ΣΤΙΧΟΙ 165-211

In medias res: Ο Όμηρος αρχίζει από κάποιο προχωρημένο σημείο της ιστορίας (δηλ. από την αναχώρηση του Οδυσσέα από το νησί
της Καλυψώς), και μετά μας αφηγείται το παρελθόν (δηλ. τις περιπέτειες του Οδυσσέα), πριν καταλήξει στα σύγχρονα πάλι γεγονότα,
δηλ. τη μνηστηροφονία. Αυτή η τεχνική έχει το πλεονέκτημα ότι δίνει μεγαλύτερη ζωντάνια στην αφήγηση.

Στο στίχο 167 ο Οδυσσέας εμφανίζεται για πρώτη φορά άμεσα στην Οδύσσεια και όχι μέσα από αφηγήσεις ή αναφορές άλλων. Αφού
στα προηγούμενα μας παρουσίασε κάθε δυνατή όψη του Οδυσσέα, μέσα από τις μαρτυρίες των άλλων, μας τον παρουσιάζει τελικά
αυτοπροσώπως και μάλιστα με έναν τρόπο που έρχεται σε αντίθεση με την ηρωική μορφή του. Ο ποιητής προτιμά να μας
πρωτοπαρουσιάσει έναν Οδυσσέα ολότελα ανθρώπινο, ένα ψυχικό ράκος. Το μεγαλείο του θα το δώσει σταδιακά στις επόμενες
ραψωδίες. Αν στην Ιλιάδα ο ηρωισμός είναι το κύριο χαρακτηριστικό των προσώπων, στην Οδύσσεια δεν αρκεί. Χρειάζεται και
οσυναισθηματικός πλούτος.

Ο ποιητής παρουσιάζει τη θλίψη του Οδυσσέα μέσα από την αφήγηση και τα λόγια της Καλυψώς. Όταν ο Οδυσσέας μιλήσει, δε
θρηνεί, αντίθετα προβάλλει το πολυμήχανο και εύστροφο μυαλό του.

στίχ.190: Ενώ γίνεται στον Οδυσσέα η ανακοίνωση της επιστροφής του, κάθε άλλο παρά χαίρεται. Έτσι, ο ποιητής εξασφαλίζει δύο
πράγματα: α) τη συνέχιση της αγωνίας για την εξέλιξη του μύθου, β) τη διατήρηση του απαραίτητου ψυχολογικού κλίματος για την
αφήγηση των προηγούμενων παθών του Οδυσσέα.

Οδυσσέας: Ο Οδυσσέας παρουσιάζεται με δύο μορφές: α) από τη μια μεριά φαίνεται αδύναμος, αβοήθητος, ένα ψυχικό ράκος, και β)
από την άλλη τον βλέπουμε να μην παρασύρεται. Σκέφτεται τα λόγια της Καλυψώς. Ζητάει όρκο για να την πιστέψει. Δεν πανηγυρίζει,
φυλάγεται. Ο στίχος 170 δείχνει ότι κάποτε του άρεσε η Καλυψώ. Επομένως, παρουσιάζεται ανθρώπινος, χωρίς ψεύτικες
εξιδανικεύσεις.
Καλυψώ: Παρουσιάζεται αρκετά αντιφατική με συμπεριφορά ερωτευμένης γυναίκας. Ενώ προηγουμένως ξέσπασε και φώναζε, τώρα
δείχνει συμπάθεια, κατανόηση και συγκατάβαση στον Οδυσσέα. Κάνει δύο πράγματα καινούρια: α) Δείχνει κατανόηση για την
κατάσταση του Οδυσσέα που δεν το έκανε πριν, και β) παρουσιάζει την απόφαση σαν δική της. Αφού απέτυχε να τον κερδίσει , θέλε ι
να τον κάνει να έχει τουλάχιστον μια καλή ανάμνηση γι’ αυτήν.

Ανθρώπινα χαρακτηριστικά Καλυψώς:

α) Δείχνει συμπάθεια και κατανόηση στον Οδυσσέα, έχει δηλαδή ανθρώπινα συναισθήματα.
β) Παρουσιάζει την απόφαση των θεών να φύγει ο Οδυσσέας σαν δική της για να αποσπάσει την ευγνωμοσύνη του Οδυσσέα. Αυτό
γίνεται επίσης για να μη φανεί ο Οδυσσέας ετεροκίνητος. Θα αγωνιστεί προσωπικά για την επιστροφή του, που θα είναι τελικά δικό του
κατόρθωμα άσχετα από τη μοίρα (ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας Οδύσσειας)
γ) Οι θεοί μπορεί να λένε ψέματα ή να εξαπατούν, γι’ αυτό ο Οδυσσέας ζητάει από την Καλυψώ όρκο.

