MATURSKI RAD

TEMA: ASTMA

Učenik

.
 SADRŽAJ
UVOD..............................................................................................................................................3
1. UZROCI ASTME...................................................................................................................5
1.1. Životna sredina..................................................................................................................5
1.2. Genetsko nasleđe...............................................................................................................5
1.3. Higijenska hipoteza...........................................................................................................6
1.4. Medicinska stanja..............................................................................................................6
2. PATOFIZIOLOGIJA.............................................................................................................7
3. KLASIFIKACIJA ASTME....................................................................................................8
3.1. Alergijska (atopijska) astma..............................................................................................9
3.2. Nealergijska (neatopijska) astma.....................................................................................9
3.3. Aspirinska astma...............................................................................................................9
3.4. Astma uzrokovana naporom...........................................................................................10
3.5. Profesionalna astma........................................................................................................10
4. DIJAGNOZA I SIMPTOMI................................................................................................11
4.1. Anamneza........................................................................................................................11
4.2. Spirometrija.....................................................................................................................12
4.3. Test na alergije- Prick test...............................................................................................13
4.4. Ostali testovi...................................................................................................................14
5. LIJEČENJE ASTME...........................................................................................................15
5.1. Simptomatski lijekovi u terapiji astme............................................................................16
5.2. Terapija akutnog napada astme.......................................................................................16
5.3. Upravljanje (kontrola astme).........................................................................................17
5.4. Komplikacije terapije......................................................................................................19
5.5. Edukacija pacijenata.......................................................................................................19
5.6. Promjene načina života...................................................................................................20
5.7. Alternativna medicina.....................................................................................................20
6. PROGNOZA I PREVENCIJA............................................................................................21
ZAKLJUČAK..............................................................................................................................22
LITERATURA.............................................................................................................................23

2
 UVOD

Astma je bolest disajnih puteva, koju karakteriše povećana osetljivost traheobronhijalnog

stabla na veliki broj različitih nadražaja. Fiziološki se opisuje opštim suženjem disajnih puteva,
koje može popustiti spontano ili kao rezultat lečenja, a klinički je obeležena paroksizmima
dispneje, kašlja i „zviždanja“. To je epizodna bolest sa akutnim egzecerbacijama, koje su
isprekidane periodima bez ikakvih simptoma. Tipično je da većina napada kratko traje, od
nekoliko minuta do nekoliko sati, nakon toga pacijent klinički izgleda potpuno oporavljen.
Međutim, mogu postojati i stadijumi u kojima pacijent proživljava određen stepen dnevne
opstrukcije disajnih puteva. Ovaj stadijum može biti blag, praćen teškim epizodama ili bez njih,
ili mnogo ozbiljnijih, sa teškom opstrukcijom koja traje danima ili nedeljama, stanje poznato kao
status asthmaticus. U posebnim okolnostima, akutne epizode mogu završiti fatalno. Astma je
najčešća hronična bolest u djece i odraslih.

Hronologija istrazivanja i lijecenja astme kroz istoriju išla je sljedećim tokom:

800. p.n.e. Astma je prepoznata u Starom Egiptu i bila je lečena konzumiranjem

mješavine tamjana poznate kao kajfa.

450. p.n.e. Hipokrat je zvanično nazvao specifičnim respiratornim problemom grčkom

rečju za "zadihan", koja čini bazu modernog naziva.

200. p. n. e. Vjerovalo se da je barem djelimično vezana za emocije.

1873. Jedan od prvih radova moderne medicine na tu temu je pokušao da objasni

patofiziologiju bolesti.

1872. Doslo se do zaključka da se astma može izlečiti utrljavanjem na grudi tečne

masti hloroforma.

1880. Medicinsko lečenje 1880. godine je uključivalo korišćenje intravenske doze

leka zvanog pilokarpin.

1886. F. H. Bosvort je razvio teoriju o vezi između astme i polenske groznice. ‘

1905. Epinefrin je prvi put uveden za lečenje astme godine.

1950-ih Oralni kortikosteroidi su počeli da se koriste kod ovih stanja 1950-ih, dok su
inhalacioni kortikosteroidi i selektivni kratkotrajni beta agonisti široko ušli u
primenu 1960-ih.

3
 Tokom 1930-ih – 50-ih, astma je bila poznata kao jedna od "svetih sedam"
psihosomatskih bolesti. Njen uzrok je smatran psihološkim, sa lečenjem često baziranim na
psihoanalizi i drugim lečenjima razgovorom.Pošto su psihoanalitičari interpretirali asmatično
šištanje kao suprimirani plač deteta za majkom, smatrali su da je metoda lečenja depresije
posebno važna za osobe sa astmom.

Astma predstavlja veliki javno-zdravstveni problem, jer od ove bolesti boluje preko 300
miliona ljudi širom svijeta, a prevalenca joj i dalje raste, osobito medju djecom. Prema podacima
iz bijele knjige o alergiji u Europi 1997 godine za protekle dvije decenije procenat asmatične
djece i adolescenata se udvostručio, pa čak i utrostručio. Uzroci ovako velikog i naglog porasta
incidence dječije astme još uvijek nisu dovoljno jasni. Imajući u vidu kratak vremenski interval u
kome se odigravaju ove promjene, genetskim faktorima se ne bi mogla pripisati dominantna
uloga, mada ima sve više izvještaja o poligenetskoj osnovi astme. U novije vrijeme veća pažnja
se pridaje faktorima rizika iz okruženja i tzv. "zapadnjačkom stilu življenja". Okruženje obiluje
faktorima rizika, i pošto im sedjelovanja preplicu i sumiraju, teško je razlučiti njihove uloge.

Posljednjih godina dokazan je povećan trend oboljevanja od astme u dječijem dobu,

znatno izraženiji u odnosu na populaciju odraslih. Uz porast prevalencije astme, zabilježeno je i
povećanje broja teških napada (hospitalizacija i hitnih intervencija zbog astme ).

Postoje znatne razlike u učestalosti astme u pojedinim populacijama i dijelovima

populacija, a te razlike se dovode u vezu sa genetskim, geografskim i drugim spoljnim uslovima
života.Učestalost astme zavisi od definicije koja nije jedinstvena i od kriterijuma. Tačna
učestalost astme u našoj zemlji nije poznata obzirom da ne postoji centralna statistička obrada na
državnom nivou.

4
 1. UZROCI ASTME

Astmu izaziva kombinacija složenih genetskih interakcija i interakcija sredine koje se ne

razumeju u celini. Sve materije koje iritiraju disajne puteve i izazivaju simptome astme. Najčešći
izazivači su virusi, duvanski dim, fizički napor i alergija na polen, životinjsku dlaku ili grinje iz
kućne prašine. Astma se kod svakog bolesnika razlikuje i nekad je izaziva više faktora.

