BAST MAKNELER

Basit makineler, gnlk hayatta i kolayl salayan dze-

Sabit makaralarda
neklerdir.
ipin ekilme as
D Basit makinelerde hibir zaman iten (enerji) kazan
uygulanacak kuvve-
salanamaz. ti deitirmez.
D deal sistemlerde kuvvetten kazan orannda yoldan F=P
F=P
kayp vardr.
P P
Basit Makine eitleri

1.Kaldralar:
B)Hareketli Makara: Dnme Eksenine Bal Yk le Birlikte
Sabit bir nokta etrafnda (destek) dnebilen dzgn ubukla- hareket eden makaralardr.
ra kaldra denir. Kaldralar moment prensibi ile alr-
Hareketli makaralarda;
lar.Makas, maa, cmbz, terazi, el arabas gibi aralar kald-
ralara rnektir. D Kuvvetten kazan, ayn oranda da yoldan
F F
kayp vardr.
X
F h1 Y D Makara arl nemlidir.
h2
Makara arlkszken; 2F=P
P Makara arlkl iken; 2F = P + Pm
P
bantlar yazlarak kuvvetin deeri bulunur.
ekildeki kaldrata bulunan P yk yatay konuma getirilir-
www.unkapani.com.tr

D Yk h kadar yukar ykseltebilmek iin,

ken, F kuvveti h1 kadar, P yk ise h2 kadar yol almtr.
Buna gre i bantsndan; ipi 2h kadar ekmek gerekir.

F . h1 = P. h2
denklemi yazlabilir. Ayn ekilde paralel kuvvetlerin denge-
sinden destee gre moment alndnda; F.sin pin ekilme as
F . X = P. Y bants elde edilmi olur. F uygulanacak
F
X Y ise FP dir ve kuvvetten kazan vardr. F F
kuvveti deitirir.
X Y ise FP dir ve kuvvetten kayp vardr.

2.Makaralar:

A)Sabit Makara: Sadece Sabit Bir Eksen Etrafnda Dnebi-

P P
len yer deitirmeyen makaralardr. Sabit makaralar kuvvetin
ynn deitirerek i yapma kolayl salarlar.
2F=P+Pm F + F Sin = P + Pm

C)Palangalar: Sabit Ve Hareketli Makaralardan Oluan

sisteme palanga denir.

F=P

Sabit makaralarda;
I II
D Uygulanacak kuvvet ykn arlna eittir.(F=P)
D Makarann arlkl olmas uygulanacak kuvveti deitir-
mez, sadece makaray dengede tutan ipteki gerilme kuv- P P
vetini (T) deitirir.
D Kuvvetten kazan salanmaz.

31
Makara arlklarnn nemsiz olduu ekil 1 de P ykn
3F1 kuvveti dengelerken, ekil 2 de 4F2 kuvveti dengelemek-
tedir. Buna gre, F1 ve F2 kuvvetleri; Makara arlklarnn 4N olduu
3F1 = P ve 4F2 = P srtnmesiz sistem ekildeki gibi
P P 40N arlndaki G yk ile
F1 = F2 = olarak bulunur.
3 4 dengededir.

Makaralar arlkl olsayd sadece hareketli makaralarn

arlklar hesaba katlrd. Buna gre; F kuvveti ka N
dur?

G F

A) 2 B) 5/2 C) 3 D) 7/2 E) 5

F=10N

Sistemde her bir makarann

arl 4N olduuna gre
iplerde oluan gerilme kuvvet-
4F+12 4F+12
leri ekildeki gibi olmaktadr.

2F+4 2F+4
www.unkapani.com.tr

2F+4
Buna gre,
Srtnmesiz sistemde bulunan P arlndaki eit blmeli
Unkapan Yaynclk

G+4=(2F+4) + (2F+4) +(4F+12)

ubuk ekildeki gibi dengededir.
G F F G=8F+16
Buna gre; P ka N dur?
(Makara alklar nemsizdir)
Doru Seenek: C
A) 40 B) 50 C) 60 D) 70 E) 80

3.krk: Bir Nokta Etrafnda Serbeste Dnebilen Bir

Silindir ve bu silindire tutturulmu bir koldan oluan
sisteme krk denir. Basit bir krk ekil I deki gibidir.
ekil II de ise krn yandan grnm verilmitir.
ekil II de grld gibi yk, yarap kk olan silin-
dirin evresine dolanan ipin ucuna aslr. Kuvvet ise,
F F F F F silindire bal kolun ucuna uygulanr.

