CAPITVLVM SEXTVM CAP.

VI

Tusculum
~
villa e

VIA LATINA

I In Italia multae et magnae viae sunt: via Appia, via La-

tina, via Flaminia, via Aurelia, via Aemilia. Via Appia
est inter Romam et Brundisium; via Latina inter Ro- inter Romam et Brun-
disium (acc)
mam et Capuam; via Flaminia inter Romam et Arimi-
s num; via Aurelia inter Romam et Genuam; via Aemilia
inter Ariminum et Placentiam. Brundisium, Capua,
Ariminum, Genua, Placentia, Ostia magna oppida sunt.
Ubi est Ostia? Ostia est prope Romam. Thsculum quo- prope Romam ......
procul ab Roma
que prope Romam est. Brundisium non est prope Ro-
10 mam, sed procul ab Roma: via Appia longa est. Via La- longus -a -um

tina non tam longa est quam via Appia. Quam longa est
via Flaminia? Neque ea tam longa est quam via Appia.
Tiberis fluvius non tam longus est quam fluvius Padus. c ircum @
oppidum oppidum
Circum oppida müri sunt. Circum Romam est mürus (acc)

15 antiquus. In müro Romano duodecim portae sunt. Porta duo-decim = xn (12)

porta = magnum ostium
prima Romana est porta Capena. Circum oppidum Ths-
culum mürus non tam longus est quam circum Romam.

41
CAP. VI

IVLIVS

lectica

oppidum
villa
0---+0
ab oppido ad villam Villa Iülii est prope Thsculum. Ab oppido Thsculo
ad(+ acc) <--+ ab (+ ab[) ad villam Iülii non longa via est. Ecce Iülius et quattuor
Iülius it (sing) servi in via. Iülius ab oppido ad villam suam it. Domi- 20
servI eunt (plür)
nus et servi ab oppido ad villam eunt. Dominus in lec-
tica est. Duo servi lecticam cum domino portant. Servi
qui lecticam portant sunt Ursus et Davus. Iülius non in
umerus
via ambulat, servi eum portant. Syrus et Leander am-
~) bulant. Syrus saccum portat et Leander quoque saccum 25

qui quos: portat: Syrus et Leander duos saccos in umeris portant.

servI qui saccos portant
sacci quos servI portant
Leander -dñ (gen)
vehunt = portant (ab ...
ad . ..)
ante<--+ post
a= ab
ab ante a, e, i, o, u, h
ii/ab ante céteras lineras
quo? <--+ unde?
Sacci quos Syrus et Leander portant magni sunt, sed
saccus quem Syrus portat non tam magnus est quam
saccus Leandri. Quattuor servi dominum et duos saccos
ab oppido ad villam vehunt. 30
Iülius in lectica est inter Ursum et Davum. Ursus est
ante Iülium, Davus post eum est. Syrus et Leander non
ante lecticam, sed post lecticam ambulant. Venitne lü-
lius a villa? Non a villa venit. Unde venit Iülius? Ab
oppido venit. Quo it Iülius? Ad villam it. Post eum 35

Thsculum est, ante eum est villa.

42
 CAP. VI

Iülius solus non est, nam quattuor servi apud eum apud eum sunt = cum eo
sunt
sunt. Medus non est apud dominum, nam is dominum
iratum timet. Medus est malus servus qui nummos do- malus -a -um ...... bonus

40 mini in sacculo suo habet. Dominus servos malos ba-

culo verberat; itaque servi mali dominum et baculum
eius timent. Davus autem bonus servus est, neque is ... autem =sed ... : Davus
autem = sed Davus
Medum amat. Davus amicus Medi non est, nam servus
bonus et servus malus non amici, sed inimici sunt. Me- in-imicus ...... amicus

45 dus est inimicus Davi. Ursus autem amicus Davi est.