Uzroci astme se mogu razvstati u nekoliko grupa:

 životna sredina,
 genetsko nasleđe,
 higijena,
 medicinska stanja,
 pogoršanje bolesti.

1.1. Životna sredina

Mnogi faktori životne sredine su povezivani sa razvojem astme i njenim pogoršanjem,

uključujući: alergene, zagađenje vazduha i druga hemijska jedinjenja u životnoj sredini.
Konzumacija cigareta tokom trudnoće i nakon porođaja je povezana sa povišenim rizikom od
simptoma nalik astmi. Nizak kvalitet vazduha, zbog zagađenja od saobraćaja ili visokog nivoa
ozona, se povezuje i sa razvojem astme i pogoršanjem stanja. Izloženost isparljivim organskim
jedinjenjima može izazvati astmu. Primjer toga je izloženost formaldehidu ima pozitivnu vezu.
Takođe, ftalati u PVC materijalima su povezani sa astmom kod dece i odraslih kao i visoka
izloženost endotoksinu. Astma je povezana sa izloženošću alergenima u zatvorenom prostoru. U
česte alergene u zatvorenom prostoru spadaju: grinje, bubašvabe, životinjske dlake i buđ. Napori
sa ciljem smanjivanja grinja su se pokazali kao neefikasni. Određene virusne respiratorne
infekcije mogu povećati rizik od razvoja astme kod mlade dece kao što su: respiratorni sincicialni
virus i rinovirus. Neke druge infekcije mogu smanjiti rizik.

1.2. Genetsko naslijeđe

Astma nije monogenska bolest i genetska predispozicija nije dovoljna za razvoj

bolesti . Ne postoji glavni gen za nastanak astme već više gena (> 100) koji pridonose
razvoju astme. Različite genetske predispozicije pridonose nepravilnom razvoju pluća,
odgođenom sazrijevanju imunološkog sistema, sklonosti virusnim infekcijama disajnog
sistema, alergijskoj preosjetljivosti, posebno u ranom djetinjstvu i predispoziciji za
bronhalnu hiperreaktivnost. Postoji i preklapanje tih predispozicija, ali još
uvijek nije poznato u kojem opsegu . Interakcije gena i okoline te epigenetski fenomen
jednako su važni za određivanje rizika za astmu kao i genske varijacije. Ovisno o

5
 faktorima okoline, posebno u vrijeme fetalnog i ranog postnatalnog života, jednake
varijacije gena mogu povećati rizik za astmu, ne moraju imati učinak ili mogu biti
protektivne za razvoj astme. Epigenetski fenomen odnosi se na promjenu ekspresije gena
koja je rezultat nestrukturalnih promjena gena (promjena metilacije, acetilacije histona).
Navedene promjene mogu nastati kao posljedica djelovanja faktora okoline. Za sada još
uvijek nije jasno na koji način faktor okoline djeluju na promjenu regulacije i ekspresije
gena
Primjer genetskog naslijeđa predstavljaju djeca blizanci. Ako jedan identičan
blizanac ima astmu, verovatnoća da će drugi oboleti je oko 25%. Do kraja 2005. godine,
25 gena je povezano sa astmom kod šest ili više zasebnih populacija, između ostalih
uključujući: GSTM1, IL10,CTLA-4, SPINK5, LTC4S, IL4R i ADAM33. Mnogi od ovih
gena su povezani sa imunim sistemom ili modulirajućim zapaljenjem. Čak i na ovoj listi
gena koja je podržana ponovljenim studijama, rezultati nisu bili dosledni kod svih
testiranih populacija. 2006. godine preko 100 gena je povezano sa astmom samo u jednoj
studiji genetskog povezivanja i još mnogi treba da budu pronađeni

1.3. Higijenska hipoteza

Higijenska hipoteza je teorija koja pokušava da objasni globalno povećanje broja

oboljelih od astme kao direktan i slučajan rezultat smanjenog izlaganja osoba nezaraznim
bakterijama i virusima tokom detinjstva. Smatra se da je razlog smanjene izloženosti bakterijama
i virusima delom povećana čistoća i smanjeni broj članova porodica u modernom društvu. Dokaz
koji govori u prilog hipotrezi u vezi higijene obuhvata smanjeni broj astme na farmama i u
domaćinstvima sa kućnim ljubimcima.

Upotreba antibiotika u ranom životnom dobu je povezana sa razvojem astme. Takođe,

porođaj carskim rezom je povezan sa povećanim rizikom (procenjenim na 20%-80%) od pojave
astme, ovaj povećani rizik se pripisuje nedostatku zdravih kolonija baterije koje novorođenče
dobija prolaskom kroz porođajni kanal. Postoji veza između astme i stepena materijalnog
bogatstva.

1.4. Medicinska stanja

Prisustvo atopijskog ekcema, alergijskog rinitisa i astme se naziva atopija. Najsnažniji

faktor rizika za razvoj astme je istorija atopijskog oboljenja gde se astma javlja u znatno većem
broju kod onih koji imaju ili ekcem ili polensku kijavicu. Astma je povezivana sa Čarg-
Štrausovim sindromom, autoimunskom bolešću i vaskulitisom. Pojedinci sa određenim tipom
urtikacije takođe mogu doživeti simptome astme. Postoji korelacija između gojaznosti i rizika od
pojave astme od čega oba beleže povećanje poslednjih godina. Nekoliko faktora mogu igrati
ulogu uključujući smanjenu respiratornu funkciju usled nagomilavanja masnoće i činjenice da

6
masno tkivo dovodi do pro-inflamatornog stanja. Beta blokatori kao što je propranolol mogu
pokrenuti astmu kod osoba koje su podložne. Kardio selektivni beta blokatori, međutim, se
smatraju bezbednim kod osoba sa blagim ili umerenim oboljenjem. Drugi lekovi koji mogu
izazvati probleme su ASA, NSAID i inhibitori angiontenzin-konvertujućeg enzima.

2. PATO FIZIOLOGIJA

Astma nastaje kao rezultat hronične upale disajnih puteva što, sa svoje strane, dovodi do
pojačanog grčenja glatkih mišića kojima je disajni put obavijen. Ovo, uz ostale činioce, dovodi
do sužavanja disajnog protoka i klasičnih simptoma koji se ogledaju u šištavom disanju.
Sužavanje je obično reverzibilni proces, bilo da postoji lečenje ili ne.

