-1-

ÈGUÚ¹æÝï ¹éSG„GÈGUæ
“¶GéÎÜéUàæè ÜUæ §GHæ…”
ç…¨Ýï ¹éÛæ ÐÚ »ÜU ¾æÚ ÎéÚêÎï ÐæÜU ÐÉGæ ¥ËHæã „¥GæHæ ©¨ ÐÚ Î¨ ÚãGì¹„ï´ ½ï…„æ ãñ J

²ïã Ïæ²æÝ ¶G é Î Üé U àæè ÜUæ §G H æ… àæñ¶ïG

„GÚèÜGU„, ¥}æèÚï ¥ãHï ¨é‹Ý„, ÏææÝè» Îæ’±„ï
§SHæ}æè ãG…GÚ„ï ¥GËHæ}ææ }ææñHæÝæ ¥Ïæê çÏæHæH
}æéãG}}æÎ §Ë²æ¨ ¥GœæGæÚ ÜGUæçÎÚè Ú…G±è ç…G²æ§ü
ÜUæ ãñ, ç…¨ï }æ…çH¨ï }æv„Ïæ„éH }æÎèÝæ Ýï ©Îêü }æï¢ àæ滥G
ÈGUÚ}ææ²æ ãñ J }æ…çH¨ï „Úæç…}æ (Îæ’±„ï
Îæ’±„ï §SHæ}æè
§SHæ}æè) Ýï §¨
Ïæ²æÝ ÜUæï çã‹Îè ÚS}æéH ¶G„ }æï¢ }æv„-Ïæ„éH }æÎèÝæ ¨ï àæ滥G
ÜUÚ±æ²æ ãñ J
§¨ }æï ¢ ¥xæÚ çÜU¨è …xæã ÜU}æèÏæï à æè Ðæ» „æï
}æ…çH¨ï „Úæç…}æ ÜUæï }æéœæGH¥G ÈGUÚ}ææ ÜUÚ ¨G±æÏæ
ÜU}æ槲ï J
„Úæçç…}æ
ÚæçÏæ„Gæ:- }æ…çH¨ï „Úæ
Îæ’±„ï §SHæ}æè
(Îæ’±„ï §SHæ}æè)
®
}æv„-Ïæ„é H }æÎèÝæ
¥ãG}æÎ¥æÏææÎ J ÈG U æï Ý : 0091-79-2539 11 68
Email : maktabahind@gmail.com

-2-
 786 ÈGUïãçÚ¨ 92
ÎéÚêÎ àæÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH„ 4 ÝïçÜU²æï¢ ÜUè Úè¨ ÜUÚæï 18
…GÏæÚÎS„ …¢xæ…ê 4 ÜUæññÝ çÜU¨ ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï ? 18
©¨ …¢xæ…ê ÜUï Îæï…G¶Gè ãæïÝï ÜUï Îæï2 ¥SÏææÏæ 5 ¨GÏæí ÜUÚÝï ÜUæ „GÚèÜGUæ 19
ÜGUÏæêçHIJ„ ÜUæ ÎæÚæï}æÎæÚ ¶Gæç„}æï ÐÚ ãñ 5 ¥xæÚ ²ê¢ ÜUÚ„æ „æï ²ê¢ ãæï„æ ! 19
…‹Ý„ ãGÚæ}æ ãæï xæ§ü 5 »ï¨æ v²ê¢ ãé±æ ? 20
¶GéÎÜéUàæè ÜUæ }ææ’Ýæ 6 §ç‹„ãæ§ü Ýæ…éGÜU }æé¥Gæ}æHæ 20
¶éGÎÜéUàæè ÜUï ¥æ’ÎæÎ ± àæé}ææÚ 7 ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí ÜUè 16 ç}æ¨GæHï¢ 20
¶GéÎÜéUàæè ÜUï Ïææ’…G ¥SÏææÏæ 7 xæG}æ ¨ãÝï ÜUæ …ïGãÝ ÏæÝæ Hèç…²ï 22
¶GéÎÜéUàæè ÜUè Ð梙 ÎÎüÝæÜU ±æçÚÎæ„ï¢ 7 v²æ ãGæH ãñ ? 23
¶GÏæÚæï¢ ¨ï Ýæ}æ çÝÜUæH ÎïÝï ÜUè çãGÜU}æ„ 8 …æïàæèHæ }æéÏæçËHxæG 24
ãÚ Îæï2 ç}æÝÅ }æï¢ ¶GéÎÜéUàæè ÜUè „èÝ3 ±æçÚÎæ„ï¢ ! 8 ¥æã ! Ïæï™æÚï }ææHÎæÚ !! 25
v²æ ¶GéÎÜéUàæè ¨ï …æÝ ÀêÅ …æ„è ãñ ? 9 ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ §GàÜGUï }æ…æ…Gè 25
¥æxæ }æï¢ ¥G…GæÏæ 9 ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ Ïæï Úê…GxææÚè 26
¥æxæ ÜUï ã烲æÚ ¨ï ¥G…GæÏæ 9 ¨Ïæ ÜUè Úæï…èG ¥ËHæã ÜUï ç…G}}æ» ÜUÚ}æ ÐÚ ãñ 26
xæHæ Íæê¢ÅÝï ÜUæ ¥G…GæÏæ 9 ÐçÚ‹Îæï¢ ÜUè Úæï…Gè ÜUè ç}æ¨GæH 26
…GwG}æ ± …GãÚ ÜUï …GÚè»G ¥G…GæÏæ 9 ¶éGÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ ÍæÚïHê àæÜUÚ Úç‹…²æ¢ 27
¶éGÎÜéUàæè ÜUæï …æ§…G ¨}æÛæÝæ ÜéUÈGí ãñ 10 ÜéUzGÈGUæÚ ÜUè …ã‹Ý}æ }æï¢ ÀHæ¢xæ 28
Îæ§}æè ¥G…GæÏæ ÜUè ¨êGÚ„ï¢ 10 ¶éGÎÜéUàæè ÜUæ ¥ã}}æ ¨ÏæÏæ }ææ²ê¨è 28
¨ïÜU‹Ç ÜUï ÜUÚæïÇ±ï¢ çãGSG¨Gï ÜUæ ¥G…GæÏæ 11 ±é…êG ¥æñÚ Úæï…Gï ÜUï ãGñÚ„ ¥¢xæï…G ÈGU±æ§Î 28
}ææï’ç}æÝ ÜUæ ÜGUñζGæÝæ 11 §G}ææ}ææ Ïææ¢{Ýæ }ææ²ê¨è ÜUæ §GHæ… ãñ 29
¥ËHæã ¥æ…G}ææ„æ ãñ 11 §G}ææ}ææ ¥æñÚ ¨æ§‹¨ 29
Ïæï ¨GÏæíè ¨ï }æé¨GèÏæ„ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï„è 12 ¨æ¢¨ ÜUè ±<…Gàæ 29
}æé¨GèÏæ„ ¨ï ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„ 12 ÐÚïàææÝè ÜUè „GÚÈGU ¨ï „±Á…æïã ãÅæ Îèç…²ï 30
„èÝ ¨æñ300 Î-Ú…æ„ ÜUè ÏæéH‹Îè 13 ¨Ï…G xæé}ÏæÎ ÜUï „¨GñéÚ ÜUæ „GÚèÜGUæ 30
…GwG}æè ãæï ÜUÚ ã¢¨ ÐÇGÝæ 13 ²ïã Úãæ ¨Ï…G xæé}ÏæÎ ! 30
ÜUæàæ }æñ¢ }æé¨GèÏæ„ …GÎæ ãæï„æ ! 13 ÐñÎH ™HÝï ÜUï ÈGU±æ§Î 31
ÚæñàæÝ ÜGUÏæíï¢ 14 Ïæè}ææÚ ÏææÎàææã 32
…‹Ý„ „ÜUHèÈGUæï¢ }æï¢ Éæ¢Ðè ãé§ü ãñ 14 àæñ„GæÝ ÜUï ±S±¨æï¢ ÜUæ Úg ÜUèç…²ï 32
}æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï }æï¢ ç…G²æÎæ ¨G±æÏæ ÜUÏæ ç}æHïxææ ? 15 7 ÚêãGæÝè §GHæ… 33
xæéÝæãæï¢ ÜUï ¨ÏæÏæ |æè }æé¨GèÏæ„ ¥æ„è ãñ 15 (1) xæG}æ ÜUæ §GHæ… 33
„ÜUHèÈGU }æï¢ xæéÝæãæï¢ ÜUæ ÜUzGÈGUæÚ |æè ãñ 16 (2) Úæï…Gè }æï¢ Ïæ-Ú-ÜU„UÜUæ Ïæïã„ÚèÝ ÝéS¶Gæ 33
}æñ¢ Ýï „æï çÜU¨è ÜUæï ÝévG¨GæÝ Ýãè¢ Ðã颙æ²æ ! 16 (3) ÍæÚïHê §çœæÈGUæÜGU ÜUæ ¥G}æH 34
¥æxæ ÜUï ÏæÎHï ¶GæÜU 16 (4) Îéà±æÚè ÜUï Ïææ’Î ¥æ¨æÝè 34
¨GÏæí ÜUÚÝï ÜUæ „GÚèÜGUæ 17 (5) §GàÜGUï }æ…æ…Gè ¨ï ÀéÅÜUæÚï ÜUæ ¥G}æH 35
„ÜUHèÈGU ç…G²æÎæ „æï ¨G±æÏæ |æè ç…G²æÎæ 17 (6) ÜGU…Gæü ©„æÚÝï ÜUæ ±…GèÈGUæ 36
¥ÐÝï ¨ï ÏæÇGï }æé¨GèÏæ„ …GÎæ ÜUæï Îï¶æï 18 (7) ÏæÚæ» çÚÁGÜGU ¥æñÚ ¥Îæ» ÜGU…Gü 36

-3-
 ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ §GHæ…1
àææ²Î ÝzG¨ ÚéÜUæ±Å ÇæHï }æxæÚ ¥æÐ ²ïã çÚ¨æHæ
ÐêÚæ ÐÉG ÜUÚ ¥ÐÝè ¥æç¶GÚ„ ÜUæ |æHæ ÜUèç…²ï J
ÎéÚêÎ àæÚèÈGU ÜUè ÈGU…GèH„
ãG … G Ú „„ï ©ÏæçIJÏÝï ÜU¥GìÏæ Ýï ¥G…Gü çÜU²æ çÜU (ÈGUÚ槅G ±xæGñÚæ ÜUï §GHæ±æ)
}æñ¢ ¥ÐÝæ ¨æÚæ ±vG„ ÎéÚêÎ wG±æÝè }æï¢ ¨GÈGüU ÜUÚê¢xææ J „æï ¨ÚÜUæÚï }æÎèÝæ Ýï
ÈGUÚ}ææ²æ, “²ïã „é}ãæÚè çÈGURUæï¢ ÜUæï ÎêÚ ÜUÚÝï ÜUï çH²ï ÜUæÈGUè ¥æñÚ „é}ãæÚï xæéÝæãæï¢ ÜUï çH²ï
ÜUzGÈGUæÚæ ãæï …æ»xææ J”
(ç„Úç}æ…Gè, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:207, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2465, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU)

H滢 x æï }æï Ú è ÜG U Ïæí }æï ¢ „àÚèÈG U }æé S G „ G È G U æ ¥G æ ΄ ÏæÝæ Úãæ ãê ¢ Îé Ú ê Î æï ¨Hæ}æ ÜUè
…GÏæÚÎS„ …¢xæ…ê
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ ¥Ïæê ãéÚñÚæ ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, Ú¨êHï ¨GÜGUHñÝ, ¨éË„GæÝï ÜUæïÝñÝ,
ÚãG}æ„ï ÎæÚñÝ, xæG}æ…GÎæï¢ ÜUï çÎHæï¢ ÜUï ™ñÝ, ÝæÝæ» ãG-¨ÝñÝ ÜUï
¨æƒ ã}æ (xæGÁG±») ãéGÝñÝ ãGæç…GÚ ãé», „æï ¥ËHæã ÜUï }æãGÏæêÏæ, ÎæÝæ» xæGé²êÏæ, }æéÝÁG…GãéÝ
¥GçÝH ©G²êÏæ Ýï »ÜU àæwG¨G ç…¨ï }æé¨Ë}ææÝ Ïæ„æ²æ …æ„æ ƒæ ©¨ ÜUï
ÏææÚï }æï¢ ÈGUÚ}ææ²æ çÜU ²ïã Îæï…G¶Gè ãñ J çÈUÚ …Ïæ ã}æ çÜGU„æH (²æ’Ýè HÇGÝï) }æï¢ }æàxæGêH ãé»
„æï ±æïã àæwG¨G Ïæãé„ çàæg„ ¨ï HÇGæ ¥æñÚ ©¨ï »ÜU …GwG}æ Hxæ xæ²æ J çÜU¨è Ýï ¥G…Gü ÜUè,
²æ Ú¨êHËHæã ! ç…¨ ÜUï ÏææÚï }æï¢ ¥æÐ Ýï ÜéUÀ ÎïÚ ÐãHï ÈGUÚ}ææ²æ
ƒæ çÜU ±æïã Îæï…G¶Gè ãñ ©¨ Ýï ¥æ… àæÎèÎ çÜGU„æH çÜU²æ ¥æñÚ }æÚ xæ²æ J „æï ÝçÏæIJï
¥ÜUÚ}æ, Ú¨ê H ï }ææï ãG „àæ}æ, „ àæ}æ, àææãï ÏæÝè ¥æÎ}æ Ýï ÈGUÚ}ææ²æ, ±æïã
…ã‹Ý}æ }æï¢ xæ²æ J ÜGUÚèÏæ ƒæ çÜU Ïææ’…G }æé¨Ë}ææÝ (ãñGÚ„ }æï¢) ÐÇG …æ„ï çÜU ÎÚè¢ ¥SGÝæ
(²æ’Ýè §„Ýï }æï¢) çÜU¨è Ýï ÜUãæ, ±æïã }æÚæ Ýãè¢ ƒæ ÏæçËÜU ©¨ï àæÎèÎ …GwG}æ Hxææ ƒæ ¥æñÚ
…Ïæ Úæ„ ãé§ü „æï ©¨ Ýï ©¨ …Gw}G æ ÜUè „ÜUHèÈGU ÐÚ ¨GÏæí Ý çÜU²æ ¥æñÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ Hè J
™éÝæ‹™ï ãæÎè» Úæãï Ý…æ„, ¨Ú±Úï ÜUæ§Ýæ„, àææãï }ææñ…êÎæ„ ÜUæï §¨ Ïææ„ ÜUè
¶GÏæÚ Îè xæ§ü „æï ¥æÐ Ýï ÈGUÚ}ææ²æ, ! “}æñ¢ xæ±æãè Îï„æ ãê¢ çÜ }æñ¢
¥ËHæã ÜUæ Ïæ‹Îæ ¥æñÚ ©¨ ÜUæ Ú¨êH ãê¢ J” çÈUÚ ¥æÐ Ýï ãG…GÚ„ï çÏæHæH
ÜUæï ãGév}æ ÈGUÚ}ææ²æ „æï ãG…GÚ„ï çÏæHæH Ýï Hæïxææï¢ }æï¢ »’HæÝ ÈGUÚ}ææ
1. ²ïã Ïæ²æÝ ¥}æèÚï ¥ãHï ¨é‹Ý„ ( ) Ýï „ÏHèxæGï ÜGéUÚ¥æÝæï ¨é‹Ý„ ÜUè ¥GæH}æxæèÚ xæGñÚ ç¨²æ¨è „ãGÚèÜU, Îæ’±„ï
§SHæ}æè ÜUï „èÝ Úæï…Gæ ÏæñÝH ¥vG±æ}æè §çÁ„}ææ¥G (9,10,11 àææ’ÏææÝéH }æé¥GÁG…G}æ ç¨Ýï 1425 çã…Úè }æÎèÝ„éH ¥æñçH²æ
}æéË„æÝ) }æï¢ àæÏæï §„±æÚ ÈGUÚ}ææ²æ J …GÚêÚè „Ú}æè}æ ÜUï ¨æƒ „ãGÚèÚÝ ãGæç…GÚï ç¶GÎ}æ„ ãñ J ©GÏæñÎ Ú…Gæ §ÏÝï ¥GœæGæÚ

-4-
çβæ çÜU “…‹Ý„ }æï¢ ç¨GÈGüUU}æé¨Ë}ææÝ Îæç¶GH ãæïxææ ¥æñÚ (ÏæïàæÜ ) ¥ËHæã „¥GæHæ §¨
ÎèÝ ÜUè „æ§üÎ çÜU¨è ÈGUæç…Ú ¥æÎ}æè ¨ï (|æè) ÜUÚ±æ Îï„æ ãñ J”
(¨GãGèãG }æéçSH}æ àæÚèÈGU, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:111, ç…ËÎ:1, ¨G-ÈGUãGæ:102, ÎæÚéH ÜéU„éÏæéH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„, Ïæé¶GæÚè àæÚèÈGU 3062)
©¨ …¢xæ…ê ÜUï Îæï…G¶Gè ãæïÝï ÜUï Îæï2 ¥SÏææÏæ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ¥ËHæã ÜUï }æãGÏæêÏæ, ÎæÝæ» xæGé²êÏæ, }æéÝÁG…GãéÝ
¥GçÝH ©G²êÏæ Ýï ÜéUzGÈGUæÚ ÜUï ¨æƒ çÝã沄 Ïæï ç…xæÚè ÜUï ¨æƒ
HÇGÝï ±æHï …GÏæÚÎS„ …¢xæ…ê ÜUæï …æï …ã‹Ý}æè ÜGUÚæÚ çÎ²æ ©¨ ÜUæ »ÜU …GæçãÚè
¨ÏæÏæ ¶éÎÜéUàæè ¥æñÚ Îê¨Úæ Ïææç„GÝè ¨ÏæÏæ }æéÝæçÈGUÜGU ãæïÝæ ƒæ J …ñ¨æ çÜU àææÚïãGï
¨GãGèãG }æéçSH}æ ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ }æé ã G ì ² é g èÝ ²ãG ì ² æ çÏæÝ àæ-ÚÈGU ݱ±è
¶G„GèÏæï ÏæxGÎæÎè ÜUï ãG±æHï ¨ï ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, “¶G é Î Üé U àæè ÜUÚÝï ±æHæ
²ï ã àæwG ¨ G }æé Ý æçÈG U ÜG U ƒæ J”
(àæÚãGï ¨GãGèãG }æéçSH}æ çH‹Ý±±è , ç…ËÎ:1, ¨G-ÈGUãGæ:790, ÎæÚéH çÈGURU)
ÜGUÏæêçHIJ„ ÜUæ ÎæÚæï}æÎæÚ ¶Gæç„}æï ÐÚ ãñ
}ææ’Hê}æ ãé±æ çÜU Ïæ …GæçãÚ ÜUæï§ü çÜU„Ýè ãè §GÏææ΄ ± çÚ²æ…G„ ÜUÚï, ÎèÝ ÜUè ¶êGÏæ
„ÏHèxæG ± ç¶GÎ}æ„ ÜUÚï, HïçÜUÝ ¥xæÚ çÎH }æï¢ }æéÝæÈGUÜGU„ ¥æñÚ }æèÆï }æéSG„GÈGUæ
ÜUè ¥GÎ汄 ãæï „æï ÝïçÜU²æï¢ ¥æñÚ §GÏææ΄ ÜUè ÜUæï§ü ãGÜGUèÜGU„ Ýãè¢ ¥æñÚ ²ïã |æè Ð„æ ™Hæ
çÜU ¥æ’}ææH }æï¢ ¶Gæç„}æï ÜUæ Ïæãé„ ¥G}æH ÎwGH ãñ J ™éÝæ‹™ï ãGÎè¨Gï ÐæÜU }æï¢ ãñ,
“ ” ²æ’Ýè ¥æ’}ææH ÜUæ ÎæÚæï }æÎæÚ ¶Gæç„}æï ÐÚ ãñ J
(}æéSÝÎï §}ææ}æ ¥ãG}æÎ, ç…ËÎ: 8, ¨G-ÈGUãGæ:434, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:22898, ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)
…‹Ý„ ãGÚæ}æ ãæï xæ§ü
ÝçÏæIJï ÜUÚè}æ, ÚªÈGéUÚüãGè}æ ÜUæ §àææüÎï §GÏæí„ Ïæ鋲æÎ ãñ, “„é}æ
¨ï ÐãHè ©}}æ„æï¢ }æï¢ ¨ï »ÜU àæwG¨G ÜUï ÏæÎÝ }æï¢ ÈUæïÇGæ çÝÜUHæ J (…Ïæ ©¨ }æï¢ ¨wG„
„ÜUHèÈGU ãæïÝï Hxæè) „æï ©¨ Ýï ¥ÐÝï „ÚÜUàæ (²æ’Ýè „èÚÎæÝ) ¨ï „èÚ çÝÜUæHæ ¥æñÚ
ÈUæïÇGï ÜUæï ™èÚ çβæ, ç…¨ ¨ï ¶êGÝ ÏæãÝï Hxææ ¥æñÚ ÚéÜU Ý ¨ÜUæ ²ãæ¢ „ÜU çÜU §¨
¨ÏæÏæ ¨ï ±æïã ãHæÜU ãæï xæ²æ, „é}ãæÚï ÚÏæ Ýï ÈGUÚ}ææ²æ, “}æñ¢ Ýï ©¨ ÐÚ …‹Ý„
ãGÚæ}æ ÜUÚ Îè J”
(¨GãGèãG }æéçSH}æ, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:180 (113), ¨G-ÈGUãGæ:71, ÎæÚï §ÏÝï ãGÁG}æ, ÏæñÚê„)
§¨ ãG Î è¨G ÜUè àæÚãG }æï ¢ àææÚï ã G ï ¨G ã G è ãG }æé ç SH}æ ãG … G Ú „ï ¥G Ë Hæ}ææ ݱ±è
ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, “ãGÎè¨Gï ÐæÜU ¨ï ²ïã Ý„è…æ ¥wG…G çÜU²æ …æ»xææ çÜU ©¨
Ýï …ËÎè }æÚÝï (²æ’Ýè ¶éGÎÜéUàæè) ÜUï çH²ï ²æ çÏæxæGñÚ çÜU¨è }æçSGHãG„ ÜUï »ï¨æ
çÜU²æ (§¨è ±…ã ¨ï ©¨ ÐÚ …‹Ý„ ãGÚæ}æ ÈGUÚ}ææ§ü xæ§ü) ±ÚÝæ ÈGUæ§Îï ÜUï xæGæçHÏæ

-5-
xæé}ææÝ ÜUè ¨GêÚ„ }æï¢ §GHæ… ± αæ ÜUï çH²ï ÈUæïÇGæ (±xæGñÚæ) ™èÚÝæ ãGÚæ}æ Ýãè¢ J”
àæÚãïG }æéçSH}æ çH‹Ý±±è , ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ:127, ÎæÚï »ãìG²æ©œæéÚç¨GH ¥GÚÏæè, ÏæñÚê„)
¶GéÎÜéUàæè ÜUæ }ææ’Ýæ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ }ææ’Ýæ ãñ, “¶éGÎ ÜUæï ãHæÜU ÜUÚÝæ J”
¶éGÎÜéUàæè xæéÝæãï ÜUÏæèÚæ ãGÚæ}æ ¥æñÚ …ã‹Ý}æ }æï¢ Hï …æÝï ±æHæ ÜUæ}æ ãñ J ÐæÚã 5, ¨êÚ„éç‹Ý¨æ,
¥æ²„ Ý}ÏæÚ 29 ¥æñÚ 30 }æï¢ §àææüÎï ÏææÚè „¥GæHæ ãñ J

(ÐæÚã:5, ¨êÚ„éç‹Ý¨æ, ¥æ²„ 29,30)

}æïÚï ¥æÜGUæ ¥æ’Hæ ãG…GÚ„, §}ææ}æï ¥ãHï ¨é‹Ý„, ±çHIJï Ýï’}æ„, ¥G…Gè}æéH
Ïæ-Ú-ÜU„, ¥G…Gè}æéH }æ„üÏæ„ ÐÚ±æÝ» àæ}»G çÚ¨æH„, }æé…çgÎï ÎèÝæï ç}æËH„,
ãGæ}æè» ¨é‹Ý„, }ææãGè» çÏæÎì¥G„, ¥GæçH}æï àæÚè¥G„, ÐèÚï „GÚèÜGU„, Ïææ§G¨Gï ¶GñÚæï Ïæ-
Ú-ÜU„, ãG…GÚ„ï ¥GËHæ}ææ }ææñHæÝæ ¥ËãGæ… ¥H ãGæçÈGU…G ¥H ÜGUæÚè ¥ààææã §}ææ}æ
¥ãG}æÎ Ú…Gæ ¶GæÝ ¥ÐÝï àææïãÚ» ¥æÈGUæÜGU „…ü}æ» ÜéGUÚ¥æÝ ÜU‹…GéH §ü}ææÝ }æï¢
§¨ ÜUæ „…ü}ææ ÜéUÀ ²ê¢ ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢ J
„…ü } æ» ÜU‹…G é H §ü } ææÝ: »ï §ü}ææÝ ±æHæï ¥æШ }æï¢ »ÜU Îê¨Úï ÜUï }ææH ÝæãGÜGU Ý ¶æ¥æï,
}æxæÚ ²ïã çÜU ÜUæï§ü ¨æñÎæ „é}ãæÚè Ïææã}æè çÚ…Gæ}æ‹Îè ÜUæ ãæï J ¥æñÚ ¥ÐÝè …æÝï¢ ÜGUyH Ý
ÜUÚæï ÏæïàæÜU ¥ËHæã „é}æ ÐÚ }æãÚÏææÝ ãñ J ¥æñÚ …GéË}ææï ç…G²æÎ„è ¨ï »ï¨æ ÜUÚïxææ „æï
¥ÝÜGUÚèÏæ ã}æ ©¨ï ¥æxæ }æï¢ Îæç¶GH ÜUÚï¢xæï ¥æñÚ ²ïã ¥ËHæã ÜUæï ¥æ¨æÝ ãñ J
§Ý ¥æ²æ„ï }æéÏææÚÜUæ ÜUï „ãG„ ãG…GÚ„ï ¥GËHæ}ææ }ææñHæÝæ ¨çIJΠ}æéãG}}æÎ
ݧüG}æégèÝ }æéÚæÎ¥æÏææÎè “¶G…Gæ§ÝéH §GÚÈGUæÝ” }æï¢ ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, §¨
¥æ²„ ¨ï ¶éGÎÜéUàæè ÜUè ãGé}æü„ (²æ’Ýè ãGÚæ}æ ãæïÝæ |æè) ¨GæçÏæ„ ãé±æ ¥æñÚ ÝzG¨ ÜUæ
§çœæÏææ¥G ÜUÚ ÜUï ãGÚæ}æ (ÜUæ}æ) }æï¢ }æéÏ„Hæ ãæïÝæ |æè ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï ãHæÜU ÜUÚÝæ ãñ J
ÐæÚã 2 ¨êÚ„éH ÏæÜGUÚ㠥沄 Ý}ÏæÚ 195 }æï¢ §àææüÎï ÚÏÏææÝè ãñ :-

(ÐæÚ㠥ñH ¥H ÏæÜGUÚã 195)

„…ü}æ» ÜU‹…GéH §ü}ææÝ: ¥æñÚ ¥ËHæã ÜUè Úæã }æï¢ ¶G™ü ÜUÚæï ¥æñÚ ¥ÐÝï ãæƒæï¢ ãHæÜU„

