You are on page 1of 12

”დადგით მესხეთში აკვნები, აღზარდეთ კვლავ რუსთაველი” გიორგი ლეონიძე

№4 (232)
აპრილი
2018 წელი
ფასი 40 თეთრი

გამოცემის მეოცე წელი ”LITERTURULI MESKHETI” ”ЛИТЕРАТУРУЛИ МЕСХЕТИ”

თანამედროვეთა თვალით დანახული


აბატი ხარისჭირაშვილი ჩომ შესწირა მათ უსკუდარში ამჟამინდელი მდგომარეობით იქ არსე- ლებიც მხარში ედგნენ თავიანთ წინამძღ-
ნატო ყრუაშვილი მიწაც და საცხოვრებელი სახ- ბობს საინტერსო მასალებით მდიდარი ვარს და მოიპოვებდნენ სახსრებს პატარა
ლებიც, რომელსაც ქართველე- ფონდ-არქივი. იგი დაარსებიდან დღემ- ეკლესიისა და მცირე საცხოვრებლის
პეტრე ხარისჭირაშვილის დამსახუ- ბი 1910 წლამდე ფლობდნენ. დე კვლავ რჩება ქართული კულტურის ასაშენებლად. მოგვიანებით სავანის წი-
რება ქართველი ერის წინაშე განუზომე- „ქართველ მამათა საზოგადო- ერთ-ერთ მნიშვნელოვან კერად. ყოვე- ნამძღვარი პიო ბალიძე სანდრო სააკაშ-
ლია. ის იმ ადამიანთა რიცხვს ეკუთვნის, ებას სკოლა და ეკლესია ჰქონდა ლივე ზემოთქმულისა, დღევანდელი გა- ვილისადმი გაგზავნილ მოხსენებაში წერ-
რომლებმაც მთელი თავიანთი შეგნებუ- აგრეთვე პერას უბანში – პაპასკ- დასახედიდან, კიდევ უფრო მეტი ინტე- და: „მამა პეტრე იმთავითვე თავმდაბალი
ლი ცხოვრება უცხოეთის ცის ქვეშ გა- ვეპრში (ფაფაზქოფრუში), ეკ- რესი ჩნდება პეტრე ხარისჭირაშვილის იყო, რო არ თაკილობდა მათხოვრობას.
ატარეს არა მხოლოდ საკუთარი თავის, ლესია-მონასტერი და ქართული პიროვნებისა და მისი მოღვაწეობის ღმერთმაც აკურთხა მისი კეთილი გან-
არამედ სამშობლოს კეთილდღეობისთ- სტამბა დააარსა სამხრეთ საფ- შესახებ, მას შემდეგ, როდესაც მის თა- ზრახვა. მალე ნაჩუქარ მიწაზე პატარა
ვის. ამიტომაც არის, რომ დღესაც მისი რანგეთში – ქალაქ მონთობანში, ნამედროვეთა, მოწაფეთა, ასევე მოწა- ეკლესია გაიშენა, მას გვერდით მიადგა
სახელი ასოცირდება ღირსეულ მამუ- დედათა მონასტერი და სკოლა ფეთა მოწაფეების მოგონებებს ვეცნო- მცირე საცხოვრებელი ბინა. მოდით მო-
ლიშვილობასთან. თავისი დამსახურების არსებობდა სტამბოლის ახლოს ბით, კერძოდ, საყურადღებო ფაქტებს ვისმინოთ მისი ნათქვამი: „დილით სათ-
წილ კი ქართველმა ერმა მრავალგზის – დარდანელში. პეტრე ხარის- გვაწვდიან ივანე გვარამაძე, ალფონს ხოვრათ გავდიოდი, საღამოთი მუშებს
მიაგო პატივი. ჭირაშვილის მიერ დაარსებულ ხითარიშვილი და პიო ბალიძე. გავსწორებოდიო.” აი, რა წვალებით ჩვენ-
პეტრე ხარისჭირაშვილს ცხოვრე- ქართველ კათოლიკეთა ეკლე- პეტრე ხარისჭირაშვილისა და ივა- მა მოძღვარმა მოახერხა საკუთარი ბი-
ბა-მოღვაწეობა ურთულეს პერიოდში სიებში წირვა-ლოცვა და ქადა- ნე გვარამაძის – მასწავლებლისა და ნის შეძენა, რომელმაც წელში გამართა.”
– რუსიფიკატორული ხელისუფლების გება ქართულად სრულდებოდა, მოსწავლის, ურთიერთობას საფუძვე- (ს.ქ.კ.ს.მ., 2009).
პერიოდში მოუხდა. ეს პერიოდი განსა- ხოლო ეკლესიებთან არსებულ ლი ჩაეყარა XIX საუკუნის 50-იან წლებ- ივანე გვარამაძე, მასწავლებლის
კუთრებით გაუსაძლისი იყო ქართველ სკოლებში დიდი ყურადღება ექცე- ში. მას შემდეგ, რაც სწავლა დაასრულა მსგავსად, დილიდან საღამომდე, სტამ-
კათოლიკეთათვის. XIX საუკუნის II ნა- ოდა ქართული ენის სწავლებას”. რაბათის სამრევლო სკოლაში და 1854 ბოლის ქუჩებში, გულზე დაკიდებული
ხევარში საქართველოში და, განსაკუთ- (შ. ფუტკარაძე, ქართული კულ- წლიდან მიემგზავრება კონსტანტინო- წარწერით – „დამეხმარე”, მათხოვრობ-
რებით, სამცხე-ჯავახეთში ქართველ ტურის კერა სტამბოლში, გვ. 57, პოლში. მათი ურთიერთობა და თანამ- და და მოიძევდა ეკლესიის ასაშენებელ
კათოლიკეთა მდგომარეობა გაუარეს- 2002) შრომლობა გაგრძელდა სიცოცხლის სახსარს. ივანე გვარამაძეს მალე მო-
და. სომხურმა კათოლიკურმა ეკლესიამ შეიძლება ითქვას, რომ ბოლომდე. უწია კონსტანტინეპოლის დატოვება.
გააძლიერა უსაფუძვლო ცილისწამება პეტრე ხარისჭირაშვილმა სტამ- „პეტრე ხარისჭირაშვილი, როდე- ვფიქრობთ ეს შემთხვევით არ უნდა
ისტორიულად ქართველ კათოლიკეთა ბოლის ფერიქოის ქართველ კა- საც საზღვარგარეთ გაემგზავრა, მხო- მომხდარიყო. თუ გავითვალისწინებთ
არარსებობის შესახებ. რუსეთის მთავ- თოლიკე მამათა სავანის სახით ლოდ ერთადერთი მოწაფე – ალფონს სამშობლოში დაბრუნების შემდგომ
რობამ 1845 წლის დამდეგს საბოლოოდ შექმნა ქართული კულტურის, ხითარიშვილი წაიყვანა. შემდეგ მათ შე- მის აქტიურ საზოგადოებრივ მოღვაწე-
გააძევა საქართველოში მყოფი მისიონე- მეცნიერებისა და ქრისტიანული უერთდნენ სხვა მოწაფენიც: ნებიერიძე, ობას და სავანესთან თანამშრომლობას,
რები. ქართველი კათოლიკე მრევლი ეკლესიის მძლავრი კერა, რო- ივანე გვარამაძე და სტეფანე გიორგაძე ადვილად საფიქრებელია, რომ მისი
მღვდლების გარეშე დარჩა. ამ დროიდან მელსაც 1890 წლამდე თვითონ ახალციხელები” (გაზეთი „იმერეთი”, მშობლიურ კუთხეში დაბრუნება მამა
მათ ისტორიაში დაიწყო ახალი, კათო- ხელმძღვანელობდა. მისი გარ- 1914: N101). ივანე გვარამაძე და მოხ- პეტრესთან შეთანხმებითა და წინასწარ
ლიკობისთვის – ქართველობისთვის დაცვალების შემდეგ 1979 წლამ- სენიებული პირები, იმავდროულად, განჭვრეტით უნდა მომხდარიყო. ივანე
ბრძოლის პერიოდი. რადგან, რომსა და დე სავანეს მართავდნენ მამათა მონასტრის პირველი მღვდლებია. ამას- გვარამაძის მემკვიდრეობის გაცნობა
რუსეთს შორის დადებული ხელშეკრუ- მიერ არჩეული წინამძღვრები. თანავე, ისინი იყვნენ ადამიანები, რომ- საშუალებას გვაძლევს დავინახოთ, რომ
ლების საფუძველზე საქართველოს ყვე- სწორედ სტამბოლიდან დაბრუნების
ლა კათოლიკე, როგორც ლათინური, ისე შემდეგ, ერთგვარად გარკვეული იდე-
სომხურის წესის, ტირასპოლის ახალი

პეტრე ხარისჭირაშვილი – 200


ითა და გეგმით შემზადებულმა, დაიწყო
ეპარქიის გამგეობას დაუქვემდებარეს. აქტიური საზოგადოებრივი მოღვაწეობა
სომეხმა კათოლიკებმა მიზნად დაისა- და თავის გარშემო შემოიკრიბა ეროვ-
ხეს დაპატრონებოდნენ საქართველოში ნული მუხტის მქონე ყველა პირი – გა-
არსებულ „ლათინურ” ეკლესიებსა და ნურჩევლად რწმენისა და სოციალური
მათ ქონებას. „უკაზის ძალით აუკრძა- მდგომარეობისა. მას თანამედროვენი
ლეს ქართველ მორწმუნეებს ქართულ „მესხ განმანათლებლად” მოიხსენიებენ.
ენაზედ ლოცვა-ვედრება”. სამწუხა- მესხური განმანათლებლობის მისიას ამ
როდ, ქართველი სამღვდელოება ვერ კუთხეში მცხოვრები სარწმუნოებრივად
აღმოჩნდა მოწოდების სიმაღლეზე. გათიშული ქართველი მოსახლეობის
სამღვდელოების ერთი ნაწილი – პეტრე ეროვნული გადაგვარების თავიდან აცი-
ხარისჭირაშვილის მეთაურობით, თვით ლება, მათი კულტურული დაწინაურება,
მრევლი, ეროვნულ პოზიციებზე დარჩა განათლების გავრცელება და ეროვნული
და ყველანაირად ცდილობდა წინააღმ- წეს-ჩვეულებებისა და ტრადიციების შე-
დეგობა გაეწია მოწინააღმდეგისათვის. ნარჩუნება-დაცვა წარმოადგენდა.
მან გადაწყვიტა დაეარსებინა ქართუ- ამრიგად, ქართველ კათოლიკეთათ-
ლი ძმობა, რომელიც ქვეყანას მოუმზა- ვის ქართველობის შესანარჩუნებლად
დებდა ახალ პატრიოტულ ძალებს და იღწვოდა ორი კერა: სტამბოლში – მამა
ფეხზე დააყენებდა მას. თუმცა მოწი- პეტრე ხარიჭირაშვილის სავანე და სამ-
ნააღმდეგეებმა ამ მიზნის სამშობლოში ცხე-ჯავახეთში – ივანე გვრამაძის გარ-
მისი განხორციელების საშუალება არ შემო შემოკრებილი ეროვნული ძალები.
მისცეს. ამიტომ იგი 1857 წელს ოსმა- მოძიებული მასალებიდან ნათლად ჩანს,
ლეთში გადავიდა. მან რომის პაპის პიო რომ ამ ორ კერას შორის იყო ურთიერთ-
IX-ის წარმომადგენლის – მთავარეპის- თანამშრომლობა. მათ ერთი მიზანი აერ-
კოპოსის ბრუნიონის დახმარებით 1859 თიანებდათ.
წელს მიიღო სტამბოლში ქართველ სამშობლოში დაბრუნების მიუხედა-
კათოლიკეთა კონგრეგაციის შექმნის ვად, ივანე გვარამაძის თანამშრომლობა
ნება ქართული ენითა და ტიბიკონით. სავანეში მყოფ ქართველ კათოლიკე
იმავე წელს ცნობილი მეცენატის იაკობ მამებთან მისი სიცოცხლის ბოლომდე
ზუბალაშვილის ფინანსური დახმარე- გაგრძელდა. როდესაც სტამბოლის სა-
ბით სტამბოლის გარეუბანში – ფერი- ვანესთან ივანე გვარამაძის თანამშრომ-
ქოიში შეიძინა მიწის მოზრდილი ნაკ- ლობაზე ვსაუბრობთ, უპირველესად,
ვეთი, სადაც 1861 წელს ააშენა წმინდა მხედველობაში გვაქვს პეტრე ხარის-
მარიამ ღვთისმშობლის ეკლესია. იმავე ჭირაშვილთან მისი ურთიერთობა და
წელს ფერიქოის ძმობამ იურიდიული თანამშრომლობა. როგორც მათი მიმო-
ძალმოსილება მიიღო. პეტრე ხარისჭი-
რაშვილის მზრუნველობით ფერიქოიში, „ამ სავანეში ყოველიფერი საქართველოს მოგაგონებს... უცხოეთში წერიდან ჩანს, პეტრე ხარისჭირაშვილი
ხშირად მიმართავდა მას, რომ ეთარგმნა
მამათა სავანის ახლოს, დაარსებული გადმოტყორცნილო ქართველო, რა რწმენისა და მისწრაფებისა გინდა სომხურენოვანი წიგნები და მაღალ შე-
იქნა დედათა მონასტერიც. ფასებასაც აძლევდა მათ. ერთ-ერთ წე-
მამა პეტრე ხარისჭირაშვილის მიერ იყო, მოდი ამ სავანეში... სულით განახლებული წადი, ქართველო, და ჩაები რილში პეტრე ხარისჭირაშვილი მის მიერ
დაარსებულ სავანეს მფარველობას
უწევდა სტამბოლში არსებული საფ-
ცხოვრების ტალღებში... შენ თუ არა, შენი შვილი ან შვილის-შვილი მაინც სომხურიდან თარგმნილი სასულიერო
ხასიათის წიგნის – „ჰოენლოის” შესახებ
რანგეთის საელჩო, რადგან ქართველი ნახავს ბრწყინვალე ხანას საქართველოსას და ქართველი ხალხისას”. წერდა: „ძლიერ მოგვეწონა ეს თარგმანი,
კათოლიკეები ფრანგული ტიბიკონით
სარგებლობდნენ. საფრანგეთის საელ- ეჟენ დალეჯო დ’ალესიო
გაგრძელება მე-5 გვ.
2 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი
პროზა

– რა დავუშავეთ და ჩვენზე ზიზღიანად უპასუხა და მიმართუ- გადააბიჯეს. ორივეს ეტყობოდა, თქმა იწყო:
ბესიკ კეკელიძე შურით მთელი ცხოვრება გულ- ლება იცვალა. მამაკაცი გვერდი- რომ საკმაოდ შეზარხოშებულები – ნუცა, ჩვენ ბავშვობიდან ვიც-
მუცელი ეწვოდათ და ახლა ყვე- დან არ შორდებოდა. ნაბიჯ-ნაბიჯ, იყვნენ. ნობთ ერთმანეთს, მამაჩემი მამა-
(გაგრძელება. დასაწყ. წინა
ლაფერს იმიზეზებენ, რათა გაგვა- ჩრდილივით ასდევნებოდა. – საქმე გვაქვს, სად დავსხდეთ? შენს მოჯამაგირედ ედგა და...
ნომერში)
ჩანაგონ, მიწასთან გაგვასწორონ. – რა გინდა, თავი დაგვანებე! – იკითხა შოთამ. ხმაურზე თეკლე – გაეთრიეთ აქედან! – ქალმა
იმ კაცუნა ლენინმა მეფეს და მის – შემცბარი ხმით მიმართა ნუცამ სამზარეულოდან გამოვიდა: დაიკივლა, ბოთლს ხელი გაჰკრა,
ავთანდილის გარდაცვალები-
ოჯახს ძმის სიკვდილი არ აპატია, და თეკლეს სახლისკენ აუჩქარა – უი, – უნებურად აღმოხდა. ძირს გადმოაგდო, შემდეგ ორივე
დან მეცხრე დღეს, სასაფლაოდან
თაღლითებისა და გროშ-კაპიკად ნაბიჯს. ოთარმა ჭიშკრამდე მიაცი- – თქვენ გეკითხებით, სად დავ- ხელის გული ყურებზე აიფარა და
როცა დაბრუნდნენ, ნუცამ მეზობ-
უღირალი ხალხის ხელით ქვეყანა ლა: სხდეთ?! – შოთამ ტონი გაამკაცრა. ისევ დაიხავლა, – აქაურობას მო-
ლების მოტანილი შეშით ღუმელი
თავზე დაგვამხო, რომანოვები კი – საქმე მაქვს, უნდა დაგელაპა- ნუცა ენაჩავარდნილი, ფერწასული შორდით, თქვე ნაძირლებო! – ისე-
დაანთო, შემდეგ მაგიდა გააწყო და
აღგავა პირისაგან მიწისა. მშიერი რაკო! – ღიმილნარევი ტუჩებიდან იდგა და დაბნეულობისაგან რა ეპა- თი გამწარებული ატირდა, რომ
ბავშვებს სადილად უხმო, თავად
ძაღლებივით შეესიენ საუკუნეებით გამოცრა, ცხენზე შეჯდა, დეზი სუხა, არ იცოდა. თეკლემ ღრმად თეკლემ მისი სახე ხელებში მოიქ-
კი, თეკლესთან ერთად, მეუღლის
ნაშენებ სიმდიდრეს და უნამუსოდ ჰკრა, მაგრამ თეთრომ მათი მიტო- ამოისუნთქა და დაუპატიჟებელ ცია და მიიხუტა.
დაწურული თავკვერით მისი შესან-
ისაკუთრებენ. ვება არ ისურვა და მხედარს გაუძა- სტუმრებს მიმართა: – გაგვანებეთ თავი, ვინ ოხ-
დობარი შესვა. თამარს ლუკმა არ
– უღმერთოები, – ნუცამ მხარი ლიანდა, – შე სამგლევ! – გამეტე- – რა მოხდა? რები ხართ! – ახლა მან დაიწივლა.
გადასდიოდა. თავჩაღუნული საკუ-
აუბა. ქალები ჩაფიქრდნენ, ყოველ ბით გადაუჭირა მათრახი, ულაყი – სალაპარაკო გვაქვს, – ახლა აყალ-მაყალზე ბავშვებმა ცხენს
თარ თეფშს ჩაჰკირკიტებდა და თი-
ქარბუქსა და გრიგალზე ღონიერი ყალყზე დადგა. როდესაც რამდენ- ოთარმა ამოღერღა და პირიდან თავი ანებეს, სახლში შეცვივდნენ
თებით მჭადს ნამცეცებს აცლიდა.
და დაუნდობელი სიჩუმე ჩამო- ჯერმე კიდევ გადაშოლტა, სიმწ- არყის უსიამოვნო სუნი ამოუშვა. და ნახევრად შეშლილ მშობელს შე-
– დედიკო, ჭამე, – ნუცა გვერ-
ვარდა. სული აღვარცოფებულ, რით დაიხვიხვინა და სვლა იწყო. თეკლეს არაფერი უპასუხია, სახე- მოეხვივნენ.
დით მიუჯდა და თავზე ხელი გა-
გაშმაგებულ მთის მდინარეს დამს- – არამზადა, – სიტყვა დაადევ- ზე ზიზღი აღებეჭდა, ნუცას ხელ- – ადექი, ოთარ, დღეს არა-
დაუსვა.
გავსებოდათ, რომელიც სხეულის ფერი გამოვა, – წამოდგა შოთა.
– არ მინდა, – დარდისაგან გა-

თეთრო
შიგნით უდუღდათ, ბობოქრობდა, დახელებული სირჩა გამოცალა.
თელილმა გოგონამ მათლაფას
მოდიოდა და მოჰქონდა ნაღვე- გუდანური ჩაბღუჯა და იატაკზე
ხელი გაჰკრა.
ლის, დარდისა და ტკივილის ვე- სრიალით კარისკენ გაიყოლა.
– არა, დედიკო, ასე არაფერი
ება ზვირთები. ოთარმაც გადახუხა, ნაბადს დასწ-
გამოვა, ისე უნდა იცხოვრო, რო-
– ეჰ, არ დავწვეთ? – დუმილი ვდა და მეგობარს აედევნა:
გორც მამას უნდოდა და გაუხარ-
თეკლემ დაარღვია. – მე მაინც მოვალ! – ყველას
დებოდა. ორმოცი დღე მისი სული
– მე თამუნას მივუწვები, რაც გასაგონად ჩაილაპარაკა და ბი-
აქ, ამ ოჯახში ტრიალებს, ყველა-
ბავშვმა ნახა და გადაიტანა, ჭკუ- ნიდან გავიდა. ნუცა კანკალმა
ფერი ესმის და ყველაფერს ხედავს,
აზე არ არის, დედა მოუკვდეს, – აიტანა, თავს ვეღარ თოკავდა,
ამიტომ, ჩვენი საქციელით, იგი
წამოდგა ნუცა, ჭრაქი აიღო და ცრემლად იღვრებოდა. თეკლემ
უნდა გავახაროთ, – ნუცას ცრემლი
თეკლე საწოლამდე მიაცილა, –
ვუძღვნი საბჭოეთის პერიოდში ზვარაკად წყალი მოუტანა, ხელზე დაისხა და
მოაწვა, თამარს მზერა აარიდა და შეწირული, უდანაშაულო ხალხის ხსოვნას
ღამე მშვიდობისა უსურვა და ბავ- სახეზე მოუსვა:
ფანჯარასთან მდგომ მულს მიმარ-
შვების საძინებელ ოთახში შევიდა. – დაწყნარდი, თავს მიხედე,
თა:
ყველაზე ადრე ვაჟას გამოეღვიძა,
– თეკლე, მოდი, ჩვენც ვისადი-
დედას რამდენჯერმე დაუძახა.
ლოთ.
– ჰა? – ნამძინარევი საწოლზე
– მართალი ხარ, – ქალმა ძალ-
წამოჯდა ნუცა, – ვაჟიკო, იწექი,
დატანებით გაიღიმა და მაგიდას
ღუმელს ავანთებ, ცოტათი დათ-
მიუჯდა.
ბეს და მერე ჩაგაცმევ, – ხალათი
– თამუნა, დედა მართალს გე-
ნაჩქარევად მოიცვა და ცეცხლის
ლაპარაკება, ზედმეტი მწუხარება,
დასანთებად ოთახიდან გავიდა.
ტირილი, ავთოს სულს ამძიმებს და
როდესაც ღუმელი ააგუზგუზა, გო-
ჩვენ ყველანი ვალდებულნი ვართ
გონები გამოაღვიძა და ვაჟიშვილს
ისე ვიცხოვროთ, როგორც მას გა-
ჩააცვა. მამის უბედურებამ შვი-
უხარდებოდა, – ქვაბ-ქოთნიდან
ლებს ბავშვობა ძალზე ადრე წაარ-
ლობიო გადმოიღო და მათლაფაში
თვა, დაპატარავებულ დიდებად აქ-
მჭადის ნატეხები ჩაიყარა.
ცია. დედას, ყოველგვარი წინააღმ-
– ხვალიდან შენ და ნინიკო სკო-
დეგობის გარეშე, ყველაფერს უჯე-
ლაშიც წახვალთ, – ნუცა ისევ მი-
რებდნენ, გამუდმებით თვალებში
ეფერა ქალიშვილს და მაგალითის
შესციცინებდნენ, რათა ისედაც
მისაცემად მჭადი მოიტეხა, – თეკ-
გამწარებული ქალი, ზედმეტად
ლე, შენც სახლში დაბრუნდი, ქმარ-
აღარ გაეღიზიანებინათ. ოჯახიდან
შვილს მიხედე.
გამოსული ჩვეული ჟივილ-ხივი-
– კარგი, – უპასუხა მულმა.
ლისა, სიცილ-კისკისისა და სიხა-
დღე პეშვში დაგროვილი წყალივით
რულით აღსავსე ხმები მკაცრმა
დარდგაუქარვებლად მიილია. მთე-
პერიოდმა სადღაც გადაკარგულში
ლი ოჯახი ენაშენახული, კრინტ-
წაარონინა და მოგონებებად აქცია.
გაუღებლად ღუმელს მიჯდომოდა.
მუნჯებივით ისაუზმეს. გოგონებმა
თამარს ყველასთვის ზურგი შეექ-
სკოლის ჩანთები ჩაალაგეს და ყვე-
ცია და ღამის საბნელეს სარკმლი-
ლანი ეზოში გავიდნენ. თეკლე სახ-
დან შეჰყურებდა.
ლამდე მიაცილეს და სკოლის გზას
– თამუნა, დაჯექი, გათბი, – და-
გაუყვნენ. ნუცამ თამარი და ნანა
უძახა ნუცამ.
კლასის დამრიგებლებს სათითაოდ
– არ მინდა, – ბავშვმა ისე
ჩააბარა, ვაჟა ხელში აიყვანა, მი-
უპასუხა, არც შემობრუნებულა, –
იხუტა და შენობიდან გამოვიდა.
თეთროს ველოდები, იქნებ მოვი-
ზამთრის პირველ დღეს ცაზე მო-
დეს, ძალიან მომენატრა, – შეორთ-
რუხო-მოშავო ღრუბელთა აღლუმი
ქლილ მინას ხელი გაუსვა და ფანჯ-
მოეწყო, ისედაც ძალადაკარგული ნა ნუცამ. აღშფოთებულმა თეკლეს კავი გაუყარა და ღუმელთან მიიყ- ბავშვები შეიცოდე, – რამდენიმე
რის რაფას დაეყრდნო.
მზისთვის სარბიელი მოესპო და ყველაფერი მოუყვა. ვანა. მილიციელები უკან მიჰყვნენ. ყლუპი დაალევინა.
– ეჰ, დედიკო, თეთროს ვინ
ნუცას ხასიათივით გაცუდებუ- – არა, შენი მარტო დატოვება შოთამ ჭუჭყში გაზინტლული გუ- – კაცის თავზე ხე არ იყო და
გამოუშვებს,– სინანულით ჩაილა-
ლიყო. ლეხურის ხეობიდან ცივი არ იქნება, ისევ შენთან გადმოვალ, დანური გაიხადა და იქვე მიაგდო. ხეც ამოვიდაო, – სახე გაიმშრალა
პარაკა ქალმა, – რომც მოვიდეს,
ნიავი უსაქმოდ დაეხეტებოდა, და- – ჩაფიქრდა ქალი, – კი, მაგრამ რა ოთარმა ნაბადი მხრებიდან გადაიძ- ნუცამ, – რა უნდათ ჩემგან? სად
მაინც წაიყვანენ, თან ძალიან მე-
სისინებდა და ზამთრის დადგომას საქმე უნდა ჰქონდეს? რო, სკამი მოიწია და ისე ჩამოჯდა, წავიდე, სად გადავიკარგო?
ცოდება, ის არაკაცი როგორ სცემს
ზეიმობდა. ქალმა ბიჭს ქუდი გაუს- – არ ვიცი, მაგ ნაძირალას რა რომ ნუცას გუდამშიერივით მიშ- – ბავშვებს ხელი მოკიდე და
და მხეცივით ექცევა. ოთარის ხსე-
წორა, ყელზე შემოხვეული შალის უნდა ვუყო, მარტო ქალი როგორ ტერებოდა. ოთახში ბავშვები შე- ჩემთან გადმოდით. ამ არაკაცებს
ნებაზე თამარს გააჟრჟოლა, კან-
მოსახვევი აუწია, გულში ჩაიკრა უნდა მოვერიო?! – ცრემლი მოაწვა მოლაგდნენ და დედას აქეთ-იქიდან ლევანის მოერიდებათ, ამდენს ვერ
კალმა აიტანა. წელში გასწორდა,
და გზა განაგრძო. როცა სოფლის ნუცას. ამოუდგნენ. გაბედავენ.
მთელი სხეული ვერხვის ფოთო-
მოედანზე გავიდნენ, ვაჟამ ხელი – ჩემი ქმარი შეშის მოსატანად – თქვენ გადით და ცხენს რამე – ამათ ლევანისა კი არა, მამა
ლივით უცახცახებდა, თავს ვეღარ
გაიშვირა: ტყეში წავიდა, როდესაც უკან დაბ- ჩააცეცხლეთ, თორემ ჩემს მიტა- ღმერთისაც არ ერიდებათ.
ერეოდა. მისი ასეთი მდგომარეობა
– დედიკო, თეთრო! – მიახედა რუნდება, სახლში წამოგყვები, შენ- ნილს არაფერს ხეთქავს. ისე ჩა- – არა, არა, იქ ამას ვერ იკადრე-
მშობელს რომ არ შეემჩნია, შემობ-
მშობელი. ნუცამ დაინახა, რომ თან ვიქნები, მარტო ცოდო ხარ. მოხმა, ძლივსღა დადის, ფერდები ბენ. ადექი, – თეკლემ წამოაყენა,
რუნდა:
ოდესღაც მათი ულაყის ზურგზე ნუცას არაფერი უპასუხია, ჩაუცვივდა და თუ არ ივარგა, ხომ – ბავშვების ჩაცმაში დაგეხმარები,
– მე წავალ, დავიძინებ, – სა-
მოქცეული, ნაბადმოგდებული, გული ისე უთრთოდა, თითქოს სა- იცით, ბოლოს მოვუღებ, ძაღლების ბარგი-ბარხანა აიღე და დროზე წა-
ძინებელი ოთახისკენ გადააბიჯა.
მხარზე კარაბინგადაკიდებული, გულედან ამოვარდნას ლამობსო. ულუფა გახდება. ვიდეთ.
ნუცამ ნანა და ვაჟა წამოაყენა და
თავზე ქუდჩამოფხატული ოთარი ლევანი ტყიდან მალე მობრუნდა. შიშმა თუ თეთროს მონატრებამ ქალებს ხელში რაც მოხვდათ,
თამარს უკან გაჰყვნენ. ბავშვები
მათკენ მოემართებოდა. თეკლემ მდგომარეობა აუხსნა, სამივე ეზოში გაიყვანა. ამჯერად ხალთა-გუდაში ჩაყარეს, პატარებს
დააწვინა, ძილი ნებისა უსურვა
– ფუი, ეშმაკს, – ღვარძლი- თბილი ტანსაცმელი შულდაკში ულაყის მოფერებას არავინ უშლი- ხელი ჩაავლეს და სახლიდან გავიდ-
და ღუმელთან დაბრუნდა. თეკლე
ანად ჩაილაპარაკა და ფეხს აუჩქა- ჩაილაგა და ნუცას გაჰყვა. შუად- და. ბავშვებმა ცხენის ალერსით ნენ. თეკლე სულ აქეთ-იქით იყუ-
სკამის საზურგეს მიყრდნობოდა,
რა. დედა-შვილს თეთრო მხარში ღის შემდეგ გოგონებიც სკოლიდან გული იჯერეს, შემდეგ თამარმა რებოდა, ვინმე ხომ არ მოგვდევსო.
თავი უკან გადაეგდო და ჭერს ისე
ამოუდგა და მისალმებასავით და- დაბრუნდნენ. დიასახლისმა ყველა- ხის ჯამით შვრია გამოუტანა და როდესაც ადგილზე მშვიდობით მი-
მიფიცხებოდა, თითქოს იქიდან მზე
იჭიხვინა. ოთარმა ლაგამი მოზიდა, ნი ასადილა და ქალიშვილებს გაკ- წინ დაუდგა. როგორც მწყურვალი ვიდნენ, შვებით ამოისუნთქეს.
ანათებდა და გარუჯვას ლამობდა.
ცხენი შეაჩერა და ჩამოქვეითდა: ვეთილების სამეცადინოდ მიუჯდა. წყალს, ისე დაეწაფა თეთრო მარც- – აი, აქ მოეწყვეთ, – თეკლემ
შორიდან სროლის, ცხენების თქა-
– ბიჭუნა, გინდა დაგსვა? ვაჟას კარებზე ვიღაცამ დააბრახუნა. ვლეულს. ოთახში შეიყვანა ნუცა, – ოთხივე-
რათქურისა და ვიღაცების ლანძღ-
საყვარელ ცხენზე დაჯდომას არა- ბინაში მყოფთ შიშის ოფლმა დაას- შოთამ გუდანურის ჯიბიდან ნი დაეტევით.
ვა-თრევის ხმები ისმოდა.
ფერი ერჩივნა, მაგრამ თავი შეიკა- ხა. ნუცა წამოდგა, თავს ძალა და- საიათი სავსე ბოთლი ამოიღო, მა- – ღმერთმა ხელი მოგიმართოს,
– ვინც რამეს წარმოადგენდა,
ვა, დედას ლოყა მიადო და ხმა არ ატანა და დერეფანში გავიდა. კარი გიდაზე დადგა, განჯინიდან არყის ჩემო თეკლე, – მადლიერების ნიშ-
ამ ნაგვებმა ყველა გაჟუჟეს, – გა-
გასცა. გამოაღო, მის წინ ოთარი და შოთა ორი სირჩა გამოიღო და გაალიც- ნად ნუცამ მული გადაკოცნა.
დაულაპარაკა თეკლეს და ჩამოჯ-
– ბიჭუნა, არ გინდა ცხენზე იდგნენ. ქალი შეტორტმანდა, რომ ლიცა. ერთი სასმისი ოთარს მიაწო- – ახლა ვივახშმოთ, დამეხმარე
და, – ვის ხელში ვართ, რა დავა-
შეჯდომა? – რიხიანად გაუმეორა არ წაქცეულიყო, კედელს ხელით და. მღვრიე, არეული თვალებით მაგიდა გავაწყოთ. სანამ ქალები
შავეთ? საცოდავი ავთო, – ცრემ-
ოთარმა. მიეყრდნო. მამაკაცებს არაფერი ქალებს შეაშტერდა, ამაზრზენად მაგიდასთან ტრი-
ლიანი ღაწვი თავშლის ბოლოთი
– არა, არ უნდა! – ნუცამ გულ- უთქვამთ, ზღურბლს უკითხავად ჩაიქირქილა და სადღეგრძელოს ალებდნენ, ლე-

