Gallego 1° Eso

Tratamento da diversidade
Atender á diversidade do alumnado e conseguir unha

mellora dos seus resultados académicos require a
adopción de certas medidas pedagóxicas.
As propostas que se inclúen neste caderno teñen esa
finalidade, e concrétanse en dous tipos de actividades:
• De reforzo (AR).
• De ampliación (AA).
En ambos os dous casos recóllense, unidade por unida-
de, os contidos do libro do alumno.
Queda a xuízo do profesorado a conveniencia de apli-
calas aos seus diferentes alumnos, en función das ne-
cesidades específicas de cada un.
UNIDADE 1
Actividades de reforzo
1 Escribe dúas palabras de cada campo semán- 7 Contesta:
tico:
a) As palabras variables, por que se chaman
Cine: ... así?
Viaxes: ... b) E as palabras invariables?
Escola: ...
8 Escribe catro palabras con ditongos diferen-
Profesións: ...
tes.
Deportes: ...
• Escribe outras catro con hiatos diferentes.
2 Descompón as seguintes palabras en lexe- 9 Divide en sílabas e subliña a tónica:

ma e morfemas:
ruído acuático vídeo
vermellas, leóns, papeleira, cantan, clarida-
de, noitiña, zapateiro, infeliz, infelices, semi- algunha aéreo conveniente
círculo. náuseas incluír lagoa
a) Indica se os morfemas son flexivos ou de- aire excepcional subliñar
rivativos.
b) No caso dos morfemas derivativos, indica 10 Clasifica as palabras anteriores:
se son prefixos ou sufixos.
Agudas: ...
3 Cita todas as clases de palabras que hai. Graves: ...
Esdrúxulas: ...
4 Clasifica as palabras anteriores:
variables: ... 11 Indica, en cada caso, se os textos que se
mencionan son literarios ou non:
invariables: ...
Unha novela.
5 Indica a categoría gramatical das seguintes Unha receita de cociña.
© GRUPO ANAYA, S.A. Lingua Galega e Literatura 1.° ESO. Material fotocopiable autorizado.
palabras:
O artigo dunha enciclopedia.
casa, rematou, as, baixa, eu, aqueles, des-
Unha peza de teatro.
de, ai!, pero, aquí, medrar.
Un poema.
6 Completa coa familia léxica de terra: Un cómic.
– A maioría dos mamíferos son ..., pero os
golfiños son acuáticos. 12 Indica a que xénero pertence este texto:
– Onte vin unha película na que os ... inva- Eu nacín nunha aldea pequena. Un lugar im-
dían a Terra. presionante. Noto que hai como un medo na
xente a dicir que é de aldea. (...) Ser de al-
– Un forte ... destruíu o norte de Xapón.
dea en Galicia aínda é como ser doutro pla-
– Ao meu can gústalle ... os ósos no xardín. neta. Como se fósemos marcianos. Cando
en realidade Galicia sempre foi rural. Temos
– Un túnel ... conecta Francia co Reino Uni-
que deixar de ser nenos parvos e facernos
do.
adolescentes e medrar. Medrar para non
– Imos facer unha casiña nun ... do meu avó. termos vergoña de ser como somos. Fillos e
– A moto derrapou e caeu por un ..., pero ao amantes do campo.
motorista non lle pasou nada. Lupe Gómez: Fisteus era un mundo, A Nosa Terra
54
UNIDADE 1
Actividades de ampliación
1 Le os seguintes textos e responde as cuestións:
Texto 1 Texto 2
Un pai, e de cada lado dous irmáns: Como localizar un número de teléfo-
un gordo que viaxa, no? Para axilizar a busca é necesario
coñecer a localidade da persoa ou
un longo que sinala,
empresa que desexa localizar. A guía
un mediano casadeiro está dividida en localidades, apare-
e o mais pequeno cendo en primeiro lugar a capital. As
limpa o cortello. persoas e empresas figuran alfabeti-
zadas dentro de cada localidade por
(Solución: os dedos da man) apelidos ou polo nome comercial. Os
Gloria Sánchez: 303 Adiviñas, clientes cuxa titularidade comeza por
Edicións Xerais un número, figuran relacionados a
continuación da letra Z.
Páxinas Brancas de Telefónica
Texto 3 Texto 4
Auditorio Quiñones de León Os días que facía bo, a Paco e a Pe-

dro dáballes por escapar á praia, a
O escenario ten unha superficie de comer berberechos crus. Unha tarde
390 metros cadrados, e está asentado destas, Paco viu algo a medio flotar, e
sobre unha base de formigón armado era un morto. Paco, de primeiras, non
que soporta unha tarima modular, de soubo que facer, pero Pedro díxolle:
pezas de 1x2 m, sobre patas telescó-
picas que permiten distintas alturas —Corre e avisa, que quedo eu e vixío.
e acabados en madeira de faia, con Ao pouco tempo estaba toda a vila na
capacidade para cargas de ata 2 000 praia, e eu con eles. Ninguén coñecía
quilos. o morto.
Vigo, enclave cultural, Concello de Vigo Juan Farias: Á sombra do mestre,
ed. Alfaguara-Obradoiro
a) Di se son literarios ou non literarios e razoa por que.

b) Indica cal é a finalidade de cada un.
2 Pescuda: A partir de que número de palabras se considera que unha persoa ten un
bo vocabulario activo?
55
UNIDADE 2
1 Con axuda do dicionario, escribe un sinóni- 6 Define estes substantivos como no exemplo:
mo de cada unha destas palabras: peón: común, concreto, contable, individual.
vivenda carreiro
vellez Nicolás superheroe
coche quinteiro
precisión clientela Sil
canlón emprego
Santiago aldea leite
xornal viandante
aburrimento semana cine
soldo idioma
7 Escribe o plural destes substantivos:
2 Le a seguinte carta e subliña todos os subs-
tantivos: caníbal lacazán exame
Viveiro, 17 de novembro de 2007 chuchamel monopatín túnel
Querida Lucía: cómic lei cruel
Xa hai case un trimestre que non te vexo; xuíz barril fregués

desde que comezou o curso non fago máis colector de lixo empregado-estrela
que pensar no moito que nos divertimos no
verán. Ata o profesorado di que teño a ca-
beza noutro lado. É verdade: lembro cando 8 Acentúa as palabras que o precisen:
iamos á praia de Covas (os poucos días que xampu escoitou album avos
fixo sol); cando, nas festas da vila, fomos á
carballeira para escoitar a banda de músi- personaxe telefono beizos afastar
ca; cando quedaches encerrada no cuarto fuxiu caraveis smokings cespede
de baño do avó; cando lle escondimos o ba-
lón ao equipo de fútbol entre as pólas dun dixeron chapeu portatil biberons
ciprés, e logo asinamos a paz con eles ...
Oxalá poidas vir polo Nadal, porque estou 9 Le este texto e resolve as cuestións que se
desexando verte de novo. formulan sobre el:
Un bico,
Cando chegaron da escola Marcos e mais
Silvia os seus irmáns, que se chaman Lucía, Lean-
dro, Laura e Luciano, puxéronse a xogar ás
agachadas.
3 Escribe os nomes propios do texto anterior.
Tapou os ollos Luciano e comezou a contar.
• Escribe os colectivos que atopes e pon en- Saíron todos a correr, pero sen facer ruído,
tre parénteses o individual correspondente. para se agachar.
Marcos, como non viu outro lugar mellor, pe-
4 Clasifica estes substantivos segundo sexan gou un brinco e meteuse nunha botella verde
concretos ou abstractos: que había enriba da mesa da cociña.
xersei, tranquilidade, desexo, cara, illa, re-
Aquilo foi cousa acabada. Nin os catro ir-
loxo, simpatía, alegría, mazá, fume, ladrido,
máns xuntos foron quen de dar con el.
obediencia, sospeita, altura.
Xabier P. Docampo: O armario novo
Concretos: ... de Rubén (adapt.).
Abstractos: ... a) Quen son os personaxes? Que fan?
b) Hai antagonistas? Razoa a túa resposta.
5 Cita tres nomes individuais e os seus colecti-
vos correspondentes. c) En que persoa conta a historia o narrador?
56
UNIDADE 2
1 Busca, na contraportada das novelas, textos coma este que vén a seguir:
Esta é unha das máis precisas e preciosas novelas de terror que se teñen publicado.
Apareceu por primeira vez o ano 1886, e relátanos os experimentos do Dr. Jekyll,
home preocupado desde a mocidade pola dualidade que a alma de cada ser hu-
mano contén, abalando sempre entre os dous principios do ben e o mal, e que el
consegue «separar» en si mesmo por medio dunha apócema, dándolle así vía libre
á súa parte maligna, presente nel, mais agochada, na segunda personalidade que
pola beberaxe adquire, personalidade que de continuo ameaza con apoderárselle da
vida toda. A meticulosidade do estilo de Stevenson acada nesta narración instantes
de extraordinario poder de suxestión e dramatismo, creando algunhas das escenas
máis terroríficas da literatura inglesa.
«Nunca chove a gusto de todos», pensaba, «pero con boa vontade e, ás veces, unha
pequena axuda...».
Contraportada de Dr. Jekyll e Mr. Hyde, Edicións Xerais
a) Lede en voz alta os textos que fostes atopando.

b) Seleccionade os tres que conseguiran interesarvos máis. Despois, falade: Por que
motivos elixistes precisamente eses?
2 Son moitas as novelas que foron levadas ao cine. Explica o argumento dunha pelí-
cula que estea baseada nunha novela (Harry Potter, A historia interminable, O señor
dos aneis, etc.). Despois, fai unha lista cos nomes dos personaxes principais e outra
cos dos secundarios. Elixe un de cada tipo e descríbeos.
57
UNIDADE 3
1 Algúns verbos son «tan polisémicos» que 5 Escribe agora o feminino ou o masculino que
serven para expresar case todo; chámanse falta nestas parellas de substantivos:
«verbos comodín». Substitúe o verbo hacer
nestas oracións por outro máis preciso: rei – ... can – ...
resultar – construír – realizar – acostumar – ... – ovella ... – heroína

mandar – preparar – producir – cumprir barón – ... ... – nora
a) Están facendo unha ponte nova sobre o río.
b) Miña nai fíxome ir á casa da avoa xusto 6 Explica as regras de acentuación nos seguin-
cando estaba vendo a miña serie preferida. tes casos e pon tres exemplos de cada un:
c) Teño que facer xa a cea, é tarde. a) Acentuación das palabras compostas.
d) Fáiseme moi difícil crerche o que contas. b) Acentuación dos adverbios rematados en
-mente.
e) Fixemos o traballo nun par de horas.
c) Acentuación dos verbos que levan unido
f) Aínda non me fixen a vivir nesta vila. un pronome átono.
g) A chicharra fai un ruído moi molesto.
7 Pon os acentos que faltan neste texto:
2 Contesta: Chamarano por telefono para que acudise
a) Que xénero teñen en xeral os substantivos ao almacen ao dia seguinte pola maña. E ali
acabados en -axe? estaba, disposto a conseguir o traballo de
chofer. Tiña a clase de automobil que pe-
b) Cales deles son masculinos? dian no anuncio e, asi mesmo, os anos re-
quiridos . Pasar a entrevista non lle resultou
c) Cales poden ser masculinos ou femininos?
dificil: tiña, tamen, experiencia; ainda que
non seria facil, porque habia moitos aspiran-
3 Escribe o feminino destes substantivos: tes.
mergullador sogro agricultor —Alvaro Gonzalez? —preguntou a secreta-
ria.
chinés pescantín director
grou oso cantante —Si, son eu —dixo erguendose ás présas
do sofa.
xuíz heroe mestre
—Mercores ás sete comeza a traballar con
vigués campión bailarín nós. De momento sera con caracter provisio-
nal...
emperador avogado patrón
Alvaro puxerase tan nervioso que xa nin oia.
león duque ladrón
«Por fin!», pensou. «O meu primeiro traba-
padriño español galo llo!». E, coa mesma, caeu desmaiado da im-
presion.
4 Pon diante de cada substantivo o ou a,
segundo sexa masculino ou feminino: 8 Ponlles acento gráfico a estas palabras
cando sexa necesario:
... orixe ... mel ... calor
a) Os Anxeles, Africa, album, smoking, Paris,
... sal ... ponte ... xiz
Ines, comic, Oscar, sandwich, Felix.
... dor ... garaxe ... leite
b) azuis, lua, atribuir, ademais, oiu, condu-
... sangue ... análise ... suor ciu, nautico, camion, baul, cotian.
58
UNIDADE 3
1 Le o seguinte texto e responde as cuestións:
Non dou lembrado os miles de cousas estupendas que argallaba o profesor Corkers
para ter a súa clase contenta, pero hai unha que nunca esquecerei e que se repetía a
intervalos dunhas tres semanas ao longo de cada curso. estaba falándonos disto ou
do outro cando de súpeto se interrompía na metade da frase e un xesto de intensa
dor nubraba o seu vello rostro. Despois erguía a testa, poñíase a ventar o aire co seu
colosal nariz e dicía con grandes voces:
—Deus me valla! Isto xa é de máis! Isto xa pasa da raia! É intolerable!
Nós sabiamos exactamente a continuación, pero sempre lle seguiamos o xogo:
—Que ocorre, señor? Que sucedeu? Atópase vostede ben, señor? Séntese indis-
posto?
Pero el erguía de novo o enorme nariz, abaneaba a testa a un lado e ao outro e
uliscaba delicadamente o aire como á procura dunha fuga de gas ou do cheirume de
algo que se estivese queimando.
—Isto non pode aturarase! —clamaba—. É insoportable!
—Pero que pasa, señor?
—Vouvos dicir o que pasa —berraba Corkers—. Que alguén ceibou unha ventosida-
de!
—Oh, non, señor!
—Eu non fun, señor!
—Nin eu tampouco!
—Ningún de nós, señor!
Neste punto, levantábase maxestosamente e berraba con toda a forza dos seus pul-
móns:
—Utilizade a porta como ventilador! Abride as fiestras!
Aquel era o sinal que desencadeaba unha acción frenética e toda a clase abandona-
ba os seus asentos.
Roald Dahl: Boy, relatos de infancia, ed. Alfaguara (trad.)
a) Indica quen é o narrador.

b) Escribe dúas aclaracións do narrador marcadas con raias e unha aclaración intro-
ducida por dous puntos.
2 a) Cita todos os personaxes que aparecen no texto.

b) Que signo marca a intervención de cada un deles?
3 a) Precisa o lugar no que se desenvolven os feitos.

