6.

5 Φλεγμονή και ο ρόλος της φυσικής άσκησης

Η άσκηση επηρεάζει την ευαισθησία της ινσουλίνης και την διάσπαση της γλυκόζης διαμέσου
διάφορων μονοπατιών, συμπεριλαμβανομένων βελτιώσεων στη φλεγμονή και στο οξειδωτικό
στρες οι οποίοι είναι παράγοντες υψηλού κινδύνου για νοητική δυσλειτουργία και επιταχυνόμενη
γήρανση. Σε ηλικιωμένα άτομα και των δύο φύλων, η άσκηση βελτιώνει το φλεγμονώδες προφιλ
μειώνοντας δείκτες του ορού, όπως η C αντιδρώσα πρωτεΐνη, η IL-6 και o TNF-α [177, 179-182].
Σε μονοπύρηνα κύτταρα περιφερικού αίματος ηλικιωμένων άτομων, η άσκηση προκαλέι μειωμένη
έκφραση toll-like υποδοχέων (TLR2 και TLR4) που σχετίζονται με μια αντιφλεγμονώδη
κατάσταση συνδεδεμένη με το γονίδιο 88 της πρώιμης αντίδρασης μυελοειδούς διαφοροποίησης
(MyD88)-εξαρτώμενα και (MyD88)-ανεξάρτητα μονοπάτια. Επιπροσθέτως, οι βελτιώσεις, που
προκαλούνται απο την άσκηση, στο φλεγμονώδες προφίλ των ηλικιωμένων, συνδέονται με
βελτιώσεις στη νόηση [183] μεγαλύτερο συνολικό όγκο εγκεφάλου [184]. Σε νεαρά υγιή ποντίκια,
η άσκηση δεν προκάλεσε αλλαγές στο φλεγμονώδες προφίλ του ορού, παρόλα αυτά, είχε
προκληθεί μείωση της IL-6 και τoυ TNF-α στον ιππόκαμπο, υποδηλώνοντας ότι μπορεί να
προκαλέσει μια αντιφλεγμονώδη δράση στον εγκέφαλο χωρίς να επηρεάζει την περιφερική
παραγωγή κυτταροκινών [185]. Αν και η άσκηση επιφέρει αρκετά μακροπρόθεσμα οφέλη,
συμπεριλαμβανομένης της προφλεγμονώδους κατάστασης, οι ακριβείς αντιδράσεις στην άσκηση,
σχετίζονται με ανεβασμένα επίπεδα της έκφρασης IL-6 και TNF-α στον ορό και στους ιστούς
[186-7]. Σε μοντέλο ποντικού με τραυματική εγκεφαλική βλάβη σχετιζόμενη με νευροεκφυλισμό
και χρόνια νευροφλεγμονή, παρατηρήθηκε ότι η καθυστερημένη έναρξη της άσκησης (5 εβδομάδες
μετά το τραύμα) προκάλεσε βελτιώσεις στη μνήμη εργασίας και συγκράτησης, μειωμένο όγκο
βλάβης, αυξημένη νευρογένεση στον ιππόκαμπο και μειωμένη έκφραση του γονιδίου IL-1b.
Ωστόσο, αυτές οι βελτιώσεις δεν παρατηρήθηκαν όταν η άσκηση ξεκίνησε 1 εβδομάδα μετά τον
εγκεφαλικό τραυματισμό. Στην πραγματικότητα, επιδείνωσε τις χρόνιες κλασσικές φλεγμονώδεις
αποκρίσεις, επισημαίνοντας τη σημασία του προγραμματισμού έναρξης της άσκησης και της
σχέσης της με τα γνωστικά αποτελέσματα και τη νευροφλεγμονή [188].