შეიმშრალა.
2018 წელი, აპრილი ლიტერატურული მესხეთი 3
პროზა
 ვანმა მარნიდან რობდით, ჩემო საყვარელო, – – ნუცა, დამშვიდდი. გარეთ ნუ – კიდევ აქ მოთრეულა! – ვამწყვდიე.
ღვინო ამოიტანა. ხელი ისევ გადაუსვა, – ძალიან გახვალ, სახლში იჯექი. აქ მოსვ- ოთარი ეზოში ყვირილით შემოიჭ- – კარგი გოგო ხარ. ოთახში ლე-
დიდიან-პატარი- მაკლიხარ, ჩემო სიამაყევ. თამუნამ ლას ვერ გაბედავენ. თვალში რომ რა, ცხენს მიუახლოვდა და მათრა- ვანი შემოვიდა, მკლავებში შეგრო-
ანად მაგიდას მიუსხდნენ. ქართ- მითხრა, თეთროს როდესაც ვეფე- არ მოხვდები, ალბათ, დაგივიწ- ხი მოუღერა. ვილი შეშა ქურის გვერდით მიყარა
ლის თეთრმა, ბარაქიანმა ღვინომ რები, ასე მგონია, მამას ვეალერ- ყებს, – დარწმუნებულმა მიმართა – არ დაარტყა, ჭამოს და ისე და კინწმოწყვეტილი ჩამოჯდა:
ნუცას ტკივილი ოდნავ მიუძინა, სებიო. ყველაფერი ამის გადატა- ლევანმა, – ცოტა ხანს ვუყუროთ წაიყვანე, – შეევედრა თამარი. თვა- – ამილახვრების ოჯახებიდან
დაამშვიდა. ნავახშმევი ბავშვები ნა გოგოს ძალიან უჭირს. ვეღარ და თუ არ შეგეშვება, მერე ჩემს ლი ოთარის ფეხზე მორგებული ქონებას ეზიდებიან, – შიშმორეულ-
თეკლეს ვაჟთან, – გოგიტასთან ერ- ვცნობ, თითქოს თერთმეტის კი სახლიკაცთან გადაგიყვან. როგო- მამამისის ჩექმებისკენ გაექცა... მა წაიბუტბუტა.
თად სათამაშოდ გვერდით ოთახში არა, ზრდასრული ქალი იყოს. უშე- რი აზრია? – მეუღლეს შეაჩერდა. მამაკაცის ზიზღისაგან სახე მოებ- – რატომ? – იკითხა თეკლემ.
გავიდნენ, უფროსები კი ღუმელს ნობას ყველანი განვიცდით, დაგ- – ასე ვქნათ, – დაეთანხმა თეკ- რიცა. ცხენი შვრიას აღარ მიკა- – მტრების ოჯახებს ამდე-
შემოუსხდნენ. ვეღალა გულები, – ქალმა ღაწვი ლე. ნუცა წამოაყენა, საძინებელში რებია. თავს აქეთ-იქით იქნევდა, ნი სიმდიდრე აღარ სჭირდებათ,
– ხვალ შიუკაშვილთან მივალ გაიმშრალა, თავი ასწია და გველ- შეიყვანა და წამოაწვინა. გოგონე- ფრუტუნებდა და წინა ფეხებს რიგ- რევოლუცია ხალხის საკეთილ-
და ვთხოვ, რომ ეგ არამზადები ნაკბენივით წამოხტა, – მის წინ ბი სკოლიდან დაბრუნდნენ. რიგობით მიწას უბრაგუნებდა. დღეოდ მოხდა და ეს დოვლათი
დაგვეხსნან, – ნუცას გასაგონად ოთარი იდგა. მედუმლე ძაღლივით – დედა სად არის? – დერეფან- – გამძღარა, – ლაგამი მოიზიდა ხალხს ეკუთვნისო. კონფისკაციას
ჩაილაპარაკა ლევანმა. ქალს არა- თავზე წამომდგარ ქმრის მკვლელს ში შეგებებულ მამიდას ჰკითხა თა- ოთარმა, მაგრამ ცხენმა ნაბიჯიც კომკავშირული და პარტიული მუ-
ფერი უპასუხია, მთელი ვარამი ოხ- აძაგძაგებული შეაშტერდა. მარმა. არ გადადგა, – წამოეთრიე, შე სამ- შაკები ხელმძღვანელობენ.
ვრას ამოაყოლა. ცოტა ხანში ბავშ- – მიწას ეფერები? – მილიციელ- – შეუძლოდ იყო და წამოწვა, – გლევ! – ხელი კისერში გამეტებით – კი, მაგრამ, არაფერს უტოვე-
ვები დააწვინეს. მა გაკვირვებულმა ჩაილაპარაკა. ბავშვები ჩაიხუტა ქალმა, – წამო- ჩასცხო. ბენ? – შემცბარმა შეხედა ნუცამ.
– მეც დავწვები, – მასპინძ- ნუცამ ოთარისკენ ნაბიჯი გადად- დით, საჭმელი ჭამეთ. – თეთრო, დაუჯერე, წაყევი, – – გივის და ალექსანდრეს ოჯა-
ლებს დაემშვიდობა ნუცა და თა- გა, სახეში შეაფურთხა: – სადილობის შემდეგ თხებს შესთხოვა თამარმა. ცხენმა თით- ხის ყველა წევრს გადასახლებას
მარს ჩაუწვა. – თავი გამანებე, შე ბინძურო! ქოს გოგონას სიტყვა ყურად იღოო, უპირებენ, – თავი ჩაღუნა ლევანმა,
– ხვალ, სკოლის შემდეგ, მილიციელს გაყვა. შემდეგ ნუცას გახედა, – მეშინია,

თეთრო
თხებს საძოვარზე გავრეკავ, თო- – ნელ-ნელა რჯულდება, – თქვენც იგივე არ გაგიკეთონ...
რემ დღეს მშივრები დარჩნენ, კმაყოფილმა ჩაილაპარაკა ოთარ- – როგორ მოვიქცეთ? – სა-
– ხელი გადახვია დედას ქალიშ- მა. სანამ ჭიშკარში გავიდოდნენ, უბარში ჩაერია თეკლე.
ვილმა. თეთრომ ცრემლმორეულ თამარს – ჩემი აზრით, ყველაზე უკეთე-
– კარგი, დედიკო, მერე აქ გამოხედა, ერთი დაიჭიხვინა და სია სახლიკაცთან გადავიყვანოთ,
მოიყვანე, თეკლე მამიდას ბო- სვლა განაგრძო. გამწარებული აქაურობას გავარიდოთ. ქონების-
სელში ვიყოლიოთ. გოგონა სახლში შევარდა, თა- თვის კი, რაც უნდათ, ის უქნიათ,
– დედიკო, იცი, რა უნდა გით- ვის საწოლზე გადაემხო და მთე- წყალსაც წაუღია!
ხრა? ლი ხმით ატირდა. ყველაფერი – ჯერ მოვიცადოთ, ავთოს
– რა, ჩემო სიცოცხლევ? ტკიოდა, თავბრუ ეხვეოდა და ორმოცი გავიდეს და მერე. ქალმა
– როდესაც თეთროს ვეფერე- მოსვენებადასამარებული სული თამარს და ნანას მკლავები მოხ-
ბი, ასე მგონია, თითქოს, მამიკოს საბალახოდ გავრეკავ და მერე სხეულის ყველა კუნჭულში და- ვია, – დედიკო, თქვენ ნურაფრის
ვეფერებოდე. ამის გაგონებაზე – დაუყვირა და სილის გასაწნელად თქვენს ბოსელში რომ მოვიყვანო, უწანწალებდა. ცოტა ხანში ბინაში შეგეშინდებათ, – რიგრიგობით აკო-
ნუცას ცრემლი მოაწვა, ყელში რა- ხელი მოიქნია. მამაკაცი მაჯაში შეიძლება? გაბატონებულმა სიცივემ ხელი ცა ორივეს. საღამოთი ბავშვებს
ღაცა გაეჩხირა, ხმა ვერ ამოიღო. სწვდა, კოჟრიან თითებში ქალის – კი, შვილო, ძროხა აღარ ღონივრად ჩაჭიდა და ააძაგძაგა. ჩაი დაალევინეს და მთელი ოჯახი
– თეთრო ხომ მიყვარდა, ახლა ხელი მოიქცია: გვყავს და მოიყვანე, – დაეთანხმა თამარმა სახლი დატოვა, ბოსლი- დაწვა. იმ ღამემ მშვიდად ჩაიარა.
უფრო ძალიან მიყვარს იმიტომ, – მომწონხარ, დედაკაცო! თეკლე. დან თხები გამოიყვანა და სოფლის დილით, საუზმის შემდეგ, ლევანმა
რომ მასში მამიკოს ვგრძნობ. ნუცას ძალა მიეცა, ხელი გა- თამარმა ისადილა და სახლის- ბოლოში გარეკა. ბალახიანი ადგი- გოგონებს ხელი ჩაჰკიდა და სკოლა-
– კი, შვილო, – ნუცამ თამარს მოგლიჯა და ნაბდის საყელოში კენ გაიქცა. ეზოში როდესაც შე- ლი ეძება, ეძება და ბოლოს ხრამის ში წაიყვანა. გივი ამილახვრის სახლ-
აკოცა, – ძილი ნებისა, ჩემო იმე- ჩააფრინდა: ვიდა, მაშინღა იგრძნო, თუ გული პირზე შეჩერდა. მშიერი თხები ანწ- თან ერთი წამით შეჩერდნენ. ღობის
დოო, – ქალი ბავშვისკენ გადაბ- – გაგვანებე თავი, გაგვანებე! – როგორ უფრიალებდა. ერთი წამით ლისა და ძირხვენას ნახევრადგამ- გასწვრივ ურმები იდგნენ, რომლებ-
რუნდა, თავი გულზე მიადებინა და რამდენჯერმე შეყვირა, თან მთელი შეჩერდა, აჩქარებული სუნთქვა ხმარ ჯოყარს შეექცნენ. გოგონა შიც ნოხები, ჭურჭელი, სხვადასხვა
განვლილი დღის ემოციებისაგან ძალ-ღონით დაეჯაჯგურა. ქალის დაიწყნარა და საქმიანი ნაბიჯით გადაჭრილ ხეზე ჩამოჯდა, იდაყვე- ავეჯეულობა და ათასნაირი საოჯა-
გადაღლილს სწრაფად ჩაეძინა. ასეთი ანთება ოთარს სიცილად არ კიბეს აუყვა, ბინაში შევიდა. ჩვე- ბით მუხლებს დაეყრდნო და ხრამს ხო ნივთი ელაგა. კომკავშირული
სიზმარში ქორწილის დღე იხილა, ეყო: ული ჟრიამულის ხმების ნაცვლად, ჩააშტერდა. უძირო უფსკრულში უჯრედისა და პარტორგანიზაციის
როდესაც საყვარელი მეუღლე ანი- – ჩემი უნდა გახდე! – ხითხი- სამარისებური სიჩუმე მასპინძელი- იყურებოდა და გონება აზრთა თანამშრომლები იქაურობას ისე შე-
დან ჰაემ-დე მას ეკუთვნოდა და თით მიუგო, – შენნაირი დედაკაცი ვით შეეგება. უსულგულო და შემ- ნიაღვარისთვის მიენდო. ყველა- სეოდნენ, როგორც კალია – ყანას.
მათ ურთიერთობაში ხელს არავინ მთელ სოფელში არ დადის, დამნებ- ზარავი სიცარიელე მესხიშვილე- ფერი, რაც ამ მოკლე დროში ნახა, მათ ცხვირწინ ოთარმა და შოთამ
აფათურებდა. დილით, ბედნიერსა დი და ყველაფერი გექნება! ბის საცხოვრებელში ზეიმობდა. განიცადა და გადაიტანა, ბავშვურ ჩაიარეს, ორივეს ზურგზე ღვინით
და კმაყოფილს, გამოეღვიძა. ვაჟა – ფუი, შენი! – ერთადერთი, გოგონამ სასტუმრო ოთახი გაიარა სულს უფლეთდა, უქუცმაცებდა სავსე ტიკი ჰქონდათ მოგდებული
მამიდას დაუტოვა, თვითონ კი რაც ნუცამ მოახერხა, ოთარს ისევ და მშობლების საძინებელში ამოყო და განვლილ ბედსვიან წლებს უსა- და სახეგაბადრულები ერთმანეთს
გოგონები სკოლაში დააბინავა და შეაფურთხა. მილიციელმა სახე ხე- თავი. მამის საწოლზე ჩამოჯდა, მარებდა. თხების კიკინმა რეალო- ესაუბრებოდნენ.
ავთანდილის საფლავისკენ გაემარ- ლის გულებით მოიწმინდა, ღონივ- გადასაფარებელს ხელი სათუთად ბაში დააბრუნა: – როგორ, მილიციას ღვინო
თა. ლევანი მილიციის შენობას რად მოეხვია, მიიზიდა, ბაგე ახლოს გადაუსვა. თვალებიდან სიმწრის – წავიდეთ? – მამიდას სახლის- მაინც არ უნდა შეხვდეს? – სიცი-
მიადგა, მეორე სართულზე ავიდა მიუტანა და ყურში ჩასჩურჩულა: ცრემლმა იხუვლა: კენ წაასხა, – „ნეტა დედიკო გაღ- ლით ლაპარაკობდა შოთა. – ღვი-
და ანზორის კარზე დააკაკუნა. – არ დამნებდები და სულს გა- – მამიკო, ჩემო კარგო მამიკო, ვიძებული დამიხვდეს, ბევრი უნდა ნო ღვინოდ, მაგრამ სხვა რამე არ
– შემოდი! – გაისმა ოთახიდან. გაფრთხობინებ, ამის გვერდით – ბუტბუტებდა ბავშვი და საწოლს ვეფერო. როცა დიდი გავხდები, ჩემ- გვინდა? ეს ტიკჭორები დავაბინა-
– ამხანაგო ანზორ, – წინ ჩა- მიგაწვენ. დღეს ჩემი დროა, ამ ეფერებოდა. როდესაც გული იჯე- თან სახლში გადავიყვან და რასაც ვოთ და უკან შევბრუნდეთ, ხელს
მოუჯდა ლევანი. პერიოდს, როცა საკუთარ ყველა რა, თავის საძინებელ ოთახში გა- მოინდომებს, ყველაფერს შევუსრუ- რაღაცას მაინც გამოვკრავთ, –
– რა იყო? სურვილს ავისრულებ, დიდხანს ვიდა, საკუთარ ლოგინზე პირქვე ლებ. თოვლის პაპასავით გავხდები, ოთარი შოთას მიეხმარა და მის
– თქვენი თანამშრომლები ჩემი ველოდი, ამიტომ დამნებდი, შვი- დაემხო და გაისუსა, ისეთი გრძნო- დედიკო ჩაიფიქრებს თუ არა, მე ცხენზე აქეთ-იქიდან ორივე ტიკი
მოყვრის ოჯახს აწუხებენ და იქ- ლებზეც იფიქრე. ნუცამ მოახერხა ბა დაეუფლა, თითქოს განვლილ ყველაფერს გავუჩენ. ჩემს შვილებს გადაკიდა. – წამო, ვიჩქაროთ, თო-
ნებ, რამე უთხრათ, შეეშვან, ბავშ- და ლოყაში ლაზათიანად უთავაზა: ბედნიერ ბავშვობაზე იყო ჩაკრუ- – ავთანდილსა და ნუცას დავარქმევ რემ აღარაფერი შეგვხვდება, – მე-
ვებს გულები დაუხეთქეს. – შე ნამუსგარეცხილო, ცხოვე- ლი. ეზოდან ცხენის ნაცნობი ჭიხ- და ისევე მოვუვლი, როგორც ისინი გობარს ხელი გაჰკრა და ორივენი
– რას ამბობ? – ირონიულად ჩა- ლო! – შემთხვევით მარცხენა ხელი ვინის ხმა შემოესმა. საწოლიდან მივლიდნენ. დღეს კანფეტი ასე რომ ეზოში შეძუნძულდნენ.
ეღიმა მილიციის უფროსს. ხანჯლის ყუაზე მოუხვდა, ჩაბღუ- წამოფრინდა და თავქუდმოგლე- მენატრება, იმათ ძალიან ბევრი ექ- – ოხ, თქვენი! – ლევანმა სიმწ-
– დიახ, ასეა. ჯა, ბუდიდან ამოგლიჯა, ჩასაცემად ჯილი გარეთ გავარდა. ჭიშკართან ნებათ, იმდენი, იმდენი, ჭამას ვერ რით ამოიძახა. თამარმა ალექ-
– ბიძია, წადი, გამასწარი. მოუქნია, მაგრამ ოთარმა მოასწრო თეთრო იდგა და წინა ფლოქვს მი- აუვლენ”, – ჭიშკართან ფიქრი შემო- სანდრეს შვილებს, რომლებიც კე-
ოჯახს მიხედე, თორემ, შენც შენი და იჩქითად გვერდზე გადახტა. წას ნერვიულად ურტყამდა. გოგო- ეფანტა თამროს. დელში ჩასობილი ლურსმნებივით,
მოყვრის გზას გაგიყენებ! – ან- – გაგიჟდი, ქალო?! – ხელი მე- ნა ცხენს მივარდა, გაჭუჭყიანებულ – ხომ არ შეგცივდა? – თეკლემ დაჩიავებულ-დაბეჩავებულები
ზორს სიბრაზისაგან სახეზე ალ- ქანიკურად მაუზერისკენ გაექცა. ფაფარზე ხელი ჩამოუსვა, კისრის პალტო გახადა. ჭიშკრის შიგნით იდგნენ, შეხედა
მური მოედო, – ეგენი მტრის ოჯა- – გამანებე თავი, გეყო, რა ქვეშ შეუძვრა და მკერდზე მიეკრო: – არა. დედამ გაიღვიძა? და მათი უბედურების შემსწრეს
ხის წევრები არიან და ვის დაცვას უბედურებაც ჩემს ოჯახს მოუტა- – თეთრო, როგორ მიყვარხარ, – კი, ღუმელთან ზის. გოგონა თვალთ დაუბნელდა:
მთხოვ?! ნე! – ნუცამ ხანჯალი ფეხებთან როგორ მომენატრე. ოთახში შევიდა. ნუცას ნანა მი- – ბიძია ლევან, წავიდეთ, აღარ
ასეთი პასუხისგან ლევანს ტან- მიუგდო, ატირებული შემობრუნდა ცხენმა თავი მხარზე ჩამოადო ეხუტებინა და გულმოკლული, ქან- შემიძლია, – შეწუხებულმა სახელო-
ში გაცრა, ძალა მოიკრიბა: და სასაფლაოდან გამოვიდა. მუ- და გაირინდა. დაკებასავით გაქვავებული იჯდა. ზე მოქაჩა. – არამზადები, ღმერთი
– ბავშვები არიან ცოდონი. ლის სახლში აზლუქუნებული დაბ- – გეშიება, ჩემო ლამაზო, – წა- რამდენჯერმე გადაკეცილი თავშა- ყველაფერზე პასუხს გაგებინებთ!
– გაეთრიე აქედან, თორემ ცი- რუნდა, თავშალი მოიხსნა, პალტო მოიძახა თამარმა, კისრის ქვემო- ლი შუბლზე შემოეხვია და კეფაზე – ჩაილაპარაკა მამაკაცმა და გზა
ხეში ამოგალპობ! – კარისკენ თითი გაიხადა და სამზარეულოში მოცე- დან გამოუძვრა, აღვირი დაიკავა შეეკრა. თვალების ძირში გაჩენილი განაგრძეს.
გაიშვირა ანზორმა. ლილივით დაენარცხა. თეკლე და და ეზოში შეიყვანა. ბოსელში შეირ- ნაოჭები დაბერვოდა, ყვრიმალები – კაცო, სამი დღე და ღამეა
სხვა რა გზა ჰქონდა, ლევანი ლევანი გვერდით მიუსხდნენ. ბინა, ტომარაში დარჩენილი შვრია უჩვეულოდ გათეთრებოდა. წვრილ, ოჯახს ძარცვავენ, ასეთი დამცი-
მძიმედ წამოდგა, კაბინეტიდან გა- – სადმე გადაგეყარა? – იკითხა საშუალო ზომის ჯამფილაში დაცა- კოპწია ტუჩებზე ფერი აღარ ედო. რება გაგონილა? – თავისთვის
მოვიდა და სახლისკენ სულდამძი- დიასახლისმა. ლა და გამოუტანა. ცხენმა მარცვ- მზერა ფანჯარაში ჩატეული, ამღ- ლაპარაკობდა ლევანი. გოგონები
მებული, შეურაცხყოფილი წავიდა. – სადმე კი არა, – სლუკ-სლუ- ლეულში ცხვირი ჩაჰყო. ვრეული ცისთვის მიეპყრა და ფიქ- სკოლის კარებამდე მიაცილა, – თა-
შინ დაბრუნებულმა, თეკლეს ყვე- კით განაგრძო ნუცამ, – ის ტიალი, – ჭამე, თეთრო, ჭამე, – ეჩურ- რწაღებული აკინჭილებულ წერ- მუნა, ნანა, გაკვეთილების შემდეგ
ლაფერი უამბო. ქალი აღშფოთდა, ლამის სულში ჩამიძვრეს, – დამ- ჩულებოდა გოგონა, თან გამხდარ, ტილს მიჩერებოდა. უჩემოდ ფეხი არსად გადადგათ,
გამწარებულმა ჩაილაპარაკა: ნებდი, თორემ მოგკლავო. თეკლე, დაჩიავებულ სხეულს უთვალი- – დედა, – დაუძახა თამარმა. დამელოდეთ, მოგაკითხავთ და სახ-
– ვისი მტერი იყო ჩემი ძმა? ეგ მითხარი, სად ჯანდაბაში გადავიხ- ერებდა. – ვაი, ეს რა უქნიათ? – – თამუნა, მოხვედი, ხომ? – ქა- ლში წაგიყვანთ.
უბედური, როგორ გაწირეს, – და- ვეწო, თავს როგორ ვუშველო? აღმოხდა შეწუხებულს და დეზის ლიშვილს მიეფერა და აკოცა, – – დიახ, – მიუგეს გოგონებმა და
ჯანდაკებული სკამის საზურგეს ჩაფიქრებულმა თეკლემ ხელე- რტყმისგან ჩალურჯებულ, ჩასისხ- ლოყები როგორ გაგციებია, მიუჯე- შენობაში შევიდნენ. შიშს მრავალი
მიეყრდნო, თავი ხელებში ჩარგო ბი გაასავსავა. ლიანებულ ფერდზე ხელი მოუსვა. ქი ღუმელს, გათბი. თამარი ნუცას ხელი აქვს, ისეთი ბასრი ბრჭყალე-
და ატირდა. – ვახ, კაცო, ასეთი თავხედი მათრახის ცემისაგან დაზოლილ გვერდით მიუჯდა, ორივე ხელი ბი გააჩნია, ისეთი გაუხედნავი ბე-
სასაფლაოზე მიმავალ ნუცას ადამიანი ცხოვრებაში არ შემხ- გავაზე მიეფერა, – როგორ გაწვა- მოხვია და თავი მკერდზე დაადო: დაურია, რომ ყველას დაპყრობა,
გული ისე უთრთოდა, თითქოს ვედრია, – სკამიდან წამოდგა ლე- ლებე და გტანჯავენ, შე საცოდა- – დედიკო, როგორ ხარ? ყველას დახოკვა და ყველაში გა-
ცოცხალი მეუღლე უნდა ეხილა. ვანი, რამდენიმე ნაბიჯი გადადგა, ვო, – სიბრალულით ჩაილაპარაკა. – ახლა უკეთ. როცა სამივეს ნავარდება შეუძლია. აგიყოლიებს
საფლავთან დაიხარა, ცივ, გაგულ- შემდეგ შემობრუნდა, – იქნებ ჩემს მოულოდნელად ცხენმა ჯამფილას გხედავთ, ტკივილი მიქარწყლდება და თავის წარმოსახვაში დაგატყ-
ქვავებულ მიწას ხელი გადაუსვა, ძმასთან, ქსანში გადაგიყვანოთ? თავი ანება, დაიჭიხვინა და მთელი და, თავზე აკოცა... გყავდა თხები ვევებს, სიხარულის შეგრძნების
პალტოს ჯიბიდან სანთელი ამო- – არ ვიცი, არა, – ახედა ნუცამ. ტანით დაიზაფრა. საძოვარზე? უნარს გიკარგავს და ამითი ბედნი-
იღო, აანთო და პირჯვარი გადაიწე- – ამდენი განუკითხაობა რო- – ჭამე, ჭამე, – თამარმა მისი – კი, ხრამის პირას ვიყავით. ერია. ბოროტი და დაუნდობელია
რა: დემდე უნდა გაგრძელდეს? – ფიქ- დამშვიდება სცადა. ორღობეში – აქ ხომ მორეკე? გრძნეული შიში.
– გუშინ ერთად ვიყავით, ვხა- რწაღებულმა იკითხა თეკლემ. ფლოქვების რახარუხი გაისმა. – თეკლე მამიდას ბოსელში და- დასასრული შემდეგ ნომერში
4 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი
პოეზია

ვლადიმერ ველიჯანაშვილი
ვლადიმერ ველიჯანაშვილი, სამშობ- პრესაში და დიდი აღიარებაც მოიპოვა. მრა-
ლოზე, მშობლიურ მხარეზე უსაზღვროდ ვალთაგან ერთ-ერთი მისი ლექსი „მგელი”
შეყვარებული, სიდარბაისლითა და ნიჭი- კი თავისუფლებისათვის ბრძოლის სიმბო-
ერებით გამორჩეული მესხი კაცია, მან ლოდ უნდა მივიჩნიოთ, რომელიც მონურ
ცხოვრების დიდი და საინტერესო გზა გან- ცხოვრებას არასოდეს ეგუება, თუნდაც მა-
ვლო, რომელსაც თავისი საყვარელი პრო- რადიულად სხვისი სამიზნე იყოს.
ფესიისათვის არასოდეს უღალატია, არა- პოეტის შემოქმედებითი ნიჭის აღი-
სოდეს არ გადაუხვევია არჩეული გზიდან, არებაა ისიც, რომ გასულ წელს გაზეთ
არასოდეს არ უბრძოლია მაღალი თანამდე- „ლიტერატურული მესხეთის” მიერ გამოც-
ბობისათვის. მისი კარიერა მხოლოდ ერთია ხადებულ ტრადიციულ ლიტერატურულ
– სამშობლოსათვის ღირსეული მომავალი კონკურსში გაიმარჯვა და კიდევ ერთხელ
თაობების პატრიოტული სულისკვეთებით განიმტკიცა თავისი ღირსეული ადგილი
აღზრდა. ქართულ მწერლობაში.
რამდენიმე ათეული წლის წინ, წარმო- ახლახან ბატონ ვლადიმერს 75 წელი
მავლობით ხიზაბავრელმა ახალგაზრდამ, შეუსრულდა. გაზეთის რედაქცია სული-
მთელი თავისი შეგნებული ცხოვრება ადი- თა და გულით ულოცავს ჭარმაგ პოეტს
გენის რაიონს დაუკავშირა, მის ერთ-ერთ საიუბილეო თარიღს, უსურვებს დიდხანს
ულამაზეს სოფელ ფხეროში დამკვიდრდა სიცოცხლეს, ძალასა და ენერგიას, რათა
და პედაგოგიურ საქმიანობას შეუდგა. ამას- კიდევ მრავალი ლექსით გაეხარებინოს თა-
თან, დიდი ხანია რაც ამავე სკოლის დირექ- ვისი თაყვანისმცემლები.
ტორიცაა და წარმატებით ართმევს თავს ამ აქვე გთავაზობთ პოეტის ბოლოდროინ-
მეტად რთულსა და საპატიო საქმეს. დელ ლექსებს.
ვლადიმერ ველიჯანაშვილი ბავშვობი- დება ძირითადად პატრიოტული სულისკვე- ბატონ ვლადიმერის ლექსების დიდი
დან ეზიარა პოეზიის მადლს. მისი შემოქმე- თებითაა გაჟღენთილი. ნაწილი დაბეჭდილია ქართულ პერიოდულ ავთანდილ ბერიძე