Slika 1. Izgled bronhija

Povremeno dolazi i do promena na samim disajnim putevima.U tipične promene na

disajnim putevima spadaju uvećanje broja eozinofila i zadebljanje retikularnog sloja ćelijske
membrane. U hroničnim slučajevima glatki mišić koji obavija disajni put može da se uveća
zajedno sa uvećanjem broja sluznih žlezda.Ostali tipovi ćelija koji se pojavljuju obuhvataju: T

7
limfocite, makrofage, ineutrofile. Tu mogu biti uključene i druge komponente imunskog sistema
kao što su: citokini, hemokini, histamin, leukotrieni i drugi.

3. KLASIFIKACIJA ASTME

Tipovi astme mogu biti različiti i po tegobama, ali je saznanje o tome koji tip
astme pacijent ima može pomoći da se spreči nastanak simptoma i da se preduzmu
mnogo efektivniji koraci kada dođe do njihovog razvijanja. Klasifikacija astme prema
etiološkom faktoru:
 alergijska (atopijska),
 neatopijska,
 aspirinska,
 astma uzrokovana naporom,
 profesionalna.

Posebni oblici astme:

 astma izazvana aspirinom, drugim analgeticima i antireumaticima,

 naporom izazvana astma,

 emocijama izazvana astma,

 astma izazvana trudnoćom.

U procjeni težine kliničke slike pacijenta koriste se slijedeći parametri: simptomi, noćni
simptomi i PEF. Prema navedenom astma se dijeli na četiri stepena:
 stepen-povremena (intermitentna astma),

 stepen-blaga trajna astma,

 stepen-umjerena trajna astma,

 stepen - teška trajna astma.

STEPEN ASTME SIMPTOMI NOĆNI SIMPTOMI PEF

Stalni
4. STEPEN  60% predviđene
Ograničena fizička Česti
Teška trajna Varijabilnost >30%
aktivnost

8
 Dnevni
Koriste beta-2 agoniste >60%-<80%
3. STEPEN
svakog dana. > 1x nedeljno predviđenog
Umjerena trajna
Napadi utiču na fizičku Varijabilnost > 30%
aktivnost
2. STEPEN  1 x nedeljno, ≥ 80% predviđenog
> 2x mjesečno
Blagatrajna ali < 1 put dnevno Varijabilnost20 - 30%
< 1 x nedeljno.
1. STEPEN Između napada bez  80% predviđenog
≤ 2x mjesečno
Povremena simptoma, normalan PEF Varijabilnost < 20%
između napada
Tabela 1: Stepenasti pristup u procjeni težine astme

3.1. Alergijska (atopijska) astma

Alergijska astma predstavlja hronično oboljenje disajnog sistema koje karakterišu

kašalj, stezanje u grudima i otežano disanje. Jačina ovih simptoma je individualna i varira
od osobe do osobe. U periodu između dva napada osoba nema nikakvih simptoma.
Povremeno se simptomi astme mogu postupno ili naglo pogoršati što se ispoljava
„astmatičnim napadom“. Alergijska astma se može pogoršati kada nastaje teška
opstrukcija može nekada trajati danima ili sedmicama i takvo stanje se označava kao
„status asthmaticus“.

Uzrok nastajanja astme jeste upala malih „cijevi“ u plućima tzv. „bronhiola“ kojima struji
zrak u pluća i iz pluća. Kod osobe oboljele od astme ovaj dio disajnog sistema je hronično
upaljen i osjetljiviji na podražaje u odnosu na disajni sistem zdrave osobe. Astmatičar kada dođe
u kontakt sa materijom koja nadražuje pluća tzv. „okidačem“ reaguje na način da se bronhalno
stablo suzi, mišići koji se normalno nalaze oko bronhiola se stegnu i time suze promjer
bronhiole, a povećava se i proizvodnja sluzave ljepljive tvari tzv. „flegme“ što rezultira
smanjenim protokom zraka u plućima.

3.2. Nealergijska (neatopijska) astma

Nealergijski oblik astme je izazvan faktorma koji nisu alergeni. Mnogo češće se javlja kod
odraslih nego kod dece. Kao i alergijski oblik, i nealergijska astma se odlikuje opstrukcijom
disajnih puteva i inflamacijom, koja se makar delimično povlači pod uticajem lekova. Simptomi
ovog oblika astme nisu povezani sa alergijskom reakcijom.

Mnogi simptomi alergijske i nealergijske astme su isti (kašalj, vizing, osećaj nedostatka
vazduha, ubrzano, površno disanje i osećaj stezanja u grudima) ali se razlikuju u odnosu na
okidače napada. U slučaju nealergijske astme to može biti udisanje hladnog ili suvog vazduha,

9
stres, anksioznost, fizička aktivnost, zagađenje iz vazduha, isparenja, parfemi, insekticidi.
Takođe, precipitirajući faktor može biti i respiratorna infekcija, virusna ili bakterijska. Imuni
sistem nema udela u ispoljenim simptomima, serumski IgE nije povišen.

3.3. Aspirinska astma

Zbog postojanja fenomena poznatog kao aspirinska astma, lekari ne savetuju pacijentima
obolelim od astme uzimanje aspirina i sličnih lekova protiv bolova. Sreće se kod pojedinih,
srećom ne kod svih osoba sa astmom.

Astma izazvana aspirinom je jako težak oblik astme, jedan od najtežih, sa vrlo teškim
akutnim napadima koji ne odgovaraju na terapiju. Ovaj oblik astme se jako teško leči, prognoza
joj nije dobra, a bolesnik je često zavisan od kortikosteroida. Javlja se sa uzimanjem aspirina ali
se nažalost ne povlači prestankom uzimanja ovog leka. Za ovu bolest važi da je aspirin samo
okidač, bolest ima svoju autonomiju, potpunu samostalnost.

Teško je odrediti ko je alergičan na aspirin. Često su to osobe koje su imale ponovljene virusne
infekcije disajnih organa. U suštini kod osoba sa intolerancijom aspirina postoji intolerancija na
sve lekove iz grupe COX-1 inhibitora, a dozvoljena je primena samo lekova iz grupe COX-2
inhibitora. Osobama koje ne podnose aspirin savetuje se da ne uzimaju ni ibuprofen (Brufen) jer
u 90% slučajeva postoji unakrsna intolerancija tih lekova. Slično važi i za diklofenak, mada je
manja šansa da ovaj lek dovede do inolerancije, mada može da ugrozi osetljive osobe. Savetuje
se uzimanje lekova koji su bezopasni, npr paracetamol poznat kao Febricet, jer ima potpuno
drugačiji mehanizam delovanja. Kod jakih bolova bezopasna je upotreba Tramadola.

