Bedenlenmi̇ş Bi̇li̇ş Ve Eği̇ti̇m

ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar // Say: 4 (1) Ocak 2011
BEDENLENM BL VE ETM
[Embodied Cognition and Education]
Bugrahan Yalva *
Frat Soylu**
Arda Arikan ***
ZET
Bu makalede bedenlenmi bili kuramnn eitim zerindeki olas etkileri tartlmaktadr. lgili eitim
ve retim kuramlarnn tarihesini ksaca zetledikten sonra, Kartezyen bak as, biliilik,
yaplandrmaclk ve sosyal yaplandrmacln bedenlenmi biliten farkl olan ynleri bedenlenmi
bili kavramnn geliimi balamnda zetlenmektedir. Sonu olarak, bedenlenmi bili kuramnn fen,
matematik ve yabanc diller eitimine olabilecek etkileri tartmaya almaktadr.
Anahtar szckler: bedenlenmi bili, bili, eitim, nron, Kartezyen.
EMBODIED COGNITION AND EDUCATION
ABSTRACT
In this paper, we discuss the potential role of the embodied cognition on education. First, a brief history
of the related learning theories is offered. Next, philosophical foundations of the Cartesian heritage,
cognitivism, constructivism, and social constructivism are addressed. While doing that, how embodied
cognition differs from the traditionally recognized learning theories and perspectives are discussed. A
*
Yrd. Do. Dr. / Texas A&M niversitesi
letiim: yalvac@tamu.edu
**
Doktora rencisi / ndiana niversitesi
***
Do. Dr. / Akdeniz niversitesi /
ETHOS: Dialogues in Philosophy and Social Sciences // 4 (1) January 2011
synthesis of the recent literature on embodied cognition is followed by a section devoted to the
practical implications of embodied cognition, particularly in the contexts of science, mathematics and
foreign language education.
Key words: Embodied cognition, cognition, education, neuron, Cartesian.
1
GR
Gnmzde eitim dnyas konu ve sorunlara ounlukla bilisel (cognitive) bak as ile bakmakta,
bu bak as eitim ve retim ortamlarnda ders ara-gereleri, ders konular ve lme ve
deerlendirme basamaklarnda somutlamaktadr. Oysa ki insann nasl rendii henz tam anlamyla
aklanamamtr. Buna karn, eitim almalarna yn veren renim kuramlar renmeyi byk
lde bilisel yaklamlarla aklamaya almaktadr. (Bransford, Brown & Cocking, 2000; Posner,
2004) Dolaysyla, eitim dnyasna yn veren kuramlarn btnsel olmad ve ciddi eksikliklerinin
bulunduu kabul edilmelidir.
Geleneksel bak as ile incelendiinde rencilerin eitim aldklar sre boyunca baarlar
boyutta deerlendirilir. Bu boyutlar bilisel (cognitive), duyusal (affective) ve devinimsel (psycho-
motor) olarak adlandrlr. (Bloom, 1956) lk, orta ve yksek eitimde ve hatta akademik alanlarn
birounda (matematik, fen bilimleri, yabanc dil, tarih, sosyal bilimler, vb.) bilisel boyut bak as
arlkla kendini gsterir. rnein, renim srelerini gerekletirmenin program basamanda
duyusal boyutta amalar yazld halde bu amalar uygulamada ounlukla en aza indirgenir ve
zellikle lme-deerlendirme basamanda tamamyla gz ard edilir ki renmenin bilisel boyutunu
len oktan semeli snavlar bunun en ak gstergesidir. Bununla birlikte, devinimsel boyutun hemen
hemen hi nemsenmedii bilinmektedir. rnein, rencilerin ellerini, kollarn, bacaklarn ve
kafalarn renme srecine ne ekilde kattklar renme srelerinde ciddi bir konu ya da sorun
olarak grlmez. Bilisel boyut eitimciler arasnda o kadar ok nemsenmektedir ki lme-
deerlendirme uygulamalarnn byk ounluu yazl snavlar yoluyla rencinin bilisel bilgi
tanelerini hatrlayp hatrlamadklarn lecek ekilde gerekleir.
Bu almada, bilisel bak asnn tarihesi ve kavramsal yaptalar bedenlenmi bili (embodied
congition) kuramyla karlatrmal olarak ele alnm ve bedenlenmi bili kuramnn eitime olas
etkileri tartmaya almtr.
2
Kaynak taramasnn ilk blmnde, insan ruhuna olan inancn, akl ya da zihin denilen olguya verdii
alm ve bu almn bilisel bak asn, bir baka deyile bilicilii (cognitivism), nasl
desteklediini gstereceiz. Bu blm daha sonra ruh, zihin ya da akl inancnn olmamas
durumunda, insan bedeninin ne ekilde deitiini ve eitime bak asnda oluan farkllklar
tartarak srdreceiz. Yazmz bedenlenmi bilin bak asnn eitim almalarn ne ekilde
deitirebileceini belirterek bitireceiz.
