17 Ahsap

Dokuz Eylül Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü
YAPI MALZEMESİ - I
17. Ahşap
17.1.Ahşabın Teknik Özellikleri

17.2.Ahşabın Korunması
17.3.Ağacın Mekanik İşlenmesi
1
17.1 Ahşabın Teknik Özellikleri
Canlı bir organizma olan ağaçtan elde edilen ahşap;

lifli,
heterojen
anizotrop
bir yapı malzemesidir.
2
Ağaç uzunluğuna paralel, lifsi doğal bir polimer

hücrelerden oluşur.
C2H3O4---
Hücre duvarı
3
Bu hücreler ağacın ekseninden radyal olarak dışa doğru gelişir.
Kambiyum
Kabuk
Öz odun (heartwood)
Annual Ring
Diri odun (sapwood) Springwood
Summerwood
4
Geniş yapraklı ağaçlar

İğne yapraklı ağaçlar (yaprak döken)
(kozalaklı) hardwoods
softwoods -Meşe (oak)
-Çam (pine) -Dişbudak (ash)
-Ladin (spruce) -Akçaağaç (maple)
-Sedir (cedar) -Kayın (beech)
-Gürgen (hornbeam)
-Kestane (cheasnut) -(locust)
Akasya
-Ceviz (walnut) - Okaliptüs
* Sertlik açısından istisnalar vardır ( ).

balza ağacı bir hardwood ama en yumuşak ağaç !!!
5
Asıl fark hücre yapılarındadır.
hardwood softwood
6
redwood
Çam ağaçlarında latewood-ealywood 7
sayımı ile yaş tespiti
 Doğada çok sayıda ağaç türü olmasına karşın, önemli

ekonomik değer taşıyan ağaç sayısı sınırlıdır. Yapılarda
kullanılan ahşabın önemli bir kısmı çam, meşe, ceviz,
dişbudak, kavak, selvi, kayın, köknar, sedir gibi ağaçlardan
elde edilmektedir.
23,000 tür
8
 Mühendislikte kullanılan ahşabın %80'i kozalaklı

ağaçlardan sağlanır.
9
 Budaklar, yarıklar, peşlenme (eşit olmayan hacim değişimi),

eğik lifler, reçine keseleri kereste kusurlarındandır.
Budaklar
Çift Öz
Yarıklar
10
Yıllık halkalara paralel çatlak Öz Kayması
A, örtülü budak (encased)

B, iç budak (intergrown) 11
Ahşabın nem içeriği
 Yeni kesilmiş ağaçta % 130 - % 50, piyasada kuru kabul

edilen ahşapta % 22 - % 18, yapay yöntemlerle fırında
kurutulmuş olanlarda % 8'in altında olabilir.
 Bu nedenle ahşabın özellikleri standart olarak, % 12-15

arasında nem derecesinde bulunan örnekler üzerinde
saptanır.
12
Ahşabın nem içeriği
 Ahşabın fiziksel özellikleri, nem oranı ile büyük ölçüde
etkilenir. Aynı ahşap değişik nem oranlarında farklı
davranış gösterir. Ahşap kururken hacim kaybına uğrayarak
büzülür.
Aşırı kurutma
13
Ahşabın nem içeriği ile enerji yutma kapasitesi arasındaki ilişki
 Ağaç kuruyunca sertlik, dayanım gibi bir kısım özellikleri

artar ancak enerji yutma kapasitesi azalır.
14
Birim hacim ağırlık
 Birim hacim ağırlık ahşabın türüne göre ortalama olarak

0.1 t/m3 ile 1.5 t/m3 arasında değişir
15
En hafif ahşap
balza ağacı
En hafif ve yumuşak ağaç (0.16 g/cm3).
16
Ekvator, Güney Amerika - maket uçaklarda - maket mimarisinde
En hafif ahşap
balza ağacı
17
En hafif ahşap
balza ağacı
18
Termik Genleşme
 Her cisimde olduğu gibi ahşabın da boyutlarında sıcaklık
etkisi ile değişiklikler olur. %0 nem ve 0oC’de saptanan ısıl
genleşme katsayısı lifler doğrultusunda 0.5 x 10-4, liflere
dik doğrultuda 0.05 x 10-4 değerindedir.
ToC 2ToC ToC 2ToC19

