ .
ciet as.

eeouaifiioncm dare 8ine(£ommif|tWfl?# aliquid committere.

'*
# s
bw. •• •

,
.. v — comma»
 433 (it J V3r
communis homo gettteiner©enfc& de plebe.
compaginare sufambinbeti compingere* con-
jungere,
comparative inSBergleich comparate ad.
complacentia SSoblgtfaUeti oble&atio,obfequiu*
complices ©ptegaefellett focij fceleris.

complimenta eompUmetiwn .
honor verborum»
urbanitates,
complexio Complexion corporis conflitutio
compucus SKedjuung ratio.
concaufa mitUrfad) adjuvans caufa.
conceptus (fencept Informata cogitatio*
concernit me gebctmid) att ad mc attinet,
concivis fflittburgec civis,
concoctio SBetfocDmig digeftio.

concordantia (EinbcUigfcit confenfio, concordia

concupifcentia S&egierlitbfett libido.
confanguinicas 93lut$freuni>fc&aft fanguinisconjunftip
condefcenderc cum nac&gebcn indulgere
aliquo.
conditionalitec mitSBebittglluji,. eS conditione,
condolentia SJiitlepbctt doloris fociet as*
conducibilis etfpricfiUcI) Utilis.
__

conferentia Conferenz confiliu * eolloquiu»

confidentia fBertraulidjfeit fiducia,
^ publicare bona,
confifcare Confifcireil
'
con foederati 93unt>$genofiiM feederati.
confortare befrdffttgen confirmare,
confratcr sHiitbrubet • collega.
confugium refugium*
P
confcientiofu* ©etpiffen&flft religiofus.

confequentec folgenb* deinde* porroutaque

confocius SSJittgefell
focius.

cooftellatio ge»ip©tjiim aftrorum politio*

/ • *
affettio.
,

coafumatus vir cin aufjgettiflcfyttt perfettus,

i

sjWantt
contemptibilis perddjrltcf) contemnendus,
fatisfaccre. • *-
conteniare sOergnugeit
continuitas 23erl)«rrung continuatio, perpe-
r • » •••-'
1 * •« tuitas. v

contra flumen . wiber beti Strpm adverfo flumine,

coatrariari iumitw fepn
adverfari, COa«

Digitized by Googld
 I

•m c m ) i»
contradictoria pugtaantTa.
contributiones cnlageti tributa , cenfus bo-
norum.
converfalio Converfation confuetudo, famili-
aritas.
convivere mtteiitanber Iebcn tina vivere.
rooperari mit orbeifen adjuvare.
coordinare itifammortmeR ordinare.
copia literaram obfcbrift exemplum.
copifla abfebreibet librarius.
cordicitus tjonbtrben ex animo.
cordialitcr ton berijeti ex animo.
corporalis leiblid) corporeus.
corporis necefTaria UiblnotbwenbiaFejr necefTaria vita: prag*
* '
teit fidia.

corre&e beQfommen emendate.

correfpondeatia Correfpoadcnz commercium litte*
rarum.
creatura ©efcbepf res creata.
cum tempore tnit bergeft tempore.
cumdifpncenlia mit UrtttiUcn .
srgre» graviter.
curabilis bilbat fanabilis , medica*
bilis.

curialia formula aulica:.

D. •
Damnificace ©tfrbabigett Damno afficere. >
deauratu! «ergotbet auratus.
decapitare ffipffcn caput abfclndere.
decollare Wpffen caput abfeindere.
deceptio S&etrufl • , •. fraus, fallacia.
decrementum -
> Slbnnbm . diminutio, defe&io.
de die in dieQt eonStcuuu £aij •. indiem , die ex dic.
dcfalcare beffllcircn decidere, detrahere.
defe&us SBanal vitium, error.
defenfivaarma ©eroeblr defendentia.:
deforis barauffett foris.
degradare cutfeBeti exauthorare.
dehonorare entunebren dedecorare.
delafTare abmatten fatigare.
delettabilis luflbartic& deleftationem ha*
»

» . »; • • beas.
t • • •* deli-

Digitizeci by Google
**

. * _ . ^ s. * -
 - C 73 ) Ks*
deliquium animi olmmacbt defedHo animi,
dementare quem befborttt
'
infatuare,
de mordere aurem ©brabbetffcn; mordicus aufterre. •

de novo soniitutn denoo, de integro,

depalmare flbfiafdjen colaphos infriagere,’
de parte ad partem ftucfrceis membrati m.
dependet a te ed bangtanbtr a te pendet,
dependentis dependentitn accefliones,
deprardicare rubnten praedicare,
deputati serorDncte delcdli,defignatt.
derifio serlacfuing irtifio, ludibrium,
disarmare emrcaffncti armis exuere,
defccndentes nad)F6iultng poderi.
defolare urbem ©t abt oero&ctt evallare* popular?»
defponfatus «erfprocben defponfus.
delirudlio oerberbung exitium , pernicies,
defruere librum .•
fRucboerberbeti corrumpere,
deteriorare fd)lirmnernifltf)«n deteriorem reddere.
dethronizare oomfSbronjagui CXUthorare.
deturpare nermufien inquinare, maculate
de verbo ad verbum oonSOott tu SGBcrt ad verbum,
deviare abroeq mactea declinare de via.
devotu* atibacbtig rcligiofus, fandus;
diarium fTagbucI) ephemerides,
didkamea rationis SOcrnunft prarferiptum,
diefeit edtaget lucefcit.
dietim tfaltcb in dies, quotidie,
diffamare autfricfjtett infamare.
difficultaro (id) bcfdwtfre» difficultate caufarf.
dignanter rourbigUd) digne.
difciplinatus iucbtig bene moratus,
dilatatus oudgrfprengt difperfus , remotus»
difeonveniens unjimltd) non confentaneus.
difeordantia SRiftaerftattt) difeordia.
diferetio befcbcibenbeit modus, modeflia.
difcreius bcfdiciben commodus,elegans,
difpareo serfcbrcmben evanefen.
dilparitas Ungleicbbeif diverfitas.
difpeofare Mfpenfiren legibus que folvere,
difplicentia itiijjfallen moleftia, taedium,
difpnfitioad majora SBorbereitmtfl progreliio.
diffluis «Usjua&us, remotas,
di»
 •MI C 14 ) 8SS-
diftraftlo meatis au^fcbroeiftung evagatio,
divcriimode unterfdjic&lic& alio atque alio mt*
do.
dividbilii jujertbsilen dividuus,
dodtoratus iDoctorat dodtoris gradus,
dubietas SnKifelbaftfgfeit dubium.

E contra bingegen contra , e contrario,

effedtive rourcflidO efficienter* rcipsa.
effigiare Gonterfciett effingere,
efBoxo tempore «erloffettc 3<it elapfo.
edentia 2Sefcnl)eit natura, vis, poteflas.
exalto erboben edero, extollo,
excelfive ttoermfifFta immoderate,
exceffiis gebler delicum, peccatum
exemplariter • $\ einem (gpcmpel ad exemplum
excmplificare €rcmpl beobruigett exempjisdocere.
exercitus volan9 gliegtnbeS £cer expeditum agmen,
ex nunc '
von nun an jam nunc.
exorbitare aueber fcaifi gebett defledtCre devia,
expeftorare 5pcrft augldfyrtu fenfa animi pandere
expenfse - Unfofien impenfa , impendiu,
expreise faciam ftu§t>rucfltcf) fciens, dedita operi,
extraordinarie aufcrcrbentlid) extra ordinem,
cx tunc toti banticn inde, jam tum.
cxultantia Slufbupfuitg laetitia.

F.
Facilitare letcfct macfitlt facile reddere,
fadtivus rotlrcleiiv) efficiens, a&uofus,.
fac totum fceralleSifl efie omnia,
fallibilis betruglid) fallax, incertus,
falfare berfdlftbett depravare,
falfificare .. «crfdlfdxn adulterare,
falfiloquium folfdhe SKcb mendacium,
famigeratus berulmit fama clarus, celeber,
favorabiliter gndbig , benigne, clementer.
felicitarc ©lucfrofitlftjKtt fortunare,
feriari feoten ,
ceflare.
feftinamia €tluilg . feftinatio.
;

fcftivitas 8*8 . .. diesfeftus, folennls.

fen-
 ——
. • ——
•N

*•

•S^S C *5 )
feudum lebeti - :
beneficiarii! prtediu.
fiftitins erbtdftet
1
commentitius.
fidejuflor • '
mxq vas, fponfor,prses.
fiducialiter »ertraulk& fidenter.
figmentum commentum.
filialis fmbltcb quod filij cft,pietaf.
filiatio autfinWftott adoptio.
finaljter
*
enbltd) tandem , ad eXtre-
mutn,
financia* Smatifieti serarium publicum.
finis urbis €n'bi>er©t/M extremum.
1 •
'fifcalis Sifcal quxflor fifei.

fixe flarcE acriter, inteato ocu-

lo.
fludhjanter '
iroetfeUfafC dubitanter.
foraminare burcbbol^n perforare.
fbrtalitium S3«ftuii8 munimentum, ca-
.1 .# - .
mellum.
fortificare ijettcfttgen munire.
fortificatio bcocfijgung monitio.
fconiifpieiam •
»orbec£b«l. frons.
frudlificare gruefiten fruftum facere, ferre.
fruftraneus . .
•
, . untfonfr* irritus fupervacuus.
fundamentali» • gruit$H<& folidus. \
fundator /. ©riftet conditor, author.
furiatas . • furisf furens, furiofus.
.* .».* V

,
."1 P ** M ,
. G. « .J

Gabella Accis veftigal.

'
galanteria ©alanterp elegantia, comitas*
galeria in bellicis ©alert) vinea.
garrulitas •'
,
loquacitas.
guarantia ©arqrtftt pradlatin, e viftia*
generalatus ©encralat fumum imperium.
generalitas ©eneralttat uriverfitas.
geniculare fnpcn in genua fe demit-
. . ’
l • . • i • . C
m
tere.
glortfficare gtcfi ntacfiftt celebrare.
gioflare bolmetfcben interpretari, expia- •' ,

nare.
‘ "
gratanter trtUralidt libenter, animo»
gratiiud» -

bflncfbarftit graltis animus.

gra-

,
J • 1 .

Digitized by Googli
 . .

43* ( >6 )
gnvameB • - ©eftfcroarnuj? querela, difficultas,
grotta ©rotten crypta.
guardia 2Mt cullodi* ,
praetoria*
ni.

H. .1

Hebdomadatim n>o<&entlicb quo* hebdomadis,

hcroldns 4?erplt> fecialis, caduceator.,
har-redicare evbeu hereditate aquirere.
hermelinus '£>ermcltnmau3 ponticus.
hodieque nocf) beuntjuSSflg hodiedum, hodie,
homagium Jpulbigunn facramentum clien-
telae.

honorificare c&ret» honorare,

humanitas bie -OJIenfcfolicfiftit humana natura,
humilitare Ce fid)bemutljigtH fubmittere.
humilis vir berautbig fubmiflus, modertas
hypoct.ilia ©leifiierco fimulatio.

I. :

Idiota «in 3&i»t Homo rudis, imperf-

tus.
idoneitas $auglicl)feit habilitas,
ignoranter unirifieub tpim * imprudens feci,
’

LllatiauS unlfltetn * \. . oon latinus.?

immediate affoglcid) (lati m,
extemplo. -

immediatus unmittlbac proximus.

immemoriale tem- uncrbendlic&c 3«it cu}us nulla memo-
pus. ria ex tat. -
Immobilia bona unbtnxglidje ©iit/ quae moveri non
/ tet poflunr.
immorlger ttiberfrenfHg inobediens.
impadibilis unlepbentlid) pati nefeius.
imperfuafibills nicbt ju bmben obit ina tus in fen-
tentia.
impertinens homo bosbnft petulans» infolens.
impertinens ad rem nicbt barjugtfiorig alienum 5 re.
impetuofitas <5chufj impetus, «Ilus,
impingere in lapide anftoffett offendere, incurrere,
Importantia SEDicbticiftit momentum,
imprsegnare fcbwdnfimn violare, gravidam
. • - * -/* »«?
reddere. ..... \
im-

Digitized by Google
 .

improficaus
•¥& c
utinufj
17 ) m inutilis.
iropulfivus antrei(>cnt> impellens* intfffc
mentam.
inadvertentia ttiiaufmsrcFfflmfcit incuria , inconfide*
•
/ rantia.
incarcerarr inbte Keicjjen rcerfr io cullodiattt Conji-
feti. cere* dare.
Incapax nnfiicbtig Indocilis,
'

incaltus unjuchtig impndicui

incefTanter unaufbcrltd) I nullo teporis pun»
indelinenter utiaufborltcO ftointermifTo.
^
incidente r ungefdbr fortuiti, oafu.
incorrigi bilis uii»«befferH$ defperatae frugis»
incuntlancer obntxrftmmt fine mora, Ita tim»
Indebite utmrfc&ul&t injulte* immerito,
in illo tempora iutwSeit illo tempore.
in diebus noilril SU uufereti STageit holtramemoria,
indifciplinatus ungcfcftlncbt male moratus,
indifpofitui unriditid) • male conltitutuS.
indivifibilis unjmbeilt individuus,
indufiare ^cnimetflnjiefiett intimam tunicam,
induere.
ineptitudo iltttuc&ttgfeit llatura inhabilis,
inferiori tas imtere^teU ordo inferior.
in inflanti itnSlugenbltct momento.
inintclligibiliS
'
ttnperfidn&Iuf) quod intelligi nequit
inordinatus unori3entlid> perturbatos.
injuriare fdicltcn injuria afficere.
in quantum fo rceit quatenus.
'
infanusaer luigefunbifuft grave caelum»
infeofibi litas llnempfint)lid)!cit (tupor,
infenfatus unftnnig ftupiduS,
infolubilis unaujUgticfy inexplicabilis.
r
intrgralitet ^dttQltd> •
integre.
j

intentio SEeomlng finis, fcopus.

Intercedo furfprecbeti deprecor pro;
interefTe 3ntercffe emolumentum, uti-
litas, cenfus,
interllitium unter 3eit intervallum-
intermediare vermittUn fe interponere,
inthronizarc aufben£l)rotlf*&M inaugurare,
intimare »•-• denunci-
•
intimirot fignlficare,
b «re. intitu-
 V *

•MI ( 18 )
Intltulare betitlen librum infctlbere,
intOxicare octijiftrnj toxico inficere.
intrinfecus, a,um, tntutlicb internus, intimus.
irrationalis utmrnuiiftig rationis expers.
irreligiolus unfliibacbttg religionis expers»
irremilfibilis imtind)ldelic& inexpiabilis.
inventiofus futiMg Induflriustfolers,
invicem nuteinanbtt inter fe.

intricatus berreirt ,,
•
perplexus.
judicatura •
(^erotc&C judicium.
jurifta 3uri(l juris confultus.
juftificare gcrfcbtf«t»9<K probare, purgare,

L. *
-

Lapidare' fldmgen lapidibus obruere.

iateraliter (SeitluigS S latere.
latinum bonum ’
gut farcit! bene latinum.'
"
laudabiliter lob(td) cum laude, pulchre»
'
laxativum 5Purgief medicamentum Ia*
'
'» v *
.... ...
.
*. ..
xans.
•' "•
Icgalitas ©tfafjmdlFtgtat obfervantia legum.
legenda gegettb res gellae fanftorum
legitima re fe. fitb legttimireii ; authorltatem pro-
•
*
.* ferre.
libertinifmus frep lebert vivendi libertas.
licentiarc aliquem citteti «titlafjett miffum facere, di*
4 -
mittere.
licite.' ... crtaubt jure.l
liga «Sun&nud foedus, focieta».
line» , ©cbanij©rabtft. aggemes.
linealitee nacbberfcinie ad lineam
fi longe »on rociten eminus
litigatio 3aticf litigium, jurgium. !

locumtenens fituroalb - •
vicarius., legatus.
ludere fidibus flufi)er©«ig(«fpicr canere fidibus.
leti. . •
UtofllS ffoUicfr ) lutulentus.

M.
Maculatura ffilacfl . litura
juagnanimitcc grofjmufbig magno animo.
magnificare «vop mactieif magni facere.
' » •
«i majt*

* •

—
% 1
Digitized by Google
* ” — - / - . . —
 »

•831 C »9 5 tM>
m»ieflatlcus ©laiefldtifcfr aognftns* grandis*
mandjmentuOI ©ebott edidtum.
manicare ftub baraufetl in diluculo venire»
nwtefialifta ©etviirRrSramtl pigmentarius. <

maxima ffiiattm N regula.

medullima ©letalien nuinus memorialis»
mediare DtrmittWtl intervenire, «oncilU
are.
mediato* ©«rmittltr conciliator, fequ**
j fter.
meliorare berbefferetl melius reddere*
meloiu SReiaun melopepo.
meniurare niitffcn metiri.
men furato! fiRfiffet dtmeafor* ’

menta liter mit t»em mente, animo.

minilleriali» ffieamtet ad mini lier.
minorare minbereti mintrere.
miraculofut ivunDertbattid prodigiofus.
modela ©luft« forma* modulus.
modernus fcBtg hodiernus, recens*
molellare bfluftigw moleftiam afferre.
mollificare lini» madiett mollite.
momentalitel augenbliaiicb momento temporis*
monftra ©lufter exemplum
moralitaJ fittlicbfeit morum ratio.
mortificatio 8btdt>timg tfflidlatio.
multoties oftntabl farpe* farpenumero.
mundanus welrlicfr anus, voluptati de-
ditus*

N»
NativitaS. ©rturt Ocias, natalis»
nauffragari ©d»tjfbrac& Uibtlt naufragium facere.
necctfitare notbtqtti adigere* cogere:
nequitiolul boabaft nequam * improbas*
neutralis Utufrel neuter, partium m«*
dius.
beutralitai neutralitdl beutrarum partiunt
- .
. * (ludium.
nimietas oHiUtiele hi miu, redundantia*
nodluroaliS ndcbtlid) hodlurnus.
ftotorie pfftnbflbr palam, aperte;
t'
» t
*
b nover«

, Digitized by GoogI
 *& ( 20 ) IS*
adverfari.
novercari gticffmutter «bg?>
• t*
0 ,
ben.
nubilofus rcolcfic&t nubilus
nummularius SEBtpWt trapezittf»tnenfarias

o.
'
Obefare tndjicn faginare. ,

Obls-tio Cpffcruug liberalitas.

obviare begegueti obviam fieri» ire.

obviatio ©egegnung _ ,
occuriatio.
occaBonaliter «nfi ©elegeribat occafione.
oculariter flugeiimalfig luculente» eviden-
ter.

odoramentarius SKatcrialifi unguentarius,

officialis Ofticir-' minifter, agi ft ra- m
*
tus.'

officiofitas J3ofFlicI)Fcit officium » {ludium,

olfadtus ©erud) odoratus,
omnifariam auf alie iH?et« > quavis ratione,
omnifarius flufflllc 5Cetj5 cujusque modi,
opiniofus etgenftmitg fententise tenax,
oraliter ©Junblid) coram, ore, verbo»
ordinare «erorbnett prxfcrlbere.
originale Original. prototypon;
otioli tas nuijiiggang otium, deiidiz.

