TSF ŞANLIURFA İL TEMSİLCİLİĞİ

SATRANÇ NOTASYONU

Satranç Oyununun Yazılması ve Okunması

Satranç oyununun hamle hamle yazılmasına notasyon denir. Satrançta notasyon tutulması
geçmişte oynanmış olan oyunları günümüze aktardığı gibi günümüzde oynanan oyunları da
geleceğe taşımamıza neden olur. Hamlelerin kaydedilmesi olan notasyon olmasaydı, satranç
teorisinden söz etmek mümkün olmazdı. Notasyon özel olarak hazırlanmış notasyon kağıtlarına
yazılır.

Satrançta oyunların nasıl yazıldığını ve nasıl okunduğunu bilmek bazı yararlar sağlar.
Turnuvalarda oyunların yazılması yani notasyon tutulması zorunludur. İlerlemek için kitap ve
dergilerde yayınlanan bilgileri ve oyunları izlemek gerekir. Her oyuncu kendi oyunlarını zaman
zaman inceleyerek hatalarını öğrenmelidir.

Biz burada Uluslar arası Satranç Federasyonunun (FIDE) 1977 yılında Ocak 1981 ‘ den geçerli
olmak üzere kabul ettiği ve Türkiye Satranç Federasyonunun yayınladığı kitaplarda uyguladığı
notasyon bilgilerine yer vereceğiz.

Notasyon tutulurken aşağıda göreceğimiz gibi bazı kısaltmalar kullanılmaktadır.

Satrançta hamleri kaydetmek için işte bu cebirsel notasyonu kullanırız. Günümüzde

kullandığımız kısaltılmış notasyon maçları yazmak ve incelemek için oldukça elverişlidir.
Aşağıda notasyon için gerekli bilgiler yer alıyor.

Satranç tahtası 8 yatay ve 8 düşey sıradan oluşur. Yataylar 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8'e kadar

numaralandırılır. Düşeyler de a, b, c, d, e, f, g, h şeklinde isimlendirilir.

Yukarıdaki diyagramda a, b, c, d, e, f, g, h, harflerinden oluşan 8 dikey ile, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8

sayıları ile belirtilen 8 yatayın kesişmesi sonucu 64 kareden oluşan bir tahta görülmektedir. Her
kareye önce harf sonra sayı olmak üzere bir harf ve rakamdan oluşan bir isim verilmiştir.
Örneğin; 5 sayısı ile e harfinin kesiştiği karenin adı: e5’tir. Bunun gibi diyagramdaki 64
karenin ayrı ayrı adları oluşmuştur. a1, b2, h8 gibi. Kare isimlerinde önce harf sonra sayı
belirtilmelidir.

Şimdi satranç taşlarının notasyondaki kısaltmalarını görelim.

• Piyon dışındaki taşlar için baş harflerinden oluşan kısaltmalar kullanılır.

Ş = Şah, V = Vezir, K = Kale, F = Fil, A = At. Piyon için herhangi bir kısaltma
yoktur.

• Birde yabancı dildeki kitapları incelerken veya internette satranç oynarken

karşılaştığımız uluslar arası kısaltmalar vardır. Bunları da öğrenirsek en azından gerek
internet ortamında ve gerekse yabancı dildeki kitaplara bakarken daha kolay anlama
imkanı elde ederiz. Şimdi kısaca bunları da gösterelim.

Şah = K, Vezir = Q, Kale = R, Fil = B, At = N harfleri kullanılarak belirtilir.Yine

burada piyonlar için herhangi bir kısaltma yapılmaz, sadece gittikleri karenin adı yazılır
veya bir taşı alacaksa bulunduğu karenin harfi x işareti ve alınan taşın bulunduğu
karenin adı yazılır. Örneğin; d3 karesinde bulunan bir piyon e4 karesindeki bir taşı
alıyorsa dxe4 şeklinde yazılır.

• Bir hamleyi belirtirken hangi taşın nereye gittiğini yazmak yeterlidir.