II Medus abest a domino suo. Estne in oppido Thsculo?
Medus Thsculi non est; neque Romae est Medus, sed in Tusculf =in oppidó
Tusculó
via Latina inter Romam et Thsculum. Unde venit Me-
dus? Thsculo venit, neque is ad villam Iülii it . Quo it TusculO = ab oppidó
Tusculó

º
so Medus? Romam it. Tüsculum post eum est, ante eum
Róma Tusculum
est Roma. Medus via Latina Thsculo Romam ambulat. C--+®
+-D B
Etiam Cornelius, amicus Iülii, in via Latina est inter
ARómaeest
Romam et Thsculum. Unde venit Cornelius? Is non B Tusculf est
e Róma Tusculum it
Thsculo, sed Roma venit. Quo it? Cornelius non Ro- D Rómam Tusculo it

ss mam, sed Thsculum it. Roma post eum, ante eum Ths- Tusculum = ad oppidum
Tusculum
culum est. Cornelius in equo est. Equus qui Cornelium
vehit pulcher est. Iülius et Cornelius ad villas suas eunt.
Villa ubi lülius habitat prope Thsculum est. Ubi habitat
Cornelius? Is Thsculi habitat.
60 Iam Iülius prope villam suam est. Servi qui lecticam
portant fessi sunt. Dominus autem fessus non est, nam fessus -a -um

is non ambulat. Iülius ab Urso et Davo portatur, itaque Iülius ab Ursó et Davó
portatur = Ursus et
is fessus non est. Fessi sunt Syrus et Leander, nam ii Davus Iülium portant

43
CAP. VI

duos magnos saccos umeris portant, neque vacui sunt

sacci qui a Syro et Lean- sacci! Sacci qui a Syro et Leandro portantur magni 65
dro portantur = sacci
quos Syrus et Leander sunt, sed saccus quem Syrus portat non tam magnus est
portant
saccus qui a Leandro quam saccus qui a Leandro portatur. !taque Syrus non
portiitur= saccusquem
Leander portat tam fessus est quam Leander. Cornelius non est fessus,
is equo vehitur = equus nam is equo vehitur. Iülius lectica vehitur. Servi ambu-
eum vehit
lant. Domini vehuntur. Medus ambulat, nam is servus 70

est neque equum habet.

lülius prope villam suam est. Medus autem, qui do-
minum iratum timet, procul a villa Iülii abest. Dominus
a servo malo timetur. Medus prope Romam est; iam
müri Romani ab eo videntur et porta Capena. (Is qui via 75
Latina venit per portam Capenam Romam intrat.) Cür
Romam it Medus? Romam it, quia Lydia Romae habi-
amicus (m): amica (f) tat, nam Lydia amica eius est: Medus Lydiam amat et
Medus ab ea amatur ab ea amatur. Medus Romam vocatur ab amica sua,
= ea Medum amat
quae lemina est pulchra et proba. !taque is fessus non 80

est et laetus cantat:

amica mea Non via "longa est Romam, ubi amica habitat mea pulchra.
id a Lydia non auditur Sed id quod Medus cantat a Lydia non auditur!
= Lydia id non audit
Iam Iülius in villa est et ab Aemilia liberisque laetis
salütatur. Cornelius Tüsculi est. Medus autem Romae 85

estante ostium Lydiae. Medus ostium pulsat.

Lydia imperat: "Intra!"
Medus per ostium intrat et amicam suam salütat:
"Salve, mea Lydia! Ecce amicus tuus qui solus Romam
ad te venit." 90

44
 CAP. VI

Lydia verbis Medi delectatur eumque salütat: "Ó Lydia verbis MedI delec-
tatur = verba MedI
amice, salve! Ubi est dominus tuus?" Lydiam delectant

Medus: "Iülius in villa est apud servos suos - neque

is iam meus dominus est!"
95 Verba Media Lydia laeta audiuntur.

