M (Cu) IA (KLK) IIA (KLKT) Al Fe

Vị trí -Nhóm IB, chu kì 4 Li, Na, K, Rb, Cs (Fr) Be, Mg, Ca, Sr, Ba (Ra) -Nhóm IIIA, chu kì 3 -Nhóm VIIIB, chu kì 4

- Là kim loại dẻo, có độ dẫn nhiệt
và dẫn điện cao
- Mạng tinh thể lập phương tâm
diện
- Nhiệt dộ nóng chảy: 1084°C
- Nhiệt độ sôi: 2562 °C
Tính chất
vật lý
- Các kim loại kiềm có cấu tạo
mạng tinh thể lập phương tâm
khối là kiểu mạng kém đặc
khít.
- tnóng chảy và tsôi của các kim
loại kiềm thấp hơn nhiều so
với các kim loại khác ← liên
kết kim loại trong mạng tinh
thể kim loại kiềm kém bền
vững.
- Khối lượng riêng nhỏ hơn so
với các kim loại khác ←
nguyên tử của các kim loại
kiềm có bán kính lớn; cấu tạo
mạng tinh thể của chúng kém
đặc khít.
- Mềm, có thể cắt chúng bằng
dao ← liên kết kim loại trong
mạng tinh thể yếu.
- tnóng chảy và tsôi tương đối thấp
(trừ Be)
- Khối lượng riêng tương đối
nhỏ, nhẹ hơn Al (trừ Be)
- Có màu trắng bạc hay xám
nhạt
- Cứng hơn và nhiệt độ nóng
chảy cao hơn kim loại kiềm
- Là kim loại màu trắng bạc -Màu ánh kim xám nhẹ
ánh kim mờ, mềm, nhẹ, dễ kéo -Nhiệt độ nóng chảy: 1538°C
sợi và dát mỏng. -Nhiệt độ sôi: 2862°C
- Là kim loại nhẹ. -Có 4 dạng thù hình:
- Dẫn điện và dẫn nhiệt tốt. Độ α, γ, δ, và ε
dẫn nhiệt bằng 2/3 đồng, bằng - Có tính dẫn điện, dẫn nhiệt
3 sắt. tốt, đặc biệt có tính nhiễm từ
- Nhiệt độ nóng chảy: 660°C
- Nhiệt độ sôi: 2470 °C
- Mạng tinh thể lập phương
tâm diện
- Không nhiễm từ
 - Tác dụng với phi kim:
Với oxi tạo màng CuO bảo vệ:
2Cu + O2 → 2CuO
Ở 800 - 10000C:
CuO + Cu → Cu2O
- Với clo:
Cu + Cl2 → CuCl2
- Với lưu huỳnh:
Cu + S → CuS
- Tác dụng với axit có tính oxi
hóa:
a. Với các axit không có tính oxi
hoá mạnh (HCl, H2SO4 loãng)
- Cu không phản ứng với các axit
không có tính oxi hoá mạnh.
- Khi có O2, phản ứng lại xảy ra:
2Cu + 4H+ + O2 → 2Cu2+ + 2H2O
b. Với các axit có tính oxi hoá
mạnh (HNO3 và H2SO4 đặc nóng)
Cu + 2H2SO4 → CuSO4 + SO2 +
2H2O – Không tác dụng với H2O
Tính chất
Cu + 4HNO3 → Cu(NO3)2 +
hóa học
2NO2 + 2H2O
- Tác dụng với dung dịch muối:
Cu đẩy kim loại yếu hơn ra khỏi
muối
2Cu + 2AgNO3 → Cu(NO3)2 + 2Ag
- Không tác dụng dung dịch kiềm
- Tác dụng với phi kim: - Tác dụng với phi kim
2Na + O2 khô → Na2O2 Khi đốt nóng, các kim loại
- Tác dụng với axit: kiềm thổ đều bốc cháy trong
2Na + 2HCl → 2NaCl + H2↑ không khí tạo ra oxit.