b) Por que o sabes?
c) Hai no texto algunha referencia directa ou algunha descrición?
4 Analiza o tempo no relato.
59
UNIDADE 4
1 Emparella cada significado co adxectivo 7 Escribe en feminino:
correspondente:
castelán, arousán, cotián, folgazán, charla-
sabichón túzaro mecoso agoniado tán, artesán, catalán, paspán, san, ferrolán,
burricán, mexicano, americano, cirurxián,
a) Que se angustia ou atormenta por calque- chan.
ra cousa.
b) Que presume de sabelo todo. 8 Completa estas oracións comparativas:
c) Que lle gustan en exceso os aloumiños e o – Henrique é menos traballador ... Inés, por
trato cariñoso. iso leva peores notas ... ela.
d) Que non lle gusta relacionarse coa xente; – Eu opino igual ... teus amigos: gústame
pouco sociable. máis o deporte ... «marcha».
– Laura pensa que debuxa mellor .... ti, pero
2 Emparella os sinónimos das dúas listaxes: non é certo. Iso si, debuxa mellor .... todos
a) Teimudo, asisado, bulebule, argalleiro, pensabamos.
cachazudo, larpeiro, folgazán, espelido. – Eles fan ... min: intentan facelo sempre me-
llor ... última vez.
b) Inquedo, sensato, enredante, comellón,
vago, obstinado, listo, pachorrento.
9 Escribe unha oración comparativa...
3 Emparella os contrarios das dúas listas: a) de igualdade, na que haxa que usar coma;
a) Vaidoso, mentireiro, chafalleiro, asisado, b) de inferioridade coa partícula do que;
apoucado, faladeiro, extravertido. c) de superioridade, con ca/que;
b) Sincero, irreflexivo, humilde, coidadoso, d) de igualdade con como/coma;
introvertido, valente, calado.
e) de superioridade, na que haxa que usar ca;
4 Escribe catro adxectivos: f) de igualdade, na que haxa que usar como.
a) cunha soa forma, invariable, común para o
masculino e o feminino; 10 Escribe correctamente estas oracións, poñen-
do en cada oco a palabra adecuada:
b) con dúas forma distintas, unha para o mas-
culino e outra para o feminino. – Como estaba ... (fóra-fora) cando apareceu
o ... (óso-oso), botei a correr. Quizais non
rompese un ... (óso-oso) se ... (fóra-fora) ...
5 Contesta e pon tres exemplos: (máis-mais) listo.
a) Que adxectivos acabados en -án fan o fe- – Como ías comer a ... (bóla-bola) de pan
minino en -ana? sentado na ... (póla-pola) da cerdeira? Ago-
ra, ... (póla-pola) túa culpa, non podemos xo-
b) Que adxectivos rematados en -án fan o fe-
gar ... (ás-as) ... (bólas-bolas)!
minino en -á?
– ... (É-E) mellor ir amodo. Se vas de ... (pré-
• Escribe tres adxectivos que acaben en -ano
sa-presa) podes meter un ... (pé-pe) na ...
en masculino.
(présa-presa) do muíño ... (é-e) vai ser peor.
– ... (Ás-As) miñas compañeiras dixéronlle
6 Completa:
... (á-a) túa amiga que nos xuntabamos ...
a) Os adxectivos variables forman o feminino, (máis-mais) tarde; (máis-mais) ... ela contes-
en xeral, igual... b) Para formar o plural, os toulles que ... (á-a) cea e ... (máis-mais) ...
adxectivos seguen as regras... (á-a) festa empezaban ... (ás-as) dez.
60
UNIDADE 4
A pinga de chuvia
Levaba tantos días sen chover no val que, cando as negras nubes comezaron a cubrir
o ceo, plantas secas e animais sedentos agardaron con ansia as primeiras pingas.
Mentres, arriba, dentro das súas nubes, as pingas esperaban a hora de saltar.
—Que, mozas? —berraron as nubes—. Estades a punto? Pois adiante!
As comportas abríronse. As primeiras pingas lanzáronse ao baleiro. E ao pouco a
terra comezou a enchouparse.
Choveu durante horas e horas, ata que as nubes, esgotadas, quedaron baleiras. Da-
quela saíu o sol moi disposto a secalo todo, que para iso é o sol. E o vento levou as
nubes cara ás montañas.
Foi entón cando unha nube reparou nun pequeno detalle: no seu interior aínda que-
daba unha pinga de chuvia.
—Eh! Que fas aí? —protestou enfadada—. Fai o favor de saltar agora mesmo!
—Non podo —dixo a pinga—. Teño moito medo. Voume estrelar contra o chan.
—Unha pinga de chuvia mexeriqueira! Non podo crelo! —alarmouse a nube—. Tes
que saltar: é a túa obriga! Boas estariamos se todas fosen coma ti!
Pero a pinga de chuvia dicía que non e que non, tremendo de arriba abaixo. A nube
comprendeu que tiña un problema. Que facer? Mentres o pensaba, viu que sobrevoa-
ba xa as montañas nevadas que rodeaban o val. E berrou:
—Pinga, salta! Salta agora! Veña! Asegúroche que non has de chegar ao chan.
—Non! Teño medoooooo! —repetiu a pinga.
—Confía en min! Agora!
Había tanta sinceridade na voz da nube que a pinga acabou saltando (ben, a nube
deulle un pequeno empurrón, todo hai que dicilo).
A pinga caeu, primeiro moi rápida; logo, o frío da montaña foina xeando, xeando e
xeando ata que se converteu nunha folerpa de neve. Unha folerpa que se pousou
docemente no cumio da montaña máis alta.
A nube foise sorrindo.
«Nunca chove a gusto de todos», pensaba, «pero con boa vontade e, ás veces, unha
pequena axuda...».
Jordi Sierra i Fabra (trad.).
a) Quen son os personaxes deste relato?
b) É o narrador tamén un personaxe? Como o sabes?
c) Marca con corchetes onde comeza e onde remata cada unha das tres partes da
estrutura: introdución – desenvolvemento – desenlace.
d) Indica algunha acción que corresponda a cada unha das partes anteriores.
e) Resume o argumento.
f) Tendo en conta os aspectos que analizaches no exercicio anterior, para que idade
cres que é adecuado o relato A pinga de chuvia? Explica a túa resposta.
61
UNIDADE 5
1 Escribe a definición destas palabras: 6 Completa cos adxectivos demostrativos:
a) sebe; b) soto; c) catavento; d) inverna- Masculino Feminino
doiro; e) corte; f) beiril.
Cerca do Sing.
falante Pl.
2 Emparella eira e horta cos seus significados:
Distancia Sing.
a) Espazo próximo á casa onde se secan os media Pl.
legumes, se mallan os cereais, etc.
Lonxe do Sing.
b) Terreo de pouca extensión, próximo á falante Pl.
casa, dedicado ao cultivo de verduras, árbo-
res froiteiras... • Que formas faltarían nun cadro dos prono-
mes demostrativos?
• Di cal deses dous sitios é o máis axeitado
para montar un invernadoiro. Por que?
• E para poñer un piorno ou facer un pombal?
7 Corrixe os erros dos posesivos:
– Collede vosas cousas en poñédeas enriba
3 Busca no dicionario estas palabras relaciona- de miña mesa.
das coa vestimenta e clasifícaas: – Díxenlle a noso amigo que nos espere en
tea, pano, abrochar, tecer, frouxo, ancho, súa casa.
bota, metro. – Anda sempre con seu móbil e con súas
a) Polisémicas: ... chamadas!
b) Homónimas: ... – Noso curso foi de excursión por vosa aldea.
4 No seguinte texto, subliña con vermello os 8 Copia os demostrativos e posesivos destas

artigos e rodea as contraccións: oracións; pon o substantivo entre parénteses:
Como suxeitaban antes os papeis? Pois ve- – Os nosos pais e mais os vosos avós xa
rás: xa no século XIII empregaban unhas cin- saíron esta tarde para eses apartamentos
tas coas que os «cosían». Logo, polo 1830, que lles prestaron os seus amigos.
valéronse dunha especie de pequenas agu- – Aqueles señores, dos que xa che falei du-
llas para cravalos. A solución definitiva ato- rante a nosa conversa telefónica, chegaron
pouna o noruegués Johann Waaler cara a coa súa furgoneta, baixaron estas caixas
1900: un cacho de arame dobrado en tres coas vosas cousas, deixáronas nesa beira-
partes. Grazas á súa imaxinación, e mais rrúa, colleron por aquela rúa e a min nin me
pola grande utilidade do obxecto, os clips dixeron esta boca é miña.
andan nas nosas mans dende aquela. Agora
– Este libro que teño nas miñas mans é un
fabrícanos cos máis diversos materiais e con
daqueles regalos que trouxera o meu avó.
gran variedade de cores; pero, a pesar dos
seus anos, seguen coa mesma forma que ao
principio. 9 Copia este texto poñendo os puntos e as
maiúsculas que faltan:
5 Escribe o nome de... os de fisterra chámanse fisterráns, e os de
mondoñedo, mindonienses os cebreiregos
– o teu cantante preferido; son do cebreiro, e os valdeorreses, do barco
– o lugar do mundo a onde te gustaría viaxar; de valdeorras os de castro de rei reciben o
nome de castrexos, e os de castro caldelas,
– o colexio ou instituto onde estudas;
o de caldelaos os de monforte chámanse
– o último libro que liches. monfortinos, e os de betanzos, betanceiros
62
UNIDADE 5
Basilio Tribordo
Un rei fixo pregoar nas prazas que lle daría unha fortuna a quen lle trouxera a súa
filla, que fora raptada.
Como xa non quedaba un lugar na terra sen rexistrar, a un capitán ocorréuselle que
a princesiña podería atoparse no mar, e armou unha nave co obxecto de saír na súa
busca. Entre a tripulación estaba o mariñeiro Basilio Tribordo, que, aínda que tiña
fama de lacazán, era un home valente.
Na nave, Basilio Tribordo pasaba todo o día coas mans no peto, botando de menos
a boa vida que levaba en terra, e todos rexoubaban contra el, porque tiñan que so-
portar un folgazán a bordo. Entón o capitán decidiu quitalo do medio.
—Ves ese illote? —preguntoulle, sinalándolle un arrecife no medio do mar—. Baixa
á gamela e vaite exploralo.
Cando Basilio chegou ao arrecife viu que había unha caverna, e internouse nela. No
fondo estaba unha moza encadeada: era a filla do rei.
—Son prisoneira dun polbo xigante —advertiulle ela—. Debes saber que este polbo,
durante tres horas ao día, se transforma en salmonete, e entón é fácil de pescar,
aínda que hai que matalo no acto, porque se non se transforma en gaivota e sae
voando.
Basilio ocultouse no arrecife coa súa lancha. O polbo saíu do mar; era enorme e po-
día rodear a illa con cada un dos seus tentáculos. Pero chegou a hora en que debía
transformarse en peixe, e de súpeto converteuse en salmonete e desapareceu no
mar. Entón Basilio botou as redes e cando, despois de bastante tempo, apareceu o
salmonete, alzou o remo e matouno dun golpe.
A filla do rei deulle un anel cun diamante en sinal de perpetua gratitude.
Xa no mar, a bordo da gamela, Basilio, cun remo, enarborou a súa camisa. Desde a
nave vírono e recolléronnos. O capitán, para que Basilio non descubrise que inten-
taran abandonalo, dixo:
—Pobre Basilio Tribordo! E nós que te criamos perdido! Buscámoste por todos os
sitios! E encontraches a filla do rei! Festexemos o acontecemento!
Despois da festa, cando Basilio durmía, o capitán tirouno ao mar para quedar el coa
recompensa.
Cando chegaron onda o rei, este ofreceulle a man da súa filla ao capitán. O día da
voda, no porto, os mariñeiros viron saír da auga un home cuberto de algas verdes
desde a cabeza aos pés, con peixes e cangrexos. Era Basilio Tribordo.
—Quen é este? —preguntou o rei—. Arrestádeo!
Os gardas adiantáronse, pero Basilio alzou unha man e o diamante do anel brillou
ao sol.
—O anel da miña filla! —dixo o rei.
—Si, é este o meu verdadeiro salvador —confirmou ela—, e este será o meu esposo.
Basilio Tribordo contou a súa historia e o capitán foi arrestado. Así como estaba, co
seu verde traxe de algas, púxose xunto á noiva e uniuse a ela en matrimonio.
63
UNIDADE 5
a) Despois de ler o conto, di cal dos esquemas seguintes é o que se axusta mellor a
el:
Prohibición → Desobediencia → Trampa → Axuda → Triunfo
Perda ou carencia → Partida → Obstáculo → Axuda → Triunfo → Voda
b) Explica cada un dos pasos cunha oración.

Por exemplo: Perda ou carencia → Raptan a filla do rei.
c) Cita o título dunha narración de aventuras que leras (novelas, contos, etc.) ou viras
(películas) e describe con brevidade o seu argumento. Sinala despois cales destas
funcións podes atopar nela:
Afastamento Prohibición
Desobediencia Investigación
Delación Trampa
Complicidade Perda ou carencia
Aceptación do heroe Partida do heroe
O heroe posto a proba Reacción do heroe
Entrega do instrumento máxico Loita co antagonista
Vitoria sobre o antagonista Reparación da desgraza ou falta inicial
Regreso do heroe Persecución
O heroe sálvase O heroe chega de incógnito á casa
Pretensións do falso heroe Transfiguración do heroe
Castigo do antagonista Voda do heroe
(Funcións de Propp tomadas de Rodari: Gramática da Fantasía, ed. Kalandraka).
d) Repasa agora o conto de Basilio Tribordo e indica que accións se corresponden

con estas funcións:
– Reparación da desgraza ou falta inicial: ...
– Pretensións do falso heroe: ...
– Castigo do antagonista: ...
64
UNIDADE 5
2 Os argumentos dos contos populares repítense en moitas culturas e linguas dife-
rentes. Repara no seguinte fragmento dun conto popular escocés e contesta as
cuestións:
Hai moito, moito tempo, había un rei que tiña unha muller que se chamaba Árbore de
Prata e unha filla que se chamaba Árbore de Ouro.
Un día Árbore de Ouro e Árbore de Prata foron a un val no que agromaba un manan-
cial; no manancial nadaba unha troita.
Árbore de Prata dixo:
—Troita, cousiña bonita, ¿non son eu a raíña máis fermosa que hai no mundo en-
teiro?
—Non, non es tal.
—E logo quen é?
—É Árbore de Ouro, a túa filla.
Árbore de Prata regresou á casa rapidamente, fóra de si de carraxe. Meteuse na
cama e xurou que non volvería curarse ata que lle desen a comer o corazón e o fíga-
do da súa filla, Árbore de Ouro.
El palacio de los cuentos, Círculo de Lectores (trad.)
a) Escribe o resumo dunha historia tradicional que coñezas que se lle pareza.
b) Inventa un conto seguindo a estrutura propia dos contos clásicos. Deberás elixir:
– Quen será o heroe ou a heroína do conto: un rapaz, unha moza, un príncipe,
dous amigos...
– Cal será a misión que deberá levar a cabo, isto é, o motivo polo cal deberá em-
prender unha longa viaxe.
– Quen vai axudalo ou axudala (unha fada, un trasno, un home ou unha muller que
se atopa no camiño...).
– Que obstáculos atopará na súa viaxe (un dragón, un personaxe malvado...).
– Como logrará superar ese obstáculo e cumprir a súa misión.
– Cal será a súa recompensa.
65
UNIDADE 6
1 Busca, entre os verbos da páxina 104 do 9 Escribe cadansúa oración coas contraccións:
libro, cadanseu sinónimo destes:
a) de + algunha, en + outros
axitar, tostar, roer, triturar, frixir, azucrar.
b) de + algúns, en + outra
2 Escribe unha oración na que xantar sexa c) en + algunhas, de + outro