ΣΤΙΧΟΙ 212-251

Καλυψώ: Βλέπουμε εδώ την τελευταία προσπάθεια τη Καλυψώς να πείσει τον Οδυσσέα να μείνει μαζί της: α) Του λέει ότι αν φύγει θα
περάσει πολλά παθήματα,
β) του προσφέρει τον εαυτό της και την αθανασία (!), γ) όταν βλέπει ότι δεν καταφέρνει αυτό που θέλει, χάνει την αυτοπεποίθησή της
καθώς νοιώθει να απειλείται από μια θνητή και παρουσιάζει το τελευταίο επιχείρημά της, ότι δηλαδή οι θνητές δεν πρέπει να
συγκρίνονται με τις θεές.
Οδυσσέας: Απαντάει στα επιχειρήματα της θεάς με αντίστροφο τρόπο. α)Έξυπνα προλαβαίνει κάθε κακή αντίδραση της θεάς.
Τονώνει το ηθικό της Καλυψώς και τη διαβεβαιώνει για την υπεροχή της. Δείχνει σωφροσύνη. Ικανοποιεί τη ματαιοδοξία της θεάς
λέγοντας ότι είναι προσωπικό του θέμα η επιθυμία να επιστρέψει στην πατρίδα του. β) Αγνοεί την προσφορά της αθανασίας κάνοντας
ότι δεν την άκουσε, γ) Όσο για το θέμα των ταλαιπωριών, ο Οδυσσέας υποστηρίζει ότι θα τις αντιμετωπίσει όπως και όλες τις
προηγούμενες. Δείχνει μεγάλη καρτερικότητα.

στίχ. 212-251: Είναι μια από τις ωραιότερες αναμετρήσεις ανάμεσα σε θεό και άνθρωπο. Αυτό που ξεχωρίζει είναι ότι ο θεός έχει
κατεβεί στο επίπεδο του ανθρώπου, έχει πάθη, ζήλια, ανασφάλειες, ανθρώπινες αδυναμίες, ενώ ο θνητός έχει θεϊκή αποφασιστικότητα
και σταθερότητα.

Ο Οδυσσέας επιλέγοντας να φύγει χάνει: α) το υπέροχο νησί β) όλα όσα του προσφέρει η Καλυψώ: δηλ. να μοιράζεται σαν ίσος με
ίσο το τραπέζι και το κρεβάτι της θεάς (μόνο η τροφή διαφέρει). Του προσφέρει επίσης και την αθανασία.

ΣΤΙΧΟΙ 251-310
Βλέπουμε στην ε ραψωδία να συμπυκνώνονται μέσα σε μερικούς στίχους τα γεγονότα 22 ημερών (4 για την κατασκευή της σχεδίας και
18 για το ταξίδι). Αυτό όπως είπαμε λέγεται συστολή του χρόνου.

Η κατασκευή της σχεδίας:

Στους στίχους που περιγράφεται η κατασκευή της σχεδίας βλέπουμε την απήχηση του ναυτικού βίου των Ελλήνων πάνω στο έπος.
Η κατασκευή της σχεδίας δείχνει επίσης την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στο περιβάλλον.
Ο Οδυσσέας ήταν φυλακισμένος στο νησί της Καλυψώς όχι βέβαια από ανικανότητα να διαφύγει, αλλά γιατί η θεά τον κρατούσε με τη
βία. Μόλις του επέτρεψε να φύγει, ο Οδυσσέας ετοίμασε την αναχώρησή του. Άρα το πρόβλημα της εξεύρεσης σκάφους το λύνει
μόνος του. Υπάρχει βέβαια καιτο πρόβλημα της απόστασης (18 ημερών ταξίδι). Κι αυτό το ξεπερνά με την αποφασιστικότητά του. Η
στάση του αυτή αντανακλά την επιθυμία του ανθρώπου της εποχής εκείνης για εξερεύνηση και ανακαλύψεις. Ο Όμηρος θριαμβολογεί
για τα ναυτικά επιτεύγματα της εποχής του.
Εργαλεία που χρησιμοποιεί: διπλός πέλεκυς (στίχ. 258), σκεπάρνι (στίχ. 261), ξέστρο (στίχ. 271), τρύπανα (στίχ. 272), ξύλινα
καρφιά και αρμοί (274).
Μέρη σχεδίας: πάτωμα (στίχ.276), ίκρια(=σκαριά) (στίχ.278), κουβέρτα (=κατάστρωμα) (στίχ. 279), κατάρτι, αντένα (στίχ. 280), τιμόνι
(στίχ. 181), σαβούρα (στίχ.283), πανιά (στίχ. 284), ξάρτια (=σκοινιά) (στίχ.286), φαλάγγια(=μακρόστενα δοκάρια ρυμούλκησης)
(στίχ.287).
Εφόδια: κρασί, νερό, τρόφιμα (στίχ.293-295)

στίχ. 300-303: Οι αναπτυγμένες γνώσεις πάνω στο χάρτη του ουρανού ήταν απαραίτητη προϋπόθεση και φυσικό αποτέλεσμα της
ανάπτυξης της ναυτιλίας. Από τη διαδρομή που έκανε ο Οδυσσέας υπολογίζουμε ότι το νησί της Καλυψώς πρέπει να βρισκόταν στο
Γιβραλτάρ και έτρεχε με 6 χιλιόμ/ώρα.