2r

3F 2F

Denge artndan yukar ynl kuvvetlerin toplam aa

ekil I ekil II
ynl kuvvetlerin toplamna eit olacandan;
ekil II de O noktasna gre moment alnrsa;
P. r = F. R olur.
P=3F+2F
Rr olduundan kuvvetten kazan vardr.
P=5F
D Yk 1 turda 2r kadar ilerler.
P=5.10
D Yk N turda N2r kadar ilerler.
P=50N
D h ilerleme miktar N ve r ye baldr.
Doru Seenek: B
h = N.2r bantsyla bulunur.

32
Balangta ayn seviyede bulu- Di saylar sras ile 4, 20, 5 ve
K L N
nan X ve Y ykleri ile oluturulan 10 olan K,L,M ve N dilileri 1
3r
sistem serbest brakldnda ok r ekildeki gibi bir araya getirile-
M
ynnde dnmektedir. O rek bir sistem oluturulmutur.
K dilisi ok ynnde 1 tur 2
yaparsa N dilisi hangi ynde
X yk yere ulat anda, Y
ka tur atar?
yknn yerden ykseklii ka
X Y A) 1 ynnde 3/4 B) 2 ynnde 3/4
h olur?
Yer h C) 1 ynnde 5/2 D) 1 ynnde 1/10
E) 2 ynnde 1/10

A) 1/3 B) 4/3 C) 3/2 D) 5/3 E) 2

k:di says ve n:tur says olmak zere;

lk olarak K ile L arasndaki banty yazarsak;
1
ekildeki X makarasnn yere ulamas iin makara sistemi- kk.nk = kL.nL ise nL = tur bulunur.
5
nin bir kez dndn dnelim. Buna gre X cismi 3r
yarapl kasnan evre uzunluu kadar yer deitirecein- M dilisi L ile e merkezli olduundan, L ile ayn ynde ve
den; 1
ayn sayda dner( nL = nm = ). Buna gre M ile N kasna
h = 2.(3r) =6.r olur. 5
arasndaki banty yazarsak
Bu esnada Y cismide bal olduu r yarapl kasnan evre
www.unkapani.com.tr

1
uzunluu kadar ykseleceinden, Y cisminin yerden yksek- kM.nM = kN.nN ise nN = tur bulunur.
10
Unkapan Yaynclk

lii;
Birbirleri ile temas eden kasnaklar zt ynde dneceklerinden
hY = h + 2.r
L, K ile ters ynde, N ise M ile ters ynde dnecektir. Buna
= 6.r +2.r gre N kasna da 2 ynnde dner.
hY = 8.r y cismi 8.r kadar ykselecektir. Doru Seenek: E
h= 6.r olduundan hY = 4/3 h olur.
5.Kasnaklar:
Doru Seenek:B
A) Farkl Merkezli Kasnaklar:
4.Dili arklar: zerinde Eit Aralklarla Diler Bulunan ve
bir eksen etrafnda dnebilen silindir eklindeki basit makine- N1
N2 N1
lerdir. Diler, arklarn birbirine hareketi iletilmesini salar. N2
r1 r2 r1 r2
Dililerden birine uygulanan kuvvet diler yardm ile dierine
iletilir.
ekil II
A) Farkl Merkezli Dili arklar: ekil I

n1,k1 n2 ,k 2 Farkl merkezli dililerin dnme

ynleri ters olup Kasnaklarn yaraplar r1 ve r2 , tur saylar N1 ve N2 olmak
zere, kasnaklar arasnda; N1.r1 = N2 .r2 bants vardr.
k: di says
r: yarap
n: tur says olmak zere
n1.r1 = n2 .r2 veya n1.k1 = n2 .k 2 Yarap kk olan kasnan dnme says byk olur.
Ayn kayla birbirine bal olan kasnaklarn izgisel hz
bantlar kullanlr.
. byklkleri birbirine eittir.
B) E Merkezli Dili arklar:
B) E Merkezli Kasnaklar:
E merkezli dili arklarn yaraplar E merkezli kasnaklarn yaraplar
arasndaki oran ne olursa olsun arklar N1 arasndaki oran ne olursa olsun kas-
ayn ynde ve tur saylar eit olacak naklar ayn ynde ve tur saylar eit
ekilde dnerler. N2 olacak ekilde dnerler.