-6-
}æï¢ Ý ÐÇGæï ¥æñÚ |æHæ§ü ±æHï ãæï …æ¥æï J ÏæïàæÜU |æHæ§ü ±æHï ¥ËHæã ÜUï }æãGÏæêÏæ ãñ¢ J
§¨ ¥æ²„ï }æéÜGUg¨æ ÜUè „zG¨èÚ “¶G…Gæ§ÝéH §GÚÈGUæÝ” }æï¢ ²ê¢ ãñ, “Úæãï¶GéÎæ
}æï¢ §‹ÈGUæÜGU (²æ’Ýè Úæãï¶GéÎæ }æï¢ ¶G™ü) ÜUæ „ÜüUU|æè ¨ÏæÏæï ãHæÜU„ ãñ ¥æñÚ §SÚæÈGUï Ïæï…æ
(²æ’Ýè Ïæï…æ ÈéGU…GêH ¶G™èü) |æè ¥æñÚ §¨è „GÚãG ¥æñÚ ™è…Gï¢ |æè …æï ¶G„GÚæ ± ãHæÜU ÜUæ Ïææ§G¨G
ãæï¢ (§Ý) ¨ï Ïææ…G ÚãÝï ÜUæ ãéGv}æ ãñ, ãGœææ çÜU Ïæï ã烲æÚ }æñÎæÝï …¢xæ }æï¢ …æÝæ ²æ …GãÚ ¶æÝæ
²æ çÜU¨è „GÚãG ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝæ J”
¶éGÎÜéUàæè ÜUï ¥æ’ÎæÎ ± àæé}ææÚ
¥zG ¨ æï ¨ ! ¥æ…ÜUH ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ ÚéÁãGæÝ ÏæÉG„æ ™Hæ …æ Úãæ ãñ J »ÜU ¥wGÏææÚè
ÚÐæïÅü }æï¢ ãñ, ç…‹ÝæãG ÐæïSÅ xæíïÁ²ê»Å }æïÇèÜUH ¨ï‹ÅÚ ÜUï ÈGUÚæã}æ ÜUÎæü ¥æ’ÎæÎæï àæé}ææÚ ÜUï
}æé„GæçÏæÜGU ç¨Ýï 1985 §S±è }æï¢ 35 ¥ÈGUÚæÎ Ýï ¶GéÎÜéUàæè ÜUè ƒè ¥æñÚ §¨ „æ’ÎæÎ ÜUï
ÏæÉG„ï ÏæÉG„ï ÝæñÏæ„ ²ãæ¢ „ÜU Ðã颙è çÜU ç¨Ýï 2003 §S±è }æï¢ 930 ¥ÈGUÚæÎ Ýï ¶GéÎÜéUàæè
ÜUè J §Ý ±æçÚÎæ„æï¢ ÜUæ ÎÎüÝæÜU ÐãHê ²ïã ãñ çÜU }æÚÝï ±æHæï¢ }æï¢ ç…G²æÎæ„Ú ÜUè ©G}æí 16
¨ï 30 ¨æH ÜUï ÎÚç}æ²æÝ ƒè J ãì²ê}æÝ Úæ§Åì¨ ÜU}æèàæÝ ¥æõÈGU ÐæçÜUS„æÝ ÜUè ÚÐæõÅü ÜUï
}æé„GæçÏæÜGU 6 }ææã ²æ’Ýè …Ý±Úè ¨ï …êÝ ç¨Ýï 2004 §S±è ÜUï ¥GÚ¨Gï }æï¢ 1103 ¥ÈGUÚæÎ
Ýï ¶GéÎÜéUàæè ÜUè ÜUæç}æ²æÏæ ¥æñÚ ÝæÜUæ}æ ÜUæïçàæàæï¢ ÜUè¢, §Ý }æï¢ ÏæÓ™æï¢ ÜUæ „Ýæ¨éGÏæ
46.5 ÈG U è¨G Î ƒæ J xææï ² æ ¥æ{æ¢ ï ¥æ{ ÏæÓ™ï ƒï J §Ý ÏæÓ™æï ¢ Ýï ¶G é Î Üé U àæè ÜUï çH²ï …æï

„GÚèÜGUï §çwG„²æÚ çÜU²ï ±æïã ²ïã ãñ¢ : 21 Ýï …GãÚèHè xææïçH²æ¢ ¶æ§¢ü, x²æÚã Ýï …GãÚ
¶æ²æ, 8 ÈGU‹Îï ¨ï ÛæêH xæ», 2 Ýï ¶GéÎ ÜUæï ¥æxæ Hxææ Îè, »ÜU ÝãÚ }æï¢ ÜêUÎ xæ²æ,
9 Ýï ¶é G Î ÜUæï xææï H è }ææÚ Hè, 2 Ýï „ï … G æ Ïæ çÐ²æ ¥æñ Ú »ÜU Ýï àæï ã Úxæ ÜUæÅ Hè J ²ï ã

±æïã ¥æ’ÎæÎ ± àæé}ææÚ ãñ¢ …æï §ç‹„…Gæç}æ²æ ²æ (¥wGÏææÚæï¢) ÜUè Ý…GÚæï¢ }æï¢ ¥æ xæ»
±ÚÝæ Ïæãé„ ¨æÚè ±æçÚÎæ„ï¢ ÀéÐæ Îè …æ„è ãñ¢ J
¶GéÎÜéUàæè ÜUï Ïææ’…G ¥SÏææÏæ
©G } æê } æÝ ÍæÚïHê ÛæxæÇGæï¢, „¢xæÎçS„²æï¢, ÜGU…üGÎæçÚ²æï¢, Ïæè}ææçÚ²æï¢, }æé¨GèÏæ„æï¢, ÜUæÚæïÏææÚè
ÐÚïàææçݲæï¢ ¥æñÚ ¥ÐÝè Ш‹Î ÜUè àææÎè }æï¢ ÚéÜUæ±Åæï¢ ²æ §ç}„ãGæÝ }æï¢ ÝæÜUæç}æ²æï¢ ±xæGñÚæ
ÜUï ¨ÏæÏæ ÐñÎæ ãæïÝï ±æHï …ïGãÝè ÎÏææ± (²æ’Ýè TENSION) ÜUï Ïææ§G¨G Ïææ’…G §ç‹„ãæ§ü
xæéG¨GèHï ¥æñÚ …ÁGÏææ„è ÏæΠݨGèÏæ ¥ÈGUÚæÎ ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚ ÇæH„ï ãñ¢ J
¨éÝ Hæï ÝévG¨GæÝ ãè ãæï„æ ãñ çÏæH ¥æç¶GÚ ©Ý ÜUæï
ÝzG ¨ ÜUï ±æ稄G ï ¨ï xæé G S G ¨ G æ …æï çÜU²æ ÜUÚ„ï ãñ ¢
¶GéÎÜéUàæè ÜUè Ð梙 ÎÎüÝæÜU ±æçÚÎæ„ï¢
Ïææ’…G ±æçÚÎæ„ï¢ çÚvGÜGU„ ¥¢xæï…G }æ‹…GÚ Ðïàæ ÜUÚ„è ãñ¢, ™éÝæ‹™ï ¶éGÎÜéUàæè ÜUè Ð梙
¶GÏæÚï¢ ¥æÐ ÜUï xææïàæ xæé…GæÚ ÜUÚ„æ ãê¢: (1) Úæï…GÝæ}ææ “…æ¢Ïææ…G” ÜUÚæ™è (…é}ææ’Úæ„ 5

-7-
¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è) }ææ¢ Ýï ÏæïÅï ÜUæï ÎêËãæ ÏæÝæ²æ, ÏææÚæ„ ÚéwG¨G„ ÜUè, ÏææÚæ焲æï¢ Ýï
Ïæãé„ ÜUãæ ¨æƒ ™Hæï }æxæÚ Ýãè¢ x槢ü ¥æñÚ Ïææ’Î }æï¢ ÍæÚ ÜUï „}ææ}æ „æHæï¢ ÐÚ ™æçÏæ²æ¢ Hxææ
ÜUÚ …Gï±Ú ¥æñÚ ÚÜGU}æ ±xæGñÚæ çÜU¨è ÜUï ãG±æHï ÜUÚ ÜUï ÝãÚ }æï¢ ÀHæ¢xæ Hxææ Îè ¥æñÚ Îæï2 çÎÝ
Ïææ’Î Hæàæ ç}æHè J (2) “Úæï…GÝæ}ææ …éÚ쥄” (10 ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è) ÜUè ¶GÏæÚ
²ïã ãñ çÜU 6 }ææã ÜGUÏH àææÎè ãé§ü ƒè, Ýæñ çÏæ²æã„æ ÎéËãÝ ÚêÆ ÜUÚ }æ²ÜUï ™Hè xæ§ü ƒè,
Ïæè±è ÜUæ çÈGUÚæÜGU ÏæÚÎæà„ Ý ÜUÚÝï ÜUè çÏæÝæ ÐÚ ÎêËãæ Ýï ¶GéÎ ÜUæï xææïHè }ææÚ Hè J (3)
“Úæï…GÝæ}ææ §ç‹„¶GæÏæ” (28 ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è) ÜUè ¶GÏæÚ ²ïã ãñ çÜU »ÜU ÏææÐ
Ýï ¥ÐÝï »ÜU ÏæïÅï, Îæï ÏæïçŲæï¢, ¥æñÚ §Ý ÏæÓ™æï¢ ÜUè ¥}}æè ÜUæï ÜGUyH ÜUÚÝï ÜUï Ïææ’Î
¶GéÎÜéUàæè ÜUÚ ÜUï ¥ÐÝè ç…G‹Îxæè ÜUæ ¶Gæç„}ææ ÜUÚ çβæ J Úæï…GÝæ}ææ “Ý±æ» ±vG„”
ÜUÚæ™è 5 ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è ÜUè Îæï2 ¶GÏæÚï¢ ãñ¢, (4) çÇxæíè (程{) }æï¢ àææÎè Ý
ÜUÚæÝï ÐÚ Ýæñ …±æÝ ÈUæ¢¨è ™ÉG xæ²æ J (5) ÏææÐ Ýï xæéGSG¨Gï }æï¢ „}æ梙æ }ææÚæ „æï 14 ¨æHæ
HÇGÜUï Ýï ¶éGÎ ÜUæï ÏææƒÚê}æ }æï¢ Ïæ‹Î ÜUÚ ÜUï ¥æxæ Hxææ Îè J ™‹Î }ææã ÜGUÏH §¨è ¥GHæÜGUï
}æï¢ »ÜU ¥æñÚ HÇGÜUï Ýï ÏæéH‹Î §G}ææÚ„ ¨ï ÜêUÎ ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ Hè ƒè J
¶GÏæÚæï¢ ¨ï Ýæ}æ çÝÜUæH ÎïÝï ÜUè çãGÜU}æ„
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! }æé¨Ë}ææÝæï¢ ÜUæï }æÚÝï ÜUï Ïææ’Î ¥ÓÀæ§ü ÜUï
¨æƒ ²æÎ ÜUÚÝï ÜUæ ãGÎè¨Gï ÐæÜU }æï¢ ãéGv}æ ãñ çHãæ…Gæ ¶GÏæÚæï¢ ¨ï Ýæ}æ çÝÜUæH çβï
ãñ¢ v²ê¢ çÜU àæÝæwG„ ÜUï ¨æƒ }æé¨Ë}ææÝ ÜUè ¶éGÎÜéUàæè ÜUæ çÏæHæ …GÚêÚ„ï àæÚ-§üG
„çÁGÜUÚæ ©¨ ÜUè ¥æÏæÚê Úï…èG ãñ …æï çÜU ãGÚæ}æ ¥æñÚ …ã‹Ý}æ }æï¢ Hï …æÝï ±æHæ ÜUæ}æ ãñ J »ÜU
¥ÝÐÉG ¥æÎ}æè |æè §¨ Ïææ„ ÜUæï ¨}æÛæ ¨ÜU„æ ãñ çÜU Ýæ}æ ± àæÝæwG„ ÜUï ¨æƒ
¶éGÎÜéUàæè ÜUè ¶GÏæÚ }æéà„çãÚ ÜUÚÝï ¨ï }æçIJ„ ÜUè ¥æÏæÚê Úï…Gè ÜUï ¨æƒ ¨æƒ ©¨ ÜUï
¥ãHï ¶GæÝÎæÝ ÜUè |æè ¨wG„ ÏæÎÝæ}æè ¥æñÚ çÎH ¥æ…GæÚè ãæï„è ãñ J ÜUæàæ ! ã}ææÚï
¥wGÏææÚæ„ ±æHï }æé¨Ë}ææÝ |ææ§ü §¨ xæéÝæãï ¥G…Gè}æ ¨ï „æ§Ïæ ãæï ÜUÚ ¥æ§‹Îæ Ïææ…G
ÚãÝï ÜUè „ÚÜUèÏæ ÏæÝæ Hï¢ J ÜU|æè ¥æÐ ÜUï ¥GHæÜGUï ²æ ¶GæÝÎæÝ }æï¢ |æè ÜUæï§ü
¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ ÏæñÆï „æï çÏæHæ §…æ…G„ï àæÚ-§Gü çÜU¨è ÜUæï }æ„ Ïæ„æ²æ ÜUÚï¢, ¥xæÚ
ÜU|æè ²ïã xæéÝæã ÜUÚ ÏæñÆ ãñ¢ „æï „æñÏææ ÜUï àæÚ-§Gü „ÜGUæ…Gï ÐêÚï ÜUÚ Hèç…²ï J ãæ¢
àæÝæwG„ Ïæ„æ» çÏæxæGñÚ ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ±æHï ÜUæ §¨ „GÚãG „…GçÜUÚæ ÜUÚÝæ …æ§…G ãñ
çÜU }æé¶Gæ„GÏæ Ðã™æÝ Ý ¨ÜUï J
}æé … çÚ}æ ãê ¢ çÎH ¨ï ¶G æ ñ È G U ï çÜG U ²æ}æ„ çÝÜUæH Îæï
ÐÎæü xæéÝæãxææÚ ÜUï »ïGÏææï¢ Ðï ÇæH Îæï
ãÚ Îæï2 ç}æÝÅ }æï¢ ¶GéÎÜéUàæè ÜUè „èÝ3 ±æçÚÎæ„ï¢ !
xæé Ý æãæï ¢ ÜUè ÜU¨GÚ„ ¥æñÚ ¥ãG±æHï ¥æç¶GÚ„ ÜUï }æé¥Gæ}æHï }æï¢ …ãæH„ ÜUï

-8-
¨ÏæÏæ ¥zG¨æï¨ ã}ææÚï ±„GÝï ¥G…Gè…G ÐæçÜUS„æÝ }æï¢ ¶éGÎÜéUàæè ÜUæ ÚéÁãGæÝ ÏæÉG„æ ãè
™Hæ …æ Úãæ ãñ J »ÜU ¥wGÏææÚè ÚÐæïÅü ÜUï }æé„GæçÏæÜGU ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è }æï¢
ÐæçÜUS„æÝ }æï¢ ¶éGÎÜéUàæè ÜUè 68 ±æçÚÎæ„ï¢ ã駢ü ç…Ý }æï¢ ÏææÏæéH }æÎèÝæ ÜUÚæ™è ÜUæ
ÐãHæ Ý}ÏæÚ Úãæ …Ïæ çÜU Îê¨Úæ Ý}ÏæÚ }æÎèÝé „ H ¥æñ ç H²æ }æéË„æÝ ±æHæï¢ ÜUæ
¥æ²æ J ©¨è ¥wGÏææÚ ÜUï }æé„GæçÏæÜGU Î鋲æ }æï¢ ãÚ 40 ¨ïÜU‹Ç }æï¢ ¶éGÎÜéUàæè ÜUè »ÜU
±æçÚÎæ„ ãæï„è ãñ !
v²æ ¶GéÎÜéUàæè ¨ï …æÝ ÀêÅ …æ„è ãñ ?
¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ±æHï àææ²Î ²ïã ¨}æÛæ„ï ãñ¢ çÜU ã}ææÚè …æÝ ÀêÅ …æ»xæè
ãGæHæ¢çÜU §¨ ¨ï …æÝ ÀêÅÝï ÜUï Ïæ…æ» ÝæÚæ…Gè» ÚÏÏæéH §GÁG…G„ ÜUè ¨GêÚ„ }æï¢
çÝã沄 ÏæéÚè „GÚãG È¢U¨ …æ„è ãñ J ¶éGÎæ ÜUè ÜGU¨}æ ! ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ ¥G…GæÏæ
ÏæÚÎæà„ Ýãè¢ ãæï ¨ÜUïxææ J
¥æxæ }æï¢ ¥G…GæÏæ
ãG Î è¨G ï ÐæÜU }æï¢ ãñ, “…æï àæwG¨G ç…¨ ™è…G ÜUï ¨æƒ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚïxææ ±æïã
…ã‹Ý}æ ÜUè ¥æxæ }æï¢ ©¨è ™è…G ÜUï ¨æƒ ¥G…GæÏæ çÎ²æ …æ»xææ J”
(¨GãGèãG Ïæé¶GæÚè àæÚèÈGU ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:6652, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:289, ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)
¥æxæ ÜUï ã烲æÚ ¨ï ¥G…GæÏæ
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ ¨GæçÏæ„ çÏæÝ …G¤GãGæÜU ¨ï }æÚ±è ãñ çÜU ÚæãG„ï
ÜGUËÏæï ÝæàææÎ, }æãGÏæêÏæï ÚÏÏæéH §GÏææÎ ÜUæ §àææüÎï §GÏæí„ Ïæ鋲æÎ ãñ,
“ç…¨Ýï Hæïãï ÜUï ã烲æÚ ¨ï ¶éGÎÜéUàæè ÜUè „æï ©¨ï …ã‹Ý}æ ÜUè ¥æxæ }æï¢ ©¨è
ã烲æÚ ¨ï ¨wG„ ¥G…GæÏæ çÎ²æ …æ»xææ J”
(¨GãGèãG Ïæé¶GæÚè, ç…ËÎ:1, ¨G-ÈGUãGæ:459, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:1363, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)
xæHæ Íæê¢ÅÝï ÜUæ ¥G…GæÏæ
ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ ¥Ïæê ãéÚÚñ æ ¨ï }æÚ±è, ¨ÚÜUæÚï Îæï2 ¥GæH}æ, ÝêÚï }æé…S¨}æ,
àææãï ÏæÝè ¥æÎ}æ, Ú¨êHï }ææïã„G àæ}æ ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï §GÏæí„ çÝàææÝ ãñ, “ç…¨ Ýï
¥ÐÝæ xæHæ ÍæêÅ¢ æ „æï ±æïã …ã‹Ý}æ ÜUè ¥æxæ }æï¢ ¥ÐÝæ xæHæ ÍæêÅ¢ „æ Úãïxææ ¥æñÚ ç…¨ Ýï ¶éÎG ÜUæï
Ýï…æG }ææÚæ ±æïã …ã‹Ý}æ ÜUè ¥æxæ }æï¢ ¶GÎé ÜUæï Ýï…æG }ææÚ„æ Úãïxææ J”
(¥H »ãG¨æÝ çÏæœæÚ„èÏæ ¨GãGèãG §ÏÝï çãGÏÏææÝ, ç…ËÎ:7, ¨G-ÈGUãGæ:590, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:5955, ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)
…GwG}æ ± …GãÚ ÜUï …GÚè»G ¥G…GæÏæ
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ ¥Ïæê ãéÚñÚæ ¨ï çڱ沄 ãñ çÜU ¥ËHæã ÜUï Œ²æÚï Ú¨êH,
Ú¨êHï }ævGÏæêH, ¨çIJÎæ ¥æç}æÝæ ÜUï xæéHàæÝ ÜUï }æãÜU„ï ÈêUH
ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï §GÏæí„ çÝàææÝ ãñ, “ç…¨ Ýï Hæïãï ÜUï ã烲æÚ ¨ï ¶éGÎÜéUàæè ÜUè „æï Îæï…G¶G ÜUè

-9-
¥æxæ }æï¢ ±æïã ã烲æÚ ©¨ ÜUï ãæƒ }æï¢ ãæïxææ ¥æñÚ ±æïã ©¨ ¨ï ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï ã}æïàææ …GwG}æè
ÜUÚ„æ Úãïxææ ¥æñÚ …æï àæwG¨G …GãÚ ¶æ ÜUÚ ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚïxææ ±æïã ÝæÚï Îæï…G¶G }æï¢ ã}æïàææ …GãÚ
¶æ„æ Úãïxææ ¥æñÚ …æï ÐãæÇG ¨ï çxæÚ ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚïxææ ±æïã ÝæÚï Îæï…G¶G }æï¢ ã}æïàææ çxæÚ„æ
Úãïxææ J”
(¨GãGèãG Ïæé¶GæÚè, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:5778, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ: 43, ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)
¶éGÎÜéUàæè ÜUæï …æ§…G ¨}æÛæÝæ ÜéUÈGí ãñ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ãGÎè¨Gï ÐæÜU }æï¢ Ïæ²æÝ ÜUÎæü Îæ§}æè (²æ’Ýè
ã}æïàæxæè ±æHæ) ¥G…GæÏæ ©¨ ÜUæï ç}æHïxææ …æï çÜU ¶GéÎÜéUàæè ÜUè ãGé}æü„ ¨ï ±æçÜGUÈGU ãæïÝï
ÜUï Ïææ ±é…êÎ ãGHæH ¨}æÛæ ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚïxææ J v²ê¢ çÜU ãGÚæ}æï ÜGUyG§Gü ÜUæï …æÝÏæêÛæ
ÜUæï ãGHæH ¨}æÛæÝï ±æHæ ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ„æ ãñ J ¥xæÚ ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ±æHï ÜUæ
¶Gæç„}ææ §ü}ææÝ ÐÚ ãé±æ „æï ©¨ ÜUï ãGÜGU }æï¢ ²ãæ¢ Îæ§}æè ¥G…GæÏæ ¨ï }æéÚæÎ „G±èH }æég„ „ÜU ÜUæ
¥G…æÏæ ãñ J
Îæ§}æè ¥G…GæÏæ ÜUè ¨êGÚ„ï¢
§¨ ãGÎè¨Gï }æéÏææÚÜU }æï¢ ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ±æHï ÜUï ÏææÚï }æï¢ ²ïã Ïæ²æÝ ãñ çÜU
“ã}æïàææ ¥G…GæÏæ Ðæ„æ Úãïxææ J” §¨ ÜUè àæÚãG ÜUÚ„ï ãé» àææÚïãGï ¨GãGèãG }æéçSH}æ
ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ }æéãìG²égèÝ ²ãìG²æ çÏæÝ àæÚÈGU ݱ±è Ýï ÜéUÀ ¥vG±æH
ç…GRU ÈGUÚ}ææ» ãñ¢:-
(1) ç…¨ àæwG¨G Ýï ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ ÈGUï’H ãGHæH ¨}æÛæ ÜUÚ çÜU²æ ãGæHæ¢çÜU ©¨ ÜUæï
¶GéÎÜéUàæè ÜUï ãGÚæ}æ ãæïÝï ÜUæ §GË}æ ƒæ „æï ±æïã ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ»xææ ¥æñÚ ã}æïàææ ã}æïàææ ÜUï çH²ï
¥G…æG Ïæ Ðæ„æ Úãïxææ J v²êç¢ ÜU ÜGUæ§GÎæ ãñ çÜU “ãGÚæ}æï ÜGUyG§üG ÜUæï ãGHæH ²æ ãGHæHï ÜGUyG§üG ÜUæï ãGÚæ}æ
¨}æÛæÝæ ÜéUÈGí ãñ” …Ïæ çÜU ©Ý ÜUï ãGÚæ}æï ÜGUyG§üG ¥æñÚ ãGHæHï ÜGUyG§üG ãæïÝï ÜUæ §GË}æ ãæï J }æ-¨GHÝ
àæÚæÏæ ÐèÝæ ãGÚæ}æï ÜGUyG§Gü ãñ „æï ¥Ïæ ©¨ ÜUæï §GË}æ ãñ çÜU àæÚæÏæ ãGÚæ}æ ãñ }æxæÚ çÈUÚ |æè ©¨ ÜUæï
ãGHæH ¨}æÛæ ÜUÚ çвïxææ „æï ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ»xææ §¨è „GÚãG ç…GÝæ ãGÚæ}æï ÜGUyG§Gü ãñ ¥xæÚ §¨
ÜUæï ÜUæï§ü ãGHæH ¨}æÛæ ÜUÚ ÜUÚïxææ „æï ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ»xææ J (2) ã}æïàææ ¥G…GæÏæ }æï¢ ÚãÝï ÜUï
Îê¨Úï2 }ææ’Ýæ ²ïã |æè ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ çÜU „G±èH }æég„ „ÜU ¥G…GæÏæ }æï¢ Úãïxææ çHãæ…Gæ ¥xæÚ
çÜU¨è }æé¨Ë}ææÝ ÜUï ÏææÚï }æï¢ ²ïã ±æçÚÎ ãæï çÜU ±æïã ã}æïàææ ¥G…GæÏæ }æï¢ Úãïxææ J „æï ²ãæ¢ ²ïã
}ææ’Ýæ çH²ï …滢xæï çÜU „G±èH }æég„ „ÜU ¥G…GæÏæ }æï¢ Úãïxææ J …ñ¨æ çÜU }æéãGæ±Ú„Ý ÜUãæ …æ„æ
ãñ, “»ÜU ÏææÚ ²ïã ™è…G ¶GÚèÎ Hèç…²ï ã}æïàææ ÜUæ ¥æÚæ}æ ãæï …æ»xææ J” ãGæHæ¢çÜU ã}æïàææ
ÜUæ ¥æÚæ}æ }æéç}ÜUÝ Ýãè¢ J „æï ²ãæ¢ §¨ ¨ï }æéÚæÎ „G±èH }æég„ ÜUæ ¥æÚæ}æ ãñ J „æï §¨ ãGÎè¨Gï
ÐæÜU }æï¢ |æè H}Ïæï ¥GÚ¨Gï „ÜU ÜUæ ¥G…GæÏæ }æéÚæÎ ãñ J …ñ¨æ Ïæ„GæñÚï Îé¥æG ÜUãæ …æ„æ ãñ
¥ËHæã ÏææÎàææã ÜUæ }æéËÜU ã}æïàææ ¨Hæ}æ„ Ú¶ï ²ãæ¢ }æéÚæÎ ²ïãè ãñ çÜU