Ae5: Atın e5 karesine gittiğini gösterir.
o Piyonlar için sadece gidilen yer belirtilir.
e4: e4 karesine piyonun gittiğini gösterir.
o Eğer aynı kareye iki taş gidebiliyorsa o zaman taşların farklı olan konumları
yazılır. Aynı yatayda iseler düşeyleri, aynı düşeyde iseler yatayları, farklı düşey
ve yataylarda ise düşeyleri belirtilir.

o Örneğin:
a1'de ve h1'de duran kalelerden a düşeyinde olanı d1 karesine gitmişse Kad1
şeklinde yazılılr.a1'de ve a5'te duran atlardan 5. yataydaki b3'e gitmişse A5b3
şeklinde yazılır.g6'da ve f3'te duran atların ikisi de e5 karesine gidebilir. g6'daki
atın hareketi için Age5 ve diğer atın hareketi için Afe5 kullanılır.

Taş yerken, alan taşın ismi ile gidilen yerin arasına x işareti konulur.
Vxd3: Vezir d3 karesine gitmiştir ve oradaki bir taşı yemiştir.

o Piyon taş alırken, piyonun bulunduğu düşey belirtilip x işaretinden sonra gittiği
yer yazılır.
exc4: e düşeyindeki piyon c4'e gelerek bir taş yemiştir.
o Eğer bir piyon geçerken taş almışsa gidilen yer yazılıp sonuna e.p. yazılır. (e.p.:
en passant)
(dxc6 e.p.): d sütunundaki piyon c6'ya gelirken geçerken almıştır.
• Şah çekilince hamlenin sonuna + işareti konulur.
Fg3+: Fil g3'e gelerek şah çekmiştir.

• Piyon terfisinde, piyonun gittiği son kareden sonra terfi etiği taş yazılır.
g8V: Piyon g8'e gelerek vezire dönüşmüştür.
 • Kısa rok için 0-0, uzun rok için 0-0-0 kullanılır.

• Beraberlik teklifleri, yapılan hamleden sonra = konularak belirtilir.

• Mat için hamleden sonra ++ veya # işaretleri konulur.

Kullandığımız bazı kısaltmalar ve işaretler topluca şunlardır:

Örneğin Çoban Matının notasyonunu görelim;

1. e4 e5 2. Fc4 d6 3. Vf3 Ac6 4. Vxf7++

Bu hamleleri yaptığımızda aşağıdaki diyagramda gösterilen konuma gelmiş olmalıyız.

Örnek Bir Oyun Notasyonu Daha:

1. d4 Af6 2. c4 e6 3. Af3 Fb4+ 4. Abd2 b6 5. a3 Fxd2+ 6. Fxd2 Fb7 7. b4 d6 8. Fg5 Abd7 9. e3

Ve7 10. Fe2 O-O-O 11. O-O Khf8 =

Bu hamleleri yaptığınızda aşağıdaki konuma ulaşmış olmalısınız.

Burada dikkat edilecek husus her bir oyuncunun yaptığı hamle yarım hamle kabul edilir Yani
her iki oyuncunun birer hamlesiyle bir hamle tamamlanmış oluır. Yukarıdaki diyagramda her
bir oyuncu 11 hamle yapmıştır.

Notasyonlu Bir Analiz;

Şimdide oynanmış bir oyunun notasyonuyla birlikte analizi. Notasyon bilinmeden bu analizi
anlamak mümkün olmaz. İşte notasyon sayesinde bu tür analizlerden yararlanabiliriz.