P.
Palliditas bleidic pallor
palifada; spaltfabeti valli, fudes.

parcitas ©efpar/amfeit parfimooia.

pariformiter glttcbmdffig pariter, sequet
paritio ©eborfam obedientia,
partialis partbciiifd) parti addidlus.
partialiter Sbetltf * partim.
particularis befotibtr > lingularis,
'

parum ante •
eiinvcuigjubor paulo ante.
pafquillus SPafquil libellus famofus.
paflabilis ilrultd) *
tolerabili^.
pafTagium %a§ tranfituS, iter,
palfibilis Itobenilitfi quod patipotefl.
pa Iliones < Sinmutbutigttt affe&iones, afTeihis.
palfi® ,• ba$ £ept>m perpeilio.
. ^ c paffiona-
 , . '

paflionatus • poffionirt perturbatus» male

affedius.
pafTus ein*Pa(} littera: coixieatus.
patiens patient , arger. a-grotus.
patriota £anfc$maim civis,municeps.
patronatus 55et)ft«nb.i patrocinium.
paufa pnufcti quies-, refpiratio-
peccaminofus fun&baft vitiofus, improbus.
per accidens ungefaljt fortuito, cafu.
percufTura eititylag perculfio.
perdonare perdonireil condonare.
perfc&ionaliter Dollfommen perfette.
perferentia Ubertragung tolerantia.
permittere laffcn pati, ferre.
perpcndiculariter ©rai) ad perpendiculum.
perfecutio SBerfoIgung infeftatio.
perfonaiiter peifbiwlid) coram, ipfe.
perfpetiiva Scrngla^ tubus opticus.
pertinentia:! angeborungett prardia, reditus.
phantalticus , fantflfftfd) fanaticus.
phlebotomare} Stber laffett venam incidere , 1

phlegmaticus wafleric&t pituitofus.

pifcatio SifAmp pifcatus,
placiditas .
©elinbigfeit lenitas.
plagare quem Derle&cn vulnerare, laedere,
plafmare gejlaltcn fingere,
plaufibiliter aiifeijnlub cnmplaufu.
plaultraliter SDageu uoll copiose,
1
plenarie tJoliFommen plane.
pompaticus fplendidus, magni-
ficus.,,

portarius gjfortner janitor.

quod fieri potefh
pollibilis
pofta m
tn6glic& -

cuafus publicus *
veredarii,
poftatii equi equi cnrforii.
potentatus* «Potcntat poteftas, dominatio,
i

potentialitec moglid) quavis ratione,

prattica !practicf ufui, experientia re-
rum.
praebenda $far*®utt beneficia facerdotis.
'

praecedentia 1

SJcrgang praerogativa loci.

b 3 prse-

Digitized by Google
 431 ( « ) 88-
burt&aul accurati, fimplicl*
ter.
1

prstfigurare ttorbilbftt reprzleutare.

pronans cinft rcictuigtUrf<u& gravis caula.
przmentionatuf ©erijenieU>tei? praenominatus,
prvprimis eoroufi impii tuis, cumprW
•»
r • * mis.
’
praerequirere "
»orau$bfgefor<i| requirere.
prsefentare ©prilrllea re pr* lentare,
prarfidatus ©orftft principatus,
praefumere unrerfattaett tibi fumare, audere,

pra-furoptuofus frecf) arrogans, inloieas.

pr*fuppooerc eert*tg baircit ante conltitucre.
praetendere prztendiren pottularc, tibi ane,
gare.
praevalere eorfchlocien fuperare.
primogenitus erfr flebobnitr tnajor natu,
primatus er(ie©tell .
prinupatus.
primordialis anfanglid) ad primordia perii,
principalirer «ornebrali# praaipue,
poiiliimum.
principare farfdien • dominari,
prioritae ©organa dignior, prior locua
p(oba 5)rob fpeume ducumca»
,

tum.
proceflus $rcce§ Caufa, lis, a&ip.
,
prodigatis t>erfdm>enb<rifd) prodigus, ctfufiis»
prodigaliter prodige,
profunditas £iefl« profundum,
profeflor £cbr«r magilter.do&or.
'

prolongare Derldtigtra producere , prora»

gare.
prolongatio fficrfdjub prolatio.
promea pcrfon$ corntrin «Perfert» quod me attinet,
promptitudp £drtigf$it alacritas,
pro nunc ffirjetit in prsefentia.
propalare fuub raacb en «vulgare, palam fg»
\ 0 cere.
proportionalis proportionirt congruens, «qualis,
proteftio (gcbuft prarlidium.
4
protetlor ©ctnuje? defeoforip^tronusi,
pro tempore Quae, hoc tempore,
*»9cfr
proic*

Digitized by Googl
V
 43! C 23 ) f<8r
proteftirctl intercedere* contra-
proteftarl
dicere.
commentarii * ad«
pretoeollum Protocoll
verfaria.

provifio ©orrntb res frumentaria,

*
btnjunaljett propinquare.
proximare
««abet propior,
proximior
ttdbe propinquitas,
proximitas ,

apices.
punftuns honoris <El)t
.
lUittmutbid pufillo animo.
pulillanimis -

/
Q. :

<iualiftcirt habilis, ornatus,

Qualificatus
' quapftionem inftitu-
^useitionare fr«8«n
ere.
apocha , chirogra-
quieta nti a Cuitftitt}
phum-
•
• v

R.
Rabulifta tptaubewi Rabula
rancor SM odium, acerbitas,
rapere
npinati rauben
ralificarc genebm balttn ratum habere, facere
fflBibertbat attionis reciproca-
xcaftio ,
'

tio.

tv£lrcfltd> reSpfe, revera,

realiler
tnbifen UmftaiibCtt fic habentibus,
rebus fic dantibus
roitbetbolcn rerum capita repe-
rccapituiare
tere.

rcieberfraticE wetb? recidivum fieri,

recidi vare
btfeblen commendare,
recommendare
twijcraeUeti compenfare.
recompenfare
ju recbt gcmad&t correttus.
redlificatus
SEBiberlafl
confutatio,
redargutio
triclinium, canatio»
refectorium
bebenefett confideratio.
reflexio
Stegimeitt legio. .-V .
regimentum
tabula; publicae,
regiltrum Stcgitfer
regere, dirigere fe.
regulare fe fitb regulireti
bebanefen gratias agere.
regratiare
eemctnigli^ fer*e,vu)g6.
regulariter
Iwmfe&Kn in patriam redire?
repatriare .
r*fi«
b 4

V
Digitized by Google
'

•§33 C 2 4 )'8»
relidenti* SKcfiOeu^ regia» fedes, domici-
lium.
refignare quittiren abdicare*
refilfentia SRtDeriianfc repugnantia.
rafolvere fo fid) emfctlKffctt llatuere , decernere.
relolutio Refolution (tonfilium. fententi*
refpeftivq 'nadfSdifefyen .comparate ad
v retaliare init gletclitc SUliint} par pari referre.
jubUit
'
reverfales Revers • . ; cautio. /
revolutio «nberuug •• converfio.
rigorofus gctiau rigidus» afper.
robuftitas etarcfc robur.
** .
'

s.
Sagittare fcfttf Iftn telis petere.
fal vare quem eiiuncrlofen fervare.
falvosconduftuS Srcobeit^^rieff fides publica.
fauguioare ©lutitn fanguine manare*
fcabrofitas « afperitas.-
rauljc
fcibilis juroifleu quod fciri poteft.
fcienter fecit nijfeuD t|)uu fciens prudens.
fcrupulofus fcrnpulos anxie religiofus.
*'
fecurare. •
Btrficbetti cavere.
fcnfualis fitmlid) delicatus » volupta-
*•
rius.
fentirhentum (Simi/ SRtytMiig fententia.
feptimana 1 r'
[
hebdomada.
SQBecbctt
ferrare fagen ferra dilTecare.
fervitor Wiener fervus, miaifter,
-

fervus judicii ©erid)t^lDien« apparitor acceofos.

figi 1 a re
1 petfebieret» fignare.
’
iignanter benatttttlicf) di ferte,-
Irgnificatio ©cltcutung notio-
fuuari gelegeit fepti fi tum efle.
fituatio tSelegcnfjcct ficus.
• folate. onijer «gottn trucf^ ficcare ad folem.
IICII-
folennirare feoeflid) 6«g«&<n s
felium diem agere.
fpecialiter fcffonl»er$ fpeciatim.
fpeci ficare fpecificiren defignare.
fpontaneul freprciUig ultroneus» volunta-
fius. fub.

• i

x Digitized by Google
* •• * • •
 t

•S33 ( ®0 &§•
Jubditusmeut - < |
itteitt Uttberthan fnbieftusmihi.
fubftitutus SRacbgeftfitet vicarius.
fubftantia Jf>aab unt> ©utt facultates, fortuna».
fuccedive uacl)U»i>nad) pedetentien, fenGm.
fuccurfus fuccurs fuppetiae, auxilia.
fufferentia Xlberrragutig tolerantia
fufficienter jur©enug# abunde.
fulcientia ©enuge abundantia.
fu mena
fumarum idem fummatim.
fummare fummtrm fummam ducere. '

fuinmitas ©ipfel faltigium.

fuperbire ljoffarttg feptt efferre fe, inflari.
fuperciliofus l)ocf)tragettl» arrogans.
fuperioritas £>berl)ant> principatus, emi*
,
nentia.
fuperferiptio Ubetfcbriefft .
inferiptio.
fuppono quod in?ctffknicj)tt>Q$ pono. •,

fupra familiam prae* porgejteUt familiae.

r 0
politus. ' •

'
1

T.
Talentum bonum gutfcalent animi dotes.
taliter qualiter fo unb fo utcunque.
tangibilis begrcifflid) fub tadtum cadens.
tardatio SSertocifuiig tarditas, mora.
taxare tnpieren teftimarerem.
s
tegere menfam Stfd) DecTett fternere.
temporizare Yi$ iu bie %tit fl$i* fer vire tempori.
t
/
cfen.
tenebrare ^ »erftnftertt obfcurare.
tene hoc pro certo baltbtNot smtf fic habeto.
titulare tituliren ornare titulo, flrc.
totaliter . gati^lid) } penitus, ex integra.
tra&are quem tractireti epulis accipere.
trattatus magnus groffer Srartat volumen grande.
tranfeunter cben biti per transcurrunt.
tranfparerc DurcbfcbeitiM pelluccre.
ireoga .. S3ertrag induciae, paftio.
w ,

tribulare fribuliren angere, vexare, . /

tyranaizare tfratmrfirtn . fsevire, ,

*
b S -
v.

Digitized by CoogI
 ;

438 ( *6 )

V.
Vacantia Vacanz vacatio.
valedico bcurlaitben jubeo te valere.
verbaliter imt 3Dort verbo.
Verificare beplaubigen probare, efficere?
vicibus tribui fcreomafil »er,&c.
vittorizare metortfiren vitloriam referre.
vidualia Cbfacben alimenta.
virtuofus tuaetiNicfr probus, honellus.
viijbililer ftcluiglid) in neniis. v

vifus bonus flut^cfidEjt acris ncoloru acie»,

vifito befuchcti vi(o, invifo.
Vituperium taMen vituperatio.
vivifico lebctibig niacfteti ad vitam revoco.
unanimitas ©jtintutfMfeif concordia.
ullatenus ctniaerlev aOetf Ullopafto.
Undiquaque uberal undique, omni eZ
\
parte.
unigenitus eitiflcbobrtier unicus matris
univeilalitw in ©citum univcrltm , generi*
*»
tim.
ufualis broucbbar u litatus.
ofurare wuclimn fcenerati.

lf. V.-
Voces Rei bellic a hodierna.
Genetaliffimus,
**
- • Imperator, fumus ArmoiUB
t .'
» .

Prar fetius.
gclb;3J?arfd?an Marefchallus.
General 3elb*3engnmfier Peditatus Magifter.
General 6ft3leitterei) Equitatus Magifter.
General IGacbtmeifier Aciei Strudlor.
SDZarfdjfllcf-Lieiitenant Pro-fub-Marfchallus.
JObrifter Hber eiu SXegiment Tribunus.
JDbrift Lieutenant Protribunus, Legatus Tt ibunt
4>«ubtmann/ SUttmetfttt Centurio, <

geutetumt
• * ‘
"J Procenturio. t
Sorporal . Decurio.
JKegiment Legio.
35atta<

Digitized by Google
 : ,

*» ( *7 ) *
©fltfollieit - Cohors,
Squadron • * Turma.
Gompann m Centuria,
Gorporalfcfcaft m Decuria.
fiunije £artauneii m prime formse Tormenta,
j)a(be(£artauu?n m m media: forma: Tormenta,
§elb/*gtucf * m Ca/trenfes machinae.
Seib:@d)lan0€a ,
+ Colubrina:.
SJlorfer t m Mortaria.
©ombeit m Pilat ignivom».
©ranaten * + Fila- granata:.
0
£aagU@efd>u& * Tormenta grandifera»
ftaftegen « m Propugnacula.
Gortine **• Cortina.
Rivelin * • Propugnaculum a moenibus ab
jundtum.
Gafamatet» % '
m Ccecx crypta:.
Coairafcarp» + '
9 Pars folT* mseuibusadvcrfa.

•
N, VI.

SoUcifmi apud Scriptores Lignea

itatis crebriores.
IO. O Egula Syntaxis eft ;
p«ft voces aded , ,
fic

tam, talis, tantus nunquam ponitur quod , fed ,

fit curo conjungi vo. Quia vero inter quod ut nui. &
luqi Germanis , Italis , Gallis , Hifpanis difcrimen eft,
fed eadem voce baff/ che, que utrtimque efferimus, ,

idem tam liberaliter, ut prope nullut

in latino fecere
folapcif mus apud antiquos crebrior fit. Sic legas ita fuit :

quod fecit crucem fuper crucem.

ptirat tu,
Tantus fuit exercitu* quod non potuit numerari. ,

Ita ftuduit, quod fuit pallidus-

In tantum iratus ep quod nihil vult audire. de* .
A
fuit calidum , quod pr* pti manferint. Tam caeno *P ,
quod nec folem pot e ft videre. '

9o, Grammaticae praeceptam eft , at poft verba

even.

Digitized b\
 •, , •

«ventus, neceflitatis, voluntatis, rogantis ,

moneatis ,
mandantis non quod, fed ut, adhibeatur, (Sontri illi :
Accidit , quodhojhs nottu irrumperet.
Evenit quod tam multi dormirent
,

tfecrjje e/} quod pr afeli is obedias,.

,

Rogo te, quod mihi aliquas novitates-perferibas

Volo quod fiatim illi litteram fcnbas
,

Monuit illos qyod hoftem non nimis longe per/equan*

.

tur.
Mandavit quod fiatim caflra debeant moveri.
,

30. Ser fyotaxin Verbum videor conjua&ioncm ,

quod refugit ; non refugiunt ifti, dictintque ; Videbatur

tmnibus quod magnum periculum foret . Videtur quod
erit magna tempefias. Videmur nobis, quod (imus dofti •

40, Jubeo infinitivum petit ifti coniunftio-

*

nem quod fubjungunt.

, gfaj/fc pradam dividant «

tfujferdt, quod fine mora naves confcenderent. K

50» Conjun&ioni quod paflim Indicativum tribu.

'
nnt, quem tum folum admittit cum caufalis cft, lo* &
CO gain adhibetur.
Sic ajum : jsl undavit illis , ipfires bene fuecedit,
$am confiat, quod tu fuifi i author /'celeris , Dixit , quod
xson vult amplius illius amicus effc,
60. Interrogativa Conjun&ivum petunt nisi vel in-
terrogent» vel relative ponantur. H»c regula olim &
hodie°apud pueros miferrime crcberrim^que vapulat;
•v, g. • >

Ut at i m conjefluravi , quid efi.

Scimus, ubi anguis latet in herba
Deus fcit, quomodo huc venit.
Apparet ex hujus regula ignoratione , quam paruiA
fcitis. ......

Interroga eum, quare abivit* • > .

,
Vide quantum confiat, ,

yo, Reciproco fui & funs utimur, curo tertia Pcrfo-

 , , -

S3I C 29 )
urio feipfam , vel respofTefla in pofleflbrem tranfit,
fed illi & quam libertaliter, v.g.

• Multum valui apud illum quando ,

fui fuus Difci
'
,
pulus.-
Venit me cum Frater , Cr narravifibi quid mihi nu- ,

per acciderit.
Hac fecit apud Raymundum ,
quando fuit in exerci-
tu (uo. •'
„ v
Degenerabit puer , quid Mater ftbifemper dat pecu -
niam.
Dic quafo, quomodo valet fuus Pater ?
•
Proftravtt eum ad terram, ~ abequitavit equum
0
fuum.
Ita bene Rhytmizjtt , quodJibi nullus par e(l in Poeji-
80. Cum germanis nullus Iit Ablativus line Przpo-
Ihione, banc illi in latino quoque adbibent, etfi (it Abla-
tivusTemporis. v.g. In Diebus iliis, in Men/e Otlebri,
in illo Anno, in media aflate, Crc. Vel Ablativus ln-
flrumenti : Cum malleo eum ad caput percujft.
Perfudit me cum aqua frigida.
Non
pofjum fcribere cum creta
Cum digitis monftrant fupra illum
•
*
Liber in catena ligatus,
-
Vel cafus Loci communis ; ex Francofordia , in Ro«
rnd. Proftttus ad Par ifiam. Natus in Colonia. Studet
dn Vienna. " <
7
'
Vel Ablativus pretii \ Vendidit pro duobus Aureis,
Emit pro decem Denariis.
90. Poft Verba audio, jubeo, curo , (ino , permitto,
patior, Verbum fubfequens nisi perbona agensaddatur,
in Infinitivo Palfivo ponitur. Illi contra.
" Faciam hunc l ibrum imprimere, '

• eum ad Tribunal citare,

JuJfit
' '
Permi/it eum ad patibulum Jufiendere,
'
Curavit Jibi veflem fatere, »

XOO. De-

Digitized by Google
 *

.•
« C 30 )
ioo. Deponentia nee timide, Paflivi conftruunt
t»
i

Diu fumus ab hofie perfecuti. Mors tanti viri ftupen-

de fuit lamentata. Omnes adverterunt quod fit men• ,

titum. Redux c bello Filius fine fine a Matre ofculatus

fuit. In illa die bis prolutum efi. Jam fatts de hac
'
re fabulatum efi.
Utuntur iisdem Jubinde terminatione Afliva : TuA
Epiftola me confoUvit. Depradavit efi totam terram
hofhum. Cre*
101* Occurrent item contra Regulas alias fol*cifmi
varii. Ut : Studet in Poetici in legibus. Accufavit
eum propter furtum. Cur mihi non juvat fic ut juva-
vi(h aliis f Efi fimilis ad illum. Iratus efi mecum
Jratus efi fuptr eum . Scribe an efi tibi necejjarium ?

N. VII.
Observationes qucedam Germanis -

morum magis vulgarium 4

10 finitus apud Latinos

,
in Infinitum convertitur
*
omifsa (Sonjun&ione quod poft verbum fenfu• *

umVideo, audio fentio, cogito , puto , ajo, refero,

i ,

narro, nego, &c. Et ajfetluum: gaudeo, miror, do-

leo, fpero,&c. idque adeo latinae proprium eft , ot
quidam pro folaecifmo habeant * Dico, quod ; fcio
quod, &c, Gerte apud probos Autbores raro reperias.
Quia tamen hunc infinitivum Germanice reddere non
poiTumus, fit ut paflirn audiatur r apud ligneos &
authores legatur;
Dicunt, quod non fit ita. Negant ita efle* Speras
quod ; alium fore. Miror quod nondum ad-
erit alius .

venerit. nondum ad veniffe. Dicunt quod Turea vice- ,

rit . ego nunquam credam quod Cbnfiiani fugerint

,

Turcara viciUe, GbriftianosJugifTc, . . .

«o. Var*
' .V '4
 , , , }

m c jo
2o. Verbum neceffitatis feu debet , e latin» Genio
gsfr

fere in Participium Futuri convertitur. Rudio-

ribus faeculis id parum oblervabant ; ba$
ntu§
fC|)n. Hoc debet ejfe verum. Hor verum eft,
tutffco / Dag td} ftin 3?<m feo*. Dcbeth
fcirty quod non Jim Stultus, Scitore me Stultum non
efiTc.

Debetis illum monere^ quod debeat /a pius ftribere

t
Alias ego debebo nihil amplius ilii mittere. Monendu9
cft,fepius ab ipfo fcribendum alioquin nihil porro a
^
me illi mittendum -

e{Te.
Judico quod pueri non debent habere pecuniam, pue«
,

risnon habendam.
Non video, quare debetis ridere cur ridendum 01
vobis.
Hebes tacere eum tua laude, de laudibus tuis taceo*
dum eft.
go. Verbum germanis frequentiffi*
volo ic&roifl/
mumeft. Id Latino vel Futuro reddunt, vel otpit-
tuntoronino, ejtisque tempus verbo fubfequenti tri*
buunt. v.g. ;

tXMU ign fcgon ftnbtn. Ifam volo invenire illum.

Jam eum deprehendam.
Audio, quod vultis alio migrare» Vos alio migratu*
ros.'
Polo apud te Prandere. Prandebo. Libenter vellem
Jeribere , fi. Libenter feriberem, fi.

3 c&roifnfcf}/ t>ag i&r lang lebtn roofltf.

opto ut diu
Vivere velitis. Vivatis.
Si habuijjem, volui([em dare dediflem» •

40. Similes germanifmos parit Verbum pojfum

germanice ufurpatum^id eft.quandovel Empbafis cau-
sa vel iocp ; Scio, intelligo, calleo, peritus fum, adhibetur.
Empha/is causa. Der S)?«nfd) fan fidj plagen* Jjle
homo (e poteft fatigare, Utiftofc fatigat
Fellem

Digitized by Google
 •

43! C 30 Mr
Fellem ut femelpoffes ad me venire. Ad me venires.
Non poffum effe tkm piger quam vos, Non ita piger
fom.
, Jfle homo potefl clamare in dijputando, Ut clamat
in difputando.
Loco fcio &c. Potefl bona carmina facere, Scit.
Non poffunt legere Hebraum non fciunt,
, callent.
t
-
Potefl pulchre ludere in organo Scit probe organo
canere.
. Quid ego poffum contra ? quid ego repugnem l

quid id mea refert ? •

,

. , Ego poffum anigmatafolvere. Peritus fum fol vendi.

Ego non poffum Mathepm. Non calleo.
50. Germani loco quidam, C^C.Partitivi, aliquis
Suum ein/MftMr.ufurpant} quod cum Numerale fit tan-
tum, in Latio plane abfonum , & Barbarum fonat.
Hoc barbarifmi genere vulgo & pueri Termonem, 3c <

boni illi aucbores libros fuos inquinant.

ifla efl una horrenda inpertinentia ,
infolentia in-
fignis.
Timeo quod erit adhuf unum magnum diflurbium.
Timeo ne magnae turbae exiftant.
Ego tibi parabo unum lixivium Wifl Mr (in SaUJ 3$
gen )urid)t(n. Malum tibi adorno.
luit unus bonus amicus, apud me, Quidam.
Inccjpt in uno habitu mirabili. In habitu , vel habita
potius.
Nuper una fuit ju ftificata, quaepiam capite plexa.
Si effit ad huc tam magnus, effet refrettu veflri unus
puer. Si altero tanto major fit, tibi comparatus puer
«rit. > '

Fuit femelunus Rex, quondam quidam R e*.