Termik İletkenlik
 Ahşap hücreli yapısı ve yapının aslını oluşturan maddenin
selüloz olması nedeniyle, ısı bakımından kötü bir iletkendir.
 Bu nedenle bölme, kaplamalar için uygun bir malzemedir.
20
Çam: 0.27 kcal/moCh
Mekanik Özellikler
 Kusurlu, heterojen ve anizotrop

yapısı nedeniyle ahşabın mekanik
özelliklerini incelemek kolay
değildir. Ahşabın değişik mekanik
etkilere karşı gösterdiği dayanım
türlere göre ve aynı türlerin değişik
örneklerine göre farklılıklar gösterir.
21
Basınç Dayanımı (MPa)
((N/mm2)
8 Basınç dayanımı -
su içeriği ilişkisi
7
6
5
4
3
2
1
10 20 30 40 50 w (% su içeriği)
 Birim hacim ağırlığı 0.42 kg/dm3 olan bir kozalaklı ağacın

basınç dayanımının (lifler doğrultusunda) su içeriği ile değişimi 22
Kurutma yöntemleri
Açık havada kurutma

23
Sıcak hava ile kurutma
24
Sıcak hava ile kurutma
25
Mekanik Özellikler
 Anizotropi nedeniyle ahşabın mekanik özelliklerini iki
yönde incelemek.
 Eksenel yön (lifler boyunca),
 Transversal yön (liflere dik doğrultuda).
P P
P P 26
Transversal yön
Liflere dik
ve
radyal yön (enine)
Transversal yön
Liflere dik
ve
Eksenel yön teğet yön (enine)
Liflere paralel yön
(boyuna) 27
28
Mekanik Özellikler
Emniyet
Gerilmeleri III.SINIF II.SINIF I.SINIF
(MPa)
KAYIN ve KAYIN ve KAYIN ve
ÇAM ÇAM ÇAM
MEŞE MEŞE MEŞE
Çekme // - - 8.5 10.0 10.5 11.0
Basınç // 6.0 7.0 8.5 10.0 11.0 12.0
Basınç  2.0 3.0 2.0 3.0 2.0 3.0
// : Liflere paralel doğrultuda
 : Liflere dik doğrultuda
 Ahşap ile ilgili olarak emniyet kat sayıları değişkenliklerin

fazlalığı nedeniyle 5 ~ 10 arasında değişen değerler alır.
Yukarıdaki Tabloda bazı ahşap türleri için alınan emniyet
29
gerilmeleri verilmiştir.
Elastisite modülü
 Ahşabın elastisite modülü de liflere dik ve paralel

doğrultularda değişmektedir. Elastisite modülü çamlarda
liflere paralel doğrultuda 10.000 MPa, liflere dik doğrultuda
300 MPa’dır.
 Meşe ve kayın için bu değerler sırasıyla 12.500 MPa ve
600 MPa olarak alınabilir.
30
Eğilme Dayanımı
 Ahşabın eğilme dayanımı 60-130 MPa arasında değişen

değerler alır. Örneğin, III. Sınıf çamın eğilme dayanımı 65
MPa, gürgenin 130 MPa'dır.
31
17.2 Ahşabın Korunması
Yüzeysel koruma yöntemleri
32
Dayanıklılık
 Nem, özellikle zararlı mantarların gelişmesini ve canlı organizma
saldırısını kolaylaştırır. Ancak tamamen tatlı su içinde gömülü ahşabın
uzun yıllar (50-500 yıl) dayandığı gözlenmiştir.
33
Dayanıklılık
 Devamlı olarak ıslanma - kuruma etkisinde bulunan ahşap kolayca
yıpranır. İyi havalandırılmış ve nemsiz ortamlarda, tarihi yapı ve
mobilyalarda görüldüğü gibi ahşap çok fazla (3000 yıl dolaylarında)
dayanabilir. Mısır’da açılan firavun mezarlarında oldukça sağlam
ahşap mobilyalara rastlanılmıştır. Ancak bu dayanım nemli toprak
içinde 4-12 yıla inebilir.
34
35
Dayanıklılık sorunları
36
Dayanıklılık çözümleri
37
Dayanıklılık
 Ahşabın dayanıklılığı doğal haliyle, koruyucu işlemlere tabi

tutulmaksızın dış etkenlere dayanmasıdır. Bu dayanıklılık
türlere göre değişir. Bazı türlerde mikroorganizma
üreyemez, yapılarında doğal antiseptik maddeler vardır.
Örneğin kestane, meşe, çam, bu tür etkilere oldukça
dayanıklıdır.
38
39
40
Beyaz karınca
(carpenter ants)
41
Limnoria (3 to 4 mm boyunda)
ahşabı yiyerek zayıflatır. Gelgit
bölgesi mekanik etki ile hasar görür.
42
Limnoria
43
 Ahşabın yüzü nemin geçmesine ve zararlı mikro