GRAMMATICA LATINA
üna praepositio (prp)
Praepositiones duae praepositiones
Iülius ad vlllam it; ad oppidum; ad ancillas. ad -um
Ursus ante lülium est; ante eum; ante vlllam. ante -am
100 Davus post lülium est; post eum; post vlllam. post -os
in ter -as
Via ínter Romam et Capuam; inter servos. prope -a
Ostia est prope Romam; prope vlllam; prope eam.
czrcum me
apud te
Circum oppidum mürus est; circum mensam. per
Medus est apud amicam suam, non apud dominum.
105 Medus per portam Capenam Romam intrat; per ostium.
Ab, ad, ex, cet. sunt praepositiones . Praepositiones ad, ante, apud, circum,
cum accüsativo: ad, ante, post, ínter, prope, circum, apud, per, inter, per, post, prope
+ acc.
cet.; praepositiones cum ablativo: ab/a, cum, ex, in, sine, cet. ab/a, cum, ex, in, sine
(vide cap. v). + abl.
110 Quo it Medus? Medus Romam it. Quo it Cornelius? Is quo? Romam!füsculum
Tusculum it.
Unde venit Cornelius? Cornelius Roma venit. Unde venit unde? Romli/Tusculo
Medus? Is Tusculo venit.
Ubi habitat Lydia? Lydia Romae habitat. Ubi habitat Cor- ubi? Romaeffüsculi
115 nelius? Is Tusculi habitat. oppidum
-um
Accüsativus: Romam, Tusculum, Capuam, Brundisium,
Ostiam = ad oppidum -am/-um.
-am ~o
Ablativus: Roma, TusculO, Capua, BrundisiO, Ostia = ab -o
oppido -al-o.
-a ~-o
120 Locativus (= genetivus): Romae, Tusculi, Capuae,
Brundisii, Ostiae = in oppido -al-o.
-i
-ae o
45
CAP. VI

-us -um -e Verbum activum et passivum

-a -am
-iis
-f -as -ne Servus saccum portat
-ae -a
= Saccus portatur a servó
-us
-a ah/a -ii -tur
-um -a
-is Servi saccós portant 125
-f
-ae -ntur = Sacci" portantur a servis
-a

'Portat portant' verbum activum est. 'Portatur portantur'

-( -nt
-cur -mur est verbum passivum. Activum: -t -nt . Passivum: -tur-ntur.
sing .
Exempla:
plür.
(1) -acur -antur [l] -atur -antur: Aemilia lülium amat et ab eo amatur. Pater et 130
mater !iberos amant et ab iis amantur. Lydia verbis Medl
delectatur.
(2) -etur -entur [2] -etur -entur: lülia pueros non videt neque ab iis videtur.
Puerl lüliam non vident neque ab ea videntur.
(3) -icur -untur [3] -itur -untur: Davus sacculum in mensa ponit = sacculus in 135
mensa ponitur a Davo. Puerl rosas in aqua ponunt = rosae a
puerls in aqua ponuntur. Cornelius equo vehitur.
(4) -ilur -iuntur [4] -itur -iuntur: lülia pueros audit neque ab ils auditur
puerl a lülia audiuntur neque eam audiunt.

PENSVM A
lülius ab oppid- Tusculo ad vlll- su- it. vrna eius prope
Tuscul- est. lülius in lectica est inter Urs- et Dav-. Dominus
a servls port-. Ursus et Davus non saccos port-, sacc- a Syro
et Leandro port-. Saccus quem Leander port- non tam par-
vus est quam saccus qui a Syr- port-.
Medus non est apud domin-, nam servus málus dominum
tim-. Dominus a serv- mal- tim-. Dominus serv- mal- voc-
neque ab eo aud-'-. Serv- mal- a domin- voc- neque eum
aud-.
Quo it Medus? Rom- it. Unde venit? Medus Tuscul- ve-
nit. Ante Med- est Roma, Tusculum post e- est. Cornelius