60. iEque frequenter nec minus barbare, comple,
tiva illa Germanorum particula*tnoI)I/ bene, in Latu
Sum invehitur. v,g, Efl bene unus vilis homo, Vili*
homo.
 c 3? ? mt
homo, Eft bene dolentium* Dolendum. Potuijfes id
benefacere. Facere id potuiffcs, Bene tibi credo. Satis
kredo.
Bene permittes flare , t)u iwrbefl «g fle^en lafl
ftn. Rem fuo loco relinques.
Ego bene tibi notabo, n>IC 0 $ Wr tDO&l nwtfcn. Not*»
bo, memor ero,
Eft bene res lepida , tgifl roo&Uin fdifamrac <Sad),
Res eft lepida &c.
Diota quod ejus loco latini utantur particulis , fanet
terto, probe, Grc.

. 70. Germani poft particulam condicionalem fi %

ttann/ fubjicimus tunc, fu/ v.g. tuann bu roilfl/ fo
feni me. Si vis, tunc veni. Illud tunc omittendum eft
fere in latino , nec enim dicimus ; fi vales, tunc beni
eft.
Si me interfogafles,r»»f dixiflenj*
Si aliquid habes, tunc mibi mitte.
SI pluerit, tunc manebo Domi»
Idem tunc pro,bcrnad)/ k Gmplicioribus, praefeftim
In narrando odiofifiime repetitur &
latinis plane in»
,

tolerandum eft. Uti &

formulae illae : deinde dixit,
deinde refpondit, &c, v.g. Tunc narravit mihi unum
exemplum* Venit unus sfud&us baptizjitus in agonem »
Tunc jufit portare leporem Cr canem. Et dixit: per•
mittite eos currere. Tunc canis ftatim apprehendit le*
forem. Poftea iterum jujjit currere unum cattum O*
murem ; Cr cattus apprehendit murem. Tunc dixit
frafentibus, fic eft Judaus, (juta nunquam dimittit fidem
fuam, CVtgo volo bonus Judaus mori. Tunc dixerunt
illi: nunquam fuit bonus ihrifihanus.Crc. UtGerma*
nitri s k«c ope participiorum «vitanda fit, capite (js*

quenti tranabitur.

I C trrnM

Digitized by Google
 ! .

433 C 3 4 ) te*
Germanifmi Singulties.
tfon fiet hoc in omnem aternitatem Wtfb Ifl

tMCbt Qtfcfccfecn. Id nunquam fiet.

tfon tenebo illud patiunt. 3* n *n SBsctrod

tudM fi Non*ftabo pa&o.
ifttfuer efl falfus. ©itfer 23u& ijl falfd). MendaX»
fubdclus.
De hae re non poffum audire. 2fd) fan t>ort bi(f(t
©ad) md)f£ beren. Mentionem ejus rei non fero.
l oquuntur ad invicem in filentio. ©ic rfbtn W b(t
©liU Rlltonantir. Secreto inter fe loquuntur.
Pro magna mea Fortuna gur ItKltl grofi 0lUCf. Bo»
.

nita Fortuna. Meo bono.

Arrjfttme . (£r batmid) angelacf)f« Arrifitmib?.^
, Eat ad patibulum . (URI ©fllfltO. Abi in

nralam rem.
Habe patientiam cum illo. j£>af)( ©ebult mit i&iB»
Fer, tolerato honrinem.
Ejl tremendus nebulo. <£r iff (in (rfc^tfitfllcftetCog#
Djid)f. Ihfigniter nequam.
permittas me videre hunc fibrum. ®it bi£
5£ud) frijtn. Da videndum.
Et quod adhuc plus efl. llnb Wad nodj W»
Quid t quod. Etquod amplius efl.
Appetitum tenere in frano. ©cin SHppitit ilU 3flUItt
Jfllttn Fraenare, cogrcere libidines.
Hon facias* noli facere. Xf)UC (6 nicbf* Nefeeeri*.
hoc Jemel pro fiemper ditium fit. ©»£ ftp (in fur oQ(l

VObt Hoc femel diftutn eflo.

Polo parum tecum loqui, ^d) IVtU (in tt)Cnt0lllif btf
febrn. Hautis te volo.
Quomodo fignificat ille puer f SGBie (jcif! b(T 95ub ?
Qui quo nomine vocatur
>

Oportet dicere ,
quod veritas efl. SJ)l?an H)U§ fflflCO/
Hae Ou&babibctfl|i. Opprtetitm dicere.
I»*

Digitizcd by Gcfogle
 .

•S38 C 35 )
Loquitur Culinarium latinum.
9 »
<£r rc&<t
f Citi.Male latinum loquitur.
Extft cim iflo homine, «DJif bicflm sjRtnfc&«n ifl ti
Perditus eft hic homo. Hic homo totaliter fe
perdit « ©«SDiCnfcfclMrN&rt flc& to6ftic&. Totus defipit
Melius flat cumillo. SJJif i^m bcfftr. Melius
agitur cum illo. '

Facit turpes vultus . €r madjf roilbc ©eflcOtcr.

Vultum detorquet.
Tn perfoni affuit. ©riff ta^erfo&n bagtwefen. ipfir,
cor&m alfuit.
Mittam vel ibo , pro illo 3$ l»<tb< um f(jn fcfli»
tffn/ Obtrgt(jcn. Accerfam vel vocabo illum.
Dedit mihi multum ad agendum. <£r{jat mir hitl (tl
fcfcaffen gebin* Multum mihi negotii fecit.
Non poffum illum pati . 3$ fati i&n nic&t leiben. No*
fero hominem.
Efl mihi plane contrarius. <£r ifl mir gar ftmtbir.
Odiofus mihi eft;
Scit bene circuire cum hominibus . ©r twi$ mif b(Q
fcut&en tt>o&l utnjU0t()en. Scit agere cum hominibuv>
Tra&arc homines,
Bonus vir non habet cor. D«r gufe $Rann fcin
Nihil habet animorum.
Eaftus efl totus albus pra timore, ©r ifl gang ttjeig
IDorbcn hot §ord)f. Impalluit timore.
Timuit us£ ad mortem €r &flt pcfr $U % obt geffocOf.
Metu exanimatus eft.
Unum oculum claudere. ©in 5ltig$umflCfytn, ConnJ.
Vere, ind algere.
Porcum fecit in charti, (gt ba( (in ©atl gf macfct flllf
bcm Rapter. Lituram fecit. *

Nihil habes ad comedendum? £a(lbu llicfyt# JU efitrt.

Nihil eft) quod edat.
e a fam

Digitized by Googl
 •

•« 1 ( 3 «)«*
tfamefl melius cum illo. fdjon ttlit

J^elius habet, valet.

7Ue me plane vult annihilare, €t »tO lUi* 9« WM
ljld)i«n. (Sontemoit me. jt
-

. Ejl homo valde illuminatus, Cr in Philofophia pro-*

fundus. (Er ifi etn fefor etleucbter/ unb in bet Philofo-

pbi tii(ffinni(i<r SNann. Vir eft plane perfplcax re- &
conditae Dodtrin*.
Semper me vexat cum ifta re. (St txytrt lUid) flOtf

niit ticfcr Sfl*. Id mihi ufque oggerit. Ea ro

tOdl
me divexat.
Eflmagnus fermo quod. , (S$ tjl dn
fltojftffotcfr ObCt
Multus eft Sermo, quod,
‘
0l«bc/ bafj*
Semper mihi mala loquitur. (£t rcbif Itlif dQc(cU ubtl
Uad). Mibi maledicit.
polo vobis femtl unum fecialem honorem fatere
3<J) n>iQ «ud)einma&l «in befonbtrt ant^uen. Alii*
lingulari vos honore accipiam.
Vide, ut non faci as amplius. ©djaucbajj bU<Sni*f
mc&r Vide ne iterum feceris.
Debes difeere qualis fum. ©U nuifl Wfotnin/ ttJfr i*
Jepe. Offendam, quis fim.
tfam bonum facere. 3fd)
te docebo tbirb bi * f*GH
lf&rncn guti&UH. Jamtecompefcam.
Pro tuo honore id memoravi. 3*^ bdbbif» ^ ^CinflC

C()r gefagf. Tui honoris* vel tui causa.

Nulli permittit requiem. (£r lofi fcindU fcitt SKuft.

Neminem non inquietat.

Jam te inveniam. 3* therbe bi* f*on finben. Non
me effugies*
Damnum e/f, quod (it tam parvus. (Si iff f*flb / bflji

Ctfoflein feije* Malum, quod ita pufillus eft.

Ne habeas mihi pro malo 9 J0flb Ittif $ ni*t ffit Ubtf*

Ne vitio verus*
ille

Digitized by^Google
 ,

X
4« C 37 5 I»
Ille mecum bene putat. <£t meintti guf m\t mir. Opti-
mam voluntatem gerit. Animo optimo.
fam me imponam. n>ur£)c micty fetyon ctnffellm.
N on ero ingratus.
Ifte Homo fcit fe invenire ©er $erl f An fld) ftn&ett.
Solers cft, & induftrius.
Habet bonum garri bile, (Sr &At ein gUt$ 3£eb&AU§.
Sane loquax eft.
lfle juvenis femper peculatur fltper fua Scripta. (£c
fpecultrt itnmcr fiber fetne Scripta. Aflklud meditatur.
Semper e/l infirmus. t£r if? fiumer frantf. Identi-
dem aegrotat.
- Dedit fuam fententiam contra illum. Q£r &Af ItlbCC
©tuum geben. Adversus illum fententiam di-
ifjn |ctn
xit, tulit.
Facies me iratum, ©U Wlrjl IMcfy foQ tUAffcen. Ad
iram me moves.
Quid ex hoc puero fiet ? SBaS toirb AuS biefem 9&UI
l)«n racrtxn? Quid hoc puero fiet?
Tunc veniunt huc cum fua Utinizjtione putant
fe magnos Hanfones ejje, ©a foramen (te mit ibreiti la*
letntfcbenba&er/ unb meinen fle feoen groffe ^Annfen.
Ja&ant fuam latinitatem, ea^ue fe efferunt.
Quomodo fic me femper pote[lis tribulare feribendo f
SBie mod)t tfir immer mid> alfo mu©cbrclben tubulum
Ecquid lotics me litteris fatigas ?

N, VIII.
IdiotiJJimi Verborum aliquot & 1

Nominor um latinorum .
• t +
Facio.

C Onjc&uram facere.
Impetum facere.
sSflut&niAffen*
€inenflngc<i|ftti*
Quid
c 3

Digitized by Google
 •SS3 C 38 ) IW
Qpid (i&um 1 SGBo ;(t er &inf ommen ’
illo

Nihil reliqui fecit. £at ni(bt$ flberlaffetu

Facere ftreoue. ©id) bapfer &alt<n.
Quid facerem i 3Ba$ WQre JU tbun ?
Tacere gratiam deli&i, 2Rad)fr()?tt.
Mercaturam &c. facere, 5?auffniannfd)aft irfibtll*
Facere pecunias, ©elb famttilen.
Facere copias. SBokf ouflreiben.
Nihil ad rem facit. (££ tauflt nitfctd $Ut 6a$*
Cum aliquo facere. Sfltt tlnem boitrn.
Exemplum facere. ©in©j;<mpel(?«tten.
Facere damnum, nauffragium, jatturaro» ©cfyabttt /
©d)tff.Q)rud) Iciben.
paries vitium facit. Sit 5Kaur tfl ftyabfydff.
Magni facere. J£)od) fd)a£cu.
Miifum quem facere. (Eincn cnflaffrn.
Facitaeffe. bem fepc olfo.
©tftfct
Diis facere. ©<n©ott<rn opfrren.
Bellum alicui facere. (Einrn bcfrltgcn»
Verba facere, ^in 2lnr<b (>alftn.
Facere difceflionem. S3 dii bcr §Repaung
Facere infidias. (gincm noC^fltCltn.
Facerejufta. S&fgraben.
Contumeliam facere, (Eintn fcfytnafyttl.
Fidem facere. Scglaubigen.
Operae pretium facere. Styun/ tt>Q$ btr Wftly*
Compendium facere. €tn9}u&«nfd)affcn.
Sui copiam facere, gu fl($ em jjutrW gepfltttlt.

Vela facere, ©<gltn.

Feenus facere. SSud)<r<n* • • •

Sto.
Stare ab aliquo. €ine$ ^JartljtO
Stare animis, ©fanb&afft/ befccr^t frprt*
Stare pro miliis. 93erfprtcf)en balten.
Stare judicioalieno. 0n<6 anbcrtn SJltpiWilJ folgtn.

Digitized by Google j
 '

Stat mihi fententia, 3cf) bin etufcblofiVit.

Visoria mulco (anguine ftctit. £)tr ©ieg ftaf biti SSlut
gtfo|ltr.
Meliore loco flamus. flebtf mU un6 fttffer.

Per te flat, qu6 miniis id fiat. llt^et bep 0 U/ t>a§ fcit#

fetf uid)t g<fcpicbt/ic.

Eo.
Ire ia Sentententiam alterius, (Jjne$ flnbcrn SJtCp*
tiungb«ppriid)ltn.
Ire in alia omnia. ®an& mlbrtgtr SRepnung ftpn. t
ire inficias. baugntn.
Jre in^oflcffionero. ©efip ntmnKn.
Ibit in duplum. <5$ ttJirb Dopplet miifftn btjabtt tbtr#
btn.
^ y
Mores eu>f praecipites. ©it ©itten geben 5£crg ab.
«

Teneo.
Tenere Provinciam. €tne©trroal(ungauffid)fj«beif»
Tenere locum aliquem in Kepublica. litnt ©i(B(
obtc iDienfl btfleiben.
Teneri voto. ^u&oQgiebung fcintd ©tlubbl geball
t«n fepn.
Teneri ftudio alicujus rei. Cin Euft |U tintm £ing
fiaben.
Magna me fpes tenet. 3* b«b grofle J^offnung.
Odium noft ri eos tenet, ©it bofien un$.
Tenetur ejus avaritia, ©tin ©cip ifl QBtlt fflnbig*

Maneo.
Aliquem manere. Sluf tintn roarttir.
Manere promiflis. 33crfpred)tn ballCR.
Magna eum poena manet. <gg njartet tiRC grojfc ©Iraff
aufibn.
In o tficio manere, ©tine DtO&acbttR.

Animus»
Animi causa, gfir tin $ur$tpti(,
c q, Ani»

Digitized by Google
'
I

Animo aliquid agitare,

40
(gttnotf
»
bcp flcf> u6frlrg«n.
Animo morem gerere. ©cin«r flRetgung nacbgcljdt.
Animo b*c exciderunt. «Ditfc ©acfytfl ftpnb mic flU#
btiu<SmngefaU«n/ te»

'
Pars.

Primas in dicendo partes tenet (Er if! btr 6cj!t

r«Dn«r.
^Tuaium partium eft, $0 ifl £>eitl ©d)U(bi<l?<if.
Partes Cafaris fequitur/ (Er Ifi ciuf btfil Cxfaris <p<ut&d>
ober ©eifen.
Pro 92ad) 3Serm&0<n.
virili parte.

Primarum partium. (Er ift unter ben 33ornf{)mfftn-

Piqllam in partem tua intereft. (£0 ge^rt bl<$ gar nid^td
«n*
„ Praefens. .. .

'Prsefenscum eo egi. £ab mit tbm in $trfo&n geOanbkt.

Venire in rem prxlentem. £)en OJugcnfdjein nrmtiKn,
Vrxfentcm Peecuniam folvere. S6aor brjabicn.
Remedium praefentiflimum. ©a0 ftcf)([(U9Rittf. „
J
Prxfcns venenum. (Ein (djncflttf ©ijft.

Projectus.
• '
- ... .
.••

Frqje&us Puer. giobcl>Svinb.

Rupes in mare projs&a. (Sin in bfl0 SfliCft fytnaudlouf*
ftnbegelfen.
_ Tedum in viam proje&um. (Sin auf bic ©affcn &ilW
oa0 Jiangcnbcg ©ad).
(Homo ad audendum proje&us. Ve) proje&a audacia.
€infrtc^er ,

N. IX.

t Digiti^ed by Googlc
 •na ( 4«) «*
A\ IX.
Idiotifmi feu Fbrafes latina, Epi-
JtoU Cicer omiS) ad tam. Lib, 5*. Ep 12* . .

Lutejum. -

XTlcit opinionem meam tuorum Scriptorum pra*

* flantia. £etne@cbrijftcnf«0tib treftlicber al$ tcO
Utrnumt batif.
Cupio res noftra* monumentis tuis commendari,
3d) eerlonge / bajj nmne Xbaten in btintn 0d>rifftm
oecfafprt roerbcn.
,
Hac res me ad fpem immortalitatis rapit. ©iefl
©ad)«rn>itf«t tn nnr tine Jpojfnung btr Unfierblicbftif»
Multis oneribus premor rerum fufeeptarum infti» &
lutarum. £>u Xbeilrf angtnomment/ 2b«il$ fd)on am
gefangene ©ud)tn gtbtn mir biel $u fdjaften.
Nolui mihi dccflc. 3^
&a& niid) ftl&ff nid)t tteM
founitn roolien.
Multum ad meam laudem. <£g i(l mir jut
interefl
8M6rbrrung meincr (£ bre gar tml baran gtltgtn.
Mens mea tota in uno argumento vertatur. 3$
fcabnitd)/ m«in«©org / nnb ©ebancfen gdn|lid) auf
tine ©ad) gelegf.
Ut me ornes poftulo. 3$ btrlangc bafi bu mkb lo*

ttff- .

Etiam atque etiam te rogo. bitte bicf? inffanbig.

Hic homo a voluptate non afficitur. '(£r laf! ftC^ , ,

»on ber ‘Bolluft nid)i einntmmfn.

Largire aliquid amicitia noflra, 2(jut unftltf
$reunbfcbafe balber «tmad ubrigeg.
Cujus ftudium illa Hiftori* varietate non ere&um
tenetur ? «Uitrltfef nic&t mittfuft einc Ulit fo Wrfc&iw
Otntn angefulire V
‘i 5i
,

.
Digitized by Google
 •SsSS ( 4* ) 8*
Si in eadem Sementi* fueris. $3>ann |bu ebat btl
fDIepnung feon n>ert>efl.
Atfenuudo gratiam alicujus aucupari ; SDtU0d)mu<t)i
l(tt ftd> ura tincg Snab btroerbm.

Id mihi & ad dignitatem , &

commodum praeftan*
erit. nmb inirju manem t£&ranf*t)*n unbtKuf
^en t>ortr<&9ltct) fet>n. ,
’

Eventu» temporum litteris mandare, ©it vegCI

ICRtyeiten unfertr 3«u«n in Scbrifftaiberjadjnen.
Idiotifmi.
Ad Murium Ltb. 7. Epiff. 3.
Diem ipfum memoria teneo. 3cb gtbtn dt nod) bC$
Otmlid)en Saa$.
Tu mihi piaeilo fuifti, SDu btff mir on bie £anb
flflngtn.
Ea Rogitatio me habet folicitum. 3 en<r ©ebani
tfcn macf)t mir ©omen.
Officio deelTe. ©an 21mbt unb tyflic&t ttcrabfau»
wen.
Ejus periculum me commovet (E$ mad)t mir ftij

AC ©efabr/ ftngff.
Pudori cedere malui «quam falutis me* rationem
ducere 3d> bobe lieber b«r Ecutbnben unb maner
©c&am&afttigFat nacbgebtn/ olbmtin £a>l bcobatfoten
f&oEkn. J^abe mid) au£ (aufer ®mam felbfi oerlobrcn*
Magnum *s alienum, ©rofle ©cbulben*
Pacis authorfemper fui. £ab immer ben grtebeit
«ingcratbtn.
Abhorret 4 pace Pompejus. SBiQ nicfytd bolt $ri<|
b(n boreit.
Bellum dueere. ©en tfrieg berlanqeren.
Signa conferre cum bofte. 0Ritban$anbfd}l4$t8*
Mortem fibi confcifccre. ®id) ftlber entletben.
Non erat optima condit o videndi. 5B|t (>atf en eitt

2eb«n. <£0 flunbeuic&t am bejfCR.

Armif

Digitized by Google |
 •1351 c 43 )
Armi* inferiore», non causi. ©er J^anbl ftNUC gu (/'
«ter Ou Mftttn bc(lo get ingcr«

N. X, .
- .
\

ldiotifmi feu Pbrafes excerpti e de-

cem Capitibus Vita Tbemijioclis
’

Corrt, Nepotis,

€*put 1. T)Ater ejus generofus fui*. ©<ft| SSaffft

* toar<incrtu>ni2l&<l.
Uxorem ducere, SQeib nemmcn. €ine &«»»
ratbcn.
Minus probatur Parentibus, ©tint (£lf«n bolfen
fomtgvonibn.
Rem familiarem negligere, <Da$ #au|j>5Befen/ bif
©urtfcbafit oujjcr 21d)t f<&<n / afleg wrt&un.
Contumelia eum frangit, ©et ©pott macfif i&tl
fltinmfitbig.
Fama fcrvire. Guc^eti/flc^ in <Srct>if gu fe^ett» SRacfc
Cftrcn fircbeo.
Multum in judiciis verfari, SSiel bti; Q3«ri($jt
$emub«n. — ftcfc

«allide de futuris conjicit, (£r if| t>0t1 grefftr illugl

Wib Borficbtigfeir.
Caput II, Capcflere Rempublicam. SDicn(t an*
«annua.
Multum Pecunia ex Metallis feu agris redit, ©ic
S&trgroercf rfra^rn eiel@elb$.
Divitiis ornare aliquCm, (EineiB ium 9Wc$t$ttBI
«crbdffcn
Petere hoftem, 21uf fcn gfinb lo$ gfOen.
Fama pei fertur in Graciam. ©tr SRujf gcfctt in
®citc&«ni8anb«
Jgoa.
 431 C 44 I
Ignarus, quo valeret oraculum» Ufltttiffenb/ tttO$

tflg Oracfl fagen wotte.