verbo e outra na que sexa substantivo. d) en + algún, de + outras
3 Escribe cadansúa oración con atragoarse, 10 Escribe unha oración cun numeral...
debullar e relar.
a) cardinal, que sexa adxectivo determinativo;
4 Emparella os substantivos das dúas listaxes b) ordinal, e que sexa pronome;
e escribe unha oración con cada parella:
c) cardinal, e que sexa pronome;
a) toro, rebanda, posta, adobo;
d) ordinal, que sexa adxectivo determinativo.
b) pan, pescada, carne, bacallau.
11 Escribe con letra estes numerais:
5 Subliña os prefixos das seguintes palabras e
217 alumnos; 7 248 litros; 981 leiras; 29ª vez.
escribe unha palabra máis con cada un:
refacer – inhumano – preescolar – subdirec-
tor – descansar.
12 Fíxate ben para non confundires os ordinais
cos partitivos, e escribe:
6 Escribe a palabra con pre- que corresponda: 11ª; 18º; 24ª; 37º;
a) Contrato anterior ao definitivo. b) Aviso pre- 1/11; 1/18; 1/24; 1/37

vio. c) Período anterior ás eleccións. d) Dicir
que vai ocorrer algo antes de que suceda. 13 Escribe o multiplicativo que corresponda:
×6 ×3 × 10
7 Copia este cadro e escribe, polo menos,
×4 ×2 ×5
cinco indefinidos invariables e dez variables:
INDEFINIDOS
14 Coloca os puntos que faltan neste texto e
corrixe as letras que deban ir en maiúscula:
Variables
A dra branco vivía na avda de castrelos, moi
Invariables cerca da casa de uxía todos os días saía da
casa co seu carriño da compra, chegaba ao
mercado, saudaba, compraba o necesario e
8 Completa cada enunciado coas palabras que saía logo paraba na cafetería triana e pedía un
lle correspondan e escribe un exemplo: café lía o periódico e marchaba para a casa a
...son sempre adxectivos determinativos. doutora era unha muller de costumes fixos, por
...poden ser adxectivos ou pronomes. iso ninguén entendeu que lle puido pasar aquel
día no que todo cambiou
...son sempre pronomes.
a) Alguén, ninguén, algo e nada...
15 Escribe as abreviaturas:
b) Certo/-a/-s e cada...
don, dona, señor, señora, doutor, doutora,
c) Os demais indefinidos... vostede, vostedes, ilustrísima señora.
66
UNIDADE 6
No século XII o nobre Ero, aburrido das intrigas e ruindades da vida mundana, decidiu
consagrarse á oración e penitencia no sagrado monte Castrove, fundando o mosteiro
de Armenteira. Pasado un tempo, Ero de Armenteira foi nomeado abade do nacente
mosteiro dedicado a Santa María, que recibiu doazóns e privilexios por parte de mo-
narcas e nobres do Reino.
Santo Ero matinaba moito sobre o Paraíso e pregáballe á Virxe María que lle per-
mitise velo, para coñecer a felicidade dos salvados por seren xustos e piadosos.
Nun dos seus paseos polo monte Castrove, o abade pasou por un regato de auga
cristalina onde un paxariño cantaba a súa ledicia primaveral. Santo Ero engaiolouse
do canto do paxaro e parou a descansar á sombra dun carballo, e alí estivo ata que
a ave marchou.
Dando volta cara ao mosteiro, o abade tiña a impresión de que aquel non era o ca-
miño polo que viñera, pero en chegando ao cenobio, a súa sorpresa foi máxima ao
ver o seu antigo mosteiro convertido nunha construción máis moderna e grande, no
que tamén había máis monxes.
Atordado e desconcertado, Santo Ero dirixiuse a un monxe e expresoulle a súa con-
fusión. Armouse un gran barullo no mosteiro, ata que o monxe máis ancián chegou
cun vetusto libro e leu a seguinte historia :
«Santo Ero de Armenteira, nobre e piadoso varón, fundador e abade deste mosteiro,
nunca máis foi visto despois de saír a meditar ao monte Castrove».
O vello abade comprendeu entón que mentres el estaba a fitar o paxariño aquel,
pasaran no mundo uns trescentos anos. Satisfeito do milagre de Santa María ao lle
mostrar o Paraíso, Santo Ero encomiou esta graza e caeu morto aos pés dos abraia-
dos monxes. Desde entón celébrase no campo do mosteiro a Festa de Santo Ero e
a Romaría das Cabezas en honra de Santa María, de propiedades milagreiras para
curar as xaquecas.
a) O texto que vés de ler, é un mito ou unha lenda? Xustifica a resposta.
b) Resume o argumento.
c) Analiza no texto anterior:

– Personaxes.
– Intención da narración.
– Localización temporal.
d) Establece as diferenzas entre mito e lenda a partir dos elementos citados no exer-
cicio anterior (personaxes, intención e localización).
2 Busca un mito clásico e escríbeo. Lembra que a maioría dos mitos que coñecemos
no mundo occidental son de procedencia grega ou romana. Analiza despois as
características propias destas composicións a partir do texto seleccionado.
67
UNIDADE 7
1 Escribe dúas palabras de cada campo semán- 7 Escribe, en cada caso, unha oración na que
tico: aparezan os pronomes que se indican:
a) produtos de aseo; b) utensilios de aseo; a) Forma de cortesía plural e consigo.
c) elementos do cuarto de baño; d) material
b) Forma de 3ª persoa singular e convosco.
sanitario; e) material de limpieza.
c) Forma de 2ª persoa plural e comigo.
2 Define as seguintes palabras e escribe unha d) Forma de 1ª persoa plural e contigo.
oración con cada unha:
e) Forma de cortesía singular e connosco.
barbeiro, peiteadora, perruca.
8 Escribe cadansúa oración coas contraccións
3 As seguintes palabras están agrupadas segun- correspondentes das formas que se indican:
do a súa procedencia. Coa axuda dun diciona-
rio etimolóxico, pescuda de onde veñen: a) de + ela b) en + eles
a) tortilla, bocadillo, respaldo; c) en + el d) de + elas
b) pataca, chocolate, piragua;

9 Pon un exemplo para cada unha destas nor-
c) estudo, bacallau, avaliar; mas de uso da coma:
d) cantimplora, turrón, capicúa; a) Entre os elementos dunha serie.
e) zamarra, boina, esquerda; b) Para separar aclaracións nunha oración.
f) xefe, xardín, garaxe; c) Para separar o nome da persoa á que nos
g) novela, pallaso, tómbola; diriximos.
h) fútbol, túnel, gol. d) Nas cartas, para separar o lugar e a data.

e) Cando se omite un verbo.
4 Define os pronomes e a súa función. Enumera f) Antes de porque, pois, aínda que...
as sete clases de pronomes que se citan no
libro. g) Antes e despois de é dicir, ou sexa...
5 Copia e completa: 10 Pon coma e punto e coma onde cumpra:
Os pronomes persoais sinalan, sen dicir os – Non teño tempo nin cartos para o billete
seus nomes, quen ... (1ª persoa: eu, nós), nin ganas ningunhas de facer a viaxe pero
quen ... (2ª persoa: ti, vós) e ... se fala (3ª non me vai quedar máis remedio que ir. Oes
persoa: el/ela, eles/elas). Paco a ti se che ocorre algunha boa escusa?
– Para o meu aniversario pido: unha cana de
6 Copia e completa este cadro coas formas tóni- pescar unha parecida á que ten Lucas un
cas do pronome persoal: xogo para o ordenador o mesmo que veño
pedindo desde hai tempo algúns cartos aín-
1ª persoa 2ª persoa 3ª persoa
da que sexan poucos algo de roupa e unha
eu ... ..., ... sorpresa. Por pedir que non quede. Entre os
Singular ... ... si avós os tíos os meus pais e os amigos malo
... contigo ... será que non caia algo.
... ... ..., ...
– Gianni Rodari famoso escritor italiano na-
nosoutros/-as .. si
Plural ceu en 1920 e morreu en 1980. Foi o creador
... vostedes ...
duns contos moi especiais verdadeiras xoias
...
da literatura infantil.
68
UNIDADE 7
1 Le estes poemas de Ramón Cabanillas. Mide os versos, indica as sinalefas e di se
son de arte maior ou menor:
Texto 1 Texto 2
Como esas fontes frescas, agachadas Inda nos meus beizos arde
no fondo das sombrizas arboredas, con labaradas de febre
onde o medroso cervo fuxitivo o bico daquela tarde.
un instante repousa da carreira Que puxeches nel non sei.
e mata a sede a grolos, sempre inquedo Tempo e tempo que vivira
do máis livián rumor da folla seca, doutro mal non morrerei!
este meu corazón
é unha fonte secreta,
humilde e silenciosa,
de ágoa limpa e serea.
Non quero que se enlixe

a fontiña secreta,
non quero que se enlixe
porque, algún día, ela
¡ten de chegar á fonte,
fuxitiva e sedenta!
2 Transforma o seguinte poema; é dicir, intenta contar en prosa algo semellante ao

que cres que intenta transmitir:
A lingua
Chegou unha nena labrega
coa boca cargada de mel

á porta pechada da escola
e non llo quixeron coller.
Dicía:
laranxa,
pelouro,
paxel,
árbore,
tixola,
trepia,
perixel.
Volveu a meniña prá casa
coa boca amarguexa de fel.
Coitado o meniño galego
se o mestre non fala coma el!
Helena Villar, Xesús Rábade
69
UNIDADE 8
1 Relaciona cada palabra coa súa definición: – Deixaron... o aviso na casa?
ribeira, remuíño, fervenza, prado, val, reguei- – Puxen... guapo, ou non?
ro, carreiro, valgada, fieito, manancial, pozo
– Puxen... o lapis enriba da mesa.
a) Fonte de auga que brota da terra.
– Temos moitas ganas de ver... .
b) Pequeno caudal de auga.
– Trouxen... isto da Coruña.
c) Pequena depresión na aba dun monte.
– Quero... ver aquí ás cinco.
d) Caída de auga dende certa altura, provo-
cada polo desnivel na canle dun río. – Lavaron... ben o coche?
e) Planta de follas grandes e moi divididas e – Nós esperamos... ata as cinco.

talos rastreiros. – Achega... para que ... vexa ben.
f) Marxe, lado dun río. – O can vai... morder.
g) Terreo onde se deixa medrar a herba para – O can vai... morder un pé.
pasto dos animais.
– Como non cales boto... fóra.
h) Sitio de moita profundidade nun río.
– Seica pensa traer... el no coche.
i) Movemento en espiral rápido da auga.
– Repito... que el non vai vir hoxe.
l) Camiño estreito.
m) Depresión entre montañas, cunca dun río. 4 Escribe unha oración con nós e outra con nos.
2 Completa coa palabra parónima que cumpra: 5 Completa con a/la/na, se, lle (referidos a ela):
misto/mixto testo/texto – Onte a Mariña, cando ... fun buscar, contei...
pauto/pacto actitude/aptitude toda a verdade.
distinguir/destinguir estudio/estudo – A Rosa mandamos... chamar nós. Logo, por-
que ... farían iso?
– Ten coidado, esa saia vermella pode ... .
– Xela aínda non ... ergueu? Vai haber que es-
– Pode ser un bo xogador, ten ... para o fútbol.
pertar... máis cedo.
– Trae unha caixa de ... para acender o lume.
– A ela chamei... eu ás seis, pero non ... deu a
– Onte pasamos a tarde no ... dun pintor. gana de baixar.
– Tapa a pota co ... para non enfríe a sopa.
– Din todos que ese adiviño debe ter un ...
6 Completa esas mesmas oracións con te/che:
co demo. – Onte a ti, cando ... fun buscar, contei... toda
• Agora escribe unha oración coa palabra de a verdade.
cada parella que non usaches. – A ti mandamos... chamar nós. Logo, porque
... farían iso?
3 Copia e completa estas oracións con te ou – Ti aínda non ... erguiches? Vai haber que es-
che; lembra poñer o til cando sexa necesario:
pertar... máis cedo.
– Eu non sei dicir... . Que queres que ... conte?
– A ti chamei... eu ás seis, pero non ... deu a
– Canto ... queda do que ... deu a avoa? gana de baixar.
– Non ... vin o sinal que ... quedou despois do
accidente. 7 En que casos hai que empregar dous puntos?
– Deixaron... soa na casa? • E os puntos suspensivos?
70
UNIDADE 8
1 Le estes poemas e contesta as cuestións:
Texto 1 Texto 2
O limoeiro da horta, O ceo é outra clase de horizonte.
calado, verde e erguido; Un horizonte vertical,
na cabeleira, cen puños algún día chan,
redondos e moi lucidos, coma unha laxe que se precipita,
que se converten en lúas e outros cóncavo, infinito,
baixo o marelo vestido. pero cunha colleita de estrelas no máis fondo.
Entre as paredes da horta, Ana M.ª Fernández
o limoeiro está vivo.
Ana M.ª Fernández
Texto 3
Nin rosiñas brancas, nin craveis1 roxos!
Eu venero as floriñas dos toxos.
Dos toxais as tenues floriñas,

que sorrín, a medo, entre espiñas.
Entre espiñas que o ceo agasalla

con diamantes as noites que orballa.
Oh, do ermo prezado tesouro:

as floriñas dos toxos son de ouro!
De ouro vello son, mai, as floriñas

dos bravos toxais, ¡das devocións miñas!
Antonio Noriega Varela
1Caraveis.
a) Mide os versos, sinala a rima e di que clase de rima presentan.
b) Cal é o tema dos poemas?
c) Busca na casa un poema de versos libres e recítao na clase.
2 Fíxate na seguinte lista de palabras. Baseándote nelas ou noutras que ti busques,

intenta construír dous pequenos poemas de catro versos.
– Podes facer que rimen só dous versos, ou os catro por parellas.
– Nun deles, a rima debe ser asonante, e no outro, consonante.
a) rota – ferido – resolta – marea – errante – area

b) bandido – moza – permiso – inquietante – gamela – sangue
c) gaivota – durmido – chea – galante
71
UNIDADE 9
1 Escribe unha oración con cada verbo: 8 Copia o cadro e complétao cos seguintes
elementos:
acenar, bocexar, pestanexar, patexar, es-
preguizarse. TEMPO ASPECTO MODO
A acción ten lugar «agora».