3.4. Astma uzrokovana naporom

Astma izazvana naporom se karakteriše pojavom disajnih tegoba u toku fizičke aktivnosti.
Ako dete kašlje, oseća stezanje u grudima, ,,svira’’, ima nenormalan gubitak daha u toku fizičkog
opterećenja, tada se verovatno radi o astmi izazvanoj fizičkim naporom. Može postojati samo
jedan od ovih simptoma ili nekoliko njih zajedno. Posledica su povećanog udisanja na usta,
suvog, hladnog vazduha u toku fizičkog napora, što predstavlja nadražaj za suženje bronha.
Javlja se oko 5 do 20 minuta od izlaganja fizičkom naporu, i može proći spontano ili pod
dejstvom lekova.

3.5. Profesionalna astma

Profesionalna astma je astma koja je uzrokovana faktorima radnog okruženja.

Razlikujemo dva oblika profesionalne astme:

10
  Imunološki (tipični) oblik profesionalne astme koji se pojavi nakon latentnog razdoblja u
kojem se razvije preosjetljivost na profesionalne alergene.

 Neimunološki oblik profesionalne astme se razvija bez latentnog perioda nakon jedne ili
ponovljene izloženost nespecifičnim nadražljivcima u visokim koncentracijama. Ako
nastupi nakon samo jednog izlaganja zovemo je RADS (Reactive airways dysfunction
syndrome).

Faktori radnog okruženja mogu pogoršati prije prisutnu astmu. Takva astma se ne
proglašava kao profesionalna . Otprilike 10 - 15% svih slučajeva astme kod odraslih je
posljedica profesionalne izloženosti. Prevalenca profesionalne astme je 50% kod radnika
izloženih proteolitičkih enzima pri proizvodnji deterdženata i samo 5% kod radnika izloženih
izocijanatu ili drvenoj prašini crvenog kedra. U mnogim industrijski razvijenim zemljama,
profesionalna astma je najčešća profesionalna bolest disajnog sistema.

4. DIJAGNOZA I SIMPTOMI

Astmu karakterišu ponavljajuće epizode otežanog disanja, kratkog daha, stezanja u

gurdima i kašlja.Iz pluća kašljanjem može doći do pojave ispljuvka ali obično se teško
iskašljava.Tokom oporavka od napada, ispljuvak može ličiti na gnoj zbog visokog nivoa belih
krvnih zrnaca zvanih eozinofili. Simptomi su često snažniji noću i rano ujutru ili kada
predstavljaju odgovor na vežbanje ili hladan vazduh. Neke osobe sa astmom retko doživljavaju
simptome, obično kao odgovor na pokretače, dok druge osobe mogu imati snažne i trajne
simptome.

Postoji nekoliko testova koje ljekar može provesti kako bi sa sigurnošću potvrdio
dijagnozu astme. U ove testove spadaju :

 Ispitivanje funkcije pluća:

 Spirometrija je metoda za mjerenje ograničenja protoka vazduha kroz disajne puteve i
njegove reverzibilnosti.
 Mjerenja vršnog protoka zraka pri izdisaju (PEF) pomoću peakflowmetara, koja se
vrše u periodu kada imate i kada nemate simptome,
 Kožni testovi sa alergenima za utvrđivanje alergijskog statusa: postojanje alergije
povećava vjerovatnoću da se radi o astmi i pomaže u identifikaciji faktora rizika koji kod
pojedinih bolesnika izazivaju simptome astme.

11
  Kod bolesnika sa simptomima astme, ali normalnom plućnom funkcijom, neophodna su
dodatna ispitivanja kao npr. mjerenje odgovora disajnih puteva inhalacijom određenih
supstanci ili pomoću testova fizičkih vježbi kako bi se utvrdilo da li vježbe pogoršavaju
simptome .

4.1 Anamneza

Anamneza predstavlja osnovu ispitivanja astme. Često se svi neophodni podaci ne dobiju
prilikom prvog pregleda, nego se kasnije dopunjavaju. Uzimanje anamnestičkih podataka može
se olakšati prpremljenim upitnicima, sa manje ili više detalja. Uzeti detaljan opis prostorija u
kojima se boravi, eventualnog sobnog bilja i kućnih ljubimaca i sl. znatno će pomoći u dijagnozi
astme.

Uzimanje što detaljnije anamneze, posebno porodične i što tačnijih podataka o tome
javljaju li se napadi:
 u određeno vrijeme godišnje doba ili u specifičnim vremenskim prilikama
 pri boravku na određenim mjestima u kući, školi, okolini
 kod rukovanja posteljinom, rada oko životinja.

Cilj anamneze astme je da utvrdi prirodu simptoma bolesti, njihovu težinu i učestalost,
eventualnu povezanost sa nekim od poznatih pokretačkih faktora astme (infekcije, alergeni,
fizičko zamarnje, psihički stres, itd.). To je posebno važno u manje djece, gdje su objektivni
testovi plućne funkcije nedostupni, te je anamneza jedan od najvažnijih parametara za dijagnozu
astme.

4.2 Spirometrija

Spirometrija je jednostavan, brz i bezbolan test za procenu funkcije pluća merenjem

volumena (zapremine) vazduha koji bolesnik može da izduva iz pluća posle maksimalnog
izdaha.Koristi se da se izmeri ograničenje protoka vazduha u disajnim putevima i da se postavi
definitivna dijagnoza hronične opstruktivne bolesti pluća (HOBP), da se proceni težina
opstrukcije u disajnim putevima u HOBP i odredi stepen potrebne terapije, da se otkrije
opstrukcija u disajnim putevima pušača koji imaju ili još uvek nemaju simptome bolesti.

12
 Slika 2. Spirometrija

Na osnovu spirometrijskih mjerenja dobijaju se vrednosti koje se koriste u postavljanju

dijagnoze HOBP i one uključuju FVC (forsirani vitalni kapacitet). To je ukupna zapremina
vazduha koja može forsirano da se izduva u jednom dahu. Zatim, FEV 1 (forsirani ekspirijumski
volumen u prvoj sekundi). On predstavlja zapreminu vazduha koja se izduva u prvoj sekundi
maksimalnog izdaha i ovo je mjera koliko brzo pluća mogu da se isprazne. Spirometrijom se
mjeri i FEV 1/FVC, odnosno procenat vazduha koji se izduva u prvoj sekundi u odnosu na
ukupnu izdahnutu zapreminu.