Omnia quae moveri poliunt. S1Q( fabrenbe ©llfier.
Sacra Procurare» 5D«n ©offe&sDienfi t>ercidjUn,
Caput i II. Confligere cum iiofle. SNU t>em §einb
fc&togcn.
Pari praelio difceffum eft. »ar cin iweiffel&afftef
©icg»
Anclpiti periculo premi, 3^ bie Snge fontmcn«
£imli<$ in ©efabr ftrben.
Incendio delere Urbem. Oie ©tabt ttcrbreonett.
Caput IV. Summae Imperii praeefle. £)a$ Obtri
Commaubo &aben. ©<»$ Sfagimcnt fflbren.
Eum habeo fideliflimum. 3$ Dor|f itjm o(Ie$ t>Cti

Iranen.
Ingratiis ad aliquid cogi, SZDiber feinen SQSiflcn Jtt

«fn>a$ getrungen tuerben.

Aliquid doli fubeft. Sd flecff ein ©etrug bar&inbtt.
Loco & Tempore alieojffiroo, 3 UC unbtquemficn
iingcflumeffen ^ rf b»
.
:

Caput V. Male rem gefiit. €$ baf bie @d)lad)f

Hicf)tt&ol)Iau$gcfd)lagen. Sfftubeluon ftatftn gangen.
Ab hoc gradu depulfas eft, <£r ifi »on biefeiU S30H
*
f&eUabgetrfebenworben. ,

, Id agitur, ?Bian b<*i bfefe$ bor.

Reditu aliquem excludere. (SittetU b€lt SKU(J»!S3«d
obfcbneiben. %

Certiorem aliquem fatere. Sinem CfWflp betlCyten.

i Iter facere. , SKtifen.
Poft hominum memoriam. Sftacb $D?antt$*©eb<n*

den. ...
Caput vi. Malo portu utimur. &aben
SEBir eittctt

lingclegenen t>a*t n.
Portum conftituere, Sintn ^)nt)en anlrgen»
Hoc longe alio fpe&at, ©>a$ ifi ganfc anf Otlf

ber$angcfcben. D«
 !

®c Principatu nobis certamen cft. 2Birfcd)fen tlti*

elnanber um ben 23or$ug.
Opus facere. Qirbcitcn/ J£>anb anfcgett.
Murus e lapidibus conftat. £>ufc $?aur t(f bon ®|eu|.
Capnt FU. Operam dare, gleig anroenbcn.
\
.
Tempus quam longiffime ducere. ©Jit lanfl<B
SScrroeilen fud>cn t>ie ^cit ju geminnen.
Caufam interponere. ©n>fl$ furtwn&cn.
Opus nihilominus fit.
SDit Slrbeit ge&« Oannod> forf.
Apud aliquem contendere, quod. CitHIQ bei
Gaubfennjollen/bng tc.
Fidem alicui habere, ©nem ©lauben.
Morem alicui gerere, ©mem gc&orcficn»
Naufragium facere. ©ct)iff>$rU(& leiben.
Caput FUI. Argos habitatum concelfit. ©r f)&t
fl<$> $u
Argos baugli# nibergeluffen*
Societatem cum aliquo facere. SJJJjf cittcm ttl eia
i
SBunbiiugtmfcn.
Cum eo mihi hofpitium cft. 3fd) gabe b«0 ifome mcw
ne gen>obnl»d)e©nfebr.
Ajlagna Religione tueri aliquem, ©id) eineS mif all
-
,
Iem©nff annemtnen. ,

Aliqucrp in Fidem accipere. ©n«n tn fcinen ©C$a|

nemmen.
Fidem praeftare. £reu unb ©(ouben balfen.
Capialicujus mifericordia. ©id) uber einen crbari
men.
Gratiam alicui referre, ©nem Sanrf er(tatfen.
Caput IX. Multa mala in Domum meam intulit,
<£r bat in incinam -Oau§ uiel Ubel gelliffeef.
Caput X. Aliquem fibi conciliare. 3bntf cincti
Sumgreunbtnftd)«n.
Verba facere ad populum, ^um 23o(tf eine 8ie&
(taltcn.
Memoriae prodere, t>crjcic()n<n. 6d?rifff|
lic&biimriAflcn, n. xi.

• Digitized by Google
 •1553 C 46 5 ttfr

ldiotifmi Germanici Verbi facto »

mrtctjen.
('Onrenit cum Latino Germanicum in his qua (equun*
^ tur t
$Kccbt C&un. J ufle, reae facere,
(Sinem gut<$ t&uru Alicui bene facere.
Se vilem facere. ©id) eerdcbllid; maeben.
Pacem, inducias facere, grieben/ ©tiUftanb lUadjm.
Sibi Amicum facere, (Sinen greunb mad)<n t tinen
S&ucgermeijler. 5Surger madjen. Confulero facere.
(Sioen jum (Srben niacini. Haeredem facere.
<Ein <Snb maeben. Fioem facere, ^ ’

(Sinem et»a$ jum 93crbru§ t&un. Alicui aegri fa*

fere.
Cinem em £er& maeben, Animos facere.
(Sin (Psob raad)«n. Periculum facere.
©ein ©ebulbigfert fbun. Officium facere,
©clbntacben. Facere Pecuniam &c.
^ ^ t

Contra vero in plurimis aliis di/crepat ita , ut latino

ni[i circumlocutione % verbisque aliis adhibitis efferti
nequeat t ut :

©icb barbon maeben. Se aufforre, difeedere»

€inem ju fdjaften geben. Negotium faceffere,
©id) uber etmad maeben. Se conferre ad aliquid.
Dare fe operi alicui.
©id) an einen / fiber einen macb«m Adoriri , iavar
dare, aggredi aliquem,
©tebsueinemmaeben. Conjungere fe alicui.
(Sr mad)t nicbt t>tel aud ber ©aeb. Rem » 00 ma2 n0 *
pere curat, penfi habet.
<Sc bat bad 5Bucb tculfcb Bemacbt. Librum germa-
nice vertit.
(Sima

Digitized by Google
 m /

<Finen jura iftarrcn madjen,

( 47 ) m-
Aliquem ad infamam
redicere.
$Dt§ mad}t 0d}laffen. Id fomnum conciliat.
(Eintii geUfort mad)tn. Doftum reddere.
SDu mad, ft miid ju grob/ ju braun. Nimium ia me
durus ts, nimium me premis.
<£r tt>iU nnr rofijj mad)«n / Daff. Mihi perfuadere
Vult, quod.
<£r uiocfyt u ttOtn alfo. Talem fe gerit, talis cft ergl
omnes.
3d) (jab ibn mfib gemaebf . Fatigavi illum.
(pinen b5@ mad)ot. Irritare aliquem.
©id) oue Ccn» jpanbl/ aufi Dem Optet mod)cn. Fx.
pedire fc negotio.
(pincm Hufft mucfrciu Recreare aliquem, Adjuva*
re in rebus anguftis.
Q3?»nt> mad)«n. Thrafoocro agere.
©id) bep tinttn jumacfycn. Alicujus gratiam aucu*»
pari. AiTentari.
<£mtn floret oudnifld)cn. Acriter objurgare ali*
quem.
(pmrmVngf! raadjrn. Conjicere io anguftias. Sol*
licitum reddere.
(£»n«rn (tn bejj ©pifl tnadjett. Aliquem in fraudem
Inducere.
9\td)tigf«'t mit eintm madjtn* Rationes compone-
re cum aliquo.
0ein 9lmbtred)t madjen. Rite fungi officio.
<£rmad)t bu ©ad) arger/alS jte l(f. Rem exagge*
fat ultra juftum.
(Pincn arm ntaeben. Ad incitas redigere.
©icb mauftg/ batjcf madien. JadUrefe, efferre,
©rofit 'llugen &u «intra 5Dingraad)«n. Stupere, mi*
rari.

jDa$ u§ mac&en. Signare fe cruce.

©ii&

/
* Digitized by Google
 -tsi ( 48 )
•

; m-
©id) einen gufen Sag mactea. Indulgere fit?, f«
exhilarare, remittere.
3cb ntacfo mir em S&r tmrau§. Honori mihi duco,
Sfrummeginger maeben. Clepere, furari.
Sinem «in ©cbaiten mad;en* Alicujus luminibus
pr* A rue re.
mad)t Si)0. Glaciat.
Smen Sj:ct|j maeben. Excedere modum.
Sinem OadCKaul maeben. Duccro aliquem, clfi
cumducere.
©id) einen ©erupi mad)en. Religioni Gbi ducere* ’

Sinen in ntaepeu. Perturbare.

Seper/Wbenb maeben. A labore cetfare.
Sin ©tabt ©ef? maeben. Munire a rfcem.
Sinen ban£he|t maeben* Comprehendero aliquem*
In cuftodiam ducere.
SDen geinb f!ud)ticb maeben. Fugare hoftem.
©icb miteinemgemein maeben. Aliquofamiliaritcg
•'
uti., • •

©elb maeben. Pecunias cogere, conficere, vel etiam

ftcere.
©ad ?onb5& maeben. Regionem vaflare.
Sinem eine gord;t madun. Terrorem alicui incu.
tere.
©fe ® a«b offen&ar madjetr. manifeftare.
Sinem $pia$ mad)en. Locum conficere.
<5id) einen groffen Sftabmen maeben. Sibi clarum
nomen, famam parere. '

ut maeben. Praedas agere.

©aur ©eftcbt maeben. Torvum, minaciter tueri.
3u ©d)$nt*n mad)en. In pudorem dare.
©ad SftefTec fd)arpf mad)en. Acuere cultrum.
Sinen *um ©culmen maeben. Contumelia aliquem
vel probro allicere.
©efpdg maeben, Joculatorem agere»

Digitizeci^by t 8 le I
 2

• ©djliltwi tno^en.
wi c 49 )
Nomina ,
m aes alienum contra*
here. . . i.

©u rnac^fl mi# fiifflffl. Ad iracundiam me pro-

Vocas. r
on mfldjen. # Purgabat, excufabatfr.
(£r ttjclfe (id) fet
3» ©toub madjen. In pulVercm redigere.
Sinent fd)tt«hi0 ma#en. Exacerbare aliquem*
Siunfclen mad)en. Corrugare frontem.
$abm mad)<n. Cicurare.
<£t &al i&n tuubcrura gut 0tma#f. Conciliavit, na.
cavit illum. , , . . .y r , -s

Carnem condire. :?*

Sleifd) eiumedjfn. .

€rraa#tnWwl 2Corf* Verborum parcus eft.

: '

N. XII. l .

Idiotifmi quorundam Veriorum

germanici) a latino pia difirepantes.

Sto. 0tef)ett. '

/V £tva0 fltbto tafltfl*

W ©jc (IcbtC ? Quid agitur.
Aliquid milium facere*

Se oir. Penes te, in te cfl.

SDi«©ad) fh&tf ubel. Male agitur. * /.
3d) roobl mit ibnt. Mihi bene convenit cum illo*
Amicus ei fum,
3d> fl#« bcp ibrn in ©nobeti. Gratia valeo apud illum*
t£r |?t f)Ct tt>ot)I. Habet fatis, opulentus eft.
Se flfbet itu 33ud). In libro eft, ita feriptum eft.
Sr|?ci)ftan. Dubitat.
fief>et ibm ?eib unb Ztbtn barouff. De capite ipfiu»,
& fortunis agitur.
Barbarum foret dicere; fer mittas (i are. Quomodo fiat/
PeneJio eum illo,
d Stat
 t

«I C s° ) t»
. Skit in Libro , &c. vide apud Aler. 51. Idiotifmot
germanicos Verbi [io. Eundem de verbis fcquentibut
.
•• ••
confule. . ' .
• •* •* -!

<0ef)en.
Citicra an bie J£>ant> ge&cn. Alicui adjumento cffc %
opem ferre.

(£6 tttir cor. Animus mibi praefaoit, praefentio.

f ojfe tf)n gc^cn. Omitte, fine hominem.
£)ic0ac^gc^eti()m$u Bergen. Sentit, tangitur, dolet
, rde re. * • }< > -

uhtrmid). De me agitur; tangor.

£>ifj g (\)it
Shldbttn SBeegge&en. Decedere de" via,
3n ftd) gc&tn- Ad fc redire. Corrigere fe.
<£r ge^et in ba$ jeljen&e 3a^r. Agit annum decimum.
SDie Ubrgcb«tnid)t redjt. Fallit, exerrat hoc horolo*
gium,
(E$gc&ef$lUft>oni&m. Sanguine fluit.

5Biegcl)td t>ir ? Ut tecum agitur

€ro gtfuS/toannman. It fit, ita evenit, fi, &c.
(££ gei>e tuie cd roofle. Utcunque accidat*
Barbarum. Eat (icut vult. Quomodo tibi it? Ex via
ire. It in decimum annum , <y~c.

fcaltert.
<£t (jalt ftd) Bene fe gerit. ,

J£)0d)ieit balten. Celebrare nuptias.

£alfe &<iti SSerfprecben. Sta promiflis.
£)ag 93a§ f>alt je^tn £ramer. Hoc dolium decem ur-
' nas capit,
(Sr balt Uiel uon ftd). Inflatus eft, magnifice de fe fenttt.
f^d) balte i&n fur meintn geinD. Pro hofte illum ha.
beo.
€r fiat und flattlicb gefialtcn. Accepit, habuit nos per*
humaniter.
SJiabljctt / J£)od)jeit fyftlfcn. Convivium , nuptias ce.
lebrare,
* ;

Digitized by Googli
 $aft ficb Qtl
W
groffe
C 50
£enen, Magnatibus
IH*
nititur, con-'
' T
fidit. .

£>ie ©ebott ^a!f«n. Servare mandata.

<£r Saltet mit mir. Mearum partium eft.
STittctnanDer baltcn. Gonfcntirc inter fe,
'<£«« 35UD gegen bem anbern balten. Unam imagf*
nem conferre alteri, cum altera,
<£r galeet ftcb $u Stora auf, Romae moratur, habitat.
'
Barbarum. Bene fe tenet. Tenere nuptiat. Tene -
re promijja. Multum de [i tenet , o*e. *

T&leibetti
v ‘ 1
•
di bleibt barbei)* Ratum fixum^ue cft.

3d) la(j e$ barbep nictyt bleiben. Non acquiefcam. Non

ita rem finam.
<5r bleibt be t) feinem fiopf. Sententiae fu* tenax cft.
<Sr i(i Gcblacbf geblieben.
in ber In acie caefus eft.
£afle Omitte.
bleiben.
(£r bleibt bep feinem 5Bort. PromifTa praeftat.
Barbarum, Manet apud. Manet apud fuum caput*
Cre,
. ©e&en.
<£t loflfet ficb feben. In confpe&um prodit,
£affet ftd) fe^cn. Magnificus eft.

@r Inflet feine Jtunfte feben. Artis fu* fpecimina dat.

(£c ftd)t ibn gar gern. Dclc&atur eo , ejus convi&u ,

confuetudine.
3d) febete gern/ bn§. Superem, ut.
3cb bfl be eg nid)f ger n gefefien. iEgre, moleftc tuli.
€>auc barein feben. Torvum tueri.
©tebe ouf bicb felbff. Cura te ipfum.
(£r ficbt ibm gnng glekf)» Ei fimillimus eft,
SDurcb bie ginger feben* Connivere.
€r fiCbt ftbcl. Caecutit, Debili oculo eft.

Qlufnwtf feben» Attollere oculos, Sufpicere.

d a Bar-

Digitized by Google
 •133 C 5 2 ) S£3*
Barbarum. Male videt. Africe ad ttipfum. Per-•
/<r videri. Libenter illum videt raa/e , wir/

<£(nen Fcmmen (affert. Acccrfere aliquem.

€r lafjt i&m nicbtef fagea. Nec monita audit, nec con«
filium admittit.
£affe e$ ge&e n/ ligen/ flefoen. Mitte. Omitte.
Eajje nnd)0 tuijfen. Certiorem me feceris,
£affe Hut mid) gefjeu. Mihi rem permitte.
(£0 laffet ftcfy nicfct t&un. Ficrioon poteft.
3d)lag mir ein fflQd)en. Vcftem mihi facien-
dam curo.
(Sinem $um ©elb lafjen* Arcam, pecuniam alicui crej
dere.
Da0 ?ebfll laffen.
J Vitam profundere.
€0 laffet ftd&effen* Efui idoneum eft.
©«0 laffet ftd) bbrtn. Haud contemnendum eft.

©ie 21ber laffen. Venam incidere, aperire.

SBein au0 hem 93a§ (affen. Promere vinum e cado.
Barbarum. Permittere aliquem venire . Permittas
llare , Sibi venam permittere, o*c.

<£f»a0 in CBeeg (egen* Impedire, obicem ponere,

©id) auf bie 95ud)Cc legcn» Libris incumbere.
©cID auf 3nterefjt legen. Pecuniam ad cenfum collo-
care.
©ie ©cbulb auf ein aobern Iegen. Culpam in alium
transfere, transfundere.
©er geinb ^at ftd) hor Oie ©tabf gtlcgf. Hoftis caftra
ad Urbem metatus eft.
0id> inetn J£>anbl legen. Interponere fe.
£anb anlegcn. Manum admovere operi.
3bm bte@a$en laffen angelegen feyn. Rem cordi ha-
bere. '
Bar-

Digitized by GoOgle
 I

MI C 53 ) I»
Barbarum; Aliquid in viam ponere . Se ad Libroi
ponere. Ponere pulpam fuper alium, cr c.
&d)lGQen.
IDiif b«m 5«tob fcblagen. Pugnare cum hofte.
©cr S«wb ifl g«fd)Iag<n* Holcis caelus eft,
Su 35oCcn fcfylagen. Humi affligere.
Gid) mu «inem fdjlagcn» Congredi, rixari cum aliquo.
bec 21rt fd)lagen. Degenerare.
Brucf en feblagen. Pontem aedificare,
fager fd)lagcn- Caftra figere.
® id) ;u etnem fdjlagen. Se alicui adiugeere.
3n QBinb fcfylagcn. Ventis tradeqfP
5
^
©ie Orgl fcfylagen. Organo caner#^
SFallenfc&lagen. Pila ludere.
50iun$ fd)(agen> Monetam cudere, fignare.
SiufDie SCaar fc^logen. Mercium pretia augere, in-
tendere.
©jeU&rfd)lagef, Hora, Horologium fonat.
€in gefcblogener $01amt. Hominum miferrirous.
Barbarum. Hoftts eft percujfus. Percutere in Or-
gano. Horologium percutit. Se ad aliquem percutere»
CTC.
25rtrt0ert.
Ctroag an ftcf> bringen. Sibi comparare.
Stuffein ©eiren eioen bringtOt Ad partes fuai, ad fc ali-
quem traducere.
Mnter fcinen @cn>alt bringen. Srbi fubjicere.
Hnter bie feutb cttoatf bringen. Aliquid in lucem edere.
SRan fan nid)t$ au$ ibm bringen. Nihil cx illo
tundi vel exfculpi poteft.
3d) fjab bie ©ad) fo nxit gebradjf. Eo rem adduxi.
®<fpdn mif ftd) bringen. Socios fecuum adducere.
®o!cf «ufbringcn. Exercitum conflare.
«OagoerbetbtncjUWCbtbringeti. Rem perditam rc-
flitucre.
d 3 (Sinera

Digitiz
 -W C 54 ) I»
€itten um ba£ fetnige btingcn. Aliquenr rebus fuis
emungere exuere..

©men m Ungltuf bringtn. Aliquem in exitium , cala,

micatem adducere.
©inige binUreitianDer bringen. Quosdam inter' fe
committere.
3d)bnngbir$. Propino tibi.

Barbarum. Socios /ecumferre* latra homines ferre.

N. XIII
ldioti[mf(^kr mantet Adagiales, qui
nisi circumlocutione aliqua germanick
reddi nequeunt, v
(in #orn blofen. Colludere, confpirare.
,*Y £eer <§(ro&*r«fd)en. A&um
agere.
©id) felbfl beo ber Sftafen netnmen. Y»dequid manti-
cae i tergeo fit.

SDcr&agtn Die ©ebeflen anbinbcn. Suo periculo ali-

quid fufeipere.
©ie 5?a& $um ©c&mcr fleflen. Ovem lupo corarmit-
- tere.
linter btm J^ultUitt fpiflen. Dolose agere. Clam do-
los neftere.
€r fommt auf fein grun ©ro§. E mato non emerget»
Deilloa&um eft,
©in ©Kin fuQ mir t>ora JPxr^en, Redivit mihi aoimu*.
•M ire levatus fum.
©riflin ©acfgefdjoben. Vi&usefl.
Qaat (affen. Succumbere. Inferiorem viribus effe»
$inbeo©cba au$$ici)en. Nuces ponere.
©r gieng mir in£ $(uer. Mei causa faciet omnia ,
feretque.
linter Um 33erg balteo* Diffiraularc, infidiari.
3&rat
 '*» C55)"l»
frlbf? bie £au§ in fr§ea. Sibimet malam
arccflcrc, creare.
Sinen Durcfo bie J&dd;cl jiefoen. Famam alicujus tra,
daeerc,
Bluf Me lange $$ancf ficbieben. Differre,
Dem flfjen. Ad clavum federe.
£r ()6rt bad ©ra§ n)ad)fen. Sapiens libi videtur.
©et?nb bet)0e uber emeti 2ei|i gefdjlagen. inter fc fi*

miles.
(Sinem bag £od) ttertennen. Occafionem adimero ,
viam praecludere, *-

SDiit einer fcbarpfen Eaugen JWflgen. Acriter repre-

hendere quem piam.
(Er tfecffin feinerguten £aut. Periculofius opiniooo
laborat,
$fei|fcn fcf)neiben/bamanim2lo&r jtyt. Occafionem
io rem Tuam uti.