46
 CAP. VI

non Thsculo Romam, sed Rom- Thscul- it, nam is Thscul- Vociibula nova:
via
habitat. Cornelius non ambulat, sed equ- veh-. mürus
Lydia, amica Medi, Rom- habitar. Iam Medus Rom- apud porta
lectica
Lydi- est. Medus amic- su- salüt- et ab amic- su- salüt-, saccus
nam Lydia Med- am- et ab e- am-. umerus
amicus
inimlcus
PENSVM B equus
a mica
Ostia non - a Roma, sed - Romam est. - venit Iülius? longus
Thsculo venit et - villam it. Duo servi eum -. Syrus et malus
fessus
Leander, qui - lecticam ambulant, duos - portant. Saccus duodecim
Syri non - magnus est - saccus qui - Leandro portatur; - it eunt
portal
Syrus non tam - est quam Leander. ambulat
Medus - dominum non est, nam Medus dominum iratum ve hit
timet
- . Medus servus - [ = improbus] est; - Medus et lülius intrat
non - , sed inimici sunt. Via Latina, quae est - Romam et tam
quam
Capuam, non tam - est quam -Appia. - ambulat Medus? ínter
Is Romam ambulat, - amica eius Romae habitat. Cornelius pro pe
procul ab
- [=sed C.] Roma Thsculum -. Thsculum est- eum, - circum
ad
eum est Roma. Cornelius equo - , is non-. lülius et Corne- ante
lius ad villas suas -. post
a
apud
PENSVM C per
nam
Ambulatne lülius? itaque
Qui lülium portant? autem
unde?
Quid portant Syrus et Leander? quf>?
Unde venit lülius et quo it? praepositif>
locatlvus
Quü it Medus? actlvum
Etiamne Cornelius Thsculo Romam it? passlvum
Ubi habitat Cornelius?
Cür Medus laetus est?
Quae est Lydia?
Quid habet Medus in sacculo suü?
Suntne amici lülius et Medus?
Num portal verbum passivum est?

47
CAPITVLVM SEPTIMVM CAP. VII

PVELLA ET ROSA

lülia rosam ante nasum Ecce Marcus et Quintus ante 6stium villae. PuerI lü- I
tenet
lium exspectant. Mater non est apud filias, ea in peri-
illic : in peristylo stylo est; ilJic virum suum exspectat. Aemilia laeta non
1

~~' est, quia IÜlius abest; nam Aemilia virum suum amat.
oculus ~
Ubi est lülia? In cubículo su6 est. lülia, quae sola est s
lacrimat <--> ridet illic, rosam ante nasum tenet. Puella lacrimat: in oculis
eius sunt lacrimae.
lülia speculum sümit et ante oculos tenet. Puella se
in speculo videt et se interrogat: "Estne foedus nasus
fürmosus -a -um = pul- meus?" Nasus eius autem fürmosus non est. Iülia rürsus 10
cher
lacrimat.
Syra 6stium cubiculI pulsat.
Iülia: "Intra!"
in cubiculum (acc)
<--> ex cubicu!O Syra 6stium aperit et in cubiculum intrat, neque 6sti-
claudit <--> aperit
um post se claudit. lülia Syram post se in speculo videt. 15
hortus hortus
Syra non videt lacrimas lüliae, nam puella se non vertit.
-EJ G
in hprtum <--> ex hort6
Syra: "Ó, hic est mea puella. VenI in hortum, Iülia!"

48
 CAP. VII

lülia imperat: "Claude ostium!"

Ancilla paret.
20 lülia: "Num nasus meus foedus est, Syra?"
Syra: "Foedus? Immo fürmosus est nasus tuus." immii fürmosus : non
foedus sed fürmosus
lülia se vertit. Iam Syra lacrimas videt.
est sunt
Syra: "Quid est, mea lülia? Terge oculos! Es laeta! es! este! (imp)

Nasus tuus tam fürmosus est quam meus."

25 lülia: "Sed nasus tuus non fürmosus est!"
Syra: "Quid? Nonne fürmosus est nasus meus?"
lülia: "Immo foedus est! Ecce speculum, Syra ."
lülia speculum tenet ante Syram, quae nasum suum
in speculo videt. Ancilla oculos claudit et tacet. -
II Ecce lülius ad villam advenit. Servi lecticam ante
ad-venit = ad ... venit
ostium ponunt. Pater filias salütat: "Salvete, filii!" et a salve! salvete!
salve, pacer! (sing)
filiis salütatur: "Salve, pater!" salvete, filii! (plür)

lülius ambulat ad ostium, quod ab ostiario aperitur. ostiarius = servus qui

6stium aperit et claudit
Dominus per ostium in villam intrat. Post eum veniunt in villam <-+ ex villa