Slika 3. Rezultati spirometrije

Spirometrija se preporučuje u cilju dobijanja što pouzdanije dijagnoze i uspostavljanja

adekvatnog liječenja. Ovo je najbolji test za astmu. Ako se FEV1, izmjeren ovom tehnikom,
posle primjene bronhodilatatora kao što je salbutamol, poboljša više od 12%, to znači da je
dijagnoza pouzdana. Međutim, ovaj rezultat bi mogao biti normalan kod onih sa istorijom blage
astme, koja se trenutno ne pogoršava. Kapacitet difuzije daha može da pomogne u diferenciranju
astma od HOPB. Razumno je sprovoditi spirometriju svake ili svake druge godine kako bi se
pratila uspešnost kontrolisanja astme.
13
 Najbolje je da za vreme spirometrijskog mjerenja pacijent sjedi. Treba da udahne vazduh
potpuno, da zadrži dah i čvrsto stisne usne oko usnika, a zatim izduva vazduh iz pluća što jače i
brže sve dok se pluća potpuno ne „isprazne“. Potom udahne normalno i odmori se. Izdah mora
da traje dok se sav vazduh ne izduva, odnosno najmanje šest sekundi, a može da traje 15 i više
sekundi. Mjerenje se po pravilu ponavlja tri puta. Ako bolesnik oseća bolove u grudima ili kašlje
u toku spirometrijskog ispitivanja to može da utiče na mjerenje i pojavu treba registrovati.

4.3 Test na alergije- Prick test

Prick kožni testovi na inhalacione alergene koriste se u dijagnostici alergijskih reakcija na

inhalacione alergene tj. alergene iz vazduha, hrane i druge alergene, kod pacijenata koji imaju
simptome alergijskih bolesti (alergijski rinitis, alergijski konjunktivitis, bronhijalna astma,
urtikarija, atopijski dermatitis i dr.). Na osnovu anamneze i kliničkog pregled, ljekar će
indifikovati testiranje na određenu grupu alergena.

Jedna kap tečnosti, koja sadrži rastvoren alergen (supstanciju koja izaziva alergiju kod
nekih ljudi), biće stavljena na kožu, uglavnom na podlaktice. Obično se istovremeno testira više
alergena (najčešće više od 10). Kroz svaku kap se lancetom napravi blagi površni ubod, koji nije
mnogo bolan, a zatim se kap uklanja papirnom vatom sa kože.

Ukoliko je osoba alergičnana neki od testiranih alergena, na tom mestu će se posle

određenog vremena pojaviti crvenilo, otok i svrab. Ljekar će obaviti merenje odgovora na
alergen posle 20 minuta od uboda, a zatim će rezultate uporediti s simptomima i to će mu
verovatno pomoći da ustanovi uzrok alergije i dat će savet o tome šta izbegavati. Između ostalog,
na jednom mestu će biti stavljena kap histamina, tečnosti koja kod svih ljudi izaziva crvenilo,
otok i svrab na mestu uboda, a na drugom kap fiziološkog rastvora, na koga većina ljudi ne
reaguje na mestu uboda.

Kod nekih osoba, reakcija na mestu uboda pojedinih alergena može biti izrazita, s
pojavom velikog otoka, crvenila i svraba, i ukoliko je potrebno lekar će na licu mesta prepisati
odgovarajuću terapiju. Veoma rijetko, kod nekih osoba se prilikom testiranja može javiti
alergijski osip po celom telu, a takođe ekstremno rijetko (gotovo nikada) i osećaj gušenja i
promuklosti, zbog čega se ovi testovi uvek obavljaju pod nadzorom lekara.

14
 Slika 4. Prick test

4.4 Ostali testovi

Test pod nazivom metaholinski izazov podrazumeva inhalaciju povećane koncentracije

supstance koja uzrokuje sužavanje disajnih puteva kod predisponiranih osoba. Ako se ovaj test
pokaže kao negativan, to znači da data osoba nema astmu; ako je pak pozitivan, on nije
specifičan za tu bolest. Ostali dodatni dokazi uključuju: ≥20% razlike u maksimalnoj stopi
izdisajnog protoka vazduha tokom barem tri dana u nedelji najmanje dve nedelje, ≥20%
poboljšanja maksimalnog protoka posle primene bilo salbutamola, udisanja kortikosteroida ili
prednizona ili ≥20% smanjenja maksimalnog protoka posle izloženosti trigeru. Na žalost,
testiranje maksimalnog izdisajnog protoka je varijabilnije od spirometrije, i zato se ne
preporučuje za rutinsku dijagnozu. Ono može biti korisno za dnevno samostalno praćenje stanja
kod onih sa umerenim ili ozbiljnim oboljenjem, kao i za proveru efikasnosti novih lekova. Ono
takođe može biti od koristi kod vođenja lečenja kod onih sa akutnim pogoršanjem bolesti.

5. LIJEČENJE ASTME

Dva tipa lijekova pomažu u kontroli astme. To su simptomatski lijekovi koji brzo dovode
do prestanka simptoma ili napada i osnovni lijekovi za dugotrajnu primjenu kojima se prevenira
pojava simptoma i napad astme ili trajno održava astma pod kontrolom. U liječenju astme
preporučuju se inhalacijski lijekovi obzirom da imaju bolji terapijski učinak u odnosu na lijekove
u tabletama i sirupu uz malo sistemskih nuspojava. Bitno je vježbati uzimanje lijekova, bez
obzira daju li se kao unhalacije, tablete, sirup ili injekcioja.

Inhalacijska terapija je najdjelotvorniji oblik terapije jer dovodi lijek izravno u pluća
izbjegavajući učinke lijeka na ostale organe ( sistemske nuspojave ). Moguće je primjeniti puno
manju dozu lijeka da bi se postigao jednak terapijski učinak kao i kod primjene tableta.
Inhalacijske terapije danas se mogu provoditi korištenjem nekoliko različitih vrsta aplikatora.

15
Najprecizniji način primjene vrši se korištenjem sofisticiranih inhalatora koji zbog svoje veličine
i cijene nisu praktični za individualnu primjenu. Namijenjeni su uglavnom zdravstvenim
ustanovama ( kompresorski ili ultrazvučni inhalatori sa maskom ili usnim nastavkom ). Drugi
način primjene inhalacijske terapije je korištenjem specijalnih spremnika zs doziranje lijeka
( inhaleri ) koji su mali i prikladni za individualnu upotrebu. Danas na tržištu nalazimo dva tipa
ovakvih aplikatora :

 MDI ( "metered dose inhaler" , poznatiji kao pumpica ili sprej )

 DPI ( "dry powder inhaler" , pod nazivom Diskusili kolutić ).