Dạng tổng quát: 2Mg + O2 → 2MgO
2M + 2H+ → 2M+ + H2↑ Tác dụng với halogen tạo muối
- Tác dụng với H2O ở nhiệt halogenua:
độ thường Ca + Cl2 → CaCl2
2Na + 2H2O → 2NaOH + H2↑ - Tác dụng với axit
- Tác dụng dung dịch muối Các kim loại kiềm thổ đều có
2K + 2H2O → 2KOH + H2 thế điện cực rất âm, vì vậy
2KOH + CuSO4 → K2SO4 + chúng khử được H+ trong các
Cu(OH)2 dung dịch axit thành H2↑
- Không tác dụng dung dịch Ca + 2HCl → CaCl2 + H2↑
kiềm - Tác dụng với nước
Ca, Sr, Ba tác dụng với H2O ở
to thường tạo thành dung dịch
bazơ.
Mg tác dụng chậm với H2O ở
to thường tạo ra Mg(OH)2, tác
dụng nhanh với hơi nước ở to
cao tạo MgO.
Be không tác dụng với H2O dù
ở nhiệt độ cao.
Ca + 2H2O → Ca(OH)2 + H2↑
Mg + H2O → MgO + H2↑
Có tính khử mạnh. Tuy nhiên Có tính khử trung bình: Fe có
yếu hơn các kim loại kiềm và thể bị oxi hóa thành Fe2+ hoặc
kim loại kiềm thổ. Fe3+.
- Tác dụng với phi kim - Tác dụng với phi kim
𝑡
Tác dụng trực tiếp và mạnh với Fe + S → FeS
O2, Cl2, S,… 𝑡
𝑡 3Fe + 2O2 → Fe3O4
4Al + 3O2 → 2Al2O3 𝑡
Bột nhôm tự bốc cháy khi tiếp 2Fe + 3Cl2 → 2FeCl3
xúc với Cl2: - Tác dụng với axit
2Al + 3Cl2 → 2AlCl3 Fe+ H2SO4 → FeSO4 + H2↑
- Tác dụng với axit: Fe+ 4HNO3 (loãng) → Fe(NO3)3
2Al + 6HCl → 2AlCl3 + 3H2↑ + 2H2O + NO↑
2Al + 6H+ → 2Al3+ + 3H2↑
𝑡
2Fe+ 6H2SO4 (đặc) → Fe2(SO4)3
𝑡
Al + 4HNO3 → Al(NO3)3 + + 6H2O + 3SO2↑
NO + 2H2O Axit HNO3 và H2SO4 đặc
𝑡 nguội làm Fe trở nên thụ động.
2Al + 6H2SO4(đặc) → - Tác dụng với dung dịch
Al2(SO4)3 + 3SO2 + 6H2O
muối
Al không tác dụng với H2SO4
Fe+ CuSO4 → FeSO4 + Cu↓
và HNO3(đặc, nguội). Những axit
Fe+ 3AgNO3 (dư) → Fe(NO3)3
này đã oxi hóa bề mặt kim loại
+ 3Ag↓
tạo thành một màng oxit có
- Tác dụng với nước
tính trơ, làm Al thụ động.
Ở nhiệt độ cao, Fe khử được
- Tác dụng với oxit kim loại
hơi nước:
Ở nhiệt độ cao, Al khử được 𝑡<570 𝑑ộ 𝐶
nhiều oxit kim loại như Fe2O3, 3Fe+ 4H2O → Fe3O4 +
Cr2O3,… thành kim loại tự do: 4H2↑
𝑡 𝑡>570 𝑑ộ 𝐶
2Al + Fe2O3 → Al2O3 + 2Fe Fe+ H2O → FeO + H2↑
Phản ứng của Al với oxit kim
loại gọi là phản ứng nhiệt
nhôm.
- Tác dụng với nước
2Al + 6H2O → 2Al(OH)3 +
3H2↑
- Tác dụng với dung dịch
kiềm
Al2O3 + 2NaOH + 3H2O →
2Na[Al(OH)4] (1)
2Al + 6H2O →
2Al(OH)3 + 3H2↑ (2)
Al(OH)3 + NaOH →
Na[Al(OH)4] (3)
 - Chế tạo hợp kim có nhiệt độ
nóng chảy thấp dùng trong
thiết bị báo cháy,…
- K và Na dùng làm chất trao
đổi nhiệt trong một vài lò phản
ứng hạt nhân.