n1 = n2
N1 = N2

33
6.Vida: 7.Eik Dzlem: Zemin le As Yapan Bir Dzlemdeki
ykn hareketini salayan dzeneklerdir. Eik dzlem
sistemlerinde, kuvvetten kazan, yoldan kayp vardr

Cismi dengede tutan

kuvvetin bykl arl-
n G X bileenine eittir..
F = Gx, = mg .Sin
Ayrca;
L
Vida silindir zerine sarlm eik dzlemden olu- h L: Hipotens
ur.Herhangi bir yk kaldrmak,sktrmak veya bir yzeye h:Ykseklik olmak zere;
tutturmak iin kullanlr.Mengene,matkap,et makinesi,ie F.L=G.h bants yazla-
kapa ve kriko vb. vidaya rnek basit makinelerdir. bilir.

F: Kola uygulanan kuvvet

r: Kol uzunluu
P: Zeminin tepkisi
a: Vida adm(ard ardna gelen iki di aras mesafe)
L
Eitliinden;
F. 2r = P. a denklemi yazlabilir. M
K
0
37
www.unkapani.com.tr

D Ayn zemin iinde vidalarn ekli ne olursa olsun yzeyle K, L ve M cisimleri srtnmesi eik dzlem zerinde ekilde-
Unkapan Yaynclk

rin tepki kuvvetleri eittir. ki gibi dengededir.

D Vida 1 turda a kadar ilerler. K cisminin arl 50N, M cismini arl 60N ve makara-
lar arlksz olduuna gre L cisminin arl ka N
D Vida N turda N.a kadar ilerler.
dur?(sin37:0,6)
D Vidann ilerleme miktar F , r ve P den bamszdr.
A) 25 B) 35 C) 40 D) 50 E) 60
Vidann ilerleme miktar; h=N.a bantsyla bulunur.

r F
Adm a olan r yarapl bir vidaya
n tur attrldnda tahta blok
ierisinde h kadar ilerliyor.
a T3 L
T2
2T2
Buna gre yarap 2r, adm M
T1
3a/2 olan baka bir vidaya 4 n K
h tur attrlrsa tahta blok ierisin- 37
50sin37=30N
de ka h ilerler? 60N
Tahta blok 50N

ekildeki aklamalara gre;

A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10
T1=50.sin37, T1=50.0,6, T1=30N olur.
Eik dzlem zerindeki palangada;
3T2=T1 olur. Bu durumda
Vidada ilerleme miktar yalnzca tur says ve vida admna 30=3T2 ise T2=10N olur
baldr. nk vida adm vidann bir turda ilerleme miktar M cismi 60N olduundan 60
olarak tanmlanmaktadr.
T3 gerilme kuvveti de 60N olur.
Buna gre; h=n.a dr. GL.sin37
Eik dzlem zerinde
kinci durumda ise; h=4n.3a/2 eitliinden h=6n.a elde edilir. GL 3T2
denge art yazldnda ;
Bylece h=6h olduu grlr.
60=3T2 + GL.sin37 ise GL=50N olur
Doru Seenek: C
Doru Seenek:D

34
 M
ekildeki Z kasnan tayan
r
ipteki gerilme kuvveti T olsun. Bu X Y
3r N
T gerilme kuvveti ip yardmyla X
ve Y kasnaklarnn merkezlerine
bir moment uygular.