2 Con axuda do dicionario, escribe un sinóni- Expresa unha acción acabada.
mo de cada unha destas palabras:
Exponse a acción como un feito seguro.
tempa, fazula, virilla, pupila, cocote, testa,
costas, van, sofraxe, pestanas, barriga da A acción realizarase «despois».
perna. Exprésase orde, rogo, consello...
Expresa unha acción aínda sen acabar.
3 Escribe unha oración con cada parella de
palabras homófonas: Móstrase dúbida, desexo...
bago - vago ai - hai Indicativo

Subxuntivo
4 Escribe onde corresponda: Imperativo
modo, tempo, aspecto, número, persoa Pretérito A acción tivo lugar «antes».
Presente
a) ...: Indica se a acción rematou ou non.
Futuro
b) ...: Informa sobre cantas persoas realizan Perfecto
a acción.
Imperfecto
c) ...: Indica a maneira, a forma de presentar
a acción.
9 Completa cada oración coa palabra con h ou
d) ....: Informa sobre o momento en que se sen h que corresponda:
desenvolve a acción.
– O óso longo que vai dende o ombreiro ata o
e) ...: Indica quen realiza a acción. cóbado chámase ... .
– As flores dos ... poden ser brancas, amare-
5 Copia o cadro e escribe o número e a persoa las ou vermellas.
que corresponda en cada caso:
– O ... é un instrumento de teclado e vento
Número Persoa Pronome usado na música relixiosa.
eu – Un ... mide a taxa de alcol no sangue.
ti – A ... é o pau longo que suxeita unha ban-
el/ela deira.
nós – Os versos de 11 sílabas chámanse ... .
vós
eles/elas 10 Fíxate nas palabras subliñadas e cámbiaas
por cadansúa sinónima con ou se h:
6 Separa o lexema e as desinencias das – É un desvergonzado, onde está el non pode
seguintes formas verbais: haber paz.
mesturan poidamos lembrarían – Hai que encontrar unha pedra ben feita para
tapar ese burato da parede.
7 Cales son as formas nominais dos verbos? – Se queredes saír axiña do golfo e non caer
Pon un exemplo de cada caso. no mar, tedes que inflar máis o globo.
72
UNIDADE 9
1 A seguinte estrofa é un sirventés. Analízaa e deduce o seu esquema métrico e se
son versos de arte maior ou menor:
Un vello, arrimado nun pau de sanguiño,
o monte atravesa de cara ao pinar1.
Vai canso; unha pedra topou no camiño
e nela sentouse pra folgos tomar.
Celso Emilio Ferreiro

1Piñeiral.
2 O soneto é un poema formado por dous tipos de estrofas e cun esquema fixo.
Analiza o seguinte e deduce por que está composto e cal é o seu esquema:
Ou, meu soño labrego! Unha casiña
preto do río, ao abrigo dos pinales1.
con piorno e alboios nos currales2
e palleiros na eira e na cortiña.
Ao pé da casa un muíño canteiro

ao son da lira de auga que enche o cano,
baixo o maino agarimo dun castaño3
e os amorosos brazos dun cruceiro.
Todo ao longo da aberta do muíño

tortas e vellas cepas de albariño
cos acios mestos no bendito outono.
E un ferrado de terra por facenda

pra plantío a xardín, libre de renda,

dezmo4 a Deus, sen foreiro nin máis dono.
Ramón Cabanillas
1Pinales: piñeirais. 2Currales: currais. 3Castaño: castiñeiro.

4Dezmo: imposto que se pagaba ao rei ou ao señor.
73
UNIDADE 10
1 Busca, entre as palabras da páxina 178 do 6 Escribe agora as formas que se piden destes
libro, as que corresponden a estes significa- verbos acabados en -uír:
dos:
a) 2ª persoa de plural, copretérito de cons-
a) Dor muscular no pescozo que impide mo- truír.
ver a cabeza con normalidade. b) 1ª persoa de singular, presente subxuntivo
b) Pano colgado do pescozo para soster unha de distribuír.
man ou un brazo ferido ou magoado. c) 2ª persoa de singular, imperativo de influír.
c) Aparello usado nos hospitais e nas ambu- d) 1ª persoa de plural, copretérito de destruír.
lancias para transportar enfermos.
e) 3ª persoa de singular, pretérito indicativo
d) Sensación simultánea de frío e calor pro- de excluír.
vocada por unha enfermidade, medo, etc.
f) 1ª persoa de singular, presente indicativo
de atribuír.
2 Algúns médicos especialistas coñécense con
varios nomes. Di que outro nome reciben
estes: 7 Verbos acabados en -aer, -oer, -aír, -oír.
odontólogo oftalmólogo a) Nestes verbos, en que formas aparece un i?
b) En que formas levan diérese (ï)?
3 Indica de onde procede cada unha destas
palabras e subliña os sufixos: 8 Escribe as formas que se piden destes ver-
bos acabados en -aer, -oer, -aír, -oír:
escordadura – nervioso – olleiras – apendici-
te – enfermidade. a) 1ª persoa de plural, copretérito de traer.
b) 1ª persoa de singular, presente subxuntivo
4 Corrixe os seguintes castelanismos: de oír.
tos, xeringuilla, xarabe, vacuna, ciruxián, pi- c) 2ª persoa de plural, copretérito de saír.
cor, botiquín, Cruz Roxa. d) 1ª persoa de singular, presente indicativo
de moer.
5 Escribe en cada caso a forma que corres- e) 3ª persoa de singular, presente subxuntivo
ponda dos seguintes verbos acabados en
de caer.
-cer, -cir:
f) 1ª persoa de singular, presente indicativo
a) 1ª p. singular, presente de subxuntivo de de distraer.
conducir.
b) 2ª persoa de singular do presente de 9 Copia e completa coas formas que se piden:
subxuntivo de obedecer.
– O verán pasado vós (copretérito, CAER) ...
c) 1ª persoa de plural do pretérito de subxun- seguido da bicicleta. Espero que este ano
tivo de conducir. non (presente subx., CAER) ... nunca.
d) 3ª persoa de singular do pretérito de traducir. – Para que vós (presente subx., SAÍR) ... dos
e) 2ª persoa de plural do presente de subxun- problemas nos que andades sempre meti-
tivo de agradecer. dos, é mellor que non (presente subx., DES-
OÍR) ... os nosos consellos.
f) 1ª persoa de singular do presente de indi-
– Na aldea só (copretérito, 1ª p. pl. OÍR) ... o
cativo de reducir.
canto dos paxaros; pero eu agora, cada vez
g) 2ª persoa de singular do pretérito de con- (presente ind., SAÍR) ... á rúa, non (presente
ducir. ind., OÍR) ... máis ca ruído de coches.
74
UNIDADE 10
10 Escribe as seguintes formas verbais destes
verbos do tipo durmir:
Persoa Número Tempo Modo Verbo Forma verbal
2ª singular presente indicativo fuxir foxes
3ª plural presente subxuntivo sufrir
3ª singular presente indicativo lucir
2ª singular imperativo durmir
3ª plural presente indicativo cuspir
3ª singular presente subxuntivo acudir
2ª singular imperativo subir
3ª plural presente indicativo cubrir
2ª singular presente subxuntivo sacudir
3ª singular presente indicativo tusir
11 Escribe as formas verbais que se indican 14 Completa cada oración coa palabra con b ou
destes verbos: con v que corresponda:
utiliza poidamos ten lembra – Ti pensas limpar algún día o teu cuarto?
Colle a ... e várreo ben.
faciamos comede saltas quere
– Recolle todo o fío, enrólao e fai un ... .
a) infinitivo:
– Mira como están as portas. Vai haber que
b) 1ª p. sing. pretérito de indicativo:
darlles unha man de ... .
c) 1ª p. sing. presente de subxuntivo:
– Disque os ... de catro follas dan boa sorte.
• Cales deses verbos son regulares?
• Cales son irregulares? 15 Segundo a familia á que pertenza, completa
cada palabra con b ou v:
12 Analiza os seguintes verbos como no exem- ...eiravía ...asoirada

plo:
gra...adora co...ardía
pagaramos: 1ª p. de plural do antepretérito
re...entón ...aleirar
do verbo pagar.
a...ultado es...arón
traballará comiches aplaudide
a...afar mo...ilidade
escribisen correriades falabamos
a...ermellado a...ogoso
chamo varran cantou
a...elanado ...arredura
partirán varrías saltaban
escar...ador mara...illosa
13 Nas relacións de palabras con b e con v da
páxina 184 do libro, busca cadansúa sinóni- 16 Busca as palabras da familia de móbil que
ma destas: corresponden a estes significados:
escorregar paquete 1. Quieto, que non se move. 2. Coche, ve-
hículo. 3. Conxunto dos mobles dunha casa,
apoucado marxe
oficina, etc. 4. Empresa dedicada á venda e
labrar estoupar aluguer de casas.
75
UNIDADE 10
1 Repara no poema e contesta as cuestións:
Voz sen verbas:
silencio.
Mar sen auga:
deserto.
Sol sen raios:
misterio.
Luz sen brillo:
coitelo.
Man sen man:
un berro.
Dor sen laios:
o tempo.
Eu sen ti:
inferno.
A. García Teijeiro
a) Transforma o poema nun texto en prosa establecendo correspondencias como

estas: A voz sen verbas é silencio.
b) Fíxate no exemplo e escribe, sen axuda do dicionario, a definición das palabras

que aparecen nos versos pares:
silencio: Ausencia de son.
deserto: misterio: coitelo: berro: tempo: inferno:
c) Agora reescribe o poema cambiando os versos impares polas definicións que escri-
biches:
Ausencia de son:
silencio
..................................................:
deserto.
..................................................:
misterio.
..................................................:
coitelo.
..................................................:
un berro.
..................................................:
o tempo.
..................................................:
inferno.
76
UNIDADE 10
2 Le estes versos:
Os atascos de tráfico son
coma caravanas
de formigas.
Fran Alonso
Intenta imitar a Fran Alonso. Busca exemplos no reino animal e completa as compa-
racións que aparecen iniciadas:
A carreira de ciclistas parécese a
........................................................
O ceo acugulado de pequenas nubes é como
.........................................................
O rumor dos alumnos na clase lembra
..........................................................
3 Ordena os versos deste poema e busca personificacións:

e é amante do vento, que decote lle canta
Quixera ser a nube que pasea tan alta,
compoñéndolle versos con palabras belidas.
a que atrae os paxaros coas súas ás estendidas
Ana M.ª Fernández
4 A aliteración é outro recurso habitual en poesía. Consiste en repetir un ou varios

sons nun mesmo verso; o poeta busca así dar un determinado ritmo ao poema.
a) Busca as aliteracións que haxa nestes poemiñas de Gloria Sánchez e explica a

que se deben:
Poema 1 Poema 2
Din-don, din-dan, O galo que tiña
badaladas, que dirán? Manolo no horto
Nada din. púxolle un ovo
Nada dan. polo ano novo.
Din-don, din-dan. —OOOOOOOOOOO!
b) Ambos os textos están sacados do libro Rimas con letra, no que a autora constrúe
un poema arredor de cada letra do abecedario. Escribe ti unha rima para unha letra:
– Elixe unha letra.
– Busca un obxecto ou animal que conteña esa letra (cantas máis veces, mellor).
– Escribe unha listaxe de palabras que tamén teñan esa letra.
– Conta unha historia con todos eses ingredientes.
– Non esquezas que a repetición tamén é un recurso interesante.
77
UNIDADE 11
1 Agrupa as seguintes palabras por familias 8 Copia o cadro e escribe onde corresponda:
léxicas:
Adverbios: gratis, cedo, seica, amodo, máis,
xoia – chave – roupa – correr – suar – esper- lonxe, aí, tamén, antonte, decote, tampouco,
tar – colgar – chuvia – gardarroupa – enxoiar talvez, ben, dabondo, ningures, abofé, axi-
– xoiería – arroupar – suadorio – corredor – ña, disque, fóra, non, apenas
colgante – chaveiro – espertador – chuviñar
Locucións adverbiais: ás veces, de sobra,
– xoieiro – colgadoiro – chuvasqueiro – per-
nin sequera, de súpeto, se cadra, en fronte,
correr – roupaxe – chavello – chuviscar – suor
á beira, de vez en cando, a miúdo, así mes-
– esperto – corredoira – roupeiro – colgadura.
mo, a eito, polo menos
2 Escribe as palabras da listaxe da páxina 198 Adverbios Locucións

que correspondan ao campo semántico da Tempo
roupa. Lugar
• Agora engade cinco palabras máis para ese Modo
campo semántico. Cantidade
Afirmación
3 Fíxate no exemplo e forma palabras deri- Negación
vadas co sufixo -doiro. Despois, explica o
significado da palabra resultante: Dúbida
colgar → colgadoiro (lugar onde se colga a

roupa) 9 Completa coa locución adverbial axeitada:
embarcar mirar invernar ao xeito a rentes a eito
sumir verter aparcar por aí de súpeto de balde

– Antía aínda é nova; debe ter ... uns dez anos.
4 Completa: – Ti pensabas que era ...? Pois hai que pagar!
Os adverbios son...
– Se non queres levar un golpe, fai as cousas ...
As locucións adverbiais son...
– Collede as mazás ..., que non quede nin-
gunha nas árbores.
5 Escribe unha oración na que apareza un
– Non sei que pasou, pero ... escapou a correr.
adverbio...
a) modificando un verbo; – Non cortes as uñas tan ...; vanche doer.
b) modificando un adxectivo;
10 Copia estas palabras e, segundo a familia á
c) modificando outro adverbio. que pertenzan, complétaas con s ou con x:
e...hibicionismo, e...cursionista, e...plendida-
6 Elixe o antónimo correspondente: mente, e...tranxeiría, ine...plicable, e...celentísi-
arreo – cedo – algures – preto – arestora mo, e...pontaneidade, e...clamación, e...plora-
dor, e...quisitamente, e...cachado, e...trañón,
lonxe: ... nunca: ... e...gotador, e...pectativa, ine...presivo, e...cep-
outrora: ... ningures: ... cional, e...varón, e...cavadora, e...plosión,
e...planar, e...clusiva, e...trago, ine...perto,
tarde: ... e...tendido, e...pulsado, e...gazado, e...tenso,
e...tensible.
7 Escribe unha oración con cada adverbio: • Escribe de que palabra procede cada unha
amodo disque decote das palabras anteriores.
78
UNIDADE 11
1 Na maior parte das obras teatrais, aparece no comezo a presentación dos perso-
naxes que van intervir en cada escena, isto é, o nome e a función que desempeñan.
Escribe no caderno a presentación dos personaxes para o fragmento dramático que
tes nas páxinas 206-207 do libro.
2 Nas dúas escenas que aparecen no libro de A noite da raíña Berenguela non apa-
rece ningunha intervención da raíña.
Escribe un monólogo da raíña Berenguela no que quede claro cal é a causa da súa
tristeza.
3 Le atentamente o seguinte monólogo e contesta as cuestións:

NIUKHIN: Miñas donas e meus señores!... (Pasa a man polo cabelo). A miña muller,
que como saben organiza conferencias con fins benéficos, pediume que diserta-
se hoxe sobre algún tema de actualidade... A min tanto me ten falar dunha cousa
como doutra... Que hai que dar unha conferencia...? Pois moi ben, darei unha
conferencia... Eu non son un profesor, nin teño unha base científica sólida, pero
levo xa máis de trinta anos traballando arreo, con perda da miña saúde, a prol de
cuestións relacionadas directamente co mundo científico. Ben, mais isto agora
non importa... O tema do que quero falar hoxe é un tema de evidente actualida-
de. A miña conferencia titúlase: «Sobre os males que provoca na humanidade
o uso abusivo do tabaco»... Eu son fumador, mais como a miña dona dixo que
cumpría falar sobre os males do tabaco, pois terei que facelo... En fin, que se hai
que falar do tabaco, pois falarei do tabaco...
Anton Chéjov: Sobre os males que provoca o tabaco, ed. Sotelo Blanco
a) Engádelle ao texto algunhas indicacións escénicas relativas aos seguintes aspec-

tos:
– Decorado.
– Iluminación.
– Caracterización do personaxe.
– Movementos do personaxe en escena.
b) Escibe unhas liñas para continuar o texto intentado imitar o estilo do autor e o ton
cómico do fragmento.
79
UNIDADE 11
4 Representade a obra que figura nas páxinas 208-209. Podedes facer unha esceni-
ficación ou unha lectura dramatizada (neste caso haberá que introducir a voz dun
narrador). Podedes, tamén, elixir por votación un dos desenlaces que tivestes que
escribir na aula (exercicio 1).
Velaquí a presentación e desenlace orixinais por se desexades utilizalos.
PRESENTACIÓN DOS PERSONAXES

GRANDULLÓN:
Eu son o grandullón,
papón, borrachón
e moi abusón.
Son máis forte que Sansón!
PEQUENIÑA:
Eu son a Pequeniña
e sempre ando
a varrer a cociña.
DESENLACE
Escena 3ª
O Xigante Grandullón está tombado no chan, roncando a todo roncar. Entran os tres
irmáns en fila e vanse acercando ao xigante. Saltarín achégase e escapa asustado;
despois fai o mesmo Cativiño. Por último vanse acercando os tres, con moito medo.
PEQUENIÑA: Amodiño, amodiño, sen meter ruído.
CATIVIÑO: A este non o esperta nin un canonazo, que ten no corpo un bocoi de viño.
Os tres irmáns acércanse aos pés do Grandullón. Pequeniña abre a caixa do un-
güento e os irmáns bótanllo na sola das botas.
PEQUENIÑA: E agora imos facer unha cazolada para espertalo.
Os tres comezan a bater nas cazolas.
GRANDULLÓN (espertando sobresaltado): Que pasa? Que pasa? (Berrándolles aos

irmáns mentres tenta poñerse de pé). Condenados, fato de parvos! Non me
deixades durmir! Que estades a facer coas miñas cazolas?
Ponse de pé e decátase de que ten os pés pegados ao chan. Vai agarrando as

pernas tentando levantalas.
GRANDULLÓN: Ai, ai, ai! Que estou pegado! Que estou pegado! Acudídeme, acudíde-
me, que esto pegado!
CATIVIÑO: Si, señor, agora o «sacudo». (Vai por detrás e sacúdelle coa vasoira no
cu).
GRANDULLÓN: Ai, ai, ai! Eu non dixen «sacudídeme», dixen acudídeme! Vouvos matar!
80
UNIDADE 11
OS TRES IRMÁNS (Arrodéano facéndolle burla): Ai, ai, ai, que medo, señor Grandullón!
Temos tanto medo que imos marchar deste castelo a todo correr e así non nos
poderá matar.
GRANDULLÓN: Non marchedes que estou pegado! Non marchedes! Non vos mato!
Non vos mato!
PEQUENIÑA: Señor Grandullón, estou farta de varrer este porco castelo, así que prefiro
escapar.
SALTARÍN: Señor Grandullón, eu cansei de limpar as súa botazas que sempre están
cheas de merda, así que prefiro escapar.
CATIVIÑO: Señor Grandullón, dóenme moito as costas; desde hoxe xa nunca máis
fregarei o chan deste castelo, así que prefiro escapar.
GRANDULLÓN: Ai, ai, ai! Non marchedes, non marchedes que estou pegado! Non mar-
chedes que varro eu, que frego eu, que limpo as botas eu e os vosos zapatos
tamén! Liberádeme que estou pegado!
PEQUENIÑA: Non temos forzas, señor Grandullón, non temos forzas para despegalo,
que levamos moitos días sen cear e vostede pesa moito.
SALTARÍN: Pero non se preocupe, que de aquí a tres días, cando pasen os efectos
do ungüento máxico, vai quedar despegado. Entón non esqueza varrer, fregar o
chan e limpar as súa botazas cheas de merda.
GRANDULLÓN: Ai, ai, ai! Deixádeme polo menos unhas codias de pan duro, que teño
moita fame!
CATIVIÑO: Que pena, señor Grandullón! As codias comeunas o gato. Pero non se
preocupe, que tres días sen comer vanlle servir para modelar o seu corpo, que
ten vostede un bandullo de hipopótamo.
GRANDULLÓN: Ai, ai, ai! Non marchedes, que estou pegado, que estou pegado! Acu-
dídeme! Acudídeme!
Cativiño colle a vasoira e «sacúdelle» outra vez no cu. Os tres irmáns escapan e cae
o pano, mentres soa a música.
Calo Iglesias: Grandullón, o xigante abusón e outras pezas.
5 Contestade:
a) Parécevos este un final cruel?
b) Cres que o personaxe de Grandullón merece rematar así?
c) Sería mellor que o liberasen? Por que?
81
UNIDADE 12
1 Subliña, en cada caso, dous sinónimos: – O día está hoxe moi claro.
agre → agregado, alegre, acedo, áspero – Por suposto que non!
ateigado → atento, abarrotado, cheo, ache- – Andade con moito ollo.
gado
– Silencio!
fedorento → cheirento, fedento, federado,
– Talvez veña Uxía para que lle deixes o libro
farturento
que buscaba.
recendente → aromático, recente, oloroso,
– Oxalá chegue pronto o tren.
procedente
– Ata mañá.
morno → quente, temperado, frío, tépedo
– Canto traballiño me dá este neno!
enxordecedor → atronador, xordo, enrique-
cedor, ruidoso – Xurxo non cría nada do que lle dixeran.
2 Busca, entre os adxectivos da páxina 218, os 7 Entre as oracións anteriores, hai algunha
que corresponden a estes significados: composta? Escríbeas, subliña os verbos e di
por cantas oracións están compostas.
a) De cores vivas e fortes.
b) Que se apega facilmente a outras cousas. 8 Clasifica as oracións que marcaches como
c) Nin frío nin quente. SIN. temperado, tépedo. tales no exercicio 6:
d) Que non ten nada dentro. Enunciativas: ...
Interrogativas: ...
3 Asocia cada adxectivo do exercicio anterior Exclamativas: ...
cun destes substantivos e escribe unha ora-
ción con cada parella: Dubitativas: : ...
traxe, noite, caixón, caramelos Desiderativas: : ...
Exhortativas: : ...
4 Fíxate como aparece no dicionario a palabra
eslamiado: 9 Completa cun predicado axeitado:
eslamiado, -a adx. 1. Que non ten sal bas- Os coellos ...
tante, ou que ten pouco sabor ou nin-
Meu pai ...
gún. O guiso está eslamiado. 2. fig. Que
non ten graza ou interese. A túa actua- Laura e Rodrigo ...
ción resultou bastante eslamiada.
Ti ...
Escribe dúas oracións con eslamiado, de ma-
A máquina ...
neira que en cada unha funcione cun signifi-
cado diferente. O ceo ...
A luz ...
5 Escribe unha oración con cada palabra:
recendente ateigado silandeiro 10 Copia as seguintes oracións; subliña con
azul o suxeito, e con vermello, o predicado.
Rodea os seus núcleos:
6 Copia os enunciados que constitúen unha
oración: – Este tellado está cheo de andoriñas.
– Moitas grazas. – Ao final non viñeron os amigos de Olalla.
– De onde viña Sonia? – Daremos un paseo ata o parque.
82
UNIDADE 12
– Déronvos os regalos os vosos pais? 14 Cada palabra da primeira columna ten rela-
ción cunha da segunda; emparéllaas:
– Chegaron xa todos os rapaces?
coello matrimonio
– Encántame o arroz con leite.
estropallo choiva
– Case lle caen os escarvadentes na cunca.
xeso traumatólogo
– Como berran algunhas persoas!
claraboia insecto
– Oxalá os meus pais teñan vacacións este
ano. aguillón fregar
– Se cadra tamén vou eu á festa de Laura burbulla tellado
• Agora escribe ao lado que clase de oración raio ovo
é cada unha.
vasilla abella
cónxuxe lóstrego
11 Copia as seguintes oracións e subliña o
suxeito. Analiza os seus compoñentes xema sogros
(DETERMINANTE, NÚCLEO, MODIFICADOR):
escaravello cazapo
– Esa saia curta quédache moi ben.
xenro arquitecto
– Un día de verán atopeime con Pedro.
aparellador gas
– Non me gustan os caramelos de anís.
arroiar arxila
– Veu a rapaza loura do quinto.
– O pirata máis vello mandaba nos demais. 15 Fíxate nas palabras do exercicio 3 da páxina
225 do libro e busca un sinónimo para cada
unha das seguintes:
12 Indica se estas oracións son impersoais (I),
aparentemente impersoais (AI) ou co suxeito preparar: ... asociar: ...
sobreentendido (SS):
dirección: ... caprichoso: ...
– Canto choveu onte pola noite!
parecido: ... escaiolar: ...
– Non quero ir a esa festa con el.

acurtar: ... mesturar: ...
– Agora xa amañece moi cedo.
tobo: ... escarvar: ....
– Din que colleu noivo en Francia.
– Trouxeches o libro de Lingua? 16 Busca no dicionario as seguintes palabras e
escribe unha oración con cada unha:
– Falan de adiantar os exames.
acubillo agasallo aguillón
– Aquí hai sempre moito ruído.
cerralleiro migalla vasilla
13 Completa no caderno as seguintes palabras
con llo ou lla:
abe... agu... espe... fi...
fo... nava... ore... ove...
pa... pio... te... traba...
83
UNIDADE 12
1 Fíxate no seguinte cómic e soluciona as cuestións:
a) Introduce algunha onomatopea ou sinal de movemento.
b) Cambia o final da historia. Se cadra só é preciso que volvas debuxar a última vi-
ñeta, pero non te prives de modificar más se o cres necesario. Velaquí algunhas
ideas:
– A formiga accede a acubillar a cigarra, pero a cambio de algo... Que pode pedir-
lle como compensación?
– A cigarra reacciona mal ante a resposta da súa veciña. Onde acabará a pelexa
entre as dúas?
– Intervén un terceiro personaxe que dá unha solución amigable ao conflito. Que
personaxe pode encarnar o papel de pacificador? Non levará el as de perder?
84
UNIDADE 12
2 Transforma esta lenda árabe nun cómic. Faino empregando entre seis e nove viñe-
tas. Se o desexas, mesmo podes cambiar o final:
Un rico mercador de Bagdag, na primeira hora do día, mandou un criado facer uns
encargos no mercado. Xa alí, no medio dos feirantes, o criado enxergou a Morte, que
o miraba fixamente. Volveu cheo de medo para a casa e suplicoulle ao amo:
—Perdón, meu amo, por non cumprir os encargos! Pero atopeime coa Morte e mi-
roume con ollada ameazadora! Por favor, préstame un cabalo para que poida fuxir
de Bagdad! Se me dou présa, antes da noite chegarei a Samarra!
O amo, compadecido, prestoulle o máis veloz dos seus cabalos. E a todo galope
partiu o criado para Samarra.
Despois, o rico mercador acudiu el persoalmente ao mercado. E tamén el viu alí a
Morte.
—Por que miraches o meu criado con ollada ameazadora? —preguntoulle.
—A mirada non foi de ameza, senón de estrañeza ao atopalo aquí, en Bagdad, por-
que esta noite debo encontrarme con el en Samarra.
Citada por Xelucho Abella en A ermida do diaño, ed. Costa Oeste
3 Busca un cómic que teñas pola casa e identifica nel distintos exemplos de planos
ou encadres. Lembra:
PANORÁMICA PLANO ENTEIRO PLANO MEDIO PLANO DETALLE

PLANO XERAL PLANO AMERICANO PRIMEIRO PLANO
4 Agora busca en revistas, en xornais ou na Internet diferentes fotografías que poidan

servir como exemplo dos distintos tipos de ángulo. Lembra:
ÁNGULO FRONTAL ÁNGULO CONTRAPICADO