Kasparov,G - DEEP JUNIOR

1.d4 d5 2.c4 c6 3.Ac3 Af6 4.e3 e6 5.Af3 Abd7 6.Vc2 Fd6 7.g4 Vezir piyonu açılışları içinde
beklenmedik bir hamle 7...dxc4 Kitap hamlesi .8.Fxc4 b6 Oyuncular açılış kitabından çıkıyorlar,
bu hamle büyük ihtimalle en iyi hamle değil . Bu hamle hazırlıklar sırasında dikkate alınmamıştı
ve Junior şimdi açılış kitabı dışında rastgele oynuyor 9.e4 e5 Junior bu hamle için 25 dakika
düşündü. Ekran siyahlaşınca ufak bir panik yaşandı. Tam bilgisayarı yeniden başlatırken birisi
ekran koruyucunun devreye girmiş olabileceğini belirtti. Deep Junior bu pozisyondan hiç
hoşlanmadı. Bu pozisyon için yaklaşık 0.70 puan verdi ve bu hiçbir zaman iyileşmedi. Fb7
alternatifi oldukça büyük karmaşıklıklar doğurur. Junior çok fazla zaman harcadı ama ilginç c5
hamlesini dikkate almadı. 10.g5 Ah5 11.Fe3 O-O 12.O-O-O Vc7 13.d5 Kasparov bu hamle için
yarım saat harcadı.13...b5 tam bir Junior hamlesi. Tavsiye edilen devam yolu: c5 Junior,
tarafından kayba gittiği gösterildi [13...Bb7 14.dxc6 Bxc6 15.Nb5 Bxb5 16.Bxb5 Nc5 17.b4 Ne6
18.Qxc7 Bxc7 (or Nxc7) siyah için daha iyi olabilir, ama çok fazla değil ve vezirlerin tahtada
olmadığını düşünürsek çok fazla pratik şans yok]14.dxc6 bxc4 15.Ab5 Vxc6 16.Axd6 Fb7 Deep
Junior bu hamle için 35 dakika harcadı. Bir turnuvada harcadığı en fazla zaman! Nedeni tabiki
vaziyetin kötüleşmesi 17.Vc3 Kae8 Göründüğü gibi bu umutsuzluk hamlesi değil. e5i
kaybetmektense Deep Junior değişim karşılığında insiyatifi veriyor. 18.Axe8 Kxe8 19.Khe1 Vb5
20.Ad2 Kc8 21.Sb1 Af8 22.Sa1 Ag6 Yetersiz ve çok geç. Junior ın bu denemeleri birşey
kazandırmıyor. Kasparov'un bu partiyi ele alışı oldukça etkileyici.Bu basit bir tekniğin oldukça
üzerinde ve bahse girerim ki birçok büyükusta bunu başaramazdı. 23.Kc1 Fa6 24.b3 Çöküş. Junior
değişimi kaybediyor ve kötü bir pozisyona razı oluyor.24...cxb3 25.Vxb3 Ka8 26.Vxb5 Fxb5
27.Kc7 Siyah terk eder
1-0
Aşağıda bir notasyon kağıdı görüyorsunuz. Şimdi bir uygulama yaparak yukarıdaki
Kasparov,G – DEEP JUNIOR oyonunu bu notasyon kağıdına aktaralım. Hayali bir
turnuva kağıdı olarak bu notasyon kağıdını dolduruyoruz.

Beyaz oyuncunun kazandığı bir oyunun notasyonunu yukarıda görüyorsunuz. Bu bir oyuncunun tuttuğu
notasyondur. Aynı şekilde diğer oyuncuda bu notasyonun aynısını tutmak zorundadır.
Kullanmak İçin Örnek Boş Notasyon Kağıdı

SATRANÇ TAŞLARININ GÜCÜ

Satranç oyununu cazip kılan etkenlerden biri de satrançta birbirinden farklı 6 taşın bulunması
ve farklı olan her figüründe değişik hareket yeteneğine sahip olmasıdır. Taşların ve
hareketlerinin birbirine benzememesi satranç taşları arasında bir güç sıralaması yapılmasını
zorunlu kılmıştır.

Satranç tahtasında bulunan 6 taşın güçleri de birbirinden farklıdır. Her taşın etkinliğini ifade
eden bir gücü vardır. Gücü en az olan piyona bir puan verilerek yapılan kuvvet sıralamasına
göre;

Yararlanılan Kaynaklar;
1.Satranç, Dr.Olgun Kulaç,
2.Satrancın Esasları, J:R:Capablanca,
3.Agresif Satranç, GM Larry Christiansen,

Hazırlayan: Haci YILMAZ TSF Şanlıurfa İl Temsilcisi

http://sanliurfa.tsf.org.tr - sanliurfa@tsf.org.tr