3
DESCARTES VE RUH
Ren Descartes (1596 1650) beden ile ruh arasndaki fark felsefi olarak yazlarnda ilk kez kullanan
dnrdr. Descartes, Aristo ncesi de dahil olmak zere, insann ruh ve bedenden oluan bir varlk
olarak alglanmasnda en etkili dnr olmutur. Ancak Descartes akl ve ruhu (mind and soul)
yazlarnda bir ikilik (duality) olarak tartm ve bu durum Bat kltrndeki felsefi tartmalarda
kabul grlmesine neden olmutur. Felsefi olarak zihinsel (mental) ve fiziksel (physical) gereklik
ayrm dncesi, 16. yzyl ncesinde gnmzdeki kadar varsaylm ve kabul grm deildi. Bir
eyin neden olmu olduunu dnmemiz ile mutlak gereklik ve bildiimiz bilginin doruluu
arasndaki keskin farklar yoktu. Bir baka deyile, nedensellik fikirleri (ideas of causality) ile varolu
felsefesi (ontology) ve bilgi felsefesi (epistemology) arasnda aklanmaya gerek duyulacak bir
dnce tarz yoktu.
Biroumuz aklmzn bedenimizi ynettiine, akl ya da zihin denilen eyin olmamas durumunda ise
bedenimizin anlamn ve ilevini kaybedeceine ve dolaysyla zihinsiz ya da aklsz hibir eyin
olmadna inanr. Bu inanc Descartesn hemen hemen herkes tarafndan bilinen dnyorum,
yleyse varm szleri de aka desteklemektedir. Atn belirttii gibi Descartesa gre zne salt
bilen biri deil, ayn zamanda bilgisini kuran ve kullanandr ki; Descartes felsefesinde insann bunlar
yapan zne olmasnn koulu, Onun dnmesidir. (At, 2008, s. 4) Ksaca Descartesa gre bilmek
zihinsel bir sre olup insann bireysel edim ve abalarnn bir rndr. Yine At, Descartesn
dnme ve bedeni ayrdn belirtmekte ve bunlarn birbirlerine indirgenemez olmasn da birbirinden
ayr, ancak birlikte alan iki varlk gibi dnmesine balamaktadr.(At, 2008)
Bazlarmz dini inanlarmzn etkisinde kalarak ruhumuzun olduunu dnr ve hatta lmden
sonra, ruh denilen eyin bedenden ayrlp gittiine inanrz. Burada ruh; zihin, akl ya da herhangi bir
adla anlan bedenden ayrlabilen insan dncesidir. Bedenden ayrlabilen bu ruhsal varl ve bu
varl varsaymann gnmzdeki eitim-retim uygulamalar ile ne kadar ilgili olduunu biroumuz
dnmemitir.
4
Descartes da insanlarn ruhlarnn olduuna ve ruhun bedeni ynettiine inanmt. Ruhsuz bir bedenin
hareketsiz olacana ve bedeni ynetemeyeceine kanaat getiren Deccartesn dnceleri, ister istemez
hareket eden btn canllarn ruhlarnn olduunu dnmemize neden olmutur. zellikle ruh olarak
adlandrmasak da hareket eden canllarn bir bililerinin olduunu biroumuz varsayar. Sadece
insanlarn deil, kedi, kpek, koyun, maymun gibi hayvanlarn da ruhlar olduunu dnmek artc
deildir. Bceklerin, balklarn, hatta tek hcreli canllarn bile kendi fiziksel bedenlerini yneten bir
olgular olduuna (bazen ruh, bazen akl, bazen sezgi ya da igd, ya da en azndan bir zihin merkezi)
inanld. Tek hcreli bir organizma da dahil, hareket eden birok canlnn beyin grevi gren bir yeri
olduu dncesi ortaya karld ve bu blgenin btn hcreyi ynettiine, dolayl olarak da ruhun,
zihnin ya da biliin merkez blgesi olduu dnld. Bazlarmz bitkilerin de bu hareket eden canllar
gibi olduuna, nk onlarn da yer deitirdiine ve yava da olsa hareketli olduuna inanr. Btn bu
dnce ve yarglar, Descartesn da belirttii gibi bir canlnn bedenselliinden baka bir varlnn da
olduuna iaret etmektedir.