- 10 -
„æ ÎïÚ ÜGUæ§}æ Ú¶ï J (3) „è¨Úæ ÜGUæñH ²ïã ãñ çÜU ¶éÎG ÜéUàæè ÜUè ¨…Gæ „æï ²ïãè ãñ }æxæÚ ¥ËHæã
„¥GæHæ Ýï }æé¥çì }æÝèÝ ÐÚ ÜUÚ}æ ÈGUÚ}ææ²æ ¥æñÚ ¶GÏæÚ Îï Îè çÜU …æï §ü}ææÝ ÐÚ }æÚïxææ ±æïã Îæï…¶ G G
}æï¢ ã}æïàææ Ý Úãïxææ (²æ’Ýè ¥xæÚ ÜUæï§ü xæéÝãxææÚ }æé¨Ë}ææÝ Îæï…¶
G G }æï¢ xæ²æ |æè „æï ÜéUÀ
¥GÚ¨Gæ ¨…Gæ ÐæÝï ÜUï Ïææ’Î çÏæH ¥æç¶GÚ Îæï…G¶G ¨ï çÝÜUæH ÜUÚ ã}æïàææ ã}æïàææ ÜUï çH²ï
Îæç¶GHï …‹Ý„ ÜUÚ çÎ²æ …æ»xææ J)
(àæÚãïG }æéçSH}æ çH‹Ý±±è, ç…ËÎ:1, ¨G-ÈGUãGæ:796, ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)
¨ïÜU‹Ç ÜUï ÜUÚæïÇ±ï¢ çãGSG¨Gï ÜUæ ¥G…GæÏæ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ÜUæï§ü ²ïã Ý ÜUïã Îï çÜU ™Hæï çÏæH ¥æç¶GÚ
ÀéÅÜUæÚæ „æï ç}æH ãè …æ»xææ ÜéUÀ ¥GÚ¨Gï ÜUæ ¥G…æG Ïæ ÏæÚÎæà„ ÜUÚ Hïx¢ æï J …æï »ï¨æ ÜUãïxææ ±æïã
¥G…æG Ïæï ¶GÎé 汋Îè ÜUè „wGÈUG èÈGU ²æ’Ýè §¨ ÜUæï ãËÜUæ ¨}æÛæÝï ÜUï Ïææ§G¨G ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ»xææ
¥æñÚ çÏæxæñÚ „æñÏææ }æÚÝï ÜUè ¨êÚG „ }æï¢ ã}æïàææ ã}æïàææ …ã‹Ý}æ }æï¢ Úãïxææ J ¥ËHæã ÜUè „GÚÈGU ¨ï
çÎ²æ …æÝï ±æHæ ¥G…æG Ïæ §¨ ÜGUÎÚ àæÎèÎ ãæï„æ ãñ çÜU ©¨ ÜUæï ÜéUÀ ¥GÚ¨Gæ „æï v²æ ÜUæï§ü ÏæÚÎæà„
ÜUÚïxææ ¶éÎG æ ÜUè ÜGU¨}æ ! »ÜU ¨ïÜU‹Ç ÜUï ÜUÚæïÇ±ï¢ çãGS¨ G ïG ÜUæ ¥G…æG Ïæ |æè ÜUæï§ü ÏæÚÎæà„ Ýãè¢ ÜUÚ
¨ÜU„æ J
}ææï’ç}æÝ ÜUæ ÜGUñζGæÝæ
²ÜG U èÝÝ ¶GéÎÜéUàæè …é}æïü ¥G…Gè}æ ¥æñÚ ©¨ ÐÚ ¨…Gæ» àæÎèÎ ± ¥G…GæÏæï }æ…GèÎ ãñ
¥xæÚ ¶éGÎæ Ý wG±æS„æ çÜU¨è ÜUæï ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ÜUï ±S±¨ï ¥æ»¢ „æï ©¨ ÜUæï ™æçã²ï
çÜU Ïæ²æÝ ÜUÎæü ±§G ü Î æ„ ¨ï §G Ï æí „ ãG æ ç¨G H ÜUÚï ¥æñ Ú àæñ „ G æ Ý ÜUï ±æÚ ÜUæï ÝæÜUæ}æ
ÏæÝæ» J ¥xæ™ïü ÜñU¨è ãè ÐÚïàææçÝ²æ¢ ãæï¢ ¨GÏæíæï çÚ…Gæ ÜUæ ÐñÜUÚ ÏæÝ ÜUÚ }æÎæüÝæ ±æÚ
ãGæHæ„ ÜUæ }æéÜGUæÏæHæ ÜUÚï J ²æÎ Ú網ï ! ãGÎè¨Gï ÐæÜU }æï¢ ãñ,
“Îé ‹ ²æ }ææï ’ ç}æÝ ÜUï çH²ï Üñ G U ζG æ Ýæ ¥æñ Ú ÜUæçÈG U Ú ÜUï çH²ï …‹Ý„ ãñ J”
(¨GãGèãG }æéçSH}æ, ¨G-ÈGUãGæ:1582, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2956, ÎæÚï §ÏÝï ãGÁG}æ, ÏæñÚê„) }æèÆï }æèÆï §SHæ}æè

|æ槲æï ! …GæçãÚ ãñ ÜGñUζGæÝï }æï¢ „ÜUHèÈGï¢U ãè „ÜUHèÈGï¢U ãæï„è ãñ¢ J ãG…GÚ„ï }ææñHæÝæ
…HæHégèÝ Úê}æè ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢,
ãS„ Îé ‹ ²æ …‹Ý„ ¥æ¢ Üé U zG È G U æÚ Úæ ¥ãHï …G é Ë }æ ± çÈG U SÜG U ¥æ¢ ¥àÚæÚ Úæ
ÏæãÚï }ææï ’ ç}æÝ ãS„ ç…G ‹ Îæ¢ §¢ ü }æÜG U æ}æ Ýï S „ ç…G ‹ Îæ¢ …æ» »G ï à ææï »ãG ç „àææ}æ
(²æ’Ýè ÜUæçÈGUÚæï¢, …GæçH}ææï¢, ÈGUæç¨ÜGUæï¢ ¥æñÚ àæÚèÚæï¢ ÜUï çH²ï ²ïã Îé‹²æ …‹Ý„ ãñ …Ïæ
çÜU §ü}ææÝ ±æHæï¢ ÜUï çH²ï ²ïã Îé‹²æ …ïH ¶GæÝæ ãñ, …ïH ¶GæÝ »ïGàææï ÚæãG„ ÜUæ }æÜGUæ}æ Ýãè¢ J)
¥ËHæã ¥æ…G}ææ„æ ãñ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ¥ËHæã „ÏææÚÜU ± „¥GæHæ }æé¨Ë}ææÝæï¢ ÜUæï
§ç}„ãGæÝæ„ }æï¢ }æéÏ„Hæ ÈGUÚ}ææ ÜUÚ ©Ý ÜUï ¨çIJ¥æ„ (²æ’Ýè xæéÝæãæï¢) ÜUæï ç}æÅæ„æ

- 11 -
¥æñÚ ÎÚ…æ„ ÜUæï ÏæÉGæ„æ ãñ J …æï }æ¨Gæ§Ïæ ± ¥æHæ}æ ÐÚ ¨GÏæí ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæç}æ²æÏæ ãæï
…æ„æ ãñ ±æïã ¥ËHæã ÜUè ÚãG}æ„æï¢ ÜUï ¨æ» }æï¢ ¥æ …æ„æ ãñ J ™éÝæ‹™ï ÐæÚã
Îê¨Úæ, ¨êÚ„éH ÏæÜGUÚ㠥沄 Ý}ÏæÚ 155 „æ 157 }æï¢ §àææüÎï ÚÏÏææÝè ãñ:-

„…ü } æ» ÜU‹…G é H §ü } ææÝ: ¥æñÚ …GÚêÚ ã}æ „é}ãï¢ ¥æÁG}æ滢xæï ÜéUÀ ÇÚ ¥æñÚ |æêÜU
¨ï ¥æñÚ ÜéUÀ }ææHæï¢ ¥æñÚ …æÝæï¢ ¥æñÚ ÈUHæï¢ ÜUè ÜU}æè ¨ï, ¥æñÚ ¶éGàæ¶GÏæÚè ¨éÝæ ©Ý
¨G Ï æí ±æHæï¢ ÜUæï çÜU …Ïæ ©Ý ÐÚ ÜUæï§ü }æé¨GèÏæ„ ÐÇïG „æï ÜUãï¢, “ã}æ ¥ËHæã ÜUï
}ææH ãñ¢ ¥æñÚ ã}æ ÜUæï ©¨è ÜUè „GÚÈGU çÈUÚÝæ J ²ïã Hæïxæ ãñ¢ ç…Ý ÐÚ ©Ý ÜUï ÚÏæ
ÜUè ÎéÚêÎï¢ ãñ¢ ¥æñÚ ÚãG}æ„ J ¥æñÚ ²ïãè Hæïxæ Úæã ÐÚ ãñ¢ J”
Îê Ú Îé ‹ ²æ ÜUï ãæï …æ»¢ Ú¢ … æï ¥H}æ, }æé Û æ ÜUæï ç}æH …æ» }æèÆï }æÎèÝï ÜUæ xæG } æ
ãæï ÜUÚ}æ ãæï ÜUÚ}æ ²æ ¶G é Î æ ãæï ÜUÚ}æ, ±æ稄G æ ©¨ ÜUæ …æï àææãï ¥ÏæÚæÚ ãñ
Ïæï ¨GÏæíè ¨ï }æé¨GèÏæ„ ÎêÚ Ýãè¢ ãæï„è
¥æÐ Ýï }æéHæãG…Gæ ÈGUÚ}ææ²æ çÜU ¥ËHæã „¥GæHæ }æé¨GèÏæ„ï¢ Îï ÜUÚ ¥æÁG}ææ„æ ãñ „æï
ç…¨ Ýï ©Ý }æï¢ Ïæï ¨GÏæíè ÜUæ }æé…GæãÚæ çÜU²æ, ±æ±ïHæ }æ™æ²æ, Ýæ àæéRUè ÜUï ÜUçH}ææ„ …GÏææÝ
¨ï ¥Îæ çÜU²ï ²æ Ïæï…GæÚ ãæï ÜUÚ ¶GéÎÜéUàæè ÜUè Úæã Hè, ±æïã §¨ §ç}„ãGæÝ }æï¢ ÏæéÚè
„GÚãG Ýæ ÜUæ}æ ãæï ÜUÚ ÐãHï ¨ï ÜUÚæïÇG ãæ ÜUÚæïÇG xæéÝæ …Gæ§Î }æé¨GèÏæ„æï¢ }æï¢ xæçÚzG„æÚ ãæï xæ²æ J
Ïæï ¨GÏæíè ÜUÚÝï ¨ï }æé¨GèÏæ„ „æï …æ„è Úãè ©ËÅæ ¨G Ï æí ÜUï …GÚè»G ãæƒ ¥æÝï ±æHæ ¥G…Gè}æéààææÝ
¨G±æÏæ …G滥G ãæï …æ„æ ãñ …æï çÜU Ïæ…Gæ„ï ¶GéÎ »ÜU Ïæãé„ ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„ ãñ J
}æé¨GèÏæ„ ¨ï ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ ¥GÏÎéËHæã §ÏÝï }æéÏææÚÜU ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï ¥GæHèàææÝ
ãñ , “}æé ¨ G è Ïæ„ (§çÏ„Îæ¥Ý) »ÜU ãæï „ è ãñ (}æxæÚ) …Ïæ }æé ¨ G è Ïæ„ …G Î æ ……G ¥
(²æ’Ýè Ïæï ¨GÏæíè ¥æñÚ ±æ±ïHæ) ÜUÚ„æ ãñ „æï („æï »ÜU ÜUï Ïæ…æ») Îæï2 }æ¨GèÏæ„ï¢ ãæï
…æ„è ãñ¢ (1) »ÜU „æï ±æïãè }æé¨GèÏæ„ ÏææÜGUè Úã„è ãñ ¥æñÚ Îê¨Úè ( 2) }æé¨GèÏæ„ (¨GÏæí
ÜUÚÝï ÐÚ ç}æHÝï ±æHï) ¥…í ÜUæ …G滥G ãæï …æÝæ ãñ ¥æñÚ ²ïã (¥…í …G滥G ãæïÝï
±æHè Îê¨Úè }æé¨GèÏæ„) ÐãHè (}æé¨GèÏæ„) ¨ï ÏæÉG ÜUÚ ãñ J”
(„}ÏæèãéH xæGæçÈGUHèÝ, ¨G-ÈGUãGæ:143, ÎæÚéH çÜU„æçÏæH ¥GÚÏæè, ÏæñÚê„)

²æ’Ýè ÐãHï ÐãH }æé¨GèÏæ„ ÜUæ ÝévG¨GæÝ ç¨GÈGüUUÎ鋲±è ãè ƒæ }æxæÚ ¨G Ï æí

- 12 -
ÜUè ¨GêÚ„ }æï¢ ãæƒ ¥æÝï ±æHï ¥G…Gè}æéààææÝ ¥…í ÜUæ Ïæï ¨GÏæíè ÜUï Ïææ§G¨G …G滥G ãæï
…æÝæ §¨ çH²ï ©¨ ¨ï |æè ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„ ãñUçÜU §¨ }æï¢ ¥æç¶GÚ„ ÜUæ Ïæãé„ ÏæÇGæ
ÝévG¨GæÝ ãñ J

Úæï Ý æ }æé ¨ G è Ïæ„ ÜUæ „ê }æ„ Úæï ¥æHï ÝÏæè ÜUï Îè±æÝï

ÜUÏææïü ÏæHæ ±æHï àæã…GæÎæï¢ ÐÚ |æè „êÝï Š²æÝ çβæ ?

„èÝ ¨æñ300 Î-Ú…æ„ ÜUè ÏæéH‹Îè
ãG Î è¨G ï }æéÏææÚÜU }æï¢ ãñ, “ç…¨ Ýï }æé¨GèÏæ„ ÐÚ ¨GÏæí çÜU²æ ²ãæ¢ „ÜU çÜU ©¨
(}æé¨GèÏæ„) ÜUæï ¥ÓÀï ¨G Ï æí ÜUï ¨æƒ HæñÅæ çÎ²æ ¥ËHæã „ÏææÚÜU ± „¥GæHæ ©¨ ÜUï çH²ï
„èÝ ¨æñ300 Î-Ú…æ„ çH¶ïxææ J”
é ç¶G„æG Ïæ, ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ:416, ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚ„ê )
(¥H çÈGUÚÎæñ¨ çÏæ}ææ ÝéÚH
…GwG}æè ãæï ÜUÚ ã¢¨ ÐÇGÝæ
ã}ææÚï ¥SHæÈGU „æï }æé¨GèÏæ„ ÐÚ ç}æHÝï ±æHï ¨G±æÏæ ÜUï „¨GñéÚ }æï¢ »ï¨ï
}æé‹ãç}æÜU ãæï …æ„ï ƒï çÜU ©‹ãï¢ }æé¨GèÏæ„ ÜUè ÐÚ±æã ãè Ý Úã„è …ñ¨æ çÜU }æ‹ÜGêUH ãñ, ãG…GÚ„ï
¨çIJÎéÝæ ÈGUyãG }ææñç¨GHè ÜUè ¥ãçH²æ» }ææïãG„Ú}ææ »ÜU }æÚ„Ïææ …GæïÚ
¨ï çxæÚè¢ ç…¨ ¨ï Ýæ¶éGÝ }æéÏææÚÜU ÅêÅ xæ²æ J HïçÜUÝ ÎÎü ¨ï ÜUÚæãÝï ¥æñÚ “ãæ»” “ªã”
±xæGñÚæ ÜUÚÝï ÜUè Ïæ…æ» ã¢¨Ýï Hxæè¢ !! çÜU¨è Ýï ÐêÀæ, v²æ …GwG}æ }æï¢ ÎÎü Ýãè¢ ãæï Úãæ ?
ÈGUÚ}ææ²æ, “¨GÏæí ÜUï ÏæÎHï }æï¢ ãæƒ ¥æÝï ±æHï ¨G±æÏæ ÜUè ¶Géàæè }æï¢ }æéÛæï ™æïÅ ÜUè
„ÜUHèÈGU ÜUæ ¶G²æH ãè Ý ¥æ ¨ÜUæ J” }æ…GèÎ ÈGUÚ}ææ²æ, “¥xæÚ „ê ±æÜGUï§Gü
¥ËHæã ÜUæï ¥GÁG}æ„ ±æHæ ¨}æÛæ„æ ãñ „æï §¨ ÜUè çÝàææÝè ²ïã ãñ çÜU Ïæè}ææÚè
}æï¢ ãGÈGUïü çàæÜU沄 …GÏææÝ ÐÚ Ý Hæ» ¥æñÚ }æé¨GèÏæ„ ¥æ ÐÇïG „æï ©¨ï Îê¨Úæï¢ ÐÚ …GæçãÚ
Ý ãæïÝï Îï J” (v²ê¢ çÜU çÏæHæ …GÚêÚ„ §¨ ÜUæ §…GãæÚ Ïæï ¨GÏæíè ÜUè ¥GHæ}æ„ ãñ …ñ¨æ
çÜU ¥æ…ÜUH }ææ’}æêHè ÝÁGHæ ¥æñÚ …éGÜUæ}æ ²æ ÎÎïü ¨Ú |æè ãæï …æ» „æï Hæïxæ ãÚ »ÜU
ÜUæï ÜUïã„ï çÈUÚ„ï ãñ¢ J)
(ÜUèç}æ²æ» ¨¥Gæ΄, ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ:782, }æyGÏæê¥Gæ §ç‹„àææÚæ„ï x梅èÝæ „ïãÚæÝ)

Åê Å ï xææï ¨Ú Ðï ÜUæï ã ï ÏæHæ ¨G Ï æí ÜUÚ, »ï }æé ¨ Ë}ææ¢ Ý „ê Çxæ}æxææ ¨G Ï æí ÜUÚ

HÏæ Ðï ãG È G U ï ü çàæÜU沄 Ý Hæ ¨G Ï æí ÜUÚ, çÜU ²ï ã è ¨é ‹ Ý„ï àææãï ¥ÏæÚæÚ ãñ
ÜUæàæ }æñ¢ }æé¨GèÏæ„ …GÎæ ãæï„æ !
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ã}æï¢ ™æçã²ï çÜU ÜñU¨è ãè }æé¨èG Ïæ„ ¥æ …æ» ©¨
}æé¨èG Ïæ„ ÜUï ÏæÇGï ãæïÝï ÐÚ Ý…GÚ Ý Ú¶ï¢ ÏæçËÜU ©¨ ÐÚ

- 13 -
ç}æHÝï ±æHï ¨G±æÏæ ÐÚ xæGæÚñ ÜUÚï¢ J §¨ „GÚãG ¨GÏæí ÜUÚÝæ ¥æ¨æÝ ãæï …æ»xææ ¥æñÚ
¥xæÚ ã}æ ¨GÏæí ÜUÚÝï }æï¢ ÜUæç}æ²æÏæ ãæï xæ» „æï ÏæÚæï…ïG çÜGU²æ}æ„ ©¨ ÜUï ¥G…èG }æéààææÝ ¨G±æÏæ
ÜUæï Îï¶ ÜUÚ Hæïxæ ÚàÜU ÜUÚïx¢ æï J ™éÝæ‹™ï ¥ËHæã ÜUï }æãGÏæêÏæ, ÎæÝæ» xæGé²êÏæ, }æéÝÁG…GãéÝ
¥GçÝH ©G²êÏæ ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï …GèàææÝ ãñ, …Ïæ ÏæÚæï…ïG çÜGU²æ}æ„ ¥ãHï
ÏæHæ (²æ’Ýè Î鋲æ }æï¢ ç…‹ãæï¢ Ýï Ïæè}ææçÚ²æ¢, Ïæï Úê…xG ææçÚ²æ¢ ¥æñÚ ÐÚïàææçÝ²æ¢ ©Æ槢ü ©Ý) ÜUæï ¨G±æÏæ
¥G„æG çÜU²æ …æ»xææ „æï ¥GæçÈGUIJ„ ±æHï (²æ’Ýè }ææHÎæÚ, ç¨G¤ãG „G }æ‹Î ¥æñÚ Î鋲æ }æï¢ ¨é¶ ÐæÝï
±æHï Hæïxæ) „}æ‹Ýæ ÜUÚïx¢ æï, ÜUæàæ ! Î鋲æ }æï¢ ã}ææÚè ¶æHï¢ ÜUïç¢ ™²æï¢ ¨ï ÜUæÅè …æ„è¢ (¥æñÚ ¥æ…
çÜGU²æ}æ„ }æï¢ ã}æï¢ |æè ²ïã ¥G…èG }æéààææÝ ¨G±æÏæ ç}æH …æ„æ !)
(¨éÝÝéçœæÚç}æ…Gè, ç…ËÎ:4, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2410, }æyGÏæê¥æG ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚ„ê )

}ææHæï ÎæñH„ Ý Îï, ÜUæï§ü ¨GÚ±„ Ý Îï ™æãï §GÁG…G„ Ý Îï, ÜUæï§ü àææïãÚ„ Ý Îï
ÏæçËÜU Î鋲æ ÜUè ÜUæï§ü }æé¨Úü„ Ý Îï „é Û æ ¨ï ¥G œ æG æ Ú „ï Ú æ „G H ÏæxææÚ ãñ
ÚæñàæÝ ÜGUÏæíï¢
}æ‹ÜGêUH ãñ çÜU, “çÜU¨è Ïæé…xéG æü Ýï ãG…ÚG „ï ¨çIJÎéÝæ ãG¨Ý çÏæÝ …GÜU±æÝ
ÜUæï ©Ý ÜUè ±ÈGUæ„ ÜUï »ÜU ¨æH Ïææ’Î wG±æÏæ }æï¢ Îï¶æ „æï §çS„zG¨æÚ çÜU²æ, ÜUæñÝ ¨è
ÜGUÏæí¢ï ç…G²æÎæ ÚæñàæÝ ãñ¢ ?” ÈGUÚ}ææ²æ, “Î鋲æ }æï¢ }æé¨èG Ïæ„ï¢ ©ÆæÝï ±æHæï¢ ÜUè J”
(„}ÏæèãéH }æéx„G ÚèüÝ, ¨G-ÈGUãGæ:197, ÎæÚéH Ïæàææ§Ú çÎç}æàÜGU)

}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! Îï¶æ ¥æÐÝï ! ±æïã ÍæéÐ ¥¢{Úï è ÜGUÏæí ç…¨ï Î鋲æ ÜUæ ÜUæï§ü
ÏæÜGUèü ÏæËÏæ ÚæñàæÝ Ýãè¢ ÜUÚ ¨ÜU„æ ±æïã }æèÆï }æèÆï ¥æÜGUæ ÜUï ÝêÚ ÜUï
¨GÎÜGUï ÐÚïàææÝ ãGæHæï¢ ÜUï çH²ï ÝêÚ ÝêÚ ãæï ÜUÚ …xæ}æxææ ©Æïxæè J
wG ± æÏæ }æï ¢ |æè »ï ¨ æ ¥¢ { ï Ú æ ÜU|æè Îï ¶ æ Ý ƒæ

…ñ ¨ æ ¥¢ { ï Ú æ ã}ææÚè ÜG U Ïæí }æï ¢ ¨ÚÜUæÚ ãñ

²æ Ú¨ê H ËHæã ¥æ ÜUÚ ÜG U Ïæí Úæñ à æÝ ÜUèç…²ï

…G æ „ Ïæï à æÜU ¥æÐ ÜUè „æï }æ}Ïæ»G ¥Ý±æÚ ãñ
…‹Ý„ „ÜUHèÈGUæï¢ }æï¢ Éæ¢Ðè ãé§ü ãñ
}æé¨èG Ïæ„ …GÎæï¢ ÜUè ÜGUÏæí¢ï ÚæñàæÝ ãæïx¢ æè ¥æñÚ …‹Ý„ }æï¢ }æSÜUÝ |æè ç}æHïxææ J …‹Ý„
ÜUï „GHÏæxææÚæï ! §¨ ãGÎè¨Gï ÐæÜU ÜUæï ¨èÝï }æï¢ ©„æÚ Hæï ç…¨ }æï¢ ¨ÚÜUæÚï Ýæ}æÎæÚ, Îæï2 ¥GæH}æ ÜUï
}ææçHÜUæï }æéw„G æÚ, àæã‹àææãï ¥ÏæÚæÚ Ýï §àææüÎ ÈGUÚ}ææ²æ ãñ, …ã‹Ý}æ àæ㱄æï¢
(²æ’Ýè ÝzG¨æÝè wG±æçãàææï)¢ ¨ï Éæ¢Ðè ãé§ü ãñ ¥æñÚ …‹Ý„ „ÜUHèÈGUæï¢ ¨ï Éæ¢Ðè ãé§ü ãñ J
(¨GãèG ãG Ïæé¶æG Úè, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:234, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:6487, }æyGÏæê¥æG ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)

- 14 -
 }æ-ÎÝè ÜG U æçÈG U Hï }æï ¢ ç…G ² æÎæ ¨G ± æÏæ ÜUÏæ ç}æHï x ææ ?
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! }ææHæï ÎæñH„ ¥æñÚ ¥æ¨æ§àæ ± ÚæãG„ ÜUè
„GHÏæ }æï¢ …æï xæéÝæã ± }ææ’ç¨GIJ„ ÜUÚÝï ¨ï Ïææ…G Ýãè¢ ¥æ„ï ©‹ãï¢ §¨ ãGÎè¨Gï
ÐæÜU ¨ï §GÏæí„ ãGæç¨GH ÜUÚÝè ™æçã²ï çÜU …ã‹Ý}æ wG±æçãàææ„ ¨ï Éæ¢Ðè ãé§ü ãñ J
¥æñÚ „GÚãG „GÚãG ÜUè „ÜUæHèÈGU ¥æÝï ÜUï Ïææ ±é…êÎ …æï ¨G Ï æí æ ï §çS„ÜGUæ}æ„ ÜUæ
}æé…GæãÚæ ÜUÚ„ï ãñ¢ ©Ý ÜUï çH²ï çÏæàææÚ„ ãñ çÜU …‹Ý„ „ÜUHèÈGUæï¢ }æïï¢ Éæ¢Ðè ãé§ü
ãñ, çHãæ…Gæ ÎèÝ ÜUï }æé¥Gæ}æHï }æï¢ }æ-¨GHÝ Ý}ææ…G ± Úæï…Gæ ±xæñGÚæ ÜUï çH²ï
ç…„Ýè „ÜUæHèÈGU ç…G²æÎæ ©ÆæÝè ÐÇGè ©„Ýæ ãè ¨G±æÏæ ç…G²æÎæ ç}æHïxææ J Úæãï
¶GéÎæ }æï¢ ¨é‹Ý„æï¢ ÜUè „ÚçÏæIJ„ ÜUï çH²ï }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHæï¢ }æï¢ ¨ÈGUÚ ÜUè
„ÜUæHèÈGU ©ÆæÝï ±æHæï¢ ÜUæ |æè »ï¨æ ãè }æé¥Gæ}æHæ ãñ }æ-¨GHÝ ÜUæÚæïÏææÚè Àé^è
ÜUï ¨ÏæÏæ, }æçS…Î }æï¢ A.C. ²æ ÎèxæÚ ¨ãêçH²æ„ ÜUï Ïææ§G¨G ²æ çÜU¨è Îê¨Úï
§SHæ}æè |ææ§ü Ýï ¥wGÚæ…æ„ Îï çÎ²ï §¨ ±…ã ¨ï }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï }æï¢ ¨ÈGUÚ
çÜU²æ „æï „ÜUHèÈGU ÜU}æ ãæïÝï ÜUè ¨GêÚ„ }æï¢ ¨G±æÏæ }æï¢ |æè ÜU}æè ¥æ»xæè ¥æñÚ
¥xæÚ ÜUæÚæïÏææÚ …GæïÚæï¢ ÐÚ ãæïÝï ÜUï Ïææ ±é…êÎ ÎéÜUæÝ Ïæ‹Î ÜUÚ ÜUï ¥ÐÝï …Gæ„è
¶G™ü ÐÚ ¨wG„ xæ<}æ²æï¢ }æï¢ »ï¨ï Îïãæ„ }æï¢ }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï ÜUï ¨æƒ ¨ÈGUÚ ÜUÚ
ÜUï xæ²æ …ãæ¢ Ð¢¶æï¢ ÜUæ |æè ÎéÚéS„ §ç‹„…Gæ}æ Ý ãæï, ±é…Gê ÜUï ÐæÝè ÜUè |æè
çÜGUËH„ ãæï „æï »ï¨ï }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï ÜUï ¶éGàæݨGèÏæ }æé¨æçÈGUÚ ÜUæï ¨GÏæí ÜUÚÝï
ÐÚ ¨G±æÏæ ÜUæ ¥}ÏææÚ Hxæ …æ»xææ J
Œ²æÚï |ææ§ü ! }ææ’}æê H è ¨è }æé ç àÜUH ÐÚ ÍæÏæÚæ„æ ãñ