organizmaların gelişmesine engel olmak amacıyla bir
koruyucu tabaka ile örtülür. Bu amaca ulaşmak için en çok
kullanılan 5 yöntem şöylece sıralanabilir:
-Boyama
-Katranlama
-Yüzeysel yanma
-Çivileme
- Daldırma
44
Vernik: Kuruduğunda ahşap üzerinde ince, sert, ve

parlak (isteğe göre mat) bir tabaka oluşturan
reçine+çözücüden oluşan sıvı malzemelerdir.
İlk vernikler doğal reçinelerden elde edilirken

günümüzde petrol kökenlidir.
45
Vernik üretiminde kullanılan:
reçineler çözücüler
Lak Terebentin
Çamsakızı Toluen
Üreformaldehid Nafta
Vinil reçineleri Alkol
Akrilik asit reçineleri Sentetik tiner
Klorlandırılmış kauçuk
46
sentetik vernik, poliüretan vernik, selülozik vernik
doğal reçine çözücü
Lak Alkol Şellak
47
Gomalak cilası da denir.
Müzik aletlerinde kullanılır.
Petrol 2 komponentlidir (sertleştirici
türevli çözücüler ayrıca karıştırılır)
reçine
Üreformaldehid Poliüretan vernik
Polyester Polyester vernik
Vinil reçineleri Sentetik vernikler
Akrilik asit reçineleri Akrilik vernik
Beyaz lake boyalarda

sararma yapmaz.
Vernik boyadan sonra koruyucu olarak uygulanmalıdır, boya

ile karıştırılmamalıdır.
48
49
Plaza de la Encarnacion, Sevilla, İspanya, Nisan 2011
50
World's Largest Wooden Structure
Plaza de la Encarnacion, Sevilla, İspanya, Nisan 2011
51
Poliüretan kaplama
 Katranlama - Hava ile temas halinde olan kaba yapı

elemanları (direk, kazık, tahta perde vb.) gibi görünüşün
önemli olmadığı yerlerde kullanılır. Bu yöntemde
bitümlü malzeme ahşaba sıcak ve soğuk olarak sürülür.
52
 Yüzeysel yanma - Ahşabın yüzeyine alev püskürtmek
suretiyle ahşap yüzeysel olarak kömürleştirilir. Böylece
malzeme yüzeyi dış etkenlere karşı çok dayanıklı hale
gelir.
53
 Çivileme - Su içinde bulunan ahşaba saldırabilen bazı
kurtlardan korumak amacıyla, iri (yaklaşık 15 mm) ve
yuvarlak başlı özel çiviler yan yana çivilenir. Bir süre
sonra ahşabın yüzeyi bir pas tabakası ile örtülür ve bu pas
örtüsü kuruyucu bir tabaka oluşturur.
54
 Daldırma – Ahşap, türüne göre kısa veya uzun süreli bir

sıcak antiseptik banyosuna daldırılır. Bu banyolar için en
çok bakır sülfat, çinko klorür ve lizol gibi maddeler
kullanılır..
55
Daldırma öncesi geçirimsiz
kabuğun soyulması Penetrasyonu arttırmak için delme
Daldırma bir derinlemesine koruma türüdür
56
Yüzeysel koruma
Emprenye yöntemi
Bazı tür kimyasallar ahşaba basınçlı

yöntemlerle emdirilmektedir. Emprenye
denilen bu ahşap türü dış etkilere çok
dayanıklı olmaktadır.
Ormanlık ve nemli alanda 57

kullanılacak ahşaplar için
 Borlu çözeltilerle koruma
58
Yangına dayanıklılık
 Ahşap malzemenin en olumsuz tarafı yangına
dayanıklılığının olmamasıdır. Yalın ahşabı yangın
etkisinden tamamen kurtarmak olanaksızdır.
59
Yangına dayanıklılık
 Ancak boraks ve alüminyum tuzlu kimyasal sıvıları
kütüklere şırınga ederek veya yanmaz maddelerle (asbest
levha, alçı sıvası vb.) kaplayarak izolasyon yoluyla
ahşabın yangına dayanıklılığını büyük ölçüde arttırmak
olanaklıdır.
60
17.3 Ağacın Mekanik İşlenmesi
İşleme Yöntemleri
Mekanik araçlarla Kimyasal işlemlerle

tomruk,
direk, selüloz sanayinde
kereste, (kağıt, suni ipek,
yaprak, vernik, reçine, vb.)
kontraplak,
OSB, MDF,
sunta,
fiberboard,
glulam… 61
Mekanik İşleme Yöntemleri
62
talaş testere tozu lif
iri parça yonga kıymık
Common wood elements used in woodbased