5
BLCLK (COGNITIVISM)
Bilici (cognitivist) kuram Kartezyen ruh ve beden ikiliini akl ve beden (mind and body) ikilii
olarak miras ald. Bu bak asnda akl bedeni yneten bir merkez olarak dnld. Akln, insan
bedeni dnda ayr bir alma ynteminin olduunu ve bu alma eklini bedenden ayr
dnebileceimizi varsayd. Aynen bir bilgisayarn kasasndaki ilem merkez birimi gibi, akl da
beden iin bilgi ileme modl olarak dnld. Bilici bak as akl bilgisayarn almas gibi
alglar. Ksaca bilii kurama gre akl bedeni ynetmektedir ve bedenden stn olan da akldr.
Yirminci yzyln ortalarndan beri insan zihninin almasn aklamak iin zellikle klasik bilici
kuramlar kullanld. Klasik biliilikte kavramlar soyut sembollerdir. nsan dncesi ve dncenin
ilevi sembolik hesaplamalara (symbolic computation) dntrlerek aklanabilir. (Lakoff &
Johnson, 1999; Ziemke, 2003) Anlam, boyutlu gerek dnyadaki madde ve olaylarla soyut
kavramlarn eletirilmeleriyle ortaya kar. Biliciliin dayand bilgi felsefesi (epistemology)
olgucudur (positivist). Bir baka deyile biliciliin varsaymna gre btn zihinsel olaylar
belirlenimcidir (deterministic) ve matematiksel modellemelerle de aklanabilir.
Matematiksel belirlenimcilik fikri Heisenbergin 20. yzyln balarnda ortaya att belirsizlik
(uncertainity) prensibi ile sorgulanmaya baland. (Capra, 1983) Hemen hemen ayn zamanda Gdel'in
eksiklik (incompleteness) kuram, matematiksel gereklerin tam bir aksiyomatik sistem iinde ispat
edilemez olduunu gsterdi. te yandan biliilik de problem zmeyi girileri ve klar olan bir
bilgi ilem modeli gibi alglar. Bedenlenmemi (disembodied) sembolik bir gerekliin olduunu
varsayarak bilii sembolik hesaplamalarla aklayabileceini dnr. Biliin hesaplamalarla
aklanabilecei dncesi, biliin sadece dncenin iinde, bedenlenmemi ve zihinsel bir olgu
olduunu dnmeye zorlar. Ksaca, biliilie gre gereklik bedenden soyutlanm ve hesaplanabilir
bir varlk algsna dnmtr.
6
Biliilik soyut insan dncesini duyusal-motor ilevlerinden (sensory-motor processes) bamsz
varsayar. nsan aklnn dardaki boyutlu dnyay isel temsiller (internal representation) eklinde
algladn dnr. Bedenimizde beynimizin bulunduu blgede isel temsillerin yapldna inanr.
Beynin farkl blgelerinin belirli grevleri yerine getirmek iin birbirinden ilevsel olarak ayrtn
varsayar. Keskin bir ekilde modllere ayrlm bir beyin alma modeli vardr. Beynin farkl
blgelerindeki alt sistemlerin almas sonras biliin olutuu dnlr. Zihnimizin beden
hareketlerimizi kontrol eden sistemlerden farkl alt varsaylr. Bu dnceye gre insan bedeninin
bulunduu fiziksel ortamn zihin ilevlerine dolayl olsa da bir etkisi yoktur. rnek olarak, iki
kolumuzun olmas ile drt kolumuzun olmas arasndaki fark aklmzn ilevini gerekletirmesine etki
etmemektedir. Matematik ilemleri insanlarn iki yerine drt kollar olsayd nasl deiirdi sorusuna
biliilik bir yant veremez. En azndan varsaymlar iinde bedenimizin boyutlu ekli ve onu
kontrol eden duyusal-motor ilevlerinin insan aklnn zerinde, bir baka deyile, biliin zerinde bir
etkisi yoktur.
7
YAPILANDIRMACILIK (CONSTRUCTIVISM)
Anlam nasl yarattmz konusu hakknda literatrde birok yayn bulunmaktadr. Yaplandrmac
(constructivist) bak as zellikle eitim alannda ok tartlmaktadr ve bu bak as kullanlarak
eitim ve retimde eitli yntem ve teknikler retilmektedir. Yaplandrmaclk eitimin her alt
alannda artk kabul grmtr. Bu geni kabul grme yapsalcln anlalmas ve aklanmas
konularnda eitlilik yaratmtr. rnek olarak, yaplandrmacl aklarken matematik eitimindeki
anlay ile fen bilimleri eitimindeki anlay arasnda farkllklar vardr. Ayn alan ierisinde dahi,
aratrmaclar yapsalcl farkl ekillerde tanmlayabilmektedirler. Bu farkll gz ard etmeden
verilmesinde saknca olmayan tanm ise u ekildedir: Yaplandrlmaclkda bilgi oluturulur.