*** ბედად არცერთი არ ამცდა, საწამებელი სიმართლევ, ახლა ნამდვილად ეკუთვნის სოლო,
ყვავილობს კანქვეშ როდის ვყოფილვარ მე სრულად უმცირესიც როგორი ტკბილი არ უნდა იყო, პოეტის სულის უსაზღვრო
მზვერავი ფითრი, არა, არადა, არ ამცდა... უნდა ვიწამო. ზოგჯერ ტყუილზე მწარე ხარ, შიმშილს...
ისევ გვერდით გვყავს არა ყოფილა სასხვისო *** ჰო, შენ,
შმაგი და ფლიდი, ჩემი ერდო და დარბაზი, შენ ყველაფერი უტკბილესო სიმართლევ. ჯერ მოუსვლელი ვაი და ვიში
ისევ იღვიძებს, დღეს ისევ არ ვიცი ვინ რა მიმისნო მომეცი, არ მესმის მე და ორივე ხელს ვშლი,
გვითრთის ზადენითა და არმაზით. რის ღირსადაც *** თუმც უცოდველი პოეტის შიში
ცუდს თუ რაიმეს შენ გაკვირვებით მეტყოდი, მიცან ეჭვი ყოველთვის ვიცი დღედაღამ დიდგულობს
დროდადრო ვშლიდით. აქამდე როგორ გაძელი, შემოქმედო! ახლავს სიყვარულს,
ჩემი პასუხი არ არის როგორც თოლიას ჩემში.
როს ვედებოდით ყორეს და ღობეს, არც ახალი და არც ძველი. *** ზღვის მღელვარება. მომძალებია ფიქრი დაღლილი,
ეჭვით ვუცქერდით ჭერსა თუ სულ მუდამ ხვავით მავსებდა როცა აქა ხარ მოფარებული ფარდაგს და
თამალს, ჩემი ერდო და საბძელი. არაფერიც ყველაფერია, *** ჭილობს,
ყურს არ ვუგდებდით სიკეთის შორეთის ლოცვა მიძღოდა როცა აქ არ ხარ ცოდვა და მადლი მე დაბმული ვარ ახლა ძაღლივით
მთხრობელს წინ, ყველგან, სადაც გავჩერდი, ყველაფერიც არაფერია. ყველგან და ყოველთვის
ჩვენს ტანჯულ დედას: ნინოს სადაც წავედი მიხმობდა – გვხვდება, და ლოკვით ჯაჭვის
და თამარს. შორეთით შორეთს გავცქერდი *** ჩვენ, გააჩნია, გაწყვეტას ვცდილობ.
და დედაბოძად დარბაზში ზოგჯერ დუმილით რომელს ავირჩევთ.
გვირაბებს კლდეში ვჭრიდით მედგა სულ მუდამ ხე თვისი, უფრო მეტს ვამბობთ, ***
და ვთხრიდით, ერდოზე მქონდა კალო და დუმილი ***
ცის ნაცვლად თავზე ვიდებდით საბძელს ვავსებდი ხელთ თვისით სიბრძნის საბუდარია. შეუცვლელი მაშინ, როდესაც ვნება იწვოდა,
ფარებს, და ჩემს სიმშვიდეს იცავდა მხოლოდ ღმერთია, როცა გრძნობები თრთოდა
დღეს ჩალის ფასად ვყიდით ჩემი თმოგვი და ხერთვისი. *** ღმერთის ღმერთი ღადარში,
და ვყიდით ვიცი არ არსებობს. შენს მეტმა ალბათ, არვინ იცოდა,
ყველაფერს: წარსულს, აწმყოს *** ამ ტკივილს ვით გავუძელი, როგორ გადავრჩი,
და ხვალეს. არაფრის თქმაც ხომ თუ გავუძელი ***
ცოდვაა, სიკვდილი შენი სიცრუით რომ შენი ეშხი არ შემებღალა,
ხვალ კიდევ ბევრი სისინი გველის, თქმა - აღარ დამელოდება. თუ დავიწვები, მე კარგად მახსოვს დღეც
ამ მიწის მტვერსაც სინათლეა ცისთვის, უფრო ბევრის გულს და თარიღიც,
თავისკენ ჰგვიან, არაფრის ცოდნაც *** მოვინადირებ. ო, თვით ჩემს სულსაც, რომ არ
გამოგვაფხიზლებს სისინი ცოდნაა, დარდი გვაცეკვებდა
გველის, თუმც გააჩნია ვისთვის. დარდი გვაშრომებდა ებღავლა
მაგრამ ვით მადლი, იქნება გვიან! დარდი გვაბრძოლებდა ხანჯალ დაღერილ მორჩილ
*** მუდამ.
პოეტის შიში ხარივით.
როცა სიტყვებს ცრი თავქვე
მესხის ნაამბობი და ღიმილს უხვად აკმევ, *** ვაი თუ ლექსი დავწერო ვეღარ
სიტყვა არ არის საქმე, გადასაგდებად ისეთი, დიდხანს გაუძლოს
კარაპან მქონდა პირღია მხოლოდ ენის წვერზე შემომჯდარ დროჟამს,
საქართველოს
მუდამ სტუმართა მდომელი, საქმეა საქმე. სიტყვას,
შიგნ დერეფანი, – მითქვია როდემდე შევძლებ
ვაი თუ ჩემზე, სადაც მე ვდგავარ, სჭირდება
მტერთაგან მიუდგომელი. *** გავუფრთხილდე, ვიღაცა ისეთ რაღაცას როშავს.
გულით თუ შიში დამქონდა სიკვდილო ჩემთან ვალში ხარ, როდემდე შევძლებ. ვაი თუ, ახდეს პოეტის შიში, როცა სისხლი დარეკავს,
ისევ ჩემივე ტომელის, მეცა ვარ შენი მევალე, როგორც რიგია და როგორც წესი, როცა აზრი დარეკავს,
გვერდით თუ ვინმე აქორდა სამყაროს უძღებ კანონებს *** უცებ დააკლდეს ამ სულის
ჩემივ კარაპნის მგმობელი... ასრულდება მიზნები
ვერცერთი ვერ დავემალეთ. რომ წამოდგე
იყო, სხვა ნდომა არ ჰქონდა შიმშილს აუხდენელ მითების,
უნდა დაეცე,
სისხლთაგან განუყოფელი, *** თუ არ დაეცი მოუსყიდველი თუნდ ერთი ხემსიც. ყველა ჯურის გარეწარს
ჟამი-ჟამ ჩუმად მიჰქონდა ასე, ადვილად ვერ წამოდგები. ვაი თუ, ვეღარ მესიზმრო აწი, ყველა შამბს და ნარეკალს
ჩემი დაბა და სოფელი. ნუ მთხოვ, ვეღარც კი ვიგრძნო წარსულის გადავთიბავთ, გადავხნავთ,
ფერი ნოხთა და ფარდაგთა ვერ დავთმობ, *** გულზე გულის მიდებით.
თრთოლვა,
გულში რაც კი რამ იმისნო, ამ აღელვებულ სიკვდილი რომ ვერ დავუშვებთ ვერასდროს, –
მქონდა, რაც შემდეგ არ დამხვდა სულის სიმღერებს. სანატრელი იყოს, ვიღაცის მესმის, – დროაო, ასწით!
ჩვენი მიწა მცირდება,
ჩემოვ, შენო და იმისნო. თვითონ სიკვდილი სანამდის მოვა წვიმა და თოვა.
არ დავუშვათ, არ დავთმობთ,
თუ არა შიგან მყოფელსა *** ინატრებდა ნეტავი მალე მოეღოს ბოლო
უცხოს ვინ მისცა იმის შნო, მამა-პაპის ბჭის კარი,
რა საჭიროა, საკუთარ სიკვდილს. ამ უთავბოლო ღავღავს და
გაიგოს რა სურს სოფელსა, რა საჭირო საქართველოს სჭირდება...
როგორც არ უნდა იმისნოს. ვიშვიშს, საქართველოს სჭირდება,
ლოდინი, განსჯა. ***
არასდროს არ ვფეთდებოდი, საქართველოს სჭირდება
ვინ, სად და როგორ უმიზნოს, ფეხზე ვიდგეთ ღვთის ძალით.
სულ მუდამ ფხიზლად ვხვდებოდი არვინ გვითხრას – დაწყნარდით,
ურიგოსა და უვიზოს, ვერ ვიქნებით გულმშვიდად.
თუმც მუდამ ვიყავ სამიზნე
სანამ ვფხიზლობთ,
თურქთა, სპარსთა და არაბთა,
და რაც კი ღვარძლი მარისხეს, სამების სანამ ზარი დარეკავს,
ესხა კართა და დარაბთა. პაპის პაპის პაპებმა
ვერ მისწვდა სავსე ტაბლასა, ვით იცოდნენ უშიშრად,
ვინც რაღაც ჟამით დახანდა, არ დავუდგეთ დარაჯად
არვინ მიუშვი თავლასა ჩვენი ქვეყნის გარე კარს?!
ვინც რაიმეთი დახარბდა. მწამს გული გვეტკინება
არ ჰქონდა ჩემს თვალს მუდარა და თუ სულმაც ინება,
მტერი თუ სადმე დალანდა,
გრძნობაც გადაფითრდება,
სიმრავლე მქონდა მუდამა
გარეთ ქვევრთა და დარანთა. რომ დავიცვათ ბჭის კარი
სხვა რამ არ მქონდა მიზანი, საქართველოს სჭირდება,
არ მაკლდა მოსვლა ალანთა, საქართველოს სჭირდება,
ყოველთვის მესხა ხიზანი – საქართველოს სჭირდება,
ხიზას, ბავრას და ბალანთას, ზე აღმასვლის ცისკარი.
ვინც კი ისარი მესროლა
2018 წელი, აპრილი ლიტერატურული მესხეთი 5
იუბილე

თანამედროვეთა თვალით დანახული


აბატი ხარისჭირაშვილი და. Uამიტომაც, ივანე გვარამაძემ დიდი დაინტერესება და მიზიდვა გამოიწვია: „როდესაც თბილისში გაისმა, – ალფონ- რა შენობა და თავი შიგ შეაფარა. ამა-
დასაწყისი გვ. 1 დახმარება გაუწია ზაქარია ჭიჭინაძეს, „ქადაგება მან მჭერმეტყველურის კი- სი გადადისო, მაშინ მთელი ტფილისის სობაში იგი არანაკლებ ცდილობდა
რადგან იმაში ვერ ვჰპოვეთ წინააღმდე- როდესაც პეტრე ხარისჭირაშვილის მო- ლოთი იცოდა, ხმაც კარგი ჰქონდა, ქა- ქართველობა გულის წყრომით აღივსო მოწაფეები გაემრავლებინა.” მისი
გი ვერც სუფთა მდაბიური ქართულისა, ნოგრაფიაზე მუშაობდა. როგორც მისმა დაგების დროს ისეთ გრძნობაზედ მო- და აღარ იცოდნენ მწუხარებით, რა ეთ- პირველი მოწაფე ალფონს ხითარიშ-
ვერც აზრების ბნელად და ყრუდ გამოყ- თანამედროვემ, მოწაფემ და თანამოაზ- დიოდა, რომ ქადაგების დედა აზრები ქვათ და ალფონსისათვის როგორი თა- ვილი მალე დაეუფლა ფრანგულ, ლა-
ვანა და ვერც განსხვავება აზრებისა სომ- რემ, მდიდარი მასალა მიაწოდა მკვლე- მას სრულად გაიტაცებდა, შესანიშნავი ნაგრძნობა გაეცხადებინათ”. თინურ და იტალიურ ენებს, ეკურთხა
ხური დედნის აზრებისაგან... მე ვხედავ ვარს (ს.ჯ.ი.მ.ხ.ფ. N2020, ზ. ჭიჭინაძის სჯა იცოდა, ისე რომ მაყურებელთა და სამშობლოდან გაძევებული ალ- მღვდლად. მას სხვები მიჰყვნენ და
ამ ჰოენლოის თარგმნით რომ შენ შეგძ- წერილი ივანე გვარამაძისადმი). მსმენელთაგან დიდს ყურადღებას იპყ- ფონს ხითარიშვილი 1890 წელს კვლავ შეიქმნა ჯგუფი. ამის შემდგომ მამა
ლებია კარგად დათარგმნა” (ს.ჯ.ი.მ.ხ.ფ., რობდა თავისკენ”. კონსტანტინოპოლში – ფერიქოის მო- პეტრემ სავანეში სამონაზვნო წესი
N2646). პეტრე ხარისჭირაშვილის გვერ- ნასტერში დაბრუნდა. მას, მცირე ხნით, შემოიღო და ქართული ტიბიკონი
იმავე წერილში, თხოვნით მიმარ- ალფონს დით გატარებულმა მრავალმა წელმა კვლავ მოუწია მამა პეტრეს გვერდით დაუდო ბურჯად. დააფუძნა სტამბა
თავდა, რომ მისი შეგირდებისათვის გა- ხითარიშვილის დიდი როლი შეასრულა მამა ალფონსის
მოღვაწეობაზეც და მის პიროვნულ
მოღვაწეობა. სტეფანე გიორგაძის შემ-
დეგ კი 1898-1905 წლებში იყო თავისი
და დაბეჭდა მრავალი წიგნი. „მამა
პეტრე დაუღალავათ, სარდალივით
ეკეთებინა სამი წიგნის თარგმანი. აცნო-
ბებდა, რომ მის შეგირდებს არ ესმოდათ ურთიერთობა თვისებებზეც. იგი გამოირჩეოდა განვი- მასწავლებლის მიერ ჯერ სტამბოლში მუდამ წინ უდგა საქმეს. ძალღონით
„მათგან ფრანგულად ბრუდი და ყრუ პეტრე თარებული გონებით, მაღალსულოვნე- დაფუძნებული ქართველ მამათა სავა- სავსე ახალი საზოგოდოება თავის
ნათარგმნი”, ამიტომ, მისი თარგმნილით ბით და ენერგიული ხასიათით. იგი იყო ნის წინამძღვარი და მისი გზის გამგრ- მოძღვარის ხმაზედ მამაცურად ეკვე-
შეგირდებმა უნდა „შეისწავლონ კარგად ხარისჭირაშვილთან უანგარო და თავდადებული, ერთგული ძელებელი. 1905-1909 წლებში კი ისევ თებოდა საქმეს.”
სუფთა დაბიური ქართული და თხზვა მრავალმხრივ საყურადღებოა ალ- თავისი მრევლისა მრავალრიცხოვა- მამა პეტრე ხარისჭირაშვილის მიერ უნდა აღინიშნოს, რომ მამა პიომ
კანონიერად, თვარემ უამისოდ რას არ- ფონს ხითარიშვილისა და მამა პეტრე ნი მისიების მიუხედავად. ამასთანავე საფრანგეთში – მონთობანში დაარსე- სტამბოლის ქართველ კათოლიკეთა
გებს მათ და, ანუ მამულს მარტო ევრო- ხარისჭირაშვილის, როგორც მასწავ- თავისი დროის შესაბამისად ძალზედ ბული სავანის წინამძღვარი, მთელი სავანის წინამძღვრად არჩევისთა-
პული ენებით ლაპარაკი ოდეს მათ ჯერ ლებლისა და მოწაფის, ურთიერთო- განათლებული და განვითარებული. სიცოცხლის მანძილზე მასწავლებლის ნავე დაიწყო მამა პეტრე ხარისჭი-
ასარგებლებენ ვერაფერს მამულსა და ბა... ალფონს (ერისკაცობაში სიმონი) როგორც პარუასალის ბიულეტინში საქმის გამგრძელებელი გახლდათ. რაშვილის სულის მოსახსენიებელი
თომას ძე ხითარიშვილი ხიზაბავრის (1909, N99) ვკითხულობთ: „ის რვა იგი 1893-1900 წლებში ჩასულ მოს-
მკვიდრი იყო, ადრე მათი გვარი საყვა- ენაზე საუბრობდა: ქართულად, რუსუ- წავლეთა შორის არის დასახელებული.
რელიძე იყო. ღმერთმა იგი მღვდლობი- ლად, პოლონურად, სომხურად, თურ-
სათვის ამოარჩია, შვიდი წლის ასაკში ქულად, იტალიურად, ფრანგულად და პიო ბალიძის
ალფონსი ავად გახდა. მამამისმა აღთ- ლათინურად.”
ქმა დადო: ბავშვს, გამოჯანმრთელების სამშობლოში ყოფნის პერიოდში დამოკიდებულება
შემთხვევაში, მღვდლად გავზრდიო. მან ალფონს ხითარიშვილს მოუწია 1877-
1878 წლების რუსეთ-თურქეთის ომში
პეტრე
მართლაც აღასრულა აღთქმა – შვილი
სასწავლებლად ახალციხეში, სამრევ- მონაწილეობა. როგორც პიო ბალიძე ხარისჭირაშვილი­სადმი
ლო სკოლაში გაგზავნა. ალფონსის (ბალიაშვილი) წერდა – „წარმოსადეგი,
ნიჭიერი და უცხო ენებზე მოსაუბრე მამა პიო ბალიძე მამა პეტრე ხა-
პირველი მასწავლებელი იყო პეტრე
ღვდელი, მთავრობამ ჯარის კაპელა- რისჭირაშვილის მოწაფეთა მოწაფე
ხარისჭირაშვილი. 1859 წელს, მან თა-
ნათ დანიშნა. ეს ახალი თანამდებობა იყო, მან ვერ მოასწრო მამა პეტრეს
ვის ნიჭიერ მოწაფესთან – ალფონს
მამულიშვილურად შეასრულა.” ომის გაცნობა, რადგან მისი გარდაცვალე-
ხითარიშვილთან ერთად იძულებით
პერიოდში გამოჩენილი მამაცობისა და ბის შემდეგ მოუწია სავანეში ჩასვლა.
დატოვა სამშობლო და ევროპაში გაემ-
გონიერებისათვის დაჯილდოვდა წმ. მიუხედავად ამისა, იგი ყოველი სიტყ-
გზავრნენ. „შორსმჭვრეტელ მოძღვარს
ანას და წმ. სტანისლავის II-ის ხარისხის ვის წარმოთქმისას, თუ ქადაგებისას,
ახალციხიდანვე თან წამოეყვანა მეტად
ორდენებით (სტამბოლის ქართველ მა- ყოველთვის პატივითა და მოწიწებით
ნიჭიერი ერთი ბავშვი. გონიერმა და
მათა სავანის მასალები, ალფონს ხითა- მოიხსენიებდა სავანის დამფუძნე-
გულმახვილმა ყმაწვილმა მალე შეის-
რიშვილის დაჯილდოების საბუთები). ბელს – მამა პეტრე ხარისჭირაშ-
ალფონს ხითარიშვილი წავლა ლათინური, ფრანგული და იტა-
ვილს. მას სურდა, რომ ქართველ პიო ბალიძე
ლიური. გამოცდის შემდეგ მღვდლა- თბილისში მოღვაწეობის პერიოდ-
ში, ერთმა საინტერესო ისტორიამ, საზოგადოებას კარგად სცოდნოდა
თაც აკურთხეს. ის ახალგაზრდა მესხე-
თავიანთ მოძმეებს” ე.ი. ივანე გვარამაძის შესაძლებელი გახადა მამა ალფონსის მისი დამსახურება და შესაბამისი პანაშვიდის გადახდა, რაც შემდგომ-
თის შვილი ალფონს ხითაროვი შეიქმნა.
მიერ თარგმნილი წიგნები კონსტანტი- მამულისადმი სიყვარულის წარმოჩე- პატივი მიეგოთ მისთვის. სწორედ ში ტრადიციად იქცა. ამ ფაქტთან
პირველი მოწაფე და პირველი ღვდელი
ნოპოლის ქართულ სკოლაში გამოიყე- ნა, კერძოდ, მხედველობაში გვაქვს ამიტომ იყო, რომ თავის ერთ-ერთ წე- დაკავშირებით 1913 წელს „სახალხო
მამა პეტრეს ახალი ძმობისა. ალფონს-
ნებოდა არა მარტო საგნის ხარისხიანად შემდეგი: 1885 წელს საქართველოს რილში – „ხმა სტამბოლიდამ” (ს.ქ.კ.ს. გაზეთი” წერდა: „10 ოქტომბერს კონ-
მა ძალღონით და აღნაგობით სავსემ
შესწავლისათვის, არამედ უნდა უზრუნ- ეწვია იტალიის მეფისწული, რომელიც მასალები, სიტყვები წარმოთქმული სტანტინოპოლის ქართველ კათოლი-
გზა გაუხსნა ახალ მსურველებს, რო-
ველეყო მშობლიური ენის საფუძვლიანი თბილისის კათოლიკურ ეკლესიასაც პიო ბალიძის მიერ) დეტალურად აღ- კე ბერებმა გადაიხადეს პანაშვიდი
მელთ რიცხვმა მალე იმატა”, – წერდა
შესწავლა და შეგირდებში ეროვნული, ესტუმრა საქართველოს გუბერნატორ- წერა მისი მოღვაწეობა და სავანის განსვენებული მამა პეტრე ხარისჭი-
მოგვიანებით პიო ბალიძე (სტამბოლის
პატრიოტული სულისკვეთების აღზრდა. თან ერთად. ტაძარში წირვა ქართულ დაარსების ისტორია: „მრავალგზის რაშვილის სულის მოსახსენებლად.
ქართველ კათოლიკეთა მონასტრის
პეტრე ხარისჭირაშვილი ივანე გვა- ენაზე ალფონს ხითარიშვილმა აღას- გული მოთქვამდა გამომექვეყნები- ამ დრომდის ეს დიდებული პირი და-
წინამძღვრის მიმართვა ამხანაგ სანდ-
რამაძეს ერთ-ერთ წერილში სთხოვდა: რულა. წირვის შემდეგ პატრმა ალფონ- ნა ამ მონასტრის ისტორია, მაგრამ, ვიწყებული იყო. ახალგაზრდა თაობა
რო სააკაშვილს. პიო ბალიძე, მოკლე
„ძმაო, უფრო კარგი შრომა ის იქმნება, სმა უფლისწულს იტალიურად მიმარ- ჩვენდა დამოუკიდებელი მიზეზების ეს მეორედ ხდილობს ამ პანაშვიდს”
მოხსენება კონსტანტინოპოლის ქართ-
რომ ამ ჩემ დასტამბულს ოციოდე წიგნს თა: „რამდენადაც თქვენმა უდიდებუ- გამო, ვერ შევძელით და დღესაც სხვა („სახალხო გაზეთი”, N1034, გვ. 4,
ველთ ძმობის მონასტერზე. 1949წ.)
გადასწერთ და გაასწორებთ სუფთა ლესობამ ისურვა და ინახულა ჩვენი მრავალი მიზეზი უკან გვაყენებს.... 1913). წირვის შემდეგ მამა პიო ბალი-
მამა პეტრემ ყველაფერი იღონა
და ცოცხალ ქართულზედ და დამიმ- პატარა საქართველოს კათოლიკური უმეტესი ნაწილი ჩვენი საზოგადო- ძემ ისეთი სიტყვა წარმოთქვა, რომ
იმისათვის, რომ ალფონს მიეღო შე-
ზადებთ”. მასწავლებელი მსუბუქად ეკლესია და მოისმინა აქ წირვა-ლოცვა, ებისა, ფრიად დაინტერესებულია დამსწრე საზოგადოება აღფრთოვა-
საფერისი განათლება და მისი სახით
საყვედურობდა ივანე გვარამაძეს, რომ ამიტომ თავს ვალდებულად ვთვლი მო- გაიცნოს იგი, უმეტესი ნაწილი ჩვე- ნებულა. მან განსაკუთრებული ქე-
ქვეყანას ჰყოლოდა ღირსეული სასუ-
აღნიშნული წიგნების დაბეჭდვამდე ვერ გახსენოთ: საქართველო ჩვენი სამშობ- ნი საზოგადოებისა მას სრულებით ბა-დიდებით მოიხსენია მამა პეტრე,
ლიერო პირი და საზოგადო მოღვაწე.
მოიცალა და ვერ გააწყო მისთვის ჩვეულ ლოა, რომელიც რუსეთს დაუკავშირდა არა სცნობს და თუ სცნობს ძალიან რომელმაც ქართულ კათოლიკობას
მისი ხელშეწყობითა და მზრუნველო-
„სუფთა ქართულზედ და დროება გაზე- სუსტად.” დასახელებულ წერილში შესწირა თავი და თავისი გამჭრი-
ბით ალფონს ხითარიშვილმა რომში
თის ენაზე” (ს.ჯ.ი.მ.ხ.ფ., N2204). იგი საზოგადოებას განუმარტავდა, ახობით გადაგვარებისაგან დაიხსნა
დაასრულა უმაღლესი სასულიერო სას-
როგორც პეტრე ხარისჭირაშვილის თუ რატომ გაემგზავრა მამა პეტრე სამუდამოდ ქართველი კათოლიკები,
წავლებელი და ოცდაოთხი წლის ასაკ-
ერთ-ერთი წერილიდან ირკვევა, ივანე უცხოეთში და რითი იყო გამოწვე- ერთხელ კიდევ დაწვრილებით გააც-
ში რომშივე ეკურთხა მღვდლად 1864
გვარამაძეს შეუსრულებია მასწავლებ- ული სტამბოლში სავანის დაარსება. ნო საზოგადოებას მისი მოღვაწეობა
წლის 16 აგვისტოს.
ლის თხოვნა-დავალება: „მივიღე თქვენი შეულამაზებლად, ფაქტების დამა- და დამსახურება თავისი ხალხის წი-
მამა პეტრეს რჩევით ევროპაში
გამოგზავნილი წიგნები, რომელთ თარ- ხინჯების გარეშე, აცნობდა საზო- ნაშე.
განსწავლული ალფონსი გარკვეული
გმანი კარგად მეჩვენა. მე, იმედი მაქვს, გადოებას იმ პერიოდში განვითა- მამა პიოს მიერ მამა პეტრე ხა-
დროით სამშობლოში დაბრუნდა. მოძ-
რომ საზოგადოებასაც კარგად ეჩვენოს რებულ მოვლენებს. კერძოდ, იმას, რისჭირაშვილის მოღვაწეობის წარ-
ღვარმა მიიჩნია, რომ ალფონსი, თავისი
და გახდეს მისდა სასარგებლო და არა რომ პავლე შაჰყულიანმა სომეხ კა- მოჩენა მხოლოდ დამფუძნებლისად-
შესაძლებლობებით, გააძლიერებდა,
საკრიტიკო”. იმავე წერილში აცნობებ- თოლიკებად მონათლა ახალციხისა მი პატივისცემის გამოხატვა არ იყო,
დაიცავდა და მხარში დაუდგებოდა
და, რომ უგზავნიდა ხუთ სომხურენო- და ახალქალაქის მაზრის ქართველი მას ასევე სურდა, რომ მისი მოღვა-
სამშობლოში უმწეოდ მყოფ ქართველ
ვან წიგნს სათარგნელად (ს.ჯ.ი.მ.ხ.ფ., კათოლიკები – „სომხური ტიპიკონი წეობა სამაგალითო ყოფილიყო სავა-
კათოლიკეებს. მართლაც ასე მოხდა.
N2645). შემოახვია, მისი გამძვინვარებული ნეში მყოფ მოწაფეთა და მოძღვარ-
1870 წლიდან იგი თბილისში კათოლი-
მოძიებული მასალებიდან ირკვევა, გული დაბალი ინტერესებით ქარ- თათვის.
კურ ეკლესიაში მსახურობდა. სწორედ
რომ ივანე გვარამაძეს სისტემატურად 1800 წლის შემდეგ. ჩვენ, ქართველებს, თველთ დიდი ხნით დაღუპავდა.” აქვე მინდა მოვიშველიო ბა-
ამ პერიოდში, 1873 წელს, დაბეჭდა
უხდებოდა ფრანგული და სომხური გვაქვს ჩვენი ენა და ჩვენი მწიგნობ- სწორედ ამან გადააწყვეტინა მამა ტონ ბონდო არველაძის მოსაზრება:
ლათინურიდან ნათარგმნი „ვნების
ლიტერატურის თარგმნა. ცნობილია რობა. ჩვენც ქართველი კათოლიკები პეტრეს სამშობლოს დატოვება. იგი „ვფიქრობ პეტრე ხარისჭირაშვილის
კვირა”, რომელიც ზაქარია ჭიჭინაძის
ისიც, რომ მან თურქულ ენაზე თარგმნა გახლავართ, ეს დღევანდელი გალო- ერთადერთ მოსწავლესთან – „თექვ- მოღვაწეობა ერთგვარად ჩრდილშია
სამართლიანი შენიშვნით „იმ დროის
ლოცვა „თაყვანსა გცემ”. ქართულ კა- ბაც, რომლითაც შესრულებული იქნა სმეტი წლის ყმაწვილთან”, ალფონს მოქცეული... პეტრე ხარისჭირაშვი-
ქართველ კათოლიკეთათვის თითქ-
თოლიკურ ეკლესიებში ქართული ენის წირვა, ქართული გალობა გახლავთ, ხითარიშვილთან ერთად გაემგზავრა ლის, ამ უდიდესი ქართველის ცხოვ-
მის ერთადერთ წიგნად ითვლებოდა”
აკრძალვის შემდეგ ივანე გვარამაძე ჩვენი ენის გალობა, აქ, საქართველოში ევროპაში. „ის შეუპოვრად და მედგ- რება და მოღვაწეობა, ნაკლებადაა
(ზ. ჭიჭინაძე, ქართველი კათოლიკეები
პროტესტის ნიშნად, გარკვეული დროის შედგენილი. ეს ეკლესია აშენებულია რად მუშაობდა თავისი მიზნის განსა- შესწავლილი და, აქედან გამომდი-
სამცხე-საათაბაგოში, 1905). თბილისში
განმავლობაში, წირვა-ლოცვას თურ- ძველი ქართველი მეფეების დროს. ხორციელებლად. ვინ მოსთვლის მის ნარე, ქართველ მკითხველ საზოგა-
მოღვაწეობის პერიოდში ალფონს ხი-
ქულ ენაზე წარმართავდა (ს.ჯ.ი.მ.ხ.ფ., ჩვენ კათოლიკობას დავუკავშირდით ტანჯვათა.” დოებას მწირი ინფორმაცია აქვს მის
თარიშვილმა თავისი ეროვნული მოღ-
N3065). XII საუკუნეში”. მან მოკლედ მოუთხ- მამა პიო დეტალურად გადმოგვ- შესახებ” (ბ. არველაძე, „სტამბოლის
ვაწეობით გამოიჩინა თავი და დიდი ავ-
ერთ-ერთ წერილში მამა პეტრე მი- რო საქართველოს წარსულზე. მეფის- ცემს მამა პეტრე ხარისჭირაშვილის ქართული სავანის მატიანე”, გაზ.
ტორიტეტიც მოიხვეჭა ქართველ საზო-
უთითებდა, რომ ახალციხის მხარეში წულმა ალფონს მადლობა გადაუხადა მიერ სავანის დაფუძნების ისტორიას. „ლიტერატურული მესხეთი”, N3
გადოებაში. მისი ავტორიტეტის ზრდას
უნდა გაზრდილიყო ქართველი მღვდლე- საინტერესო ქადაგებისათვის და იტა- მიუთითებდა, რომ მან ქალაქიდან (231), გვ. 8, 2018). სრულიად ვიზი-
ხელი განსაკუთრებით იმან შეუწყო,
ბის რიცხვი, რომელთაც მოამზადებდა ლიური ენის კარგად ცოდნისათვის (მ. მოცილებულ ადგილზე, სადაც ავა- არებ და ვეთანხმები ბატონ ბონდოს.
რომ იგი ყოველთვის ქართულად ქადა-
სავანეში. ჯავახიშვილი, „კავკასიის მაცნე” N9, ზაკთა თავშესაფარი იყო, ნაჩუქარ უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ სტამ-
გებდა. „ყოველი ქადაგება მისი ამა თუ
ივანე გვარამაძემ კარგად იცოდა, ცნობები ალფონს ხითარიშვილის შესა- ნაკვეთზე ააშენა ეკლესია. წინას- ბოლის ქართველ კათოლიკე მამათა
იმ საზოგადო საქმეს შეეხებოდა. მისი
რომ პეტრე ხარისჭირაშვილი მხოლოდ ხებ). ამ ფაქტმა განარისხა გუბერნატო- წარმეტყველურად განჭვრიტა ისიც, სავანის ფონდ-არქივში ინახება მამა
ქადაგების ცნობა ისე იყო თბილისში
სასულიერო პირი არ იყო. მისი მრავალ- რი. კავკასიის კათოლიკეთა ვიზიტატო- რომ მალე ის ადგილი ქალაქის საზ- პეტრეს ლიტერატურული მემკვიდ-
გავრცელებული, რომ მრავალნი ნატვ-
მხრივი მოღვაწეობა ქართული ცნობი- რისა და ხელისუფლების მოთხოვნით ღვრებში მოექცეოდა. მამა პეტრეს რეობა, რომელიც დღემდე არ გამომ-
რით ელოდნენ იმ დღეს, როცა კი ალ-
ერების განმტკიცებას ემსახურებოდა. ანტისახელმწიფოებრივი ქადაგებისათ- ეკლესიის ასაშენებლად დიდი ძალის- ზეურებულა... ფონდ-არქივი ასევე
ფონსი იქადაგებდა. ეკლესიაში დიდი
ამიტომაც წერდა: „ეკალში ვარდი ამოვა, ვის, ქართულ ენაზე საღმრთო სჯულის ხმევა დასჭირდა: „დილით წირვას ჩა- უმდიდრეს და საინტერესო მასალას
ხალხი ესწრებოდა, კათოლიკეებს გარ-
რუსხმულში და წყლის ნაპირზე – შრო- სწავლებისათვის, ალფონს ხითარიშ- ატარებდა თუ არა, წავიდოდა ქალაქ- ინახავს აბატი პეტრე ხარისჭირაშ-
და უმეტეს ქართველნი და სომეხნიც
შანი, მინდორ-ველზედა ყვავილი. ჩვენს ვილს დაუწყეს შევიწროება, იგი არასა- ში და კარიდამ კარზე ხელს იშვერდა. ვილის შესახებ, რომელიც ფუნდა-
იყვნენ” (ზ. ჭიჭინაძე, ქართველი კათო-
გაღატაკებულს დროშიც ხომ აღმოგვიჩ- იმედო პირად მიიჩნიეს. საბოლოოდ კი იმდონს აგროვებდა ყოველდღე, რომ მენტური მონოგრაფიის დაწერის
ლიკეები სამცხე-საათაბაგოში, 1905).
ნდა პეტრე ხარისჭირაშვილი”. ე.ი. ივანე აიძულეს დაეტოვებინა სამშობლო. ალ- მუშების ხარჯს ისტუმრებდა და თვი- საშუალებას იძლევა. ვფიქრობ, ამ
მისმა კარგმა ხმამ, მჭერმეტყველებამ
გვარამაძეს პეტრე ხარისჭირაშვილი თა- ფონსის სამშობლოდან გამგზავრების თონ ცარელა პურზე გადადიოდა. საკითხს მომავალი გადაწყვეტს.
და შინაარსიანმა ქადაგებამ მრევლის
ვისი ეპოქის უდიდეს პიროვნებად მიაჩნ- ამბავმა ქართველი ხალხი დაამწუხრა: მამა პეტრემ როგორც იყო დაამთავ-
6 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი

თავისუფლებისა და დემოკრატიის „დროშით ფულის შოვნის ტყვეობაში მოექცა, ხოლო მეორე სიამოვნებისაგან გატრუნულია. ნარკოტიკებით რომელსაც კულტურის „ინდუსტრიას” უწოდებენ.
მებრძოლი” არასამთავრობოები, ცირკის წრიულ ნაწილი, თავისი ვიწრო მერკანტელისტური ინტერე- დაბინდული მოქალაქეებისთვის სულერთია, დაინ- ქვეყანაში კულტურული „ინდუსტრიის” გან-
დოლურაზე მორბენალ ციყვს დაემსგავსნენ, ქანც- სებიდან გამომდინარე, ცდილობს „ექსპერიმენტო- გრევა თუ არა კულტურული მემკვიდრეობა და რა ხორციელებასთან ერთად ბურჟუაზიული მთავრო-
გაწყვეტილნი სამადლოდ მომთვინიერებლის ულუ- ლოგებს” სამშობლო სარფიანად „გადაუფორმოს”. ბედს გაიზიარებს საცავებში არსებული ეროვნული ბა პარალელურ რეჟიმში აღიარებს საწინააღმდეგო
ფას რომ ელოდებიან. გაღმა ქვეყნიდან სიმდიდრე! მალე საღი არაფერი დარჩება. აზრის ლეგიტიმურობას და ეგუება თავისუფალი
მოსული „მოცინარი მოკეთე”, ქართველი ზოგიერთი დასავლური ყაიდის კულტურის იდეის არსებობას. მმართველი ელიტა ამით სა-
„მოყვრის” უგუნურობით სარგებლობს მოღვაწისათვის სავსებით შესაძლებელია ზოგადოებას იდეოლოგიურ ღიაობას უმტკიცებს.
და მათი ცნობიერების გადაფორმატე- ქვეყნის მუზეუმის ფონდებიდან ექსპონა- ასეთ თვალთმაქცურ სისტემაში ცენზორი თითქოს-
ბას ცდილობს. ცული ხეს ვერაფერს ტი გამოიტანო და ფილმის გადაღებისას, და არ არსებობს. ქვეყანაში ცენზორის საქმიანობას
დააკლებდა, ტარად რომ თვისი ჯიშისა როგორც რეკვიზიტი, გამოიყენო. დასავ- გადაფარვის პოლიტიკა ენაცვლება. სიმართლის
არ ერიოს! ლეთის ზოგიერთი „ულტრათანამედრო- თქმის შემთხვევაში პროგრესულ ხმას კულტურის
მახსენდება ფილმის – „ნატვრის ხის” ვე” მთავრობისთვის კულტურა გასაყიდი „ინდუსტრიული” ხმაურით გადაფარავენ და იდეას
გმირი, წითელ თუმნიანებზე გაყიდული საქონელი გახდა. მათთვის იგი აღარ არის ასე ახშობენ. უნდა აღინიშნოს, რომ კულტურის
სამართლის გამო მწარედ რომ გაჰკივის. ტრადიციებისა და ფასეულობების ერთობ- ინდუსტრიის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს
დღესაც ასე ურცხვად ყიდიან ქართული ლიობა. როდესაც პოლიტიკური ელიტა არაფრისმთქმელი, უშინაარსო ფსევდო გამოფენე-
არასამთავრობოები სამართალსაც და უარს ამბობს ეროვნულ ფასეულობათა ბი და სანახაობები, რომელიც სახელმწიფოს ახალი
სამშობლოსაც. ყიდიან ჩუმად, შეფარვი- გადარჩენაზე, მაშინ კულტურა „გასაყიდი კულტურული პოლიტიკის ნაწილი ხდება. ამრიგად,
თა და ჩვენივე ხელშეწყობით. განსხვა- საქონელი” ხდება. კულტურის „ინდუსტრია” გუდავს და მიწასთან ას-
ვება მხოლოდ ფულად ერთეულშია. სა- უცხოური გრანტებით დაფინანსებული წორებს ეროვნული კულტურის სულს. ჭეშმარიტი
ქართველოს ასხვისებენ ნაღდი ფულით, არასამთავრობოები პოსტსაბჭოთა სივრ- ხელოვნება „ფართო მოხმარების ნაწარმის” დონე-
ნისიად, გადარიცხვით, მოწყალების სანაცვლოდ, თუ ასე გაგრძელდა, დღევანდელი „მკიდია” ქართვე- ცეში ტრადიციული კულტურისა და ისტორიის ზე დადის, რაც ინდივიდუალიზმსა და სიმართლის
გრანტებით, დანამატებით, პრემიებით, სათუთად ლების არაჯანსაღი ცხოვრების წესის დამკვიდრე- შესუსტებას ერთიდაიგივე მეთოდებით ახორცი- თქმას ეწინააღმდეგება. ქვეყნის „კომფორმისტ”
შეფუთული მეცენატობით და სხვა ხრიკებით. ბით, უახლოეს მომავალში, ქვეყანა გაქრობის პირას ელებენ. ეროვნული კულტურიდან მას კულტურაზე მმართველებს აღარ ჭირდებათ და არც აინტერე-
პოლიტიკური სიბეცის გამონებით თუ უნებ- აღმოჩნდება. როდის მოხდება, ძნელი სათქმელია, გადასვლის წინ ფსევდოლიბერალებს გარკვეული სებთ მაღალი ხარისხის ეროვნული გამოფენები.
ლიედ, ვერ შევძელით საქართველოს გაჩუქება-გა- ერთი კი ცხადია, თუ დროზე არ მივხედეთ ეროვნუ- სახის მოსამზადებელი ღონისძიებების ჩატარება მათთვის უინტერესო ხდება პატრიოტული თემაზე
ყიდვის მარათონის შეჩერება. მათ მიერ იყიდება ლი თვითშეგნების გამოღვიძების საკითხს, ქვეყანა უხდებოდათ. საქმის ვითარება კი შემდეგში მდგო- დადგმული სპექტაკლები და ფილმები. უფრო მე-
ეროვნული კულტურა – მას კულტურაზე, ჯანმ- თვიმყოფადობის დასრულების დასაწყისის ფაზაში მარეობს: ტიც, ახალგაზრდების ერთი ნაწილისთვის პატრი-
რთელობა – კანაფის „ულუფაზე”, კულტურული შევა. ევროატლანტიკური მემარცხენე იდეოლო- პირველ ეტაპზე კულტურული დაწესებულე- ოტული შინაარსის ღონისძიებები ჩამორჩენილობი-
მემკვიდრეობა – ოქროზე, განათლება – გაუნათ- გიის ნაკადების ცხოვრებაში ბების (მუზეუმი, სა და „გოიმობის” მანიშნებელია.
ლებლობაზე, პატრიოტიზმი – ერის სიძულვილზე, დამკვიდრების გახშირებულმა ბიბლიოთეკა, შემოქ- იმ შემთხვევაში თუ ქვეყანაში კულტურუ-
ქალაქის სილამაზე – ურბანისტულ უკულტურო- მცდელობამ თვალი უნდა აგ- მედებითი გაერთი- ლი „ინდუსტრიის” საკითხი გაღმელი „მოცინარი
ბაზე, მშობლიური ენა – პოლიტკორექტულობაზე, ვიხილოს და გავაცნობიეროთ, ანებები, თეატრები, მტრის” ინტერესის მიხედვით არ განხორციელდა,
რწმენა – ურწმუნოებაზე და, ვინ იცის, კიდევ რაზე. რომ უფასო ყველი მხოლოდ კულტურის სახლები ადგილობრივ ეროვნულ ბურჟუაზიას დასავლეთ-
ბევრჯერ უნახავს საქართველოს დიდი და მცი- სათაგურშია. და სხვა) რემონტი თან ფინანსური პრობლემები ექმნებათ. მათ აფრ-
რე „კავკასიის ქედს აქეთ” გადმოსული დამპყრობე- პროგნოზი პესიმისტურია! მხოლოდ ერთი მიზ- თხობთ „ჩუმი ომის” ავტორებთან პირადი ურთიერ-
ლი. ქვეყნის გაჩანაგება და მიწასთან გასწორება კა- ქართველი საზოგადოების ნით ხორციელდებო- თობის გაფუჭება. ასეთი ლოგიკით გაბატონებულია
ლოზე ბავშვების ლეწვით, ვაზის აჩეხვითა და ეროვ- ეროვნულისადმი ნიჰილისტუ- და, რათა მომავალში პრინციპი, რომლის ფორმულაა: ან ჩვენთან იყავი,
ნული კულტურის უცხო ადათ-წესის ჩანაცვლებით რი განწყობა და ახალგაზრ- ამ შენობებში ტრადი- ან გაქრი! ეს გახლავთ ლიბერტარიანელების კულ-
იწყებოდა. ჩვენი ხალხის თავისუფლებისათვის დების „დაიკიდე მოგეშვებას” ციული საქმიანობის ტურული ექსპანსიის კიდევ ერთი მიზანი.
ბრძოლა უცხო არასდროს ყოფილა. მომხვდურს ცხოვრების წესი არ გვიტოვებს გაგრძელება შეუძ- ახალი თაობის „კულტუროლოგებმა” ერის აღმ-
იარაღით ეგებებოდა და ხმალთან ერთად ბრძო- სხვა შანსს, იმედით შევხე- ლებელი გამხდარი- ნიშვნელ სახელს – „ქართველი” კნინობითი ფორმა
ლაში გონებასაც იშველიებდა. გამოუვალ მდგომა- დოთ მომავალს. რუსი იარღს ყო. გადაკეთებულ მისცეს და მტრის ენით „გრუზინებად” მოგვნათ-
რეობაში მყოფი მხედართმ- მუზეუმებს დღე- ლეს. არასამთავრობოების ენობრივი ესთეტიკით
თავრები მოწინააღმდეგესთან ისათვის აღარ გააჩ- შექმნილი ახალი „ეთნოტერმინი’’ საზოგადოების
ზავდებოდენ კიდეც, რათა მო- ნიათ ფონდები და კონსოლიდაციის წინააღმდეგ არის მიმართული. ამ
სახლეობისათვის მტრის რისხ- ლაბორატორიები. მხრივ საქმე გვაქვს ევრო-ატლანტიკური იდეოლო-
ვა ნაკლებად დაეტეხათ თავს. მეორე
ნახ. ეტაპი ახალი
რ.ფეტვიაშვილის გიური ნაკადების რეალურ შედეგთან. ამგვარი შე-
გონიერებას მოკლებული მმართველების და- ხედულება გამოუცხადებელი „ჩუმი ომის” ნაწილს
და პოლიტიკურად მოუმზადე-

Cumi
ბელი ომის გადატანა მოუხდა
უახლოეს წარსულში საქართ-
ველოს მოსახლეობას. „მაწოვა-
რას” ახლად ჩამოშორებულმა
„გენერალიტეტმა” მოწინააღმ-
დეგე გონებით ვერ განჭვრიტა
და შედეგიც კატასტროფული
დადგა. სიბრძნეს სიჯიუტემ
სძლია. რა ხნით დარჩებიან
ქვეყანაში გადამთიელები? ან გვიშვერს. ევროპა – ნიშვნით იწყება, რომლებიც,
დასრულდება ეს ყველაფერი „ჩემნაირად იცხოვ- პირველივე შემთხვევაში, არღ-
ჩვენდა სასიკეთოდ? კითხ- რეო”! – გვმოძღვ- ვევენ ტრადიციულ არქიტექტურულ ფორმებს და „ეგრე მტრისა არ მეშინის,
ვებზე პასუხი ჯერ-ჯერობით რავს. ამერიკა – არც ცვლიან მათ ფსევდო სივრცეებით. მესამე ეტაპი
ღიად რჩება! ერთი გინდა და არც მოიცავს პარალელურ რეჟიმში თანამშრომლების- რადგან ცხადად მაწყინარობს
საზოგადოების დღევან- მეორე, ჩემი წესი თვის უშინაარსო ტრენინგებისა და ლექციების
დელი განწყობიდან გამომდი- მიიღეო, რჯულად. ჩატარებას. მეოთხე ეტაპზე შედეგი მიღწეულია. მოყვარესა მტერსა ვუფრთხი,
ნარე, პროგნოზი არასაიმე- მყიდველი ბევრია. ტრადიციული კულტურის ცენტრები სუბკულტუ- მემოყვრება მოცინარობს.”
დოა! ერთი უცხოელი რესპონ- დღეს მთავარია რის გამალებულ პროპაგანდას იწყებენ, რომლებიც
დენტის აზრით: „არ შეიძლება „გიჟვრაცუა არა- უცხოური დონორებით ფინანსდებიან. ერთ დროს
ქვეყანას ჰქონდეს მომავალი, სამთავრობოებმა” ეროვნული და რეგიონული კულტურის დაწესე- შოთა რუსთაველი
რომელიც რამდენიმე ათეულ სარფიანად გაყი- ბულებები მისი კულტურის პროპაგანდის „მექად”
კაცს ვერ უყრის თავს დაკარ- დონ სამშობლო. ყალიბდება. არასამთავრობოებს განახლებული
გული ტერიტორიების მიტინ- იარაღით მო- მატრიცის მანიპულაციით შეცდომაში შეჰყავთ რე- წარმოადგენს და საზოგადოების შიგნით „ხიდჩა-
გზე მაშინ, როდესაც ნარკო- სული მტრის ძლევა გიონის მმართველები და ადგილობრივი კულტუ- ტეხილობის” პრობლემის გაჩენას უწყობს ხელს.
ტიკების ლეგალიზაციის „აგორაზე” რამდენიმე ადვილია. დამარცხების შემთხვევაში, სწავლობ მის რის მოღვაწენი. მასმედიაში გაჟღერებული ტერმინი – „გრუზი-
ათეულ ათასი „ქუდზე კაცი” გამოდის”. სამწუხა- უარყოფით მხარეებს და მიღებული გამოცდილე- არასამთავრობოების მიერ მომზადებული ნი”, უფრო მეტ საშიშროებას შეიცავს, ვიდრე იგი
როა, რომ დღეისათვის ქვეყანა ამგვარი რეალობის ბით ბრძოლისთვის ემზადები. მტერთან წაგების ახალი შინაარსის გადაწყვეტილებები არჩევანის ერთი შეხედვით ჩანს. არასამთავრობოების მიერ სა-
წინაშე დგას. შემთხვევაშიც, ბრძოლა გრძელდება. დამარცხებუ- წინაშე გვაყენებენ. რომელს უნდა მივცეთ უპირა- ზოგადოებრივ სივრცეში ამ ტერმინის „შემოგდება”
როგორც ჩანს, ქართველობამ ალღო ვერ აუღო ლი სათანადო დროს ელოდება დამპყრობლის უკან ტესობა – ეროვნული კულტურის გადარჩენას თუ იმის დასტურია, რომ ფსევდოლიბერალები, ახალი
ახალი ცხოვრების წესს და მის ლაბირინთებში „გა- დასადევნად. უფრო საშიში და ვერაგია მოყვრად თანამედროვე უცხოურ სუბკულტურის პროპა- იდეოლოგიიდან გამომდინარე, ერს ორ ნაწილად
დანაწილდა”. მოსახლეობის ერთი ნაწილი ლიბერ- მოსული მტერ-კაცი, რომლის ამოცნობა რთულია. განდას? ეკონომიურად დაუძლურებულ ქვეყანაში ყოფს: ა) ლიბერტარიანელებად, – თანამედროვე
ტარიანული საზოგადოების მიმბაძველი გახდა და ვერაგობა მაშინ ვლინდება, როცა ყველაფერი უკვე ინფრასტრუქტურის მშენებლობებში უნდა დაიხარ- პროგრესული ახალგაზრდა ქართველები და ბ)
დაკარგულია. ამგვარ გარემოებაში გვიხდება დღეს ჯოს თანხები თუ კულტურული მემკვიდრეობის გა- კონსერვატორებად, – ძველი თაობის ჩამორჩენილ
ცხოვრება. გადარჩენისათვის ხმალიც გვჭირდება დარჩენასა და შემოქმედებით საქმიანობაში? მსგავ- „გრუზინებად”. ისინი „გრუზინების” ჩამოშორებით
და გამჭრიახი გონებაც, რამეთუ დროზე გავარჩიოთ სი საკითხების გადაწყვეტის დროს ადგილობრივი ახალი დროის „ქართველის” შექმნას აანონსებენ,
„ცხადად მაწყინარი” და „მოცინარი მტერი” ერთმა- კულტურის მოღვაწეებს აღარაფერს ეკითხებიან! რომლის პირველთაობას თავად წარმოადგენენ.
ნეთისაგან! მათ მაგივრად „გაღმელი” ზედამხედველები გვიწე- უნდა ითქვას, რომ ამგვარ ექსტრემისტულ მიდგო-
ორი ათეული წელია გადაგვარების მეტასტა- სებენ ნორმებს, რეგულაციებსა და სანქციებს. მებს ევროპული ლიბერალიზმი არ იზიარებს. სა-
ზები ქვეყანას ძალას აცლის და მომავლის იმედს ეროვნულ თვითშეგნების შესუსტების მიზნით ზოგადოების გადაკეთების რევოლუციური გზები,
უკარგავს. უცხოური ფინანსებით კარგად „დანაყ- „ევრონაცები” სახელმწიფოს 4 ძირითადი პოსტუ- როგორც მსოფლიო ისტორიის მაგალითებიდან
რებული” შინაური თუ გარეული „ფსევდოლიბერა- ლატიდან ორის დაბლოკვას ცდილობენ. ესენია: ჩანს (საფრანგეთი, რუსეთი, გერმანია), შედეგი არ
ლები” ნიანგის ცრემლებს ღვრიან და გვამშვიდებენ, მშობლიური ენა და ის ფსიქიკური ერთობა, რომ- მოაქვს.
ყველაფერი თქვენი კეთილდღეობისთვის კეთდე- ლის გამოხატულებას კულტურა წარმოადგენს. ქართველ ფსევდოლიბერალების გასაგონად
ბაო. მაინც რაში გამოიხატება ჩვენზე ზრუნვა? რატომ ხდება ასეთი აგრესიულობით ეროვნულ მინდა აღვნიშნო, რომ ექსტრემისტულ პირობებს,
უცხოურმა იდეურმა შემოტევებმა ქართველ კულტურაზე თავდასხმა? რატომ ახდენს მთავრობა რომელიც ხელოვნურად იქმნება „მოყვრად” მოსუ-
ახალგაზრდობას უარი ათქმევინა სამშობლოს პედალირებას მისი კულტურის ინდუსტრიაზე, რო- ლი ევროატლანტიკური მისიების მიერ, მომავალში
დაცვის სამსახურში წასვლაზე, რის სანაცვლოდაც მელსაც არ შეუძლია ადამიანს ფასიანი ორიენტირე- მათ წინააღმდეგ ჯანსაღ კონსერვატიზმს წარმო-
გაურკვეველი რელიგიის ეპისკოპოსის მანტიას ბი მიაწოდოს? მიზეზი მარტივია: კულტურა სახელ- შობს. მისი მთავარი დანიშნულება იქნება ეროვნულ
შეპირდნენ. ეს იმიტომ ხდება, რომ კანაფის „კულ- მწიფოს საძირკველი და ეროვნული უშიშროების თვითიდენტიფიკაციის შენარჩუნება, რის შემდეგა-
ტივატორებს” თავის დროზე პასუხი არ აგებინეს. საფუძველია. ამიტომაც გამუდმებით ცდილობენ დაც დაიწყება იმ ღირებულებების დამკვიდრება,
ღმერთმა დაიფაროს ქვეყანა „დაბოლებული” შეტევას მის დასამარცხებლად. ამის შედეგია, რომ რომელიც დაეხმარება პიროვნებას, განსაზღვროს
დამცველებისგან. ახალი ყაიდის „ეპისკოპოსები” საგამოფენო პოლიტიკიდან ამოღებულია ეროვნუ- თავისი თავი. ბუნების კანონზომიერების მიხედვით
პირველი გასროლისთანავე ქალის კალთას ამო- ლი სიმბოლოები და ისტორიული მოვლენები. მათი თუ ვიტყვით: რაც მეტი იქნება დაწოლა, მით მეტი
ეფარებიან და ერთი „მასტირკის” სანაცვლოდ მთავარი საზრუნავია ისტორიის რეალური კონტექ- იქნება წინააღმდეგობა.
საკუთარ ოჯახს თავის ხელით მიჰგვრიან მტერს! სტიდან ამოგლეჯილი ექსპოზიციების მოწყობა, ევროპელი ფემინისტების პოლიტიკური მოძრა-
ევრო-ატლანტიკელები, „მოყვასი გამყიდველების” რომელსაც ეროვნული თვითგამოხატვის შინაარსი ობის ზოგიერთი წარმომადგენლის აზრით, შესაძ-
შუამავლებით, გვირჩევენ, სწრაფად მივიღოთ კა- დაკარგული აქვს. ლებელია, რომ ბიბლიის გადაწერის შემთხვევაში,
ნონი ნარკოტიკების დეკრიმინალიზაციის შესახებ, კულტურის „ინდუსტრიის” ტენდენციები იკვე- ღმერთი მდედრობითი სქესის გახდეს. საქართვე-
რათა ქვეყანა ჯანმრთელი თაობის გარეშე დარჩეს. თება სკოლის სახელმძღვანელოებში, თეატრალურ ლოს სინამდვილეში, მანდილოსნების უფლებების
ეტყობა, ნარკობიზნესის ზეწოლას საქართველოს სპექტაკლებში, კინოში, საუნივერსიტეტო სწავ- „დაცვის” საკითხის გამძაფრება ცალკეული არა-
„ლიბერალი” მთავრობა ვეღარ უძლებს. როგორც ლებაში, სამუზეუმო ცხოვრებაში და სხვა. მემარც- სამთავრობოების სასიცოცხლო ინტერესებს ემ-
მედიიდან ჩანს, ნარკოტიკების ლეგალიზაციაში ხენე ნეოლიბერალისტებს არ აინტერესებთ, რას სახურება. მათი შეხედულებით, თუ მამაკაცმა მან-
დაინტერესებული არიან პატარა კაფეებისა და ფიქრობს დღეს ჩვენი თაობა. არც ის არის მათთ- დილოსანს ტრანსპორტში ადგილი შესთავაზა, ან
კლუბების მეპატრონეები. პროლეტარიატისა არ ვის მნიშვნელოვანი, რას ფიქრობენ ჩვენი შვილები. კარებში გასვლისას, გზა დაუთმო, ამას შეურაცხ-
იყოს, მსოფლიოს ნარკომომხმარებლები საქართ- მათი მთავარი და ძირითადი საზრუნავია, როგორი ყოფად იღებენ. მათი აზრით, აღნიშნული ქმედებით
ველოში აპირებენ შეერთებას და ინტერნაციონა- შეხედულებებისა და მენტალობის იქნებიან ჩვე- მამაკაცი ქალს ამცირებს, როგორც სოციალურად
ლური „ტუსოვკების” (ანაკლიის „კაზანტიპის” ელექ- ნი შვილიშვილები. ეს არის „მოცინარი მოყვრის” არათანასწორუფლებიან პარტნიორს.
ტრონული მუსიკის ფესტივალი) მსგავსი თავყრი- გრძელვადიანი პროგრამის არსი და სანუკვარი ოც- საქართველოში ნეოფემინისტების ბრძოლის
ლობების მოწყობას გეგმავენ. ყველასათვის კარგად ნება. ახალ გაგრძელებას წარმოადგენს საკანონმდებლო
ცნობილია, რომ ორ ნოტიანი მუსიკის მოსმენა ალ- საქართველოში კულტურის „ინდუსტრიის’’ უმ- ინიციატივა – ე.წ. „სექსუალური შევიწროება საჯა-
კოჰოლის, ან ”დაბოლების” გარეშე შეუძლებელია. თავრესი მიზანია წინასწარ დაგეგმილი ცრუ მრა- რო სივრცეში”. იქ, სადაც ქალისადმი პატივისცე-
იციან და მაინც იმართება! ვალფეროვნებების განხორციელება, რომელიც, მა ტრადიციით არის გამყარებული და ქვეყანაში
ჯორჯ სოროსი, რომელიც თავის სამშობლო- დროთა განმავლობაში, ადამიანების ზომბირებას „სექსუალური შევიწროება სისხლის სამართლის
ში „პერსონა ნონგრატად” არის გამოცხადებული, იწვევს. გარდამავალი პერიოდის სახელმწიფოებ- ნორმით რეგულირდება”, – იდეა ფინანსების შოვ-
უკვე წლებია, არასამთავრობოების უხილავი დი- ში, ისეთი, როგორიც ყოფილი საბჭოთა ქვეყნები ნის წყურვილით არის ნაკარნახევი. საკანომდებლო
რიჟორი გახდა. ცდილობს უარი ათქმევინოს ხალხს არიან, პოს-მოდერნისტული ხელოვნება, ლიტერა- პროექტის მიხედვით, ქალის მოხვევა, კოცნა, შექე-
საკუთარ კულტურასა და ისტორიაზე. ლიბერტარი- ტურული ნაწარმოებები, ფილოსოფიური ნააზრევი, ბა, მზერა, ან დასტვენა, ევრო-
ანელები ანტიქართულ პროცედურას ისე „ატარე- მემარცხენე იდეოლოგიური ცნობიერება და სხვა, კავშირის მოთხოვნით, დასჯადი
ბენ”, რომ თრიაქით გაბრუებული ახალგაზრდობა სახელმწიფო მართვის შემადგენელი ნაწილი ხდება, უნდა გახდეს.