composites from top left, clockwise: shavings, 63
sawdust, fiber, large particles, wafers, and strands.
Yontma - Ağaç kesildikten sonra dalları ve budakları

kesilip, yontularak tomruk hale getirilir. Bu tomruklar
gereğinde direk vb. olarak da kullanılabilir. Köprü
inşaatında direkt kullanımı:
64
Biçme - Tomruklar başlıca üç şekilde biçilir.
1. Paralel Biçme 2. Prizmatik Biçme
3. Çeyrek Biçme
65
biçilen kereste şekline ve boyutlarına göre; kalas, tahta, lata, çıta gibi adlar alır.
66
Glulam (Glued-laminated structural timber) Büyük kirişler
halinde fabrikada özel seçilen keresteler ve uzun ömürlü
yapıştırıcılar kullanılarak keresteler uc uca şaşırtmalı eklenir.
Böylece uzun kirişler elde edilir. Bağlantılarda çelik plakalar
kullanılır.
67
Glulam kiriş
uygulamaları
68
Dilme - Özel makinalar yardımıyla tomruktan ince yapraklar elde

etme işlemine dilme denir. Bu yapraklar marangozlukta kaplama
işlerinde kullanılır.
Açma - Tomruk, sarılmış bir halı gibi

soyulursa, geniş yüzeyler elde edilir. Açma
makinasında bıçak sabittir. Tomruk ekseni
etrafında dönerek genişliği sabit, boyları
tomruğun çapına göre değişen yapraklar
elde edilir. Elde edilen yapraklar özellikle
kontraplak yapımında kullanılır.
69
Kontraplaklar (plywood)
70
Kontraplaklar (plywood)
71
betonarme için gergili plywood kalıp
Alternatif kalıp sistemleri
üç katlı masif ahşabın (ladin)
laminasyonu ile üretilmiş
72
73
74
75
 Kıyma - Ağaçları kıyarak, yonga veya talaş haline getirmek

ve bunlara su ve buhar ile işleyip, mekanik araçlarla ezip,
didikleyerek lifler halinde dağıtmak işlemidir. Bu hamura
uygun bağlayıcılar (tutkal, reçine vb.) katarak ahşap
levhalar (suni tahta) elde edilir.
76
Suni tahtalar
 Kıyılan ve hamur hale dönüştürülen ahşap, çeşitli

yöntemlerle yapay ahşap levhalar haline getirilir.
Bunlar doğal kereste yerine;
- izolasyon levhası,
- çeşitli sertlikte levhalar olarak doğrama, kaplama,
döşeme vb. malzemesi olarak geniş kullanım alanı
bulurlar.
77
Fiberboard
Ahşap lifli plaka
Sunta (yonga levha - chipboard)
650-700 kg/m3
78
Suya ve yanmaya karşı dayanımı yoktur.
MDF (medium density fiberboard)

Liflerin belirli bir rutubet derecesine kadar kurutulduktan sonra
yaklaşık %9-11 oranında termosetting (sıcaklıkta katılaşan)
karakterli bir tutkal ile tutkallanarak sıcaklık ve basınç altında
preslenmesiyle oluşan homojen yapıda levhadır.
550-800 kg/m3
Lake: Ham MDF'nin üzeri astarlanıp

üzerine selülozik, poliüretan akrilik ve
UV koruyuculu boyaların uygulanması
ile elde edilen mobilya
79
HDF (high density fiberboard)
900 kg/m3
80
OSB (Oriented strand board)

Yönlendirilmiş yonga plaka
Önce halat şekilli
elemanlar üretilir ve
kurutulur. Reçine ile sıcak
presleme yoluyla plaka
üretilir (177-204oC 3-5 dk).
İnşaat sektöründe
kontrplağın (plywood)
yerini almıştır.
81

82

83

Çatı Kaplamalarında
Ambalaj Sektöründe
Oda Bölmelerinde…
Tavan ve Taban Döşemelerinde
Oldukça Yoğun Kullanılır.
84

85
Çok katlı ahşap yapılar
Maison d'adams, Angers, Fransa. Loire vadisi. Gelslingen, Baden-Württemberg, Almanya.