Îï ¶ ãG é ¨ ñ Ý Ýï ÎèÝ ÜUè ¶G æ ç„G Ú ¨æÚæ ÍæÚ ÜG é U ÚÏææÝ çÜU²æ

xæé Ý æãæï ¢ ÜUï ¨ÏæÏæ |æè }æé ¨ G è Ïæ„ ¥æ„è ãñ
}æé ¨ G è Ïæ„ ¥æÝï ÐÚ çÎH ÜUæï ¥ËHæã ¨ï ÇÚæÝï, ¨GÏæí ÐÚ §çS„ÜGUæ}æ„ ÐæÝï
¥æñÚ xæGH„ ÜGUÎ}æ ©ÆæÝï ¨ï ¶éGÎ ÜUæï Ïæ™æÝï ÜUï çH²ï „æñÏææ ± §çS„xGÈGUæÚ ÜUÚ„ï ãé»
²ïã …ïGãÝ ÏæÝ槲ï çÜU ã}æ ÐÚ …æï }æé¨GèÏæ„ Ýæç…GH ãé§ü ãñ ©¨ ÜUæ ¨ÏæÏæ ã}ææÚï
¥ÐÝï ãè ÜUÚ„ê„ ãñ¢ …ñ¨æ çÜU ÐæÚã 25 ¨êÚ„éààæêÚæ ÜUè 30 ±è¢ ¥æ²„ï ÜUÚè}ææ }æï¢
§àææüÎï ÚÏÏææÝè ãñ,
„…ü } æ» ÜU‹…é G H §ü } ææÝ: ¥æñÚ „é}ãï¢ …æï }æé¨GèÏæ„ Ðã颙è
±æïã §¨ ÜUï ¨ÏæÏæ ãñ …æï „é}ãæÚï ãæƒæï¢ Ýï ÜU}ææ²æ ¥æñÚ Ïæãé„
ÜéUÀ „æï }æé¥GæÈGU ÈGUÚ}ææ Îï„æ ãñ J
(ÐæÚã:25, ¨êÚ„éààæêÚæ, ¥æ²„:30)

- 15 -
 „ÜUHèÈGU }æï¢ xæéÝæãæï¢ ÜUæ ÜUzGÈGUæÚ |æè ãñ
§¨ ¥æ²„ï }æéÜGUg¨æ ÜUï „ãG„ ãG…GÚ„ï ¨GÎìÚéH ¥ÈGUæç…GH }ææñHæÝæ ¨çIJÎ
}æéãG}}æΠݧüG}æégèÝ }æéÚæÎ¥æÏææÎè ¶G … G æ §Ýé H §G Ú ÈG U æÝ àæÚèÈG U }æï¢
ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, “²ïã ç¶G„GæÏæ ©Ý }æé ¥ ì ç }æÝèÝ }æé Ü UçËHÈG U èÝ ¨ï ãñ ç…Ý ¨ï xæéÝæã
¨Ú…GÎ ãæï„ï ãñ¢, …æï „ÜUHèÈGUï¢ ¥æñÚ }æé¨GèÏæ„ï¢ }æé ¥ ì ç }æÝèÝ ÜUæï Ðã颙„è ãñ¢ ¥v¨GÚ
©Ý „ÜUHèÈGUæï¢ ÜUæï ¥ËHæã „¥GæHæ ©Ý ÜUï xæéÝæãæï¢ ÜUæ ÜUzGÈGUæÚ ÜUÚ Îï„æ ãñ J
¥æñÚ ÜU|æè }ææï’ç}æÝ ÜUè „ÜUHèÈGU ©¨ ÜUï ÚzG»G Î-Ú…æ„ (²æ’Ýè ÏæéH‹Îè» Î-
Ú…æ„) ÜUï çH²ï ãæï„è ãñ J”
¨GÏæí ÜUÚ ç…S}æ …æï Ïæè}ææÚ ãñ „à±èàæ Ý ÜUÚ
²ï ã }æ-Ú…G „ï Ú ï xæé Ý æãæï ¢ ÜUæï ç}æÅæ …æ„æ ãñ
}æñ¢ Ýï „æï çÜU¨è ÜUæï ÝévG¨GæÝ Ýãè¢ Ðã颙æ²æ !
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! …Ïæ |æè }æé¨GèÏæ„ ¥æ» ã}æï¢ ÍæÏæÚæ ÜUÚ ÚÏÏæéH
¥GæH}æèÝ ÜUè ÏææÚxææãï ÏæïÜU¨ ÐÝæã }æï¢ Úé…ê¥G ÜUÚ ÜUï ¶GêÏæ „æñÏææ ± §çS„xGÈGUæÚ
ÜUÚÝæ ™æçã²ï J …GÏææÝ „æï …GÏææÝ çÎH }æï¢ |æè »ï¨è Ïææ„ Ýãè¢ HæÝè
™æçã²ï çÜU }æñ¢ Ýï „æï çÜU¨è ÜUæï ÜUæï§ü ÝévG¨GæÝ Ýãè¢ Ðã颙æ²æ, }æñ¢ „æï ¨GÏæ ÜUï ¨æƒ
¥ÓÀæ§ü ÜUÚ„æ ãê¢ ¥æç¶Ú “v²æ ¶G„Gæ }æéÛæ ¨ï »ï¨è ãé§ü ãñ ç…¨ ÜUè }æéÛæ ÜUæï ¨…Gæ
ç}æH Úãè ãñ !” »ï¨è ÝæÎæÝè |æÚè Ïææ„ï¢ ¨æï™Ýï ÜUï Ïæ…æ» ¥Gæç……Gè |æÚæ }æ-ÎÝè
…ïGãÝ ÏæÝ槲ï, ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï ¨ÚæÐæ ¶G„Gæ „¨GñéÚ ÜUÚ„ï ãé» ãÚ ãGæH }æï¢ ¶éGÎæ»
…éGH…HæH ÜUæ àæéRU ¥Îæ ÜUèç…²ï çÜU }æñ¢ „æï ¨wG„„ÚèÝ }æé…çÚ}æ ãæïÝï ÜUï
¨ÏæÏæ àæÎèÎ ¥G…GæÏæ ÜUæ ãGÜGUÎæÚ ãê¢, }æéÛæ ÐÚ ¥æ§ü ãé§ü }æé¨GèÏæ„ ¥xæÚ }æïÚï xæéÝæãæï¢
ÜUè ¨…Gæ ãñ „æï }æñ¢ Ïæãé„ ãè ¨S„æ ÀêÅ Úãæ ãê¢, ±ÚÝæ Î鋲æ ÜUï Ïæ…æ» ¥æç¶GÚ„ }æï¢
…ã‹Ý}æ ÜUè ¨…Gæ ç}æHè „æï }æñ¢ ÜUãè¢ ÜUæ Ý Úãê¢xææ J
}æï Ú ï ¥æ’}ææH ÜUæ ÏæÎHæ „æï …ã‹Ý}æ ãè ƒæ
}æñ¢ „æï …æ„æ }æéÛæï ¨ÚÜUæÚ Ýï …æÝï Ý çβæ
(¨æ}ææÝï ÏæçwGàæàæ)
¥æxæ ÜUï ÏæÎHï ¶GæÜU
»ÜU ÏææÚ »ÜU Ïæé…Géxæü ÜUï ¨Ú ÐÚ çÜU¨è Ýï „Gà„ |æÚ ÜUÚ ¶GæÜU ÇæH
Îè J ¥æÐ Ýï ¥ÐÝï ÜUÐÇGæï¢ ¨ï ©¨ ¶GæÜU ÜUæï ÛææÇG çÎ²æ ¥æñÚ ¥ËHæã
„¥GæHæ ÜUæ àæéRU ¥Îæ çÜU²æ J Hæïxææï¢ Ýï ¥G…Gü ÜUè, ¥æÐ àæéRU çÜU¨è
Ïææ„ ÜUæ ¥Îæ ÜUÚ Úãï ãñ¢ ? ÈGUÚ}ææ²æ, …æï ¥æxæ }æï¢ ÇæHï …æÝï ÜUæ }æéS„ãGÜGU ãæï
(²æ’Ýè ç…¨ ÜUï ¨Ú ÐÚ ¥æxæ ÇæHÝæ ™æçã²ï) ¥xæÚ ©¨ ÜUï ¨Ú ÐÚ ÈGUÜGU„ ¶GæÜU

- 16 -
ÇæH ÎïÝï ÐÚ §çv„ÈGUæ çÜU²æ …æ» „æï v²æ ²ïã àæéRU ÜUæ }æÜGUæ}æ Ýãè¢ ?
(}ææ¶Gê…G ¥…G: ÜUèç}æ²æ» ¨¥Gæ΄, ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ:805, ÜéU„éÏæ¶GæÝæ §üÚæÝ)

…Ïæ |æè }æé¨GèÏæ„ ¥æ» Ý…GÚ ¥æç¶GÚ„ Ðï ãæï

¨ÚÜUæÚ ! }æ-ÎÝè …G ï ã Ý Îæï }æ-ÎÝè ¶G ² æH Îæï
¨GÏæí ÜUÚÝï ÜUæ „GÚèÜGUæ
xæG } æ xæGH„ ÜUÚÝï ÜUæ »ÜU „GÚèÜGUæ ²ïã |æè ãñ çÜU ¥ç}Ïæ²æ» çÜUÚæ}æ ¥æñÚ
¶Gé¨Gê¨GÝ ¨çIJÎéH ¥ç}Ïæ²æ }æÎèÝï ±æHï }æéSG„GÈGUæ ÐÚ ¥æÝï ±æHï }æ¨Gæ§Ïæ ±
¥æHæ}æ ²æÎ çÜU²ï …滢 J ™éÝæ‹™ï }æñÎæÝï „Gæ§ÈGU }æï¢ …GwG}æè ãæïÝï ±æHï }æÁGHê}æ ¥æÜGUæ ¥æñÚ }æèÆï
}æèÆï }ææ’¨Gê}æ }æéSG„GÈGUæ ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï ÉæÚ¨ çÝàææÝ ãñ, “ç…¨ï ÜUæï§ü }æé¨GèÏæ„
Ðãé¢™ï ©¨ï ™æçã²ï çÜU ¥ÐÝè }æé¨GèÏæ„ ÜUï }æéÜGUæÏæHï }æï¢ }æïÚè }æé¨GèÏæ„ ²æÎ ÜUÚï çÜU ÏæïàæÜU
±æïã (}æïÚè }æé¨GèÏæ„) ¥æ’…G}æéH }æ¨Gæ§Ïæ (²æ’Ýè ¨Ïæ }æé¨GèÏæ„æï¢ ¨ï ÏæÉG ÜUÚ) ãñ J”
(…æ}æï©GH ¥ãGæÎè¨G çHS¨é²ê„Gè, ç…ËÎ:7, ¨G-ÈGUãGæ:125, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:21346, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)

Îé ¶ ÎÎü ÜUï }ææÚæï ¢ ÜUæï xæG } æ ²æÎ Ýãè¢ Úã„ï

ç…¨ ±vG „ „¨G à ±é Ú }æï ¢ ¨ÚÜUæÚ Ý…G Ú ¥æ»
ãÚçxæ…G »ï¨ï ¥ËÈGUæ…G …GÏææÝ ÐÚ Ýãè¢ HæÝï ™æçã²ï¢ çÜU ã}æ §„Ýè ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„ ÜUï
ÜGUæçÏæH Ýãè¢ ƒï, ¥ËHæã Ýï ã}ææÚè „GæÜGU„ ¨ï |æè ç…G²æÎæ ã}æ ÐÚ ÏææïÛæ ÇæH çβæ
ãñ J »ï¨æ ÜUïãÝæ ÜéUÈGí ãñ §¨ çH²ï çÜU ¥ËHæã çÜU¨è ÐÚ ©¨ ÜUè „GæÜGU„ ¨ï ç…G²æÎæ ÏææïÛæ
ÇæH„æ ãè Ýãè¢ …ñ¨æ ÜUè ¨êÚ„éH ÏæÜGUÚã ÜUè ¥æç¶GÚè ¥æ²„ }æï¢ §àææüÎï ÚÏÏææÝè ãñ :-
„…ü}æ» ÜU‹…éGH §ü}ææÝ: ¥ËHæã çÜU¨è ÜUæï ©¨ ÜUè
±éS¥G„ ¨ï ç…G²æÎæ „ÜUHèÈGU Ýãè¢ Îï„æ J
(ÐæÚã:3, ¥H Ïæ-ÜGUÚã, ¥æ²„:286)

¥æxæ Hxæ …æ» ¶é G ç àæ²æï ¢ ÜUï ¨æ}ææÝ ÜUæï

Ïæ¨ „ï Ú ï xæG } æ }æï ¢ Úæï „ æ Úãê ¢ …G æ Ú …G æ Ú
„ÜUHèÈGU ç…G²æÎæ „æï ¨G±æÏæ |æè ç…G²æÎæ
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! }æé¨GèÏæ„ çÈUÚ }æé¨GèÏæ„ ãñ ™æãï çÜU„Ýè ãè ÀæïÅè ãæï
±æïã ÏæÇGè ãè }æãG¨ê¨ ãæï„è ãñ J }æ-¨GHÝ ÝÁGHæ Ïæãé„ ÀæïÅè Ïæè}ææÚè ãñ }æxæÚ ç…¨ ÜUæï ãæï
…æ» ±æïã ²ïãè ¨}æÛæ„æ ãñ çÜU }æéÛæ ÐÚ }æé¨GèÏæ„ ÜUæ ÐãæÇG ÅêÅ ÐÇGæ ãñ J ¥æñÚ ç…¨ ÜUæï ÜUÚ
ãæï …æ» ±æïã „æï Ïæï™æÚæ çÏæËÜéUH ãè çÎH ÀæïÇG Îï„æ ãñ ãGæHæ¢çÜU ãÚ »ÜU ÜUæï çã}}æ„ Ú¶Ýè
™æçã²ï J ÝÁGHï ±æHæ ãæï ²æ ÜUï‹¨Ú ±æHæ ¨Ïæ ÜUæï »ÜU çÎÝ }æÚÝæ, ¥¢{ïÚè ÜGUÏæí }æï¢ ©„ÚÝæ
¥æñÚ çãG¨æÏæï ¥æ’}ææH ÜUï }æÚæçãGH ¨ï xæé…GÚÝæ ãñ J Î鋲æ }æï¢ „ÜUHèÈGU ç…„Ýè àæÎèÎ ©„Ýæ
¨G±æÏæ |æè }æ…GèÎ ãæïxææ J ¥ËHæã ÜUï }æãGÏæêÏæ, ÎæÝæ» xæéG²êÏæ, }æéÝÁG…GãéÝ ¥GçÝH

- 17 -
©G ² ê Ï æ Ýï §àææüÎ ÈGUÚ}ææ²æ, “ÏæÇGæ ¨G±æÏæ ÏæÇGè ÏæHæ¥æï¢ (²æ’Ýè ÏæÇGè
}æé¨GèÏæ„æï¢) ÜUï ¨æƒ ãñ J ¥ËHæã „¥GæHæ …Ïæ çÜU¨è ÜGUæñ}æ ÜUæï ¥æÁG}ææ§àæ }æï¢ }æéÏ„Hæ ÈGUÚ}ææ
Îï„æ ãñ, çÈUÚ …æï ¥æÁG}ææ§àæ ÐÚ Úæ…Gè Úãæ ©¨ ÜUè çH²ï çÚ…Gæ ãñ ¥æñÚ …æï ÝæÚæ…G ãé±æ ©¨ ÜUï
çH²ï ÝæÚæ…Gè J”
(¨éÝÝï §ÏÝï }ææ…æ, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:374, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:4031, }æyGÏæê¥æG ÎæÚéH }ææ’ÚïÈUG æ, ÏæñÚ„ê )

ÈêU¢ÜU Îï …æï }æïÚè ¶Géçàæ²æï¢ ÜUï ™}æÝ ÜUæï ¥æÜGUæ

™æÜU çÎH ™æÜU ç…xæÚ ¨æï ç …G à æï ¨èÝæ Îï Îæï
¥ÐÝï ¨ï ÏæÇGï }æé¨GèÏæ„ …GÎæ ÜUæï Îï¶æï
¨G Ï æí ÜUæ …GïãÝ ÏæÝæÝï ÜUæ »ÜU „GÚèÜGUæ ²ïã |æè ãñ çÜU ¥ÐÝï ¨ï ÏæÉG ÜUÚ }æé¨GèÏæ„ …GÎæ
ÜUï ÏææÚï }æï¢ xæGæñÚ çÜU²æ …æ» §¨ „GÚãG ¥ÐÝè }æé¨GèÏæ„ ãËÜUè }æãG¨ê¨ ãæïxæè ¥æñÚ ¨G Ï æí ÜUÚÝæ
¥æ¨æÝ ãæïxææ J ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ àæ¥GÏæè ÈGUÚ}ææ²æ ÜUÚ„ï, “¥xæÚ ¥ÐÝï ªÐÚ
¥æ§ü ãé§ü ¥æÈGU„ ÜUæ Hæïxæ ©¨ ¨ï ÏæÇGè ¥æÈGU„ ÜUï ¨æƒ }æé±æ…GÝæ ÜUÚ„ï „æï …GÚêÚ Ïææ’…G
¥æÈGU„æï¢ ÜUæï ¥GæçÈGUIJ„ …æÝ„ï J”
(„}ÏæèãéH }æéxG„ÚèüÝ, ¥H ÏææÏæéSG¨GæçH¨G (¥GÎ}æï »’„ïÏææÚï àæÜUÚãé}æ), ¨G-ÈGUãGæ:212, „GÏ¥G, ÎæÚéH Ïæàææ§Ú, çÎç}æàÜGU)
ÝïçÜU²æï¢ ÜUè Úè¨ ÜUÚæï
§}ææ}æéSG¨GæçÏæÚèÝ, ¨çIJÎéààææçÜUÚèÝ, ¨éË„GæÝéH }æ鄱çvÜUHèÝ
ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï ¥G}ÏæÚèÝ ãñ, “Îæï2 ¶GSGH„ï¢ »ï¨è ãñ¢ çÜU ç…¨ }æï¢ ²ïã ãæï¢xæè ¥ËHæã „¥GæHæ ©¨ï
¥ÐÝï ÝÁGÎèÜU àææçÜUÚ ± ¨GæçÏæÚ çH¶ Îïxææ J ©Ý }æï¢ ¨ï »ÜU ²ïã ãñ çÜU ±æïã ÎèÝ ÜUï }æé¥Gæ}æHï
(²æ’Ýè §GË}ææï ¥G}æH) }æï¢ ¥ÐÝï ¨ï ÏæÚ„Ú ÜUè „GÚÈGU Ý…GÚ ÜUÚï Ш ©¨ ÜUè ÐñÚ±è ÜUÚï ¥æñÚ
Îê¨Úè ²ïã çÜU Î鋲æ ÜUï }æé¥Gæ}æHï }æï¢ ¥ÐÝï ¨ï ÜU}æ„Ú ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï Ш ¥ËHæã „¥GæHæ ÜUè
ãG}Î ÜUÚï J”
(¨éÝÝéœæçÚç}æ…Gè, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:229, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2525, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)

ÜUèç…²ï ÎêÚ Î鋲æ ÜUï Ú¢…æï ¥H}æ

¥æÐ ÐÚ }æïÚï ãGæHæ„ ãñ¢ ¥æàÜUæÚ
ÜUæññÝ çÜU¨ ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï ?
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! …æï ÝçÜU²æï¢ }æï¢ ÜU}æ…GæïÚ ãñ¢ ±æïã ÝïçÜU²æï¢ }æï¢
¥æxæï ÏæÉGï ãé¥æï¢ ÐÚ ÚàÜU ÜUÚ ÜUï ©Ý ÜUè „GÚãG ÝïçÜU²æ¢ ÏæÉGæÝï ÜUè …éS„é…ê ÜUÚï¢ ¥æñÚ
}æÚè…G ±xæñGÚæ ¥ÐÝï ¨ï ÏæÇGï }æÚè…G ÜUè „GÚÈGU Ý…GÚ Ú¶„ï ãé» àæéRU ¥Îæ ÜUÚï¢ çÜU }æéÛæï
ÈGéUHæ¢ ÜUï }æéÜGUæÏæHï }æï¢ „ÜUHèÈGU ÜU}æ ãñ J }æ-¨GHÝ …æïÇGæï¢ ÜUï ÎÎü ±æHæ ÐïÅ ÜUï ÎÎü
±æHï ÜUæï Îï¶ï çÜU ²ïã }æéÛæ ¨ï ç…G²æÎæ ¥Gç…GIJ„ }æï¢ ãñ, T.B. ±æHæ ÜUï‹¨Ú ±æHï ÜUè
„GÚÈGU Îï¶ï çÜU ±æïã Ïæï ™æÚæ ç…G²æÎæ „ÜUHèÈGU }æï¢ ãñ J ç…¨ ÜUæ »ÜU ãæƒ ÜUÅ xæ²æ

- 18 -
±æïã ©¨ ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï ç…¨ ÜUï ÎæïÝæï¢ ãæƒ ÜUÅ ™éÜUï ãñ¢, ç…¨ ÜUè »ÜU ¥æ¢¶ …G滥G
ãæï xæ§ü ãæï ±æïã ÝæÏæèÝæ ÜUè „GÚÈG Ý…GÚ ÜUÚï J ÜU}æ „ÝwG±æã ±æHæ Ïæï Úê…GxææÚ ÜUè
„GÚÈG , zGHïÅ }æï¢ ÚãÝï ±æHæ ÜUæïÆè ±æHï ÜUæï Îï¶Ýï ÜUï Ïæ…æ» Ïæï ÍæÚ ÜUæï Îï¶ï J àææ²Î
ÜUæï§ü ¨æï™ï çÜU ÝæÏæèÝæ ¥æñÚ ÜUï‹¨Ú ±æHæ çÜU¨ ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï¢ ? ±æïã |æè ¥ÐÝï ¨ï
ç…G²æÎæ „ÜUHèÈGU ±æHæï¢ ÜUè „GÚÈGU Îï¶ï¢ }æ-¨GHÝ ÝæÏæèÝæ ©¨ ÐÚ xæGæñÚ ÜUÚï …æï ÝæÏæèÝæ
ãæïÝï ÜUï ¨æƒ ãæƒ Ð梱 ¨ï |æè }ææ’…êGÚ ãæï, §¨è „GÚãG ÜUï‹¨Ú ±æHæ xæGæñÚ ÜUÚï çÜU ÈéGUHæ¢ ÜUæï
ÜUï‹¨Ú ÜUï ¨æƒ ¨æƒ çÎH ÜUæ }æ-Ú…G ²æ ÈGUæçH… |æè ãñ J ÏæãÚãGæH Î鋲æ }æï¢ ãÚ ¥æÈGU„ ¨ï
ÏæÇGè ¥æÈGU„ ç}æH …æ»xæè J ¶GéÎæ ÜUè ÜGU¨}æ ! ¨Ïæ ¨ï ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„ ÜéUÈGí ãñ ãÚ ±æïã
}æé¨Ë}ææÝ …æï çÜU„Ýæ ãè ÏæÇGæ }æÚè…G ± xæG}æ…GÎæ ãæï ±æïã ¥ËHæã ÜUæ àæéRU ¥Îæ ÜUÚï
çÜU ©¨ Ýï }æéÛæï §ü}ææÝ ÜUè Ýï’}æ„ ¨ï ݱæ…Gæ ¥æñÚ Üé ÈíG ÜUè }æé¨GèÏæ„ ¨ï }æãGÈGéU…G Ú¶æ ãñ J
¥SGH ÏæÚÏææÎ ÜéUÝ ¥}Úæ…G xæéÝæãæï¢ ÜUï ãñ¢
v²ê¢ „ê ²ïã Ïææ„ ÈGUÚæ}ææïàæ çÜU²æ …æ„æ ãñ
¨GÏæí ÜUÚÝï ÜUæ „GÚèÜGUæ
}æé¨GèÏæ„ ÐÚ ¨GÏæí ÜUæï ¥æ¨æÝ ÏæÝæÝï ÜUæ »ÜU ¥G}æH ²ïã |æè ãñ çÜU §¨ „GÚãG ¥ÐÝæ
…ïãG Ý ÏæÝæ²æ …æ» çÜU ²ïã }æé¨èG Ïæ„ ÜGUHèHéH }æég„, ¥GæçÚ…Gè ¥æñÚ ãËÜUè ãæï ÜUÚ …ËÎ ¶Gy}æ
ãæï …æÝï ±æHè ãñ }æxæÚ ¨GÏæí ÜUè ¨GÚê „ }æï¢ ç}æHÝï ±æHæ ¥…íæï ¨G±æÏæ ÜU|æè ¶Gy}æ Ý ãæïxææ J
çHãæ…Gæ ¨GÏæí ãè }æï¢ |æHæ§ü ãñ J »ÜU Ïæé…xéG æü ÈGUÚ}ææ„ï ãñ,¢ “}æé¨èG Ïæ„ …Ïæ Ýæç…GH
ãæï„è ãñ „æï ÏæÇGè ãæï„è ãñ çÈUÚ ¥æçãS„æ ¥æçãS„æ ÀæïÅè ãæï„è …æ„è ãñ J” §¨ ÜUæ
±æÜGUï§Gü Ïæãé„ ¨æï¢ ÜUæï „…çÚÏææ ãæïxææ }æ-¨GHÝ …Ïæ ÜUæï§ü Åï‹àæÝ ¥æ„æ ãñ „æï §‹¨æÝ Î}æ
Ïæ¶GéÎ Úã …æ„æ ¥æñÚ Ýè¢Î ©ÇG …æ„è ãñ çÈUÚ ¥æçãS„æ ¥æçãS„æ ¥GæÎè ãæï …æ„æ ãñ J §¨
ÜUæï §¨ ç}æ¨GæH ¨ï ¨}æÛæÝï ÜUæï ÜUæïçàæàæ ÜUèç…²ï }æ-¨GHÝ ÜUæï§ü }æ…Gï ¨ï T.V. Îï¶
Úãæ ãæï çÜU ²ÜUæ²ÜU ©¨ ÜUè ¥æ¢¶æï¢ ÜUï ™ÚæxæG xæéH ãæï …æ»¢ J ²ÜGUèÝÝ ±æïã Úæï Úæï ÜUÚ
¥æS}ææÝ ¨Ú ÐÚ ©Ææ Hïxææ J …Ïæ çÜU …æï ÐãHï ¨ï ÝæÏæèÝæ ãæï„æ ãñ ±æïã 㢨è }æ…GæÜGU
¨Ïæ ÜéUÀ ÜUÚ Úãæ ãæï„æ ãñ J v²ê¢ ? §¨ çH²ï çÜU §¨ ÜUï çH²ï ÝæÏæèÝæ ãæïÝæ ÐéÚæÝè Ïææ„
ãæï ™éÜUè ãñ ! §¨ ¨ï ç…G²æÎæ ±æ…ïGãG ç}æ¨GæH ç…¨ ¨ï ¨Ïæ ÜUæï ±æ稄Gæ ÐÇG„æ ãñ ±æïã
²ïã ãñ çÜU ÍæÚ }æï¢ }æçIJ„ ãæï …æ» „æï ÚæïÝæ {æïÝæ }æ™ …æ„æ ãñ ¥æñÚ çÈUÚ {èÚï {èÚï ¨Ïæ
xæG}æ xæGH„ ãæï …æ„ï ¥æñÚ ÚzG„æ ÚzG„æ ¶êGçàæ²æï¢, àææçβæï¢, {}ææ ™æñÜUçÇG²æï¢ ÜUæ ç¨ç˨Hæ
¥…G ¨Úï Ýæñ àæéÚê¥G ãæï …æ„æ ãñ J
¥xæÚ ²ê¢ ÜUÚ„æ „æï ²ê¢ ãæï„æ !
ãG…GÚ„ï ¥Ïæê ãéÚñÚæ Ïæ²æÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ çÜU ¨ÚÜUæÚï }æÎèÝ» }æéÝñÚæ, ¨ÚÎæÚï
}ævÜU» }æéÜUÚü}ææ Ýï §àææüÎ ÈGUÚ}ææ²æ, “„GæÜGU„±Ú }ææï’ç}æÝ ÜU}æ…GæïÚ }ææï’ç}æÝ