2018 წელი, აპრილი ლიტერატურული მესხეთი 7

 ამრიგად, ევრო-ატლანტი- მომუშავე საზოგადოებამ ჩაანაცვლა. ერთი შეხედ- დღევანდელ მსოფლიო წესრიგს აკონტროლებს, გვევლინებიან აკადემიური წრეები, სოციალური და
კურ სივრცეში ფლირტი გა- ვით, ევრო-ატლანტიკურ სივრცეში დროებით სიმ- ლიბერტარიანელებისა (მჩაგვრელები) და პოსტ- ჰუმანიტარული მეცნიერებების წარმომადგენლები.
მოცხადებულია აგრესიად და შვიდემ დაისადგურა. მარქსისტების (ჩაგრულების) პოლიტიკურ ალიანს „პოლიტკორექტული” სამეტყველო ენა ახალი უტო-
ქალების დამონებისკენ მისწ- განხილული თეორიებიდან ნათლად იკვეთე- წარმოადგენს. მათ შორის წინააღმდეგობა მოჩვე- პიური იდეოლოგიის წარმოების საშუალებაა. მათი
რაფებად აღიქმება. დასავლეთში ფემინისტური რე- ბა ის საერთო ნიშნები, რომელნიც ფრანკფურტის ნებითია. კავშირს სიმშვიდისა და სტაბილურობის აზრით, ასეთი ენა ქმნის ერთიან საზოგადოებრივ
გულაციებიდან გამომდინარე, საწარმოს მეპატრო- სკოლის „კრიტიკულ თეორიაში” პოსტმარქსიზმის შესანარჩუნებლად იყენებენ. ალიანსის საფარქვეშ მსოფლიო სივრცეს, სადაც პოლიტიკური ელიტე-
ნე, ანდა მენეჯერი, ქალ თანამშრომელთან მარტო მიმდევრებსა („საზოგადოებრივი წინააღმდეგობა”) ლიბერტარიანელებმა პოსტმარქსისტებს იდეოლო- ბის ცვლილებების მცდელობა მინიმუმამდეა დაყ-
საუბარს ერიდება. თუ სამსახურეობრივ საქმეზე და მარქსიზმის („კლასთა წინააღმდეგობა”) თე- გიის სფერო (მასკულტურა, ნარკოპოლიტიკა, ვანილი.
ასეთი შეხვედრა შედგება, მაშინ აუდიენციას მოწ- ორიებში არსებობს. ორივე აღიარებს „წი- ვინ არიან ახალი იდეოლოგიის პოს-
მეც უნდა ესწრებოდეს. სხვა შემთხვევაში, შეიძლე- ნააღმდეგობას”, როგორც საზოგადოების ტმარქსიზმის აქტივისტები და მათი მიმ-
ბა დადანაშაულდეს სექსუალურ ძალადობაში და განვითარების მთავარ მამოძრავებელ დევარი არასამთავრობოები? რა მიზნები
კარიერას დაემშვიდობოს. ძალას. ამოძრავებთ მათ?
აწმყოში ჩატარებული „ევროატლანტიკური მარქსისიტული ფილოსოფიის მსგავ- ჩვენ საქმე გვაქვს სერიოზულ იდე-
სიკეთეების” გარდა, „ჩუმი ომის” დახმარებით, სად, ახალი იდეოლოგიაც სამ წყაროს ოლოგიასთან, რომელიც პოლიტკორექ-
„ევრონაცები” ხალხის მომავალზეც ზრუნავენ. ეყრდნობა. ესენია: მარქსისიტული პოლი- ტულობის აბრის ქვეშ ცდილობს ტრადი-
„მოყვრად მოსულმა” მტერმა ბევრი ეცადა, მაგრამ ტიკური ეკონომია, ჰეგელის ფილოსოფია ციული საზოგადოების დანგრევას. რაც
დღეისათვის საჭირისუფლო ტრადიციებსა და რი- და ზიგმუნდ ფროიდის ფსიქოანალიზი. უფრო ცუდად იგრძნობენ უმცირესობე-
ტუალს ვერაფერი დააკლო. როგორც ჩანს, მალე „კრიტიკული თეორიის” მთავარი ბი თავს, მით უკეთესია მათი ლიდერები-
მასაც შეცვლიან, როდესაც ცხოვრების წესში, მიზანი ინტერ-დისციპლინარული თე- სათვის. აქტივისტები, რომლებიც, თით-
„კრემატორიუმის”გამოყენებას მოდად დაამკვიდ- ორიების შექმნა იყო, რომელიც გამოყე- ქოს, იცავენ უმცირესობათა უფლებებს,
რებენ! ნებული იქნებოდა სოციალური ტრანს- სინამდვილეში, არ ზრუნავენ უმცირე-
ილია ჭავჭავაძეს, თითქოს, დღევანდელი ქარ- ფორმაციისა და სოციალური ინჟინერიის სობებზე. ისინი სარგებლობენ უმცირე-
თველობა ედგა თვალწინ, როდესაც ბრძანა: „ჭკუა ინსტრუმენტებად. ახალი იდეოლოგიის სობებით, როგორც საზოგადოებაზე ზე-
გონებით ჩლუნგნი, ზნეობადაცემულნი, სულელნი, მკვლევარები დაინტერესდნენ ისეთი მი- წოლისა და კონტროლის ინსტრუმენტი
უსწავლელნი, გაუნათლებელნი, გაღატაკებულნი, მართულებებით, როგორიცაა: გენდერუ- (ვ.ბუკოვსკი).
პირისგამტეხნი, – აი ჩვენი სულიერი და ხორციელნი ლი პრობლემების კვლევა, ეთნიკური და ისევე, როგორც რუსი მარქსისტების
ავლა დიდების სურათი.” სექსუალური უმცირესობების საკითხი, მიზანს, საზოგადოებით მანიპულირება
სამწუხაროდ, დღევანდელი საზოგადოების პოლიტ-კორექტულობის ბრობლემების და მართვის სათავეში მოსვლა წარმოად-
ფსიქო-პორტრეტული სახე ზუსტად ემთხვევა ილი- განხილვა და სხვა. უმცირესობები, გენდერიზმი) ჩააბარეს, რომელიც გენდა, ასეთივე მიზნებს ისახავენ არასამთავრობო
ასეულ აღწერას. მსგავსება ზნეობრივ და ეკონო- „ფრანკფურტის სკოლის”თეორეტიკოსები მათთვის საინტერესო არ იყო, თავად კი მსოფლიო ორგანიზაციის ლიდერებიც. დასავლეთში პოლიტ-
მიურ სიდუხჭირეშია საძებნი. ყველა იმ წეს-ჩვეულე- „ახალი ადამიანის” ცნობიერების გადაფორმატების ფინანსურ-ეკონომიკური რესურსების მმართველე- კორექტულობა ემსახურება სტაბილურობის შე-
ბებს შორის, რომელიც პოლიტიკურ კეთილდღე- საკითხში უფრო შორს წავიდნენ. მათი სკოლის ერთ- ბად დარჩნენ და მსოფლიოს საჭე გადაიბარეს. ნარჩუნებას, რათა ახალმა „მარქსისტებმა” მართვის
ობას განაპირობებს, უმთავრესი საყრდენი ზნეობა ერთმა წარმომადგენელმა, თეოდორ ადორნომმა, ნეოლიბერალები და, ზოგ შემთხვევაში, ნე- სადავეები სამოქალაქო თანხმობით გადაიბარონ.
და რელიგიაა, რის დეფიციტსაც დღეს განვიცდით. წიგნში – „ავტორიტარული პიროვნება”, მშობლები- ოკონსერვატორებიც, მზად არიან მოგკვეთონ დღეს ახალი იდეოლოგია ქმნის პოლიტიკურ
„ჩუმი ომის” ავტორებმა საზოგადოება სულიერად სა და დედმამიშვილობის ინსტიტუტი, ოჯახის სი- საზოგადოებიდან, თუ მათ აზრს არ ეთანხმები, – სივრცეს, სადაც ზოგადი აზრი ძალადობს ინდივიდ-
გამოფიტა, ნაციონალური ღირსება და თვითშეგნე- ამაყე, ქრისტიანობა, საკუთარი ქვეყნის სიყვარული შეხვედრაზე სასაუბროდაც არავინ გეკარება. სა- ზე. ზოგადი მოსაზრებებით გაიჟღინთა გლობალიზ-
ბა დაუკნინა, გააზარმაცა და სხვისი ხელის შემყურე და სხვა, პათოლოგიურ მოვლენებად გამოაცხადა. ზოგადოებრივ თავყრილობებზე ცდილობენ შენგან მი და ლიბერტარიანული სულისკვეთება. ასეთ გა-
გახადა. ეროვნული ღირსების საკითხი არასამთავ- ბუნებაში ტრადიციულად ჩამოყალიბებული ჩვევე- დისტანცირებას, – არ გიბეჭდავენ სტატიებს, პრესა რემოში ადამიანის უფლებები მხოლოდ ნაწილობრივ
რობოებს გადაულოცა, რამეთუ პირადი საქმე ჩუ- ბისა და მოსაზრებების პათოლოგიზირება ახალი და სამეცნიერო კრებულები შენთვის დახშულია. არის დაცული. პიროვნული თავისუფლების კონ-
მად და შემალვით აკეთონ. ზოგიერთ ქვეყანაში, პო- მემარცხენე თეორეტიკოსების ბრძოლის მთავარი აქედან გამომდინარე, ხდები მარგინალი. ასე, რომ, ცეფციიდან გამომდინარე, ინდივიდს უფლება აქვს
ლიტიკური ელიტის ერთი ნაწილი, ჩათრეულ არიან იარაღი გახდა. მათი შეხედულებით, „პათოლოგია დემოკრატი ლიბერალები, რომლის ხელშიცაა მას- გამოხატოს თავისი პროტესტი უცხო იდეების თავზე
ეროვნული იდენტობის შეცვლის ფერხულში. უნდა გამოცხადდეს ნორმად და ნორმა – პათო- მედია, ხშირად აცხადებენ სხვას და საქმით თავისი- მოხვევის გამო, რადგანაც ასეთი ქმედება დისკრიმი-
რიცხობრივად ვმცირდებით, გაუკუღმართე- ლოგიად, რის შემდეგადაც ადვილად შევძლებთ ვე ნათქვამის საწინააღმდეგოს აკეთებს. ნაციის ნიშნებს შეიცავს. საქართველოს დღევანდელ
ბული ცხოვრების წესს ვაფეტიშებთ, გონებრივად ტრადიციული საზოგადოების დანგრევას და ახლის ახალ იდეოლოგიას საზოგადოებრივ ცხოვრე- პოლიტიკურ სივრცეში, პიროვნების მიერ წინააღმ-
ვჩლუნგდებით. ყველივე ამის ფონზე ხელისუფლე- აშენებას” (ჰერბეტ მარკუზი). ბაში განსხვავებული ფერი, მუსიკალური წყობა, დეგობის გამოხატვის შემთხვევაში, არასამთავრო-
ბა ჯერჯერობით ვერ ქმნის ეროვნული იდეის კონ- XX საუკუნის „პოსტმარქსისტებმა” მთავარ ლექსიკა და ენა შემოაქვს. მისი სურვილია, გა- ბოების მხრიდან არაკორექტურული რეაქცია და
ცეფციას, რომელიც ერის კონსოლიდაციას მოახ- ამოცანად ანტაგონისტური კლასების პროლე- მოირჩეოდეს მის წინ არსებული შეხედულებებისა დისკრიმინაციული ღონისძიებები მოსდევს. საქართ-
დენს და ქვეყანაც ერთობლივი ძალით განვითარდე- ტარიატისა და ბურჟუაზიის შემცვლელის პოვნა და ენისაგან, რათა მოწინააღმდეგე კამათის დროს ველოში პიროვნებისადმი ამაგვარი დამოკიდებულე-
გაიხადეს, რათა თანამედროვე საზოგადოების თავის სივრცეში გადმოიყვენოს და მისთვის მიუღე- ბა დღეისათვის სახელმწიფო რანგშია აყვანილი.

omi
განვითარების ენერგიის წყაროსთვის მიეგნოთ. სა- ბელ ენაზე ესაუბროს. პოსტმარქსისტებმა იოლი პოლიტკორექტულობის იდეის მიმდევრები,
ჭირო შეიქმნა ადამიანების ახალი გაერთიანებების გზა აირჩიეს. საზოგადოებას სოციალური გარემოს რომელთა ქმედება ერთ დროს საზოგადოებას
მოძებნა, რომლებიც რადიკალურად უკმაყოფილო უკეთესობისაკენ შეცვლის სანაცვლოდ, ლექსიკის სასაცილოდაც არ ყოფნიდა, დღეს მსოფლიოში
იქნებოდნენ საზოგადოებრივ სივრცეში საკუთარი „სრულყოფა” შესთავაზეს. ამგვარი შეთავაზებით შავი ჭირივით არის მოდებული. ისინი ცდილობენ
მდგომარეობით. თანამედროვე ევრო-ატლანტიკურ ბურჟუაზია ძალიან კმაყოფილი დარჩა. აქცენტები საკანონმდებლო და აღმასრულებელ ორგანოებს
სივრცეში ანტაგონიზმი აღარ უკავშირდებოდა ქო- გადატანილი იქნა სულ სხვა სივრცეში. ახალი ენობ- თავს მოახვიონ ახალი პოსტმარქსისტული გა-
ნებრივ უთანასწორობას. საჭირო გახდა საზოგა- რივი ლექსიკა „კულტურული ინდუსტრიის” გან- დაწყვეტილებები, რომელნიც ევროპარლამენ-
დოებრივი სივრცის ახალი პრობლემებით დატვირ- ხორციელების შემადგენელ ნაწილად იქცა. ტის დადგენილებებთან უნდა მოდიოდეს შესა-
თვა. და აი გამოსავალიც ნაპოვნი იქნა! ახალი ლექსიკა ე.წ. „პოლიტკორექტულობა”, ბამისობაში. მაგალითად: ლონდონში გააუქმეს
ნეოლიბერალმა „პოსტმარქსისტებმა” მთა- გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან ვრცელდება საშობაო დღესასწაულის აღნიშვნა, ვითომდა,
ჯერ გოეთეს, ხოლო შემდეგ ბერკლის უნივერსი- დროშაზე გამოსახული წმ. გიორგის გამოსახულე-
ბა. ეროვნული სწორი პოლიტიკური ორიენტირების ტეტში. მათი შეხედულებით პროპაგანდის ვალია, ბა შეურაცხყოფდა მაჰმადიანებს. სახელმწიფოს
გარეშე წინ მხოლოდ გადაგვარების პერსპექტივა სოციალურმა მეცნიერებებმა და მედიამ საჯარო მხრიდან ამგვარი უსუსური გადაწყვეტილების სა-
გველოდება და სხვა არაფერი. ვნახოთ საიდან მეტყველების საკითხი სავალდებულო გახადოს, წინააღმდეგოდ, ლონდონის ერთ-ერთი მაღაზიის
იღებს „მოცინარი მტრის” იდეური წყაროები სათა- რათა აკონტროლონ დისკუსია და საზოგადოებაში მუსლიმმა მეპატრონემ, ინგლისის დროშის სურა-
ვეს? ვისი უჩინარი ხელით კეთდება სოციალური შეცვალონ კულტურული ნორმები. ახალი ლექ- თი ვიტრინის მინას გააკრა, რითაც საზოგადო-
ინჟინერია საქართველოში და რა სურს „ევრონაცი- სიკით, ენა და იდეები შეიმეცნება როგორც საშუ- ებას მიანიშნა, რომ წმინდა გიორგის სიმბოლიკის
ონალებს” საქართველოდან. ალებად, რომელიც, სათანადო რეკონსტრუქციის აკრძალვა არა მისი, როგორც მუსულმანის ბრა-
ახალი იდეოლოგიის ე.წ. „კრიტიკული თე- შემდეგ, იქცევა საუკეთესო ინსტრუმენტად სო- ლია, არამედ ევროკავშირის მითითებით არის
ორიის” შექმნა გერმანიის ქალაქ ფრანკფურტის ციალური, ინსტიტუციონალური და სექსუალური განხორციელებულიო.
– გოეთეს უნივერსიტეტის სოციალური ლაბორა- ჩაგვრის წინააღმდეგ. ახალი ენის დამკვიდრების ინგლისში შექსპირის პიესების უმეტესობა აღარ
ტორიის კვლევებს უკავშირდება, რომელიც საქარ- მომხრეთა აზრით, მათ მიერ შემოთავაზებული ბერ- იდგმება, რადგანაც – „ვენეციელი ვაჭარი” ანტისე-
თველოში ექსპერიმენტის სახით განხორციელდა და კეტების გამოყენების შემდეგ, დროთა განმავლო- მიტიზმის ნიშნებს შეიცავს; „ოტელო” – რასიზმის,
ახალგაზრდობა ეროვნული იდენტობის საწინააღმ- ბაში, ლაგდება რწმენის, ენის, ქცევის, გენდერიზმის „ჭირვეულის მორჯულება” – სექსიზმს. ლონდონის
დეგო ფერხულში ჩააბა. რატომ მაინცდამაინც საკითხები, რაც გამოიწვევს თვისობრივად ახალი ერთ-ერთმა მასწავლებელმა ბავშვები „რომეო და
ჩვენ? ისევ ილიას მოვუსმინოთ: „ჩვენისთანა დაბ- საზოგადოების ჩამოყალიბებას. ჯულიეტას” სპექტაკლს არ დაასწრო, რამეთუ, ამ
რიყვებული, დაბალ ღობედ მიჩნეული ერი, ჩვენის- „პოლიტკორექტულობის” სრული წარმოდგენი- ნაწარმოებში ჰეტეროსექსუალური უპირატესობა
თანა სახელგატეხილი, ძნელად თუ სხვა მოიპოვება იკვეთებოდა.
დედამიწის ზურგზე”. აი ეს გახლავთ ჩვენში სოცი- ახალი უცხოური იდეოლოგიური ნაკადები
ალური ინჟინერიის ექსპერიმენტის მოწყობის მთა- ცდილობენ სახელმწიფოს შიგნიდან დაპყრობას,
ვარი მიზეზი. სხვა ქვეყანა არავის მისცემდა თავის რაც საშიში ტენდენციაა. მიუხედავად ამისა, ასეთ
ხალხზე მსგავსი ცდების ჩატარების უფლებას. გამძაფრებულ პერიოდში, დღევანდელი საქართ-
პირველი უტოპიური ექსპერიმენტი – „კომუ- ველოს მთავრობა კონსერვატორებსა და ტრადი-
ნიზმი”, რომლის იდეოლოგია ევრო-რუსული რე- ციული კულტურის დამცვლებს მხარს არ უჭერს.
ალობიდან იყო იმპორტირებული, „დავამწიფეთ” მხარდაჭერის შემთხვევაში, საზოგადოება, სახელმ-
და ისტორიის სანაგვეზე მოვისროლეთ. ამჟამად ევ- წიფოს აუცილებლად გვერდით დაუდგებოდა. ჩვე-
რო-ატლანტიკური იდეოლოგიის „ტურბოლენტურ” ნი აზრით, კონსერვატიზმი პიროვნებისა და ინდი-
ზონაში ვიმყოფებით. ჩვენზეა ნათქვამი – „ვაის გა- ვიდის მთავარი ღირსებაა. იგი წარსულის აღიარება
ვეყარე და უის შევეყარეო”. ორივე ექსპერიმენტი და ჯანსაღი საზოგადოების შექმნის საფუძველია.
ახალი ადამიანის შექმნას ითვალისწინებდა. დადგა კონსერვატიზმი – თვითშეცნობის, იდენტიფიკა-
დრო ეროვნული სახელმწიფოს შექმნას მივხედოთ ვარი წინააღმდეგობრივი აქცენტი ეკონომიურ ციის და სამყაროში ადგილის პოვნის საშუალებას
და ექსპერიმენტებისაგან თავი შევიკაოთ, რადგა- სფეროდან კულტურის, განათლებისა და სოცი- იძლევა.
ნაც მომავალში „ჩვენი თავი ჩვენადვე უნდა გვეყუდ- ალურ სფეროებში გადაიტანეს. ეს გახდა მათ მიერ მომავალში უსარგებლო იდეოლოგიური ნაკა-
ნოდეს”! ხელოვნურად შექმნილი და მსოფლიოს თავსმოხ- დების დამარცხებას, გააზრებული მეთოდოლოგია
გასული საუკუნის 60-იან წლებში ფრანკფურ- ვეული ანტაგონისტური სივრცე. „პოსტმარქსის- და ანტიგლობალისტური ორგანიზციების ჩამო-
ტის სკოლის „კრიტიკულმა თეორიამ”, რომლის ტების” შეხედულების მიხედვით, ახალი წინააღმ- ყალიბება სჭირდება. დღეისათვის საქართველოში
იდეოლოგიის ფუძემდებლები იყვნენ თეოდორ დეგობის ავანგარდი, მუშათა კლასის მაგივრად ძლიერი მემარჯვენე პოლიტიკური ტალღის შექმნა
ადორნომი, მაქს ჰორკჰაიმერი და ჰერბერტ მარკუ- უმცირესობები უნდა გამხდარიყვნენ, რომელთა აუცილებლია, რათა ქვეყანა საღათას ძილს არ მი-
ზი, დიდი გავლენა მოახდინა დასავლეთ ევროპისა შორის იყვნენ: ჰომოსექსუალისტები, ლესბოსელე- ეცეს. პოლიტიკოსებმა პრაქტიკული ღონისძიებები
და ამერიკის ცნობილ უნივერსიტეტებზე. ისინი აკ- ბი, ნარკომანები, ასოციალური ელემენტები, ფე- უნდა გაატარონ, ხოლო საზოგადოების წარმომად-
რიტიკებდნენ რა კაპიტალიზმსა და სოციალიზმს, მინისტები, მუსლიმები და სხვა. „ფრანკფურტის გენლებმა, იდეოლოგიური ბაზისი შექმნან. საჭიროა
სურდათ ახალი იდეოლოგიით ზემოქმედება მოეხ- სკოლის” იდეოლოგები მათში სამართლიანობის ნახ. ჰ.ბოსხისა. ვისწავლოთ იდენტობის შენარჩუნების ტექნოლო-
დინათ სოციალურ და ჰუმანიტარულ მეცნიერებებ- მებრძოლ ავანგარდს ხედავდნენ, რომელთა ინტე- გია და შევქმნათ მეთოდოლოგიური ხერხები და-
ზე. რესების დაცვა, მათი აზრით, უწმინდეს მოვალე- სავლეთის თანამედროვე „უკულტურო კულტურის”
ახალი მემარცხენე ფილოსოფოსების – „რევი- ობას წარმოადგენდა. სათვის გვსურს მოვიყვანოთ ახალი ლექსიკის რამ- აგრესიის გასანეიტრალებლად.
ზიონისტ-მარქსისტების”, უპირველეს ამოცანას ახალმა იდეოლოგიამ მიაგნო რა პროლეტარი- დენიმე მაგალითი, სადაც ნათლად ჩანს „კრიტიკუ- დღევანდელი ევროპული მიმართულების არ-
კლასიკური მარქსიზმის ნაკლოვანებების აღმოფხ- ატის შემცვლელ სოციალურ ფენომენს, მორიგი ლი თეორიის” უტოპიურობა და „კულტურული ვან- ჩევანი რევიზიას არ ექვემდებარება. დაახლოება
ვრა წარმოადგენდა, რომელიც მე-19 საუკუნის სამ თავსატეხი ბურჟუაზიის შემცვლელის მოძებნა დალიზმი”. სიტყვები და გამოთქმები შეცვლილია უნდა მოხდეს ევროპულ ლიბერალურ-კონსერვა-
უმთავრეს აღმოჩენას – გერმანულ კლასიკურ ფი- გახდა. პოსტმარქსისტების აზრით, განვითარე- ახალი აღიარებული ტერმინებით. მაგ.: მეეზოვე ტულ ღირებულებებთან და არა პოსტმარქსისი-
ლოსოფიას, ინგლისურ პოლიტიკურ ეკონომიას და ბულ ქვეყნებში კონსტიტუციამ, სამართლებ- – ეკოლოგიური ოპერატორი; ინვალიდი – ალტერ- ტების ექსტრემისტულ „აბრადაკაბრასთან”. უნდა
ფრანგულ სოციალისტურ უტოპიას ეფუძნებოდა. ლივმა სფერომ და მაღალგანვითარებულმა ტექ- ნატიულად განვითარებული; დაბალი – ვერტიკა- შევთანხმდეთ კონსერვატიზმისა და ლიბერალიზ-
მარქსიზმის ქადაგებით პროდუქციიდან მიღებუ- ნოლოგიებმა, საზოგადოებაში მაქსიმალურად ლურად შეჭირვებული; მიწისძვრა – გეოკორექცია; მის თანაცხოვრების პრინციპებზე. დროა ჩამოვა-
ლი ზედმეტი ღირებულება, რომელსაც ბურჟუაზია აღმოფხვრეს კლასობრივი დიფერენციაცია. მათი ზანგი – აფრო-ამერიკელი; ფოსტალიონი – პერსონ- ყალიბოთ ჩვენი პოლიტიკური ღირებულებები. ლი-
ითვისებდა, კლასობრივი ბრძოლის მთავარი მი- აზრით, დღეს ეკონომიკურად ძლიერ ქვეყნებ- პერსონ; ფიფქია და შვიდი ჯუჯა – შვიდი ვერტიკა- ბერალურ-კონსერვატიული ფასეულობები საქართ-
ზეზი გახდა. ამ თეორიის მიხედვით, მჩაგვრელად ში, ყველა მოქალაქეს მიუწვდება ხელი იმ პრო- ლურად მომცრო ადამიანი და სხვა. ველოს განვითარების ქვაკუთხედი უნდა გახდეს,
წარმოდგენილი იყო ბურჟუაზია, ხოლო ჩაგრულად დუქტზე, რაზეც – მდიდარს. ასეთ ეკონომიკურ დღევანდელი „წამალდამოკიდებული” და რადგანაც ერთი პროგრესის მამოძრავებელ ძალას
– მუშათა კლასი. ახალი დროის თეორეტიკოსებმა, სივრცეში ექსპლოატაციის ნიშნები ნაწილობრივ „ბუმბულდამშვენებული” ქართული ბომონდი „პო- წარმოადგენს, ხოლო მეორე ეროვნული თვითმყო-
ბურჟუაზია და მუშათა კლასი დაბალ განვითარე- გამქრალია. „კრიტიკული თეორიის” მიმდევ- ლიტკორექტულ” ლექსიკას თავისი ახალი „სვეცკი” ფადობის დაცვის მთავარ გარანტად მიგვაჩნია.
ბული ტექნიკური და ტექნოლოგიური პროცესების რებმა ეკონომიკურად ძლიერი საზოგადოება და იდენტობისა და განსაკუთრებულობის ხაზგასასმე- გარდა ამისა, უნდა ავირჩიოთ ევროპასთან
პროდუქტად მიიჩნიეს, რომელთა შორის ურთიერ- პოლიტიკური ელიტა ახალ სოციალურ სივრცედ ლად ამკვიდრებს. დასავლეთის ზრუნვა საოჯახო ჩვენთვის მისაღები ინტეგრაციის ხარისხი. რაც სა-
თობა კლასთა შორის ბრძოლით იყო გამოხატული. აღიარეს და ტერმინით – „ლიბერტარიანელად” სფეროსაც შეეხო. „გადაგვარების თეორეტიკო- ჭიროა საზოგადოებისთვის, უნდა მივიღოთ ევრო-
XX საუკუნის მეორე ნახევარში ტექნოლოგიის მონათლეს. მათ ხელში აღმოჩდა კოლოსალური სები” ქვეყანაში ისეთ „მსოფლიო ენას” გვიწესე- პიდან, რაც არა, – უკუვაგდოთ. ამაშია არჩევანი და
სწრაფმა განვითარებამ მნიშვნელოვნად შეცვალა ფინანსური რესურსი და მედია, რომელიც ყო- ბენ, რომ დედ-მამას მალე „ციფრული სისტემით” არა მიმართულებაში. ერთხელ და სამუდამოთ უნდა
საზოგადოების სოციალური სტრუქტურა. კომპი- ველთვის ღიაა პოსტმარქსისტებისთვის, ხოლო მივმართავთ! აშშ-ის სახელმწიფო დეპარტამენტის განვსაზღვროთ, რისთვის გვჭირდება ევროპული
უტერიზაციამ და რობოტიზაციამ მწარმოებლური ლიბერალურ-კონსერვატორულად მოაზროვნე განცხადებით, მშობლების სახელები – „დედა” და ცივილიზაცია. საკუთარი იდენტობის შესანარჩუ-
საზოგადოება სამომხმარებლო სიბრტყეში გადაიყ- საზოგადოებისთვის – საინფორმაციო ეთერი „მამა”, არ ითვლება კორექტურულად და მალე პას- ნებლად თუ მის დასაკარგად.
ვანა, რამაც სრულიად ახალი სოციალური სპექტრი დახშულია. ასეა დღეს საქართველოს პოლიტი- პორტი გენდერულად ნეიტრალური გახდება. სამ-
ჩამოაყალიბა. ანტაგონისტური კლასები ტექნიკურ-
მა ინტელიგენციამ და მომსახურეობის სფეროში
კურ სინამდვილეშიც.
მემარცხენე ნეოლიბერალიზმი, რომელიც
წუხაროდ, დღეს, ევროპაში, გაუკუღმართებული
მეტყველების პრაქტიკაში დანერგვის მომხრეებად
ნოდარ ახალკაცი,
სამუზეუმო საქმის ექსპერტი
8 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი
რეცენზია
ხარაცუიცის” ვრცელ რედაქციაში. მაშენებლის (1089-1125 წწ) ეპოქაში რცის ნაწილებია დიდი სომხეთიც და მას არაბულიდან წარმომავალ სიტყ-
ბონდო არველაძე მასში დასახელებულია ანისი, მრენი არა მხოლოდ დასრულდა საქართვე- ალბანეთიც. ვად თვლის.
და ერვანდაშატი. ისინი ახურიანის ლოს ისტორიული მიწა-წყლის გაერ- ნ.მარი ანისში არსებულ ქალკე- მრავალი პოლიტიკური ქარტეხი-
გამოვიდა ისტორიის მეცნიერე- გასწვრივ მდებარეობდნენ, რაც თიანების პროცესი, არამედ ხორ- დონურ ძეგლებს სომხურ-ქალკედო- ლის მიუხედავად, მცხეთის საკათა-
ბათა დოქტორის გიორგი ჭეიშვილის მდინარის ხეობაში გამავალ გზასაც ცი შეესხა კავკასიის პოლიტიკური ნურ კუთვნილებად თვლიდა, მაგრამ ლიკოსო XVI საუკუნის დასაწყისამდე
– „ქუეყანა ანისისა” (რედაქტორი გულისხმობდა. აკად. ჰ.მანანდიანის ერთობის იდეასაც. დავითის საქმე კათალიკოს ეტიფანეს წარწერის ინარჩუნებდა თავის იურისდიქციას
აკად. დ.მუსხელიშვილი). წიგნი მომ- აზრით, ანტიკურ ხანასა და ადრე წარმატებით გააგრძელეს მისმა მემ- შემდეგ, ნ. მარმა შესაძლებლად ცნო ანისზე. ამის ერთ-ერთი მიზეზი იყო
ზადდა რუსთაველის ეროვნული სა- შუა საუკუნეებში ერვანდაშატი არ- კვიდრეებმა (დემეტრე I, გიორგი III, ქალაქ ანისში ქართველთა მკვიდრო- აქ ქართველი მოსახლეობის მკვიდ-
მეცნიერო ფონდის მიერ დაფინანსე- ტაშატიდან მომავალი სავაჭრო-სა- თამარ მეფე) და XII-XIII საუკუნეთა ბა. ამის მიუხედავად, „ქართველთა” რობა.
ბული პროექტის – „ანისის ქართული ქარავნო გზების ტოტებს დასავლეთ მიჯნაზე საქართველოს სამეფოში კონფენსიურ უპირატესობად სომეხ- ეს წიგნი – „ქუეყანა ანისისა”,
კულტურული მემკვიდრეობა” – ფარ- საქართველოსკენაც მიმართავდა. ქრისტიანული კავკასიის უდიდესი ქალკედონისტების აღნიშვნის ტერ- თანამედროვე ისტორიული მეცნი-
გლებში. ცხადია, ახურიანის აყოლებით. ნაწილი გაერთიანდა”, მინად გამოაცხადა, ქართული ენა კი ერებისთვის დიდი შენაძენია. თუ
ამთავითვე გვსურს განვაცხა- ფარსადან გორგიჯანიძის ცნო- გ.ჭეიშვილს გაანალიზებული ქალკედონისტი სომხების ეკლესიას ვინმე დაინტერესდება და გადახე-
დოთ – მონოგრაფიაში მრავალი სა- ბით, საქართველო-სომხეთის დამა- აქვს ანისის მნიშვნელობა და სწორ დაუკავშირა – შენიშნავს გ.ჭეიშვილი დავს, თვითონვე დარწმუნდება. მაგ-
კითხია დასმული და გადაჭრილი, კავშირებელი ერთ-ერთი გზა ძირი- დასკვნასაც იძლევა – „ანისის დაუფ- და განაგრძობს – ნ.მარის თანამოაზ- რამ მე მსურს ამ ნაშრომიდან კიდევ
რომელთა აღნუსხვა და გადმოცემა თად მაგისტრალზე – შირაკზე გადი- ლება ქრისტიანული საქართველოს რენი კიდევ უფრო შორს წავიდნენ და ერთზე შევჩერდე. ცოტა შორიდან
საგაზეთო სტატიის ფარგლებს ცილ- ოდა. მას „ანისის გზა” ეწოდებოდა. ჩრდილოეთ სომხეთზე გაბატონებას ანისისა და ისტორიული ჩრდილოეთ დავიწყებ. აგერ რამდენიმე ათეული
დება. ამიტომ გამოვყავით რამდენი- როცა შოროღიალის სასულთანო ნიშნავდა. სომხეთის მთიანეთის მაღ- სომხეთის ქართული ეპიგრაფიკა დი- წელია, არმენოლოგიაში ვმუშაობ და
მე ძირითადი საკითხი. ქართლ-კახეთის სამეფომ შეიერთა, ლობებზე ფეხის მოკიდებით საქართ- ოფიზიტი სომხების შემოქმედებად მის არაერთ დარგს ვიკვლევ, საუკუ-
საქართველოს კავკასიურ სახელ- ველოს სამეფოს გამოაცხადეს. ამ მხრივ „თავი გამო- ნეების განმავლობაში სახელმწიფო-
მწიფოში შემავალი სომხური ტერი- კონტროლქვეშ იჩინა” მურადიანმა. დაკარგულ და სახელმწიფოებრივ
ტორიებიდან ანისს განსაკუთრებუ- კავკასიიდან გ.ჭეიშვილს ფაქტობრივი მასა- აზროვნებამოშლილ ხალხს საიდან
ლი მნიშვნელობა ენიჭებოდა. სტრა- ანატოლიაში, ლის და სამეცნიერო ლიტერატურის შეეყარა ნარცისიზმის სენი, გადასუ-
ტეგიულ მდგომარეობასთან ერთად სირიასა და მე- ანალიზის შემდეგ, კარგად, კარგად ლი ავადმყოფურ ისტორიზმში, ვე-
მის დიდ ღირებულებას იდეოლოგი- სოპოტომიაში კი არა, ძალიან კარგად აქვს მოსაზ- რაფრით ამეხსნა, ვიდრე არ წავიკთ-
ური ასპარეზიც განაპირობებდა. მიმავალი გზები რება ინტერპრეტირებული და მარ- ხე გ.ჭეიშვილის ნაშრომი – „სომხური
ანისისთვის ბრძოლა ისლამურ სამ- ეხსნებოდა”. თებულ დასკვნასაც იძლევა – „ენა პოლიტიკური იდეოლოგია საზღვ-
ყაროსთან წარმოებული „საღმრთო მეფე გიორგი სახელმწიფო თუ რელიგიური იდენ- რების გარეშე, სომხური კოსმოკრა-
სჯულთათვის” მის მნიშვნელოვან III-ს 1174 წელს ტობის მნიშვნელოვან ატრიბუტს ტიზმი ადრე და შუა საუკუნეებში”
ეპიზოდს ქმნიდა. ეს ბრძოლა, იმავდ- ანისი ამირსპასა- წარმოადგენდა. აქედან გამომდინა- (კრ. „სამეცნიერო პარადიგმები”, თბ.
როულად, საქრისტიანოში საქართვე- ლარ ივანე ორბე- რე, ეტოფანე კათალიკოსის მეტყვე- 2003. გვ.278).
ლოს ადგილსაც განსაზღვრავდა. ლისთვის გადა- ლებაშიც დიახ, სომხურ საისტორიო მწერ-
ამგვარი შესავლის შემდეგ უცია. „ქართველნი” არა ზოგადად მარ- ლობას თუ გადავხედავთ მოვსეს
გ.ჭეიშვილი აღნიშნავს: – „ანისი გ.ჭეიშვილი თლმადიდებლებს, არამედ ქართულ ხორენაციდან დღემდე, ჯერაც ვერ
ქართველთათვის ბიზანტიელებზე საისტორიო მო- სახელმწიფოში მცხოვრებ, ქართული დაადგინეს, რომელი საუკუნის მწე-
უპირატესობის სიმბოლოდ იქცა. ის ნაცემებზე დაყ- ეკლესიის წიაღში შემოსულ და წირ- რალი იყო – V, VIII თუ IX საუკუნეს
რაც საქართველომ ბერძენ კეისარ- რდნობით წერს: ვა-ლოცვის ქართულ ენაზე აღმსარე- ეკუთვნოდა იგი? სომეხ ისტორი-
თა უნიათობით დაკარგა, ქართველ – „ქართული სა- ბელ დიოფიზიტობას გულისხმობს. კოსთა ერთ ნაწილს, პათოლოგიურ
მეფეთა სიმხნევით უკან დაიბრუნა. ხელმწიფოს და- დიახ, სწორედ ამ მართლმადი- ისტორიზმში გადასული ეროვნული
ყოველივე ამან მისცა საფუძველი საყრდენს ანისში დებელი თემისთვის – ნათესავთა ნარციზმი სჭირთ. ამ დაავადებას XX
ქართველ იდეოლოგებს ამაყად გა- მხოლოდ სამხედ- ქართველთა და ნათესავთა სომეხთა საუკუნის შუახანებში „სომხური კოს-
ნეცხადებინათ – „ელინნი, ესე იგი რო ძალა როდი კრებულისთვის იყო განკუთვნილი მოკრატიზმი” უწოდეს.
ბერძენნი, ლბილ და დედალონი წარმოადგენდა. აღნიშნული განჩინება ისევე, რო- სამეცნიერო ლიტერატურაში
არიან, ხოლო „ნათესავნი ჩუენ ქარ- განსხვავებით გორც ანისის ეკლესია-მონასტრებზე სრულად არის „კოსმოკრატიზმი”
თველთანი, ღმრთის ოდენ და მკლა- ერთმორწმუნე ქართულ ენაზე ამოკვეთილი იური- განმარტებული – „კოსმოკრატებს”
ვისათვის თვისისა მოსავნი, რომლი- ბიზანტიისა, რო- დიული აქტები, ეპიტაფიები, პოლიგ- უწოდებენ მეფეთ-მეფეებს, იმპერა-
თაცა... საცნაურ იქმნების სიქველე მელიც ანისში რამული და ფრესკული წარწერები”. ტორებს, რომლებიც უპირველეს მი-
ჭაბუკისაჲ ”. გრიგორიანული შირაკის ქედის ჩრდილო კალთაზე სიად მიიჩნევდნენ დედამიწაზე ზეცი-
ამ მხრივ საინტერესოა ჯუვინის ეკლესიის დათრ- დადასტურებულია ტოპონიმი „გურ- ური წესრიგის დამყარებას და განუ-
ცნობა – „ქართველებს გადაწყვეტი- გუნვას ცდილობ- ჯიელი”, ანუ ქართველთა ქვეყანა//მხა- საზღვრელი იმპერიული ამბიციებით
ლი ჰქონიათ ბაღდადიდან წასულიყვ- შეპყრობილნი ახერხებდნენ კიდეც
ნენ, მეჩეთები ეკლესიებით და ჭეშ- „განეხორციელებინათ” სუვერენული