- Cs dùng chế tạo tế bào quang
điện.
- Điều chế một số kim loại
hiếm bằng phương pháp nhiệt
luyện.
- Được dùng nhiều trong tổng
Ứng dụng hợp hữu cơ.
Phương pháp thường dùng để
điều chế kim loại kiềm là điện
phân nóng chảy muối
halogenua của kim loại kiềm.
2NaCl →
đ𝑝𝑛𝑐
2Na + Cl2↑
Điều chế
- Be được dùng làm chất phụ
gia để chế tạo những hợp kim
có tính đàn hồi cao, bền chắc,
không bị ăn mòn.
- Mg được dùng để chế tạo
những hợp kim có đặc tính
cứng, nhẹ, bền → chế tạo máy
bay, tên lửa, ôtô,…; tổng hợp
nhiều hợp chất hữu cơ.
Bột Mg trộn với chất oxi hóa
dùng để chế tạo chất chiếu
sáng ban đêm.
- Ca được dùng làm chất khử
để tách O, S ra khỏi thép; làm
khô một số hợp chất hữu cơ.
Trong tự nhiên, kim loại kiềm
thổ chỉ tồn tại ở dạng
ion Mg2+ trong các hợp chất.
Phương pháp cơ bản điều chế
kim loại kiềm thổ là điện phân
muối nóng chảy của chúng.
đ𝑝𝑛𝑐
CaCl2 → Ca + Cl2↑
đ𝑝𝑛𝑐
MgCl2 → Mg + Cl2↑
- Có đặc tính nhẹ, bền đối với Trong tự nhiên, Fe ở trạng thái
không khí và nước → vật liệu tự do trong các mảnh thiên
chế tạo máy bay, ôtô, tên lửa, thạch. Những hợp chất của sắt
tàu vũ trụ. tồn tại dưới dạng quặng sắt thì
- Có màu trắng bạc, đẹp → rất phong phú. Một số quặng
khung cửa và vật trang trí nội sắt quan trọng là:
thất. - Quặng hematit đỏ chứa
- Có tính dẫn điện, dẫn nhiệt Fe2O3 khan.
tốt → dây cáp dẫn điện thay thế - Quặng hematit nâu chứa
cho đồng là kim loại đắt tiền. Fe2O3.nH2O
- Chế tạo các thiết bị trao đổi - Quặng manhetit chứa Fe3O4
nhiệt, các dụng cụ đun nấu là quặng giàu sắt nhất, nhưng
trong gia đình. hiếm có trong tự nhiên.
Bột nhôm chế tạo hỗn hợp Ngoài ra còn có quặng xiđerit
tecmit (hỗn hợp Al và Fe2O3) chứa FeCO3, quặng pirit sắt
→ hàn gắn đường ray,... chứa FeS2.
Để sản xuất gang người ta
thường dùng manđetit và
hemantit.
Hợp chất sắt còn có mặt trong
hồng cầu của máu, làm nhiệm
vụ chuyển tải oxi đến các tế
bào cơ thể để duy trì sự sống
của con người và động vật.
Trong công nghiệp, Al được
sản xuất từ quặng boxit bằng
phương pháp điện phân:
- Công đoạn 1: Tinh chế quặng
boxit gồm thành phần chính là
Al2O3.2H2O và SiO2, Fe2O3 →
tạo Al2O3 nguyên chất
- Công đoạn 2: Điện phân
Al2O3 nóng chảy ở 2050oC
Ở cực âm, xảy ra sự khử ion
Al3+ thành kim loại Al
Ở cực dương, xảy ra sự oxi
hóa O2- thành khí O2
Phương trình điện phân Al2O3
nóng chảy:
đ𝑝𝑛𝑐
2Al2O3 → 4Al + 3O2↑