Slfleg burcf) bie ©urgl jagen. patrimonium abliguri-

re, luxu perdere. .

®De ^)onb toll $u fjjun foaben. Mole negotiorum pre-

mi, obfideri.
©er SWenfd) ge^et auf ©(el&en, Arrogans , tbrafo, fo
'
ipfo plenus.
<£r fiellt feine 2Bort auf ©cfcrauben. Gaptiofo ferraoi
"
ne utitur.
©ebrant flinb ffac&Kf bag geuer. Proprio periculo v

faperc.
Untcr einer ©ecfen ligen. Colludet*.
©differ in ber Sufft bauen. Aureos fibi montes pollu
ceri. •

Sftit groffen J^erren ifi bog Stcrfc^en effett» Cum regi-

bus verborum parcus efto.
S3icl$6cbb<rfal&en bie ©ttppen. Multorum manus,
unius imperium.
Decipere, ali*
SBIaucn£)un(tt>ocbic31ug«n mad)en«
cuiimponcre. d 4

Digilized by Google
 4«8 C 56 ) m-
V&tt bfe ©6fjrf>eitoufmac&t/b«m fdjlcigf manbi«(5M
fl«n fcorn 5fopf. Veritas odium parit.'
Snfd) genoagt/ balb^jtroonnen. Audaces fortuna ju-
vat,
SR«u« 55cftn fefiren guf. Principium fervet.
Sftatur gdrtf «r bann fed)C Dcbfen. Naturam ex*
pellas furca, tamen usque redibit.
sDer anbnfi/ lajt f«(ren Dareon. Principiis obfla.
SBann man fcfemierf (0 gcfytf*. Invia nulla via cft auro,
(Einen aufOie Jg>auC legen. Occidere.
€in«n unt er Cie 2»ancf fhcfen, Longe ruperarc , altero
fuperiorem cfie,
roirb i&m fecn £aan nac&frd&en. Nulla erit ejus
memoria.
€fn j«b«r mug f«in tyaar 91orr<m©c&u& jm«t{f«n. Quis-
que fuos patitur manes.
QBad er retet l?at .£><an& unbgujj. Graviter, fententiose
loquitur.
<£$ ge^et b«p tintm £br «in/ &ep bcra anbrrn aud* Ni.
bil ad animum admittit.

953a$ bi# nicfjt brtnnt / blofe nid^f. Aliena ne cura-

veris. *
_

tlm £unger £udj nugen. Fame confici , famem obfo.

nare, i

3D«n ffopf au$ t)«r ©cfclingen Ji«^«n. Periculo fe fub.

ducere.
©nblicb ba$ 9tauct>e Ijeraugfe&rfn. Tandem feveriu.
tem promere. Perfonam ponere.
Sflon fld)t$ om ©eftcbt / tpa$ «t im ©cbilb Ani-
mus in fronte legitur.
Vrt lafl nidjt uon 21rt. Nec procul £ proprio fliplte po-
ma cadunt.
8lud frtmbben jScuK ffl fluf !<&««• Alieni vivere
quadra.
©rfTer tinaugig / bonn bltnb- £ duobus malis minus
eligendum cft* £mcm
 •f38 CS7) 8&S-
bit 3abn tt>eifen. Vim vi depellere,
<*6 itf uberal gut 3brob «fftn. Ubi beoc, ibi Patria.
€r ifl nod) ntcfjt uber b<n $ac&. Nondum periculo de<

funftus eft.
©<r Xobt fcOaut i&tn btp ben 2lugen &trau$, Emortu-
ali facie eft.
Butn £reu(3 friecbert, Neceftitati cedere,
linent auf Die Stitit ^elffcn* Quempiam in integrum
reftitucre, Erigere quem.
£alml«in flrticben, Aflentari.
©nn $inb cinrn 2Rabmcn geben. Rem fuo nomine
compellare,
^ul £>tng roiQ 9Beil ^obett. Feftina lenti. '

SD*n Fue^ern $te^>en. Succumbere.

,

SBitgerounrttn fojerrunnen. Male parta male dilabun-

. tur.
SBicI #unb ber Jpaafen XobL Multorum odiis nullas
' opes rcfiftere poflunt.
€ri|tbinfer b<n O&mniojj, Moribus eft puerilibus,
praetextatis.
2lu$ btr ©d)ul fcbwdfjtn. Arcanum prodere.
(£r lajitd an oie §au|? aiiforamtn. Res ad vim fpe;
#at.
Uber bfe 0d)nur bauru. Limites, modum excedere,
SBad non ffafcen fumrot/ttiU maufen, Soquitur patrem
'

fua proles.
©i$iftcinuerbtcf((£jfcn. Latet anguis in herba, Do-
lus lubeft.
SlUeeJ bot fein ©arum. Nihil fine causl.
Sn 9|Ci ifi ungcfunD* Omne nimium vitiofum*

M XIV
 S5I ( 58 ) K*
N. XIK
Epiftohe dure Ciceronis Germanici
ver)*) ftatyrone latinb verterda } ac dein-
de cnm ipfis Ciceronis Epiflolis conferenda «
Ad Fam. Lib. 12. Ep 17 * .

/&/ Cornificium.
W^v^rift frfjr lieb / bag bu mtintr n>ie bu mir mit
vZv 2?>ricffangcbeut<f/ ingc&encf fcpcfl unb bitte biti
5

fe ©ebadnnug ju crf>aU«n ; nid)t

&wciffelte id) an

beintr ^eflanbigfcit / fonbcrn n>cif al$ ju j&Uten ber

l&raud) ift-

nn$ au$ Syrien twgtn »ti$ nid)t

Sftan bat enti

ftanbencn Unrufocn b«rid)tet / n>eld)c mia) nic^f fo ciel

meiwaltf beinttrotgtn/ bcc bu nd&er barbtf) bifi/ incti
tt)a$ «ntruflef.
3u 9?om ifi atteg ftitl / bod) alfo bag id) einig nutMid)
unbe&rlid) ®efd)afft fur bcffet bielft / n>«ld)«$ id) audi
fcojfe/ nmitn ftd) G*far beflen annimmt*
©u foifi bag id) in beiner «Hbmcftn&eit bit €>t*
legenbtit unb genommtn fcabc/ etroatf frei)fr$
|ufd)reiben; unb §©atttroa$ roibtc ba$ bumdjtg cici#

toenbtn rourbrff. _ ,

3ftad)ft babe id)ron t>er beflen 2ft( t>et W0o!?!re«

t»enb«t gefttjriebcn/ unb offc gtargn>o()ntt / Ou rcurl

feefl a|g tin gel<f)rt<r mit mtiner al$ eine$

nid)t alite
©ingg ungritfyrten 5Kaau$ SRtpnung nid)t ubtreind
fiimmen.
3d> febtte gern / bag bu biefem 9?ud) »0 nic&t bon
Atrgcn/ bod) mir tif®efaDcn bid) gunflig crjcigctefh
©en bcintgtn werbt id) fag«n/ bag/ ©ana fit moOtn/ ti
abfcbrriben unDbir jsufd)icf«u.
©ann id) bm btr Sfiegnunig/ bag wann bir aucfc font
•
7 Oea
 MI C 59 ) I»
ff<n bag 5Bmf f«lb(? nicbt gcfielc/ bodballeg wagtum
mciner Stanto fomtrn/ m biefer (Sinfamfeit n>erDc belicbrg
fepn.
©ag bumirbein3Inf«bcnunb 9Iufn«bm anbefeljlcg /
rid)teg btd) nad) aller &utb«n ©ebraacb. ©laube mir/
bag id) Dic Cicbe/ roeld)c roir gcgeu cinanbcr ragen/ gat
r

bocbbalfc; aud) »on Deiner groften gabigfm/ augbflit#

bigcr ©clebrfanifcit/ unb £©ffnung bdcbficr Qityc Der!ci>

©cbancfen fubrc/ bagiebbit niemanbcn sorsufoc/ toe«

nige bir glcid) galrc.
«

Ad FamiL Lib, 12 Ep, 19 *

.

©<ine ©rieff bab icf> fc&r gern mic

gelcfett / in tbelc&en
om crfrculid)tf«n gcrcefen 1 Dap id> t>crf?anbcn / bag bic
m«in ©cbreibcn fej)c einge&dnbiget roorbcn. ©ag bu
fold)(d gern lefcn rourbcft irociffclte ici) nicbt ; n>o|>l abec
ob cg bir ricbtig ftufonuncn rourbe»
2lug Deincm ©djmben gab ic& nernommen / bag bir
bcr^riegin SyricnmU aud) (clbige Sanbfcbaft ju ber#
tbaiten ubergeben noorben. CLBunfdje bag bir folcbed
bcf oramc/ wie ic& c 0 gan^licty gofle / mid) auf bcia
€mftgmnb ^lugbeif berla jfcnb,
SBag bunon 50iuibmajtung eined <)Jarfifdjen ftricgg
mclbeg/ bat raicb jimlicb beunru&igef. ©ann id) tb«il$
Olbf! crraafjcn funte / tfceilg aug beinem ©d)Mbcn b«r#
nobme/ roie t>icl 33oIcf g b« $ur £anb babe tf.

#
5Bunfd)€ olfo / bag ficb biefcc ?eit jcnc^ 25olcf nid)t
rfibre/btdj«n<Sficgimenrecbir jugcfubretttxrben/ tueU
d)*id) bor</ bagmanbirjufubr**
5fiann bu aber nid)t n«nugfame5J?annfd)aft &aff ju
fcblagen/ magfi bu bici) SOI. bibuli Stati) gcbraud;cn /
tarftcb fo (ang/ alg bic ipartber im Sano rcarcn/ ia
*«n«m f«br *cf?unb beg ocrfcbenr m Dttftinncn dicite.
©uabcrroirg fclbcr nacb bcr3«it unb©acben ©«
K&affen&clKn Siorb fc&ajfm megrn. i® flr roetl*
iturae*

\
 ^

. 43 ( 6o ) m-
imnw in <5orgen fl«l)?n'«>a6bcin 3or(aben fege/
s
(14
id) innet» roerte/ toa4 t>u au4genc(fef.
3d) (ab? nod) fetnen fiebabt/ Dem idj baffe 9?ri*ff auf*
'
gebcn mogen/ DoG id) etf nic(t gef&an bdttc. 23erlange
alto oafj bu ein glcicbeg l(ueff / unb befonDerS an Die bei*
nige bcrgcflalt ftyrcibcff/ Daf jle er fe(en / ba jj i$ bep Dic
aOedgeite*

N. XK
Epijlola qua Vilius a Parente pecu-
niam ad libros coemendos petit.
Stylo fimplicc*
CCio equidem, te ilioquinmei causa multos fumptus
^ facere; au/us tamen funi novam iofuper gratiam
,

petere. Suadet nobis Magifter, ut libros, quos io febo-

ia explicat , coemeremus s Spondet d G eos item domi
legerimusy multum profecturos. Uti ha&emus femper
conatus fum, primo loco aut primis proximus e(Te , ita
6 ob buoc librorum defe&um
nihil triftiuo foret, qu£ira
priorem laudem amitterem , & a coudifcipulis con-
temnerer. Spero autem iu causa tam aequa, te, utfuifti,
erga me liberalem fore.
Quarito in Phrafeologia Voces minore charaCl er e ex
frejjas,O' elegantioribus commuta in hunc modum :
Cognitum equidem babeo, multos alioquin fum ptui
S te mei causa tolerari id tamen mihi fumpG , ut no*
,

vam infuper gratiam etiam at^ue etiam a te conten-

dam. Autbor nobis Gt magifter, ut in coemendos eos
libros, quorum in fchola interpretationem nobis facit,
pecuniae aliquid collocaremus; Gdem^ue fuam obii*
gat, fore ut G eosdem domi etiam legendo contriverl*
mus, magnos progreffus faciamus. Dti baftenus ner-
vis omnibus contendi principem ia fchola locum vol
,
< primo

Digitized by Googlei
_.
— —
-4 *
 •

m
f'

^ ( ei
primo proximum tenere, it£ nibiJ triftiti;? majore me
conficeret, at<$e fi ob hunc librorum defeftum priorum
laudum ja&uram facerem, & a condifcipulis defpica-
tui haberer. Spe autem ducor, in causa tam spquji
fru&us liberalitacis tuae uberrimos, ut pervenerc,ad mc
perventuros.
Epiflola alia nuntiatoria, cr petitoria.
Stylo vulgari.
Intellexerit £ publicis novis, ut Turcicus exercitat
per noftrum devittus fit > &
Belg radum fe dediderit ,
urbs aura fanijjimd, agro fertili, &
cum praecipuis Euro;
pae comparanda. Rumor quidem ad vos
venerit, mi-
litesnoftros multis morbis laborajfe , quia revera cali»
tamen plerique jam convalefcunt.
dijjima aeftas fuitjfed
In eS re felices fuimus, quod non item annonas caritas
fuit; alias multo piures morituri erant. Egoquo^ue
, atque ctiamnum fum viribus tam
graviter agrotavi
infirmus, ut vix incedere poflim. Quare ex Ungaria vix
abire hoc autumno potero. Sed mea foror, multas
vobifeuro conquerendi caufas habeo primo quod mibi
;
fuafer it is, ut miles fierem. Qua in re plane me dece*
pifiis,nccaY\udvolebatif,quam me fraudulenter domo.
amandare. Certe fi providere potuiScm , metotmi«
ferias pajfurum, nunquam domq abivijfem.
Alterum cft, quod valde mihi dolet quod
, licet mihi
promi/eritis , vos mihi feripturos , raro tameo
faepius
fer ipferit is, ut adeo credam , me plane i vobis contemni.
Denique cum frequenter rogdffem, utcumfummeegf-
rem, pecuniarum aliquid mitteretis , meam penuriam
tamen nec nummo juveritis. Nifi debita faltem folve
re potero major erit veftra infamia , quam mea.
,

Quod fi parens meus adhuc iratus eft, matrem faltem ’

roga, ne penitus me deferat, ne omnino mihi de fler an»

dum fit. Vale. fiellgradi } &c.,

Stylo

Pigitized by Google
 •633 C 60 IS*
Stylo elegante.
E publicis privatis^ue nunciis exploratum pertye.
ftumque habebis, ut, cum exercitum haberemus mul.
tis partibus inferiorem , Turcium nihilominus in fan-

dam fugam conjecerimus ; &

Bellgradum ad Caefaris
ditionem adjunxerimus , urbem litam Coelo faluberri-
ido, abundantem omnibus copiis t ut cum praecipuis
Europae incontentionem venire pollit. Rumore qui-
dem ad vos perlatum fuerit, milites magno numero
valetudine infirma proftratos ,
quod aeflate praeterita
calores immenfos habuerimus; nunc vero Deo opitu-
lante pars maxima e morbis recreatur. Id commode
nobifcuro a&um eft.quodoou item annonae difficulta-
te laboratum eft , alioqnlnhaud paulo
plures lucis bu.
jus ufuram amilfuri erant. Ego quoque gravi morbo
opprefius decubui, at^ueetiamnum viribus parum fir-
mis utor, (ic ut vix pedibus iafiftam. Certe prae debi-
litate veftigium ex Ungaria movere non potero. At,
heus te, foror amantiffima, multa mihi vobifcum &
aequa expoftulatio eft , imprimis quod mihi authores
fueritis, ut militiae nomen darem ;
qui in re turpi frau.
deme circumveniris, nec aliud erat veftrum confi-
llum ac ut aftu patriis me peuatibus detruderetis.
,

Certe fi conjefturaalTequi potuilfem , conditione me

visurum tam mifera , calamitatibus tot confli&atu-
rum domo pedem nunquam
, cxtuliffero,Alterum
cfi, unde acerbitatis moleftiae^ue plurimum contraxi,
quod licet mihi identidem fan&iffime confirmalTetis,
fsepiufculc feripturos vos, officio tamen veflro litera.
rum crebritate parum fatisfeceritis. Ut adeo in ani-
mum inducam meum, vos de me minimum laborare.
Denique cum infimis precibus toties contcndiffem , ut
incredibili pecuniarum anguflia preflo, nummorum
aliquid afpergeretis, ne afle quidem fu bmilTo inopiam
meam levaveritis. NiG fa&a faltem nomioa diluere
po .
 4 %

MI
( 63 ) f»
potero, ad vos gravior, quam memet redundabit infa-
mia. Quod fi parens nbfter veteres iras non dum depo.
fuit, cum matre faltem diligenti (fimis precibus aoito
,
ut ne me negle&um omnino ac defertum jacere patia-
tur, ne fpes mihi omnis exclufa videatur. Vale. Bcl«*
gradi dite.

N. XVI.
Exemplum Narrationis Barbara
15 impolita. . Eoe Roberto faculi
1 * I criptore .

E Rat quidam miles nomine Reymundus, animo vi-

rili» , & corpore fpc&abilis, Hic pcrfc&o odio
Tureis inimicabatur , c?“ diutius tolerare non potuit,
ut longo tempore feriarentur.
Hic plurimam fibi alligavit militum multitudinem,
& in terram Saracenorum transduxit eam
; Cr
tran-
fiitduarum civitatum terminos, cr pervenerunt ad
quoddam caftrum^ao^Talamania vocabatur, cui gens
Suriana principabatur,
Suriani noftros receperunt, &
fefe libentiffime eo-
rum dominio tradiderunt. Deinde aliud caftfut» mi-
litari impetu invaferunt, Cr tota die fortiter oppugna*
Vcrunt,e?“ vefpcrafcente die occupaverunt.
Ibi quierJirunt tribus diebus; cr cuftodibus depu-
tatis qui urbem cuflodirent, quaedam montanca con-
fcenderunt, &
in vallem defeenderunt.
Vide Barbarifmos ; Perfeflo odio capitali, JnimU
tari. Flagrare odio. Feriari, cellare. Alligabit , ad-
junxit. Principabatur , dominabatur. Fefferafcehtt
inclinante. Quietarunt, quieverunt. Deputatu, dtfig-
natis. Montanea, montes.
Magti latina purior^ trit oratio » Erat quidam mi-

Digitized by
 458 ( 64 ) K*
les nomine Reymundus ;
bic capitali odio Tureas in.
fe&abatur, & non potuit« ut longo
diutius tolerare
tempore ceflarent. Hic plurimam fibi adjunxit mili.
tum multitudinem, & in fines Saracenorum traduxit,
•dfctranfiitduarum civitatum limites , & pervenere ad
caftrnm quoddam, quod Tallamania vocabatur, quod
genti Syrae fubjeftum erat.
Sy i noftros receperunt, &
fe eis fummis voluntati-

bus tradiderunt. Ibi quievere triduo, defignatis qui &

urb m ct ft'>dirent, quosdam montes confcendcrunt,dc
In vallem defeenderunt.
Harratio eadem , emijps Relativis Particulis tpe &
participiorum elegantior.
Reymundus quidam corporis animi<jue viribus fpe*
flabilis, impiae -bili Turearum odio accentus, nec diu.
turniorem cellationem jam ferens, contradis multis
copiis, in Saracenorum fines illatus, praeteritis duabus
urbibus ad caftrum quoddam Tallamania diflum , Sy.
lis^ue fubjcflum pervenit. Syri receptis illis fummi
voluntate fe fua^juc permisere. Inde caftrum aliud
fuoima vi aggrefli , tot S. die fortiflime oppugnatum
fub vefperum caepere, Hic tridui quiete recreati ,
cohorcibus<$ue ad urbis cuftodiam defignatis, econ-
fcenfis montibus in vallem fe demisere.
Hat quidem latina eff, illa germanica, aut galli Colla-
tino oratio i nam eodem nobifeum vitio Germano-Lati •
na tres Lingua » Italica, Francica,Cr Hijfanita laborant»
Exemplum aliud
Simplice ac rudi fljlo.

Fuit quidam Rex, qui legem tulit, quod quicun^ue

fubitomori deberet, mane ante ortum folis ante do-
tuum ejus tubas canerent, & ftatim talis vetiibus nigris
fe indueret* & fic ad judicium properaret.
Ille Rex magnum convivium fecir, & omnes fatrai
pas

3y Googlc
 ,

43* C 65 ) 8*
pas regni vocari fecit, qui venerunt,& Erant bic
omues generis mu Gei, qui ex fuavi melodia magnum
folatium convivis fecerunt. Rex vero nullum laetitias
fignum oflendii, &
vultum triftem habuit , fufpiria &
emittebat,
Videntes hoc convivae admirati funt, non aude- &
bant caufam triftlti» petere , &
ideo fratri regis dixe-
runt.ut caufam indagaret, qui fecit. &
Ait Rex: Cra-
ili na die rcfponfum audies.