ქუეყანა ანისისა
მარიტება სიცრუით შეეცვალათ”. ეს უფლებები კონკრეტულ გეოპოლი-
მოწმობს, ამ დროს საქართველოს ტიკურ და კულტურულ სივრცეში”
სახელმწიფოს დიდ ავტორიტეტზე (კ.თუმანოვი).
და აღმოსავლეთის საქრისტიანოში აქ ამერიკელ მეცნიერს „კოსმოკ-
მის პირველობაზე მიუთითებს. ამგ- რატიზმის” ტიპურ ნიშნად მიაჩნდა
ვარ ედეურ-პოლიტიკურ კონტექსტ- ქვეყანა ე.წ. „დიდი არმენიის” სახე-
ში გასაგები ხდება ანისის ადმინისტ- ლად წოდებული სახელმწიფო და
რაციული და საეკლესიო მოწყობის მისი ოთხ საპიტიახშოდ მოწყობა,
მნიშვნელობის განსაზღვრა და სტა- რაც სამყაროს ოთხივე მხარეზე სო-
ტუსი ქართულ სამეფოში. გ. ჭეიშ- ერეკლე მეორე შეეცადა თბილისი- მეხთა მეფის ბატონობის სიმბოლოდ
ვილის ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ლორე-შოროღიალი-ერევნის გზა გა- აღიქმებოდა.
ნარკვევიც ამ თემას ეძღვნება. მოეცოცხლებინა. „სამიმოსვლო სის- სომხური კოსმოკრატიზმის დამ-
უნდა აღინიშნოს, რომ ქართულ ტემა და გზების ხასიათი ანი-შირაკის წყებად და ნიმუშად მიჩნეულია „სომ-
წყაროებში ანისის ქვეყნის სახელით საქართველოს სამეფოში ინტეგრა- ხეთის ისტორიის” ავტორი მოვსეს
ისტორიული პროვინცია შირაკი ციის ხარისხსაც განსაზღვრავდა” – ხორენაცი. – „სომხების „ჰეროდო-
მოიხსენიება. როგორც გ.ჭეიშვილი მართებულად შენიშნავს გ.ჭეიშვილი. ტემ”, – წერს გ.ჭეიშვილი, – ირანის
აღნიშნავს: – „შირაკის” „ანისის” საგანგებოდ გვსურს გამოვყთ ისტორია მოხერხებულად მოარგო
ტრანსფორმაცია ისტორიულ-გეოგ- მონოგრაფიის ის ნაწილი, რომელშიც მშობლიური ქვეყნის წარსულს და
რაფიული ევოლუციის შედეგია, წარმოდგენილია ანისის შემოსვლის აქამენიდებისა და სასანიდების სამ-
რასაც მოწმობს წერილობითი წყა- დასაწყისი ქართულ სამეფოში. სა- ხედრო გამარჯვებები ჰაიკიდებს
როები. უძველესი ცნობა ამ ქვეყნის ქართველოს და სომხეთის მეტოქე- და არშაკუნებს მიაწერა. თხრობაც
შესახებ ძვ.წ.-აღ-ით მე-7 საუკუნეს ობა კავკასიაში პირველობაზე X-XI ირანულ სამყაროში გავრცელებული
განეკუთვნება. ამაზე ურარტული სს-ის მიჯნაზე მკაფიოდ გამოიხატა პოლიტიკური თეორიების მიხედვით
წარწერა მეტყველებს, რომლის მი- ქართულ და სომხურ ხუროთმოძღ- გააწყო და შექმნა მწყობრი კონცეპ-
ხედვით ახურიანის ხეობაში განფე- ვრებაში. ამ დროს, თითქმის, ერთ- ცია, რომელიც აზიურ სამყაროს
ნილ მიწებს ერიახი რქმევია. შირაკი დროულად, აშენდა ქუთაისსა და ანისის ქართული წარწერები ფრიად მნიშვნელოვან ნაწილზე „სამ-
სირეკენეს ფორმით პირველად მე-2 ანისში საკათედრო ტაძრები. სარწ- ყაროს მბრძანებელ” ჰაოსიანების
საუკუნის ავტორის კლავდიოს პტო- მუნოებრივ და პოლიტიკურ ჭიდილში უფლებებს ასაბუთებდა” (დასახ.
ლემაოსის „გეოგრაფიულ სახელმძ- უნდა გადაწყვეტილიყო ეს გეოპოლი- და, საქართველოს სამეფო სარწმუ- რე. ანისის თემში, ანუ ქვემო შირაკში, ნაშრ. გვ. 282).
ღვანელოში” გვხვდება. სომხურ წყა- ტიკური სივრცე – ქართული იქნე- ნოებრივ შემწყნარებლობას იჩენდა, ქართული ტოპონიმებია – ჭალა; მე-13 როგორც ვხედავთ, მოვსეს ხო-
როებში კი მე-5 საუკუნიდან ჩნდება. ბოდა თუ სომხური. ეს ისტორიული თავის ირგვლივ სომეხ აზნაურებსა საუკუნის ლაპიდარული წარწერებში რენაცმა სათავე დაუდო სომხურ
ამ დროს იგი კარგად გამაგრებული პროცესები ქართული და სომხური და ფრიად გავლენიან სამღვდელო- გვხვდება სოფელი შავთა და სხვ. ეროვნულ ნარცისიზმს, პათოლო-
ციხეა, სადაც სპარსელი მეციხოვნე- წყაროების ანალიზის საფუძველ- ებას იკრებდა”. კიდევ უფრო საინტერესოა ქარ- გიურ ისტორიზმს, რაც გამოიხატე-
ნი იმყოფებიან. ავტორმა დაადგინა, ზე წარმოდგენილია მონოგრაფიის გ.ჭეიშვილს აქედან სწორი დასკ- თული საეკლესიო ტექტონოლოგია – ბოდა აქამენიდების და სასანიდების
რომ შემდეგ საუკუნეებში სომეხ და შესაბამის თავში. X ს-ის მეორე ნა- ვნა გამოაქვს, როცა წერს: – „ქარ- ხატის, ხუცის, კრულვის გამოყენება ტრიუმფალურ სამხედრო წარმატე-
უცხოელ ისტორიკოსებთან ეს ქა- ხევრიდან ისტორიული პროცესები თულ-სომხური ურთიერთობები XII ანისის სომხური მოსახლეობის მეტყ- ბებში – სომხეთის გამარჯვებად გა-
ლაქი მხოლოდ ანისად მოიხსენიება, ქართველ მთავართა უპირატესობით საუკუნეში, რა თქმა უნდა, არ ყოფი- ველებაში. მოეცხადებინა.
ქართულშიც ასევე იხსენიება ანისად. წარიმართა. ამას მოწმობს ქართველ ლა იდეალური, მაგრამ ტოლერანტო- ერთი სიტყვით, ქართული ეკლე- ამის შემდეგ განა უნდა გაგვიკ-
აღნიშნულ მონოგრაფიაში, სომ- და სომეხ ისტორიკოსთა ცნობები. ბა ერთიანი კავკასიური სახელმწი- სიის გავლენა ანისში ჩქარი ტემპით ვირდეს სომეხი ისტორიკოსების
ხური და ქართული წყაროების მი- გ.ჭეიშვილს მოტანილი აქვს სუმბატ ფოს აღმშენობლობის მნიშვნელოვან მიმდინარეობდა. საქართველოს სა- მიერ ქართული მიწების მისაკუთ-
ხედვით, ანისის პროვინციის ტერი- დავითის ძის, არისტაკეს ლასტივერ- ქვაკუთხედს წარმოადგენდა”. მეფოს შეერთებიდან 20 წლისთავზე რება, ქართული ეკლესიების მიტა-
ტორიული საზღვრის დადგენის პირ- ტეცის და სხვათა ცნობები; მათგან სამეცნიერო ლიტერატურაში სომეხთა სატახტო ქალაქში არაერ- ცება, რუსთაველის, აკაკი წერე-
ველი მცდელობაა. შეიძლება დავიმოწმოთ სტეფანოს ცნობილია, რომ ათწლიანი შესვე- თი ქალკედონური სავანე მოქმედებ- თელის, სომეხად გამოცხადება და
გ.ჭეიშვილს ლაპიდარული წარწე- ტარონეცის ცნობა – „დავით კურა- ნების შემდეგ, 1191 წელს, საქართ- და. ქართველი ერის „გრუზჩიკებად”
რების მიხედვით გამოკვლეული აქვს პალატმა დაამყარა მშვიდობა და ველოს მეფეებმა განაახლეს ანი-ში- ბაგნარეს ღვთისმშობლის მო- მოხსენიება? ეს დიდი თემაა და თუ
ანისის ფიზიკური და ეკონომიკური წესრიგი მთელ აღმოსავლეთში, გან- რაკის ინკორპორაციის პოლიტიკა. ნასტრის კედელზე ერთ სომხურ წარ- ვინმე დაინტერესდება, ნახოს ჩემი
გეოგრაფიის საკითხები და გზები. საკუთრებით კი ქართველებსა და 1198 წლისთვის სამეფოს საზღვრები წერაში მოხსენებულია ვინმე მხითარ წიგნი – „ქართული ეკლესიები სა-
განხილული მასალა გვიჩვენებს, რომ სომხებში”. ქალაქ ანისის სანახებზე განავრცეს. ძე დუალისა. ქართველი მეცნიერის ქართველოსა და სომხეთში” (თბ.
აქ ხორბლეულის, ზეთსახდელების ბაგრატ მესამემ (978-1014) 1199-1203 წლებში მხარგრძელებმა აზრით – ის არის გამონოფიზიტებუ- 2016. ქართულ, ინგლისურ და რუ-
ტექნიკური კულტურა დომინირებდა. „დაიპყრა ყოველი კავკასია თვითმ- ანისიც აიღეს. სომეხი ავტორების – ლი დვალი. მიუხედავად იმისა, რომ სულ ენებზე).
რა თქმა უნდა, შიგადაშიგ, მეხილე- პყრობლობით და სომხეთსაც ხელ- კირაკოს განძაკელის, გრიგოლ აკა- ცდილობს დაასაბუთოს თავისი მო- დასასრულს ვიტყვი, გ.ჭეიშვილის
ობა-მევენახეობასაც მისდევდნენ. მწიფებითა ნებიერად განაგებდა”. ნელის, სტეფანოს ორბელიანის და საზრება, ვფიქრობთ, ეჭვის საფუძვე- სახით ქართულ საისტორიო მეცნი-
რაც შეეხება გზებს, მათ შესა- ქართველმა მეფეებმა ისლამურ სამ- სხვ. მოწმობით, საქართველოს სამე- ლი მაინც რჩება. ჩვენ უფრო მართე- ერებას დიდად ერუდირებული და
ხებ ყველაზე უადრესი წერილობითი ყაროსთან დაპირისპირებაში უდიდეს ფო კავკასიის საქრიატიანოს მომც- ბული გვგონია აკად. ჰრ.აჭარიანის ქართული ეროვნული სულით გაჟ-
ცნობა მოგვეპოვება შირაკაცის „აშ- წარმატებას მიაღწიეს – „დავით აღ- ველი ქვეყანაა. აქ პოლიტიკური სივ- მიერ ამ სახელის განმარტება – იგი ღენთილი მეცნიერი ჰყავს.
2018 წელი, აპრილი ლიტერატურული მესხეთი 9

„ლიტერატურული მესხეთის” მარტის


იძულებითი გამოხმაურება
ლიზო მასალის, ამ შემთხვევაში, სოფ. ტატანი- სახელი გადავიდა ყანაზე, მაგრამ ყანა ერთი ეკლესიასთან”... ქუმის, ქომის და ხომის და- და ცის ტატნობი. ტატნობი მხოლოდ შეიძლე-
ნომერში დაიბეჭდა ვაჟა სამსონიძის წერილი სის ტოპონიმთა პრივატიზაცია. მისი აღწერის არ იყო, ამიტომ ყანების სიმრავლე გამოიხატა კავშირება სრულიად ლოგიკური ჩანს, თუ რამ ბა ჰქონდეს ცას. ტატანისის ეტიმოლოგიაზე
„ადგილის სახელთა მართლწერისათვის!”, რო- და კვლევის უფლება ყველას აქვს. – ებ–ის საშუალებით. ასე მივიღეთ ქართული- განაპირობა ასეთი ფონეტიკური ცვლილება, მსჯელობისას ვ. სამსონიძე წერს: „მიგვაჩნია,
მელიც დაგვიანებული გამოხმაურებაა ჩემი ახლა მოკლედ მოგახსენებთ რა შეცდო- სათვის უცნაური ფორმა – რიცხვითი სახელი, ჯერჯერობით უცნობია……..ხომის ვ. სამსო- რომ სოფლის დასახელება მიღებული უნდა
წიგნისა „ტაძრები და სახლები”. თავისთავად, მებზეა საუბარი. საქმე ეხება სამ ტოპონიმს და არსებითი სახელი და მრავლობითი რიცხვი.” ნიძისეული ეტიმოლოგია დამაჯაერებელია”. იყოს „ტატნობი” - სიტყვიდან, და რომ „ტატ-
ნებისმიერი გამოხმაურება, დადებითი იქნება თავად ტატანისის ეტიმოლოგიას. ბატონი ვ. სამსონიძე გამარჯვებული და ვფიქრობთ, მეტი მხარდაჭერა ოპონენ- ნობი” უნდა ვუწოდოთ არა მხოლოდ „ცის
თუ უარყოფითი, მისაღებია. მეცნიერების ავაზანთან დაკავშირებით მიმუშავია, ამი- გახარებული აფრიალებს ჩემს „შეცდომას,” ტის მოსაზრებისა, წარმოუდგენელია. ის კი კამარას, ცის თაღს, ცას.” არამედ მიწის სწორ
წინსვლა აზრთა სხვადასხვაობას ემყარება. მე ტომ, ცოტა არ იყოს, გამიკვირდა, როდესაც რიცხვით სახელთან ერთად -ებ–იანი მრავლო- რატომღაც გამოეკიდა პარალელურ ფორმას ზედაპირსაც. სწორედ ასეთ ჰორიზონტზე იყო
გამაოცა ავტორის ქილიკნარევმა ტონმა და იმოძღვრება ბატონი ვ. სამსონიძე, რომ ავაზნი ბითი რომ უცხოა ქართულისათვის და იქვე ქუმის ეკლესიისა. გაშლილი წინათ სოფელი ტატანისი, ახლა რომ
ამიტომ გადავწყვიტე უპასუხოდ არ დამეტო- ტატანისური ტოპონიმია და ტატანისელებმა მოჰყავს ცნობილი მაგალითები: „გუშინ შვიდნი 1977 წელს 80 წლის ინფორმატორისაგან „ვერანა ტატანისი” ჰქვია” (გაზეთი „ლიტერა-
ვებინა ეს წერილი. შეარქვეს და როგორ გავბედე მე მის შესახებ გურჯანელნი”, „ორნი წაველით საომრად.” ეს ჩაწერილი გუმის ეკლესია არ დავკარგე და, ტურული მესხეთი” 2006 წლის მაისი), იძულე-
არაეთიკური ტონი უცოდინრობისა და რამის თქმა. ორივე მაგალითი, რა თქმა უნდა, უადგილო მიუხედავად იმისა, რომ 2007 წელს ვერ დავა- ბული ვარ დამატებით მივუთითო ციტატის
ფაქტების არასწორ ინტერპრეტაქციაზეა და- „მესხეთში ავაზანს აქვს კონკრეტული და- და უხერხულია. აქ არის ძველი მრავლობითი დასტურე, პარალელურ ფორმად მოვიხსენიე. ავტორს შემდეგ უზუსტოებათაშესახებ: ტა-
ფუძნებული. ბატონ ვაჟა სამსონიძეს წყენია, ნიშნულება. ის აუცილებლად უნდა იდგეს გა- და არა -ებ-იანი. წინააღმდეგ შემთხვევაში ალბათ, ბატონ ვ. სამსონიძეს ერთი სული ტანისი არ შეიძლება მიღებული იყოს ტატნო-
რომ მისთვის საინტერესო სტატიის ამონა- მომდინარე წყაროს წინ. უნდა იყოს გათლილი უნდა ყოფილიყო: „გუშინ შვიდი გურჯანელები ჰქონდა, როგორმე მოსე ხონელამდე მისული- ბი სიტყვიდან, რადგან ორივე (ტატანისი და
ბეჭდი მიმიცია და არა წიგნი მთლიანად. მას ხისგან ან ქვისგან. როგორც წესი, ხის ავაზნები წავედით”, ან „გუშინ შვიდები გურჯანელები ყო, მივიდა, დაიწყო მე-20 საუკუნის 80-იანი ტატნობი) მიღებულია ტატან ფუძიდან, ერთი
შეცდომაში შეჰყავს მკითხველი, როდესაც დროთა განმავლობაში ლპება, ფუჭდება და წავედით”. ასევე უნდა ყოფილიყო მეორე მაგა- წლებიდან, როდესაც პირველად დააფიქსირა -ის სუფიქსით და მეორე -ობ სუფიქსით. შორს
ბრძანებს, რომ ამონაბეჭდი ახალი წიგნიდან კვალიც იშლება. ხშირად ხდება, რომ ასე გამქ- ლითის დროსაც: „ორები წავედით საომრად”. ხონელის ნაცვლად ხომელი და ხელახლა მოგ- წაგვიყვანს იმაზე მსჯელობა თუ რა განსხვა-
იყო. „ტაძრები და სახლები” გამოვიდა 2010 რალი ავაზნის ადგილას მხოლოდ წყარო დის, ასეთი მარგალითები იფრქვევა ჩემი ოპონენ- ვიყვა სად, როდის, რა წაიკითხა და ვინ როგორ ვებაა ამ ორ სუფიქსს შორის და რას როდის
წელს. ვ. სამსონიძე ჩემთან ყოფილა გასულ აღარ არის ავაზანი, მაგრამ ხალხი მაინც მას ტისაგან. მოუწონა დღემდე. არა და, როგორც მოგახ- დაერთვის თითოეული მათგანი. ტატნობს ვერ