35 Syrus et Leander, qui duos saccos portant. Óstiarius

post eos ostium claudit. Ursus et Davus cum lectica
vacua discedunt.
Pueri saccos plenos qui a servis portantur vident et plenus -a -um <-+ vacuus

interrogant: "Quid inest in saccis?" in-est = in ... est

40 lülius respondet: "In sacco quem Leander portat

mala insunt. Hic saccum pone, Leander!" in-sunt = in ... sunt

Leander saccum ponit ante lülium, qui aperit eum. eum: saccum

lülius: "Videte, pueri: hic saccus plenus malorum hic saccus = saccus qui
hic (apud me) est
est."

49
CAP. VII

e= ex lülius malum e sacco sümit et se vertit ad Marcum: 4S

ex ante a, e, i, o, u, h
e/ex ante ceteras lineras
ei: Quintó
"Ecce malum tuum, Marce." Iülius Marco malum dat.
Pater filio suo magnum malum dat. Iam Marcus malum
habet, neque Quintus malum habet. Iülius Quintum ad
se vocat et ei malum dat. Iülius Quinto malum dat. Iam
et Marcus et Quintus mala habent. so
Marcus: "Quid inest in sacco Syri?"
Iülius: "In sacco eius pira insunt. Aperi sac~um,

Syre! Videte, puerI: hic saccus plenus est pirorum." Iü-

solum = tantum
neque ... neque <-->et .. .et
dat dant
dii ! date! (imp)
iis ( = eis) : servis
lius duo pira e sacco sümit: "Ecce pirum tuum, Marce,
et tuum, Quinte." Pater filiis suis pira dat. Filii, qui iam ss
non solum mala, sed etiam pira habent, laetI sunt. Servi
autem neque mala neque pira habent.
Quintus: "Etiam servis da mala et pira, pater!"
Iülius Syrum et Leandrum servos ad se vocat et iis
mala et pira dat. Dominus servis mala et pira dat. 60

Aemilia cum Delia e peristylo in atrium intrat, laeta III

ad-it = ad ... it
ad Iülium adit eumque salütat. Aemilia viro suo oscu-
lum dat. Iülius Aemiliae osculum dat.
Iülius: "Quid agit Iülia?"
Aemilia: "Rosas carpit in harto." 6S

Iülius: "Currite in hortum, pueri, et vocate eam!"

Quintus currit. Marcus non currit, sed ambulat.
Iülius imperat: "Age! Curre, Marce!"
Etiam Marcus currit. Pueri per peristylum in hortum
currunt. Illic autem puella non est. Pueri ex harto per 70
_.

Marcus Quintus peristylum in atrium ambulant.

ambulat currit

so
 CAP. VII

Marcus: "Iülia neque in horto neque in peristylo est."

Aemilia: "Estne Syra in horto?"
Quintus: "Non est. Nülla ancilla illic est."
75 Aemilia: "Non solum lülia, sed etiam Syra abest! De-
it eunt
lia, I ad cubiculum Iüliae!" f! fte! (imp)

Delia ad cubiculum lüliae it, ostium pulsat, aperit, in

cubiculum intrat. Illic non solum lülia, sed etiam Syra
est. OculI lüliae pleni sunt lacrimarum.
80 Delia: "Veni in atrium, lülia! Illic pater tuus te ex-
spectat."
lülia oculos et nasum terget, rosam sümit, e cubiculo
exit. Syra et Delia post eam exeunt. Iülia in atrium ad ex-it ...... intrat
ex-it ex-eunt
lülium currit eique osculum dat. eI-que

85 lülia: "Ecce rosa. Nonne pulchra est haec rosa?" haec rosa = rosa quae hic
(apud me) est
lülius: "Nülla rosa tam pulchra est quam filia mea!"
lülius filiae suae osculum dat. Iamne lacrimat lülia? iam-ne

Immo laeta est et ridet.

lülia: "Num nasus meus foedus est?"
90 lülius: "Foedus? Immo tam fürmosus est quam-hoc hocmalum=malumquod
hic (apud me) est
malum! Ecce malum tuum, lülia." Pater filiae malum híc haec hoc:
hic saccus (m)
magnum et fürmosum dat. lülia málum terget et ante haec rosa (f)
hoc malum (n)
oculos ten et.
lülia: "Ó, quam fürmosum est hoc malum! " Puella
95 laeta malo suo osculum dat!
lülius: "Hoc pirum etiam tuum est, lülia." Iülius ei ef: lüliae

pirum dat. Iam puella et malum et pirum habet.