- 19 -
¨ï Ïæïã„Ú ¥æñÚ ¥ËHæã ÜUæï ç…G²æÎæ }æãGÏæêÏæ ãñ ¥æñÚ ÎæïÝæï¢2 }æï¢ |æHæ§ü ãñ …æï ÜUæ}æ „é}ãï¢
ÝzG¥G Îï ©¨ ÜUè çãG¨Gü ÜUÚæï, ¥ËHæã ÜUè }æÎÎ ™æãæï ¥æñÚ ƒÜU ÜUÚ Ý ÏæñÆæï ¥æñÚ ¥xæÚ „é}ãï¢
ÜUæï§ü ÝévG¨GæÝ Ðã颙 …æ» „æï ²ïã }æ„ ÜUãæï çÜU “¥xæÚ }æñ¢ §¨ „GÚãG ÜUÚ„æ „æï ²ïã ãæï …æ„æ”
ÏæçËÜU ²ê¢ ÜUãæï ¥ËHæã „¥GæHæ ÜUè „vGÎèÚ ãñ ¥æñÚ ©¨ Ýï …æï ™æãæ çÜU²æ
v²ê¢ çÜU (²æ’Ýè ¥xæÚ) ÜUæ HzG…G àæñ„GæÝ ÜUæ ÜUæ}æ àæéÚê¥G ÜUÚ Îï„æ ãñ J
(¨GãGèãG }æéçSH}æ, ¨G-ÈGUãGæ:1432, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2663, ÎæÚï §ÏÝï ãGÁG}æ, ÏæñÚê„)
»ï¨æ v²ê¢ ãé±æ ?
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ ¥GÏÎéËHæã çÏæÝ }æSªGÎ ÈGUÚ}ææ²æ ÜUÚ„ï, }æñ¢
¥ÐÝè …GÏææÝ ÐÚ ¥¢xææÚæ Ú¶Ýï ÜUæï §¨ ¨ï Ïæïã„Ú ¨}æÛæ„æ ãê¢ çÜU }æñ¢ çÜU¨è ™è…G ÜUï
ÏææÚï }æï¢ ²ïã ÜUãê¢ çÜU “»ï¨æ v²ê¢ ãé±æ ?”
»ï }æé Ü G U gÚ ÜUè Úê Æ è ã±æ¥æï ¢ ¨é Ý æï ! ãGæHï çÎH ÐÚ Ý ²ê¢ }æéSÜUÚæ¥æï ¨éÝæï
¥æ¢ç{²æï ! xæ<Îàææï „é}æ |æè ¥æ¥æï ¨éÝæï ! }æéSG„GÈGUæ }æïÚï ãGæ}æè ± xæG}æwG±æÚ ãñ¢
§ç‹„ãæ§ü Ýæ…éGÜU }æé¥Gæ}æHæ
„¢xæÎS„è, Ïæè}ææÚè, ÐÚïàææÝè ¥æñÚ ÈGUæñ„xæè ÜUï }æ±æÜGUï¥G ÐÚ ¨GÎ}æï ²æ §çà„¥GæH
ÜUï ¨ÏæÏæ Ïææ’…G Hæïxæ ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí ÏæÜU Îï„ï ãñ¢ J ²æÎ Ú網ï ! ¥ËHæã
ÐÚ »’„ïÚæ…G ÜUÚÝæ ©¨ ÜUæï …GæçH}æ ²æ …GÚêÚ„}æ‹Î ²æ }ææïãG„æ… ²æ ¥Gæç……G
¨}æÛæÝæ ²æ ÜUïãÝæ ²ïã ¨Ïæ ÜéUçÈGí Ä²æ„ ãñ¢ ¥æñÚ ²ïã |æè ²æÎ Úãï ! çÏæHæ §ÜUÚæãï àæÚ-
§Gü ãæïàææï ãG±æ¨ ÜUï ¥GæH}æ }æï¢ ¨GÚèãG ÜéUÈGí ÏæÜUÝï ±æHæ ¥æñÚ ãæ¢ }æï¢ ãæ¢ ç}æHæÝï ±æHæ
ÏæçËÜU „æ§üÎ }æï¢ ¨Ú çãHæÝï ±æHæ |æè ÜUæçÈGUÚ ãæï …æ„æ ãñ J àææÎèàæéÎæ ƒæ „æï ©¨ ÜUæ
çÝÜUæãG ÅêÅ …æ„æ, çÜU¨è ÜUæ }æéÚèÎ ƒæ „æï Ïæñ¥G„ ¶Gy}æ ãæï …æ„è ¥æñÚ ç…G‹Îxæè |æÚ ÜUï
ÝïÜU ¥æ’}ææH ÏæÚÏææÎ ãæï …æ„ï ãñ¢, ¥xæÚ ãG… ÜUÚ çH²æ ƒæ „æï ±æïã |æè xæ²æ, ¥Ïæ
Ïææ’Îï „ÁÎèÎï §ü}ææÝ ²æ’Ýè Ý» ç¨Úï ¨ï }æé¨Ë}ææÝ ãæïÝï ÜUï Ïææ’Î ¨GæçãGÏæï §çS„„Gæ¥G„
ãæïÝï ÐÚ Ý» ç¨Úï ¨ï ãG… ÈGU…Gü ãæïxææ J Hxæï ãæƒæï¢ ÐÚïàææçݲæï¢ ÜUï }æ±æÜGUï¥G ÐÚ ©G}æê}æÝ
ÏæÜUï …æÝï ±æHï Üé U çÈG í Ä ²æ„ ÜUè ç}æ¨G æ Hï ¢ Ðï à æ ÜUÚÝï ÜUè ÜUæï ç àæàæ ÜUÚ„æ ãê ¢ J
“²æ ¥ËHæã §ü}ææÝ Ïæ™æ Hï” ÜUï ¨æïHã ãéGÚêÈGU ÜUè çÝSÏæ„ ¨ï ÜUçH}ææ„ï
ÜéUÈGí ÜUè 16 ç}æ¨GæHï¢
(1) …æï ÜUãï, “ã}æïàææ ¨Ïæ ÜéUÀ ¥ËHæã ÐÚ ÀæïÇG ÜUÚ |æè Îï¶ çH²æ ÜéUÀ Ýãè¢ ãæï„æ”
²ïã ÜéUÈGí ãñ J (2) ç…¨ àæwG¨G Ýï }æé¨GèÏæ„ï¢ Ðã颙Ýï ÐÚ ÜUãæ, »ï ¥ËHæã „êÝï }ææH Hï
çH²æ, ÈéGUHæ¢ ™è…G Hï Hè, ¥Ïæ v²æ ÜUÚïxææ ? ²æ ¥Ïæ v²æ ™æã„æ ãñ ? ²æ ¥Ïæ v²æ
ÏææÜGUè Úã xæ²æ ? ²ïã ÜGUæñH ÜéUÈGí ãñ J (ÏæãæÚï àæÚè¥G„, çãGSG¨Gæ:9, ¨G-ÈGUãGæ:172, }æv„Ïæ» Ú-…Gç±Ä²æ ÏææÏæéH
}æÎèÝæ ÜUÚæ™è) (3) …æï ÜUãï, “¥xæÚ ¥ËHæã „¥GæHæ Ýï }æïÚè Ïæè}ææÚè ÜUï Ïææ ±é…êÎ }æéÛæï

- 20 -
¥G…GæÏæ çÎ²æ „æï ©¨ Ýï }æéÛæ ÐÚ …GéË}æ çÜU²æ J” ²ïã ÜUïãÝï ±æHæ ÜUæçÈGUÚ ãñ J (¥H
ÏæãGÚéÚæü§ÜGU, ç…ËÎ: 5, ¨G-ÈGUãGæ: 209, ÜUæï§Åæ) ( 4) …æï ÜUãï , “¥ËHæã Ýï }æ…Ïæê Ú æï ¢ ÜUæï ¥æñ Ú
ÐÚïàææÝ çÜU²æ ãñ J” ²ïã ÜéUÈGí ãñ J ( 5) …æï ÜUãï, “»ï ¥ËHæã ! }æéÛæï çÚÁGÜGU Îï
¥æñÚ }æéÛæ ÐÚ „¢xæÎS„è ÇæH ÜUÚ …éGË}æ Ý ÜUÚ J” »ï¨æ àæwG¨G ÜUæçÈGUÚ ãñ J (ÈGU„æ±æ
¥GæH}æxæèÚè, ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ:260, ÜUæï§Åæ) ( 6) „¢ x æÎS„è ÜUè ±…ã ¨ï Üé U zG È G U æÚ ÜUï ²ãæ¢
ÝæñÜUÚè ÜUè ¶Gæç„GÚ ²æ çÏæHæ ©G…Gíï àæÚ-§Gü 稲æ¨è ÐÝæã HïÝï ÜUï çH²ï ±è…GæÈGUæ}æü
ÐÚ ²æ çÜU¨è „GÚãG ÜUè ÚÜGU}æ ±xæGñÚæ ÜUè Ï晄 ÜUï çH²ï ÎÚwG±æS„ ÐÚ ¥xæÚ ¶éGÎ ÜUæï
ÛæêÅ}æêÅ §üG¨æ§ü, ²ãêÎè, ÜGUæçβæÝè, ²æ çÜU¨è |æè ÜUæçÈGUÚ ± }æéÚ„g xæéÚæïã ÜUæ ÈGUÎü
çH¶æ ²æ çH¶±æ²æ „æï ÜUæçÈGUÚ ãæï xæ²æ J ( 7) çÜU¨è ¨ï }ææHè }æÎÎ ÜUè ÎÚwG±æS„
ÜUÚ„ï ãé» ÜUïãÝæ ²æ çH¶Ýæ çÜU ¥xæÚ ¥æÐ Ýï ÜUæ}æ Ý çÜU²æ „æï }æñ¢ ÜGUæçβæÝè ²æ
§Gü¨æ§ü ÏæÝ …檢xææ J »ï¨æ ÜUïãÝï ±æHæ ÈGUæñÚÝ ÜUæçÈGUÚ ãæï xæ²æ J ²ãæ¢ „ÜU çÜU
çÏæËÈGU…Gü ¥xæÚ ÜUæï§ü ÜUãï çÜU }æñ¢ 100 ¨æH ÜUï Ïææ’Î ÜUæçÈGUÚ ãæï …æª¢xææ ±æïã
¥|æè ¨ï ÜUæçÈGUÚ ãæï xæ²æ J (8) …æï ÜUãï, …Ïæ ¥ËHæã „¥GæHæ Ýï }æéÛæï Î鋲æ }æï¢
ÜéUÀ Ýãè¢ çÎ²æ „æï ¥æç¶GÚ ÐñÎæ ãè v²ê¢ çÜU²æ ! ²ïã ÜGUæñH ÜéUÈGí ãñ J (¥GæH}æxæèÚè,
ç…ËÎ: 2, ¨G-ÈGUãGæ:262, ÜUæï§üÅæ) ( 9) çÜU¨è ç}æSÜUèÝ Ýï ¥ÐÝè }ææï ã G „ æ…è ÜUæï Îï ¶ ÜUÚ
²ïã ÜUãæ, “²æ ¥ËHæã ÈGéUHæ¢ |æè „ïÚæ Ïæ‹Îæ ãñ, §¨ï „ê Ýï çÜU„Ýè Ýï’}æ„ï¢ Îï
Ú¶è ãñ¢ ¥æñÚ »ÜU }æñ¢ |æè „ïÚæ Ïæ‹Îæ ãê¢ }æéÛæï çÜU¨ ÜGUÎÚ Ú¢…æï „ÜUHèÈGU Îï„æ ãñ !
¥æç¶GÚ ²ïã v²æ §‹¨GæÈGU ãñ ?” »ï¨æ ÜUïãÝæ ÜéUÈGí ãñ J (ÏæãæÚï àæÚè¥G„, çãGSG¨Gæ:9, ¨G-
ÈG U ãG æ : 170, }æv„Ïæ» Ú-…G ç ±Ä²æ ÜUÚæ™è) ( 10 ) “ÜUæçÈG U Úæï ¢ ¥æñ Ú }ææHÎæÚæï ¢ ÜUæï ÚæãG „ ï ¢ ¥æñ Ú

ÝæÎæÚæï¢ ÐÚ ¥æÈGU„ï¢ ! Ïæ¨ …è ¥ËHæã „¥GæHæ ÜUï ÍæÚ ÜUæ „æï ¨æÚæ çÝ…Gæ}æ ãè ©ËÅæ
ãñ J” »ï¨æ ÜUïãÝæ ÜéUÈGí ãñ J ( 11) çÜU¨è ÜUè }ææñ„ ãæï xæ§ü §¨ ÐÚ Îê¨Úï àæwG¨G Ýï
ÜUãæ, “¥ËHæã „¥GæHæ ÜUæï »ï¨æ Ýãè¢ ÜUÚÝæ ™æçã²ï ƒæ J” ²ïã |æè ÜéUçÈíGUIJæ
ÜUçH}ææ ãñ J ( 12) çÜU¨è ÜUæ ÏæïÅæ ÈGUæñ„ ãæï xæ²æ, ©¨ Ýï ÜUãæ, ¥ËHæã „¥GæHæ
ÜUæï §¨ ÜUè …GÚêÚ„ ÐÇGè ãæïxæè ²ïã ÜGUæñH ÜéUÈGí ãñ v²ê¢ çÜU ÜUïãÝï ±æHï Ýï ¥ËHæã
„¥GæHæ ÜUæï }ææï ã G „ æ… ÜGUÚæÚ çβæ J (ÈGU„æ±æ Ïæ…Gæç…G²æ, ç…ËÎ:6, ¨G-ÈGUãGæ:349) ( 13) çÜU¨è
ÜUè }ææñ„ ÐÚ ¥Gæ}æ „GæñÚ ÐÚ Hæïxæ ÏæÜU Îï„ï ãñ¢, ¥ËHæã ÜUæï Ý …æÝï §¨ ÜUè v²æ
…GÚêÚ„ ÐÇG xæ§ü …æï …ËÎè ÏæéHæ çH²æ ²æ ÜUïã„ï ãñ¢, ¥ËHæã ÜUæï |æè ÝïÜU Hæïxææï¢
ÜUè …GÚêÚ„ ÐÇG„è ãñ §¨ çH²ï …ËÎ ©Ææ Hï„æ ãñ J (²ïã ¨éÝ ÜUÚ Ïææ„ ¨}æÛæÝï ÜUï
Ïææ ±é…êÎ |æè ©G}æê}æÝ Hæïxæ ãæ¢ }æï¢ ãæ¢ ç}æHæ„ï ²æ „æ§üÎ }æï¢ ¨Ú çãHæ„ï ãñ¢ J ÜUïãÝï ±æHï
ÜUï ¨æƒ ¨æƒ §Ý ¨Ïæ ÐÚ |æè ãéGv}æï ÜéUÈGí ãñ J) ( 14) çÜU¨è ÜUè }ææñ„ ÐÚ ÜUãæ, ²æ
¥ËHæã ! §¨ ÜUï ÀæïÅï ÀæïÅï ÏæÓ™æï¢ ÐÚ |æè „éÛæï „¨ü Ý ¥æ²æ ! »ï¨æ ÜUïãÝï ±æHæ

- 21 -
ÜUæçÈGUÚ ãæï xæ²æ J (15) …±æÝ }ææñ„ ÐÚ ÜUãæ, ²æ ¥ËHæã ! §¨ ÜUè |æÚè …±æÝè
ÐÚ ãè ÚãGì}æ çÜU²æ ãæï„æ ! ¥xæÚ HïÝæ ãè ƒæ „æï ÈGéUHæ¢ Ïæébï ²æ ÏæéçÉG²æ ÜUæï Hï Hï„æ J ²ïã
ÜUïãÝæ ÜéUÈGí ãñ J (16) ²æ ¥ËHæã ! ¥æç¶GÚ §¨ ÜUè »ï¨è v²æ …GÚêÚ„ ÐÇG xæ§ü
çÜU ¥|æè ¨ï ±æШ ÏæéHæ çH²æ J »ï¨æ ÜUïãÝï ±æHæ ÜUæçÈGUÚ ãæï xæ²æ J
}æ…G è Î „zG¨GèHæ„ ÜUï çH²ï }æv„-Ïæ„é H }æÎèÝæ ¨ï ç¨GÈGüUU»ÜU Úêçвæ
ãçÎIJæ ÐÚ çÚ¨æHæ, “28 ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí }æ¥G „ÁÎèÎï §ü}ææÝ ± çÝÜUæãG ÜUæ „GÚèÜGUæ”
ãGæç¨GH ÈGUÚ}ææ ÜUÚ …GÚêÚ }æé„GæH¥Gæ ÈGUÚ}æ槲ï J àæÏæï ÏæÚ楄 ÜUè ¥æ}æÎ ¥æ}æÎ ãñ
çHãæ…Gæ 15 àææ’ÏææÝéH }æé¥GÁG…G}æ ÜUè çÝSÏæ„ ¨ï 1500 ²æ 115 ²æ ÜU}æ ¥…G ÜU}æ 15
¶GÚèÎ ÜUÚ „vG¨è}æ ÈGUÚ}ææ Îèç…²ï J ÜUGæçÏæHï »’„ï}ææÎ ¥wGÏææÚ ÈGUÚæïàæ ÜUæï Îï Îèç…²ï ±æïã
¥wGÏææÚ ÜUï ¨æƒ ÍæÚ ÍæÚ Ðã颙æ ÎïxææUJ ©¨ ÜUæï ¨}æÛææ Îèç…²ïxææ çÜU ¥wGÏææÚ ÈïU¢ ÜUÝï
ÜUï Ïæ…æ» ãæƒæï¢ }æï¢ Îï ²æ Ú¶ çβæ ÜUÚï çÜU ©G}æê}æÝ ãÚ ¥wGÏææÚ }æï¢ ¥ËHæã ¥æñÚ ©¨ ÜUï Œ²æÚï
Ú¨êH ÜUæ }æéÏææÚÜU Ýæ}æ ¥æñÚ }æ…GãÏæè }æ…Gæ}æèÝ àææç}æH ãæï„ï ãñ¢ J àææÎè
ÜUæÇü ±xæGÚñ æ }æï¢ |æè »ÜU »ÜU çÚ¨æHæ ÇæHæ …æ ¨ÜU„æ ãñ J ¥xæÚ çÜU¨è Ýï ÜéUçÈGUÄí ²æ„ ÏæÜUï ãæïx¢ æï
¥æñÚ ¥æÐ ÜUæ çβæ ãé±æ çÚ¨æHæ ÐÉG ÜUÚ ©¨ Ýï „æñÏææ ÜUÚ Hè „æï ¥æÐ ÜUæ |æè ÏæïÇGæ
ÐæÚ ãæï …æ»xææ J }æéÛæï çã‹Î ÜUï »ÜU §SHæ}æè |ææ§ü Ýï ÈGUæïÝ ÐÚ Ïæ„æ²æ, çÜU wG±æ…æ
xæGÚèÏæ ݱæ…G ÜUï ©G¨ü àæÚèÈGU }æï¢ ¥…}æïÚ àæÚèÈGU ÜUè „GÚÈGU …æ„ï ¥æñÚ ¥æ„ï
ÅîïÝ }æï¢ çã‹Îè }æï¢ „…ü}ææ çÜU²æ ãé±æ çÚ¨æHæ “ 28 ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí ” ¶êGÏæ „vG¨è}æ
çÜU²æ J §¨ ÜUæï ÐÉG ÜUÚ ¨ï¢ÜUÇGæï¢ ¥zGÚæÎ Ýï „æñÏææ ÜUÚÝï ÜUè ¨¥Gæ΄ ãGæç¨GH ÜUè J
ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí ÜUè „zG¨GèHè }ææ’Hê}ææ„ ãGæç¨GH ÜUÚÝï ÜUï çH²ï }æv„-Ïæ„é H
}æÎèÝæ ¨ï “§ü}ææÝ ÜUè çãGÈGUæ…G„” Ýæ}æè çÜU„æÏæ 20 Úêçвï ãçÎIJï ÐÚ ãGæç¨GH ÜUÚ
ÜUï ÐçÉG²ï §¨ }æï¢ 500 ¨ï …Gæ§Î ÜUçH}ææ„ï ÜéUÈGí ÜUè ç}æ¨GæHï¢ Ðïàæ ÜUè xæ§ü ãñ¢ J
xæé}ÏæÎï ¶GÁGÚæ ÜUè Æ‹Çè Æ‹Çè À梱 }æï¢ }æïÚæ
¶G æ ç„}ææ çÏæH ¶G ñ Ú ãæï ÏæãÚï ÝÏæè ÐÚ±Îü xææÚ
xæG}æ ¨ãÝï ÜUæ …ïGãÝ ÏæÝæ Hèç…²ï
}æé ¨ G è Ïæ„ ÐÚ ¨G Ï æí ÜUï çH²ï ¶GéÎ ÜUæï „ñ²æÚ ÜUÚÝï ÜUæ »ÜU „GÚèÜGUæ ²ïã |æè
ãñ çÜU ÏæÇGè ÏæÇGè }æé¨GèÏæ„æï¢ ÜUæ ÐãHï ãè ¨ï „¨GñéÚ ÜUÚ ÜUï ¨G Ï æí ÜUæ ¥GÁG}æ ÜUÚ
çH²æ …æ» J }æ-¨GHÝ ²ïã „¨GñéÚ ÜUÚ çH²æ …æ» çÜU ¥xæÚ ÍæÚ }æï¢ }æïÚï …è„ï …è çÜU¨è
ÜUè ÈGUæñ„xæè ãæï xæ§ü „æï }æñ¢ ¨G Ï æí ÜUÚê¢xææ, ¥xæÚ ÝæñÜUÚè ™Hè xæ§ü ²æ §‹ÅÚòê }æï¢ ÈGUïH
ãæï xæ²æ ²æ }æïÚï ¥‹ÎÚ ÜUæï§ü }æéS„çÜGUH ç…S}ææÝè »ïGÏæ ÐñÎæ ãæï xæ²æ }æ-¨GHÝ H¢xæÇGæ, ÜUæÝæ
²æ ¥‹{æ ãæï xæ²æ ²æ çÜU¨è Ýï ÛææÇG çβæ, çÎH ¥æ…GæÚè ÜUÚ Îè „æï ¨G Ï æí ÜUÚ ÜUï ¥…í
ãGæç¨GH ÜUÚê¢xææ J ¥xæÚ ±æÜGUï§Gü }æé¨GèÏæ„ ¥æ |æè …æ» „æï çÈUÚ ¥ÐÝï ¥GÁG}æï ¨G Ï æí ÐÚ ÜGUæ§}æ Úãæ

- 22 -
…æ» J ã}ææÚï Ïæé…GéxææüÝï ÎèÝ ÈGUÚ}ææ²æ ÜUÚ„ï, “ç…¨ ÜUæï ¨G Ï æí Ý ¥æ» ±æïã
„ÜUËHéÈGUÝ ¨G Ï æí §çwG„²æÚ ÜUÚï, §¨ çH²ï çÜU ãGÎè¨Gï ÐæÜU }æï¢ ãñ, “…æï „ÜUËHéÈGUÝ ¨G Ï æí
§çwG„²æÚ ÜUÚïxææ, ¥ËHæã „¥GæHæ ©¨ ÜUæï ¨G Ï æí ¥G„Gæ ÈGUÚ}ææ»xææ J” ™éÝæ‹™ï ¨G Ï æí ÜUï
ãGé¨GêH ÜUï çH²ï ©¨ ÜUï ÈGU…Gæ§H ¥æñÚ Ïæï ¨GÏæíè ÜUï Î鋲±è ± ©wGÚ±è ÝévG¨GæÝæ„ ÜUï ÏææÚï }æï¢ xæGæÚñ
çÜU²æ …æ», ¥ÐÝï ¥æÐ ÜUæï §GÏææÎæ„ }æï¢ }æàxæGH ê Ú¶æ …æ», §¨ „GÚãG ÜUÚÝï ¨ï |æè }æé¨GèÏæ„ ÜUè
„GÚÈGU ¨ï „±Á…æïã ãÅ …æ»xæè ¥æñÚ ¨GÏæí ÜUÚÝæU¥æ¨æÝ ãæïxææ J Ïææ’…G ãéÜG U}ææ ÜUæ
ÜGUæñH ãñ, “„èÝ ™è…Gæ¢ï }æï¢ xæGæÚñ Ý ÜUÚ (1) ¥ÐÝè }æéçzGH¨è ± „¢xæÎS„è (¥æñÚ }æé¨èG Ïæ„) ÐÚ,
§¨ çH²ï çÜU §¨ }æï¢ xæGæñÚ ÜUÚ„ï ÚãÝï ¨ï „ïÚï xæG}æ (¥æñÚ Åï‹àæÝ) }æï¢ §…GæÈGUæ ¥æñÚ çãG¨Gü }æï¢
ç…G²æ΄è ãæïxæè J (2) „ïÚï ªÐÚ …GéË}æ ÜUÚÝï ±æHï ÜUï …éGË}æ ÐÚ xæGæñÚ Ý ÜUÚ çÜU §¨ ¨ï „ïÚï çÎH
}æï¢ ÜUèÝæ ÏæÉGïxææ ¥æñÚ xæGéSG¨Gæ ÏææÜGUè Úãïxææ J (3) Î鋲æ }æï¢ ç…G²æÎæ ÎïÚ ç…G‹Îæ ÚãÝï ÜUï ÏææÚï }æï¢
Ý ¨æï™ çÜU §¨ „GÚãG „ê }ææH …}¥G ÜUÚÝï }æï¢ ¥ÐÝè ©G}æí …G滥G ÜUÚ Îïxææ ¥æñÚ ¥G}æH ÜUï
}æé¥Gæ}æHï }æï¢ ÅæH}æ ÅæïH ¨ï ÜUæ}æ Hïxææ J” çHãæ…Gæ ã}æï¢ ™æçã²ï çÜU Î鋲±è „ÈGUvÜéUÚæ„ ÐÚ
…æÝ ¶ÐæÝï ÜUï Ïæ…æ» ¥æç¶GÚ„ ÜUï }æé¥Gæ}æHæ„ }æï¢ §¨ „GÚãG }æé‹ãç}æÜU ãæï …æ»¢ …ñ¨æ çÜU
ã}ææÚï ¥SHæÈGU ÜUæ }æ-ÎÝè ¥‹Îæ…G ƒæ J
v²æ ãGæH ãñ ?
ãG … G Ú „ï ¨çIJÎéÝæ }ææçHÜU çÏæÝ ÎèÝæÚ ¨ï çÜU¨è Ýï ÐêÀæ, v²æ ãGæH ãñ ?
ÈGUÚ}ææ²æ, ©¨ àæwG¨G ÜUæ v²æ ãGæH ãæïxææ …æï »Ü ÍæÚ (²æ’Ýè Î鋲æ) ¨ï Îê¨Úï ÍæÚ (²æ’Ýè
¥æç¶GÚ„) ÜUè „GÚÈGU …æÝï ÜUè çÈGURU }æï¢ Hxææ ãé±æ ãæï ¥æñÚ ²ïã Ý …æÝ„æ ãæï çÜU …‹Ý„ }æï¢
…æÝæ ãñ ²æ Îæï…G¶G çÆÜUæÝæ ãñ J”
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! Îï¶æ ¥æÐÝï ! ã}ææÚï ¥SGHæÈGU ÜUæï
ç¨GÈGüUU¥æç¶GÚ„ ÜUè {éÝ ãæï„è ƒè ©Ý ÜUæ ÎS„êÚ ƒæ çÜU ÜñU¨è ãè ÈGUæÜGUæ }æS„è ¥æñÚ
„¢xæÎS„è ãæï„è ±æïã …GÚæü ÏæÚæÏæÚ §¨ ÜUè ÐÚ±æã Ý ÜUÚ„ï v²ê¢çÜU §Ý ÝéÈGêU¨ï ÜGéUÎç¨Ä²æ
ÜUæ …ïGãÝ ÏæÝæ ãé±æ ãæï„æ ƒæ çÜU Î鋲æ ÜUè „ÜUæHèÈGU }æï¢ „æï …ê¢ „ê¢ ÜUÚ ÜUï xæé…GæÚæ
ãæï ãè …æ»xææ HïçÜUÝ ÜGUÏæíæï ¥æç¶GÚ„ }æï¢ ¥xæÚ „ÜUæHèÈGU ÜUæ ¨æ}æÝæ ãé±æ „æï ÏæéÚè
„GÚãG È¢U¨ …滢xæï J §¨ ¨ï ã}ææÚï ±æïã §SHæ}æè |ææ§ü |æè §GÏæí„ ãGæç¨GH ÜUÚï¢ …æï Î鋲æ
}æï¢ „¢xæÎS„è ÜUï çH²ï „æïï çÈGURU}æ‹Î ãæï„ï ãñ¢ }æxæÚ ¥æç¶GÚ„ ÜUè }æéàÜUçHæ„ ¨ï Ý…æ„
ÜUè „GÚÈGU ÜUæï§ü „±Á…æïã Ýãè¢ ãæï„è ! ãGæHæ¢çÜU Î鋲±è „¢xæÎS„è ç…¨ ¨ï ²ïã
ÐÚïàææÝ ãñ¢ ¥æç¶GÚ„ }æï¢ §¨ ÜUï çH²ï ÀéÅÜUæÚï ÜUæ ¨æ}ææÝ ãñ J
}æ¨Gæ§Ïæ ± ¥æHæ}æ ÐÚ ¨G Ï æí ÜUæ …GïãÝ ÏæÝæÝï ÜUï çH²ï ¶êGÏæ }æ-ÎÝè ÜG U æçÈG U Hæï ¢
}æï¢ ¨ÈGUÚ ÜUè ¨¥Gæ΄ ãGæç¨GH ÜUèç…²ï J „ÚxæGèÏæ ÜUï çH²ï }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHæï¢ ÜUè »ÜU
ÏæãæÚ }æéHæãG…Gæ ÈGUÚ}æ槲ï J ™éÝæ‹™ï