K L Xin merkezine gre moment; Z

MX = T.2r
E merkezli 3r ve r yarapl M ile N kasnaklar bulunduklar
Yin merkezine gre moment;
dzlemde serbeste dnebilmektedirler.
MY = T.r dir.
M kasna ok ynnde kaymadan bir tur dnerek ilerle-
Xin merkezindeki moment daha byk olduundan sistem-
diinde ayn hizada bulunan K ve L cisimlerinin aralarn-
de X kasnan dnmeye balyormu gibi dnebiliriz.
daki dey uzaklk ka r olur?
Buna gre X, ok ynnn tersine dnerken Y ve Z kasnaklar
A) 8 B) 12 C) 16 D) 18 E) 22
ise ok ynnde dnerler.
Doru Seenek:D

ekildeki srtnmesiz sistem dengede

olup makaralarn her birinin arl 2P dir.
M Buna gre F kuvveti ka Pdir?
r
F
www.unkapani.com.tr

3r N
A) 1/3 B) 1/2 C) 1
Unkapan Yaynclk

D) 2 E) 3

K L
P

4r 12r

Sistemin bir tur atmas durumunda K cisminin hareketini

incelersek; M kasna bir tur ilerlediinde ipi evresi kadar
yani 6r kadar aa brakacaktr fakat bu ilerleme srasnda ncelikle makaralar zerindeki kuvvetleri
N kasna ise ekil incelendiinde evresi kadar yani 2r gsterirsek, denge kouluna bal olarak
kadar zerine ip saracaktr, bu durumda K cismi toplam 4r yazacamz eitlikleri daha rahat grebili- K

kadar aa iner. L cismi ise sistemin ilerlemesinden dolay riz.

F
L
6r kadar ykselecek, ayn zamanda M kasna da evresi N makaras zerine etki eden kuvvetleri
kadar yani 6r kadar zerine, ip saracaktr dolaysyla L gsterecek olursak; T1 TM
1 T1
cismi de toplam12r ykselecektir. Sonuta cisimler arsnda- 3T1 = P+2P ise T1 = P bulunur. N
ki dey uzaklk 16r kadar olacaktr.
M makarasn tutan ipteki T2 gerilime N P
Doru Seenek: C kuvveti, M makarasnn arl ve onu
T2
aa doru eken iki ipteki T1 gerilme P 2P
kuvvetleri toplam kadardr.
zde X,Y ve Z makaralarndan X M
T2 = 2P+2T1 ise T2 = 4P bulunur.
ve Y makaralarna sras ile 2r ile r X Y
L makarasnn zerinde bulunduu ipteki T1 2P T1
makaralar e merkezli olarak perin- T3 T3
gerilme kuvveti T3 olsun. Buna gre L
lenmilerdir.
makaras zerindeki kuvvetlerin denge
Makaralara sarlm ipe asl olan Z L
artn yazacak olursak;
makarasna balanm P yk Z
2T3 = 2P+4P 2P 4P
serbest braklrsa, X, Y ve Z ma-
karalarndan hangileri ok ynnde P 2T3 = 6P ise T3 = 3P bulunur.
dner? Ayn ip zerinde farkl gerilim kuvveti bulunamayacandan F
A) Yalnz X B) Yalnz Y C) X ve Y kuvveti T3 gerilme kuvvetine eit olur.
D) Y ve Z E) Yalnz Z F = T3 = 3P
Doru Seenek:E

35
 4.

(Bu test iin tavsiye edilen sre 30 dakikadr.)

1.
G
X Y
S3
S1
2P S2
Makara arl ve srtnmelerin nemsenmedii sis-
temde birbirine yaptrlm arlkl x ve y cisimleri ile
5P arlndaki eit blmeli homojen ubuk ekildeki gibi arl G olan cisim ekildeki gibi dengededir.
dengededir. Buna gre Y cisminin arl ka G olabilir?
Makara arlklar ve srtnmesi nemsiz olduuna A) 8 B) 9 C) 10 D) 11 E) 12
gre S2 ipindeki gerilme kuvveti ka P dir?