Alanyaznda yaplan tartmalara gre, bilgiyi bazen bir renci kendi kendine dncesinde oluturur,
bazen ise dier bireylerle iletiim kurarak toplumsal olarak oluturur. Ana dnce bilginin
olumasdr. Yaplandrmaclkta tartlan en byk detay ise bu oluumu kimin ve ne ekilde
yaptdr. Bu ksm konumuz olmad iin tartmayacaz fakat belirtmekte fayda olduunu
dnyoruz. Okurun bilginin oluturulmas hakknda bir fikir edinmesi yararl olacaktr. (Kelly, 1998)
Yaplandrmaclk daha yeni ve ok kabul gren bir bak asdr. Basit, radikal ve sosyal
yaplandrmaclk diye deiik tanmlamalar yaplmtr. (Kelly, 1998) Sosyal yaplandrmaclkta
(social constructivim) anlam toplumsal etkileimde oluturulur. Yani bilgi olarak adlandrdmz
kavram insanlarn birbirleri ile iletiimlerinden ortaya kar. Sosyal yaplandrmacla gre anlam
subjektif olup duraan ve kalc deildir. Bununla birlikte anlam sosyal-kltrel ortam ierisinde
mzakere edilerek kartlr. Eitimde sosyal yaplandrmacln subjektif ve sosyal-kltrel zellikleri
ders planlar hazrlanrken uygulamaya konulmaktadr.
Sosyal yaplandrmacln bir ok eitim retim kuramlarna gre daha kapsaml ve gelimi olduu
kabul edilir. Fakat sosyal yaplandrmaclkda eksik olan ksm insann biyolojik varlnn hesaba
katlmasndaki yetersizliidir. Bir baka deyile, sosyal yaplandrmaclkta boyutlu dnyann
fiziksel zellikleri anlam oluturmada gzard edilir. Daha nce verdiimiz rnekte olduu gibi,
8
rencilerin iki yerine drt kolu olmalar durumunda matematik ilemlerindeki deiim ve en nemlisi
rencilerin matematik ilemlerini kavray arasnda oluacak farklar tam anlam ile gz ard edilir ve
hatta nemsenmez. Ksaca, insan dncesi ve anlamn olumas zerindeki yeni almalar
bedenlenmemi olan biliilik kavramn ve onun matematiksel doasn eletirir ki bundan biliilik de
yaplandrmaclk da nasibini alr.
9
BEDENLENM BL (EMBODIED COGNITION)
Maturana ve Varela biliin boyutlu d dnyann insan zihnindeki temsilinden ok yaayan bir
etkinlik olduunu ve btn biyolojik uygulanlarn ve ilikilerin ierisinde kendisini retebildiini
(self-generation) ve kendisini idame edebildiini (self-perpetuation) nerdi. (Capra, 2003; Matura &
Varela, 1987) Bu dnce Kartezyen akl ve beden ikiliini reddeder, nk akln bedensel bir
yaradl vardr. Lakoff ve Johnson da benzer bir dnceyi dilbilimsel adan ortaya atm ve anlaml
kavramsal dncelerin bedensel ve sosyal ilikiler iinde retilip edinildiini savunmulardr.(Lakoff
ve Johnson, 1980) Bir kavramn anlam onun bedenimizle olan ilgisi ve evresi ile olan ilikilerinden
ortaya kar. Soyut kavramlar bile ayn bu ekilde alglanr nk soyut konularn anlamlar bedensel
ilikilerin ifade ettii somut metaforlardan kar.
Biliin bedenlemi olabilecei ve duyusal-motor ilemlerin birbirleri ile rtm olduu

varsaymlar yeni varsaymlar deildir aslnda. Nrogrntleme (neuroimaging) ile insan ve primat
maymununun beyinlerinin zerine allana kadar bedenlenmi bili varsaymlarnn nrobilimsel
(neuroscientific) ve nrofizyolojik (neurophysiological) alarndan verisel ispatlar ortaya
konulmamt. Bu yeni almalar birok yeni bulgularn ortaya karlmasna neden oldu. Bu bulgular
arasnda en nemli olanlar ayna nronlar (mirror neurons) ve kanonik nronlarn (canonical neurons)
bulunmas ve tartmaya almasdr.