- 23 -
 …æïàæèHæ }æéÏæçËHxæG
¥GæçàæÜGUæÝï Ú¨êH ÜUæ »ÜU }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHæ …ãH}æ (Т…æÏæ)
ÜUï »ÜU xæ梱 }æï¢ 12 çÎÝ ÜUï çH²ï ¨é‹Ý„æï¢ ÜUè „ÚçÏæIJ„ ÜUè ¶Gæç„GÚ Ðã颙æ J ç…¨
}æçS…Î }æï¢ çÜGU²æ}æ ƒæ, ©¨ ÜUï ¨æ}æÝï ±æHï ÍæÚ }æï¢ ÚãÝï ±æHï »ÜU Ýæñ …±æÝ ÐÚ
»ÜU ¥GæçàæÜGUï Ú¨êH Ýï §ç‹ÈG U ÚæÎè ÜUæï ç àæàæ ÜUÚ„ï ãé» }æ-ÎÝè
ÜGUæçÈGUHï }æï¢ ¨ÈGUÚ ÜUè „ÚxæGèÏæ çÎHæ§ü ±æïã Ýæñ …±æÝ ç¨GÈGüUU 2 çÎÝ ¨æƒ ÚãÝï ÜUï
çH²ï „ñ²æÚ ãé» ¥æñÚ }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï ±æHæï¢ ÜUï ¨æƒ ¨é‹Ý„ï¢ ¨è¶Ýï 稶æÝï }æï¢
}æSGÚêÈGU ãæï xæ» J ç¨GÈGüUUÎæï 2 çÎÝ }æ-ÎÝè ÜGUæçÈGUHï }æï¢ xæé…GæÚÝï ÜUè Ïæ-Ú-ÜU„ ¨ï
¥ÐÝï ÍæÚ }æï¢ ¨Ïæ ÜUæï Ý}ææ…Gæï¢ ÜUè „ËÜGUèÝ ÜUè J ™ê¢çÜU ÍæÚ ÜUï Ïææ ¥¨GÚ ÈGUÎü ƒï,
„ÜGUÚèÏæÝ ¨|æè Ýï Ý}ææ…G ÐÉGÝæ àæéÚê¥G ÜUÚ Îè J ÏæÚæÏæÚ }æï¢ }ææ}æê¢ ÜUï ÍæÚ …æ
ÜUÚ |æè Ýï Ü Uè ÜUè Îæ’±„ Ðïàæ ÜUè J ÍæÚ ±æHæï¢ ÜUæï T.V. ÜUè „ÏææãÜUæçÚ²æ¢ Ïæ„æ
ÜUÚ ¥ËHæã ÜUï ¥G…GæÏæ ¨ï ÇÚæ²æ J Ïææã}æè çÚ…Gæ}æ‹Îè ¨ï ÍæÚ ¨ï T.V.
çÝÜUæH çβæ xæ²æ J Îê¨Úï çÎÝ ¨GéÏãG ÜUÐÇGæï¢ ÐÚ §S„Úè ÜUÚ„ï ãé» ¥™æÝÜU ©‹ãï¢ ÜUÚ‹Å Hxææ
¥æñÚ ÏæÜGUæñH ÍæÚ±æHæï¢ ÜUï …GÏææÝ ÐÚ …æÚè ãé±æ ¥æñÚ
ÈGUæñÚÝ Î}æ çÝÜUH xæ²æ J ¥ËHæã }æãê}Gü æ ÜUè }æçxGÈUG Ú„ ÈGUÚ}ææ» J }æãê}Gü æ ¶éàG æ ݨGèÏæ ƒæ çÜU
}æÚ„ï ±vG„ ÜUçH}ææ ݨGèÏæ ãæï xæ²æ J ÝçÏæIJï ÚãG}æ„, àæÈGUè»G ©}}æ„, }ææçHÜUï …‹Ý„, }æãGÏæêÏæï
ÚÏÏæéH §GÁ…
G „G ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï …‹Ý„ çÝàææÝ ãñ, ç…¨ ÜUæ ¥æç¶GÚè ÜUHæ}æ
(²æ’Ýè ÜUçH}æ» „GçIJÏææ) ãæï ±æïã Îæç¶GHï …‹Ý„ ãæïxææ J
(¥Ïæê Îæ±êÎ, ç…ËÎ:3, ¨G-ÈGUãGæ:255, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:3116)

ÜUæï § ü ¥æ²æ ÐæÜUï ™Hæ xæ²æ ÜUæï § ü ©G } æí |æÚ |æè Ý Ðæ ¨ÜUæ

}æïÚï }ææñHæ „éÛæ ¨ï çxæHæ Ýãè¢ ²ïã „æï ¥ÐÝæ ¥ÐÝæ ݨGèÏæ ãñ

}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! „¢xæÎS„è ± §zGHæ¨ ±xæñGÚæ ¨ï ÏæÎìçÎH

ãæï ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUè Úæã §çwG„²æÚ ÜUÚÝæ ¶GéÎæ ÜUè ÜGU¨}æ ! ¨wG„ xæGH„è
ãñ J ¥ËHæã „¥GæHæ ÜUè çÚ…Gæ …ê§ü ¥æñÚ ¥æç¶GÚ„ ÜUè Ïæïã„Úè ÜUï çH²ï ¶éGàæçÎHè
ÜUï ¨æƒ §Ý „ÜUæHèÈGU ± }æ¨Gæ§Ïæ ÐÚ ¨GÏæí ÜUÚÝæ ™æçã²ï ¥æñÚ ¥xæÚ ÜUÚÝè ãè
ãñ „æï ¶GÎé ÜéUàæè Ýãè¢ “ÝzG¨ÜéUàæè” ÜUÚÝè ™æçã²ï J ¥æã ! àæñ„GæÝ }æÎêüÎ Ýï ã}ææÚè
ÝzG¨æÝè wG±æçãàææ„ ÜUæï ©|ææÚ ÜUÚ ã}æï¢ ÜñU¨è ÜñU¨è ÏæéÚ槲æï¢ }æï¢ }æéÏ„Hæ ÜUÚ Ú¶æ
ãñ ! ÜUæàæ ! ã}æ “ÝzG¨ÜéUàæè” ²æ’Ýè ÝzG¨ ÜUæï }ææÚÝï }æï¢ »ï¨ï }æSGÚêÈGU ãæï …æ»¢

- 24 -
çÜU §¨ ãGÎè¨Gï ÐæÜU, “ ” ²æ’Ýè }æÚ …æ¥æï }æÚÝï ¨ï ÐãHï J” (ÜUàÈGéUH
ÜUæ
ç¶GÈGUæ ãGÈGUïü }æè}æ, ç…ËÎ:2, ¨G-ÈGUãGæ: 265, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2668, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)
ç}æSGÎæÜGU ÏæÝ …滢 ¥æñÚ ÎæñH„ ÜUè ÈGUÚæ±æçݲæï¢ ¥æñÚ xæGéÏæü„ ÜUè ÐÚïàææçݲæï¢ ¨ï
Ïæï çݲæ…G ãæï …æ»¢ J ²ÜGUèÝ }ææçݲï }ææHÎæÚ ÜUï }æéÜGUæÏæHï }æï¢ xæGÚèÏæ ± ÝæÎæÚ
ÈGUæ§Îï }æï¢ ãñ ™éÝæ‹™ï
¥æã ! Ïæï™æÚï }ææHÎæÚ !!
§}ææ}æéH ¥‹¨GæÚï ±H }æéãæç…ÚèÝ, ¨çIJÎéH ÈGéUÜGUÚæ» ±H }æ¨æÜUèÝ, …ÝæÏæï
ÚãG}æ„éçËHH ¥GæH}æèÝ ÜUæ ÈGUÚ}ææÝï çÎH ÝàæèÝ ãñ, “ÏæÚæï…Gï çÜGU²æ}æ„
ÈGéUÜGUÚæ }ææHÎæÚæï¢ ¨ï 500 ¨æH ÐãHï …‹Ý„ }æï¢ Îæç¶GH ãæï¢xæï J ¥H¶G”
(¨éÝÝéçœæÚç}æ…Gè, ç…ËÎ:4, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2365, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)

»ÜU çڱ沄 }æï¢ ãñ, ÈGUÚ}ææ²æ, ¥ËHæã „¥GæHæ ÏææH ÏæÓ™æï¢ ±æHï xæGÚèÏæ ¥æñÚ ¨é±æH
¨ï Ïæ™Ýï ±æHï }æé¨Ë}ææÝ ¨ï Ïæãé„ }æãGÏÏæ„ ÈGUÚ}ææ„æ ãñ J
(¨éÝÝï §ÏÝï }ææ…æ, ç…ËÎ: 4, ¨G-ÈGUãGæ:432, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:4121, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH }ææ’ÚïÈGUæ, ÏæñÚê„)

}æãG Ï Ïæ„ }æï ¢ ¥ÐÝè xæé } ææ ²æ §Hæãè

Ý Ð檢 }æñ¢ ¥ÐÝæ Ð„æ ²æ §Hæãè
¶GéÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ §GàÜGUï }æ…æ…Gè
¥æ» çÎÝ ¥wGÏææÚæ„ }æï¢ ²ïã ¶GÏæÚï¢ àæ滥G ãæï„è ãñ¢ çÜU ÈéGUHæ¢ ²æ ÈéGUHæÝæ Ýï
¥ÐÝè Ш‹Î ÜUè àææÎè }æï¢ ÍæÚ ±æHæï¢ ÜUè ÚéÜUæ±Å ÜUï ¨ÏæÏæ }ææ²ê¨ ãæï ÜUÚ ¶GéÎÜéUàæè
ÜUÚ Hè J Ýé } æê Ý „Ý “Úæï…GÝæ}ææ Ý±æ» ±v„” (ÜUÚæ™è 4 ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è) ÜUè
Îæï2 ¶GÏæÚï¢ }æéHæãG…Gæ ÈGUÚ}æ槲ï (1) Ш‹Î ÜUè àææÎè Ý ãæïÝï ÐÚ »ÜU Ýæñ …±æÝ Ýï …GãÚ Ðè
çH²æ (2) }æãGÏÏæ„ }æï¢ Ýæ ÜUæ}æè ÐÚ ÎæÎê (程{) ÜUï Ýæñ …±æÝ Ýï ¶éÎG ÜéUàæè ÜUÚ Hè J §¨
„GÚãG ÜUè ¥}±æ„ |æè ÏæÇGè ãG¨Ú„ÝæÜU ãæï„è ãñ¢ J ©G²æüÝè ± ÈGU¤GãGæàæè }æwGHê„G „æ’Hè}æ Ïæï ÐÎüxæè
çÈGUË}æ ÏæèÝè Ýæõç±Hæï¢ ¥æñÚ ¥wGÏææÚæ„ ÜUï §GçàÜGU²æ ± çÈGUçSÜGU²æ ¥æ<ÅÜUË…G ÜUæ }æé„GæH¥Gæ
±xæGñÚæ §GàÜGUï }æ…æ…Gè ÜUï ¥SÏææÏæ ãñ¢ J Hæ àæéªGÚè ÜUè ©G}æí }æï¢ »ÜU ¨æƒ ¶ïHÝï ±æHï ÏæÓ™ï ¥æñÚ
ÏæçÓ™²æ¢ |æè Ïæ™ÐÝ ÜUè ÎæïS„è ÜUè ±…ã ¨ï §¨ }æï¢ }æéÏ„Hæ ãæï ¨ÜU„ï ãñ¢ J ±æHïÎñÝ ¥xæÚ
àæéÚê¥G ãè ¨ï ¥ÐÝï ÏæÓ™æï¢ ÜUæï Îê¨Úæï¢ ÜUè ÏæçÓ™²æï¢ ¥æñÚ }æéç‹Ý²æï¢ ÜUæï Îê¨Úæï¢ ÜUï }æé‹Ýæï¢ ÜUï
¨æƒ ¶ïHÝï ¨ï Ïææ…G Ú¶Ýï }æï¢ ÜUæç}æ²æÏæ ãæï …æ»¢ ¥æñÚ Ïæ²æÝÜUÎæü ÎèxæÚ ¥SÏææÏæ ¨ï
Ïæ™æÝï ÜUè |æè ¨¥ìG² ÜUÚï¢ „æï §GàÜGUï }æ…æ…Gè ¨ï ÜUæÈGUè ãGÎ „ÜU ÀéÅÜUæÚæ ç}æH ¨ÜU„æ ãñ J
ÏæÓ™æï¢ ÜUæï Ïæ™ÐÝ ãè ¨ï ¥ËHæã ¥æñÚ ©¨ ÜUï Œ²æÚï ãGÏæèÏæ ÜUè }æãG Ï Ïæ„
ÜUæ Ψü ÎïÝæ ™æçã²ï J ¥xæÚ çÜU¨è ÜUï çÎH }æï¢ ãGÜGUèÜGUè }ææ’Ýæï¢ }æï¢ }æãG Ï Ïæ„ï Ú¨êH
…æ¢xæê…Gè ãæï xæ§ü „æï §GàÜGUï }æ…æ…Gè ¨ï }æãGÈêGU…G ãæï …æ»¢xæï J

- 25 -
 }æãG Ï Ïæ„ xæG ñ Ú ÜUè çÎH ¨ï çÝÜUæHæï ²æ Ú¨ê H ËHæã

}æé Û æï ¥ÐÝæ ãè Îè±æÝæ ÏæÝæ Hæï ²æ Ú¨ê H ËHæã

¶GéÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ Ïæï Úê…GxææÚè
Ïæï Úê…xG ææÚè ²æ ÜGU…GÎü æÚè ¨ï „¢xæ ¥æ ÜUÚ |æè Ïææ’…G Hæïxæ ¶GÎé ÜéUàæè ÜUè Úæã Hï„ï ãñ¢ J
¥æ¨æ§àææï¢, ©G}Îæ çxæG…Gæ¥æï¢, àææçβæï¢ ±xæGñÚæ ÜUï }ææñÜGU¥Gæï¢ ÐÚ ÈGéU…GêH ¶G<™²æï¢, ÍæÚ ÜUï ¥‹ÎÚ
ÜUè ¨…æ±Åæï¢, xææçÇG²æï¢ ±xæñGÚæ ÜUï çH²ï ç…G²æÎæ ¨ï ç…G²æÎæ ÚÜGU}æ ÜUè „GHÏæ ¥æñÚ Ïæãé„
ÏæÇGæ ¨Ú}ææ²æÎæÚ ÏæÝ …æÝï ÜUï ¨éÝãÚï wG±æÏæ |æè §¨ ÜUï ¥SÏææÏæ ãñ¢, ¥xæÚ ÚãÝï ¨ãÝï,
¶æÝï ÐèÝï ±xæGñÚæ }æï¢ ãGÜGUèÜGUè ¨æÎxæè ¥ÐÝæÝï ÜUæ }æ-ÎÝè …ïGãÝ ÏæÝ …æ» „æï ÜGUHèH
¥æ}æÎÝè ÐÚ xæé…GæÚæ ÜUÚÝæ ¥æ¨æÝ ãæï …æ» ¥æñÚ §¨ ¨ÏæÏæ ¨ï àææ²Î ÜUæï§ü |æè }æé¨Ë}ææÝ
¶GéÎÜéUàæè …ñ¨æ ãGÚæ}æ ¥æñÚ …ã‹Ý}æ }æï¢ Hï …æÝï ±æHæ ÜUæ}æ Ý ÜUÚï J ÎÚ ¥SGH §GË}æï ÎèÝ ¨ï
ÎêÚè ÜUè ±…ã ¨ï »ï¨æ ãæï Úãæ ãñ J ¥æÐÝï ÜU|æè Ýãè¢ ¨éÝæ ãæïxææ çÜU ÈGéUHæ¢ ¥GæçH}æ ²æ Ðïàæ
§}ææ}æ ¨GæçãGÏæ Ýï ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚ Hè ! ãGæHæ¢çÜU ãG…GÚæ„ï ©G-H}ææ» çÜUÚæ}æ ÜUè ¥v¨GçÚIJ„
ÜGUHèH ¥æ}æÎÝè ÐÚ xæé…æG Úæ ÜUÚ„è ãñ J
ÎæñH„ ÜUè ÈGUÚæ±æÝè ãñ }ææ¢xæÝæ ÝæÎæÝè
¥æÜG U æ ÜUè }æãG Ï Ïæ„ ãè ÎÚ ¥SG H ¶G … G è Ýæ ãñ
¨Ïæ ÜUè Úæï … G è ¥ËHæã ÜUï ç…G } }æ» ÜUÚ}æ ÐÚ ãñ
ÜUæàæ ! Úê…GxææÚ ÜUï }æé¥Gæ}æHï }æï¢ ã}ææÚæ ¥ËHæã ÐÚ ãGÜGUèÜGUè }ææ’Ýæï¢ }æï¢
„±vÜéUH ²æ’Ýè (|æÚæï¨æ) ÜGUæ§}æ ãæï …æ» J ±æïãè Ó²ê¢Åè ÜUæï ÜUÝ ¥æñÚ ãæƒè ÜUæï }æÝ
¥G„Gæ ÈGUÚ}ææÝï ±æHæ ãñ, ãÚ …æÝÎæÚ ÜUè Úæï…Gè ©¨è ÜUï ç…G}}æ» ÜUÚ}æ ÐÚ ãñ J ™éÝæ‹™ï
ÏææÚã±ï¢ ÐæÚï ÜUè §çÏ„Îæ }æï¢ §àææüÎï ÏææÚè ãñ,
„…ü}æ» ÜU‹…GéH §ü}ææÝ: ¥æñÚ …G}æèÝ ÐÚ ™HÝï ±æHæ ÜUæï§ü »ï¨æ
Ýãè¢ ç…¨ ÜUæ çÚÁGÜGU ¥ËHæã ( ) ÜUï ç…G}}æ» ÜUÚ}æ ÐÚ Ý ãæï J
(ÐæÚã:12, ãêÎ 6)
ÐçÚ‹Îæï¢ ÜUè Úæï…Gè ÜUè ç}æ¨GæH
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! xæGæñÚ „GHÏæ Ïææ„ ²ïã ãñ çÜU ¥ËHæã Ýï
ãÚ »ÜU ÜUè Úæï…Gè „æï ¥ÐÝï ç…G}}æ» ÜUÚ}æ ÐÚ Hè ãñ }æxæÚ ãÚ »ÜU ÜUè }æçxGÈGUÚ„ ÜUæ
ç…G}}ææ Ýãè¢ çH²æ J ±æïã }æé¨Ë}ææÝ çÜU¨ ÜGUÎÚ ÝæÎæÝ ãñ …æï çÚÁGÜGU ÜUè ÜU¨GÚ„ ÜUï
çH²ï „æï }ææÚæ }ææÚæ çÈUÚï }æxæÚ }æçxGÈGUÚ„ ÜUè „GHÏæ }æï¢ çÎH Ý …Hæ» J ãGÎè¨G àæÚèÈGU
}æï¢ ãñ “¥xæÚ „é}æ ¥ËHæã „¥GæHæ ÐÚ »ï¨æ „±vÜUH ÜUÚæï …ñ¨æ ÜUè ©¨ ÐÚ

- 26 -
„±vÜéUH ÜUÚÝï ÜUæ ãGÜGU ãñ „æï ±æïã „é}ãï¢ §¨ „GÚãG çÚÁGÜGU ¥G„Gæ ÈGUÚ}ææ»xææ ç…¨
„GÚãG ÐçÚ‹Îæï¢ ÜUæï çÚÁGÜGU ¥G„Gæ ÈGUÚ}ææ„æ ãñ çÜU ±æïã ¨GéÏãG ¶GæHè ÐïÅ …æ„ï ãñ¢ ¥æñÚ
àææ}æ ÜUæï ÐïÅ |æÚ ÜUÚ ÐHÅ„ï ãñ¢ J”
(¨éÝÝéçœæÚç}æ…Gè, ç…ËÎ:4, ¨G-ÈGUãGæ:154, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:2351, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)

}ææHæï Îæñ H „ Ý Îï ÜUæï § ü ¨G Ú ±„ Ý Îï ™æãï §G Á G … G „ Ý Îï ÜUæï § ü àææï ã Ú„ Ý Îï

ÏæçËÜU Îé ‹ ²æ ÜUè ÜUæï § ü }æé ¨ Úü „ Ý Îï „é Û æ ¨ï ¥G œ æG æ Ú „ï Ú æ „G H ÏæxææÚ ãñ
¶éGÎÜéUàæè ÜUæ »ÜU ¨ÏæÏæ ÍæÚïHê àæÜUÚ Úç‹…²æ¢
¶G é Î Üé U àæè ÜUæ »ÜU Ïæãé„ ÏæÇGæ ¨ÏæÏæ ÍæÚïHê Ýæ ™æçÜU²æ¢ |æè ãñ¢ J ™éÝæ‹™ï
“Úæï…GÝæ}ææ Ý±æ» ±vG„” (5 ¥xæS„ ç¨Ýï 2004 §S±è) ÜUè ¶GÏæÚ ãñ, “»ÜU Ýæñ
…±æÝ Ýï ÚæñãÇGè ƒæÝï ÜUè ãéGÎêÎ }æï¢ ÍæÚïHê }æ¨æ§H ¨ï „¢xæ ¥æ ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ Hè J”
¥æã ! àæñ„GæÝ }æÎêüÎ Ýï ¨ÚÜUæÚï }æÎèÝæ ÜUè ¨é‹Ý„æï¢ ¨ï ÎêÚ ÜUÚ ÜUï ã}ææÚï
ÍæÚæï¢ ÜUæ ¨éÜêUÝ ÏæÚÏææÎ ÜUÚ çβæ ãñ, ã}ææÚæ çÝ…Gæ}æï ç…G‹Îxæè çÏæxæÇG ÜUÚ Úã xæ²æ ãñ J
ÍæÚïHê ç…G‹Îxæè ÜUè §SHæ}æè ± ¥wGHæÜGUè ÜUÎÚï¢ Ðæ}ææH ãæï x槢ü J §GË}æï ÎèÝ ¨ï ÎêÚè ¥æñÚ
¨é‹Ý„ ÜUï }æé„GæçÏæÜGU ¥wGHæÜGUè „ÚçÏæIJ„ Ý ãæïÝï ÜUè ÝéãêG¨„ ÜUï Ïææ§G¨G ÍæÚ ÜUï „}ææ}æ
¥zGÚæÎ »ÜU Îê¨Úï ¨ï ÝzGÚ„ ÜUÚÝï Hxæï ãñ¢, çHãæ…Gæ ÍæÚïHê ÛæxæÇGæï¢ ¨ï „¢xæ ¥æ ÜUÚ ÜU|æè
Ïæè±è ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚ Îï„è ãñ „æï ÜU|æè àææñãÚ J ÜU|æè ÏæïÅè ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ Îï„è ãñ „æï
ÜU|æè ÏæïÅæ ²ê¢ ãè ÜU|æè }ææ¢ „æï ÜU|æè ÏææÐ J ÍæÚïHê }æ¨æ§H ÜUæ »ÜU ãGH ÍæÚæï¢ ÜUï ¥‹ÎÚ
}æv„-Ïæ„é H }æÎèÝæ ÜUè „GÚÈGU ¨ï …æÚè ÜUÎæü }æ-ÎÝè }æé…GæÜUÚã ²æ ¨é‹Ý„æï¢ |æÚï
Ïæ²æÝ ÜUæ »ÜU ÜUï¨ïÅ Úæï…GæÝæ ¨éÝÝæ ¥æñÚ ÈG ñ U …G æ Ýï ¨é ‹ Ý„ ÜUæ ÍæÚ }æï¢ Úæï…GæÝæ Ψü
…æÚè ÜUÚÝæ ¥æñÚ ¥ÐÝï ÍæÚ }æï¢ Îæ’±„ï §SHæ}æè ÜUæ }æ-ÎÝè }ææãGæñH ÜGUæ§}æ ÜUÚÝæ |æè
ãñ J ç…¨ ÍæÚ ÜUæ ãÚ ÈGUÎü Ý}ææ…Gè ¥æñÚ ¨é‹Ý„æï¢ ÜUæ ¥GæÎè ãæïxææ »ï¨ï ÎæÉGè, …GéËÈGUæï¢ ¥æñÚ
§G}ææ}ææ àæÚèÈGU ¨…æÝï ±æHï ¥GæçàæÜGUæÝï Ú¨êH ÜUï ÐÎæü ÝàæèÝ ÍæÚæÝæï¢ ¨ï
¥æÐ ÜUæï ÜU|æè |æè ¶GéÎÜéUàæè ÜUè }æ‹ãGê¨ ¶GÏæÚ ¨éÝÝï ÜUæï Ýãè¢ ç}æHïxæè J ²ïã
¥æÈGU„ Ïæï Ý}ææç…G²æï¢, ÈGñUàæÝ ÐÚS„æï¢, çÈGUË}æï¢ çÇÚæ}æï Îï¶Ýï ±æHæï¢, xææÝï Ïææ…ï ¨éÝÝï
±æHæï¢ ç¨GÈGüUUÎ鋲±è „æ’Hè}æ ÜUæï ¨Ïæ ÜéUÀ ¨}æÛæÝï ±æHæï¢ ¥æñÚ Ïæï ¥G}æHè ÜUè ç…G‹Îxæè
xæé…GæÚÝï ±æHæï¢ ÜUæ çãGSG¨Gæ ãñ J ¶GéÎæ ÜUè ÜGU¨}æ ! }æéÛæï ¶GéÎÜéUàæè ÜUÚÝï ±æHï ãÚ
}æé¨Ë}ææÝ ¨ï ã}æÎÎèü ãñ, Hæïxæ àææ²Î ©Ý ¨ï ÝzGÚ„ ÜUÚ„ï ãæï¢ }æxæÚ }æéÛæï ©Ý ÐÚ àæzGÜGU„
ãñ, …|æè „æï “¶é G Î Üé U àæè ÜUæ §G H æ…” ÜUï ©G‹±æÝ ÐÚ Ïæ²æÝ ÜUÚ Úãæ ãê¢, ²ÜGUèÝ
}ææçÝ²ï ¥xæÚ ãÚ }æé¨Ë}ææÝ Îæ’±„ï §SHæ}æè ±æHæ ÏæÝ …æ» „æï ¥ËHæã ¥æñÚ ©¨ ÜUï
Œ²æÚï ãGÏæèÏæ ÜUï ÈGUÁGHæï ÜUÚ}æ ¨ï }æé¨Ë}ææÝæï¢ ¨ï ¶GéÎÜéUàæè ÜUè
ÝéãêG¨„ ÜUæ …ÇG ¨ï ¶Gæç„}ææ ãæï …æ» J