Slika 5. Pumpica (lijevo) i diskus (desno)

Raspršivači fiksnih doza ( MDI ) najčeš će su oblik primjene lijeka. Oni oslobadjaju
odredjenu, fiksnu količinu lijeka i daju izvrsne rezultate akose ispravno upotrebljavaju.
Komorice (babyhaler i volumatic) omogućavaju primjenu inhalacijskih lijekova u djece i
dojenčadi. Inhalatori ili vlažni aerosoli su naprave koje raspršuju tekući lijek u finu maglu
djelovanjem struje zraka, kisika ili ultrazvuka. Za udisanje lijeka koristi se maska ili usnik uz
uobičajeni volumen disanja. Posebno su lorisni za djecu mladju od dvije godine.

5.1. Simptomatski lijekovi u terapiji astme

Lijekovi za olakšanje simptoma koriste se kada dođe do pogoršanja upale te do pojave

tegoba u vidu nedostatka zraka. Oni se uzimaju po potrebi, dovode do popuštanja grča mišića te
širenja dišnih puteva, ali ne djeluju na upalu u astmi. Njihova povećana upotreba upozorava na

16
nezadovoljavajuću kontrolu upale i potrebu povećavanja doze protuupalnog lijeka. Dugotrajno
uzimanje većih doza lijekova za olakšanje tegoba bez povećanja doze protuupalnog lijeka može
dovesti do daljeg pogoršanja bolesti, trajnog oštećenja plućne funkcije i neželjenih učinaka na
funkciju srca. U ovu grupu lijekova spadaju bronhodilatatori kao što su beta-2-agonisti kratkog
djelovanja, antikolinergici, teofilin kratkog djelovanja, te adrenergici za teške astmatske
napadaje.

Važno je znati da ovi lijekovi djeluju samo na simptome astme ( olakšavaju tegobe ) te da
su uglavnom pomoćne mjera liječenja. Osnova liječenja trajne astme mora biti uzimanje
protuupalnog lijeka. Redovito uzimanje sprečava razbuktavanje upale pa samim time i
posljedično suženje disajnih puteva. Na taj način opada potreba za lijekovima koji šire disajne
puteve, što se danas navodi kao cilj dobro kontrolirane astme.

Lijekovi koji spadaju u ovu skupinu su :

 bronhodilatatori kratkotrajnog djelovanja, salbutamol ( Ventolin ),

 bronhodilatatori dugotrajnog djelovanja.

5.2. Terapija akutnog napada astme

Osnovni ciljevi lečenja teške, akutne astme jesu popravljanje hipoksemije, otklanjanje
opstrukcije protoka vazduha i smanjivanje inflamacije (zapaljenja) u disajnim putevima, uz
izbegavanje neželjenih sporednih efekata primenjenih lekova. Preporučuje se da se odmah
obezbijedi intravenski pristup za davanje lijekova.

Kod većine bolesnika u teškom napadu astme postoji hipoksemija i potreban je kiseonik
putem maske. Terapija kiseonikom ne mora biti kontrolisana i on se primenjuje preko binazalne
kanile ili maske u visokim koncentracijama, da bi se postigao parcijalni pritisak kiseonika u
arterijskoj krvi bar 9 kPa (70 mmHg) ili saturacija kiseonikom više od 92%.

Za lečenje akutne astme najefikasniji bronhodilatatori su beta2-agonisti ako se primjene

putem nebulizacije. Selektivni agonisti imaju prednost kod svih bolesnika primljenih na bolničko
lečenje. Uz njih, bolesniku treba obavezno dati kiseonik, pošto je poznato da beta 2-agonisiti
primenjeni u teškom napadu astme mogu izazvati poremećaj ventilaciono/perfuzionog odnosa u
plućima, što dovodi do arterijske hipoksemije. Primenjuje se lek (salbutamol, fenoterol ili
terbutalin) u obliku nebulizacije u visokim dozama (5-7,5 mg) što pre, a moguće ga je dati i u
toku transporta bolesnika u bolnicu. Inhalacija se ponavlja onoliko puta koliko je potrebno tokom

17
prvih 6-12 sati. Efikasna je i kontinuirana nebulizacija niskih doza beta2-agonista. Neželjena
dejstva ove terapije su klinički beznačajna.

Komore za inhalaciju, kao dodaci doziranom aerosol inhalatoru, jesu alternativni metod
za primenu visokih doza ovih lekova za lečenje teške akutne astme. Takvi produžeci mogu se
korisititi i izvan bolnice ukoliko nema uslova za nebulizaciju preko aparata. Astma je primarno
inflamacijski poremećaj i kortikosteroidi su zbog toga važni u lečenju akutnih pogoršanja bolesti.
Kortikosteroidi su veoma efikasni u kontroli inflamacijskog procesa, jer deluju na mnogobrojne
inflamacijske ćelije i inflamacijske mehanizme, iako ključne ćelijske mete još nisu u potpunosti
otkrivene.

Sistemske kortikosteroide treba početi uz terapiju kiseonikom i nebulizaciju beta2-

agonista. Pošto kortikosteroidi i pri parenteralnoj primeni ne deluju odmah, primenjuju se što je
moguće pre. Izbor kortikosteroida nije posebno važan.Nadoknada tečnosti je obavezna samo kod
malog broja bolesnika. To treba uvek imati na umu i dobro je da kod svih bolesnika postoji
intravenski pristup za primenu lekova, naročito kod bolesnika kod kojih nije uočeno brzo
reagovanje na početnu terapiju bronhodilatatorima putem nebulizatora.Bolesnici u akutnom
napadu teško se iskašljavaju zbog generalizovane intenzivne bronhoopstrukcije. U zbrinjavanju
akutnog napada fizikalna terapija se ne korisiti za asistirani kašalj i iskašljavanje, mada kasnije
može da daje efekte.Mehanička ventilacija je retko potrebna, ali je to postupak koji spasava život
bolesnika sa najtežim akutnim napadom astme.Konačna odluka o intubaciji i mehaničkoj
ventilaciji bolesnika u napadu astme zavisi od procene kliničara i mogućnosti bolesnika da održi
spontanu respiraciju dok bronhodilatatori i kortikosteroidi ne ispolje dejstvo.