Aemilia: "Etiam ancillis meis mala et pira da!"

51
CAP. VII

iis ( = eis) : ancillis lülius ancillas ad se vocat et iis quoque mala et pira
dat . Ancillae laetae ex atrio exeunt . - 100

cui? puero Cui lülius malum dat? Puero malum dat. Puer cui
puellae
lülius malum dat est filius eius.
Cui Iülius osculum dat? Puellae osculum dat. Puella
cui Iülius osculum dat filia eius est.

GRAMMATICA LATINA 105

dativus (dat) < dat Dativus
[A] Masculinum.
lülius servo (Syró) malum dat.
servo
servis lülius servis (Syro et Léandró) mala dat.
'Servo' da tivu s singularis est. 'Servis' est dativus plüralis. 110
-6 -is Dativus: singularis -o, plüralis -is.
[B] Fémininum.
ancillae lülius ancillae (Syrae) malum dat.
ancillis lülius ancillis (Syrae et Déliae) mala dat.
'Ancillae' est dativus singularis. 'Ancillis' dativus plüralis 115
-ae -is est. Dativus: singularis -ae, plüralis -is.
[C] Neutrum .
oppido
Fluvius oppido aquam dat.
oppid!s FluviI oppidis aquam dant .
'Oppido' dativus singularis est. 'Oppidis' est dativus plüra- 120
-6 -is lis. Dativus: singularis -o, plüralis -is.

PENSVM A
lülius Marc-, fili- su-, malum dat. lülius Marc- et Quint-,
fili- su-, mala dat. lülius etiam serv- su-, Syr- et Léandr-,
mala dat.
C- Aemilia ósculum dat? Aemilia vir- su- lüli- ósculum
dat. lülius Aemili- ósculum dat. lülius lüli-, fili- su-, ma-
lum dat, neque sólum lüliae, sed etiam Syr- et Deli-, ancill-
su-. lülia mal- su- osculum dat!

52
 CAP. VII

PENSVM B Vocabula nova:

oculus
Iülius ad vlllam - . Óstiarius ostium - et post eum - . lacrima
SaccI non vacul, sed - sunt. Iülius: "Videte, puerl: speculum
6stiiirius
saccus plenus - est. Ecce malum tuum, Marce." Iülius Mar- miilum
co malum - . Iülius fifüs non - mala, sed etiam pira dat. pirum
6sculum
Iam puerl - mala - pira habent, sed servl - mala - pira f6rm6sus
habent. Dominus servos ad - vocat et - quoque mala et - plenus
exspectat
dat. tenet
Aemilia ad lülium - et el - dat. lülia abest. Puerl non lacrimal
aperit
ambulant, sed - in hortum. - [: in horro] Iülia non est, ea claudit
in cubiculo suo est. Iülia non ridet, sed-: in - eius sunt - . vertit
terget
Delia : "In atrio pater tuus te-, Iülia." Iülia - [ = ex] cubi- advenit
culo - , ad Iülium currit et - [: lülio] osculum dat. Iülia inest
dat
rosam ante Iülium - . Iülia : "Nonne - rosa - [ = pulchra] adit
est?" currit
exit
es
PENSVM C se
hic
Quem puerl exspectant? haec
hoc
Venitne Iülius Roma? immo
Quis ostium aperit et claudit? nonne?
et. .. et
Quid inest in saccis? neque ... neque
Cui lülius malum prlmum dat? solum
illic
Cui Aemilia osculum dat?
Estne lülia in horto? ei
iis
Quo it Delia? cui
Estne lülia sola in cubiculo suo? dativus
Rldetne Iülia?
Quo Iülia currit?
Quid lülius dat filiae suae?

53