ÁNGULO PICADO ÁNGULO CENITAL
85
UNIDADE
1
SOLUCIÓNS
UNIDADE 1 – Ao meu can gústalle enterrar os ósos no

xardín.
ACTIVIDADES DE REFORZO – Un túnel subterráneo conecta Francia co

Reino Unido.
1 Cine: butaca, director, película... – Imos facer unha casiña nun terreo do meu
Viaxes: billete, vacacións, hotel... avó.
Escola: alumnado, encerado, pupitre... – A moto derrapou e caeu por un terraplén,

pero ao motorista non lle pasou nada.
Profesións: médica, profesor, avogada...
Deportes: ximnasia, fútbol, tenis... 7 a) Porque varían en xénero, número, etc.
b) Porque, posúen unha soa forma.
2 Subliñamos os lexemas:
vermell-a-s; a-: morfema flexivo de xénero; 8 Resposta modelo:
-s: morfema flexivo de número. Con ditongo: aire, ouro, ambiente, secuestro.
león-s; s: morfema flexivo de número. Con hiato: cear, avoa, caída, baúl.
papel-eira; -eira: morfema derivativo, sufixo.
9 Ru-í-do, a-cuá-ti-co, ví-de-o, al-gu-nha, a-
cant-a-n; -an: morfema flexivo, desinencia é-re-o, con-ve-nien-te, náu-se-as, in-clu-ír,
verbal. la-go-a, ex-cep-cio-nal, su-bli-ñar.
clar-idade; -idade: morfema derivativo, su-
fixo. 10 Agudas: incluír, subliñar, excepcional.
noit-iña; -iña: morfema derivativo, sufixo. Graves: ruído, algunha, conveniente, lagoa.
zapat-eir-o; -eir: morfema derivativo, sufixo; Esdrúxulas: acuático, vídeo, aéreo, náuseas.
-o: morfema flexivo de xénero.
11 Son textos literarios: unha novela, unha peza
in-feliz; in-: morfema derivativo, prefixo. de teatro e un poema. Tamén o cómic se
in-felic-es; in-: morfema derivativo, prefixo; pode considerar literario, porque, aínda que
-es: morfema flexivo de número. se considera un xénero menor, a súa finali-
dade é deleitar.
semi-círculo; semi-: morfema derivativo, pre-
fixo. Non son textos literarios: as receitas de coci-
ña (a súa finalidade é explicar como se ela-
3 Substantivos, adxectivos, verbos, determi- bora un determinado prato), o artigo dunha
nantes, pronomes, adverbios, conxuncións, enciclopedia (a súa finalidade é informar).
preposicións, interxeccións.
12 Novela.
4 Variables: substantivos, adxectivos, verbos,
determinantes, pronomes.
ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN
Invariables: adverbios, conxuncións, prepo-
sicións, interxeccións.
1 Son literarios o texto 1 e mais o texto 4.
5 casa: substantivo, rematou: verbo, as: arti- O texto 1 é unha adiviña. A súa finalidade é
go, baixa: adxectivo, eu: pronome, aqueles: entreter, xogar coa linguaxe e avivar o noso
adxectivo determinativo, desde: preposición, enxeño.
ai!: interxección, pero: conxunción, aquí: ad-
verbio, medrar: verbo. O texto 2 é unha instrución sobre o uso das
Páxinas Brancas de Telefónica, polo que a
6 – A maioría dos mamíferos son terrestres, súa finalidade é informativa.
pero os golfiños son acuáticos. O texto 3 é un texto explicativo ou informati-
– Onte vin unha película na que os extrate- vo sobre o Museo Quiñones de León.
rrestres invadían a Terra. O texto 4 é un fragmento dun relato; a súa fi-
– Un forte terremoto destruíu o norte de nalidade é que gocemos non só co argumen-
Xapón. to, senón co uso que o autor fai da linguaxe.
86
UNIDADE
2
SOLUCIÓNS
2 O home culto manexa entre 4 000 e 5 000 vo- Santiago: propio; aldea: común, concreto,
cablos. O home común, arredor de 2 000. contable, individual; aburrimento: común,
abstracto; superheroe: común, concreto,
UNIDADE 2 contable, individual; verdade: común, abs-
tracto; Sil: propio; semana: común, concre-
to, contable, colectivo; leite: común, con-
ACTIVIDADES DE REFORZO creto, non contable; cine: común, concreto,
contable, individual.
1 Vivenda = casa; carreiro = verea; coche =
automóbil; quinteiro = rueiro; canlón = cano; 7 Caníbales, lacazáns, chuchameles, túneles,
emprego = traballo; xornal = periódico; vian- exames, monopatíns, cómics, xuíces, barrís,
dante = peón; soldo = salario; idioma = lin- leis, fregueses, crueis, colectores de lixo,
gua. empregados-estrela.
2 Viveiro, 17 de novembro de 2007 8 Xampú, escoitou, álbum, avós, personaxe,

teléfono, beizos, afastar, fuxiu, caraveis,
Querida Lucía:
smókings, céspede, dixeron, chapeu, portá-
Xa hai case un trimestre que non te vexo; til, biberóns.
desde que comezou o curso non fago máis
que pensar no moito que nos divertimos 9 a) Marcos e mais os seus irmáns: Lucía, Lean-
no verán. Ata o profesorado di que teño dro, Laura e Luciano. Xogan ás agachadas.
a cabeza noutro lado. É verdade: lembro b) Non hai antagonistas. Hai rivais no xogo,
cando iamos á praia de Covas (os poucos pero non inimigos.
días que fixo sol); cando, nas festas da vila,
c) En terceira persoa.
fomos á carballeira para escoitar a banda
de música; cando quedaches encerrada no
cuarto de baño do avó; cando lle escondi- ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN
mos o balón ao equipo de fútbol entre as
pólas dun ciprés, e logo asinamos a paz 1 Resposta aberta.
con eles ... Oxalá poidas vir polo Nadal,
porque estou desexando verte de novo. 2 Resposta aberta.
Un bico,
UNIDADE 3
Silvia
3 a) Viveiro, Lucía, Covas, Nadal, Silvia.

ACTIVIDADES DE REFORZO
b) trimestre (mes), profesorado (profesor),
carballeira (carballo), banda (músico), equi- 1 a) Están construíndo unha ponte nova sobre
po (xogador). o río.
b) Miña nai mandoume ir á casa da avoa xus-
4 Son concretos: xersei, cara, illa, reloxo, to cando estaba vendo a miña serie preferida.
mazá, fume, ladrido.
c) Teño que preparar xa a cea, é tarde.
Son abstractos: tranquilidade, desexo, sim-
patía, alegría, obediencia, sospeita, altura. d) Resúltame moi difícil crerche o que contas.
e) Realizamos o traballo nun par de horas.
5 Resposta modelo:
f) Aínda non me acostumei a vivir nesta vila.
Individuais Colectivos
g) A chicharra produce un ruído moi molesto.
xogador equipo
instrumento orquestra 2 a) Feminino.
dente dentadura b) O paxe, o garaxe.
c) Salvaxe e personaxe.
6 Vellez: común, abstracto; Nicolás: pro-
pio; precisión: común, abstracto; cliente- 3 Mergullador - mergulladora, sogro - sogra,
la: común, concreto, contable, colectivo; agricultor - agricultora, chinés - chinesa, pes-
87
UNIDADE
3
SOLUCIÓNS
cantín - pescantina, director - directora, grou ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN

- grúa, oso - osa, cantante - cantante, xuíz
- xuíza, heroe - heroína, mestre - mestra, vi- 1 a) O narrador é o rapaz que conta a historia
gués - viguesa, campión - campioa, bailarín da súa infancia en primeira persoa.
- bailarina, emperador - emperatriz, avoga-
b) Suxestión:
do - avogada, patrón - patroa, león - leoa,
duque - duquesa, ladrón - ladroa, padriño - Aclaracións entre raias: «—clamaba—» (liña
madriña, español - española, galo - galiña. 13), «—berraba Corkers—» (liña 15).
4 A orixe, o mel, a calor, o sal, a ponte, o xiz, a Aclaración introducida por dous puntos: «[...]
dor, o garaxe, o leite, o sangue, a análise, a e dicía con grandes voces:» (liña 6).
suor.
2 O propio rapaz; o profesor Corkers, que é o
5 Por esta orde: raíña, cadela, carneiro, heroe, protagonista deste relato; os compañeiros
baronesa, xenro. de clase, aludidos pola primeira persoa do
plural e polo suxeito colectivo «toda a clase»
6 a) Nas palabras compostas só pode levar (liña 23).
acento, se lle corresponde de acordo coas
regras de acentuación, o segundo elemento: 3 No colexio, concretamente na aula. Non hai
puntapé, vichelocrego, gardapó. Se as pa- referencias directas, excepto algúns subs-
labras van unidas por guión, cada elemento tantivos concretos como a porta, as fies-
levará til ou non igual que cando aparece só: tras... Sabemos que o relato se desenvolve
económico-social, galego-portugués. na clase pola situación comunicativa e a fi-
gura do profesor.
b) Os adverbios acabados en -mente nunca
levan acento, pois son palabras graves re- 4 O tempo non se precisa, aínda que si se
matadas en vogal: habilmente, comunmen- sabe que se refire ao pasado do narrador,
te, inutilmente. a un momento da súa nenez. A historia está
c) Seguen as regras xerais de acentuación. narrada fundamentalmente en pretérito im-
perfecto de indicativo, o que dá idea dunha
7 Chamárano por teléfono para que acudise acción en proceso, repetida ao longo dun
ao almacén ao día seguinte pola mañá. E alí tempo do seu pasado.
estaba, disposto a conseguir o traballo de
chofer.Tiña a clase de automóbil que pedían
no anuncio e, así mesmo, os anos requiridos. UNIDADE 4
Pasar a entrevista non lle resultou difícil: tiña,
tamén, experiencia; aínda que non sería fá- ACTIVIDADES DE REFORZO
cil, porque había moitos aspirantes.
—Álvaro González? —preguntou a secre- 1 a) Agoniado; b) sabichón; c) mecoso; d) tú-
taria. zaro.
—Si, son eu —dixo erguéndose ás présas 2 Teimudo – obstinado; asisado – sensato; bu-
do sofá. lebule – inquedo; argalleiro – enredante; ca-
—Mércores ás sete comeza a traballar con chazudo – pachorrento; larpeiro – comellón;
nós. De momento será con carácter provi- folgazán – vago; espelido – listo.
sional...
3 Vaidoso – humilde; mentireiro – sincero;
Álvaro puxérase tan nervioso que xa nin chafalleiro – coidadoso; asisado – irreflexivo;
oía. «Por fin!», pensou. «O meu primeiro apoucado – valente; faladeiro – calado; ex-
traballo!». E, coa mesma, caeu desmaiado travertido – introvertido.
da impresión.
8 a) Os Ánxeles, África, álbum, smóking, Pa- 4 Resposta modelo:

rís, Inés, cómic, Óscar, sándwich, Félix. a) alegre, fácil, eficaz, ruín;
b) azuis, lúa, atribuír, ademais, oíu, condu- b) amarelo-amarela, abusón-abusona, pilla-
ciu, náutico, camión, baúl, cotián. bán-pillabana, vigués-viguesa.
88
UNIDADE
4
SOLUCIÓNS
5 Resposta modelo: c) Introdución: Desde o comezo ata que a

a) Fan o feminino en -ana os adxectivos que nube se decata da presenza da pinga. Des-
expresan desprezo ou insulto: lacazán-laca- envolvemento: Ata que a pinga se decide a
zana, porcallán-porcallana, toleirán-toleirana. lanzarse. Desenlace: Ata o final.
b) Fan o feminino en -á os demais adxecti- d) e e) Resposta aberta.

vos e moitos xentilicios: cidadán-cidadá, ale- f) Nenos de seis ou sete anos. Pero serve
mán-alemá, compostelán-compostelá. para idades máis avanzadas.
• Resposta modelo: colombiano-colombia-
na, veterano-veterana, urbano – urbana. UNIDADE 5
6 a) cós substantivos. b) dos substantivos.
7 Castelán – castelá; arousán – arousá; co-
tián – cotiá; folgazán – folgazana; charlatán 1 Sebe: Valo formado por estacas e varas en-
– charlatana; artesán – artesá; catalán – ca- trelazadas, silvas, ramas, etc. para cercar un
talá; paspán – paspana; san – sa; ferrolán terreo. Soto: Recinto ou cuarto subterráneo
– ferrolá; burricán – burricana; mexicano dun edificio ou dunha casa. Catavento: Apa-
– mexicana; americano – americana; cirur- rello que serve para sinalar a dirección do
xián – cirurxiá; chan – chá. vento e adoita colocarse enriba dos tellados.
Invernadoiro: Construción cuberta onde se
8 – Henrique é menos traballador ca/que Inés, conservan ou cultivan plantas, nun clima
por iso leva peores notas ca ela. axeitado artifcialmente ás mellores condi-
– Eu opino igual cós/ca os/que os teus ami- cións, para que medren e produzan máis.
gos: gústame máis o deporte cá/ca a/que a Corte: Lugar onde se garda o gando, esp-
«marcha». secialmente o vacún ou cabalar. Beiril: Parte
do tellado que sobresae dos muros e impide
– Laura pensa que debuxa mellor ca ti, pero
que a auga da chuvia escorra polas paredes.
non é certo. Iso si, debuxa mellor do que to-
dos pensabamos. 2 a) Eira. b) Horta.
– Eles fan coma min: intentan facelo sempre • O invernadoiro hai que poñelo na horta. Hai
mellor cá/ca a/ que a última vez. que instalalo nun terreo dedicado ao cultivo,
apto para os produtos que se queiran plantar.
9 Resposta aberta.
• O piorno e o pombal hai que construílos na
10 – Como estaba fóra cando apareceu o oso,
eira, para non desaproveitar o terreo dedica-

botei a correr. Quizais non rompese un óso do ao cultivo.
se fora máis listo.
3 Polisémicas (varios significados): pano; te-
– Como ías comer a bola de pan sentado na cer; frouxo, -a; ancho, -a; metro1.
póla da cerdeira? Agora pola túa culpa, non
podemos xogar ás bólas. Homónimas (máis dunha entrada): tea1 e
tea2; abrochar1 e abrochar2; bota1, bota2,
– É mellor ir amodo. Se vas de présa podes bota3; metro1 e metro2.
meter un pé na presa do muíño e vai ser
peor. 4 Subliñamos os artigos e destacamos en ne-
– As miñas compañeiras dixéronlle á túa griña as contraccións:
amiga que nos xuntabamos máis tarde; mais Como suxeitaban antes os papeis? Pois ve-
ela contestoulles que a cea e mais a festa rás: xa no século XIII empregaban unhas cin-
empezaban ás dez. tas coas que os «cosían». Logo, polo 1830,
valéronse dunha especie de pequenas agu-
llas para cravalos. A solución definitiva ato-
pouna o noruegués Johann Waaler cara a
1900: un cacho de arame dobrado en tres
1 a) Unha nube e unha pinga. partes. Grazas á súa imaxinación, e mais
b) Non, porque está en 3ª persoa. pola grande utilidade do obxecto, os clips
89
UNIDADE
5
SOLUCIÓNS
andan nas nosas mans dende aquela. Ago- Obstáculo: Basilio é abandonado nunha ga-
ra fabrícanos cos máis diversos materiais e mela. Unha vez na illa, vese ameazado por
con gran variedade de cores; pero, a pesar un polbo xigante.
dos seus anos, seguen coa mesma forma Axuda: A princesa explícalle o que debe fa-
que ao principio. cer para vencer o monstro.
5 Resposta aberta. Triunfo: Aínda que queren facelo desapa-
recer, Basilio Tribordo consegue demostrar
6 Masculino Feminino que é el o verdadeiro heroe, e non o capitán.
Cerca do Sing. este esta Voda: Casa coa princesa.
falante Pl. estes estas c) Resposta aberta.
Distancia Sing. ese esa d) Reparación da desgraza ou falta inicial:
media Pl. eses esas A princesa volve á casa.
Lonxe do Sing. aquel aquela Pretensións do falso heroe: O capitán faise
falante Pl. aqueles aquelas pasar polo heroe para casar coa moza.
Castigo do antagonista: Descóbrese o en-
• Faltarían as formas neutras: isto, iso, aquilo. gano e mandan prender o capitán.
7 – Collede as vosas cousas en poñédeas en- 2 a) Resposta aberta.Ten certa similitude co