5.3. Upravljanje (kontrola astme)

Astma je dugotrajno, hronično oboljenje koje zahtijeva često svakodnevnu primjenu

lijekova ali uz pravilnu terapiju i odgovarajući način života omogućava obavljanje svih životnih
aktivnosti bez ograničenja.Madanepostojilekzaastmu, simtomiseobičnomogupoboljšati.
Cilj liječenja astme treba biti postizanje i održavanje kontrole bolesti tijekom dužeg
perioda vremena. Procjena kontrole astme treba uključivati, osim kliničkih manifestacija bolesti
(simptomi, noćna buđenja, upotreba lijeka za olakšanje simptoma, ograničenja aktivnosti, plućna
funkcija) i kontrolu mogućihrizika za pacijenta kao što su egzacerbacije, ubrzano pogoršanje
plućne funkcije i negativne učinke lijekova. Uglavnom, postizanje i održavanje dobre kontrole
bolesti smanjuje broj egzacerbacija. Međutim neki pacijenti i pored dužeg intervala dobre
kontrole bolesti imaju egzacerbacije. Ovakva su događanja češća u bolesnika s astmom koji
puše. Inhalacijski kortikosteroidi su najučinkovitiji lijekovi u postizanju kliničke kontrole astme i
smanjenju budućih rizika.
Dugotrajno zbrinjavanje astme podrazumjeva primarnu, sekundarnu i tercijarnu
prevenciju bolesti. Izbjegavanjem provocirajućih činilaca, kad god je to moguće, spada u
primarnu prevenciju. Sekundarna prevencija ima za cilj sprečavanje daljeg ispoljavanja

18
simptoma i sastoje se iz kontrole životne sredine ( prvenstveno u kući ), preventivne
farmakoterapije i imunoterapije. Tercijarna prevencija ima za cilj da se izbjegne invalidnost i
maksimalno poveća kvalitet života.

Smatrase da sekontrolaastme tiče adekvatnog lečenja, dok setežinaastme odnosi na

postojeći tok bolesti. Zato je pogrešno tvrditi da je dobro kontrolisana astma sinonim za blagu, a
loše kontrolisana astma sinonim za tešku astmu.

Dobra kontrola astme podrazumeva ispunjenje sledećih uslova:

 minimalni hronični simptomi, uključujući i noćne,

 minimalne (retke) egzacerbacije,

 minimalna upotreba b2-agonista, tj po potrebi, a najbolje bez,

 bez ograničenja fizičke aktivnosti, uključujući vežbanje,

 cirkadijalne varijacije PEF-a manje od 20%,

 (skoro) normalan PEF,

 minimalni neželjeni efekti lijekova (ili bez).

Bolesnik se danas smatra aktivnim subjektom u procesu liječenja, od čijeg zapažanja

zavise terapijske odluke. Redovna kontrola bolesnika je, prema današnjim stavovima, sastavni
deo programa liječenja astme. Ljekar kontroliše i prati planove liječenja, efekte primenjenih
lijekova, nivo kontrole simptoma bolesti i teškoće u vezi sa prihvatanjem predloženog liječenja.
Neophodno je proveravati tehniku inhalacije doziranog aerosola, pravilnu upotrebu pikfloumetra,
analizirati listu registrovanih vrednosti PEF-a merenih više puta u toku dana i dnevnik o
simptomima bolesti.

Postoji više razloga zbog kojih se, na bilo kom stepenu liječenja astme, ne postiže
optimalna kontrola bolesti. Oni obuhvataju medicinske, socijalne i psihološke karakteristike
bolesnika. Zato što su nedovoljno edukovani, bolesnici ponekad ne prihvataju terapijski režim
(loša komplijansa), što je posebno često kod primjene inhalacionih oblika lekova. Zato ih treba
upoznati sa značajem inhalacione terapije i često provjeravati pravilnu tehniku njene primjene.
Kod nekih bolesnika istovremeno postoji neka pridružena bolest, koja sa svoje strane doprinosi
njihovom lošem opštem stanju i pogoršanju njihovog kvaliteta života. Ukoliko je astma slabo
regulisana, potrebno je promeniti terapiju, tj. privremeno povećati antiinflamacijsku terapiju
inhalacionih kortikosteroida. Ukoliko dođe do pogoršanja astme, koje se karakteriše postepenim
smanjenjem PEF (za oko 20%), nereagovanjem na inhalacione bronhodilatatore, slabim

19
podnošenjem napora i pojavom čestih noćnih simptoma, treba kratkotrajno uvesti u terapiju i
sistemske kortikosteroide.

5.4. Komplikacije terapije

Najveći broj komplikacija kod antiastmatične terapije izbjegnut je primjenom lijekova

putem inhalacija.Često je komplikacija astme povezane s dugotrajnom liječenju bolesti.
Dugotrajno liječenje s glukokortikoidima može izazvati niz komplikacija: hipertenzija, debljina,
osteoporoza, što pak može dovesti do loma rebra u napadu. Osim toga, kontinuirana upotreba
glukokortikoida u kratkom roku (ponekad samo 3-5 sedmica) se formira od lijeka bolesti
ovisnom hormona, a njegov otkaz može uzrokovati ozbiljne status astme, ponekad prijeteći
koban. Komplikacije bolesti mogu zahtijevati neovisnu, ozbiljno liječenje.Vrijeme u liječenju
astme ovisi o tome koliko je teško i kako bolest nastaje odgovarajući tretman. Kraća napadi i
razmaci između njih duže, vrijeme je bolje. Vrijeme može znatno pogoršati zbog postojećih
komplikacija i pratećih bolesti.

5.5. Edukacija pacijenata

Broj oboljelih od astme je u stalnom porastu, zbog čega je astma dijagnostički i terapijski
problem u našoj sredini. Edukacija je proces planiranog sticanja znanja o vrsti bolesti kako bi se
osoba osposobila da donosi odluke na osnovu naučenih rešenja u vezi sa faktorima koji remete
zdravlje.

Kao i u svakoj hroničnoj bolesti, tako i u astmi, osnovni preduslov za uspešno liječenje ili
bolje reći “kontrolu” nije samo primjena lekova, već edukacija i prava i tačna informacija. Astma
se više od 10 godina dijagnostikuje i liječi na osnovu GINA smjernica, odnosno internacionalnih
smjernica koje su obuhvaćene u Globalnoj inicijativi za astmu sa ciljem da se u svim zemljama
usvoji jedinstven način dijagnostike i liječenja koji će garantovati uspjeh. Ove smjernice definišu
“šest koraka” u programu liječenja od kojih se kao prvi navodi “edukacija bolesnika sa ciljem da
se uspostavi partnerski odnos uvodjenju bolesti”.

Cilj edukacije je pružanje aktuelnih informacija o bolesti, bolje prihvatanje predložene

terapije, pravilna tehnika primjene aerosola, smanjenje učestalosti hospitalizacije, smanjenje
troškova liječenja i stvranje partnerskog odnosa ljekar-bolesnik.

Načini edukacije su predavanja zdravstvenih radnika, brošure, video kasete, kursevi,

seminari, organizovanje “škole za bolesnike sa astmom”. Svi oblici edukacije mogu se
najjednostavnije sprovoditi kroz savjetovališta u primarnoj zdravstvenoj zaštiti timskim radom
koji čine: ljekar, medicinska sestra, psiholog i socijalni radnik.