6 7 3 5. Srtnmesiz eik dzlem

A)1 B) C) D)2 E)
5 5 5 zerindeki P cismi F kuv-
veti ile dengelenmitir.
F
Buna gre; P yk ka
0
F dir? (sin37 =0,6) P
370
2.
www.unkapani.com.tr

5 5 3 4
A) 1 B) C) D) E)
Unkapan Yaynclk

3 4 5 5

6.
4G
G

Arlklar G ve 4G olan cisimler ekildeki gibi ubuk ve

G1
zde makaralarla kurulmu sistemde dengededir.
37 G2
Buna gre;
I. ubuk homojen ise makaralar arlkldr.
Srtnme ve makara arlklarnn nemsenmedii d-
II. ubuun arl 9G dir. zenekte G1 ve G 2 ykleri ekildeki gibi dengededir.
III. ubuun arl 6G dir.
G 2 yk 5h kadar ekildiinde G1 yk yerden ka h
yarglarndan hangileri doru olabilir?
0 0
ykselir? (sin37 =0,6 cos37 =0,8)
A) Yalnz I B) Yalnz II C) I ve II
A) 10 B) 8 C) 6 D) 5 E) 4
D) II ve III E) I , II ve III

3. 7.

F 20N

. 37

45 N Trde ve eit blmeli ubuk arl nemsenmeyen

makaralar ve srtnmesiz eik dzlemden oluan sis-
ekildeki gibi srtnmelerin nemsenmedii dzenekte
temde dengededir.
her bir makarann arl 5Ndur. 0
Buna gre ubuun arl ka Ndur? ( Sin37 = 0,6 )
Sistem dengede olduuna gre, F kuvveti ka Ndur
A) 12 B) 20 C) 24 D) 36 E) 48
A) 5 B) 7,5 C)10 D) 12,5 E) 15

36
8. 11. 80 N arlndaki homo-
3 Tur L
M N jen ubuk F kuvveti ile 4r
K dengelenmitir. F
8r 7r
5r 3r r
Buna gre, F kuvveti
0
ka N dur? (sin37 =0,6)
37

A) 50 B) 40 C) 30 D) 20 E) 10
ekildeki K,L,M,N dililerinden K dilisi ok ynnde
3 tur dnerse N dilisi hangi ynde ka tur dner?

7 9
A) , ters ynde B) , ayn ynde
3 4

10 15
C) , ters ynde D) , ayn ynde
3 4
12. M
K
E) 5, ters ynde
L r r N
2r
4r

9.
K 2 tur

2r X Y
3r r
www.unkapani.com.tr

4r
r/2 ekildeki sistemde K ile L ve M ile N makaras e
Unkapan Yaynclk

merkezli olup yaraplar ekildeki gibidir. K makaras

ok ynnde 2 tur atarsa X ve Y cisimleri arasndaki
m1 m2 dey uzaklk ka r olur? (=3)
A) 12 B) 24 C) 36 D) 48 E) 60
Yaraplar ekilde belirtilen dililerden oluan sis-
temde K dilisi ok ynnde 2 tur atarsa m1 ve m2 kt-
leleri arasnda mesafe ka r olur?

A) 2 B) 4 C) 6 D) 8 E) 10

13.
10.
M
L
2r r IV I 4r
K
o
r III II
3r
Yaraplar 2r,r ve 4r olan K,L,M diskleri ortalarndan ge-
en bir mil etrafnda dndrlmektedir.
K dilisi ok ynnde 1 tur atarsa M dilisinin gr-
. nm aadakilerden hangisi gibi olur?
A) B) C)
P IV I II IV II III
III II I III I IV
O noktas etrafnda serbeste dnebilen makara ve
kasnaklardan oluan sistemde, 3r yarapl kasnak
ok ynnde 2 tur dndrlrse P yknn hareketi
iin ne sylenebilir? D) E) I II
IV III
A) 2 r ykselir. B) 8 r iner. I IV III
III
C) 4 r iner. D) 4 r ykselir
E) 8 r ykselir.

37
14. 17.