Et praecepit Buccinatoribus, fequend die venirent

ante fratris domum, &tubis canerent. Audiens hoc,
commota funt vifcera ejus , & fe veflibus pigris induit,
& ad Regem ivit.
Hic fecit fieri foveam profandam , & ultra foveam
cathedram fragilem , quae quatuor pedes fragiles ha*
buit, &fecitfratrem fuum exui veilibus, & fuper ca-
1 thedramponi. Cum eflet io cathedra pofitus^ecitjU*
fu pra caput glaudius acutus per filum fericum pende,
i res , & quatuor armati cum gladiis acutiflimis darent
1 unus & parte anteriore, unus a pofieriore , unus & parte
1 dextra, unus £ Gniftra&c.
, Narratio eadem ope Participiorum eltgantior.
f Rex quidam legem tuiit, ut quibusfubito moriendum
elTet, tubis Iumm6 mane ad domum canentibus, pul.
f lis induti ad judicium properarent.
Idem Rex evocatos omnes regni fatrapas magno
,
convivio excepit. Symphoniacis fuavi melodia con-
vivas recreantibus, unus nullo oftenfo laetitiae figno
fronte contra&a fufpiriis indulgebat.
Videntes &
ad mirabundi conviV*, caufam^ue trtfli.
1
tiae petere non auG, per germanum Regis reminda.
gant cui
•,
ille ; cras, inquit, refponfum audiis.

Jullis vero poftridic ad ejus aedes canere BtiCcinato-

ribus, vehenter commotus , pullatus ad Regem pro.
perat.
e . / Ille
 ,

§38 C 66 )
Ille parat» profundae foveae cathedram fragilem
quaternis fragilibus pedibus nixam imponi, ine^ue
germanum vehibus exutum collocari jubet praes. u- ;

td etiam gladio fupra (edentis caput, e filo tenui fufpen-

$6, quatuor armatis ad Gngula latera appoGtis, &c.
Exemplum tertium.
Omijfn Relativis , cr particulis conjunftivis a Tyront
ope participiorum ornatius reddendum.
,

Rex Tripolis mi (it GomiUbusnuncios^amibi erant,

rogans ea, qua pacis funt O* miGt dona concupifci -
,•

btlia arcum aureum, & equos. Sed dona receperunt,

Cr illi remandaverunt , quod nunquam cum illo pa -
cem haberent , niG chriftianitattm reciperet. Comes
enim iEgidius multum deGderabat terram illius , quia
optima erat, Sc regnum ejus, quia pr* caeteris erae ho•
norabilius Igitur quatuordecim diebus explicitis exi-
•

erunt de optima valle, Cr abierunt ad optimum caflru

antiquitiiimum cui nomen erat Archas. Hoc noflri
cum feftinantione aggrefli funt, fed eorum impetum
caRellani viriliter fuflinuerunt. Saepius illos invafe-
runt omni telorum genere, cr non praevaluerunt , O*
magis quam lucrarentur, perdiderunt. Tunc qua-
tuordecim de noRris militibus erg4 Tripolim perrexe.
runt, Cr fexaginta Tureas invenerunt,^* multos capti-
vos & animalia rapuerant, cr ante fe ducebant. Quos
ut noRri viderunt. Domino adjuvante fuperaverunt,
C?** fex de illis occiderunt , cr eorum equos retinue-
runt, cr ovantes ad caRra cum immensa praeda reme-
arunt, &c.

n. mi.
Exemplum Liviante Brevitatis i
. crebro Participiorum uftt ,
iNde Turnus, Rutuliquc dijji/i rebus fuis ad florentes
* Hctru-
 c 67 ) m-
tletrufcorum opes.eorumqueRegem Mezentium con-
fugiunt : qui Caere opulento oppido imperitans jam ,

inde ab initio , novae urbis origine minime latus , &

tum nimio plus, quim fatis tutum effiet accolis rem /
Trojanam crefcere ratus, haud gravatim focia armaRu-
tulis junxit»
Participiorum tranandorum imperitus ita forta/fe fe»
cijfet : Turnus ac Rutuli diffidebant rebus fuis, Cr ad
opes Hetrufcorom , qua tum florebant ,& eorum Re-
gem Mezentium confugiunt ; qui Carre, opulen-
&
tum erat oppidum, imperitabat, quia jam inde ini*
tio, novae urbis origine minime laetabatur, O* tum ni-
mio plus, quam tutum effiat accolis, rem Troja-
fatis

nam crefcere rebator, haud gravatim, &c.

Vernacule vero in hunc modum
Turnus unb t>te Rutuler fiengen an auf i&ren J^anftl
$u migtrauen/ unb nemmen i&r^ufiudjf juben Hetru-
rieren/ fo baraa&l gar raadjfig/unb i(jren S?6nig Mezen-
tio : toeldjer uber Caere, bag Dajuma&l eine reidje 6tabt
roare/ b«ufd)rte/ unb fd)on anfangtf ficbtlber ben Ur»
fprung Dteferneuen ©tabt Sftonmenigerfreuetc/ roeilen
cr bermegnfe / e$ tourbe ftc^ ba$ troionifdje ffieefen
groffer madjen / al£ c£ bcr anligenben SBoItfern ©id;eri
feeit juliefie : fo &at er fid) unbefdjrodrt tmt ben Rutulertt

tn etn Sftnbnug eingelajjen. En quantum diffufa baec

germanitas ab flri&a illa, &co veouftiore latina bre-
vitate dilfidcat.

N. mu
Shema»
Qumodofios Latinitatis inter duos utiliter
repeti poflit,feu privatim [eu in Jchold.

pRimum , peofum exfto ; Verba Ai alieno,

ex. gr.
A Abdic», Secundum, Abdico, Abdo. Abduco, Ter-
 .

tiurn, Abeo.
c «s )
Quartum , Aberro. Qpintum ,
m Abhorre»,
AbigoiCrc.
fcx boc pcnfo rogabit primus, refpondebit alter, v.g,

Quomodo latine reddis: ?D?ein SSrubet ifi tntr getnb

ftjorbcn ? Alte r. ij*. Frater meus fe a me abalienavit.
Pnm. ©u t>afl t>en 93acf«r oon mir obroenbig gu
mad)t? Al. Patrem, vel patris voluntatem a mc ab*
aliena fti« - »

Pr. ©id) coneincmabf6 nb«rn? Al. i Se ab ali-

quo abalienare.
Fr. fjatabgebancft ? AU iy. Abdicavit.
<£r
Pr. (£r baf bad ©ingcrmciflrr# 9lrabt aufgeben* AU
iy. Abdicavit fe confulatu.
Pr. f&an ibn feintd Slmbtd «otfefcf.
fcat AU iy. Abi
dicatus, privatus eft fuo munere
Pr. (£r tt>iH i{jn fur feitun ©ojjn trfennen. AU ly.

Abdicavit filium.
Hac recondendi vice perfunftus « alter roget 6 con-
verfo priorem.
Quomodo germAnice reddit ? v.g. Frater meus a me
fe abalienavit. Prim. ty. SJJvin 55ruber if? mir §<inO
ttorben.
Alter. Abdicavit fe magifiratu i Prim. qt. <£r fcat

frin 2Jmbf aufgebcn.

Al. Se ab aliquo, aliquem a abalienare? Prim
fe 9 «

©tc& bon ritum/ einen uoq flcf) abnunbig niaeben.

Alter. Abdicat, rejicit, repudiat illum filium.
tbiD i&n fur frtiun ©o&n «rfrntun/ k.ic.

N. XIX. .

Eleganti# Collocationi*.
» \7Erbum plerumque periodum terminat. Ex. gf.
v Non enim procacitate linguae vitae fordes dilu-
untur.
j. Omnis,
 .

c 69 om-
2 Omnis
.
, nullus, meus, tuus , , eleganter in finem
periodi rejiciuntur.
Illa lex turpitudinem habet fummam ,
gratiam nul-
lam, Si animum infticeres meum.
3. Comparativa & Superlativa tum in fronte tum in fi.
ne periodi.
Agriculturanihil melius, dignius nihil invenitur.
4. Cum idem vocabulu repetitur, continenter ponitujr*
Amicus amici confuetudine gaudet. Clavus clavo
truditur . *

Idem de derivativis intellige.

^
5.
Oratori orationes funt legenda. Deformis deformi-
tate fua ne dejiciatur,
6. Duocontrariaitidem continenter ponuntur.
Do&i indo&is pra flant Alii exultant.larnetantur alii,
.

y. E numeralibus minor praeponitur :

Annus ott avustricefimus. &

Sext us decimus.
8* Genitivus eleganter ab altero fubAantivo voce ali-
qui ioterje&a feparatur.
Tuarum litterarum admiratus fum elegantiam,
9. Inter magis quam nihil interponitur,
,

Laude delcftor magis, quam pecunia.

XO. Particula quam elegans eft inter duos compara-
tivos.
felicior quam ditior. Laudas me amicius quam verius,
*
IT, Particula quam inter duo nomina eleganter ante
comparativum ponitur.
Kt quam verbis liberalior. Arifloteles , quam Flato
doftior
12. Item ante verbum malo.
Italiam , quam vitam dejerere malo. Intelligi me ,
quam laudari malo.
IJ. Inter duo epitheta vox aliqua interjicitur. Magnum
opus omnino atj* arduum.
14, Continuata duo fubftantiva vix fine particulae^*
ponuntur. e 3 7uit

Digitized by Google
U.
 » » ,

•tit C 7° )
Tuis illum liber alit at e adjuva»
officiis

15. Vocabula compofita interdum dividuntur.

Magno a te opere feto , Rem z/tfo publicam ne
defere,
j6. Part. antequam ,
priusquam , foftquam eleganter
dividuntur.
ante litteras accepit quam reddidieras. Poft
quartum, quam mBritaniam ventum eft.cu m
adii. Parandum prius bellum, quam gerendum
17. Nomen dignitatis Proprio praeponitur.
Pontifex maximus Qlemens. Cafar Carolus.
18. Cognomina nominibus anteponuntur.
Phalereus Demetrius. M<>n*ecuculu« Reymundw*
19. Praeppfitio praeponitur poft cujus, quorum
Cujos ex amicitia qaorum in sedibus»
So- Accofativus poit infinitivum.
Sontemni (e putas» Mirari fi ait»
21. Participio poftponqntur me, te, fe ,
Vifurum me (fero. Amantem me redama»
28, Ablativus abfolptps in ftonie vel medio, certe ants
verbum ponitur.
Re intejlefta adte profe^abo»
23, Ut ne, loco ne»
Operam da, ut ne fallar*» ,

94. inter particulas ne quidem > wn filum* nontantunty

non modofidetiam^quid eleganter interponitur.
Amicitia non mutua folum colenda, fed» Non petrus
tantum, fed omnis» Non pilis taotuna , fed gladiis
etiam. 'r
•

proxime! verbum
25. Part. fi, nifi» non in fronte, fed
eleganter locantur.
Amantem fi negligis ;
id ille, fi fecerit.

26. Ut in medio & proxime verbum.

Uegotium ut conficias labora. Ita confufa eft oratio ,

nihil u» primum, nihil ut fit fecundum»

37. Qui
 »

•isi c 71 ) n*
37* V**' item ; cum dum, cur, ne,
,
elegati*
medio.
ter in *

Jitlidum quod erat ,

arripui. Eam caufam cum
fufeipio . Ambulatum dum det. Fortuna vim
pe experire, ,

JV.: XX.
Exemplum CopiaVerborum pro 'va-
rianda /ementia ; Laborantes
Deus
adjuvat.
T} Primo fonteCopiae Synonimia, vocibus lingulis la-
borantes. Adjuvat Dew> Sua Synonima fuul
•
»

quaerenda.
Quaere. Laboro. Syn. Elaboro. Contendo. Operam do.
Quaerito rurfus in Phrafeologia, horum Synonimorum
Synonima, nempe primum verbi contendo , fic dein- &
ceps in hunc modum r Contendo. Syn. Nitor. Eni-
tor. Curo. Conor. Operam do. Syn. Adminiftratio,
Munus. Studium. A&io. Opus. Gura, Nitor. Gonnl-
tor. Adnitor. Curo , Syn. Studeo. Q. Conor. Tento.
Experior. Id molior. Incumbo, Id pugno. Admi- Q
niftratio Syn. Curatio, procuratio. Munus. Officium.
Frovincia. Q. Munus. Q^ Studium. Syn. Labor.
A&io. Syn.. Allue. Pa&um negotium. Q. Opus - -
Q. Cura. Sollicitudo. Diligentia. Cogitatio. Medita-
tio.Angor. Moleftla. Q_ studeo - . tento - - experior •
Q. Molior. Syn. Ago. Struo. Machinor. Paro. Com-
paro. Q^Incumbo - - Q. Pugno. Syn. Dimico. Certo.
Depugno. Q. Curatio - - Procuratio. Syn Gubernatio. .

Qu. officium. Syn. Partes, Q;. Provincia Syn. Onus. .

Q. Labor. Syn. Affli&atio. Contentio animi. Vigilias.

Sudor. Affiduitas. Allue. Talium. Negotium. Procu-
ratio. Opus. Syn. Artificium. Q. Sollicitudo. Syn. Mo-
leftia, Diligentia « Syn. Affiduitas» fedulitas. Mentis
e agitatio.
4

by GoogI
 .

•S38 C 70 t&i*
agitatio. Q. Meditatio. Syn. Exercitatio. Aoo. Syn
Tra&o. Gero. Agito, Aggredior. Dimico. Syn.t
Son'
fligo. Q. Certo. Decerto. Belligero.
Q, Contentio .
Lucratio, certamen. Dimicatio. Pugna.
Q. Sudo Syn .
Defudo. AJiduittu. Syn. Perfe verantia.
Q: Exerci-
tatio.Induftria. Curriculum.
Q. Tratlo. Syn. Exerceo,
Gero. syn. Adminiftro. Agito. Vcrfo. inquiro.
. Di.
Pticatio. Difcrimen. Pugna. Certamen.
Perfeverato,-
tia. Conflantia. Commotio. Motus. Induftria. Ars,fo«»
Jcrtia. Ingenium. Curriculum. Stadium. Curfus&c.
Horum fynonimorum Enallagae fcu derivata*
compotita.
Enallage Nominum. Opera. Operofus. Operatio.
Operor. Cooperor. Oportet, studium. Studiofus,
Itudiotitas. Studiosi, Allio. Aauofus.
Aftor. Aqu-
ose. Cura. Curator, Curantia, Suriofus.
Accuro Ac,
curatio Accuratus. Curator.
Officium. Officina. Labor.
Labonofus. Adlaboro. Negotium. Negotiofus.
Nego-
tior. Negotiator. Solicitudo. SoJicito.
Diligentia Di-,
ligenter. Onus. Onero. Contentio.
Cpntentiofus. Fiqi-m
lia. Vigil, Vigilo. Vigilantia per - c -
ad - invigilo, su-
dor. Sudo, Defudo. Infudo. Arduitas.
Affiduus. Affi-
due. Sedulitas. Sedulus. Sedulo.
Exercitatio. Exerceo*
lutlatio. Lu£or. Reludor, Oblu&or. Certamen
Cer-
tatio Certo. Decerto. Pugna. Pugnax. Lucubrati
Lucubro. Perfeverantia. Perfevero. ^
Induftria Indu-
tus. Induftrie. Sojertia. Solers, Solc«er *c.
Deus.
Synonimia, Dem.
Dii. Divi. Divinus. Divinitus. Di-
vinitas. Superi.Coelum. Coslcftes. Coelicola. Jupiter,
Mars. Hercules. Plutus. Minerva.
Juno. Apollo. &c.
. i.
r
Adjuvat.
e
Synonimia- Adjuvo. Juvo. Opitulor. Adminiculor,
AUjcuipr, Suffiago?. Sublevo.
Quare opitulor. Subve-
nio.
 . . .^

na ( 7j ) i»
pio. Adminiculor. Fulcio. Auxilior. Succurro. Adfum,
Suffragor. Faveo. Sublevo. SufteBto. Subvenio. SuHIi-
diofuro, Fulcio, Suftineo. Succurro. Succedo. Adfum.
fAveo, Studeo, Amo. Complebor. Subjidium perfu-
gium. Suftinto. Tueor. Amo . Diligo. Benevolus fum,
Perfugium, portus. Prafidium, Afylum, Tueor. Tu-
tor, Gu flo dio. Foveo. PraeGdco, Diligo eharus. Bene
Volta. Amicus. Studiofps, Traftdium Spes. Securitas,
Cufiodia. Servo. Obfcrvo. Foveo Tego. Alo. Retineo.
Cbarus. Acceptus. Jucundus. Amicus. Cupidus, spes,
fiducia. Firmamentum. Alo. Nutrio. Pafeo. Pafcuus, 1

Firmamentum. Stabilimen. Robur. Vires, Robur. Vis,

Vires. Firmitas. Nervi. Vires . Lacerti, Facultas» Vis,
Efficacia &c.
Hujus Synonimia Enahaga,
Enallage Nominum. Perfugium perfugio , con-
fugio, Perfugium. Benevolus. Benevolentia. Volo,
Voluntas. Portus. Littus. Portuofus. Charus. Charitas,
Fiducia. Fido, Fidentia. Confidentia. Firmamentum.
Firmo» Confirmo. Firmitas, Firmus, Stabilimen. Sta-
bllio. Stabilitas. Robur. Corroboro, Robuftus. Nervi,
Ncrvofus. Lacerti, Lacertofus. Facultas. Facilis. Effi-
cacitas. Efficax, Gratus. Gratia. Gratiofus. Enallagae
Verborum. Adjuvo. Adjutor. Adjumentum. Ad-
jutorium. opitulor. Opitulatio. Opitulator. Opemfe.
jo.Qpulentus. Subvenio. Subventio. Adminiculor. Ad-
miniculum. Adminiculatio. Fulcio Suffulcio. Fulcru.
Fulcimentum. Auritior. Auxilium- Auxiliator. Auxi-
liarius. Succurro , Succurfus. Sqtffrjgox. Suffragatio,,
Suffragium. Suffragator. Faveo. Favor. Fautor. Favo-
Sublevo. Allevo. Allevatio.,
rabilis. Fauflus. Fauftitas.
Allevamentum. Suftineo, Suftento. Suftentatio. Sub-
Jidio fum . Subfidiarius. Succedo. Succeffus. Studeo
Studium, Studiofus. Amo. Deamo, Amor, Amicabilis.
4rufeto

Digitized by Google
 ra (74 ) S&3-
Tuto** Tutor. Tutela. Tuitio. Tutus, Diligo. Dile&uit
Dileflio. Cuftodio. Cuftos. Coflociia. Foveo, ftefbveo,
Goofovco. Fomentum. Praftdco. Praefidium. Praefidia-
rius. Alo Altor. Alumnus. Alimentum. Alitura. Tego,
.

Protego, Prote&io. Prote&or. Nutrio . Nutrimentutjj

Nutricius. Pa/co, Pabulum. Paftor. Pafcua,

Hanc tantam Synonimia & immutatione enatam

e
<bpcl|eftil?m in ordinem redegi(Tc jvivcrit. v, g.

laborantes.
Verba,
Contendo. Ope-
Elaboro
ram do. Nitor. Enitor. Curo.
Conor. Adminiftro. Connitor.
Adnitor. Studeo. Teneo. Ex-
perior. Molior. Incumbo. Pug-
no. Ago. Struo. Machinor. Pa-
ro. Dimico. Certo, Depugno.
Tradlo. Gero. Agito. Aggredior.
Confligo. Decerto. S udo. Defu-
do. Exerceo. Verfo. Inquiro.
Operor. Cooperor. Oportet.
Adlaboro Collaboro. Negotior.
Solicitor. Onero. Vigilo. Evigi-
lo. Invigilo. Pervigilo.
Obluftor. Lucubro. Perfevero,
Subjlavtiva.
Sublidiom. Perfugium. Por-
tus. Opera. Munus. Studium.
Adtio.. Opus. Cura. Curatio.
Officium. Provincia. Partes.
Labor, Negotium. Sollicitudo.
Diligentia. Cogitatio. Medita-
tio. Contqptio Moleftia. Onus.
AfHidlio. Contentio animi. Vi-
gilia.Sudor. Affiduitas, Seduli-
tas. Mentis agitatio. Exerci-
tatio. Ludlatio.Certamen. Di-
micatio. Pugna. Perfeverantia.
Induftria, Curriculum. Stadiu,
Adjuvat,
Verba.
Juvo. Opitulor. Admrnicu-
lor.Auxilior. Suffragor. Suble-
vo. Subvenio. Fulcio. Adfum.
Faveo. Sullento. Subfidiofum.
Suflineo. Succedo. Studeo.
Amo.Compledtor. Tueor. Di-
ligo. Benevolus- fum. Tutor.
Cuftodio. Pra;fideo. Servo. Ob-
fervo.Tcgo. Alo. Retineo. Nu-
trio, Pafco. Confugio. Fido.
Firmo. Confirmo. ^Stabilio.
Corroboro. Suffulcio, Allevo.
Deamo. Confoveo,
L udior.
Subflantiva.
Perfugium. Portus. Prfcfi-
dium. Afylum. Spes. Securi-
tas. Fiducia. Firmamentum.
Stabilimen. Robur. Vires. Vis.
Virtus. Nervi. Firmitas. La-
certi. Facultas, Benevolentia,
littus. Charitas. Fidentia. Con-
fidentia. Stabilitas. Efficacitas,
Gratia. Adjutor. Adjumentum,
Adjutorium. Opitulatio. Opi-
tulator. Subventio. Adminicu-
lum. Adminiculator. Fulcrum.
Fulcimentu, Auxilium. Auxi-
Di- liator.
 431 C 7J ) •

Laborantes, Adjuvat.
DifcHmen. Conflantia. Arsfo- liator.Succurfus. Suffragatio,
lertfa. iDgcnium .Curtas. Suffragium. Suffragator. Fa- •

vor. Fautpr. Fauftitas. Alevamentum. Subfidiarius,

Studium. Amor. Tutor. Tutela Tuitio. Dile&io.
Cuffodia. Cuflos. Fomentum. Praefidium. Altor.
Alimentum. Nutrimentu. Pabulum. Paflor. Pafcua,
Adje&iva. Adjtifiva.
Operofus. Studiofus. Adiuo- Charus. Amicus. Studiofus.
fus. Curiofus. Accuratus. Ha- Benevolus. Acceptus. Jucun-
boriofus. Negotiofus. Diligens, dus. Cupidus. Gratus. Portuo»
Vigil. Alliduns. Sedulus. Pug- fus. Firmus. Facilis. Efficax,
pax. Indufliius. Solers. Auxiliarius. Tutus. Amicabi-
ljs. Fauftus.