Οδυσσέας: Έχει επιμονή και αποφασιστικότητα. Εργάζεται με μέθοδο και τεχνική. Με αυτοπεποίθηση και επιμονή ξανοίγεται στο
πέλαγος προσπαθώντας να κυριαρχήσει στη νύστα του.
Καλυψώ: Είναι βουβό πρόσωπο. Δείχνει στοιχεία αγάπης στον Οδυσσέα. Τον καθοδηγεί και τον εφοδιάζει με πράγματα. Υποτάσσεται
στο θέλημα των θεών και δείχνει τη συμπάθειά της για τον Οδυσσέα.

Παρακολουθούμε ότι δεν υπάρχει σκηνή αποχωρισμού ανάμεσα στο ζευγάρι. Ο αποχωρισμός έγινε την τελευταία νύχτα πριν την
έναρξη κατασκευής της σχεδίας.

Η παρομοίωση είναι σχήμα λόγου κατά το οποίο για να κατανοήσουμε την ιδιότητα ενός προσώπου, ενός πράγματος, μιας ιδέας, το
συσχετίζουμε με κάτι άλλο πολύ γνωστό, που έχει την ίδια ιδιότητα σε μεγάλο βαθμό. Η σύγκριση γίνεται με παρομοιαστικές λέξεις:
σαν, καθώς, όπως, κτλ.
Όταν αναλύουμε μια παρομοίωση:
1) Προσδιορίζουμε: α) το αναφορικό μέρος τη παρομοίωσης (την εικόνα) που εισάγεται με λέξεις όπως: σαν, όπως, πώς, καθώς, κτλ
Στο αναφορικό μέρος υπάρχουν θέματα από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, τις αγροτικές δουλειές, το κυνήγι, το ψάρεμα ή τη
μυθολογία, θέματα πολύ γνωστά και οικεία στους ανθρώπους ώστε να καταλάβουν το νόημα της παρομοίωσης.
β) το δεικτικό μέρος της παρομοίωσης (την αφήγηση) που εισάγεται με λέξεις όπως: έτσι, παρόμοια, κτλ.
γ) τον κοινό όρο ανάμεσα στην εικόνα και την αφήγηση. Κυρίως όμως
2) Επισημαίνουμε τις σχέσεις μεταξύ αναφορικού και δεικτικού μέρους.
π.χ. Σ’ αυτήν την ενότητα έχουμε παρομοίωση στους στίχους 275-279)
Όσο φαρδύ τορνεύει μάστορης που κατέχει την τέχνη του άριστα
τον πάτο του καραβιού για φόρτωμα,
τόσο φαρδιά κι ο Οδυσσέας την έφτιαξε την πλάβα,
στεριώνοντας τα ίκρια με πολλά στραβόξυλα,
ώσπου απλώνοντας μακριές σανίδες τέλειωσε την κουβέρτα.
Το αναφορικό μέρος είναι: όσο φαρδύ…για φόρτωμα.
Το δεικτικό μέρος είναι: τόσο φαρδιά…την κουβέρτα.
Ο κοινός όρος είναι: φαρδύ-φαρδιά.
Εδώ για να καταλάβουμε πόσο φαρδιά κατασκεύασε ο Οδυσσέας την κουβέρτα της σχεδίας την παρομοιάζει με το φαρδύ πάτωμα των
φορτηγών πλοίων.
Άλλες τέτοιες παρομοιώσεις βρίσκονται στη ραψωδία ε στίχοι 362-366 και 435-441.

Την Οδύσσεια τη χαρακτηρίζει ο ανθρωποκεντρισμός, δηλ. η αντίληψη ότι το κέντρο και ο σκοπός του κόσμου είναι ο άνθρωπος,
ότι όλα πρέπει να οδηγούν στο καλό του ανθρώπου. Ανθρωποκεντρικός είναι ο πολιτισμός που προβάλλει ως αξία τον άνθρωπο, τις
ικανότητές του. Στην ε ραψωδία ο ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας φαίνεται: α) από τις συνθήκες κάτω από τις οποίες παίρνει την
απόφασή του ο Οδυσσέας (αφήνει την αθανασία για μια θνητή γυναίκα), β) από την κατασκευή της σχεδίας (τις ικανότητές του), γ)από
τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει ο Οδυσσέας την τρικυμία, δ) από τη θεϊκή κινητοποίηση χάρη ενός (καλού βέβαια) ανθρώπου.