86 1589
Yapım tarihi: 15 YY
Ahşap bağlantı elemanları
- Ahşap çivileri ve vidaları

- Geçmeli - klavuzlu bağlantılar
- Yapıştırmalı - geçmeli bağlantılar
- Metal plakalarla düğüm noktası tespiti
87
Çeşitli ahşap çivileri
88
Ahşap vidası ile bağlantı
Çivili bağlantı riskli
Ahşap çivileri galvanizlemesi kaliteli değilse korozyon lekesi 89

Geçmeli, klavuzlu bağlantılar A: ahşap-ahşap

B: ahşap-çelik
Bağlantı detayları
90
Geçmeli bağlantı
91
Geçmeli yapıştırmalı bağlantı
92
yapıştırıcılar
Ahşap yapıştırıcıları
veneer
93
An extruder applies continuous and uniformly
sized and spaced beads of adhesive to veneer
for laminating into laminated veneer lumber (LVL).
Ahşap yapıştırıcıları
Farklı kimyasal kökenli yapıştırıcıların dış ortam

koşullarında yapışma mukavemetlerindeki değişim
94
Metal plakalar
95

17 Ahsap

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

17 Ahsap

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dokuz Eylül Üniversitesi

İnşaat Mühendisliği Bölümü

17.1.Ahşabın Teknik Özellikleri

Canlı bir organizma olan ağaçtan elde edilen ahşap;

Ağaç uzunluğuna paralel, lifsi doğal bir polimer

Geniş yapraklı ağaçlar

-Ceviz (walnut) - Okaliptüs

* Sertlik açısından istisnalar vardır ( ).

 Doğada çok sayıda ağaç türü olmasına karşın, önemli

 Mühendislikte kullanılan ahşabın %80'i kozalaklı

 Budaklar, yarıklar, peşlenme (eşit olmayan hacim değişimi),

A, örtülü budak (encased)

 Yeni kesilmiş ağaçta % 130 - % 50, piyasada kuru kabul

 Bu nedenle ahşabın özellikleri standart olarak, % 12-15

 Ağaç kuruyunca sertlik, dayanım gibi bir kısım özellikleri

 Birim hacim ağırlık ahşabın türüne göre ortalama olarak

En hafif ve yumuşak ağaç (0.16 g/cm3).

ToC 2ToC ToC 2ToC19

 Kusurlu, heterojen ve anizotrop

 Birim hacim ağırlığı 0.42 kg/dm3 olan bir kozalaklı ağacın

Açık havada kurutma

 Ahşap ile ilgili olarak emniyet kat sayıları değişkenliklerin

 Ahşabın elastisite modülü de liflere dik ve paralel

 Ahşabın eğilme dayanımı 60-130 MPa arasında değişen

 Ahşabın dayanıklılığı doğal haliyle, koruyucu işlemlere tabi

 Ahşabın yüzü nemin geçmesine ve zararlı mikro

Vernik: Kuruduğunda ahşap üzerinde ince, sert, ve

İlk vernikler doğal reçinelerden elde edilirken

Vernik üretiminde kullanılan:

doğal reçine çözücü

Lak Alkol Şellak

Beyaz lake boyalarda

Vernik boyadan sonra koruyucu olarak uygulanmalıdır, boya

Plaza de la Encarnacion, Sevilla, İspanya, Nisan 2011

Plaza de la Encarnacion, Sevilla, İspanya, Nisan 2011

 Katranlama - Hava ile temas halinde olan kaba yapı

 Daldırma – Ahşap, türüne göre kısa veya uzun süreli bir

Daldırma bir derinlemesine koruma türüdür

Bazı tür kimyasallar ahşaba basınçlı

Ormanlık ve nemli alanda 57

 Borlu çözeltilerle koruma

Mekanik araçlarla Kimyasal işlemlerle

iri parça yonga kıymık

Common wood elements used in woodbased

Yontma - Ağaç kesildikten sonra dalları ve budakları

Biçme - Tomruklar başlıca üç şekilde biçilir.

1. Paralel Biçme 2. Prizmatik Biçme

Dilme - Özel makinalar yardımıyla tomruktan ince yapraklar elde

Açma - Tomruk, sarılmış bir halı gibi

 Kıyma - Ağaçları kıyarak, yonga veya talaş haline getirmek

 Kıyılan ve hamur hale dönüştürülen ahşap, çeşitli

Sunta (yonga levha - chipboard)

MDF (medium density fiberboard)

Lake: Ham MDF'nin üzeri astarlanıp

HDF (high density fiberboard)

OSB (Oriented strand board)

OSB (Oriented strand board)

OSB (Oriented strand board)

OSB (Oriented strand board)

OSB (Oriented strand board)

Maison d'adams, Angers, Fransa. Loire vadisi. Gelslingen, Baden-Württemberg, Almanya.

- Ahşap çivileri ve vidaları

Çeşitli ahşap çivileri