Tertius fons topia*

^quiyalentia, cum fua Synonima & Immutatione,
Pigros Deus deferit.
Pigros.
Qu. Piger. Syn. Segnis. jegrw langoens, Languet ,
flacceflb, Languidus fum. Torpeo. Torpefco marcefco.
Languidus. Tardus. Debilitatus. Mollis. Enervatus. Re-
snifius. Torpet obtorpefeo. Marcefco Putrefco. Tardus.
.

Gun&ator. Tardo. Gunttor.lndormio. Differo. Debili*

tatus fra&us. Mollis. Effaeminatus. Delicatus. Lentus .
Frigidus, Tener. Languor defidia. Torpor. Stupor.
HegligOy non caro. Defero. Omitto, Defidia inertia.
Ignavia. Socordia. Segnities. Non curo. Incuria, lncu-
rius. Incuriofus. Omitto. Relinquo. Milium facio.
Non exequor. Inertia negligentia. Nequitia. Fuga la-
boris. Ignavia iners. Somniculofus. Refes. Segnities,
Incuria. Negligentia. Vaecordia. Negligentia. Indili-
gentia. Fuga laboris. Declinatio. AverGo laboris.
Iners. Vaecors, Dormio , Cubo. Sopior. Quiefco. Jom-
nus. Somnio. Quiefco. Sonquiefco. Quies. Otium. Va-
catio. Cellatio. Remiffio. Averfio. Averto. Horreo Ab«
horreo. Declino. Fugio, Tergiverfor, Vito, Ccflo, &c»
Defe-

Digitized by Google
 ,

•
-m c 76 ) s»
Deferit.
, Defero. Deftituo. Relinquo. Derelinquo. Abfum,
Nonadfum, Defuin recedo ab aliquo. Praetermitto.
Deftituo. Deftitutio. Drreli&io. Relinquo roilTum fa-
cio, Tardo. Djfcedo. Derelinquo contemptio. Abfum
remotus, disjun&us. Faceffb. Negligo Excludo, Con-
temno. Gurare omitto. rapuere >. Turdo moror. Dif-
I

fero. Contemno. Contemptio. Defpidentia. Dcfpicatui

habeo. Sperno. Abjicio. Afpernor. Nihili facio. Mini*
rniaeftimo. Remotus alienus, abhorrens. Facejfo abeo.
Excludo portas claudo. Curare omitto. Incurius. Mo *
rermorofus. Tardo differo. Ptocraftioo alienus aver-
fus, alienatus. Abhorreo, Averjor . Refugio. Defugio.
Recufo. Me alio verto. Alienatus Infenfos, abalieno
xeftdo. Averto averfus. Arceo. Kemoveo. Refugio fugio
recedo. Recufo abnuo. Abnutus. Nolo. Declino repu-
dio. Repello. Rcpulfa. Refpuo. Negligo. Faftidio, Du .

rus afper. Inexorabilis, inclemens. Immitis, Jnox*

pugnabilis, Difficilis, Advcrfus, &c, c, &
. Pigros» Deferit.
Verba. Verba
Langueo. Flaccefco. Tor* Deftituo. Relinquo. Derelin»
peo.Torpefco. Marcefto Fut* quo. Abfum. Defum. Recedo
refeo. Tardo. Cunttor. Indor* ab aliquo. Praetermitto. Tardo,
mio, DifFero. Negligo. Ornit- Difcedo. Faceflo. Excludo.
Io. Relinquo. Non ejcequor. contemno. Praetereo. Moror.
Cubo. Sopior. Quiefco. Som- Differo- Sperno. Defpicatui ha-
nio. Dormio. Horreo. Abhor- beo. Abjicio. Afpernor. Nihili
reo. Declino Vito Fugio. Ter- facio. Minimi aeltimo. Curare
^iverfor.Ceflb. v omitto. Frocraftino Abhorreo.
Averfor. Refugio. Defugio. Recufo. Mealio verto.
Rejicio Averto. Arceo. Removeo. Fugio. Recedo,
Abnuo. Repudio. Nego. Nolo. Declino. Rejicio. Ab.
jicio. Repello. Fattidio. Rccufo.
SubRavtica. Subflantiva.
Remiffao. Panguor. Defidia. Deftitutio. Dtreliftia, Con*
Torpor, Stupor. Inertia, Igna- temptio. Dcfpicientia. Abnu-
via. tus.

Digitized by Googl(
 '
43S C 77 ) Si*
Pigros. Dc ferit,
via. Socordia. Vsecordia, Segni- tus. Duritia. Faftidium,
lies. Pigritia, incuria Negli-
gentia. Nequitia Fuga laboris, Neglrgentia. Indi-
ligentia. Declinatio laboris. Otiutn. Vacatio. CefTa*
tio. Remilfio. Torpor. VUIlitits. Lentitudo
Frigus.
Adjedtva. Arijtfttvn.
Piger. Segnis. Languetis. Remotus, Disjun£tns. Alie-
Languidus. Tardus. Debilita- nus\
Abhorrens. Incurius»
tus. Mollis Enervatus. Reinu. Morofus. Averfus. Alienatus,
fus, Fradtus. Delicatus. Len» Iuimicus. Durus. Afper. In*
tus EfFaeminatus. Frigidus, exorabilis. Inexpugnabilis. In»
Tener. Incurius. Incuriofus, -clemens. immitis. Advcrfus»
Iners. Somniculofus. Refes.De- Faltidiofus.
fes. Negligcns, Vatcors. Socors,

N. XXL
Virrationes [enteriti* fupraclittrt i
prafenti verborum fytva conjlruBa .
IT rebus ipfe tuis operam dederis ita i Deo /a* ,

vaberis.
Munere fuo rite fungentibus opitulatur Z<x\\xva t
Student fu peri, fuimet ftudiofis.
Studium adbibenti dii adminiculantur. Dum ab aBiont
non defiftas, omnia pro te agent ftiperi.
Fac ipfe opus & auxilia ccelcftia ne defpera,
,

Tibimet eur* efto, & fuffragabuntur bonidif.

Qui ojjicio non defuerit, in codituro tutela degit,
Quamdiu partes tuas impleveris, fubvenient labofati»
ti caelites.
Orna provinciam tuam pro viribus, & fuppttias de coe*
lo cxpe&a.
Mortalium contenti labores prae thure conciliant iro*
mortales.
Nullum negotium aut tum defugienti Divi caepta fortu «*
nabunt ,
Summo
 . .

Mf(78)IW*
Summa foUicitudine res adminiftrato tuas, aderunt
opitulatores divi.
Hominum diligentiam adjutores dii /ujfiulciunt
Cogitationes omnes ad fe fervandum conferenti ,
fupe-
rum favor praefto cft.
Fruftra de fuperis confidit, qui laboris molefiiam de *
vitat.
Si rerum tuarum omni contemione fatagis, efficacitatem
fuppeditabit coelum.
Nitere quantum potes, onus levabunt coelites.
pro fe agentium cuftodiam Dii fufeipiunt.
Figiliat
Sudore magis quam viCtimis cazlcRiaprafidi4 compa-
rantur.
Laborandi ajpduitas coeli favores provocat
Hominum fedulitatem ultro confequuntur de coslo ad-
minicula.
Ne ab /*#4 f«»eabftiteris, lacertos firmabit Hercules.
A quo deorum vi&oriarti petes.fi certamen timidus dc«
fugias ?

In omnem dimicationem paratos facilisMars tutatur.

Strenue pugnam ineuntium Mars ipfe comi litoue agit.
Laborandi perfeverantiam laeto fuccefju coronantDivi.
Fautores habebo Deos, Ii nibil induftriae ipfe praeter-
mifero.
In curriculo contende pro viribus, vires nervosque fir-
mabit Deus.
Ne laftere in fiadio , nec aliter hravium confequere.
Certum ad Deos perfugium habet, qui fibimet in difer i-
mine confulit.
Conflantia in caeptis Deum adjutorem habet.
Impigri navarchi folerti* Neptunus ipfe portum pras-
parat.
Manu te ingenioque juva , tum fcilicet Herculem voca.
Operofo precatori Goelcftia adjumenta certa funt.
Studiofo homini fumma cft quidvis k Deo impetrandi
fiducia. < Afluofo

Digitized by Googld
 -m ( 79 ) .

ABuofo homini certum eft ia omni cafu ad Deorum al«

tana afylum.
Sui turiojus curae eft Jovi,
Accuratum officii cufodem fumma benevolentia comj
plebuntur divi omnes.
Laboriofo oratori Geres ipfa alimenta praebet pa • &
bula.
flcgotto/orumli ominum conatibus nunquam fe Mer* >

curius fubtrabit.
Diligens cfto ,
nec quod a te £eri poflit praetermitto
quidquam ;
tum altaria obi.
Pervigili lucubrator ! propitia adeft Minerva.
AJJidutsipbDWpraJident. <

O mdSMupiurit coslites folerti rerum fuarum curatori.

Sedulus rem tuam exequere, caetcra Jovi permitte.
Studentis &
pugnacis bominis fubfidiariifuntcceVxtos,
Fovet coelum homines induflrios,
Sohcite pro fe elaborantibus in parato eft Divorum
gratia .
Contende primum ,tum ad calefies confugito.
Operam dato, venient in partem operis numina.
tfitere in tempeftatem, admovebit Ncptunu*.
Enitent es in ardua dii fufinent.
Curanti res Tuas, vires e coelo venient.
Conantes Divina auxilia [ujfulciunt.
Obniti malis &
oblutlari omni diligentia, validiflimum
eft precum genus.
Tute connirere, ut fulcrum Diifub')iciant.
]n eorum vota facile eft Numen qui res ipfi fuas admi*
niftrant fedulo.
Homo fuis rebus fludens naviter, Deorum ftudtum eft*
Tentay audentibus afpirat fecunda fortuna.
Tibi profpice, nihil non experire, favent folertibus Coe#
leftes.
Age molire quod tuum eft, fpondeo te fuperis in
v
umoribus iote, Io
I

Digitized by Google
 «I ( 8o ) I»
In opus incumbenti, benigni QccW provident.
Fortiter pugnanti numini volentia fiobveniunt.
Sfrwe mosnia.tibieonfulc, fecuritatemd ii praeftabunt*
Machinare omni contentione, firmamentum de caelo
fpera.
Pro aris focis impigre dimicant ts fere voti damnantur*
Temet propugna, & auxiliarios fecifii Dios.
Legitime certantibus fuperi robur adaugent.
Si perfun&orie res tuas traftes , cave opitulationem i
coelo expeftes.
Res fuas ftrenuegerfre, confidentiam in fuperos parit.
Aggredere fidenter , netibidecfto, efficiendi vim haud
uemgabunt coelites.
Confligito , nec cede malis, nec de tuitione fupettpn de-
i pera.
Omnivi decertantibus certa I coeleflibus fubfidia afflu-
unt.
Sudando, \6qat in partem omnem verfando, Caeli opem
conciliabis.
Inquirito vias omnes, qua exeas : exitum 3 calamitate
pandet aliquis Deorum.
Impigre operantibus Deos cooperari non piget.
Facientibus quod oportet , facultatem fuppeditat Nu-
men.
Vin» fublevari a Deo, ipfe tibi Deus efto.
NegotioG bominis tutor Deuseft.
Si tui nulla fellicitudine tangeris, qua fronte Deos foli.
citas 1 <

Laborem vitanti nullum & onus, fulcimentum praebe*

bunt Dii.
Quamdiu pro te pervigilat, \n fu perum cuflodid agis*
Dormire tibi precanti Deos ne mirere.
Inflare alacriter, luflinebit te Goelefte auxilium.
0 bluFtare malis, ac fomenta divinitus reperies*
Qui in labore per/everat, tuto Diis fidit.
Alia-

k
 ) .

W C 8t )
Atldtirii nec repulfkm metue.
w-
Complicatis manibus orare fuperos, ridiculum»
Impenetrabile caelum cft » languidi ac vucordis homb'
nis precibus»
Simul ad rem, fimul ad vota Vertitor.
Aras omnes nequidquam obit officii ntglcHor.
Au aequum eft,iis adefle Jovem, qui fibimet defunt \
An fuperis partes, quas negligis, demandabis t
tjueis labor odio efl > huic nemo propitia fperet Mu*
mina.
Otiolorum hominum fletu ac ploratu nihil moventufi
Dii.
Precando nihil agit» qui nihil agit»
Dormienti quis Deus vigilabit I
Quis credat hominem fui int urium curae fore Caelitibus)
Incailum ad templorum limina confugiunt >
qui labo»
rem defugiunt.
0* precibus fit efficacitas» fac quod potes.
Tende ad aflra manus, fed callofas.
&
Ad preces ignavorum ploratus» obfarduSteCdelefle*»
Pro ignavia adjutoribus haberi» vel minorum gentium
Deos dedecet
Cupis ut in tui inertis hominis penium (bccedant fu*
peri
Pigrihominis & calamitofi non homines miferet» nee
Deos» ,

MitiffimiDiiad inertium Vota duri funt >$c inexorabiles*

Non funt Dii nisi pro hominibus, qui fe homines» hoC
eft ad laborem natos meminfere.
Nervos ad opes, manus ad ctfelum tolle»
Pauci fuere, queis fopitis urbes in retia egiflet fortuna»
Supplex idem & otiofus, repulfam mendicat & Diis»
, Non deflituftre h fu peri», nifi ipfe te dereliqueris.
Fruftrafupefum opem implorat CelTator , fi
vel heca*
Jombcn voveat»
f Kon

#
Digitized by Google
 •Ssfc ( 82 ) t&*
Non eflet boneflum immortalibus, hominum dcftdiim
fuis opibus alere.
Merito rejicitur a Diis rerum Tuarum ador negligens.
Nec otium probatur fuperis, nec otioforum vota.
Erras 6 piger, qui torporis tui advocatum fperas Jove,
Cum nullam quietis partem tibi concelTcris, tum de.
muminfuperum auxilio acquiefce.
Ni tu vacaveris, haud dubie tibi vacabit Jupiter.
Ad fomnicuiofi preces, coeleftes indormiunt.
De homine fui oblito, nihil meminere fuperi.
Nili ipfe manus admoves, thus incalfum & vi&imas ef-
fundis.
Defidendo ,
fuperosque deprecando utrinquo a&utn
agis.
Male feriati hominis calamitatem nullae obteftationes
averruncabunt.
Ecqui bonos fuperos fperet, qui (ibi nequam eft ?
Languor orantis ac remiliio, fuperos immifericordes
facit.
Si labori parcis, parce lachrymis, votis^ue.
Si otiohebefeas & languore , nullo clamore Deos cx-
citabis.
Ne nubes quidem penetrant deGdiofi hominis vota.
Somno fo dedere & in fuperos transferre negotium
, »

prope impium eft.

Negligentia obtorpefeere , &

Jovem invocare non nifi
ftultorum eft.
Si tute procaftinas, ne mirere tergiverfari DEOS.
Ut tute erisad laborem , itafnperos in vota promptos
habebis aut lentiores.
Agito quod tuum eft, fuis partibus non deerit coelum.
Deorum auxilium ejurat, qui i labore fe removet.
Injuria coeli duritiam incufat mollis homo operis &
fugitans. • •
\ »

tf XXII.

Digitized by C&Ogle
 f

•133 C ) g?*
IV. XXII.
Paradigma aliud infententia: Quae-
vis fere fententia multis modis variari
poteft i prAter Synonimiam , Enallagen , &
VEquivalentiam, etiam per Periphrafim
Metaphoram variata.
QUart. Quaevis. syn, quilibet, omnis, quicun^ue, nui*
lus non, univerfus, quis omnium non?
Qu. Sententia. $yn, Didum, oratio, fermo, fenten.
tia. Qu. Multis. Syn. Multiplex. Qu. Multiplex. Syn.
Varius copiofus. Qu. Varius. Difiimilit, difpar, diver-
fus,diftan9, commutabilis. Varietate diftiudus ,
multi-
formis. Qu, DiJJimilis , cum aliquo diflimiiitudinem
habens. Qu. Diftar, Difparilis. Qu. Diverfus. Disjun.
dus, contrarius, totus fere alius. EnaU.D iverfita 5 . Qu,
Commutabilis . Mutabilis. Qu, Multiformis. Qu. Modk.
Ratio. Qu. Variari. Syn. Diftinguo varietatem facio ,
muto. Enall. Varietas, Syn. Diffimilitudo , difparitas,
mutatio, mobilitas. Qu, Di flinguo Enall. Diftindio.
Syn. Difcrimcn. Qu. Muto, Syn. Immuto, permuto,
commuto, verto, inverto. Enall, Mutatio. Syn. Per.
mutatio, converfio. Item mutabilis, mutabilitas. Qu.
Commuto. Enall. Commutatio, coraytabills. Qu. Verto.
Syn. FJcdo. Qu. Inverto. Enall. invcrOo. Qu. Fletio.
Syn. Infle&o, torqueo, contorqueo , detorqueo verfo,
Enall. Flexibilis, flexio. Syn. Anfradus,conv6rfio, fle-
xus. Item flexuofus. Syn. Tortuofus. Qu. Torqueo
%
contorqueo. Enall. Contortio, contortus, contorte, tor-
tus. Qj±- Trafto. Syn. Ex.plico. Enall. Tradabilis, trada-
tio, Syn. Explicatio, Qu. Explico. Syn. Expono, difle.
ro, dico, verbis re,m ampledor, in medio pono. EnaU.
Explicatio, explicatus, us, Qu. Expono. Exprimo, edif-
f a fero*

Digitized by Google
 ) » •

» * r

c 84
gu. Differo. Difputo, gu. Ex»
ftro. Enati. Expolitio,
primo. Oratione coroplc&or, effingo, gu. Profero.
Promo, gu, Diftuto. Enati. Difputatio.
Verba, Diftinguo, muto , immoto, commoto, per-
moto, verto, inverto, flc&o, infle&o, torqueo, contor-
queo, detorqueo, verfo, trado, explico, expono, dico,
diflero, exprimo, profero, effero, promo, difputo, ora-
tione eompledor, effingo.
Subftantiva. Varietas, diffinito , difparitas , muta-
tio, mobilitas, dlfcrimen,commutatio, converfio, mo-
tabilius, flexio, flexus, anfradus, contortio, tradado,
explicatio, difputatio.
Adjettiva. Varius, mobilis, diftiodus, motabilis,
comotabilis, contortus, flexibilis, flexuofus , tortuofus,
tradabilis.
iEq invalentia.
fententia iisdem verbis eft alligdt *
Jtfttlld

gu, Alligo. Obftringo , ligo , devincio, conftringo.

gu. Obftringo, obligo, gu. Ligo, vincio, colligo, con-
ftringo. gu. Devincto. Vincio, gu. Conftringo. Ardo,
concludo, gu. Obligo. Enall. Obligatio. Syn. Autho-
ramentum, fervitus, vinculum, gu. Arffo. Enall. Ardus.
gu. Concludo , cogo, claudo, gu. Servitus , fervidum,
famulatus. EnaU, Servus, fervio. Syn. Defervio, fcrvi-
tutem fervio.
Verba. Alligo, obftringo ligo, devincio ,
vincio, ar.
ao, concludo, includo, obligo, cogo, claudo, fervio,
'
defervio, fervitutem fervio.
Subftantiva. Obligatio , autboramentum , fervitus,
fervidum, famulatus, vinculum, fervus, ciauftrum-
Adjcttiva. Ardus, inclufus.
Circumfcriptio feu Peri phra fis.
Latina lingua valde copio/a eft.
gu. Latmus, Romanus. Enall, Roma, ladum. gu.
Lin

v Digitized by Google 1
 .

«I C 85 )
«*'
lingua, idioma. Sermo. Qu. valde. Admodum , mi.'
runi vel majorem in modum, egregie, non medio,
eriter, perquam ,fan£ quam, impense, inprimis. Qu.
Gopiofa. Abundans, uber, dives. Enall Copiose, copia.
.

Syn. Abundantia, ubertas, facultas. Qu. Abundaris. Af-

» fluens, circumfluens. Enall. Abundo. Qu If^er.Foe- .

cundus, fertilis, ferax. Enall. Ubertas, uberrime. Qu.

Dives. Locuples, opulentus, Enall. Ditefco , divitiae.
Qu. Affluens. Refertus, Plenus. Enall. Affluo, affluen-
tia. Item, circumfluens, circumfluo, Qu. Abundo. Re-
dundo, fum Dives. Enall. Abunde. Qu- Facundus.
Enall. Facunditas. Qu. Fertilis Opimus. Enall. Fer-
tilitas. Qu. Locuples. Enall. Locupleto. Syn. Dito , di-
vitiis augeo. Qu. Opulentus, Enall, Opes
, opulentia.