Ayna nronlar makak maymunlarnn beyninde, n-motor kortekslerinin F-5 diye adlandrlan
blgesinde bulunan bir grup nrondur. Bu nronlar maymun bir hareketi gerekletirdiinde ya da bir
baka kiiyi ayn hareketi yaparken izlediinde atelenmitir. (Fadiga, Fogassi, Pavesi & Rizzolatti,
1995) Daha sonraki almalarda aratrmaclar maymunlarn F-5 blgelerinin ei olan ve benzer ayna
nronlarnn bulunduu insanlardaki Broca blgesini (beynin n lobunda) buldular. (Rizzolatti &
Arbib, 1998) Bu bulu sosyal iletiim konusunda insan ve maymunun ortak atadan elemi
mekanizmalarnn olduunu ima etti. (Arbib, 2002)
10
Ayna nronlarnn bulunmas insan psikolojisini, biliini, iletiimini, ve kltrn anlamamzda
devrimsel deiiklere yol at. nl bir nrolog olan Ramachandran (2000) ayna nronlarnn nemini
u ekilde belirtmitir:
Maymunlarn n loblarndaki ayna nronlarnn kefi ve bunlarn insan

evrimi hakkndaki potansiyel aklamalar son on yln rapor edilmemi
(ya da en azndan halk tarafndan henz tam bilinmeyen) ok nemli bir
bulgusudur. Tahmin ediyorum ki ayna nronlar aynen DNAnn biyoloji
bilimine yapt katklar gibi, ilgili alanlardaki btn kuramlar birbiri ile
ilikilendirecek ve imdiye kadar sr eklinde kalan ve deneylere ak
dahi olmayan zihinsel yeteneklerimizin alma eklini aydnlatacaktr.
(sayfa numaras yoktur)
Kanonik nronlar ilk olarak maymunlarn beyinlerinde tek-hcre ve nrogrntleme almalar

yaplrken bulundu. (Rizzolatti & Fadiga, 1998) Daha sonra, insanlar ile yaplan fonksiyonel Manyetik
Rezonans Grntleme (fMRG) almalar insanlarda da maymunlar gibi e sistemlerin olduunu
gsterdi. (Grezes, Armony, Rowe & Passingham, 2003)
Kanonik nronlarn hem duyusal hem motorsal zellikleri vardr. Kanonik nronlar hem kodladklar
hareket balad an hem de o hareketle ilikilendirilmi obje grld an atelendiler. Bir baka
deyile, bir objenin bedenlenmi benzetimi (simulation) zihinde olutuu an o objeyi nasl
kullanabileceimizi belirten aral salayan (affordances) nronlar kanonik nronlardr.
Ayna ve kanonik nronlarn bulunmasnn iki nemli sonucu vardr. Bunlardan ilki insan beyninin (ve
ayn zamanda primat maymununun da) duyusal-motor gibi ayr bir sistemleri yoktur. Bu bak as
beynin almasn aklayan klasiklemi giri ve k eklinde bir sistem olarak dnlen bilii
baklar reddeder niteliktedir. (Iacoboni, 2008) kinci olarak bu bulgular yeni bir bedenlemi bili
yorumuna, bir baka deyile biliim benzetimi kuramlarna sayfa amtr. Biliim benzetimi kuramlar
insan zihnini bedensel temelleri olan benzetimler olarak aklar. Anlamn varoluunun altnda yatan
yanssal-devinimsel hareketlerimizdir. Duyusal-motor hareketlerimizle anlam yarattmza ve
11
yaratlan anlam hatrlamann da daha nceden yaam olduumuz yanssal-devinimsel hareketleri
benzetimleme yoluyla yaadmzda gerekletiini varsayar.
Bilisel benzetim kuramlar, st dzey bilisel srelerin (higher level cognitive processes) duyusal-
motor sreler (sensory-motor processes) ile ayn nron yaplar zerinden yapldn syler.
(Svensson, Lindblom & Ziemke, 2007) Bu bak as ile u yargya varlabilir; nsanlar soyut
kavramlar duyusal-motor yaplarnn iindeki yer eden somut kavramlar kullanarak kavramsallatrr.
Somut kavramlardan soyut kavramlar karma eklimize kavramsal metaforlar kurmak denebilir.
Duyusal-motor yaplarmz anlamlandrma srecimizde (meaning making process) bedenlemi
benzetimleri kullandmz iin direkt rol oynamaktadr. Benzetim mekanizmas bir imge emas
(image scheme) deneyimi kurmamz salar ancak imge emalar kavramlar deillerdir. mge emalar
bedenlemi ya da benzetimlenmi deneyimlerimiz ile kavramlar arasndaki balantlar olas klar.
Duyusal-motor sistemler oklu modaliteler (multiple modalities) ierdikleri iin, bir imge emas her
ne kadar boyutlu dnyada bir tek grsel modaliteyi betimlese de kendisi ok-modludur
(multimodal). Bu iddiaya grgl destek motor ve grsel imgelemelerden gelmektedir. (Gallese &
Lakoff, 2005)
Aratrmalar tekrar tekrar gstermektedir ki insann grsel alglamalarnda kulland baz nrol
mekanizmalar grsel hayallemelerinde de kullanlmaktadr (Farah, 2000; Kosslyn & Thompson, 2000)
ve insann hareketinde kullanland nrol mekanizmalar motor hayallemelerinde de kullanlmaktadr.