6.6 Ο ρόλος της φυσικής άσκησης στην αυτοφαγία και την φλεφμονώδη οξειδωτική γήρανση

Η αυτοφαγία είναι μια φυσιολογική και καταβολική διεργασία, σημαντική για την
διατήρηση της κυτταρικής ομοιόστασης, απομακρύνοντας αποτελεσματικά δυσλειτουργικά
οργανίδια όπως κατεστραμμένα μιτοχόνδρια και λάθος αναδιπλωμένες πρωτεΐνες. Η διαταραγμένη
αυτοφαγία, ωστόσο, συμβάλει στην μη υγιή γήρανση και μειώνει την μακροζωία [189,190].
Ηλικιωμένα άτομα που ασκούνται εμφανίζουν αυξημένη έκφραση γονιδίων που σχετίζονται με την
αυτοφαγία, συμπεριλαμβανομένων των beclin-1, Atg12, Atg16 και το LC3II/I, στα μονοπύρηνα
κύτταρα του περιφερικού αίματος, συγκριτικά με άτομα που ακολουθούν έναν τρόπο καθιστική
ζωής [191,192]. Επιπλέον, η έκφραση των NLRP3, Bcl-2 και Bcl-xL ήταν μειωμένη στα
μονοπύρηνα κύτταρα του περιφερικού αίματος των ασκούμενων ηλικιωμένων, υποδηλώνοντας
βελτιώσεις στην αυτοφαγία, πρόληψη της ενεργοποίησης του NLRP3 φλεγμονοσώματος και
μείωση της απόπτωσης [191].
Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η σωματική δραστηριότητα ή η άσκηση προκαλεί ένα
συνδυασμό αποτελεσμάτων που βελτιώνουν την κατάσταση οξειδοαναγωγής και ενισχύουν τις
φλεγμονώδεις άμυνες, καταπολεμώντας την διαδικασία “οξειδωτικής φλεγμονώδους γήρανσης”
[132,155]. Υγιή ηλικιωμένα θηλυκά που υπεβλήθησαν σε μακροχρόνια άσκηση εμφάνισαν χαμηλά
επίπεδα ROS, χαμηλότερη περιεκτικότητα σε πρωτεϊνικό καρβονύλιο και αυξημένη έκφραση των
πρωτεϊνών SOD 1 και SOD 2 (υπεροξειδική δισμουτάση 1 και 2) στον ιππόκαμπο συγκριτικά με
ποντίκια παρόμοιας ηλικίας που ακολουθούσαν ένα πρότυπο καθιστικής ζωής, υποδηλώνοντας μια
επωφελή επίδραση στην οξειδωτική τους κατάσταση [193]. Σε μοντέλο AD (alzheimer’s disease
απ’ ότι καταλαβαίνω) ηλικιωμένων ποντικών η εθελούσια άσκηση αντέστρεψε την
λιποϋπεροξείδωση και τα επίπεδα οξειδωμένης γλουταθειόνης, ενώ, βελτίωσε την περιεκτικότητα
του αντιοξειδωτικού ενζύμου CuZn-SOD στον εγκεφαλικό φλοιό. Αυτές οι αλλαγές
συσχετίστηκαν με βελτιωμένη συμπεριφορά και αντίληψη, και μειωμένη παθολογία
αμυλοειδούς/tau, επισημαίνοντας την νευροπροστατευτική επίδραση της άσκησης διαμέσου της
ρύθμισης της οξειδοαναγωγικής ομοιόστασης. [194]. Tα μιτοχόνδρια των νευρώνων είναι ιδιαίτερα
επιρρεπή στο οξειδωτικό stress, επομένως, η θετική επίδραση της άσκησης στον οξειδοαναγωγική
ισορροπία έχει θετικές επιδράσεις στη μιτοχονδριακή λειτουργία [195]. Σε νεαρά και ηλικιωμένα
ποντίκια, η άσκηση προκάλεσε μείωση στο οξειδωτικό stress συνοδευόμενο από αυξημένη
βιογένεση μιτοχονδρίων, δυναμική και μιτοφαγία στον εγκέφαλο [193,196].

6.7 Αντινευρογεννητική επίδραση των μυϊκών μεταβολιτών.