Qu. Divitia , abundantia &c. Qu. Redundo. Supero,

fuperfluo. Enall. Redundantia. Syn Profluentia.
Verba, Abundo, ditefco, dito , affluo, Gircumfluo,
redundo, locupleto, augeo, fupero, fuperfluo.
Subftdntiva. Copia, abundantia, ubertas , diviti»,
affluentia, fecunditas, fertilitas , opulentia , redundan-
tia, profluentia.
Adjefliva, Copiofa, abundans, uber, dives, affluens,
circumfluens, fecundus, fertilis, ferax, locuples , opu-
lentus, redundans.

Circumfcriptionis aequi valentia,

Latina linqua minime omnium e(l egens.
Quare. Egens. Indigens. Gui quaefito opus eft. Enall.
Egeo. Syn, Mihi opus eft. Indigeo. Item, egeftas. Syn.
Inopia, indigentia, mendicitas, domeftica difficultas,
paupertas. Q.^Indigeo, Q. Inopia. Q. Mendicitas. Enall,
Mendicus. Syn. Pauper. Q. Paupertas Tcouitas , an. .

gufliarei. Enall. Pauper. Syn. Inops, egenus, tenuis;

parvis opibus ac facultatibus, inanis. Exiliter. Jeju-
ne. Enall. Exilitas, syn. Jejunitas. Q. Exilitas.' Q.^«*
unitas. Enall. Jejunus. Syn. Aridus. Q. Aridus EnalL
/'
,

Aridius, '
f 3 Verba.

ed by Google
 . . . ,

•sas ( 86 3 fi*
'
Verbi- Egeo, indigeo, quaefito opus eft , neceflarium
cft, dellituor, deficio.
Subjlantivd, Inopia, indigentia, egeftas, paupertas,
tenuitas, mendicus, exilitas, exiguitas, anguftia rei, dif-
ficultas, mendicitas, jejunitas, ariditas.
Adjelhva. Pauper , tenuis , exilis , auguftus ar&us, ,

inops, egenus, inanis parvis opibus, exiquus, jejunus

aridus.

.
Metaphora.
Quavis fent entia ditis O' aliis verborum coloribus
fingi potefl .
Qu. Color, pigmentum, fucus, fpecies. Enall. Colo,
to. Syn .Colorem indneo. Q.. Pingo Pi&ura exprimo,
expingo. Enall. Pi&ura,pi&or pi&us.pigmcntaro. Syn.
Fucus, ornatos. Qs Ornatus. Lux verborum , flosora-
tionis. Enall. Ornamentum, Syn. Honor, dignitas, in*
figne lumen. Enall Orno. Syn. Exorno, illufiro , illo*
mino decoro ornatum affero
, , , ornamenta congero,
collocupleto, infiruo» Item , Ornatus. Syn Politus ,
luculentus, excultus, comptus, expolitus, nitens, ela-
boratus. Q^llltiflrt, colluftro. Enall. Illuftris illuftra-
tio. Q. Desoro G oho ne fio. Enall. Decus. Syn. Honc-
fiamentum,&c.
Verba. Pingo, expingo, pi&ura exprimo, coloro, fi*
guro, colorem induco, orno , exorno, illufiro, illo mi-
no, ornatum affero, ornamenta congero, decoro » coi*
locupleto, infiruo, colluftro, expolio, cohonefto.
,
Subjlantivd. Piftura, pi&or, pigmentum, fucus, or-
natus, lux verborum , flos orationis , honor , dignitas
lumen, infigne, ornamentum, decus,
Adjeftiva. Pi&us , coloratus , politus , luculentus ,
excultus, comptus, expolitus , nitens , elaboratus, iliu-
ftris.

Meta-

Digitized by GoO 1
 •K3 c 87 ) m- ,

Metaphora alia.
fuavis jententia alio eyr alio verborum habitu
ve(hri poteft,
qu. Habitus, forma, figura. Q. forma. N«tio,chara-
&er. Enall. Formo. Syn. Figuro, fingo, effingo. Itera
formofus, Enall. Formofit^s. Sy». Pulchritudo. Item,
formula. Q. Figura. Enall, Figuratus, effiguro. Q.
Fingo. Informo, adorno, adumbro. Enall. Figmentum.
Informo, conformo. Enall. Conformatio. Syn. In-
formatio. QfVeftio. Enall. Vcftitus, vcftimentum,&c.
Verba. Formo, figuro, fingo , effingo, effiguro, in.
formo, adorno, adumbro, conformo,
Subftantiva. Habitus, forma, figura , notio, cbara-
der, formula, formofitas. pulchritudo, figura, figmen,
tum, conformatio, informatio.
Synonimia & Enallage.
Quavis fere fententia multis modis variari potefl.
Sententiam quamvis multimodis facile variaveris.
Varietatem maximam fententiae prope omnes admit.
tunt. Multo diferimine orationem quamcunque di -
fiinguere eft. Sententiolam omnem multiplici ver-
borum contortione , fi artem tenes , tra&abis. Innu-
meris modis di&um idem converti poteft. Mira eft
in varias loquendi formulas fententias cujusvis mobili -
tas. Incredibilem verborum mutationem invariata
eadem fententia recipit. Diverfiffimos in modulos
di&ionem unam periti verfare Didium idem
variari poteft toties, utcommutatum 1 fe at^ue aliud
videri poffit. Infinitas verborum permutationes ea-
dem oratio fubire poteft, Superi! in quot modulos
& bonis latinis di&iunculauna flelhtur ? fententi* fin-
gulae in plurimas formas faciles funt &
flexibiles. Plu-
rimis flexionibus fententiam quamvis permutaverist
Infinities di&um idem do&i homines vertunt. In
f 4 ~ quo»

Digitized by Google
 .

-m ( 8* ) 8*
quot flexus fententia una a do&o homine torquetur !
conflaret utinam juvenibus, quantum ars valeat, ad fer.
monem quemvis aliter aeque aliter verbis ejfingcn -
dum. Nihil hominis oratione commutabilius, ita mul-
tipliciler & varie contorqueri fe finit. In maxima ver-
borum diffimil tudinc nihil tamen de fententia immu-
tatur. omnium oratio eft, quam
Quae in diverfosco»

quendi modos detorquere non liceat i arti* hoc bene-

ficium eft, rem eandem diver/ijftmis formulis comple-

cti. Novis itentidem verbis de re eadem eruditi di*
flutare folent. Idem fermo aliter atqui aliter expli-
cari poteft. Rem faspi eandem dicimus , verbis inter
fe plurimum diffidentibus. Imperitus es fane, ni fi
magni verborum varietate in eodem argumento diu
commorari p offis. Si una de re differes pluribus, ca-
ve eidem verborum crambe utaris. Eftns aliqua co-
gitatio, quae uni folum formula exprimi fe patiatur)
Minima fententiola multimodis tranabitis eft. Expe-
ditius nihil, quam animi fenfa quaelibet aliter at^ue ali-
ter efferre. Inops nimium eft, qui nifi und verbum
fono rem unam explicari non pofie exiftimat. Ean-
dem fententiam in maxima verborum diferepantia
Ijullci negotid retinueris. Longior de eodem argu-
mento diftutati» multiplici verborum inverfione tra*
lianda eft, Erit eadem oratio ctfi multi verborum
,

diverfitate contorta, &c.

iEquivalentia.
Nulla fententia iisdem verbis tft alligata
Libera eft oratio, nec certis ullis verborum limiti-
bus intlufa. Oratio nulla eft, quae arftis pauculorum
verborum vinculis ligetur. Non Gc in anguftum co-
giturRomae lingua ut una oratio uni verborum fors
,

mula circumfcribatur. Sententia nulla iisdem verbis

tonftringitur, Probrofa foret fervitus , fi oratio ad
ceru du&taxat verba arti ari fe pateretur. Certis
ver*
 ,

-t^S C 89 )
verborum carccribus nemo latinus devinciri fe finit.
Amplior Remae lingua eft, quam ut lententia ulla uni
alicui verborum modulo objlnngatur, Nulla lenten-
tia anguftis verborum terminis definitur. Definito
verborum dimenfo oratio nulla obligatur. \

Periphrafis cum lua Sy nonimia & Enallage,

Latina lingua valde e(l copiofa.

Da, fi potes, linguam, cui copia major fuppetat. No

graca quidem Romana abundanriore&. Jnfigni uber*
tate latinum idioma gloriatur. Ut aerarii quondam
apibus, fic linguae copi^lomani hodiedum gentes om- .

nes luperant. Quam mihi gentem dabis quae perindo,

copiose loquatur 1qua in lingua tantam verborum fer-

tilitatem offendat } Non abundat verbis folum Latium
fed propemodum redundat. Putem agrum feracio-
rem nullum quim bunc antiqui latii. Nefcio Caefa-
,

ribus argenti, an Tullio orationis divitia fuerint majo-

res. Vena ubtrrimahxxnns ferino fluit. Graecae o/>«-
lentiam aequat vel antecellit latina. Quam facundus
fit Romanu» fermo, experiundodifees. Tam locuples
eft eruditorum hoc idioma , ut augeri nec poftit, nec
debeat. Inexhaufla quidam verborum abundantia -

JLatium circumfluit. Si ditiorem proferre noveris, per

xne quidem latinam afpernaberis Paulum exercitato la-
tino verba etiam Jitperant . Laetiffima quaedam pro-
fluentia verborum Romani fermonis perito qudvis in
argumetud deefle nequit. De verborum fterilitatt
non nifi ignavus &
in latio hofpes queri poteft. Lin-
guis quantumetinque fertiliflimis fertilior latina eft.
Qui ftudium adhibuere , fuperfiuere etiam fibi verba
fensSrc,&c.&c.
jEquivalentia Periphrafis,
Latina lingua minime omnium eft egena.
Parvis nimium opibus eft, qui lingua tam divite te -
f$ nuite y

Digitized by Google
 -

C 9° ) I»
nuiter jejunfque fcribit. Capia citius, quam impia Ia»
tini laborant. Infcitiam fuam, quam linquae egeftatem
melius incufarent ju vcnes. In Romana paiaeUra pro-
be verfatus verborum inops efle non poteft. Si per
aetatem nondum rerum do&us elTe potes, at ne verbo*
lum faltem difficultate labores, laborandum eft. An-
paupertate
gufta penu eft, qui in latio cum verborum
confligatur. Sponte fe offerunt verba ; quaefito vix
opus eft. Ad Romanam linguam pleraeque exiles fere
funt &
mendica. Miferet me juvenum, cum verbis fe
deficifcribentfts lamentantur. Nec jejuna profefto
eft, nec arida Romae lingua. Ante Tyberis aquis, quam
Verborum flumine Latium labVabit, Latinum feripto-
xem, G rem tenet, verba de/lituert non poliunt. Ne-
mo fanus latinae linguae exilitatem unquam objecerit.

Quem nec ingenium, nec induftria dejlituerit ,

verba
deftituent nunquam.
N
Metaphora.
Quavis fententia variis verborum coloribus ping 1 poteft*
Aliter at^ue aliter colorari poteft eadem lententia.

Novis femper verborum ornamentis diftum idem illi*

minandum eft. Eidem orationi alii aliique colores in-

duci queunt. Cum eandem orationem nova fem per
verborum luee illuflrare didiceris, difertus eris. Alia *
int6rque fediverfa ornamenta in idem di&uro conge-
rimus experti. Fidem fuperat , quam multiplici va-
rioqu cjlore verbulorum exornari idem fermo queat»
Tentando difees, quam fine negotio idem diftum mul-
tipliciverborum ornatu cohonefletur. llluftrior fem-
per ac nitidior eadem lententia reddi poteft. E no va
verborum dignitate luculentiot us^ue exiftet oratio.
Qui artem callent politiorem us^ue comptioremqu*
,
orationem elaborant. Idem ferroo aliis at^ue alus
i figmentis adornatus*feipfo videbitur pulchrior. Unam
lentendam novd expolitam decore ftlendidiortm «
ipsa
 *

•§33 (90
ipsa ac prope novam reddideris. Aliter alitlrqns
fingit fingique Termo idem poteft. Aliis alifsque ver-
borum infignibus eandem fcntentiam decorare» elo.
Ruentium eft. &c.

Paradigma III.
In Themate admodum ftcrili. <

Hac charta eft valde alba.

Periphrafis abeffcchs . Suo candore octilos dele.
&at. i. Ad feribendum invitat.
Metaphora , Cujus non oculos hae nives perflrln-
gant ?

Comparatio. Vernis floribus candidior cft. Cygno*

fum candorem fuperat,
aE^toipolentia : Haec charta minime eft atra.

Synonimia cum Enallage.

Chart hac
i, e(l valde alba.
i Nihil hic charta candidius. Quanta non elegantia ex-
> albefcit! quid hujus ventitate chartae jucundius ? co-
i
Ior qui poteft effe fynceriflimus , ineft in hac membra-
na. In papyro venuftiore nondum calamum duxi. Ni.
hil vidi purius hac charta, nihil nitidius. jEque ve.
nufta membranula nondum fob oculos venit meos.
1
Quid candidum,nili haec charta eft ? Quis integellam
eft
i
.hanc & nitidam lini filiam non exofculetur ) Uticam
i
-fs.qui in charta reTplen det candor, in hominum mori-
.busenitefceretl Mundiorem hac papyro fruftra requi-
ras. Tam bellae tabulas Venus ipfa fuum nomen in-
feribat. Nitidiorem hac diphtera, vereor ut invenias,
.Quid hoc matrocollocaftius, concinnum magis, <Xr po-
litum ?, Superi , qua fe venuftate effert haec charta :

Quis in tam candidula tabula non lubensferibat ? Mac-

rocollum boc miri puritate nitefeit. lncorruptd hdc
candore nihil caftlgatius. Mirus in hac papyro can-
dor

Dig Google
I
 . 431 ( 9* J Rs*
dor renidet. Incorrupti integorrimfque hominis Grui-
)em hanc chartam dicas. v
*
Pcriphrafis cum Enallage &
Synonimia.
ut oculos deletiAt hujus nittr membrana !
Intuentes mirum in modum recreat haec chartae pu-
ritas. Non ufom modo , fed delegationem etiam
fcriptori praebet. Afpe&um fane, quam exhilarat talis
candor. Lumina intueutium multa voluptate per-
fundit rara haecmembranae mundities. Tenentur fu-
fpcnfi,contuentium oculi a tanta luce. Nulla viven
di fatietas obrepferit hanc munditiem contemplanti*
Tenetor jucunde hoc candore oculus. Non manus fo-
lum jucunde in hoc aequor excurrit , fed oculus fimul
hac* tanta coloris jucunditate pafcitur. Affigi fentias
oculos ad papyri hujus candorem, cum femcl infpexe-
*is* Diutius infpice, amplius placebit haec charta.

Pcriphrafis fecunda.
Hic papir i c undor ad Jcrtbtndum invitat.
Quis non hic litteras imprimere geftiat? Tabellarii
manum provocat haec macrocolli gratia. Non in alia
charta nigellaeOadmi filiae pulchrius exfplendcant.Sub.
eft in hac chartae veauftate quaedam ad fcribendum
provocatio. VIJ pigrum fcriptorem hic tabulae decot
trahat. Velut blanditias quasdam admovet hic char*
taecoler, quis talem membranam litteris inarare nolitl
Sola hic chartae forma ad fcriptionc excitari me fentfo.
Scribendi quidem taedium , in fa ac charta oboriri nbn
poteft. Eftfua qudque chartae forma, qui utile leocini-
uro faciat. Aucupari fcriptoris manum dica9, tantum
illicii habet. Nitidiffimaa membranulae gratia prope-
.

modum in amoribus mihi eft. Nemo in aequore tam

bello fcribercdetrcftet. Manum , oculdsque fcripto-
ris allicit haec vcnuftati

Meta-
 V

•1W C 9J ) I» .
Metaphora cum fua Synonimia & Enallage.
Plane nivea eji hotc membrana .
Supra puras nives, nullo tum pede calcatas manu te
incedere credas. Nivalem candorem imitatur haec
charta. Si quid nivibus album eft magis , haec mem-

brana eft. Virginali fane candore gloriatur haec papyrus,

adeo intemerata eft. Ipfum ebur ad hunc candorem
Hvefcit, Papyrum hanc non c lino , fed recentium ni-
vium floccis concretam dixerit. Ninxit puto in hanc
chartam, tam alba eft.
Comparatio cum fua Synonimia & Enallage.
Verni arborum flores huic candori decedunt,
Incredibili nitore haec charta efflorefeit. Ne ver qui-
dem charta hac floridius ridet. Plane floret &
vernat haeo
papyrus. Lux quaedam candoris oculos ex hac mem-
brana everberat. In papyro fiorentiorc nondum feri-
pG. Ipfe primus arborum bonos minus candefeit. Ad
cygnorum colorem charta baze accedit. Cygneam
quandam venoftatem hic videas. Gharta utor gypfa»
•illima. Concretum lac te confcribere exiftimes. Plus-
quam laneus candor hanc papyrum commendat. Auft
laftca eft haec charta, aut lac ipfum livefcit.

iEquipollentia cum Synonimia & Enallage.

Nihil in hac chartU nigreris efl.
Ab omni labe remotiflima eft haec charta. Parte fui'
immundior eft. Quid in pulchella
nulla fquallet aut
hoc aequore lividum aut fquallidumt Nihil hic in ve.
nullum aut luridum. Coloris nobilitas minimi ple-
beiam hanc chartam probat. Ne umbri quidem macu-
lat ullius notatur charta haec. /Ethiops fiam, fi naevum
hic ullum detegas. Labeculam ullam fi hic reperent,
magnd talcnt6 redemero. Nihil in hic papyrd nodis,
nihil fuliginis. Qgis tam malignus, qui hujus innocen-
tiam membrana carbone notet. Ne fortuita quidem

Digitized by Google
 K3 C 9+ 3 8»
labecula huc irrepfit. Oculatus fit, oportet, qui for.
dis aliquid hic detegat. Quae lynx vel fufeipionem
aliquam naevi hic inveniat? nihil uspiam maculatum
aut foedum. Cave, puer, tantum candorem per incu.
riam uspiam commacules. Nihil hic, quod inquinet,
aut oculos offendat, &c.&c,

N. XXIII.
Indiculus Virtutum
C Aplentia, Capiens.
^ Sagacitas, fagax.
Docilius, docilis.
Lepor, lepidus,
lnduttria, induftrius.
Ingenuitas, ingenuus.
Concinnitas, importunitas.
Synceritas, fyncerus.
Simplicitas, fimpler.
Subtilitas, Cubtills.
Decorum, decorus.
Urbanitas, urbanus.
Circucnfpeftio , circumfpeftus.
Gravitas, gravis.
Juditia, juttos.
Prudentia, prudens.
Abftinentia, abdinens.
Affabilitas, affabilis.
Beneficentia, beneficus.
Benignitas, benignus.
Benevolentia, benevolus,
fortitudo, fortis.
Charitas, charus.
Caititas, cattus.
Condantia, condans.
Conti nentia , continens.
Comius, comis.
Manfuetudo, manfuetus.
Pietas, pios.
Diligentia, diligens.
So-
/
& Vitiorum.
Stultus, dultitla.
Stolidus, ttoliditas.
Stupidus, dupiditas.
Infulfus, infui (itas.
Ignavus, ignavia.
Rutticus, rutticitas^
Inconcinnus, importunitas.
Adutus, attutia.
Dolofus, dolus.
Fatuus, fatuitas.
Ineptus, ineptia.
Inurbanus, inurbanitas.
Temerarias, temeritas.
Levis, levitas.
In}udus, injuditia.
Imprudentia, imprudens.
Avarus, avaritia.
Morofus, morofitas.
Tenax, tenacitas,
invidus, invidia.
Malus, nequam, malitia.
Timidus, timiditas.
Inimicus, inimicitia.
Luxuria, luxuriofus.
Mutabilis, jmutabilitas.
Incontinens, incontinentia.
Arrogans, arrogantia, fadus.
Crudelis, crudelitas.
Impius, impietas.
Negligentia» negiigens.
Iners,

Digitized by Google
 •C41
Solertia, folers.
Spes,lperans.
Fidelitas', fidelis,
Generolkas, generofus,
Gratiis animus.
Modcftia, modcltus.
Moderatio, moderatus.
Humanitas, humanus.
.Innocentia morum, innocens,
Liberalitas, liberalis-
Mifericordia, mifericors.
Munditia, mundus.
Obedientia, obediens.
Patientia, patiens.
Pudicitia, pudicus.
Pudor, pudicus.
Puritas, purus.
Religio, Religiofus.
Sobrietas, fobrius.
Studioiitas, ftudiofus.
Taciturnitas, taciturnus.
Temptantia, temperans.
^OTE £A
( 9S ) f&l-
Iners, inertia.
Defperans, defperatio.
Perfidus, infideiitas.
Humilis, humilitas.
Ingratus.
Ambitiofui, ambitio.
Immoderatus, petulantia.
Inhumanus, inhumanitas,
Licentiofus, licentia.
Sordidus, prodigalitas.
Durus, feritas.
Vanus, vanitas.
Pervicax, contumaci».
Impatiens, impatientia,*
Impudicus, impudicitia,
Impudens, impudentia.
Impurus, impuritas.
Superlticiofus,fupc(iUtio.
Ebrius, gula.
Piger, torpor.
Garrulus, Scurrilitas.
Intemperans, intemperanti*.
v
V I ' I
?0\li
Digitized by Google
RSSTAURO dei LIERO ANTICO
Cav. G. DI GIAGOMO
PESGARA
Ho? Digitized by Google