riba da miña mesa. conto de Brancaneves.
– Díxenlle ao noso amigo que nos espere na b) Resposta aberta.
súa casa.
– Anda sempre co seu móbil e coas súas UNIDADE 6
chamadas!
– O noso curso foi de excursión pola vosa al- ACTIVIDADES DE REFORZO
dea.
1 Axitar – bater; tostar – torrar; roer – rillar; tri-
8 Demostrativos: esta (tarde), eses (aparta- turar – moer; frixir – fritir; azucrar – adozar.
mentos), Aqueles (señores), estas (caixas),
esa (beirarrúa), aquela (rúa), esta (boca), 2 Resposta aberta.
Este (libro), aqueles (regalos).
3 Resposta modelo:
Posesivos: Os nosos (pais), os vosos (avós),
os seus (amigos), a nosa (conversa), a súa Xan houbo atragoarse coa carabuña dun
(furgoneta), as vosas (cousas), miña, as mi- pexego.
ñas (mans), o meu (avó). Pasamos a tarde na casa da avoa debullan-
do mazarocas de millo.
9 Os de Fisterra chámanse fisterráns, e os de
Mondoñedo, mindonienses. Os cebreiregos Para que o guiso che quede máis saboroso,
son do Cebreiro, e os valdeorreses, do Barco podes relar dous tomates e botarllos cando
de Valdeorras. Os de Castro de Rei reciben o comece a ferver.
nome de castrexos, e os de Castro Caldelas, 4 Toro – pescada; rebanda – pan; posta – ba-
o de caldelaos. Os de Monforte chámanse callau; adobo – carne.
monfortinos, e os de Betanzos, betanceiros.
5 Refacer – inhumano – preescolar – subdirec-
tor – descansar.
Resposta modelo: requentar, reescribir, reler...;
1 a) Perda ou carencia – Partida – Obstáculo – insán, inmortal, inexplicable...; preelectoral,
Axuda – Triunfo - Voda predicir, previsto...; submarino, subdividir, sub-
terráneo...; desprovisto, desnatado, desleal...
b) Partida: O capitán e a súa tripulación, en-
tre a que está Basilio Tribordo, saen ao mar 6 a) Precontrato; b) preaviso; c) preelectoral;
en busca da princesa. d) predicir.
90
UNIDADE
6
SOLUCIÓNS
7 Resposta aberta. c) Personaxes. O nobre Ero, o protagonista;

o paxariño, que simboliza o paraíso; a Virxe,
8 a) Alguén, ninguén, algo e nada son sempre poder sobrenatural; os monxes da abadía.
pronomes.
Intención da narración. Explicar as orixes
b) Certo/-a/-s e cada son sempre adxectivos da tradición da Festa do mosteiro e da roma-
determinativos. ría das Cabezas a través dun feito milagroso.
c) Os demais indefinidos poden ser adxecti- Localización temporal. A narración ten lugar
vos ou pronomes. en dúas datas diferentes: no século XII, épo-
ca na que viviu Ero de Armenteira e fundou o
9 Deberán escribir cadansúa oración con mosteiro; e trescentos anos despois, isto é, no
a) dalgunha e noutros; b) dalgúns e noutra;
século XV, cando regresa ao mosteiro.
c) nalgunhas e doutro; d) nalgún e doutras.
d) A diferenza das lendas, como a que aquí
10 Resposta modelo: se presenta, os mitos contan con personaxes
a) Eu hoxe fixen dúas probas. non-reais, son sempre deuses ou perso-
naxes sobrenaturais. A intención dos mitos
b) Antón gañou a medalla de prata, pois é explicar o mundo e dar sentido a fenóme-
quedou segundo. nos da natureza que non podían explicar (no
c) Cantos euros tes? Eu só teño vinte e dous. caso do mito presentado no libro, explica a
d) Non vos queixedes, que a vós tocouvos creación do Sol e da Lúa). En canto á locali-
na sétima fila. zación temporal, nunca se ofrecen datos pre-
cisos, senón do tipo «Hai miles de anos...».
11 Douscentos dezasete alumnos; sete mil
douscentos corenta e oito litros; novecen- 2 Resposta aberta.
tas oitenta e unha butacas; vixésimo nove-
na vez. UNIDADE 7
12 Por esta orde: décimo primeira ou undéci- ACTIVIDADES DE REFORZO
ma; décimo oitavo; vixésimo cuarta; trixési-
mo sétimo; onceavo; dezaoitoavo; vinte e 1 Resposta modelo. Produtos de aseo: xel, xa-
catroavo; trinta e seteavo. bón, xampú, dentífrico, escuma de afeitar...
13 Por esta orde: séxtuplo, triplo, décuplo, cuá- Utensilios de aseo: cepillo de dentes, máqui-
druplo, dobre ou duplo, quíntuplo. na de afeitar, esponxa, pinzas de depilar...
Elementos do cuarto de baño: andel, ducha,
14 A Dra. Branco vivía na avda. de Castrelos, moi billa, lavabo, bidé, espello, váter ou inodoro...
cerca da casa de Uxía. Todos os días saía da
casa co seu carriño da compra, chegaba ao Material sanitario: apósitos, pastillas, alcol...
mercado, saudaba, compraba o necesario e Material de limpeza: lixivia, limpacristais, xa-
saía. Logo paraba na cafetería Triana e pedía bón, lavalouza, deterxente...
un café. Lía o periódico e marchaba para a
casa. A doutora era unha muller de costumes 2 Barbeiro: Home que corta o pelo e afeita a
fixos, por iso ninguén entendeu que lle puido barba. Peiteadora: Muller que peitea e corta
pasar aquel día no que todo cambiou. o pelo. Perruca: Cabeleira postiza.
15 don – D.; dona – D.ª; señor – Sr.; señora – 3 a) Palabras procedentes do castelán.
Sra.; doutor – Dr.; doutora – Dra.; vostede b) Procedentes de linguas amerindias.
– Vde.; vostedes – Vdes.; ilustrísima señora c) Palabras procedentes do portugués.
– Ilma. Sra.
d) Palabras procedentes do catalán.
e) Palabras procedentes do éuscaro.
f) Palabras procedentes do francés.
1 a) É unha lenda. g) Palabras procedentes do italiano.
b) Resposta aberta. h) Palabras procedentes do inglés.
91
UNIDADE
7
SOLUCIÓNS
4 Os pronomes son palabras variables que se Sinalefas: Como esas, onde o, mata a sede
empregan para substituír os substantivos e a grolos, sempre inquedo, é unha fonte, hu-
que poden desempeñar as súas mesmas milde e silenciosa, de auga limpa e serea,
funcións. se enlixe, se enlixe, porque algún, fuxitiva e
Hai sete clases de pronomes: persoais, de- sedenta.
mostrativos, posesivos, indefinidos, nume- Texto 2
rais, interrogativos, exclamativos. Unha estrofa e seis versos.
5 Os pronomes persoais sinalan, sen dicir os Todos os versos teñen 8 sílabas (no 4º e no
seus nomes, quen fala (1ª persoa: eu, nós), 6º, 7 + 1).
quen escoita (2ª persoa: ti, vós) e de quen se
Sinalefa en Tempo e tempo.
fala (3ª persoa: el/ela, eles/elas).
6 2 Resposta aberta.
1ª persoa 2ª persoa 3ª persoa
eu ti el, ela UNIDADE 8
Singular min vostede si
comigo contigo consigo
nós vós eles, elas
nosoutros/-as vosoutros/-as si
Plural 1 a) Manancial; b) regueiro; c) valgada; d) fer-
connosco vostedes consigo
venza; e) fieito; f) ribeira; g) prado; h) pozo; i)
convosco remuíño; l) carreiro; m) val.
7 Resposta aberta. 2 –...esa saia vermella pode destinguir.

8 Resposta aberta. – ...ten aptitudes para o fútbol.
– Trae unha caixa de mistos para acender o
9 Resposta aberta. lume.
10 – Non teño tempo nin cartos para o bille- – Onte pasamos a tarde no estudo dun pintor.
te nin ganas ningunhas de facer a viaxe; – Tapa a pota co testo para non enfríe a
pero non me vai quedar máis remedio que sopa.
ir. Oes, Paco, a ti se che ocorre algunha boa
escusa? – Din todos que ese adiviño debe ter un pauto
co demo.
– Para o meu aniversario pido: unha cana de
pescar, unha parecida á que ten Lucas; un 3 – Eu non sei dicirche. Que queres que che
xogo para o ordenador, o mesmo que veño conte?
pedindo desde hai tempo; algúns cartos,
– Canto che queda do que che deu a avoa?
aínda que sexan poucos; algo de roupa, e
unha sorpresa. Por pedir que non quede. En- – Non che vin o sinal que che quedou des-
tre os avós, os tíos, os meus pais e os ami- pois do accidente.
gos, malo será que non caia algo. – Deixáronte soa na casa?
– Gianni Rodari, famoso escritor italiano, na- – Deixaronche o aviso na casa?
ceu en 1920 e morreu en 1980. Foi o crea-
dor duns contos moi especiais, verdadeiras – Púxente guapo, ou non?
xoias da literatura infantil. – Púxenche o lapis enriba da mesa.
– Temos moitas ganas de verte.
ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN – Tróuxenche isto da Coruña.
– Quérote ver aquí ás cinco.
1 Texto 1
Dúas estrofas e dezaseis versos. – Laváronche ben o coche?
Do 1-6, 11 sílabas. Do 7 ata o final, 7 sílabas – Nós esperámoste ata as cinco.

(no 7º, 6 + 1). – Achégate para que te vexa ben.
92
UNIDADE
8
SOLUCIÓNS
– O can vaite morder. UNIDADE 9

– O can vaiche morder un pé.
– Como non cales bótote fóra. ACTIVIDADES DE REFORZO
– Seica pensa traerte el no coche.
1 Resposta aberta.
– Repítoche que el non vai vir hoxe.
2 Tempa = sen; fazula = meixela; virilla = in-
4 Resposta aberta. gua; pupila = meniña; cocote = caluga; testa
= fronte; costas = lombo; van = cintura, ta-
5 – Onte a Mariña, cando a fun buscar, con- lle; sofraxe = xarrete; pestanas = perfebas;
teille toda a verdade. barriga da perna= papo da perna, mazá da
– A Rosa mandámola chamar nós. Logo, por- perna, surá.
que lle farían iso?
3 Resposta aberta.
– Xela aínda non se ergueu? Vai haber que
espertala máis cedo. 4 a) Aspecto; b) número; c) modo; d) tempo;
e) persoa.
– A ela chameina eu ás seis, pero non lle deu
a gana de baixar. 5 Número Persoa Pronome
6 – Onte a ti, cando te fun buscar, conteiche singular 1ª eu
toda a verdade.
singular 2ª ti
– A ti mandámoste chamar nós. Logo, porque
che farían iso? singular 3ª el/ela
– Ti aínda non te erguiches? Vai haber que plural 1ª nós

espertarte máis cedo.
plural 2ª vós
– A ti chameite eu ás seis, pero non che deu
a gana de baixar. plural 3ª eles/elas
7 Hai que usar dous puntos nas cartas, des- 6 Mestur-an, poid-amos, lembr-arían.
pois do saúdo; antes das enumeracións; an-
tes de citar as palabras textuais de alguén ou 7 Infinitivo: chamar, escoller, xurdir.
de reproducir a cita dun texto. Xerundio: levando, percorrendo, tusindo.
Hai que usar puntos suspensivos cando un Participio: chorado, lambido, esixido.
texto queda incompleto: cando non se citan
todos os elementos dunha serie; cando se 8 Exponse a acción como un
Indicativo
coñece ou sobreentende o que falta; para ex- feito seguro.
MODO
presar temor, ironía... Subxuntivo Móstrase dúbida, desexo...
Exprésase orde, rogo, con-

Imperativo
ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN sello...
Pretérito A acción ten lugar «antes».

1 a) Texto 1: Rima asonante: 8–, 8a, 8–, 8a...
TEMPO
Texto 2: Verso libre. Presente A acción ten lugar «agora».
Texto 3: Rima consonante: 11A 10A, 10B A acción realizarase «des-

Futuro
10B, 10C 10C, 10D 10D, 10E 11E pois».
Expresa unha acción aca-
ASPECTO
b) En todos os casos se trata dunha descri- Perfecto

bada.
ción dalgún elemento da natureza e do efec-
Expresa unha acción aínda
to que lle produce ao autor/autora. Imperfecto
sen acabar.
c) Resposta aberta.
9 – O óso longo que vai dende o ombreiro ata
2 Resposta aberta. o cóbado chámase úmero.
93
UNIDADE
9
SOLUCIÓNS
– As flores dos alelís poden ser brancas, 5 a) conduza; b) obedezas; c) conducíse-