K
z
Z a x r
L
3a 3r
0 0 F=50N
Y 37 30

ekildeki srtnmesiz sistemde arl nemsiz makara E merkezli makara ve eik dzlemler yardmyla K ve L
ve eit blmeli ubuktan oluan sistemde eik dzlem cisimleri ekildeki gibi dengededir.
zerindeki X cismi dengededir. L cisminin arl 50N olduuna gre K cisminin ar-
0 0
Z cisminin arl 30 N olduuna gre X cismi ka N l ka N dur? (sin30 =0,5 sin37 =0,6)
dur? A) 60 B) 80 C) 90 D) 110 E) 120
A) 60 B) 40 C) 30 D) 20 E) 10

15. F1
18 . r F1 2r F2 3r F3
K L M
P 3a 2a a

F2 F2
www.unkapani.com.tr

P1 P2 P3
Unkapan Yaynclk

ekildeki K, L ve M vidalar ayn zemine ekildeki gibi F1,

P F2 ve F3 kuvvetleri ile vidalanmak isteniyor.
Zeminin vidalara gsterdii tepki kuvvetleri sras ile
Eit blmeli homojen ubuklarn arlklar P kadardr.
P1, P2 ve P3 ise, tepki kuvvetleri arasndaki byklk
ubuklara F1 ve F2 kuvvetleri uygulannca ubuklar
ilikisi nasldr?
F
dengede kaldklarna gre 1 oran nedir? A) P1=P2=P3 B) P1>P2>P3 C) P1=P3>P2
F2
D) P2>P1=P3 E) P3>P2>P1
1 1
A) B) C) 1 D) 2 E) 4
4 2

19.
16. F F2
F3
K L 1

3a

Yukarda verilen dzeneklerde zde P ykleri srtnme

Admlar sras ile 2a ve a olan K ve L vidalar ekildeki
ve arlklar nemsiz makara sistemlerinde ekillerdeki gi-
gibi bir zemin iindeki gml iken ular arasndaki fark
bi F1, F2 ve F3 kuvvetleri ile dengelenmilerdir.
3a dr.
Buna gre F1, F2 ve F3 kuvvetleri arasndaki byklk
Vidalar ayn ynde ka tur dndrldkten sonra u-
ilikisi nasldr?
lar ayn hizada olur?
1 3 A) F1>F2>F3 B) F2>F1>F3 C) F3>F2>F1
A) B) 1 C) D) 2 E) 3 D) F1>F2=F3 E) F2 =F3>F1
2 2

38
20. 23.

L
K L

M K ve L cisimleri birbirine perinlenmi, yaraplar 4r ve

3r olan krklar ile ekildeki gibi dengelenmilerdir.
GK
K Buna gre, cisimlerin arlklar oran nedir?
GL
Arl 18N olan K cismi makaralar yardm ile ekildeki
1 1 3 4 2
gibi dengelenmitir. A) B) C) D) E)
2 4 4 3 3
M makarasnn arl 2N olduuna gre L makara-
snn arl ka N dur?
A) 2 B) 4 C) 8 D) 10 E) 12

24.
2r
r 3r
r
21. kizkenar
www.unkapani.com.tr

gen eklindeki
homojen P arlkl cisim ekil- F T1
Unkapan Yaynclk

deki gibi arlksz makara ve T2

esnemeyen iplerle dengededir. F
plerde oluan gerilme kuvvetle-
ri F ve T dir.
Buna gre T, F ve P arasndaki iliki aadakilerden
hangisidir?
Yukardaki gibi dengede olan sistemde P arlkl bilye ok
A) P>T=F B) P>F>T C) P>T>F
ynnde sabit hzla ilerlemektedir.
D) T>F>P E) T>P>F
Buna gre iplerde oluan T1 ve T2 gerilme kuvvetleri
ile yaydaki geri arc kuvvetin bykl F nasl
deiir?
T1 _ T2 _ F _
A) Artar Artar Artar

22. B) Azalr Azalr Artar

C) Artar Artar Deimez
D) Azalr Artar Deimez
E) Deimez Deimez Deimez
Yatay L
r

K 2r

0 M
37

K,L,M cisimleri ekildeki gibi dengededir.K cisminin

arl 10N, M cisminin arl 60N olduuna gre L
cisminin arl ka N dur?
0 0
1- B 2- E 3- C 4- A 5- B 6- C 7- C 8- E 9- C 10- B 11- E 12- C
(sin37 =0,6 cos37 =0,8)
13- C 14- C 15- C 16- E 17- B 18- A 19- A 20- D 21- C 22- D
A) 8 B) 12 C) 18 D) 20 E) 24 23- C 24- C

Dzeltme: 2.say Fizik konu testi 5. sorunun doru seenei

E , 15. sorunun doru seenei C dir.

39