წარმართული რიტუალური ავაზნები ჯავახეთში

წელს, როგორც თვითონ წერს, ე.ი. 2017 წელს. ავაზანს უწოდებს. ბოლოს და სენეთ, მე მას ეს აზრი იმავე ვუწოდებთ მიწას. არ შეიძლება ითქვას მიწის
7 წლის წიგნი ახალი არ არის. სინამდვილეში მე ბოლოს, შრება წყაროც” (მ. წერილში მოვუწონე. სამწუხა- ტატნობი. ეს რომ ასეა, კარგად ჩანს ოპო-
აღარ მქონდა სასაჩუქრედ და იმიტომ ვერ მი- ბერიძე, „ნასოფლარი ერკო- ხიზაბავრის თანამედროვე ავაზნები როდ, ოპონენტი პოზიტიურს ნენტის ციტატიდანაც, როდესაც იგი წერს:
ვეცი მას „ტაძრები და სახლები”. ასეც რომ არ ტა,” 2013, გვ.75) ვერაფერს ხედავს სხვათა „სწორედ ასეთ ჰორიზონტზე იყო გაშლილი
ყოფილიყო, ამონაბეჭდის გაჩუქება მიღებული ავაზნის ეტიმოლოგია მ. ნათქვამში. როგორ გავბედე, წინათ სოფელი ტატანისი”, თუ მიწა და ცა ერ-
ფორმაა სამეცნიერო წრეებში და ამაში ცუდს ანდრონიკაშვილს ეკუთვნის. რომ დავაფიქსირე გუმის ეკ- თნაირად შეიძლება აღიქვას ადამიანმა, ჰორი-
ვერაფერს ვხედავ, ამიტომ არასწორია ვ. სამ- მისი აზრით ეს სიტყვა შემოსუ- ლესია!!! კარგია ხომელობა, ზონტის ნაცვლად ავტორი იხმარდა ტატნობს
სონიძის ეჭვები, თითქოს მე მას „შენიშვნა” ლია ქართულსა და სომხურში კარგია ტატანისეულობა, და წინადადება ასეთ სახეს მიიღებდა: „სწო-
მივეცი ამ ჟესტით. იგი წერს: „წიგნის ავტორს ჩრდილოირანული დიალექ- მაგრამ უხერხულია, სხვათა რედ ასსეტ ტატნობზე იყო გაშლილი წინათ
სურდა „შენიშვნა” მოეცა ჩემთვის, რომ მე ტური წრიდან. სომხურში მას აზრების მიმართ მსგავსი და- სოფელი ტატანისი”. – ეს კი ღიმილის მომგვ-
არასწორად გადმოვცემ ჩემი სოფლის ადგილ- აქვს ტბის, გუბის მნიშვნელო- მოკიდებულება. რელი იქნებოდა. მთავარი მაინც ის მგონია,
თა სახელებს”. ბა. შესულია სხვა ენებშიც და რაც შეეხება დოღო- რომ ცის თაღი ჩვენს ოპონენტს სწორხაზოვან
ამონაბეჭდის ფაქტს რატომ გებულობს ყველგან წყალს უკავშირდება რას, ვივარაუდე, რომ უფრო ობიექტად წარმოუდგენია. თაღი კამაროვანია,
ასე მაშინ, როდესაც სტატიაში, რომელშიც მის (მ. ბერიძე, ავაზანი სამცხის ძველი უნდა იყოს დოღონა, რკალისებურია, ხოლო სწორი ზედაპირი სხვა
შესახებაა საუბარი, პატივისცემის გარდა არა- ტოპონიმიაში, დასახ. ლიტ., მისი პარალელური ფორმა, რამეს ნიშნავს.
ფერი არც მიგულისხმია და მსგავს რამეს ვერც გვ.74-79) აღარაფერს ვამბობ რადგან ამ სიტყვის ფუძე ავტორს ტატანელი და ტატანისელი
იპოვის, როგორც ფაქტს, პატივცემული ოპო- ძველ ქართულში მისი მნიშვ- შეიძლება დავინახოთ გვარში ერთი და იგივე ფორმა ჰგონია: „ტატანელი,
ნენტი. საქმე იმაშია, რომ აზრთა სხვადასხვაობა ნელობის შესახებ: „სიავი”, – დოღონაძე. რა თქმა უნდა, გვარი არ არის, სადაურო-
უპატივცემლობა არ არის, უპატივცემულობა ქვაბი, აუზი, ემბაზი, სულხან- რ – ნ მონაცვლეობა ბის აღმნიშვნელი სიტყვაა და ნიშნავს ტა-
სხვისი აზრის კატეგორილი მიუღებლობაა. საბასეულ განმარტებებზე, შეუძლებელი არ არის, თუნ- ტანისელს, ისევე „როგორც თბილისელი
ფაქტებისა და კვლევების ვ. სამსონი- დიალექტურ მონაცემებზე და დაც სამცხე-ჯავახეთის – თბილისელს, ქუთაისელი – ქუთაისელს,
ძისეულ შეფასებებს შემდეგ შევეხებით. ამ- სხვა. ავაზანი გავრცელებული ტოპონიმიაში. მაგალითად: ბოლნისელი – ბოლნისელს, ურბნისელი –
ჯერად გვინდა ერთ არაპროფესიონალურ ლექსიკური ერთეული იყო სამცხე-ჯავახეთში, ავაზანი მხოლოდ გეჯა არ არის, იგი სა- ტოპონიმ ორგორის პარალელურ ფორმად ურბნისელს” (გაზეთი „ლიტერატურული
წამოძახილზე მივუთითო: „ტატანისის ავაზანა, რომელიც, სამწუხაროდ, იკარგება თანდათან რიტუალო დანიშნულების ჭურჭლად გამო- გვხვდება ონღორა. შეიძლება სხვა მაგალითე- მესხეთი”, 2006წ. მაისი) წერს იგი. თბილი-
რომელიც სოფლიდან ჩრდილოეთის მხარეს, და მხოლოდ სპეციალურ ტერმინად თუ გამო- იყენებოდა არა მხოლოდ ქრისტიანობის ჟამს, ბიც დაიძებნოს. რა თქმა უნდა, არაპროფესი- სელი აბა რას უნდა ნიშნავდეს, თუ არა
16-17 კილომეტრზე მდებარეობს, მ. ბერიძეს ვიყენებთ, ან ტოპონიმია შემოგვინახავს ხოლმე. არამედ წარმართობის დროს. მოვიყვან აპოკ- ული განაცხადია, როდესაც ოპონენტი წერს, თბილისელს? იგივე ითქმის ქუთაისელზე,
არ უნდა ჰქონდეს ნანახი, ის ვიღაცის არასწორ ვ. სამსონიძე ჩემზე წერს: „როცა ტოპონიმ რიფული ლიტერატურიდან მ. ანდრონიკაშვი- რომ „დოღონას და დოღონაძეს არაფერი საერ- ურბნისელზე და სხვა. მაგრამ ონომასტი-
ინფორმაციას იმეორებს”. ავაზანას ეხება, ერთგვარად შეცბუნებულია” ლის მიერ დამოწმებულ ციტატას: „ედგა თორ- თო არ აქვს”, საამისო არგუმენტები მას არ კოსისათვის, ვინც წარმომავლობისა და
ვინ თქვა, რომ ტოპონიმური მასალის და ამის არგუმენტად მოჰყავს ციტატა ნესა ავაზანი დიდი; და მას ზედა დაკლიან კაც- მოჰყავს, არც იმას ამბობს, რომ დოღორა ერ- გვარის საკითხებს იკვლევს, ტატანელი და
შეკრებისას ან კვლევისას შესაძლებელია ან ჩემი წიგნიდან: „ავაზანა მთის, საძოვრის სა- ნი და შთადონ სისხლი იგი მათი მას ავაზანსა თადერთი ფორმაა და არ არსებობს დოღონა. თბილისელი ერთ დონეზე არ განიხილება.
აუცილებელია ყველა ადგილის ნახვა. გავიხ- ხელია, რა შუაშია ხის გეჯაო” (აქ -ო უაზროდ და აღმოიღებედ მასსისხლისაგანსა და სუმმედ რომც დაიჟინოს, ეს მასალა ბევრად ადრე, მე- მაშინ, როდესაც ტატანელი მოღვაწეობდა
სენოთ ჩვენი დიდი წინაპარი ვახუშტი ბატო- ზედმეტია – მ. ბერიძე) არ ვიცი ჩემი შეშინე- და მიიხუნედ კაცნი იგი და მომწყდარნი დასხ- 20 საუკუნის 70-იან წლებში მაქვს ჩაწერილი. ტატანისელი წარმომავლობის აღმნიშვნელ
ნიშვილი, რომელსაც თვალითაც კი არ ენახა ბულ–შეცბუნებული მდგომარეობა რატომ ნეს მას ავაზანსა” (მ. ანდრონიკაშვილი, ნარკ- რაც შეეხება მის აზრს, რომ „დოღორა ზანიზმი ფორმად არ გამოიყენებოდა ისევე, როგორც
სამცხე-ჯავახეთი და დასავლეთ საქართველო ფიქსირდება ამ ციტატით. მე მკითხველს ვუჩ- ვევები ირანული-ქართული ურთიერთობები- ინდა იყოს”, სერიოზული მტკიცება სჭირდება. არ შეიძლებოდა თბილისელის ურბნისელის
(ივ. ჯავახიშვილი), მაგრამ ამის გამო მას უარი ვენე, რომ ავაზანი დაერქვა მხოლოდ წყაროს, დან, I, 1966წ. გვ. 218). ავაზნები, რომლებშიც მით უმეტეს, ტატანისის პანტიანის თუ ყანის და ა.შ. თქმა. ტატანელის შესაბამისად უნდა
არ უთქვამს თავისი ქვეყნის ამ ნაწილების ხოლო ავაზან-ა, ა-ს მატოპონიმებული ფუნქ- ადამიანთა სისხლს აგროვებდნენ და შემდეგ სახელის დიღვირთან დაკავშირება სოლიდურ გვეთქვა: თბილელი, ურბნელი, ქუთათელი,
გეოგრაფიული სახელების დაფიქსირებასა და ციის გამო შეიძლება დაერქვას მის გარშემო მიირთმევდნენ, ჩვენამდე შემორჩა ჯავახეთში. მუშაობას მოითხოვს ონომასტიკოსისაგან. ბოლნელი და სხვა. ნიშანდობლივია, რომ ამ
ანალიზზე. ტერიტორიებს. ეს ასეც არის მოცემულ შემ- კიდევ უფრო გაუგებარია ვ.სამსონიძის რადგან ამ სამი ტოპონიმის შესახებ მე შემთხვევაში მხოლოდ წარმომავლობა არ
კიდევ ერთი: ვ. სამსონიძეს აღიზიანებს თხვევაში. განსაკუთრებით „შთამბეჭდავია” გააფთრებული შემოტევა ქუმის ეკლესიასთან არც კატეგორული ვყოფილვარ და არც რაიმე აღინიშნებოდა, რაც კარგად ჩანს ეპარქიათა
ვინმეს მიერ ტატანისის შესახებ საკუთარი ბატონი ვ. სამსონიძის მსჯელობა, როდესაც დაკავშირებით. მინდა კატეგორიულად განვ- განსაკუთრებული აზრი გამომითქვამს ისეთი, დასახელების ტიტულატორის აღმნიშვნელ
აზრების გამოთქმის ფაქტი. საამისოდ „მტკი- იგი იჭრება ლინგვისტიკაში და აკეთებს აკვი- მარტო: არ ვედავები ქუმის, ხომის, ხომას და ბატონი ვ. სამსონიძის აგრესია რომ გამომეწ- ტერმინოლოგიაში. აღნიშნული ფორმები
ცე” არგუმენტი აქვს მას. ილიას პერიფრაზი ატებულ დასკვნებს. მოვიყვან ციტატას ჩემი ა.შ. ტოპონიმებთან დაკავშირებით ოპონენტს. ვია, ამიტომ ლოგიკურია ვიკითხოთ: აბა, რაშია დღეს გამოიყენება ჩვენი საპატრიარქოს ად-
რომ ვიხმაროთ, ამას იმიტომ აკეთებს, რომ წიგნიდან: „ავაზანი ტატანისში კიდევ ერთ ქუმის ეკლესია, ხომი და ხომელი, ვ. სამ- საქმე? სად მარხია ძაღლის თავი? ვფიქრობ მინისტრაციულ სტრუქტურაში.
ტატანისი მისი სოფელია, რომ ის ტატანისე- კომპოზიტურ სახელში გვხვდება – ოთხა- სონიძის სავიზიტო ბარათია და ამაში დავე- ოპონენტისათვის მიუღებელი აღმოჩნდა ჩვე- როდესაც -ელ სუფიქსი დაერთვოდა
ლია, რომ ტატანისი, ე.ი. მისი სოფელია და... ვაზნები. ასე ჰქვია წყაროსა და მის გარშემო თანხმე არაერთგზის. იმ სტატიაში, რომელშიც ნეული ეტიმოლოგია ტატანისისა. ჩვენი აზრი ნაგენეტივარ სახელებს (თბილისი, ბოლნისი,
ხელები შორს ტატანისისაგან. „ასე იმიტომ ყანებს. შინაარსი ასე უნდა აიხსნას: რადგან ვ. სამსონიძეს ეჩვენება, რომ ქუმის ეკლესიის ასეთია: „ტატანისისათვის ამოსავალია ტატა- ურბნისი), ჩამოსცილდებოდა -ის დაბოლოება.
ვიქცევი, რომ, ჯერ ერთი, ტატანისი ჩემი მშობ- რიცხვითი სახელი ურევია, ოთხი გეჯა ყოფი- ნამდვილ სახელად ვასახელებ გუმის ეკლე- ნი, რომელიც ფორმდება -ის დაბოლოებით, გარდა სადაურობის აღნიშვნისა, -ელ სუფიქსს
ლიური სოფელია, ბავშობა და სიყმაწვილე ლა. ეს აშკარაა, მაგრამ მაშინ ქართულისათვის სიას, ვწერთ: „დღევანდელი ქუმის ეკლესიის ისევე, როგორც ტატნობისათვის ძირეული ჰქონდა კუთვნილების ფუნქციაც.
იქ გამიტარებია და, ალბათ, არავისგან უნდა უცნაური ფორმა იქმნება. რიცხვითი სახელი ლოკალიზაცია, ისტორია და სახელის ეტიმო- სახელია ტატანი, ოღონდ ამ შემთხვევაში ჩვენს პუბლიკაციაში თავი შევიკავეთ
მესწავლებოდეს აქაურ ადგილთა სახელების და მრავლობითი რიცხვი? ოთხ ავაზნებში ეს- ლოგია მოგვცა მკვლევარმა ვ. სამსონიძემ. მან- წარმოქმნილია -ობ დაბოლოებით, რომელ- ბევრი უზუსტოებისაგან, რომელიც ახლავს
სწორი წერა – წარმოთქმა, მეორეც – არ მინდა ებ მრავლობითი რიცხვის ნიშანი ავაზნების ვე დაუკავშირა ვახუშტი ბატონიშვილისეული მაც გამოიწვია ფუძის რედუქცია” (მ. ბერიძე, ბატონი ვ. სამსონიძის ხსენებულ სტატიას. ამ-
შეცდომაში შედიოდნენ „ტაძრების და სახელე- რაოდენობას, მის სიმრავლეს არ ასახავს. თა- გუმბათიანი მონასტერი, წნისის ხეობისა, „ვეფ- დასახ. ლიტ. გვ.180). მკითხველს არ შევაწყენ ჯერადაც დავიდუმებთ და ვეხმაურებით მხო-
ბის” არამარტო მკითხველები, არამედ მისი ვიდან წყაროსთან იდგა ოთხი ავაზანი (გეჯა), ხისტყაოსნის” ეპილოგის მოსე ხონელს”.....….„ არგუმენტების მოხმობით, რასაც წიგნში რამ- ლოდ მისეულ ინტერპრეტაციებს ზოგიერთი
ავტორიც”. დღეს ყველაფრის პრივატიზაცია ამიტომ ოთხავაზანი დაერქვა წყაროს, მოხდა ვ.სამსონიძე ჩამოთვლის იმ ტოპონიმებს, რომ- დენიმე გვერდი უკავია. ვიტყვი მხოლოდ, რომ აზრისა.
ხდება, მაგრამ, ვფიქრობ, უხერხულია საანა- ჩვეულებრივი მეტონიმია, როდესაც წყაროს ლებიც დაკავშირებულია ქომის//ქუმის//ხომის ნამდვილად არ შეიძლება, არსებობდეს მიწის პროფესორი მერაბ ბერიძე

წიგნის წარდგინება
ბორჯომის მუნიციპალიტეტის მერმა თქმით, – ის ყოველთვის დაუჭერს მხარს საქართველოში მცხოვრებმა მეცნიერე- რომლის კიდევ ერთი ნათელი დასტური მენტური მასალა თუ შემოგვრჩა. მრავალ-
ლევან ლიპარტიამ უკრაინის ელჩს საქარ- ახალ ინიციატივებს, რომლებიც ორი ერის ბათა დოქტორმა ბორის სინიუკმა ბორჯომი- ბაკურიანში გამართული ზემოთ მოხსე- წლიანი მუშაობის შედეგად კი ბორჯომის
თველოში იგორ დოლგოვსა და მის მოად- დაახლოებას შეუწყობს ხელს. სა და ბაკურიანის ეპისკოპოს ლაზარესა და ნიებული წიგნის წარდგინება იყო, რო- მხარეთმცოდნების მუზეუმთან და მის
გილეს ოლეგ პოგონეტს უმასპინძლა. შეხვედრისას ელჩმა ახლადგამოცემუ- სასულიერო პირებს საჩუქრად ახლადგამო- მელიც უკრაინელთა ბორჯომში (1853- დირექტორთან ქალბატონ ვიოლეტა ბა-
ელჩმა ახლადარჩეულ მერს ნაყოფი- ლი წიგნის შესახებაც ისაუბრა, რომელიც ცემული წიგნი უსახსოვრა. ავტორის თქმით, 57წ.წ.) გადმოსახლების ფაქტებსა და უკ- ლახაშვილთან ურთიერთთანამშრომლო-
ერი და წარმატებული საქმიანობა უსურ- მეცნიერებათა დოქტორის ბორის სინიუკის გამოცემა პირველად აშუქებს ბორჯომისა რაინული დიასპორის სამცხე-ჯავახეთში ბით, შესაძლებელი გახდა მოგვეძია ბევრი
ვა. როგორც იგორ დოლგოვმა აღნიშნა, მიერ გამოიცა და უკრაინელთა ბორჯომში და სამცხე-ჯავახეთის უკრაინული დიასპო- დამკვიდრების ისტორიას ასახავს. უნიკალური მასალა და ფართო საზოგა-
მას ბორჯომთან განსაკუთრებული დამო- გადმოსახლების ფაქტებს ასახავს. რის 170 წლიან ისტორიას. ბორჯომში მცხოვრები შევჩენკოების, დოებისთვის მიგვეწოდებინა.” – განაცხა-
კიდებულება აქვს. საუბარი შეეხო ასევე ბორჯომის მუ- მოგვიანებით, წიგნის წარდგინება ბანდურების, მარტინენკოების, გავებისა და წიგნის წარდგინისას ბორის სინიუკმა.
– „საუკუნენახევარზე მეტია, რაც ნიციპალიტეტსა და მის დამეგობრებულ დაბა ბაკურიანში, უკრაინულ დიასპორას- და სხვა მრავალთა ისტორიები ავტორმა დაბა ბაკურიანში მცხოვრებ დიას-
უკრაინელები ბორჯომის ხეობაში და- უკრაინის ქალაქ პოლტავასთან ურთიერ- თანაც მოეწყო. სათუთად შეკრიბა და მკითხველს დოკუ- პორასთან შეხვედრა უკრაინის საელჩოს
სახლდნენ. ყველაზე მეტი უკრაინელი თობის საკითხს. მხარეები საზოგადოებ- ჭირსა თუ ლხინში ურთიერთობების მენტური მასალები პირველმა მიაწოდა. ინიციატივითა და ბორჯომის მუნიციპა-
დაბა ბაკურიანში ცხოვრობს. ქართველი რივი საქმიანობის სხვადასხვა სფეროში სრული ჰარმონია, დღემდე სათუთად მო- ამაღელვებელი იყო შეხვედრისას ლიტეტის მერიის ორგანიზებით გაიმართა.
და უკრაინელი ხალხის თანაცხოვრება გამოცდილების გაზიარებასა და უფრო ტანილი მეგობრობა, – ესაა ბორჯომში დიდი ბებიებისა და ბაბუების მიერ მო- წიგნის წარდგინებას საქართველოში უკ-
საუკეთესო მაგალითია ორი ერის მეგობ- მჭიდრო ურთიერთობის ჩამოყალიბებაზე ქართველთა და უკრაინელთა თანაცხოვ- ყოლილი ძველი ამბები, მოყოლილი მათ რაინის ელჩი იგორ დოლგოვი, ბორჯომის
რობისა. სურვილი გვაქვს, რომ ეს კავშირი შეთანხმდნენ. რების 170-წლიანი ძმობის ისტორია. მამაპაპათა მიერ, რომლებიც საკუთარ მუნიციპალიტეტის მერი ლევან ლიპარტია,
ჩვენი და ადგილობრივი ხელისუფლების ვიზიტის ფარგლებში უკრაინული ეს წარსულია, რომელიც კიდევ ერთ- სამშობლოსთან აკავშირებდათ. ბორჯომ-ბაკურიანის ეპარქიის ეპისკოპოსი
ხელშეწყობით კიდევ უფრო გაღრმავდეს,” დელეგაცია ადგილობრივი ხელისუფლე- ხელ გვაფიქრებინებს, რომ ეთნიკურად წიგნის ავტორმა წიგნის წარდგენისას ლაზარე, მერიისა და საკრებულოს წარმო-
– აღნიშნა ელჩმა. ბის წარმომადგნელბთან ერთად წმინდა მრავალეროვანი პატარა ქალაქი-ბორჯო- თითოეულ მათგანს საჩუქრად გადასცა მადგენლები დაესწრნენ.
ლევან ლიპარტიამ თანამშრომლო- ნიკოლოზის ტაძარსა და ტიმოთესუბნის მი საუკეთესო მაგალითია ტოლერანტო- ახლადგამოცემული წიგნი.
ბისათვის სრული მზაობა გამოთქვა. მისი მამათა მონასტერს ესტუმრა. ბისა და ხალხთა შორის მეგობრობისა, – „სამწუხაროდ, ძალზე მცირე დოკუ- ლონდა ფილიშვილი
10 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი

„წუთისოფელი რა არის...” ხშირად, ადიგენში შალვა კეღოშვილის ხსოვნის საღამო


ძალიან ხშირად ჩაგვესმის ხოლმე ეს ხმა, შესავალი სიტყვით გახსნა და დამსწრე პლატონ ზუმბაძე
მით უფრო მაშინ, როდესაც ადამიანი სი- ადიგენში, ჭულეს ახლოს, საზოგადოებას ვრცლად ესაუბრა მისი
სოსნისთვალა გოგო სახლობს,
საფლავი ტყეში
ჭაბუკის ასაკიდან გადავა, უკან ჩავლილი შემოქმედებისა და მოღვაწეობის შესა-
დღეები მოგონებებად დარჩება და მომა- ვინძლო, ვინმემ ხელი ახლოს, ხებ ცენტრალური რაიონული ბიბლი- (ბალადა)
ვალს, სიბერეს, კუშტად შეხედავს. თვალ- გადავუწვავ სამოსახლოს. ოთეკის დირექტორი ეკა ბოჩიკაშვილი.
წინ კინოკადრებივით გაიელვებენ ხოლმე ზარზმის ბოლოს, იქვე, ტაფობს, შემდეგ სიტყვა გადაეცა მუნიციპალი- სოფელ საყუნეთის სამხრეთით, ელაზის ტყე-
ჩვენი ბავშვობისა და ყრმობის ჩავლილი ატამს სახლეჩს, საკბენ-საპობს, ტეტის მერს ბატონ ზაქარია ენდელა- ში, არის საფლავის ქვა ასეთი წარწერით:
წლები და მოგონებები შეგვახსენებენ იმ სურნელება ისე სჭარბობს, ძეს, რომლის უშუალო ინიციატივით
ტკბილ დღეებს, რომელიც მამაზეციერმა ფერთა ზღვაში ხევებს ახრჩობს. გადაწყდა, – ღირსეული პატივი მიეგოთ იმერეთიდან მომავალთ
გვიწყალობა. ჩვენს მომავალ სავალ გზას გოგო ფიქრობს, შალვა კეღოშვილისათვის და კულტუ- ელაზს მოველით კვალითა,
კი ესტაფეტასავით ისევ ჩვენი შვილები ბიჭი დარდობს, რის სახლს მისი სახელი მიენიჭა. მემო- ჯერ შვილი ხანჯლით მომიკლეს,

ჭეშმარიტი პოეზია უკვდავია


მე მაცქერინეს თვალითა,
ბევრი ვეხვეწე მტარვალთა,
რა უნდა მექნა ძალითა.
1882 წ.
ახლა, როცა თქვენს საფლავთან ვდგევარ,
ნაღვლიანად დამიხრია თავი,
ალბათ, თქვენზე მგლოვიარეს ვგევარ,
რომ გულს მიკლავს თქვენი ბედი შავი.

იმერეთში გქონებიათ ბინა,


იქ გელოდათ ხუთი შვილის დედა,
მესხეთის გზას გაჰყოლიხართ წინა,
ამ სიშორეს რა გინდოდათ ნეტავ?

იქნემ, იმ წელს, გვალვა იყო მწველი,


მიწამ ვეღარ დაგიფასათ გარჯა,
უწყლობისგან გადაიწვა ველი,
სასიმინდეც ცარიელი დაგრჩათ.

გაჭირვება მოელოდა წვრიშვილს –


დაივიწყე ქეიფი და ლხინი,
ფიქრობდი, რომ აიცდენდი შიმშილს
სტუმრისათვის შენახული ღვინით.

ერთი ყვავის, გაზაფხულზე მარნის კარი გახსენ,


გააგრძელებენ და ასე იტრიალებს ადა- რიალური დაფის სიმბოლური გახსნის გახსენ ღვინით ავსებული ჭურიც...
მიანთა მოდგმა ამ დუნიაზე. დრო წარმა- ერთი ვარდობს, ცერემონიალიც იქვე ჩატარდა, რომლის გული ლხენდა სიხარულით სავსე,
ვალია, იმედი – მარადიული... ისიც ნატრობს, პატივი მასთან ერთად ერგო სამცხე-ჯა- გვქონდა ღვინო, – გაჩნდებოდა პურიც.
არიან ადამიანები, რომელთა იმქვეყ- ესეც ნატრობს, ვახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტის
ნიურ ცხოვრებაში გადასვლა, დრო ვერა- მათი ცრემლი რექტორს, ქალბატონ მაკა ბერიძესა ცხენს ტიკებმა დაუდრიკა წელი,
ფერს აკლებს, მათი სახელები წინ წამძღვა- ქვა-ლოდს ადნობს. და ამავე უნივერსიტეტის რექტორის გაემგზავრეთ შენ და შენი ვაჟი,
რებული სანთელივით გვინათებენ სავალ მზე გაზაფხულს ძუძუს აწოვს, მოადგილეს ბატონ მერაბ ბერიძეს. მუ- მესხეთამდე გზა გელოდათ გრძელი,
გზას, – თუ როგორ უნდა ვიღვაწოთ, ვიც- ფუტკარი კი აპრილს თაფლობს, ნიციპალიტეტის მერმა დიდი პატივი და ათასი გასაჭირი – გზაში.
ხოვროთ ისე, რომ ჩვენი წასვლით სანთელ მე რად მაწვიმს, მე რად მათოვს, მიაგო რა პოეტის ხსოვნას, განსაკუთ-
საკმეველმა თავისი გზა არ დაკარგოს. ამისთანა გოგოს პატრონს. რებული აქცენტი გადაიტანა ქართუ- დღისით ოფლად იღვრებოდით სიცხით,
ღვთივკურთხეული, ჭეშმარიტი ნიჭით ადიგენში, ჭულეს ახლოს, ლი კულტურის განვითარების საქმეში ღამით გზები გაწამებდათ მრუდე,
დაჯილდოებული თითოეული პოეტის სოსნისთვალა გოგო სახლობს, მწერლობის როლზე; შალვა კეღოშვილ- უკან დაგრჩათ მაღალი მთა ლიხის –
ნააზრევი, ჩვენს სულიერებას მალამოსა- ვინძლო, ვინმემ ხელი ახლოს, ზე, როგორც შესანიშნავ პოეტსა და ყაჩაღთა და ავაზაკთა ბუდე.
ვით ესალმუნება და ჩვენც იმავ გრძნო- გადავუწვავ სამოსახლოს. პედაგოგზე ისაუბრა მისმა მეგობარმა
ბებით განგვაწყობს ხოლმე, რა გრძნო- ასპინძის რაიონის სოფელ ხიზავბავ- მერაბ ბერიძემ და უნივერსიტეტის რექ- ცივი ჭადით კუჭს ივსებდით მშიერს,
ბებსაც შემოქმედი განიცდის. რაც უფრო რაში, გლეხის ოჯახში დაბადებულ-გაზ- ტორმა მაკა ბერიძემ, რომლებმაც დიდი გზამ და ფიქრმა დაგიკარგათ ძილი,
რდილმა კაცმა, წარმატებით დაამთავ- ქვიშხეთიდან აიჩქარეთ ძლიერ –
ღრმად ჩაწვდები მათ პოეზიას, მით შეფასება მისცეს პოეტის შემოქმედებას
რა ჯერ შოთა რუსთაველის სახელობის საყუნეთში მოსვლა გწადდათ დილით.
უფრო დიდი სიყვარულით იმსჭვალები და იქვე აღნიშნეს, რომ სამწუხაროდ,
მისდამი. იგი უხილავად შემოგატარებს თბილისის სახელმწიფო თეატრალური ასეთი ადამიანები განსაკუთრებით
ინსტიტუტი, ხოლო შემდეგ – გორის პე- ირიჟრაჟა, დილა დადგა მშვიდი,
სოფელ-სოფელს, ქალაქიდან-ქალაქს და გვახსენდებიან მაშინ, როდესაც ისინი
დაგოგიური ინსტიტუტი და გარკვეული მზის ამოსვლას შეჰხაროდით ორნი,
ქვეყანას მოჰფენს თითოეული ლექსის ამქვეყნიდან მიდიან, სიცოცხლეში კი მტკვრის ნაპირთან არ დაგიხვდათ ხიდი
სიდიადეს. პერიოდი გორის გიორგი ერისთავის მათ ნაკლები დაფასება აქვთ. პოეტის და მდინარე გადალახეთ ბორნით.
პოეტი სიკვდილის შემდეგაც ცოცხ- სახელობის სახელმწიფო აკადემიურ ცხოვრების ეპიზოდები გაიხსენეს მისმა
ლობსო, – ამბობენ. ეს აქსიომაა, რო- თეატრში იმუშავა, შემდეგ – ახალცი- მეგობრებმა – გაზეთ „ლიტერატურუ- სოფელს გასცდით, მოკლე გზები ნახეთ, –
მელსაც მტკიცება არ ჭირდება, რადგან ხის სახელმწიფო თეატრში და არაერთი ლი მესხეთის” რედაქტორმა ავთანდილ ასპინძისკენ მოგიწევდათ გული,
მისი წიგნები განაგრძობენ სიცოცხლეს, საინტერესო სახასიათო როლიც შეას- ბერიძემ, უნივერსიტეტის ლექტორმა, აღმართები მიიჩნიეთ ვაკედ,
მისი თითოეული ლექსი, პწკარედი, განგ- რულა, ალბათ, ამ გზას რომ გაყოლო- პროფესორმა ნატო ყრუაშვილმა (რომ- ირგვლივ იყო მდუმარება სრული.
ვიმტკიცებენ სიყვარულის გრძნობასაც და, იგი, დღეს, ცნობილი მსახიობიც ლის უშუალო ინიციატივითა და მერაბ
და ტკივილებსაც გვიმსუბუქებენ. წიგნი იქნებოდა, მაგრამ მან სხვა გზა აირჩია ბერიძის მხარდაჭერით ცოტა ხნის წინ თითქოს სიოც არ იძვროდა ტყეში,
მარადიული ცოცხალი არსებაა, რომელ- და არც შემცდარა – შალვა კეღოშვილი გამოიცა შალვა კეღოშვილის მეორე სათიბებშიც კაცი არსად ჩანდა,
შიც თავად მისი შემოქმედის სულია ჩა- მომავალი თაობის აღზდის უკეთილშო- პოეტური კრებული), სოფელ ფხეროს მაგრამ როგორც უეცარი თქეში
კირული და როცა მას კითხულობ, შენში ბილეს სამსახურში ჩადგა და დიდხანს საჯარო სკოლის დირექტორმა, პოეტმა თავს დაგესხათ ყაჩაღების ბანდა.
ხელმეორედ ცოცხლდება იგი და საკუ- პედაგოგიურ მოღვაწეობასაც ეწეოდა ვლადიმერ ველიჯანაშვილმა; პოეტის
თარ გრძნობებს გიზიარებს, მისეულად სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნი- თაყვანისმცემლებმა ირმა ქიმაძემ, ცხრა თათართან რას იზამდით ძალით,
განგაწყობს. ვერსიტეტში. ლუკა, ლიზი და ბარბარე ჩიხაძეებმა, ჯაყვა დანაც არ გეჭირათ ხელში...
სამცხე-ჯავახეთში შალვა კეღოშვილს ქართული კულტურის დიდი სიყვა- ნინო ივანიძემ, მავრა სამხარაძემ წა- ტანჯვით სიკვდილს უცქეროდით
უამრავი ადამიანი იცნობდა, როგორც რულის გამო, ამავდროულად, პოეტსა იკითხეს პოეტის ცნობილი ლექსები. თვალით,
და საპატიო მოქალაქეს, ბედმა არგუ- უძლურთ ცრემლი გეჩრებოდათ ყელში.
შესანიშნავ პოეტსა და მსახიობს, ბრწყინ- კულტურის სახლთან არსებულმა მუსი-
ვალე თამადას, მხატვრული კითხვის ოს- ნა მრავალი წელი ადიგენის რაიონის კალურმა ჯგუფმა (ხელმძღ. თემურ მა-
კულტურის სამსახურს ჩასდგომოდა ვერაგებმა არ ისმინეს ხვეწნა...
ტატს, პედაგოგს. მიუხედავად იმისა რომ ისურაძე) და ვაჟთა მოცეკვავეთა ანსამ-
სათავეში და დიდი მოქალაქეობრივი ჟრუანტელმა დაგიარა ტანში,
იგი მხოლოდ ორი პოეტური კრებულის ბლმა „ზარზმამ” კი ქორეოგრაფიული
ვალი მოეხადა, – სამცხე-ჯავახეთის მაშინ, როცა სისხლის მსმელმა მხეცმა
ავტორია, მხარეში, ალბათ, იშვიათია ნომრები წარმოადგინეს. ხანჯლის წვერზე წამოაგო ვაჟი...
ადამიანი, ვისაც მისი ლექსები არ წა- უძველეს კუთხეში კულტურის ეს სფე- დასასრულს მოწვეულ სტუმრებს მი-
უკითხავს, არ დაუზეპირებია და ღრმად რო სამაგალითოდ წარმოეჩინა მთელ ესალმნენ და ღრმა პატივისცემა გამო- სიმწრით თითქოს შეგემატა ჯანი,
არ ჩასწვდომია პოეტის შემოქმედებას. რეგიონსა თუ ქვეყნის მასშტაბით. მან ხატეს თითოეული მათგანისა და, განსა- მტერს კბილებით გაუმწარე სული,
განსაკუთრებით აღსანიშნავია პოეტის არაერთ დიდ, საშვილიშვილო საქმესაც კუთრებით, მუნიციპალიტეტის საკრე- მაგრამ სხვებმა დაწყევლილი დანით
ლირიკა და პატრიოტული სულით გაჭ- დაუდო სათავე, ამიტომაც იყო, რომ ბულოსა და პირადად მერის – ზაქარია ნაჭერ-ნაჭერ დაგიფატრეს გული.
ღენთილი ლექსები: „ცოტაც დაქალდი და „ღირსების ორდენით” აღინიშნა ქვეყნის ენდელაძის მიმართ პოეტის მეუღლემ
მერე”, „ღმერთო, მაცოცხლე საქართვე- წინაშე მისი დამსახურება, ახლახან კი, მერი ოკოშვილმა და მისმა ვაჟმა – და- არ დაგცალდათ ტკბილი კერის ნახვა,
ლოში”, „იმერელო ჩარიდა”, „სხვები და- შალვა კეღოშვილის გარდაცვალებიდან ვით კეღოშვილმა. მტარვალებმა მზე ჩაგიქრეს დილის...
ნარჩენია”, „ბერ-მუხავ, ბერო მინდიავ”, თითქმის ორი წლისთავზე, მისი დაბა- შალვა კეღოშვილი „სიყვარულით ორფოლაში, თქვენს საფლავზე ახლაც
„მესხეთ-ჯავახეთი” და სხვ. დების დღეს ადიგენის მუნიციპალიტე- მთვრალი” გადავიდა მარადიულ სასუ- ლოდი დევს და ხარობს ბუჩქი თხილის.
აქვე, საილუსტრაციოდ, არ შეიძლე- ტის გადაწყვეტილებით დაბა ადიგენის ფეველში და გვჯერა, მის ლექსებს ვე-
ბა არ მოვიყვანოთ თუნდაც ერთი ლექსი კულტურის სახლს შალვა კეღოშვილის რას დააკლებს დრო, რადგან ადამიანე- მეც იმ ობოლ თხილის ბუჩქთან ვდგევარ,
მაინც, რომელმაც, გამოქვეყნებისთანა- სახელი მიენიჭა. ეს ღირსსახსოვარი ბი მიდიან, ჭეშმარიტი პოეზია კი რჩება. ნაღვლიანად დამიხრია თავი...
ვე, მკითხველთა დიდი სიყვარული გა- დღე კი საზეიმოდ აღნიშნეს მადლიერმა ალბათ, თქვენზე მგლოვიარეს ვგევარ
მოიწვია და ბევრმაც გაიზეპირა კიდეც: ადიგნელებმა. ავთანდილ მესხი და გულს მიკლავს თქვენი ბედი შავი.
2018 წელი, აპრილი ფოლკლორი ლიტერატურული მესხეთი 11