- 27 -
 Îæ’±„ï §SHæ}æè ÜUè ÜG U IJê } æ ¨æÚï …ãæ¢ }æï ¢ }æ™ …æ» {ê } æ
§¨ Ðï çÈG U Îæ ãæï ÏæÓ™æ ÏæÓ™æ ²æ ¥ËHæã ! }æï Ú è Ûææï H è |æÚ Îï U
ÜéUzGÈGUæÚ ÜUè …ã‹Ý}æ }æï¢ ÀHæ¢xæ
²æÎ Úãï çÜU ¥Ïæ |æè }æé¨Ë}ææÝæï¢ ÜUï }æéÜGUæÏæHï }æï¢ ÜéUzGÈGUæÚ }æï¢ ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ
ÚéÁãGæÝ ÜU§ü xæéÝæ …Gæ§Î ãñ J ãGœææ çÜU §¨ ÈGUï’H }æï¢ }æÎÎ ÜUï çH²ï ±ãæ¢ Ïææ ÜGUæ§GÎæ
„ãG Ú èÜUï ¢ ÜG U æ§}æ ãñ ¢ J }æï Ú è ÝæçÜG U ¨G }ææ’Hê } ææ„ ÜUï }æé „ G æ çÏæÜG U ©Ý ÜUï ²ãæ¢ »ï ¨ è
}²êç…GÜUH xæG…GHï¢ |æè ãñ¢ …æï ¥ãG}æÜGU ÜUæçÈGUÚæï¢ ÜUæï ¶éGÎÜéUàæè ÐÚ ÏæÚ¥¢xæïwG„æ ÜUÚ
ÜUï …ã‹Ý}æ }æï¢ ÀHæ¢xæ Hxæ±æ Îï„è ãñ¢ ! ²ïã Hæïxæ Î鋲±è }æé¥Gæ}æHæ„ }æï¢ Hæ¶
„ÚvGÜGUè ÜUÚ Hï¢ }æxæÚ ²ÜGUèÝ }ææÝï¢ ¨Ïæ ÜUï ¨Ïæ ÜéUzGÈGUæÚ Ïæï ±éÜGêUÈGUæï¢ ÜUï ¨ÚÎæÚ ãñ¢,
¶éGÎæ ÜUè ÜGU¨}æ ! ¥GvGH}æ‹Î ±æïãè ãñ¢ ç…Ý ÜUè ¥GvGH Ýï Îæ}æÝï }æéSG„GÈGUæ
ƒæ}æ ÜUÚ ¶é G Î æ» ¥ãG Ü U}æé H ãG æ çÜU}æèÝ ÜUè ÏææÚxææãï ¥GæHè
}æï¢ ¨Úï çݲæ…G ÛæéÜUæ çβæ J
Îæ}æÝï }æé S G „ G È G U æ ¨ï …æï çHÐÅæ ²xææÝæ ãæï xæ²æ
ç…¨ ÜUï ãG é … G ê Ú ãæï xæ» ©¨ ÜUæ …G } ææÝæ ãæï xæ²æ
¶éGÎÜéUàæè ÜUæ ¥ã}}æ ¨ÏæÏæ }ææ²ê¨è
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ¶GéÎÜéUàæè ÜUæ ¨Ïæ ¨ï ¥ã}}æ ¨ÏæÏæ …ïGãÝè
ÎÏææ± ²æ’Ýè Åï‹àæÝ ¥æñÚ }ææ²ê¨è ²æ’Ýè DEPRESSION ãñ ç…¨ ÜUè ±…ã ¨ï
çÎ}ææxæG }æzGHê… ãæï …æ„æ ¥æñÚ }æ-ÎÝè …ïGãÝ Ý ãæïÝï ÜUï Ïææ§G¨G Ïææ’…G ¥±ÜGUæ„
¥æÎ}æè ¶éGÎÜéUàæè ÜUæ ¥GÁG}æ ÜUÚ Hï„æ ãñ, ±æïã àæñ„GæÝ ÜUï ÏæãÜUæ±ï }æï¢ ¥æ ÜUÚ ¨}æÛæ
ÏæñÆ„æ ãñ çÜU }æéÛæï §¨ ¨ï ¨éÜêUÝ ç}æHïxææ }æxæÚ §¨ „GÚãG ±æïã ¶GæñÈGUÝæÜU Ïæï ¨éÜêUÝè
ÜUæ ¨æ}ææÝ ÜUÚ xæé…GÚ„æ ãñ J
¶éGçàæ²æ¢ Ý Îæï Ý Îæï }æéÛæï Î鋲æ ÜUè ÚæãG„ï¢
xæG } æ }æï ¢ „é } ãæÚï ÜUæàæ ! Úãê ¢ Ïæï ÜG U ÚæÚ }æñ ¢
±é … ê G ¥æñ Ú Úæï … G ï ÜUï ãG ñ Ú „ ¥¢ x æï … G ÈG U ±æ§Î
…ï G ã Ýè ÎÏææ± ²æ’Ýè Åï‹àæÝ ¥æñÚ }ææ²ê¨è ÜUæ »ÜU ÚêãGæÝè §GHæ… ±é…Gê ¥æñÚ
Úæï…Gæ |æè ãñ, ÜéUzGÈGUæÚ |æè §¨ ãGÜGUèÜGU„ ÜUæï „SHè}æ ÜUÚÝï Hxæï ãñ¢, ™éÝæ‹™ï »ÜU
ÜUæçÈGUÚ ÇæõvÅÚ Ýï ¥ÐÝï }æÜGUæHï }æï¢ ²ïã ãGñÚ„ ¥¢xæï…G §ç‹ÜUàææÈGU çÜU²æ çÜU }æñ¢ Ýï çÇÐíïàæÝ
²æ’Ýè }ææ²ê¨è ÜUï ™‹Î }æÚè…Gæï¢ ÜUï Úæï…GæÝæ Ð梙 ÏææÚ }æé¢ã {éHæ» ÜéUÀ ¥GÚ¨Gï Ïææ’Î ©Ý ÜUè
Ïæè}ææÚè ÜU}æ ãæï xæ§ü J çÈUÚ »ï¨ï ãè }æÚè…Gæï¢ ÜUï Îê¨Úï xæíêÐ ¨ï Úæï…GæÝæ Ð梙 ÏææÚ ãæƒ, }æé¢ã
{éH±æ» „æï }æ-Ú…G }æï¢ Ïæãé„ §ÈGUæÜGUæ ãæï xæ²æ J ²ïãè ÇæõvÅÚ ¥ÐÝï }æÜGUæHï ÜUï ¥æç¶GÚ }æï¢
»’ç„ÚæÈGU ÜUÚ„æ ãñ, }æé¨Ë}ææÝæï¢ }æï¢ }ææ²ê¨è ÜUæ }æ-Ú…G ÜU}æ Ðæ²æ …æ„æ ãñ v²¢ê çÜU ±æïã

- 28 -
çÎÝ }æï¢ ÜU§ü }æÚ„Ïææ ãæƒ }æé¢ã ¥æñÚ Ð梱 {æï„ï ²æ’Ýè ±é…Gê ÜUÚ„ï ãñ¢ J” »ÜU §¢xæíï…G }ææçãÚï
ÝçzG¨²æ„ ¨ïxæ}æ‹Ç È íæ§Ç SIGMEND FRIDE Ýï Úæï…Gæï¢ ÜUï ÈGU±æ§Î ÜUæ »’ç„ÚæÈGU ÜUÚ„ï
ãé» Ïæ²æÝ çβæ ãñ, Úæï…Gï ¨ï ç…S}ææÝè 継æ±, …ïGãÝè çÇÐíïàæÝ ¥æñÚ ÝçzG¨²æ„è ¥}Úæ…G
ÜUæ ¶Gæç„}ææ ãæï„æ ãñ J
§G}ææ}ææ Ïææ¢{Ýæ }ææ²ê¨è ÜUæ §GHæ… ãñ
¨ÚÜUæÚï }æÎèÝæ ÜUè }æéÏææÚÜU ¨é‹Ý„æï¢ ÐÚ ¥G}æH ¶Gæ¨G „GæñÚ ÐÚ
}æé S „çÜG U HÝ §G}ææ}ææ àæÚèÈGU ÐãÝÝæ |æè …GïãÝè ÎÏææ± ¨ï Ý…æ„ ÐæÝï ¥æñÚ ¥ÐÝï
¥‹ÎÚ çãGË}ææï ÜGéUñ„ï ÏæÚÎæà„ ÐñÎæ ÜUÚÝï ÜUæ Ïæïã„ÚèÝ „GÚèÜGUæ ãñ J ™éÝæ‹™ï ãGÎè¨G àæÚèÈGU
}æï¢ ãñ “§G}ææ}ææ Ïææ¢{æï „é}ãæÚæ çãGË}æ ÏæÉGïxææ J” (²æ’Ýè ÜéGUñ„ï ÏæéÎüÏææÚè }æï¢ §…GæÈGUæ ãæïxææ)
(¥H }æéS„ÎÚÜU çHH ãGæçÜU}æ, ç…ËÎ:5, ¨G-ÈGUãGæ:272, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:7488, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH }ææ’ÚïÈGUæ, ÏæñÚê„)
§G}ææ}ææ ¥æñÚ ¨æ§‹¨
…ÎèÎ ¨æ§‹¨è „ãGÜUG èÜGU ÜUï }æé„æG çÏæÜGU }æéS„çÜGUH „GæÚñ ÐÚ §G}ææ}ææ àæÚèÈGU ¨…æÝï ±æHæ
¶éàG æݨGèÏæ }æé¨Ë}ææÝ ¶GÝê ÜUè ±…ã ¨ï …Ý}æ HïÝï ±æHè Ïææ’…G Ïæè}ææçÚ²æï¢ ¥æñÚ ÈGUæçH… ¨ï
}æãGÈUêG …G Úã„æ ãñ J v²êç¢ ÜU §G}ææ}ææ àæÚèÈGU ¨…æÝï ÜUè Ïæ-Ú-ÜU„ ¨ï çÎ}ææxæG ÜUè „GÚÈGU …æÝï ±æHè
¶êÝG ÜUè ÏæÇGè ÏæÇGè ÝæçH²æï¢ }æï¢ ¶GÝê ÜUæ ÎÏææ± ç¨GÈUGü U…GÚÚê „ ÜUè ãGÎ „ÜU Úã„æ ãñ ¥æñÚ xæGÚñ …GÚÚê è
¶GÝê çÎ}ææxæG „ÜU Ýãè¢ Ðãé™ ¢ Ðæ„æ ! çHãæ…Gæ ¥}æçÚÜUæ }æï¢ ÈGUæçH… ÜUï §GHæ… ÜUï çH²ï “§G}ææ}ææ
Ýé}ææ }ææõÜU¨” ÏæÝæ²æ xæ²æ ãñ J
©Ý ÜUæ Îè±æÝæ §G } ææ}ææ ¥æñ Ú …G é Ë ÈG U æï Úèàæ }æï ¢
±æã Îï¶æï „æï ¨ãè Hxæ„æ ãñ çÜU„Ýæ àææÝÎæÚ
¨æ¢¨ ÜUè ±<…Gàæ
Åï ‹ àæÝ ¥æñÚ çÇÐíïàæÝ ÜU}æ ÜUÚÝï ÜUï çH²ï ¥G } æHï „ÝzG È G é U ¨ ²æ’Ýè ¨æ¢¨ ÜUè
±<…Gàæ }æéÈGUèÎ ãñ J §¨ ÜUï çH²ï ÈGU…í ÜUæ ±vG„ Ïæïã„Ú ãæï„æ ãñ çÜU ©¨ ±vG„U©G}æê}æÝ
{é±æ¢ ¥æñÚ àææïÚæïxæéH Ýãè¢ ãæï„æ J ²ïã ¥G}æH çÜU¨è ã±æÎæÚ ÜU}æ ÚæñàæÝè ±æHï ÜU}æÚï }æï¢
ÜUèç…²ï J §SHæ}æè |ææ§ü ÏæÚ¥æ}æÎï ¨ï §„Ýè ÎêÚ ãæï¢ çÜU çÜU¨è ÜUï ÍæÚ }æï¢ Ý…GÚ Ý ÐÇGï
¥æñÚ §SHæ}æè ÏæãÝï¢ |æè §¨ ÜGUÎÚ ÎêÚ ¶ÇGè ãæï¢ çÜU ÜUæï§ü xæGñÚ }æÎü ©Ý ÜUæï Ý Îï¶ ¨ÜUï
Ýè…G ©Ý ÜUè |æè çÜU¨è xæñGÚ }æÎü ÐÚ Ý…GÚ Ý ÐÇïG J §¨ ÜUæ „GÚèÜGUæ çÝã沄 ¥æ¨æÝ ãñ,
ÐãHï ¥ÐÝè ©¢xæHè ÝæÜU ÜUï ©ËÅï ݃Ýï ÐÚ (²æ’Ýè ¨êÚæ¶G ÜUï ÜGUÚèÏæ) Ú¶ ÜUÚ
}ææ’}æêHè ¨æ ÎÏæ滢 ¥æñÚ ÝæÜU ÜUè ¨è{è …æçÝÏæ ¨ï ¨æ¢¨ Hï¢ ¥Ïæ ¨è{è „GÚÈGU ¨ï
ÎÏæ滢 ¥æñÚ ©ËÅè …æçÝÏæ ¨ï ¨æ¢¨ çÝÜUæH Îï¢ J §¨ „GÚãG ÜU}æ ¥…G ÜU}æ 30 ÏææÚ ²ïã
¥G}æH ÎæïãÚ滢 J ¥xæÚ §¨ ¨ï …Gæ§Î |æè ÜUÚ Hï¢ „æï ÜUæï§ü ãG-Ú… Ýãè¢ J §¨ ¨ï
¥æÐ Åï‹àæÝ }æï¢ ÜU}æè ¥æñÚ ÜUæÈGUè ÈGUÚãG„ }æãG¨ê¨ ÜUÚï¢xæï J

- 29 -
 ÐÚïàææÝè ÜUè „GÚÈGU ¨ï „±Á…æïã ãÅæ Îèç…²ï
»ÜU „GÚèÜGU» §GHæ… ²ïã |æè ãñ çÜU ¥ÐÝè ÐÚïàææÝè ÜUï }æé„¥GçËHÜGU
¨æï™Ýæ „ÜüU ÜUÚ Îèç…²ï J ¥xæÚ ¨æï Úãï¢xæï çÜU }æñ¢ Ïæãé„ Ïæè}ææÚ ãê¢, }æñ¢ ÐÚïàææÝ
ãê¢, }æñ¢ ¨ÚæÐæ }æ¨æ§H ãê¢ „æï §¨ ¨ï ÐÚïàææÝè ¥æñÚ …ïGãÝè ÎÏææ± }æï¢ }æ…GèÎ §…GæÈGUæ
ãæïxææ ¥æñÚ ¥æÐ ¥‹ÎÚ ãè ¥‹ÎÚ ÍæéH„ï ™Hï …æ»¢xæï J ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ ¥}æèÚé H
}æé ¥ ì ç }æÝèÝ ¥GçHIJéH }æé„ü…Gæ, àæïÚï ¶GéÎæ ÈGUÚ}ææ„ï ãñ¢, }æñ¢ Ýï
¨ÚÜUæÚï }æÎèÝæ ÜUæï ÈGUÚ}ææ„ï ¨éÝæ “ ” ²æ’Ýè ç…¨
ÜUè çÈGURUïï¢ ç…G²æÎæ ãæï …æ„è ãñ¢ ©¨ ÜUæ ÏæÎÝ ¨ÜGUè}æ (²æ’Ýè Ïæè}ææÚ) ãæï …æ„æ
ãñ J”
(àæé©GÏæéH §ü}ææÝ, ç…ËÎ:6, ¨G-ÈGUãGæ:342, ÚÜGU}æéH ãGÎè¨G:8439, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH ÜéU„éçÏæH §GçË}æIJæ, ÏæñÚê„)

çÎH ÜUæï ¨éÜêU¢U™}æÝ }æïï¢ ãñ Ý HæHæ…GæÚ }æï¢

¨æï…Gæï xæéÎæ…G „æï ãñ ÈGUÜGU„ ÜêU» ²æÚ }æï¢
¨Ï…G xæé}ÏæÎ ÜUï „¨GñéÚ ÜUæ „GÚèÜGUæ
™çH²ï ! ¥ÐÝï …ïGãÝ ÜUæï „æ…Gæ ÏæçËÜU „æ…Gæ„ÚèÝ ÜUÚÝï ÜUï çH²ï „è¨Úæ
}æ-ÎÝè „GÚèÜGUæ |æè ¨éÝ Hèç…²ï ¥æñÚ ±æïã ²ïã ãñ çÜU çÜU¨è |æè ±vG„ ÜU}æ ÚæñàæÝ,
ã±æÎæÚ ¥æñÚ ÐéÚ ¨éÜêUÝ …xæã ÐÚ HïÅ ÜUÚ Ïæïã„ÚèÝ ÐéÚ ÈGU…Gæ }æÜGUæ}æ ÜUæ „¨GñéÚ
ÜGUæ§}æ ÜUèç…²ï ¥æñÚ ²ïã „¨GñéÚ ãGÜGUèÜGU„ ¨ï ÜGUÚèÏæ„Ú ãæï J }æÎèÝ» }æé Ý Ã±Úæ
}æï¢ ±æÜGUï¥G xæé}ÏæÎï ¶GÁGÚæ ÜUæ ãG¨èÝ }æ‹…GÚ }æÚãGÏææ ! çÜU ²ïã Î鋲æ ÜUï
ãÚ ãG¨èÝ }æ‹…GÚ ¨ï ãG¨èÝ „ÚèÝ ãñ J xæé}ÏæÎï ¶GÁGÚæ ÜUæ „¨GñéÚ Ïææ¢ç{²ï J }æv„-
Ïæ„é H }æÎèÝæ ¨ï “„¨G à ±é Ú ï }æÎèÝæ” ÜUæ ÜUï¨ïÅ ãçÎIJ„Ý ãGæç¨GH ÜUÚ ÜUï ©¨
ÜUï …GÚè»G Ïæïã„Ú „GÚèÜGUï ÐÚ “„¨GñéÚï }æÎèÝæ” ÜGUæ§}æ çÜU²æ …æ ¨ÜU„æ ãñ J
v²æ ¨Ï…G ¨Ï…G xæé}ÏæÎ ÜUæ ¶GêÏæ ãñ Ý…GæÚæ
ãñ çÜU¨ ÜGUÎÚ ¨éãæÝæ ÜñU¨æ ãñ Œ²æÚ Œ²æÚæ
²ïã Úãæ ¨Ï…G xæé}ÏæÎ !
¥æÐ Ýï ÏææÚãæ „SG±èÚ }æï¢ ¨Ï…G ¨Ï…G xæé}ÏæÎ Îï¶æ ãæïxææ ¥æñÚ ç…¨ ¶éGàæ
çÜGUS}æ„ Ýï ãGÜGUèÜGU„ }æï¢ Îï¶æ ãñ ©¨ ÜUï çH²ï „¨GñéÚ ÜUÚÝæ }æ…GèÎ ¥æ¨æÝ ãæïxææ J
àæéÚê¥G }æï¢ ãËÜUæ ãËÜUæ ¥Gv¨ }æãG¨ê¨ ãæïxææ çÈUÚ ©¨ ÜUæï ãGÜGUèÜGU„ ¨ï ÜGUÚèÏæ „Ú ÜUÚÝï
ÜUè ÜUæïçàæàæ ÜUèç…²ï J ¥xæÚ …ÁGÏæ» ¨GæçÎÜGU ãé±æ „æï ¥æÐ Ïæï ¨æwG„æ ÐéÜUæÚ
©Æï¢xæï, ²ï ã Úãæ ¨Ï…G xæé } ÏæÎ ! çÈUÚ ¶G²æH ÜUèç…²ï ¨éGÏãG ÜUæ ¨éãæÝæ ±vG„ ãñ, Æ‹Çè
Æ‹Çè ã±æ Ûæê}æ„è ãé§ü, ¨Ï…G ¨Ï…G xæé}ÏæÎ ÜUæï ™ê}æ„è ãé§ü, ©¨ ÜUï çxæÎü Íæê}æ„è ãé§ü }æéÛæï
Ïæ-Ú-ÜU„ï¢ Îï Úãè ãñ, }æéÛæï Àê Úãè ãñ, ¥æñÚ ©¨ ÜUï ¨ÏæÏæ }æéÛæï ÐéÚ ÜñUÈGU Æ‹ÇÜU }æãG¨ê¨ ãæï

- 30 -
Úãè ãñ, çÈUÚ ²ïã |æè „¨GñéÚ ÜUèç…²ï çÜU ¨Ï…G xæé}ÏæÎ àæÚèÈGU ÐÚ, ãËÜUè ãËÜUè
Ïæê¢ÎæÏææ¢Îè çÝÀæ±Ú ãæï Úãè ãñ ¥æñÚ ±ãæ¢ ¨ï Ïæ-Ú-ÜU„ï¢ çH²ï ÏææÚèÜU ÏææÚèÜU Ïæé‹ÎçÜU²æ¢
}æéÛæ ÐÚ |æè ÐÇG Úãè ãñ¢ J ÜéUÀ ÎïÚ ÜUï çH²ï §¨ çÎH ÈGUÚïÏæ ± çÎH xæéÎæ…G }æ‹…GÚ }æï¢ ¶æï
…槲ï J
ÎÚï }æéSG„GÈGUæ ÜUè „Hæàæ ƒè }æñ¢ Ðã颙 xæ²æ ãê¢ ¶G²æH }æï¢
Ý ƒÜUÝ ÜUæ ™ï ã Úï Ðï ãñ ¥¨G Ú Ý ¨ÈG U Ú ÜUè Ðæ¢ ± }æï ¢ {ê H ãñ
ãæï ¨ÜUï „æï ãÚ Úæï…G §¨è „GÚãG „¨GñéÚ ÜUèç…²ï ©Ý ÜUè ÚãG}æ„ ¨ï v²æ Ïæ§GüÎ
çÜU ¨™}æé™ ÐÎïü ©Æ …滢 ¥æñÚ ¥GæçàæÜGUæÝï }æéSG„GÈGUæ ãGÜGUèÜGU„ }æï¢
xæé}ÏæÎï ¶GÁGÚæ ÜUï …Ë±ï Îï¶ Hï¢ J Úæï…GæÝæ ÜU}æ ¥…G ÜU}æ ¨æ„ ç}æÝÅ »ï¨æ ÜUÚï¢xæï „æï
¥æÐ ÜUæ …ïGãÝè ÎÏææ± ²æ’Ýè Åï‹àæÝ Ïæãé„ ÜU}æ ãæï …æ»xææ ¥xæÚ ²ÜGUèÝ
Ýãè¢ ¥æ„æ „æï „çÁÚÏææ ÜUÚ Hèç…²ï J
xæé}ÏæÎï ¶GÁGÚæ ¶GéÎæ „éÛæ ÜUæï ¨Hæ}æ„ Ú¶ï
Îï ¶ Hï „ ï ãñ ¢ „é Û æï Œ²æ¨ Ïæé Û ææ Hï „ ï ãñ ¢
ÐñÎH ™HÝï ÜUï ÈGU±æ§Î
…ï G ã Ýè ÎÏææ± ¥æñÚ ¥æ’¨GæÏæè ç¶™æ± ÜU}æ ÜUÚÝï ÜUï çH²ï …GïãÝè ±<…Gàæ ÜUï
§GHæ±æ Úæï…GæÝæ 30 ç}æÝÅ ÏæçËÜU »ÜU Íæ‹Åæ „ÜU }æé¨Ë¨H ÐñÎH ™HÝæ ™æçã²ï J ÎéÚêÎ
àæÚèÈGU ÐÉG„ï …æ§²ï ¥æñÚ Hxææ„æÚ ™H„ï …æ§²ï J ™HÝï }æï¢ ²ïã ÜUæïçàæàæ ÈGUÚ}æ槲ï çÜU Ð梱
ÜUï Ћ…æï¢ ÐÚ ÜGUÎÚï ±ÁGÝ ÐÇG„æ Úãï J ™HÝï ÜUï çH²ï ÈGU…í ÜUæ ±vG„ Ïæïã„Ú ãñ J ©¨ ±vG„
}ææãGæñH ©G}æê}æÝ xææçÇG²æï¢ ÜUï {껢 ¨ï ÐæÜU, ÈGU…Gæ }æï¢ çݶGæÚ ¥æñÚ ã±æ ¶Géàæxæ±æÚ ãæï„è ãñ J
çڱ沄 ÜUï }æé„GæçÏæÜGU …‹Ý„ }æï¢ ãÚ ±vG„ §¨è ±vG„ ÜUæ ¨æ ¨}ææ¢ ãæïxææ J ¥æÐ
ÜUæ ãæç…G}ææ Îé Ú é S „ ãæï x ææ, ¥æÐ ÜUï ¥æ’…G æ Ïæï ã „Ú „G æ ñ Ú ÐÚ ÜUæ}æ ÜUÚï ¢ x æï , Îæñ Ú æÝï
¶G ê Ý „ï … G ãæï x ææ ¥æñ Ú ¶G ê Ý ÜUè xæ<Îàæ „ï … G ãæï Ý ï ¨ï ç…S}æ ¨ï »ÜU ¶G æ ¨G çÜG U S}æ
ÜUæ …G ã ÚèHæ }æægæ ¶G æ çÚ… ãæï „ æ ãñ , ç…¨ ÜUè ¶G æ ç¨G Ä ²„ ¥zG ² ê Ý ¨ï ç}æH„è
…é H „è ãñ J ©¨ ÜUï ¶G æ çÚ… Ý ãæï Ý ï ¨ï }æé w G „ çHÈG U ÎÎæï Z ¥æñ Ú „ÜUæHèÈG U }æï ¢
§…G æ ÈG U æ ãæï „ æ Úã„æ ãñ J ¥xæÚ }æé ¨ ˨H Ðñ Î H ™HÝï ±æHè ±<…G à æ çÜU²æ
ÜUÚï ¢ x æï „æï ²ï ã …G ã ÚèHæ }æægæ ç…S}æ ¨ï ¶G æ çÚ… ãæï „ æ Úãï x ææ ç…¨ ¨ï }æé w ç„HÈG U
ç…S}ææÝè „ÜUæHèÈG U ¨ï Úæã„ï ¢ ç}æHï ¢ x æè, …G ï ã Ýè ÎÏææ± ²æ’Ýè Åï ‹ àæÝ }æï ¢ ÜU}æè
¥æ»xæè ¥æñ Ú ¥xæÚ ÜUæï H ï S Åî æ ï H |æè …G æ §Î ãé ± æ „æï ±æï ã |æè ¶G æ çÚ… ãæï x ææ ¥æñ Ú
çÎ}ææxæG ÜUæï „æ…G x æè }æé ² S¨Ú ¥æ»xæè J …Ïæ …ï G ã Ý „Úæï „ æ…G æ Úãï x ææ „æï ¶G é Î Üé U àæè
ÜUæ ¶G ² æH ÜU|æè |æè ÜG U ÚèÏæ Ý ¥æ»xææ J