(Farah, 2000; Jeannerod, 1994) Gallese ve Lakoff (2005) kavramsal bilginin bedenlemi olduunu ve
insanlarn duyusal-motorsal sistemlerinde haritalatrldn savundu. Duyusal-motorsal sistemler
hem kavramsal konular yaplatrr hem de anlamsal (semantic) konularda insanlarn ilevlerini
nitelendirir. Lakoff ve Nuez bu tezin matematiksel dnce zerine karmlarn tartmtr. (Lakoff
& Nez, 2000; Nez & Lakoff, 2005) Lakoff ve Nuneze (2005) gre soyut olanlar da dahil olmak
zere btn matematik kavramlar basit fiziksel metaforlar yoluyla anlalabilmektedir. Lakoff ve
Nuez matematik kavramlarn hangi kavramsal metaforlarla algladmza dair aratrma yapmak iin
bir yntem gelitirmi ve bu ynteme mathematik dnce analizi adn vermilerdir. Yaptklar
almalar matematiksel dncenin insann fiziksel ve bedensel deneyimlerine ne ekilde ve nasl
kkten bal aklamaya yneliktir.
12
BEDENLEM BL TEZNN ETME OLASI KATKILARI
Yukarda belirtilen almalarn sonular da dahil olmak zere, biliim-benzetim kuramlarnn

gnmzde kullanlan klasik eitim yntemleri ile atmaktadr. rnein, matematik ve fen bilimleri
eitiminde kavramlar birbirleri ile anlam ilikileri soyut ekillerde ve anlama dayal olarak (semantic)
gretilir. Matematik eitiminde hesaplamalar yazl problemler araclyla saysal deerlerin yine
hesaplamalar ve formller ile zmlemeleri eklinde, fen bilimleri eitiminde ise bilinen kuramlarn
okunup dinlenilerek anlalmas bazen de laboratuvarda verilen kavramlarn grgl onaylamalaryla
yaplmaktadr. Bu srelerde rencilerin bedenlenmi bililerinin olabilecei gz ard edilir nk
sadece bililerinin varolduu dnlr. Bedenlenmi bilii temel alan eitim ve retim ortamlarnda
hesaplama retimi rencilerin d dnyadaki nesnelerle oynayarak ve onlar elleri ya da btn
bedenleriyle hareketli bir ekilde saysal dizgelere oturtmalarn nemseyen snf ii etkinliklerden
oluur. Aslnda ocuklar say saymay ounlukla parmaklarn hareket ettirerek kolayca
renebilmekte ve geleneksel retim ortamlarnda bu deneyim sklkla kullanlmaktadr. Ancak
bedenlenmi bili kuram bunun da tesine geerek insann bedeniyle olan ilikisini salt bir eitim
teknii olarak deil anlamann ve renmenin felsefi temeli olarak ele almaktadr.
Bedenlenmi bili kuram eitimciler tarafndan kabul grmeye balad zaman, eitim ve retim
etkinlikleri byk deiiklikler gsterecektir. Kitaplarda anlatlan kavramsal bilgiler yerine rencilerin
boyutlu dnyadaki hareketleri gzlemlemeleri ve deneyimlemeleri deer kazanacaktr. retmenler
hareketlerimiz ve duyularmzla deneyimlediimiz gerekliin dilsel ve kavramsal etkileimlerimizle
anlamaya yol atn dnerek ders planlar hazrlayacaklardr.
Daha nce belirttiimiz gibi Lakoff ve Johnson (1980) soyut konularn anlamlar bedensel ilikilerin
ifade ettii somut metaforlardan kar demektedir ki bedenlemi bili ite tam bu noktada eitime etki
etmektedir. rnein, tepesi atk, sevgi dolu, kafas bozuk, can skkn ifadelerini retmek isteyen bir
retmen insanda bulunan ilk szckleri (tepe, sevgi, kafa, can) d dnyada bulunan nesnelerle
eletirmektedir. Bu srete d dnya nesneleri insana ait szcklere atfedilir ve onlara hareket
atfedilerek anlamlandrma gerekletirilir. Burada dilsel ifade insana ait olanla harekete, d dnyaya
13
ait olan birletirerek insan deneyimini dilsel olarak aktarabilmektedir. rnein, moralim bozuldu
diyen biri aslnda insana atfedilen moral gerekliini bozulan bir makineye benzeterek
somutlatrlmaktadr. Dolaysyla, zellikle erken dnem eitim ortamlarnda, ocuklarn dil
kullanmlarnn d dnyayla ve bedenle ilikilendirilerek retilmesi ve harekete dayal deneyimlerin
zenginletirilmesi gerekmektedir.
Okul ncesi eitimdeki rencilerin hareket ederek veya hareketi gzleyerek rendikleri eitimcileri
tarafndan dnlr ve ilgili ders planlar gelitirilir. Fakat ilkretim ve st eitimde hareket ya da
hareketi gzlemle nemsenmez. Bedenlenmi bili tezleri kabul grmeye balandnda sadece szel
anlatmlarla kavramlarn anlalamayaca ortaya kacaktr.