აწ დაქუცმაცებულ-დაკნინებულ, რებული ვალი – „ჩირაღი” გახადოს, ხარ?! ლილი ბუნგო ლასლასით მიიყვანა ივანემ.
ოდე­ს­­ღაც დიდებულ მესხეთში ცხოვ- გააბედნიეროს. თითქოს საღათას ღრმა ძილით ბუნაგში, დააწვინა თივაზე... – ხომ არ შეიშალე, ივანე? რას
რობდა დიდათ გავლენიანი ქვეყნის ეს დაპირება ფაშამ სცნო ამ ზეიმ- შეპყრობილი ივანე გამოფხიზლდა * ამბობ? რა დააშავა ბუნგომ, რომ ასე
გამგე ფაშა, რომელთანაც მრავალი ზე შესაფერისათ, მიზანშეწონილათ. და გონს მოეგო, მაღლა ასწია თავი, თან ხლებულ სტუმრებით ფაშა სასტიკად დასაჯე?
წლების განმავლობაში მზარეულათ იქ მყოფ სტუმრებს მიმართა: დიდათ ღირსეული თავმოყვარეობით შეხედა მობრძანდა სასახლეში. სტუმრებთან – ბუნგომ, არაფერი! – მიუგო ივა-
ემსახურებოდა ცხოვრებაში გამობრ- პატივცემულნო დარბაისელნო. ეს თავის „მწყალობელ” ფაშას, მჭერვი მასლაათში გართულმა ფაშამ ვერ შე- ნემ.
ძმედილი, დინჯი ნებისყოფის, გონი- ჩვენი ერთგული მზარეული, მოამა- სიტყვით მოახსენა მადლობა და გა- ნიშნა, რომ მისი მეგობარი ბუნგო არ – მაშ, რა მიზეზია, რომ 20 წლის
ერი ივანე. გე ივანე, ოცი წლის განმავლობაში ნაგრძო: შეეგება მას. განმავლობაში, რაც ხანი შენ მემ-
ფაშას მოსწონდა ივანეს გონი- სინდისიერათ და მხნეთ გვემსახუ- – არ მოველოდი ჩემი მწყალობე- ელოდა ბუნგოს კუდის ქიცინით სახურები, მუდამ გონიერ-წინდა-
ერი, წინდახედული, შორს გამჭვრე- რება ოჯაღში. რამდენადაც ის კარგი ლი ფაშისაგან ასეთ განუსაზღვრელ ხლებას. ბუნგო არ ეახლა. ეს ხომ ხედულს, ცხოვრებაში გამობრძმე-
ტი მოქმედება, ამიტომაც შესაფერი მზარეულია, უფრო, უაღრესათ, ათე- წყალობას... ჩემი სიცოცხლე გამი- მოულოდნელი გამონაკლისია მისი დილს, ასეთი აუგი საქმე შეემთხვა?
პატივისცემით ეპყრობოდა ივანეს. ულათ და ასეულათ მეტათ გამობრ- ტარებია ქრისტეს რჯულზე, რწმენა- საყოველთაო დღე გართობა-სადი- რათ ჰქმენ, ან რა მიზეზით? (ფაშამ
ხშირათ მიუმართავს ფაშას ივა- ძმედილია ცხოვრებაში, ჭკვიანია, ზე... ასე ანაზდად, მოუფიქრებლათ ლის?! და იქ დამსწრე სტუმრებმა დააჭყი-
ნესათვის რჩევისათვის, რომელიმე მხნეა, მედგარი, მტკიცე ხასიათის გადაწყვეტა ასეთ კითხვაზე, ძნელია, უბძანა კარის მცველს: ტეს ცნობისმოყვარედ თვალები).
საქმის შესახებ, როცა ეს შეეხებოდა და ნების-ყოფის პატრონია... მე და ამიტომ ჩემთვის ვთხოვ დიდ ფაშას, – სად არის ბუნგო, შემოიყვანეთ – მოგახსენებთ, თუ მომისმენთ!
ადგილობრივ ადათს, ზნე-ჩვეულებას ჩემი ოჯაღიც დავალიანებული ვართ მომცეს ხუთი დღე დრო მოსაფიქ- აქ! მე მსურს, ზრო ცხვრის ძაღლი-ბუნ-
და სხვათ. ივანესაგან და არა ერთხელ მითქვამს რებლათ. კარის მცველი სდუმს, ვერ ბე- გო გარდავქმნა, გარდავაქციო წევარ
ივანეც მოფიქრებით მოახსენებ- მისთვის, რომ „ჩირაღი” უნდა გავ- – კარგი, კარგი, ჩემო ივანე, მო- დავს პასუხის მოხსენებას... ძაღლად, სანადიროთ რომ წავა, კურ-
და შეკითხულ საგანზე შესაფერ პა- ხადო ივანე. ვსვამ ივანეს სადღეგრ- იფიქრე, – დეეთანხმა ფაშა და სტუმ- – არ გესმის, შე მხეცო, რას გა- დღელი დაიჭიროს, ცოცხალი მომგ-
სუხს. ძელოს და აქ ვაღიარებ და მსურს რებმაც კვერი დაჰკრეს – კვლავ გა- რინდებულხარ?! – თან მრისხანეთ ვაროს. ბუნგო კარგ წევრობას იქმს...
ფაშა კმაყოფილი იყო ივანესი შევასრულო ჩემი შეპირება ივანეს ნაგრძეს ზეიმი... შეჰყვირა მსახურს: – ივანე, რას ჩმახავ! – გაშფოთე-
და რომ ვალ ქვეშ არ დარჩენილიყო, მიმართ „ჩირაღათ” გახდომის. – წადი, მომგვარე ბუნგო! ბული, გაოცებული თვალებ დაჭყე-
ივანეს ერთგულ და გონიერ სამსა- – იაშასნ, იაშასნ. ბუგფაშა ეფენ- * მსახურმა კრძალვით მოახსენა: ტით შებღვირა ფაშამ. ნამდვილათ
ხურით, ხშირათ ეტყოდა: ივანე ჩემო, დი!– ერთხმად შესძახეს სტუმრებმა. ფაშას სახლში ჰყავდა ცხვრის – ბუნგო ავათ არის, წევს, კვნე- შეშლილი ხარ ჟკუაზე, რო ეგრე
შენი ეგდენ ერთგული და გონიერ ივანეს სადღეგრძელოც შესვეს, ზორბა ძაღლი – ბუნგო, კარგათ სის. უაზროთ როშავ! სად გაგონილა, ან
სამსახურისთვის ასეთი დიდი ხნის რომ მასპინძელ ფაშასათვის არ ეწყე- მოვლილი. ყოველ დღე უცდიდა კა- მოსამსახურეების დახმარებით, ვის უნახავს, რომ ცხვრის ძაღლი
განმავლობაში შეუმცდარ შრომისა ნიებიათ. რებთან ფაშას, როგორც კი გამოჩნ- ხელში აყვანით, უმტკივნელათ მოიყ- გარდაჰქმნან-გარდააქციონ წევარ
გამო, მსურს სიკეთით გადაგიხადო ძაღლათ?
შრომა, გაგაბედნიერო, – „ჩირაღი” – ფიე, – მიუბრუნდა ფაშა იქ
გაგხადო. დამსწრე სტუმრებს. თითქოს შეს-
ასეთ ლიტონი სიტყვით დაპირე- ჩივისო მათ. თვალების შეკითხვით
ბაზე ივანეც მოახსენებდა მადლო-
ბას.
*
მუსულმანთა დიდი ბაირამის შე-
მზარეული ივანე შეაჩერდა: ჭკუაზე შეშლილა, გაგიჟე-
ბულა საბრალო ჩვენი მოამაგე ივანე.
– ა-ფ-ს-უ-ს! – ლმობიერი დანანებით
თქვა ფაშამ.
სახვედრათ დიდი სამზადისია ფაშას – მე სრულ, საღ ჭკუაზე და ნების
სასახლეში, განსაკუთრებით – სამზა- ყოფაზე ვარ, დიდებულო ფაშავ! მხო-
რეულოში. გამოცდილმა მზარეულმა ლოდ, გთხოვ, მომისმინოთ. და განაგ-
ივანემ წინასწარ დაამზადა ყოლიფე- – ვერ გამომიძებნია ამაზე უკე- დებოდა ფაშა მიმავალი სამსახურში ვანეთ აქ, ვნახო. რძო ივანემ:
რი საწუთრო, დიდი ბაირამის შესახ- თესი ჯილდო ივანესათვის – კვლავ ან სხვაგან; ბუნგო-ძაღლი, მიუალერ- მიუბრუნდა სტუმრებს და... თით- – როგორც თქვენ ბძანეთ, ცხვრის
ვედრათ. განაგრძო მასპინძელმა ფაშამ, – სებდა, შეჰყეფდა, შეკუნტრუშდე- ქოს სინანულით წარმოსთქვა: ძაღლის გარდაქმნა-გადაკეთება წე-
დადგა დიდი ბაირამის დღე. ივა- რომლითაც უაღრესათ ბედნიერი ბოდა და კუდის ქნევა-ქიცინით მი- – საბრალო ჩემი ბუნგო. ნეტა რა ვარ ძაღლად შეუძლებელია. რა წე-
ნე ცდილობს დაამზადოს გემრიელი, იქნება ჩვენი ერთგული მზარეული აცილებდა თავის პატრონს ჭიშკრის დაემართა, რითია ავად? ვარი იქნება ის, რაფერ დაიჭერს ის
მრავალფეროვანი, უხვი სადილი. ივანე, როგორც სააქაოს პატივმოყ- კარებამდე. არც ფაშა დარჩებოდა არ განვლო დიდმა ხანმა, ოთხმა კურდღელს? – როგორც ძაღლი ვერ
დიდ ჯამეში, დილის ნამაზის შემ- ვარეობით, ეგრეთვე საიქიოს იქნება ბუნგოს ვალ ქვეშ, ისიც ხმას გასცემ- მსახურმა ხელში აყვანილი ბუნგო დასთმობს თავის ჩვეულებას, ვერ
დეგ, ფაშას სასახლეში იწყო წარჩი- უკვდავი... და, თავზე, კისერზე ხელს დააფა- შემოიტანეს, რომელსაც ტანზე სალ- გარდაიქმნება წევარ ძაღლად, ვერ
ნებული სტუმრების დენამ: ფაშების, ივანე დინჯათ და ჩაფიქრებით რებდა, მიეფერებოდა... ნასადილევს ტეებათ მაგრა შემოჭერილი ღვედი დაიჭერს კურდღელს, ისევე ცხვრის
ეფენდების, მოხელენის და მოქალა- უსმენდა ფაშას... რბილ ტახტზე განცხრომით მწოლი ზედ შეხმობოდა და უფრო მჭიდროთ დარაჯა ძაღლათვე დარჩება. ეს ისე-
ქეების. ყველა სახეგაბრწყინებული – პატივცემულნო ფაშებო და ფაშა ნებივრობდა. ამ დროს, ძაღ- შემოჰჭერვოდა. კნაოდა ძაღლი. ვე სინამდვილეა, რომ ჭკუათა მყოფი,
ულოცავს დიდ-ფაშას დღესასწაულს, ეფენდებო! ჩვენი ივანე, ჩემდა სამწუ- ლური-ღირსეული თავმოყვარეობით, ფაშამ რა დაინახა ამ ყოფაში თა- ორმოცი წლის ადამიანი, რომელსაც
დიად ბაირამს. ხაროთ, ქრისტიანია, რაც შეუფერე- თავდახრილი მონურ-მორჩილებით ვისი გამრთობი ერთგული მეგობა- მოდგმით, თაობიდან-თაობაზე, მრა-
მილოცვას ალაზათებს ხოტბა ბელია ასეთი კარგი კაცისთვის, რო- და კუდის გვერდზე გადაქნევ-გად- რი, განცვიფრდა... თვალებზე ხელი ვალი საუკუნეების განმავლობაში და
მასპინძლის მიმართ, საამო სურნე- გორიც არის ჩვენი მზარეული ივანე. მოქნევით შევიდოდა ერთგული ბუნ- მოისვა, ბლისტი ხომ არ გადამკვრია დედის გვამში ყოფნის ჟამს მშობლის
ლოვან სასმისების ჩატკბარუნებით ის მოკლებულია იმ ნეტარ საუკუნო გო ფაშასთან, მიუახალოვდებოდა თვალებზე, ფარსაგათ2 ვხედავ? – ზნით გაჟღენთილ სისხლით ნასაზრ-
და, ამ ზეიმისთვის გამონახული მოწ- სიწმინდეს საიქიოს უკვდავ ცხოვრე- მას, თვალებგანაბული, მორჩილებით ეკითხება გონებით თავის თავს – სი- დოებელს, დედის ხსენთან ერთად
ვეული სახელოვანი მომღერალ-მუტ- ბაში, რაც აუცილებელია და მინიჭე- შეხედავდა თვალებში თავის მწყალო- ნამდვილეა თუ მოჩვენება? ზნე-რწმენა-ხასიათ ჩანაწდავარ-
რიბნი, რომელნიც ეშხით აღსავსე ბული აქვს ყველა მუსულმანს ღვთის ბელ პატრონს, შეჰყეფდა და შეწკმუ- რა დარწმუნდა სინამდვილეში, მა ადამიანმა, რომ გამოიცვალოს
ჰანგებს უკრავენ თარ-ჭიანურზე და სწორის მოჰამედ ფეღამბარისაგან... ტავდა კუდის რკლად მაღლა აწეულ ნამეტანი მრისხანებით თვალები ბო- რწმენა-რჯული, თუ რამ ის არ არის
ტკბილათ მღერიან ნეტარ გრძნო- ამიტომ, მსურს და ვურჩევ ჩვენს ივა- ქიცინით, მიულაქუცებდა ფაშას... როტად გადმოკარკლა... შეჰღრიალა ზნეობრივ მეძავი-გახრწნილი, მო-
ბათა აღმძვრელ ეშხით შეზავებულ ნეს, რომ მან დაუტეოს თავისთვის * იქვე მდგომ მსახურთ: ვაჭრე სინიდისით, ამა თუ იმ ანგართ
ჰანგებს. შეუფერებელ ქრისტეს რჯული და... დიდ საგონებელ-ფიქრშია გარ- – ვინ გაბედა? ვინ მიჰქარა ეს?! მოყვარებით, ან შიშით, ან კუჭის
ჩვეულებრივ, ადათისამებრს, და- მიიღოს წმინდა ისლამის რჯული. ამ თული მზარეული ივანე, რომ ღირსე- – მზარეულმა ივანემ, – მოახსე- სიძუნწისა გამო, ის იქნება გლისპი,
აგეს სუფრა... დაალაგეს მსუყე ნამც- კეთილ ქმედის დასაგვირგვინებლათ ული პასუხი მისცეს ფაშას: რომ არც ნეს კრძალვით. ბილწი, უნამუსო, გამოუსადეგარი,
ხვარი, სანუკვარი საუზმები, მრავალ- მე მსურს ვიყო მისი პირველი ქირვა- წყრომა დაიმსახუროს და პასუხი – მალე, ახლავ აქ მომიყვანეთ ყოველ საქმეში უვარგისი ისლამის-
ნაირი გემრიელი საჭმლები სცვლიან ნათლია და ვანათლებ ჯილდოთ ორ- იყოს სამაგალითო, მნიშვნელოვანი... ივანე! თვის და ქრისტიანობისთვის. ასეთი
ერთი მეორეს... შეხმატკბილებული მოცდაათ ოქროს – „მეჯიდიეს” მისი დინჯი მოფიქრებით გამონახა ფაშას არა სჯერა, თუ ისეთი გო- ადამიანი არაა საიმედო დასაყრდენი,
მასლაათი, ხოტბა, კამათი და... მოხ- წინადაცვეთის დროს! – დაათავა მას- გამოსავალი: იყიდა ერთი ზოღი1 სა- ნიერი, ბრძენი კაცი, როგორიც არის ის მოღალატეა... გამცემია... ასეთ
დენილი მკვირცხლი როკვაა... პინძელმა. ქალამნე, ხარის გამხმარი ტყავი. გა- ივანე, რომელიც ოცი წლის განმავ- ადამიანზე თქმულა:
შუა სადილმა რომ გადაიარა, ნა- – იაშახნ, იაშახნ! ბეუგ ფაშა- დაფხიკა ტყავიდან ბალანი, დაალბო ლობაში ემსახურება მას, მუდამ გო- „ზოგსა კაცსა კაცი ჰქვიან,
სიამოვნები, გემრიელათ დაპურებუ- ეფენდი (იცოცხლოს, იცოცხლოს, წყალში, შემდეგ კარგა გაპოხა ქო- ნებრივ გამჭვრეტი, წინ დახედული, ზოგსა კაცსა კაცუნა!
ლი სტუმრები რომ ოდნავ მიყუჩდნენ, დიდმა ფაშა-ეფენდიმ!), ვაასაშჯიბა- ნით, ნეკის სიგანის ოდენ სიგრძეზე იქმდა ასეთ აუგ საქმეს?! ზოგსა ქალსა დედა-კაცი,
– თითქოს შეისვენესო, – მზარეულმა ში ივანე (ეგრეთვე მზარეულმა უხუ- დასჭრა, „ამფერ” დაამზადა წვრილი ჩაფიქრდა... აქ რაცხა საიდუმ- და... ზოგ დედაკაცს ცაცუნა”!
ივანემ, ორი მსახურის დახმარებით, ცესმა ივანემ), – კვლავ გაიმეორეს თასმები, რომლებიც გადააკერა ერ- ლოებაა ჩაქსოვილი... ივანე წარა- მე კაცად გავჩენილვარ და მსურს
შემოიტანა ხის ორ დიდ შამფურ- სტუმრებმა. თმანეთს თავებით... მარად, უგუნურათ, არ იქმდა ამ სი- შეუბღალავ კაცათ დავრჩე. თავ-მომ-
ზე წამოცმული შემწვარი ცხვარი – იქ დამსწრე სტუმართაგან შეძ- თავის სამყოფ ოდაში შეიყვანა დუხჭირეს, სჩანს, რომ საფუძვლიანი, წონეთ დაათავა ივანემ.
„ყარს-ქიაბაბი”, რომელსაც ოხშივარი ლებულმა და წარჩინებულმა ზოგმა ძაღლი-ბუნგო, მიეფერა ძაღლს... გონიერების კარნახით იქმოდა... ამ ნაამბობი ნინო გიორგის
ასდიოდა. მის დანახვაზე ზოგიერთ სტუმარმა მასპინძლის სასიამოვნოთ შემდეგ ქონით გაპოხილი ლბილი ფიქრთა გართვაში თან და თან დამშ- ასულ ასათიანისაგან,
სტუმარს პირში ნერწყვი შეუგუბდა გამოსთქვა სურვილი, რომ მათაც თასმა სალტასებრ მაგრა შემოუჭირა ვიდდა ფაშა.
ნამეტანი ნდომისაგან და დამსწრე სურთ გახდნენ ნათლია ივანესი და წინა ფეხებიდან, ვიდრე უკანა ფეხე- მოვიდა ივანე, შეგნებული ღირ- ჩაწერილია ნიკო ასათიანის
სტუმრებმა ერთ-ბაშად შესძახეს: დაასაჩუქრებენ კიდეც. ბის ლაჯებამდე – მთელ ტანზე ორ- სების განცდით წარსდგა ფაშის წინ. მიერ ახალციხეში
– ბარაქიალლა, აშჯი-ბაშ ივანე, ივანე თავჩაქინდრული, დინჯად სამ წყებათ... – ივანე, – მკვახედ უბძანა ფა- 31 მაისი, 1932 წ.
ბარაქიალლა!.. სდუმს... იქ დამსწრენი და მასპინძე- ბუნგო ნამეტანი ტკივილისაგან შამ, – მე მომახსენეს, რომ ეს „ოინი” ახალციხის სახელმწიფო მუ-
ივანემ თავდახრით მოახსენა ლი ფაშა მოელოდნენ, რომ აღფრთო- ყმუის, ხან იღრინება... გული ეხუთე- – ხელით ანიშნა, მაქშენარ-მკვნესარე ზეუმის ფონდი (ე. N 3117)
მადლობა სტუმრებს. ვანებული ივანე სასოებით განაცხა- ბა, ჰაერი ვერ უსუნთქია... გაიწურა- ძაღლზე, – შენ გიქნია! მართალია? –
ამით დიდათ ნასიამოვნებ მას- დებდა თანხმობა-მადლობას. გაწვრილდა, ძლივსღა სდგას ფეხზე. მე კი არ მჯერა, შენგან. მოგვაწოდა გრიგოლ
პინძელ ფაშას გაახსენდა, რომ შეპი- სდუმს ივანე... რა დაამთავრა ივანემ გამოგონი- – დიახ, – ოდნავ თავის დაქნე- ჯვარიძემ და
– ივანე, რათ გაჩუმებულ- ლი „დოსტაქრობა”, არაქათ გამოც- ვით, შეგნებული კილოთი მოახსენა ლევან ლაფაჩმა

ბავშვთა მეგობრობის ფესტივალი სომხეთში


კულტურა

ამა წლის 17-18 მარტს სომხეთის ქალაქ ეჩმი- სათვის დაჯილდოვდნენ ფესტივალის უმაღლესი
აძინმა უმასპინძლა ბავშვთა მეგობრობის საერთა- ჯილდოთი – „გრან-პრით”, ხოლო ანსამბლის ყველა
შორისო ფესტივალს, რომელშიც მონაწილეობდა მოცეკვავეს გადაეცა სამახსოვრო საჩუქრები.
სომხეთის ქალაქებისა და რეგიონების ბავშვთა ვსარგებლობ რა შემთხვევით, გაზეთ „ლიტერა-
ქორეოგრაფიული ანსამბლები, ხოლო საქართვე- ტურული მესხეთის” საშუალებით დიდი მადლობა
ლოდან – ახალქალაქისა და ნინოწმინდის სომხუ- მინდა გადავუხადო ნინოწმინდის მერს ქალბატონ
რი და ქართული ქორეოგრაფიული ანსამბლები. ანივარდ მოსოიანს გვერდში დგომისა და ანსამბ-
მხოლოდ ნინოწმინდის სამუსიკო სკოლასთან არ- ლის ფესტივალში მონაწილეობის ორგანიზებაში
სებულმა ბავშვთა ქორეოგრაფიულმა ანსამბლმა გაწეული დახმარებისათვის. აქვე შევნიშნავთ, რომ
„იმედმა” წარადგინა ქართული ხალხური ცეკვები ქალბატონი ანივარდი ამ თანამდებობაზე არჩევის
– „აჭარული” და „ცეკვა ქართული”. ანსამბლ „იმე- დღიდან დღენიადაგ იღწვის მუნიციპალიტეტში
დის” მიერ შესრულებულმა ორივე ცეკვამ განსა- კულტურის დონის და, განსაკუთრებით, ქართულ-
კუთრებული მოწონება დაიმსახურა მაყურებელთა სომხური კულტურული ურთიერთობების განმტ-
და ჟიურის მხრიდან, რომ ჩვენს მოცეკვავეებს ორ- კიცებისათვის.
ორჯერ მოუხდა ამ ცეკვების განმეორებით შესრუ- ამასთან მადლობა მინდა გადავუხადო ქო-
ლება. რეოგრაფ თამაზ მელიქიძეს ჩვენი შვილების ქო-
ანსამბლ „იმედს” ეს უკვე მესამედ მოუხდა სომ- რეოგრაფიული ხელოვნებით დაინტერესებისა და
ხეთში საფესტივალო ტურნირში მონაწილეობის ქართული ხალხური ცეკვების შესწავლისათვის.
მიღება და დიდ წარმატებასაც მივაღწიეთ. აღნიშ-
ნულის დასტურია ისიც, რომ ანსამბლის დირექტო- მშობელთა კომიტეტის სახელით,
რი ვართუი ფუთულიანი და პედაგოგ-ქორეოგრა- ამალია მღდესიან,
ფი თამაზ მელიქიძე მიღწეული დიდი წარმატებები- ქ.ნინოწმინდა
12 ლიტერატურული მესხეთი 2018 წელი, აპრილი
ფოლკლორი
ჯავახის სევდა ქამრობანა, ღორჯაობა, ავაგუზგუზოთ დარბაზი, მესხური გამონათქვამები
იდუმალი დარანი. წივით გავათბოთ ოდები. ჰაიდე, წავიდეთ ჯავახეთ
ვერა მცნობულამ ჯავახსა? ჰანი, გახსომთ ლეგენდები? ნისლმა დამალა ნიალა,
ჰაიდე, წავიდეთ ჯავახეთ,
სევდით ვარ დოვლათიანი,  მეციხოვნის თამაში, კოთელია და სამსარი,
დიდის ტყის, ბოლო ფესვი ვარ, ჰანი, ცელსაც ვიღან ჰქვერამს, ყორა და მთებმა მაიგდეს, ჰაიდე, ინადი რად გინდა?
შემოვრჩი ინადიანი.. ნარიანის ჭალაში?.. მარტამდე თეთრი ფაფარი. ჰაიდე, აბულზე ავიდეთ,
ოცნებებ დავხედოთ მაღლიდან.
ძრიენ მათრია ცხოვრებან, პაპის -პაპი გამოთლილი, იძინამს ყანაც, კალოცა,
ჭირი ჩემს ბანზე გალაღდა, საყდარ ცვივა ლოდები, უბერამს გიჟი აბქარი,
ჰაიდე, ფარავან ავუყვეთ,
რაც კი ღმერთ მოუგონია, დაბზარულან ციხეები, იშტა, ოდებში გუზგუზამს,
ყველა ტკივილი მანახა. დაქცეულან ოდები. წივის ცეცხლი და ლამპარი. ფოკაში შემოვკრათ ზარები,
წუნდის ტბას რომ ნახამ, მიხვდები,
ხან ოშკი ტაძარ ვაგებდი, ჰანი, აღარც ბაბოია, ჩემი ყისმათი ყოფილა, რად ვყარობ, ბოჩოლა თვალები.
ანბან კუმურდოს ვსწავლომდი, გულში სიმი ჩამიწყდა, დიდრონი თოვლი დასტვია.
თამარის დროშას ვიცამდი, ერთი ნატვრა შემრჩა, ღმერთო, – დაასხა? პური, არაყი,– ჰაიდე, ხერთვისი განახო,
ტარიელივით ვყვარონდი. ბავშობაში წამიყვა.... გაზაფხულამდე აქ ვგდივარ!
მადლ ვეტყვი, ღმერთ ჭაჭკრი მარანთან,
აუ, უთხარი, – გვნატრულობ,
ჩვენს შალვას გავყვე ბასიანს,
ხანძთას სანთლები დავანთო,
ვაზი ვახარო არსიანს!

ჩემი ნაგები საყდარი, 


ჯამედ მიქცია მოლამა,
ტერტერამ ზარი შემოკრა, 
ვაზმა ცრემლები მონამა...

არც ერთმორწმუნემ მამაკლო...


რუსმა მითეთრა ფრესკები,
ლამის წარსული მავიწყა,
ტკბილად მიმწარა ფესვები...

ცრემლებით ვრწყამდი ერუშეთ, 


ვავსე ფარავნის სანახი, 
დარანში ჩუმად ვილოცე, 
არ მწამს მტრისა და ალაჰის...

ყველ დილით ნისლი აბულის, ფოტო კუკური მეტრეველისა


იმედ თავიდან ალაღემს,
სპარსი, მონღოლი, ოსმალო, 
წივი გორებად ვალაგე. ფურნეს აგუზგუზამს ძალოი,
ერთი კოცნა მამინდა მაპატიე, დედიჯან! ყირაზე დაგვხვდება ბალანთა.
შემოვრჩი ინადიანი,
გადმიტანია ზვირთები, რა ღირან, იეგ შენი ღიმილი? დედაი ძრიენ ვატირე,
მესხთა ტყის ბოლო ფესვი ვარ რა ღირან, იეგ ერთი კოცნა? სახლში ვერ გამაძლებინა,  ჯვარი დავიწეროთ ფოკაში,
მამრწყე და გავიკვირტები... არ შველამს, ვარძიას შეთქმული, რაგორც ქვეყანას დასჭირდა, ჩვენც გავხდეთ ყისმათი პატრონი,
ოშკში და ხანცთაში ლოცვა. სიკვდილიც გამაბედინა! ნისლიან ტაბაწყურ წავიდეთ,
დავჰკრიფოთ ღიმი და ატოლი.
მამენატრა რა ღირან? ძრიენ, ძრიენ ძვირია? იქ წაველ, სადაც გვიჭირდა, 
ყველაფერ გავიღემ, გჯერამს? იქ ვიდექ, სადაც გვტკიოდა, 
ჰაიდე, ჯავახეთ წავიდეთ,
მამენატრა ყრმობი წლები, ერთი კოცნა მინდა და მერე სხვა კუთხის შვილებთან ერთად,
ჯავახეთის ზეგანი, მირაშხან შევდგები ბერად. მესხური სულიც ყიოდა! არ გინდა, ინადი, ჰაიდე,
მომღიმარე მამაი და ძრიენ მოკლეა ცხოვრება,
ახალგაზრდა დედაი. გულად მაქვს ნიალის აბქარი, რაგორც შამეძლო, ვიომე,  დროს ნუღარ დავკარგამთ, ჰაიდე!..
ვფიცულამ ჩემს მთებს და ხევებ, შევხდი სიკვდილსაც ღიმილით,
მამენატრა თუთი ბაღი, ყეჯელ გულიანი ჯავახი, შვილების ნაცვლად დავტვიე, მთქმელი გიორგი ბერიძე,
ნისლი აბულ ასული, ყველაფერ დაგითმობ მერე... სიამაყე და ტკივილი, ახალციხე, სოფელი მინაძე
ფურნი პური მამენატრა,
ზედ ბაქმაზი წასმული. ჯავახეთ გამოვიკეტე მოხუცი მამა ვატირე,
შავად შევმოსე დედაი, „ლიტერატურული მესხე-
ვერცხლი ფერი სამსრი ქედი, ძრიენ მოთოვა ჯავახეთ, რანა ვქნა, გაგიგონიათ? თის” რედაქცია მადლობას
დაჩეხილი სერები, დიდრონი ფიფქი დასტვია, ომში შინ იყვეს მხედარი.
ოქროფერი დიკი ყანა,
უხდის შპს CO2+-ი ს დირექ-
ჰანი, შორ დამრჩა ქალაქი,
ერუშეთის ჭელები. გაზაფხულამდე დამტვია. მაინც ჩვენია სოხუმი!, ტორს ბატონ ავთანდილ
მაინც ჩვენია ცხინვალი!
მამენატრა, ზამთრი ოდა, ვერ დაგვაშორამს ჩვენს ძმებთან,
გელაძეს გაზეთის მიმდი-
ვეღარ იძვიამს კაი ხან,
წივის ცეცხლი, ლამპარი, ვეღარც ფარა და ნახირი, ცრემლის და სისხლის მდინარით! ნარე ნომრის აწყობა-დაკა-
ბაბოი რომ მოჰყვებოდა, – ჰაიდე, უკან ჭალიდან, ბადონების საქმეში გაწეული
ჰექიათი -ზღაპარი. ვიცი გაოთნა მარხილით. დედაჯან ნუღარ იტირამ, 
დედი, დასძლიე ტკივილი, ფინანსური დახმარებისათ-
მამენატრა ღიმის კრეფა, დაჰფარა თოვლმა ბალანთა, ოსის და აფხაზ დედებთან, ვის.
ძველი ჭაჭკრი მარანი, ჯანჯღიხევი და ლოდები, მინდა შენც გნახო ღიმილით...

გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” მეოხია ლიანა მანჩხაშვილი


გაზეთ „ლიტერატურული მესხეთის” ელექტრონული ვერსია შეგიძლიათ იხილოთ შემდეგ მისამართზე: www.scri.co; fcoo: ლიტერატურული მესხეთი

გაზეთის რედაქცია სარგებ-


ფიზიკური პირი ავთანდილ ბერიძე
დამფუძნებლები: ლობს თავისუფალი პრესის
სსიპ სამცხე-ჯავახეთის სახელმწიფო უნივერსიტეტი პრინციპებით და ავტორის
მოსაზრებებსა და გამონათქვა-
მებზე პასუხს არ აგებს

კომპიუტერული
უზრუნველყოფა
მერაბ ბერიძე, 5
ირმა ჯიშკარიანის
საბურთალოს 43ა lit.mshti@gmil.com
ტელ: 2–93–27–66

You might also like