- 31 -
 »ï ÏæïÜU¨æï¢ ÜUï ã}æÎ}æ Î鋲æ ÜUï ÎêÚ ãæï¢ xæG}æ
Ïæ¨ …æ» çÎH }æï¢ ÜUæ’Ïææ ¨èÝæ ÏæÝï }æÎèÝæ
Ïæè}ææÚ ÏææÎàææã
ÜUï ã „ï ãñ¢, Îæï ÐÇGæñ¨è }æéËÜUæï¢ ÜUï ÏææÎàææãæï¢ }æï¢ ²æÚæÝæ ƒæ, §Ý }æï¢ »ÜU „GÚãG
„GÚãG ÜUï ¥}Úæ…G ¥æñÚ Åï‹àæÝ ¨ï „¢xæ …Ïæ çÜU Îê¨Úæ2 ¶éGàæãGæH ¥æñÚ ç¨G¤GãG„ }æ‹Î ƒæ J
»ÜU ÏææÚ Ïæè}ææÚ ÏææÎàææã Ýï „‹ÎéÚéS„ ÏææÎàææã ¨ï ÜUãæ, }æñ¢ }ææçãÚ „GÏæèÏææï¢ ¨ï §GHæ…
ÜUÚ±æÝï ÜUï Ïææ ±é…êÎ ãéG¨GêHï ç¨G¤GãG„ }æï¢ ÝæÜUæ}æ ãê¢, ¥æÐ çÜU¨ „GÏæèÏæ ¨ï §GHæ…
ÜUÚ±æ„ï ãñ¢ ? ç¨G¤GãG„}æ‹Î ÏææÎàææã Ýï }æéSÜUÚæ ÜUÚ ÜUãæ, }æïÚï Ðæ¨ Îæï „GÏæèÏæ ãñ¢,
}æÚè…G ÏææÎàææãÝï ÜUãæ, ÏæÚæ» ÜUÚ}æ ! }æéÛæï |æè ©Ý ¨ï ç}æH±æ Îèç…²ï, ¥xæÚ ©‹ãæï¢
Ýï }æïÚæ §GHæ… ÜUÚ çÎ²æ „æï ©Ý ÜUæï }ææHæ}ææH ÜUÚ Îê¢xææ J ç¨G¤GãG„ }æ‹Î ÏææÎàææã
㢨 ÐÇGæ ¥æñÚ ÜUïãÝï Hxææ, }æïÚï „GÏæèÏæ }æïÚæ çÏæËÜéUH }æézG„ §GHæ… ÜUÚ„ï ãñ¢ ! ¥æñÚ
±æïã Îæï2 „GÏæèÏæ ãñ¢ }æïÚï ÎæïÝæï¢ 2 Ð梱 ! ¥æñÚ „GÚèÜGUï §GHæ… ²ïã ãñ çÜU ©Ý ÜUï ¨æƒ }æñ¢
¶êGÏæ ÐñÎH ™H„æ ãê¢ çHãæ…Gæ }æïÚè ç¨G¤GãG„ ¥ÓÀè Úã„è ãñ ¥æñÚ ¥æÐ xæGæçHÏæÝ
ç…G²æÎæ „Ú ÏæñÆï Úã„ï, ÐñÎH ™HÝï ¨ï ÜU„Úæ„ï, ¥æñÚ ƒæïÇGï ƒæïÇGï ÈGUæç¨GHï ÐÚ |æè
¨é±æÚè ÐÚ ¥æ„ï …æ„ï ãñ¢ çHãæ…Gæ ¶éGÎ ÜUæï Ïæè}ææÚ ¥æñÚ …GïãÝè ÎÏææ± ÜUæ çàæÜUæÚ
Ðæ„ï ãñ¢ J
ÜU|æè ç}æ}ÏæÚ ¨ï Úæñ…Gï „ÜU ÜU|æè Úæñ…Gï ¨ï ç}æ}ÏæÚ „ÜU
§{Ú …檢 ©{Ú …檢 §¨è ãG æ H„ }æï ¢ }æÚ …檢
àæñ„GæÝ ÜUï ±S±¨æï¢ ÜUæ Úg ÜUèç…²ï
…Ïæ ÜUæï§ü Ïæè}ææÚ, Ïæï Úê…GxææÚ, ÜGU…GüÎæÚ, ¨wG„ Åï‹àæÝ ÜUæ çàæÜUæÚ ²æ ÜUæï§ü
xæGé¨GèHæ ¥æñÚ …ÁGÏææ„è ¥æÎ}æè çÎH ÏæÚÎæà„æ, ²æ ÜUæï§ü §ç}„ãGæÝ }æï¢ ÈGUïH ãæïÝï ÐÚ
„æ’Ýæ…GÝè ¨ï ¶Gæ§ÈGU ²æ Ш‹Î ÜUè àææÎè }æï¢ …Ïæ ÝæÜUæ}æ ãæï …æ„æ ãñ „æï àæñ„GæÝ ã}æÎÎü
ÏæÝ ÜUÚ ¥æ„æ ¥æñÚ ÏæãÜUæ„æ ãñ çÜU „é}æ §„Ýï ÐÚïàææÝ ãæï „æï ¥æç¶GÚ ¶éGÎÜéUàæè v²ê
Ýãè ÜUÚ Hï„ï ÜUï §Ý Ûæ¢ÛæÅæï¢ ¨ï …æÝ ÀêÅï J …ÁGÏææ„è }æÎæïü ¥GæñÚ„ ÜUè ¥GvGH ™ê¢çÜU
»ï¨ï }æ±æÜGUï¥G ÐÚ ¨æƒ ÀæïÇG Îï„è ãñ ¥æñÚ §¨ „GÚãG ±æïã ¶éGÎÜéUàæè ÐÚ ÜU}æÚ ÏæS„æ ãæï
…æ„ï ãñ¢ J çHãæ…Gæ àæñ„GæÝ …Ïæ ±S±¨ï ÇæHï „æï »ï¨è ¨êGÚ„ }æï¢ ¥æÐ çÏæËÜéUH Æ¢Çï çÎ}ææxæ
¨ï àæñ„GæÝ ÜUï ±S±¨æ¢ï ÜUæï Úg ÜUèç…²ï ¥æñÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUï Î鋲±è ÝévG¨GæÝæ„ ¥æñÚ ©wGÚ±è
¥G…GæÏææ„ ÜUæï ¶G²æHæ„ }æï¢ ÎæïãÚ槲ï J ¥Ã±HÝ ²ïã ÈGUï’H ¥ËHæã „¥GæHæ ¥æñÚ ©¨
ÜUï Œ²æÚï ãGÏæèÏæ ÜUæï ÝæÚæ…G ¥æñÚ ¥G…Gè…Gæï ¥ÜGUæçÚÏæ ÜUæï xæG}æxæèÝ ÜUÚÝï
±æHæ ¥æñÚ ã}ææÚï Îéà}æÝæï¢ ²æ’Ýè àæ²æ„GèÝ ¥æñÚ ©Ý ÜUï }æéœæGçÏæ§GüÝ ²æ’Ýè ÜUæçÈGUÚèÝ ÜUæï
Úæ…Gè ÜUÚÝï ±æHæ ãñ J ¨G æ çÝ²Ý §¨ ¨ï }æ¨æ§H ãGH Ýãè¢ ãæï„ï ÏæçËÜU ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚÝï

- 32 -
±æHï ÜUï ¥G…Gè…G ± ¥ÜGUæçÚÏæ Îé¶æï¢ ¥æñÚ ÐÚïàææçݲæï¢ }æï¢ }æ…GèÎ çÍæÚ …æ„ï ãñ¢ J ¨GæçH¨GÝ
¶éGÎÜéUàæè ¨ï …æÝ ÀéÅ„è Ýãè¢ ÏæçËÜU }æ…GèÎ ¥æñÚ ±æïã |æè àæÎèΠȢU¨ …æ„è ãñ J „æï
©¨ àæwG¨G ÜUï çH²ï çÜU¨ ÜGUÎÚ ÝévG¨GæÝ ¥æñÚ ¶Gé¨ÚæÝ ÜUè Ïææ„ ãæïxæè …æï àæñ„GæÝ ÜUï
±S±¨æï¢ }æï¢ ¥æ ÜUÚ ¶éGÎÜéUàæè ÜUÚ ÜUï ¥ÐÝï ÐæÜU ÐÚ±Îü xææÚ ÜUè ÝæÚæ…Gxæè ÜUè
¨GêÚ„ }æï¢ ¶GéÎ ÜUæï ¥G…GæÏæï ÜGUÏæí ± ãGàÚ ± ÝæÚ ÜUæ ãGÜUG ÎæÚ ÏæÝæ Hï J Ýè…G ²ïã ÜñU¨è
Ïæï }æéÚÃé ±„è, ¥æñÚ Ïæï ±ÈGUæ§ü ãñ çÜU ¶GæÝÎæÝ ±æHæï¢ ¥æñÚ ¥G…èG …Gæ¢ï ÜUï xæHï }æï¢ ÏæÎÝæ}æè ±
àæ<}æ‹Îxæè ÜUæ ãæÚ ÇæH ÜUÚ Îé‹²æ ¨ï Úéw¨ G „G ãæïï J Ýè…G ¶GÎé ¥ÐÝï Îéà}æÝæï¢ ÜUæï |æè ¶Gàé æè
ÈGUÚæã}æ ÜUÚ„æ ™Hï J çHãæ…Gæ ¥xæÚ çÜU¨è ÜUæï ¶éÎG ÜéUàæè ÜUï çH²ï àæñ„æG Ý „ñ²æÚ ÜUÚÝï ÜUè
ÝæÐæÜU ÜUæïçàæàæ ÜUÚï „æïï ©¨ ÜUæï ™æçã²ï çÜU §¨ }æÎêÎü ÜUæï çÏæËÜéUH }ææ²ê¨ ÜUÚ Îï ¥æñÚ
§ü}ææÝ ÐÚ §çS„ÜGUæ}æ„ ÜUï ¥GÁ}G æ ¨ï ©¨ ÎéÁÎG ï Ú…è}æ (²æ’Ýè }æÎêÎü ™æïÚ) ÜUæ §¨ „GÚãG
ÜUïã ÜUÚ }æé㢠ÈUïÚ Îï çÜU }æñ¢ v²ê¢ ÜUÚê¢ ¶GÎé ÜéUàæè ? ¶GÎé ÜéUàæè ÜUÚï }æïÚè ÏæHæ, }æéÛæï „æï ¥ÐÝï
ÚÏæ ÜUï ÈGUÁGHæï ÜUÚ}æ ¨ï Ïæãé„ ©}}æèÎ, ©}}æèÎ ¥æñÚ ©}}æèÎ ãñ, ¥æñÚ ¶GÎé Üéàæè „æï ±æïã
ÜUÚï ç…¨ï ¥ËHæã „¥GæHæ ÜUè ÚãG}æ„ ¨ï }ææ²ê¨è ãæï J , ¥ËHæã ÜUè ÚãG}æ„
Ïæãé„ …GÏæÚÎS„ ãñ J ±æïã …GÚÚê …GÚÚê …GÚÚê }æïÚè ÐÚïàææçÝ²æ¢ |æè ÎêÚ ÈGUÚ}ææ»xææ ¥æñÚ }æéÛæ xæé}æãxææÚ
ÜUæï }æãG…G ¥ÐÝï ÈGUÁHæï ÜUÚ}æ ¨ï çÏæHæ çãG¨æÏææï çÜU„æÏæ ÏæwGàæ |æè Îïxææ J ¥xæÚ çÏæHÈGU…Gü
Ïæ …GæçãÚ ÐÚïàææçÝ²æ¢ ÎêÚ Ýãè¢ |æè ãæï„è¢ „Ïæ |æè }æñ¢ ©¨ ÜUè çÚ…Gæ ÐÚ Úæ…Gè ãê¢ }æñ¢ ¶GÎé ÜéUàæè
ÜUÚ ÜUï ¥ÐÝè ¥æç¶GÚ„ ÜUæï Îæ± ÐÚ Hxææ ÜUÚ ãÚçxæ…G „éÛæï ¶éàG æ Ýãè¢ ÜUÚêx¢ ææ J
çÏæçS}æËHæã ÜUï ¨æ„ ãGéÚêÈGU ÜUè
çÝSÏæ„ ¨ï 7 ÚêãGæÝè §GHæ…
}æèÆï }æèÆï §SHæ}æè |æ槲æï ! ÐÚïàææçݲæï¢ ÜUæ „¥GËHéÜGU ÜGUËÏæ ± ÚêãG ¨ï ãæï„æ ãñ J
çHãæ…Gæ §Ý ¨ï Ý…æ„ ÐæÝï ¥æñÚ ¨éÜêUÝï ÜGUËÏæ ÏæÉGæÝï ÜUï çH²ï ÚêãGæÝè §GHæ… |æè ¨}ææ¥G„
ÈGUÚ}æ槲ï J
( 1) xæG}æ ÜUæ §GHæ…
60 ÏææÚ Úæï … G æ Ýæ ÐÉG ÜUÚ ÐæÝè ÐÚ Î}æ ÜUÚ ÜUï Ðè
çH²æ ÜUÚï¢ „}ææ}æ Ú¢…æï xæG}æ ÎêÚ ãæï¢xæï J ¥æñÚ çÎH ÜUè ÍæÏæÚæãÅ ÜUï çH²ï |æè
²ïã ¥G}æH }æéÈGUèÎ ãñ J
( 2) Úæï…Gè }æï¢ Ïæ-Ú-ÜU„UÜUæ Ïæïã„ÚèÝ ÝéS¶Gæ
¥xæÚ Ïæï Úê…GxææÚè ¨ï „¢xæ ãñ¢ „æï §¨ ÝéS¶Gï ÐÚ ¥G}æH ÜUèç…²ï …ñ¨æ çÜU ãG…GÚ„ï
¨çIJÎéÝæ ¨ãH çÏæÝ ¨¥GìÎ Ïæ²æÝ ÜUÚ„ï ãñ¢ çÜU »ÜU àæwG¨G Ýï ãéG…GêÚï
¥Ý±Ú, }æÎèÝï ÜUï „æ…±Ú, àæÈGUè»G Úæï…Gï }æãGàæÚ ÜUè ç¶GÎ}æ„ï Ïææ
Ïæ-Ú-ÜU„ }æï¢ ãGæç…GÚ ãæï ÜUÚ ¥ÐÝè }æéçzGH¨è ± }ææïãG„æ…è ÜUè çàæÜU沄 ÜUè J

- 33 -
¥æÐ Ýï ÈGUÚ}ææ²æ, …Ïæ „é}æ ÍæÚ }æï¢ Îæç¶GH ãé±æ ÜUÚæï „æï ¨Hæ}æ ÜUÚ ÜUï
Îæç¶GH ãé±æ ÜUÚæï, wG±æã ÜUæï§ü ãæï ²æ Ý ãæï çÈUÚ }æéÛæ ÐÚ ¨Hæ}æ ¥G…Gü ÜUÚæï J ¥æñÚ »ÜU
ÏææÚ àæÚèÈGU ÐÉGæï J ©¨ àæwG¨G Ýï »ï¨æ ãè çÜU²æ çÈUÚ ¥ËHæã Ýï ©¨ ÜUæï §„Ýæ
}ææHæ}ææH ÜUÚ çβæ çÜU ©¨ Ýï ¥ÐÝï ã}æ¨æ²æï¢ ¥æñÚ çÚà„ïÎæÚæï¢ ÜUè |æè ç¶GÎ}æ„ ÜUè J
(„zG¨èÚï ÜéGUÚ„GéÏæè : ¨êÚ„éH §wGHæ¨G, ç…ËÎ:10, ¨G-ÈGUãGæ:183, }æyGÏæê¥Gæ ÎæÚéH çÈGURU ÏæñÚê„)
( 3) ÍæÚïHê §çœæÈGUæÜGU ÜUæ ¥G}æH
¨Ïæ ÍæÚ±æHæï¢ }æï¢ §çœæÈGUæÜGU ÜUï çH²ï Ïææ’Î Ý}ææ…Gï …é}æé¥Gæ HæãæñÚè Ý}æÜU ÐÚ »ÜU ã…GæÚ
»ÜU ÏææÚ ²æ ±Îê Î é ÐÉï¢G (¥Ã±H ¥æç¶GÚ Î¨10 Ψ10 ÏææÚ ÎéÚêÎ àæÚèÈGU) ¥æñÚ ©¨ ±vG„ ¨ï
©¨ Ý}æÜU ÜUæ ÏæÚ„Ý …G}æèÝ ÐÚ Ý Ú¶ï¢, ±æïã Ý}æÜU ¨æ„ çÎÝ ÍæÚ ÜUè ãæ¢Çè }æï¢ ÇæHï¢, ¨Ïæ
¶æ»¢, }ææñHæ „¥GæHæ ¨Ïæ }æï¢ §çœæÈGUæÜGU ÐñÎæ ÜUÚïxææ J ãÚ …é}æé¥Gæ ÜUæï ¨æ„ çÎÝ ÜUï çH²ï ÐÉG
çH²æ ÜUÚï¢ J
(ÈGU„æ±æ Ú-…Gç±Ä²æ …ÎèÎ, ç…ËÎ:26, …ÎèÎ ¨G-ÈGUãGæ:612)
( 4) Îéà±æÚè ÜUï Ïææ’Î ¥æ¨æÝè
ãG … G Ú „ï ¥GËHæ}ææ §}ææ}æ àæ¥ìGÚæÝè “„ÏÜGUæ„ï ÜéUÏæíæ” }æï¢ ãGé…GêÚ xæGæñ¨GéH
¥æ’…G}æ ÜUæ ²ïã §àææüÎ ÝvGH ÜUÚ„ï ãñ¢, §çÏ„Îæ¥Ý }æéÛæ ÐÚ Ïæãé„ ¨çwG„²æ¢ Ú¶è
x槢ü ¥æñÚ …Ïæ ¨çwG„²æ¢ §ç‹„ãæ ÜUæï Ðã颙 x槢ü „æï }æñ¢ ¥Gæç……G ¥æ ÜUÚ …G}æèÝ ÐÚ HïÅ xæ²æ ¥æñÚ
}æïÚè …GÏææÝ ÐÚ ÜGéUÚ¥æÝï ÐæÜU ÜUè ²ïã Îæï2 ¥æ²æ„ …æÚè ãæï x槢ü J
„…ü}æ» ÜU‹…éH §ü}ææÝ: „æï ÏæïàæÜU Îéà±æÚè ÜUï ¨æƒ ¥æ¨æÝè ãñ,
ÏæïàæÜU Îéà±æÚè ÜUï ¨æƒ ¥æ¨æÝè ãñ J
(ÐæÚã:30, ¥H}æ ÝàÚãG, ¥æ²„:5,6)
§Ý ¥æ²æ„ ÜUè Ïæ-Ú-ÜU„ ¨ï ±æïã „}ææ}æ ¨çwG„²æ¢ }æéÛæ ¨ï ÎêÚ ãæï x槢ü J
}æé ¨ G è Ïæ„ …GÎæ ¥æñÚ }æÚè…G ÜUæï ™æçã²ï çÜU ¨ÚÜUæÚï xæGæñ¨Gï ÐæÜU ÜUè
©¨è ¥Îæ ÜUæï ²æÎ ÜUÚ ÜUï Ïæï„æÏææÝæ …G}æèÝ ÐÚ HïÅ …æ» ¥æñÚ ¨êÚ» ¥H}æ ÝàÚãG ÜUè
¥æ²„ Ý}ÏæÚ 5 ¥æñÚ 6 ÐÉGï J ¥ËHæã ™æãïxææ „æï Ïæ „éÈGñUHï ãGé…GêÚï xæGæñ¨ïG ¥æ’…G}æ
}æéçàÜUH ¥æ¨æÝ ãæïxæè J
}æïÚè }æéçàÜUHæï¢ ÜUæï „ê ¥æ¨æÝ ÜUÚ Îï

}æïÚï xæGæñ¨G ÜUæ ±æ稄Gæ ²æ §Hæãè

( 5) §GàÜGUï }æ…æ…Gè ¨ï ÀéÅÜUæÚï ÜUæ ¥G}æH

- 34 -
 Ïææ ±é…Gê „èÝ3 ÏææÚ ÐÉG ÜUÚ (¥Ã±H ± ¥æç¶GÚ »ÜU ÏææÚ ÎéÚêÎ àæÚèÈGU) ÐæÝè ÐÚ Î}æ
ÜUÚ ÜUï Ðè Hï¢ ²ïã ¥G}æH ™æHè¨ 40 çÎÝ „ÜU ÜUÚï¢ J Ý}ææ…G ÜUè ÐæÏæ‹Îè …GÚêÚè ¥àæg
…GÚêÚè ãñ J
}æ-ÎÝè ÈêUH: ¥xæÚ ÜUæï§ü §GàÜGUï }æ…æ…Gè ÜUè ¥æÈGU„ }æï¢ È¢U¨ …æ» „æï ©¨ ÜUæï ™æçã²ï çÜU
¨GÏæí ÜUÚï J àææÎè ¨ï ÜGUÏH ç}æHÝæ ÏæçËÜU »ÜU Îê¨Úï ÜUæï Îï¶Ýæ Ýè…G ¶G„Gæï çÜU„æÏæ„, ÈGUæïÝ
ÐÚ xæézG„éxæê ¥æñÚ „ãGæ§ÈGU ÜUæ HñÝ ÎñÝ ±xæñGÚæ ãÚ ±æïã ÈGUï’H …æï §¨ §GàÜGU ÜUï ¨ÏæÏæ çÜU²æ …æ»
ãGÚæ}æ ¥æñÚ …ã‹Ý}æ }æï¢ Hï …æÝï ±æHæ ÜUæ}æ ãñ J ¥ÐÝï }æ…æ…Gè §GàÜGU ÜUï çH²ï ãG…GÚ„ï
¨çIJÎéÝæ ²ê¨éÈGU ¥æñÚ …GéHñ¶Gæ ÜUï çÜGUSG¨Gï ÜUæï ÎHèH ÏæÝæÝæ ¨wG„ …ãæH„
± ãGÚæ}æ J ²æÎ Úãï ! §GàÜGU ç¨GÈGüUU…GéHñ¶Gæ ÜUè „GÚÈGU ¨ï ƒæ, ãG…GÚ„ï ¨çIJÎéÝæ ²ê¨éÈGU
ÜUæ Îæ}æÝ §¨ ¨ï ÐæÜU ƒæ J ãÚ ÝÏæè }ææ’¨êG}æ ãñ J
( 6) ÜGU…Gæü ©„æÚÝï ÜUæ ±…GèÈGUæ

„æ ãéG¨GêHï }æéÚæÎ ãÚ Ý}ææ…G ÜUï Ïææ’Î 11, 11 ÏææÚ ¥æñÚ ¨éGÏãGæï àææ}æ 100,100 ÏææÚ
Úæï…GæÝæ (¥Ã±H ± ¥æç¶GÚ »ÜU ÏææÚ ÎéÚêÎ àæÚèÈGU) ÐçÉG²ï J §¨ Îé¥Gæ ÜUï ÏææÚï }æï¢
ãG … G Ú „ï }ææñ H æ }æé ç àÜUH Üé U àææ, ¥G ç HIJé H }æé „ ü … G æ , àæï Ú ï ¶ G é Î æ ÜUæ
§àææü Î ï ãG Ü G U èÜG U „ Ïæé ‹ ²æÎ ãñ , “¥xæÚ „é Û æ ÐÚ ÐãæÇG ç…„Ýæ |æè ÜG U …G ü ãæï x ææ „æï
¥Îæ ãæï …æ»xææ J”
¨é G Ï ãG æ ï àææ}æ ÜUè „æ’ÚèÈG U : ¥æ{è Úæ„ ÜUï Ïææ’Î ¨ï Hï ÜUÚ ¨êÚ… ÜUè ÐãHè
çÜUÚÝ ™}æÜUÝï „ÜU ¨G é Ï ãG ¥æñÚ §çÏ„Îæ» ±vG„ï …GæïãÚ ¨ï xæGéÚêÏæï ¥æzG„æÏæ „ÜU àææ}æ
ÜUïãHæ„è ãñ J
( 7) ÏæÚæ» çÚÁG Ü G U ¥æñ Ú ¥Îæ» ÜG U …G ü
: Ð梙 ¨æñ 500 ÏææÚ (¥Ã±H ± ¥æç¶GÚ »ÜU ÏææÚ ÎéÚêÎ àæÚèÈGU) ²ïã
¥G}æH Ý}ææ…Gè §SHæ}æè |ææ§ü ²æ §SHæ}æè ÏæãÝ Ïææ’Î Ý}ææ…Gï §Gàææ Ý¢xæï ¨Ú ¶éHï
¥æS}ææÝ „Hï ¶ÇïG ¶ÇGï ÐÉGï J (»ï¨è …xæã ÐÚ ²ïã ¥G}æH ÜUèç…²ï …ãæ¢ Ýæ }æãGÚ}æ
ÐÚ ¥æñÚ çÜU¨è ÜUï ÍæÚ ÜUï ¥‹ÎÚ Ý…GÚ Ý ÐÇGï)
: Úæï…GæÝæ Ïææ’Î Ý}ææ…Gï ÈGU…í Îé¥Gæ ÜUï Ïææ’ΠΨ ÏææÚ (¥Ã±H ¥æç¶GÚ
»ÜU ÏææÚ ÎéÚêÎ àæÚèÈGU) ÐÉG ÜUÚ ÎæïÝæï¢ 2 ãæƒ }æé¢ã ÐÚ ÈUïH Hï¢ J
}æ-ÎÝè Èê U H: »ï ÜUæàæ ! Úæï…Gè }æï¢ ÜU¨GÚ„ ÜUè wG±æçãàæ ÜUï ÏæÎHï ã}æ ÝïçÜU²æï¢
}æï¢ Ïæ-Ú-ÜU„ ÜUè wG±æçãàæ ÜUÚ„ï ¥æñÚ §¨ ÜUï çH²ï |æè ÜUæï§ü ¥G}æH ÜUÚ„ï J
}æ-ÎÝè }æà±Úæ: ç±Îü àæéÚê¥G ÜUÚÝï ¨ï ÐãHï çÜU¨è ¨é‹Ýè ¥GæçH}æ ²æ ÜGUæÚè
¨GæçãGÏæ ÜUæï ¨éÝæ Îèç…²ï J

- 35 -
}æ-ÎÝè §çË„…æ : §¨è çÚ¨æHï }æï¢ çβæ ãé±æ ÜUæï§ü |æè ç±Îü ÜUÚÝæ ™æãï¢ „æï àæéÚê¥G
ÜUÚÝï ¨ï ÜGUÏH ¨ÚÜUæÚï xæGæñ¨Gï ¥æ’…G}æ ÜUï §ü¨GæHï ¨G±æÏæ ÜUï çH²ï
x²æÚã ²æ »ÜU ¨æñ x²æÚã ÚêÐñ ÜUè ¥æñÚ ÜUæ}æ ãæï …æÝï ÜUè ¨êGÚ„ }æï¢ ¨ÚÜUæÚï ¥æ’Hæ
ãG…GÚ„ §}ææ}æ ¥ãG}æÎ Ú…Gæ ¶GæÝ ÜUï §ü¨GæHï ¨G±æÏæ ÜUï çH²ï 25 ²æ 125
ÚêÐñ ÜUè ÎèÝè çÜU„æÏæï¢ „vG¨è}æ ÜUèç…²ï J (ÚÜGU}æ ÜU}ææï Ïæïàæ ÜUÚÝï }æï¢ }æé…Gæ²ÜGUæ
Ýãè¢)

- 36 -