Wika at Mass Midya sa Panahon ng Amerikano (1898-1946)

Kalagayan ng Pilipinas

Midya

American-Style na Pamamahayag

Ang kolonisasyon ng Amerika (1898-1946) ay nag iwan ng marka sa pamamahayag at naghubog ng estilo
nito: mabulaklak na wika, walang pinapanigan, na may kapares na kontribusyon mula sa matigas sa
sariling paniniwala at popular na mga kolumnista. Ang mga unang istasyon ng radyo sa Asya ay nabuo
noon -- marahil bilang ang brodkas media sa Pilipinas ay hindi pagmamay-ari o mahigpit na kontrolado
ng gobyerno na siya ring sitwasyon sa natitirang bahagi ng kontinente. Nang mga 1930s, ang
pamamahayag ay naging masigla at unti-unting napasakamay ng mga Pilipino; nag-umpisa na ang
tradisyon ng mga makapangyarihang pamilya na mamuhunan sa media para magkaroon ng
impluwensya sa pulitika at ekonomiya.

Biglang naputol ito nang ikalawang digmaang pandaigdig at pananakop of mga Hapon (mula 1941): ang
mga pahayagan ay naging biktima, at ang karamihan ng mga patnugot ay sapilitang ikinulong o
ipinatapon.

Ang panahon ng maliit na tanggapan ng media ay natapos. Nang sumunod na dalawang dekada,
pinatatag ng mga oligarka ang kanilang posisyon bilang pangunahing may-ari ng mga kumpanya ng
babasahin at brodkas, pinagsama sa imperyo ang higit isang uri ng media o cross-media (à link sa
oligarka ng media ngayon at noon). Ang mga imperiong ito ay unti-unting naging konsentrado. Ang
media bago naging pangulo si Marcos ay kahawig ng ibang mga institusyon sa Pilipinas sa isang paraan:
sa ilalim ng telon ng demokrasya ang mga taong nabibilang sa mataas na lipunan ay malayang nagagawa
ang pang ekonomiya at pampulitikang adyenda nang halos walang pumipigil na anumang tunay na
pananagutan sa publiko.

Pinagkuhanan: https://philippines.mom-rsf.org/fil/konteksto/kasaysayan/

Kalagayan at Halimbawa ng Midya at Panitikan

Dahil sa pagnanais ng mga Pilipino na mapatalsik ang mga Kastila, naging tagapagsagip ang mga
Amerikano nang dumating sila noong 1898 na tuluyang nagpabagsak sa pamahalaang Kastila.

Kung relihiyon ang naging pamana ng mga Kastila sa Pilipino, edukasyon naman ang naging pangunahing
ipinamana ng mga Amerikano. Sa panahong ding ito isinilang ang mga ilang imortal na makatang Pilipino
na nagsisulat sa Ingles at Tagalog.

Sa mga unang taon ng pananakop ng Amerikano sa bansa, sumulat ang mga Pilipino sa Kastila, Tagalog
at iba pang wikang panlalawigan. Nagsimula lamang umusbong ang mga panitikan sa Ingles noong 1910
dahil sa mga bagong silang na manunulat.
Ang mga Amerikano ang nagpakilala ng mga fairy tale sa mga Pilipino na ginamit ng mga gurong
Tomasites sa pagtuturo.Ipinakilala rin ng mga ito ang iba pang uri (genre) ng panitikan gaya ng oda at
nagpakilala sa pinilakang-tabing – ang pelikula.

Dahil sa impluwensiyang pangteknolohiyang dala ng mga Amerikano, naimpluwensiyahan din ang

panitikan sa bansa. Dula ang naging pangunahing panitikan sa panahong ito. Dala nila ang mga bodabil
na isang uri ng dula kung saan umaawit at sumasayaw ang mga artista na nagbunga sa sarsuwela ng
Pilipinas. Dahil sa dala rin ng mga Amerikano ang pelikula sa bansa, ngunit nag-umpisa ito sa mga
artistang gumagalaw lamang at nagsasalitang walang tinig (silent films); unti-unting naisantabi
pansamantala ang dulang panteatro sa bansa dahil sa nakahiligan na ng mga Pilipino ang panonood ng
pelikulang-tahimik.

Ang mga unang pelikulang ginawa sa bansa ay halos mga dokumentaryo ukol sa pagsabog ng mga
bulkan at iba pang kalamidad at ang iilang dokumentaryong bunga lamang ng pagka-ignorante ng mga
Amerikano sa mga katutubong Pilipino.

Ang mga unang pormal na pelikula sa bansa ay ukol sa buhay ng bayaning si Rizal at ng kanyang
dalawang nobela. Ang pinakaunang pelikulang Hollywood na ginawa sa bansa ay ang pelikulang
Zamboanga. Ito ang kauna-unahang Hollywood film na may underwater scene. Ngunit ang pinakaunang
pelikulang produksyon ng Pilipino ay sa pamumuno ni Jose Nepumuceno hango sa dulang panteatrong
Dalagang Bukid (dula ni Hermogenes Ilagan) na malateatro rin ang kinalabasan.

Di naglaon, ninais na rin ng mga Pilipino na makawala sa kamay ng mga Amerikano. Ngunit hindi rin
naging mabilis ang pagkamit sa kalayaan.

Ang dula ay sadyang kinasangkapan ng mga manunulat na Pilipino upang ipahayag ang hangad na
paglaya ng bayan at makabayang pananaw. Ang kalayaang tinamasa sa kamay ng mga Amerikano ay
alangang ihambing sa ipinalasap ng mga Kastila. Gayunpaman, hindi rin nasiyahan ang mga manunulat.

Isa sa mga unang dulang itinanghal sa panahon ng mga Amerikano na umuusig sa mga Amerikano at
sedisyoso ay ang kay Juan K. Abad na itinanghal noong Mayo ng 1903 – ang Tanikalang Ginto. Inakyat ng
mga alagad ng batas ang Batangas habang itinatanghal ang dulang ito dito at dinakip ang may-akda.
Ngunti napawalang sala rin sa tulong ng isang mahusay na manananggol na Pilipino. Ang dulang
Kahapon, Ngayon at Bukas ni Aurelio Tolentino ay tumuligsa rin sa Amerikano. Ngunit pinakamatindi ang
paghihimagsik ng dulang “Hindi Ako Patay” na hindi na nakilala ang may-akda dahil sa ginamit nito ang
pangalan ng kanyang may-bahay.

Pinagkuhanan: http://kadipanvalsci.blogspot.com/2010/08/panitikang-filipino-sa-ibat-ibang.html