amarelas ou vermellas. mos; d) traduciu; e) agradezades; f) redu-
zo; g) conduciches.
– O harmonio é un instrumento de teclado e
vento usado na música relixiosa. 6 a) construïades; b) distribúa; c) inflúe; d)
– Un alcolímetro mide a taxa de alcol no san- destruïamos; e) excluíu; f) atribúo.
gue.
7 a) Na 1ª persoa de singular do presente de
– A hasta é o pau longo que suxeita unha indicativo e en todo o presente de subxunti-
bandeira. vo.
– Os versos de 11 sílabas chámanse hende- b) Levan diérese (ï) a 1ª e a 2ª persoa de
casílabos. plural do copretérito de indicativo.
10 – É un truán, onde está el non pode haber 8 a) traïamos; b) oia; c) saïades; d) moio;
harmonía. e) caia; f) distraio.
– Hai que achar unha pedra ben feita para 9 – O verán pasado vós caïades seguido da
tapar ese oco da parede. bicicleta. Espero que este ano non caiades
nunca.
– Se queredes saír axiña da baía e non caer
no mar, tedes que inchar máis o globo. – Para que vós saiades dos problemas nos
que andades sempre metidos, é mellor que
non desoiades os nosos consellos.
– Na aldea só oïamos o canto dos paxaros;
pero eu agora, cada vez que saio á rúa, non
1 Catro versos, 12 sílabas, rima: ABAB. Polo oio máis ca ruído de coches.
tanto, o sirventés é unha estrofa de catro ver-
sos de arte maior que riman ABAB. 10 Por esta orde: foxes, sufran, loce, durme, cos-
pen, acuda, sube, cobren, sacudas, tose.
2 Este poema está formado por catorce versos
hendecasílabos que presentan a seguinte 11 Infinitivo: utilizar, poder, ter, lembrar, facer, co-
rima: ABBA, CDDC, EEF, GGF. mer, saltar, querer.
Isto é, un soneto é un poema de catorce ver- Pretérito de indicativo: utilicei, puiden, tiven,
sos de arte maior (xeralmente hendecasíla- lembrei, fixen, comín, saltei, quixen.
bos), agrupados en dous cuartetos e dous Presente subxuntivo: utilice, poida, teña, lem-
tercetos: ABBA, ABBA, CDC, DCD. bre, faga, coma, salte, queira.
• Son irregulares poder, ter, facer, querer.
UNIDADE 10
12 traballará: 3ª p. sing. futuro indicativo;
ACTIVIDADES DE REFORZO comiches: 2ª p. sing. pretérito indicativo;
aplaudide: 2ª p. pl. imperativo;
1 a) Cabalo; b) estribeira; c) padiola; d) cala- escribisen: 3ª p. pl. pretérito subxuntivo;
fríos.
correriades: 2ª p. pl. pospretérito indicativo;
2 Odontólogo – dentista; oftalmólogo – oculis- falabamos: 1ª p. pl. copretérito indicativo;
ta.
chamo: 1ª p. sing. presente indicativo;
3 Escordadura – escordar; nervioso – nervio; varran: 3ª p. pl. presente subxuntivo;
olleiras – ollo; apendicite – apéndice; enfer-
midade – enfermo. cantou: 3ª p. sing. pretérito indicativo;
partirán: 3ª p. pl. futuro indicativo;
4 Por esta orde: tose, xiringa, xarope, vacina,
cirurxián, proído, caixa de urxencias, Cruz varrías: 2ª p. sing. copretérito indicativo;
Vermella. saltaban: 3ª p. pl. copretérito indicativo.
94
UNIDADE
10
SOLUCIÓNS
13 Escorregar – esvarar; paquete – vulto; apou- UNIDADE 11

cado – covarde; marxe – ribeira; labrar – gra-
var; estoupar – rebentar.
14 – ...Colle a vasoira e várreo ben.
– Recolle todo o fío, enrólao e fai un nobelo. 1 Xoia: enxoiar, xoeiría, xoieiro.
Chave: chaveiro, chavello
– ...Vai haber que darlles unha man de ver-
niz. Roupa: arroupar, roupaxe, roupeiro, garda-
rroupa.
– Disque os trevos de catro follas dan boa
sorte. Correr: corredor, percorrer, corredoira.
Suar: suadorio, suor.
15 Beiravía, vasoirada, gravadora, covardía,
rebentón, baleirar, avultado, esvarón, aba- Espertar: espertador, esperto.
far, mobilidade, avermellado, avogoso, abe- Colgar: colgante, colgadoiro, colgadura.
lanado, varredura, escarvador, marabillosa.
Chuvia: chuviñar, chuvasqueiro, chuviscar.
16 1. Inmóbil. 2. Automóbil. 3. Mobiliario. 4. Inmo-
biliaria.
2 Saia, saba, chuvasqueiro, suadoiro.
3 Embarcar → embarcadoiro; mirar → mi-
radoiro; invernar → invernadoiro; sumir →
sumidoiro;. verter → vertedoiro; aparcar →
aparcadoiro;
1 a) Resposta modelo:
O sufixo -doiro engade sempre un significa-
A voz sen verbas é silencio. O mar sen auga do de lugar.
é deserto. O sol sen raios é un misterio. A luz
sen brillo é un coitelo. A man sen man é un 4 Os adverbios son palabras invariables que
berro. A dor sen laios é o tempo. Eu sen ti... indican as circunstancias en que se desen-
é o inferno. volve a acción.
b) Resposta modelo: As locucións adverbiais son grupos de
dúas ou máis palabras que funcionan como
Deserto: area infinita; misterio: o que non
un só adverbio.
comprendo; coitelo: fío de aceiro; berro:
algo que fixen mal; tempo: o reloxo goberna; 5 Resposta modelo:
inferno: nin purgatorio nin ceo.

a) Álex chegou tarde á clase.
c) Resposta aberta.
b) O xersei quédache bastante longo.
2 Resposta aberta. c) A comida saíunos moi ben.
3 Quixera ser a nube que pasea tan alta, 6 Lonxe – preto
a que atrae os paxaros coas súas ás estendidas nunca – arreo
e é amante do vento que decote lle canta outrora – arestora
compoñéndolle versos con palabras belidas. ningures – algures
A nube pasea, atrae os paxaros, é amante do tarde – cedo.
vento. O vento canta e compón versos.
7 Resposta modelo:
4 a) No poema 1 repítesen os sons d e n, si- – Anda amodo coa televisión, que é nova.
mulando o ruído das campás.
– Eu non sei nada, pero disque estaba preto
No poema 2 repítese o son o, que é a vogal da túa casa cando caeu.
que se traballa no poema.
– Aínda que nos vemos decote, nunca temos
b) Resposta aberta. tempo para falar.
95
UNIDADE
11
SOLUCIÓNS
8 Adverbios Locucións UNIDADE 12

lonxe, aí,
Tempo en fronte, á beira
ningures, fóra
ás veces, de
cedo, antonte,
Lugar vez en cando, a
decote, axiña
miúdo
1 agre → acedo, áspero
gratis, amodo, ateigado → abarrotado, cheo
Modo de súpeto, a eito
ben fedorento → cheirento, fedento
máis, dabon- de sobra, polo
Cantidade
do, apenas menos
recendente → aromático, oloroso
Afirmación tamén, abofé así mesmo

morno → temperado, tépedo
enxordecedor → atronador, ruidoso
Negación tampouco, non nin sequera
seica, talvez, 2 a) Rechamante;
Dúbida se cadra
disque b) pegañento;
c) morno;
9 – Antía aínda é nova; debe ter por aí uns
dezaoito anos. d) baleiro.
– Ti pensabas que era de balde?... 3 Traxe rechamante, noite morna, caixón balei-
– Se non queres levar un golpe, fai as cou- ro, caramelos pegañentos.
sas ao xeito.
4 Resposta aberta.
– Collede as mazás a eito, que non quede...
– ...pero de súpeto escapou a correr. 5 Resposta aberta.
– Non cortes as uñas tan a rentes... 6 – De onde viña Sonia?
10 Exhibicionismo, excursionista, esplendi- – O día está hoxe moi claro.
damente, estranxeiría, inexplicable, exce- – Andade con moito ollo.
lentísimo, espontaneidade, exclamación,
– Talvez veña Uxía para que lle deixes o libro
explorador, exquisitamente, escachado, es-
que buscaba.
trañón, esgotador, expectativa, inexpresivo,
excepcional, esvarón, escavadora, explo- – Oxalá chegue pronto o tren.
sión, explanar, exclusiva, estrago, inexper- – Canto traballiño me dá este neno!
to, estendido, expulsado, esgazado, exten-
so, extensible. – Xurxo non cría nada do que lle dixeran.
Por esta orde: exhibir, excursión, espléndido, 7 [Talvez veña Uxía] [para que lle deixes o li-
estranxeiro, explicar, excelente, espontáneo, bro] [que buscaba] → 3 oracións
exclamar, explorar, exquisito, escachar, estra- [Xurxo non cría nada] [do que lle dixeran] →
ñar, esgotar, expectante, expresión, excep- 2 oracións
ción, esvarar, escavar, explotar, experto, es-
tender, expulsar, esgazar, extenso. 8 – De onde viña Sonia? → interrogativa
– O día está hoxe moi claro. → enunciativa
ACTIVIDADES DE AMPLIACIÓN – Andade con moito ollo.→ exhortativa
1 Resposta aberta. – Talvez veña Uxía para que lle deixes o libro
que buscaba.→ dubitativa
2 Resposta aberta. – Oxalá chegue pronto o tren.→ desiderativa
3 Resposta aberta. – Canto traballiño me dá este neno!→ excla-
mativa
4 Resposta aberta.
– Xurxo non cría nada do que lle dixeran. →
5 Resposta aberta. enunciativa negativa
96
UNIDADE
12
SOLUCIÓNS
9 Resposta aberta. 12 – Canto choveu onte pola noite! → Impersoal

10 Subliñamos o suxeito; o resto é o predicado. – Non quero ir a esa festa con el. → Suxeito
Destacamos os núcleos en negriña. Dado sobreentendido (eu)
que neste curso non diferenciamos entre
– Agora xa amañece moi cedo. → Impersoal
predicado nominal e verbal, destacamos ta-
mén como núcleo do predicado nominal o – Din que colleu noivo en Francia. → aparen-
verbo, aínda que máis adiante aprenderán temente impersoal
que este só é unha cópula e que o verda-
– Trouxeches o libro de Lingua? → Suxeito
deiro núcleo dun predicado nominal é o seu
sobreentendido (ti)
atributo:
Este tellado está cheo de andoriñas. → – Falan de adiantar os exames → aparente-
enunciativa afirmativa mente impersoal
Ao final non viñeron os amigos de Olalla. → – Aquí hai sempre moito ruído. → Impersoal
enunciativa negativa
Daremos un paseo ata o parque. (nós) →
13 Abella, agulla, espello, fillo/filla, folla, navalla,
orella, ovella, palla, piollo, tella, traballo.
enunciativa afirmativa
Déronvos os regalos os vosos pais? → in- 14 Coello – cazapo; estropallo – fregar; xeso
terrogativa – traumatólogo; claraboia – tellado; agui-
Chegaron xa todos os rapaces? → interro- llón – abella; raio – lóstrego; vasilla – arxila;
gativa cónxuxe – matrimonio; escaravello – insec-
to; xenro – sogros; aparellador – arquitecto;
Encántame o arroz con leite. → enunciativa arroiar – choiva; burbulla – gas; xema – ovo.
afirmativa
Case lle caen os escarvadentes na cunca. 15 Preparar – ensaiar; asociar – emparellar;
→ enunciativa afirmativa dirección – traxectoria; caprichoso – antolla-
dizo; escaiolar – enxesar; acurtar – atallar;
Como berran algunhas persoas! → excla-
mesturar – barallar; tobo – coelleira; escar-
mativa
var – escaravellar.
Oxalá meus pais teñan vacacións este ano.
→ desiderativa 16 Resposta aberta.
Se cadra tamén vou eu á festa de Laura. →
dubitativa
11 Esa saia curta: DET.: esa; N: saia; MOD.: curta.
Eu: N: eu. 1 a) Resposta aberta.
Os caramelos de anís: DET.: os; N: carame- b) Resposta aberta.
los; MOD.: de anís.
A rapaza loura do quinto: DET.: a; N: rapaza;
2 Resposta aberta.
MOD.: loura; do quinto.
3 Resposta aberta.
O pirata máis vello: DET.: o; N: pirata; MOD.:
máis vello. 4 Resposta aberta.
97

Gallego 1° Eso

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Gallego 1° Eso

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Tratamento da diversidade

Atender á diversidade do alumnado e conseguir unha

2 Descompón as seguintes palabras en lexe- 9 Divide en sílabas e subliña a tónica:

Auditorio Quiñones de León Os días que facía bo, a Paco e a Pe-

a) Di se son literarios ou non literarios e razoa por que.

Viveiro, 17 de novembro de 2007 chuchamel monopatín túnel

Querida Lucía: cómic lei cruel

Xa hai case un trimestre que non te vexo; xuíz barril fregués

a) Lede en voz alta os textos que fostes atopando.

resultar – construír – realizar – acostumar – ... – ovella ... – heroína

c) Teño que facer xa a cea, é tarde. a) Acentuación das palabras compostas.

a) Indica quen é o narrador.

2 a) Cita todos os personaxes que aparecen no texto.

3 a) Precisa o lugar no que se desenvolven os feitos.

4 Analiza o tempo no relato.

a) cunha soa forma, invariable, común para o

b) Homónimas: ... – Noso curso foi de excursión por vosa aldea.

4 No seguinte texto, subliña con vermello os 8 Copia os demostrativos e posesivos destas

b) Explica cada un dos pasos cunha oración.

d) Repasa agora o conto de Basilio Tribordo e indica que accións se corresponden

2 Escribe unha oración na que xantar sexa c) en + algunhas, de + outro

a) Contrato anterior ao definitivo. b) Aviso pre- 1/11; 1/18; 1/24; 1/37

a) O texto que vés de ler, é un mito ou unha lenda? Xustifica a resposta.

c) Analiza no texto anterior:

a) tortilla, bocadillo, respaldo; c) en + el d) de + elas

b) pataca, chocolate, piragua;

h) fútbol, túnel, gol. d) Nas cartas, para separar o lugar e a data.

Non quero que se enlixe

2 Transforma o seguinte poema; é dicir, intenta contar en prosa algo semellante ao

coa boca cargada de mel

e) Planta de follas grandes e moi divididas e – Nós esperamos... ata as cinco.

Dos toxais as tenues floriñas,

Entre espiñas que o ceo agasalla

Oh, do ermo prezado tesouro:

De ouro vello son, mai, as floriñas

Antonio Noriega Varela

a) Mide os versos, sinala a rima e di que clase de rima presentan.

b) Cal é o tema dos poemas?

c) Busca na casa un poema de versos libres e recítao na clase.

2 Fíxate na seguinte lista de palabras. Baseándote nelas ou noutras que ti busques,

a) rota – ferido – resolta – marea – errante – area

A acción ten lugar «agora».

bago - vago ai - hai Indicativo

Celso Emilio Ferreiro

Ao pé da casa un muíño canteiro

Todo ao longo da aberta do muíño

E un ferrado de terra por facenda

pra plantío a xardín, libre de renda,

1Pinales: piñeirais. 2Currales: currais. 3Castaño: castiñeiro.

12 Analiza os seguintes verbos como no exem- ...eiravía ...asoirada

a) Transforma o poema nun texto en prosa establecendo correspondencias como

b) Fíxate no exemplo e escribe, sen axuda do dicionario, a definición das palabras

3 Ordena os versos deste poema e busca personificacións:

4 A aliteración é outro recurso habitual en poesía. Consiste en repetir un ou varios

a) Busca as aliteracións que haxa nestes poemiñas de Gloria Sánchez e explica a

2 Escribe as palabras da listaxe da páxina 198 Adverbios Locucións

colgar → colgadoiro (lugar onde se colga a

sumir verter aparcar por aí de súpeto de balde

3 Le atentamente o seguinte monólogo e contesta as cuestións:

a) Engádelle ao texto algunhas indicacións escénicas relativas aos seguintes aspec-

PRESENTACIÓN DOS PERSONAXES

PEQUENIÑA: Amodiño, amodiño, sen meter ruído.

PEQUENIÑA: E agora imos facer unha cazolada para espertalo.