Eitim alm birok insan soyut ve karmak birok kavram anlamaktadr. Bu kavramlar hareket ile
grenmemi olsalar dahi zihinlerinde kavramsal metaforlar kurarak renmilerdir. Bir oumuz iin
aslnda bedenlenmi bilin bak asnn renme yeteneklerimiz zerinde ok etkisi olmayacaktr.
Fakat ayn tezi alt ya altndaki gnmz ocuklar iin sylemek zor olabilir. Teknolojinin geliimi ve
ehir yaam, gnmz ouklarn doa iinde yaamaktan al koymutur. ocuklar zamanlarn byk
ounluunu hareket etme zorunluluu olmadan geirmekte ve zellikle akademik konular renirken
hareket etmek ya da fiziksel hareketi gzlemek zorunda kalmamaktadrlar. Bilgisayar benzetimleri,
interaktif abadaki dersler, ya da en basitinden bir ders kitabnn iinde yazanlar hareketi ortadan
kaldrmaktadr. Eer ki renciler anlatlan kavramlardaki anlalmas iin gereken hareketsel
gereklikleri kendi gemi tecrbelerini kullanarak benzetim edip kavramsal metaforlar ile
iliiklendirebilirlerse, kavramlara anlam verebilirler. Yaadmz 21. yzylda, bilgisayar ve internet
teknolojisindeki gelimeler nedeniyle oluan hayat biiminde yeni nesil nceki nesillere gre daha az
hareket edip daha az hareketi gzlemleyerek renmeye almaktadr. Yeni neslin renim seviyesi
eski nesle gre ister istemez farkl olmaktadr.
Teknolojinin geliimi mutlaka bir kayp olarak alglanmamaldr. Gelien teknoloji insan bedenini daha
hareketli klmaya ve verileri sadece el parmaklar ile deil, btn bedeni ile almaya balamtr. rnek
14
olarak, fen bilimlerinde kaldra konusu, ya da matematikte eitlik konusu gretilirken (ya da retilen
bu kavramlar llrken) renciye bedeni kullanarak kavramlar gretilebilir (ya da sorulan sorular
cevaplayabilir). Wii ad verilen bilgisayar oyununda renci bedeni kullanarak bilgisayara veri girebilir
ve konuyu bedenlemi bir ekilde anlayabilir. Fakat, eer ki kaldrata g eitsizlii varsa ve kavram
olarak g farklar anlatlyor ise renci sadece Wii yardm ile bu g kavramn en azndan Wii
oyunun gnmzdeki biimini kullanarak renemez.
15
SONU
Bedenlenmi bili kuramnn eitim ortamlarna olas etkileri aadaki gibi zetlenebilir.
1. Bedenlenmi bili kuramna gre rencilerin bedensel ve fiziksel kavramlar anlamalar

baarlarn etkilemektedir.
rnek olarak, fen bilimleri eitiminde dililerin almasn anlarken rencinin alan bir dili
sistemini motorsal olarak benzetimlemesi gerekir. Hatta birden ok renci bir araya gelerek bir dili
oluturabilmeli ve hareketleriyle bir dilinin nasl hareket ettigini deneyebilmelidir. Tabi ki bu
benzetim yetenei daha nce dili sistemi ile yaanm fiziksel deneyimler gerektirir. Bu nerilen
benzetim mekanizmas ok-ynldr (multimodal) ve ayn zamanda farkl modaliteleri birbirleriyle
ilikilendirir. Babasn bisikletin dililerini tamir ederken gzlemleyen bir ocuk dililerin alma
prensibini dokunarak da anlayabilir. Fakat aratrmalar gstermitir ki, ayna nronlarndaki
atelemelerin ykseltileri, gzlem yapan kiinin gzledii hareketi daha nce kendisinin yapmasyla,
sadece hareketi bakalar yaparken gzlemi olmas ile karlatrldnda daha fazladr. (Iacoboni,
2008) Bu bulgu, eitimcilerin kavramsal konular anlatrken hangi etkinliklerin tam olarak rencilerin
gerekli fiziksel repertuvarlarn gelitirdiini aratrmalarn nerir. Verilen rnekte anlatld gibi,
dililer retiliyor ise rencilerin dililer ile fiziksel bir deneyimleri olmu mu bilinmesi gerekir.
Dililer ile hibir hareket deneyimi yaamam ya da dililerin alma prensiplerini kullanan birini
hibir ekilde gzlemlememi bir rencinin, ne kadar anlatlsa da kavramsal olarak dililerin alma
prensiplerini rencinin tam anlamyla anlayamayaca sonucu kar.