Η σωματική δραστηριότητα και η άσκηση επηρεάζουν άμεσα την φυσιολογία των

σκελετικών μυών. Οι σκελετικοί μύες είναι ένας μεταβολικά ενεργός ιστός που απελευθερώνει
μυοκίνες, οι οποίες πιθανώς να σχετίζονται με την θετική επίδραση της άσκησης [197,198].
Σημαντικοί νευρωνικοί παράγοντες που σχετίζονται με την νευρογένεση, αγγειογένεση και την
αντίληψη, όπως οι BDNF και VEGF, παράγονται, επίσης, από τους σκελετικούς μύες και
μεταβάλλονται με την άσκηση. Πράγματι, η σημασία αυτών των παραγόντων, που
απελευθερώνονται από τους σκελετικούς μύες κατά τη διάρκεια της άσκησης, στην φυσιολογία του
εγκεφάλου δεν είναι ακόμα σαφής. Τοσο σε νεαρά, όσο και σε ηλικιωμένα άτομα, η έκφραση του
BDNF από τους σκελετικούς μύες και η συγκέντρωσή του BDNF στον ορό αυξάνεται μετά την
άσκηση, και συσχετίστηκε με δομικά και λειτουργικά οφέλη στον εγκέφαλο [198-200]. Ωστόσο,
έχει προταθεί ότι ο εγκέφαλος συμβάλει κατα 70-80% του κυκλοφορούντος BDNF τόσο σε ηρεμία
όσο και κατά την άσκηση, επομένως, η συστημική επίδραση του BDNF που απελευθερώνεται από
τους μύες χρειάζεται περισσότερη διερεύνηση.
Τέλος, η ιριδίνη είναι μια μυοκίνη που σχετίζεται με την άσκηση και εκφράζεται έντονα
στον εγκέφαλο [197,202]. Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι η καταστροφή της πρόδρομου μορίου
της ιριδίνης, FNDC5, εξασθένησε την ωρίμναση πρόδρομων νευρώνων σε ώριμους νευρώνες
[203]. Από τη στιγμή που έκφραση του FNDC5 στον εγκέφαλο αυξάνεται με την άσκηση, η
ακριβής συνεισφορά των ιστών στις επωφελείς επιδράσεις της άσκησης στον εγκέφαλο
εξακολουθεί να αναζητείται [202].

7. Συμπεράσματα

Η γήρανση είναι μια ευαίσθητη διαδικασία για τη διατήρηση της μεταβολικής και λειτουργικής
ισορροπίας του εγκεφάλου. Η επεξεργασία των δεδομένων υποδεικνύει την πολυπλοκότητα της
δράσης και την αναγκαιότητα διάφορων διατροφικών/ενδογενών αντιοξειδωτικών, εκτός από την
σωστή ισορροπία στην κατανάλωση των βασικών λιπαρών οξέων (ωμέγα-3 και -6) και την φυσική
δραστηριότητα, των οποίων η συνέργεια επιτρέπει τη διατήρηση των φυσιολογικών συνθηκών
ακόμα και σε περιπτώσεις έντονου μεταβολικού stress (Γράφημα 2). Πρόσφατες έρευνες στοχεύουν
στοχεύουν στην διευκρίνηση των μηχανισμών πρόληψης των εγγενών επιδράσεων της διαδικασίας
της γήρανσης, σε προσβολές όπως ισχαιμικές διαταραχές και η λειτουργική αποσύνθεση των
μιτοχονδρίων [205]. (αν έχετε να προτείνετε κάτι καλύτερο, feel free). Η μελλοντική έρευνα πρέπει
να βασίζεται σε καινοτόμες μεθόδους ενσωμάτωσης που υπάρχουν στη βιολογία συστημάτων, η
οποία επιτρέπει μια ευρεία ανάλυση των μεταβολικών αλληλεπιδράσεων στις διαδικασίες γήρανσης
και ασθένειας.