20
 U savjetovalištu je najjednostvnije sprovesti organizovani pristup ovom problemu
pravljenjem registra ovih bolesnika, edukacija ciljnih grupa, i uključivanje porodice i šire
društvene zajednice. Edukacija bolesnika i koncept samoliječenja obezbedjuju maksimalnu
efikasnost terapije, smanjenje troškova liječenja, smanjenje morbiditeta i mortaliteta od ove
bolesti, čime se opravdava potreba postojanje ovakvih savjetovališta.

5.6. Promjene načina života

Izbegavanje okidača je ključna komponenta za poboljšanje kontrole i prevenciju napada.

Najčešći okidači su alergeni, dim (duvan i drugo), zagađenost vazduha, neselektivni beta
blokatori, kao i hrana koja sadrži sulfite.
Pušenje cigareta i sekundarni dim (pasivni dim) može da smanji djelotvornost
medikamenata kao što su kortikosteroidi.Mjere kontrole grinja iz prašine, uključujući filtriranje
vazduha, hemijska sredstva za uništavanje grinja, usisavanje, prekrivači dušeka i ostale metode,
nemaju uticaja na simptome astme.

5.7. Alternativna medicina

Mnogi ljudi sa astmom, kao i oni sa drugim hroničnim poremećajima, koriste alternativne
tretmane. Istraživanja pokazuju da oko 50% koristi neki oblik nekonvencionalne terapije. [Postoji
malo podataka koji mogu da podrže efikasnost većine od ovih terapija. Nedovoljno je dokaza da
se podrži korišćenje vitamina C. Akupunktura se ne preporučuje za liječenje, pošto nema
dovoljno dokaza koji bi podržali njenu upotrebu. Za jonizatore vazduha nema dokaza da oni
poboljšavaju simptome astme ili da su korisni za funkciju pluća, ovo važi podjednako i za
pozitivne i za negativne jonske generatore.

O "manuelnim terapijama", uključujući osteopatične, hiropraktične, fizioterapeutske i

respiratorne terapeutske manevre, ima malo dokaza da bi se podržalo njihovo korišćenje u
liječenju astme. Butejkova tehnika disanja za kontrolisanje hiperventilacije može dovesti do
smanjenja korišćenja lijekova, međutim, nema nikakvog uticaja na funkciju pluća

21
 6. PROGNOZA I PREVENCIJA

Prognoza astme je uopšteno dobra, naročito kod dece sa srednje teškim oblikom bolesti.
Mortalitet je smanjen poslednjih nekoliko decenija zahvaljujući boljem prepoznavanju bolesti i
poboljšanoj njezi. Globalno izaziva srednji i teški oblik invaliditeta kod 19,4 miliona ljudi u
2004. godine (od kojih je 16 miliona u zemljama sa niskim ili srednjim prihodima).
Dijagnostikovanje astme tokom detinjstva, kod polovine slučajeva neće imati tu dijagnozu posle
jedne decenije.. Rano liječenje kortikosteroidima izgleda sprečava ili poboljšava pad funkcije
pluća.

Preventivne mjere se sastoje u izbjegavanju pokretača alergena ukoliko su oni poznati.

Ranije je savjetovano izbjegavanje fizičkih aktivnosti, što je sa sadašnjeg stanovišta
neprihvatljivo. Jedan od ciljeva dobre kontrole astme je normalna fizička aktivnost uz mogućnost
aktivnog bavljenja sportom.

Glavni naglasak prevencije je na smanjivanju broja, dužine i jačine napada astme.

Najbolji način za sprječavanje napada jest slijediti upute liječnika i voditi računa da se uzimaju
lijekovi za kontroliranje astme. Na taj je način, u većini slučajeva, moguće je izbjeći napade.
Izbjegavajući izazivače napada će se spriječiti ili smanjiti jačinu simptoma.

22
 ZAKLJUČAK

Astma je hronična opstruktivna upalna bolest disajnih puteva. Bolest karakteriše pojačana
reaktivnost bronhija na različite nadražaje. Javlja se u epizodama, tj.akutna pogoršanja bolesti
izmjenjuju se periodima u kojima nema simptoma astme. Do napada dolazi pri pogoršanju upale,
obično jer je u neposrednoj okolini prisutan neki provokativni faktor astme. Cilj liječenja astme
jest bolest bez simptoma i egzacerbacija uz minimalne doze lijekova.

Iako izlječenje još uvijek nije moguće, pravilnim odabirom lijekova, te njihovom
pravilnom i redovitom primjenom, astma se može uspješno kontrolirati i bolesniku u potpunosti
omogućiti normalno obavljanje svakodnevnih obaveza, bez ikakvih ograničenja, tj. ovim
bolesnicima može biti omogućena dobra kvaliteta život. Glavni faktori ispravnog liječenja su:
(pre)poznavanje astme, procjena potrebe za liječenjem, poznavanje lijekova, ordiniranje
odgovarajuće terapije, dobra tehnika inhalacije i saradljivost.

Kako bi se postigli glavni ciljevi liječenja astme, odnosno što bolja ili potpuna kontrolu
bolesti, potrebna je dobra saradnja bolesnika i liječnika. Bolesniku su potrebne redovite kontrole
i praćenje dok se ne optimizira terapija kojom je postignuta kontrola bolesti. Potrebno je
potaknuti bolesnike na samokontrolu simptoma bolesti i PEF-a, prema čemu će se onda
određivati i daljnja terapija. Također je važno upoznati bolesnika s potrebom redovitog uzimanja
terapije te praćenja potrebe za brzo djelujućim β2-agonistima. Preporučuje se kontrola bolesnika
svaka 3 mjeseca dok se ne postigne kontrola bolesti, a ne samo kad bolesnik ima tegobe.

23
 LITERATURA

1. Stanetić M., Pulmološki priručnik, Medicinski fakultet Banja Luka, Banja Luka 2002.
2. GINA Pocket Guide for Asthma management and prevention, May 2013.
3. Dizdarević Z, Žutić H, Mehić B. Sadašnji pristup prevenciji, dijagnostici i liječenju
bronhijalne astme (prema GINA programu). Medicinski fakultet Univerziteta u Sarajevu,
Sarajevo 2001.
4. Harrison, Principi interne medicine, Placebo d.o.o. , 1997.
5. Gamulin S. Marušić M. i suradnici, Patofiziologija, Medicinska naklada, Zagreb,1998.
6. Kumar, Cotran Robbins, Osnove patologije, Zagreb , Školska knjiga
7. www.ginasthma.org
8. http://astma.rs/
9. https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D0%BC%D0%B0

24