2. retim etkinlikleri rencilere fiziksel, boyutlu ve zaman ieren hareket deneyimleri

sunacak ekilde planlanmaldr.
zellikle fen ve matematik eitiminde, fiziksel deneyler ve kavramlarn sadece szel aklamalaryla,
gsterimsel yollardan (demonstrations) edinilen grgl onaylamalar (empirical confirmations) ile
eitim yaplmaya allmamaldr. Bunun yerine, rencilere szel yollar dnda retimi hedeflenen
kavramn hareketlerle yaatlmas, deneyimlendirilmesi ve daha sonra da benzetimler ve metaforlar
yardm ile daha karmak ve soyut kavramlar anlamlandrmaya almalar salanmaldr.
16
3. retim yntemleri yeni batan belirlenmeli ve duyusal-motor deneyimlerin kullanlarak
metaforlar yardmyla st dzey soyut ve szel kavramlar retilmelidir.
renilecek olan gereklii benzetimlerle ifade edebiliyor olmak o gerekliin tam olarak kavranld
anlamna gelmez. rnek olarak, bir renci kaldracn fiziksel olarak ar bir maddeyi nasl rahatlkla
kaldrdn deneyimlemi olabilir ve hatta kaldralarla oyunlar oynam, etrafndaki maddeleri
kaldra yardm ile yer deitirmi olabilir. Btn bu deneyimler rencinin fizik kurallarnn g ve
hareketi aklama kanunlarn bildiini de gstermez. Bu yzden bedenlenmi bili kuramn temel alan
bir eitim ortamnda rencilere temel fiziksel ilkeleri kavramsal metaforlar kullandrarak
ilikilendirmeleri ve szel meta-yaplar oluturmalar salanacaktr.
17
REFERANSLAR
Arbib, M. A. (2002) The Mirror System, Imitation, and the Evolution of Language, Imitation in
Animals and Artifacts iinde, Eds. K. Dautenhahn & C. L. Nehanv, s. 229-280, Cambridge,
MA: MIT Press,
At, N. (2008) Descartes felsefesinde znenin epistemolojik olarak konumlandrl, ETHOS:

Dialogues in Philosophy and Social Sciences 1(4), s. 1-12.
Bransford, J. D.; Brown, A.L. & Cocking, R. R. (2000) How People Learn: Brain, Mind, Experience,
and School, Washington DC: National Academy Press.
Bloom, B. S. (1956) Taxonomy of Educational Objectives, Handbook I: The Cognitive Domain, New
York: David McKay Co Inc.
Capra, F. (1983) The Turning Point: Science, Society, and the Rising Culture, London: Fontana.
Capra, F. (2003) The Hidden Connections: A Science for Sustainable Living, London: Flamingo.
Fadiga, L. L.; Fogassi, L. L.; Pavesi, G. G. & Rizzolatti, G. G. (1995) Motor facilitation during action
observation: a magnetic stimulation study, Journal of Neurophysiolog 73(6), s. 2608-2611.
Farah, M. J. (2000) The neurological basis of mental imagery: A componential analysis, Brain and
Behaviour: Critical Concepts in Psychology, 18, s. 245-292.
Gallese, V. & Lakoff, G. (2005) The brain's concepts: the role of the sensory-motor system in
conceptual knowledge, Cognitive Neuropsychology 1(1), s.1-1.
Grezes, J.; Armony, J. L.; Rowe, J. & Passingham, R. E. (2003) Activations related to mirror and
canonical neurones in the human brain: an fMRI study, Neuroimage 18 (4), s. 928-937.
Iacoboni, M. (2008) Mirroring people: The new concept of how we connect wth others, New York,
NY: Farrar, Straus and Giroux.
18
Jeannerod, M. (1994) The representing brain: Neural correlates of motor intention and imagery,
Behavioral and Brain Sciences 17, s. 87-187.
Kelly, G. J. (1998) Research traditions in comparative context: A philosophical challenge to radical

constructivism, Science Education 81 (3), s. 355-375.
Kosslyn, S. M. & Thompson, W. L. (2000) Shared mechanisms in visual imagery and visual
perception: Insights from cognitive neuroscience, The new cognitive neurosciences, s. 975
985.
Lakoff, G. & Johnson, M. (1980) Metaphors we live by, Chicago: UCP.
Lakoff, G. & Johnson, M. (1999) Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind and Its Challenge to
Western Thought, New York: Basic Books.
Lakoff, G. & Nez, R. E. (2000) Where Mathematics Comes from: How the Embodied Mind Brings
Mathematics Into Being, New York: Basic Books.
Maturana, H. R. & Varela, F. J. (1987) The Tree of Knowledge: The Biological Roots of Human
Understanding, Boston, MA: Shambliala.
Nez, R. & Lakoff, G. (2005) The cognitive foundations of mathematics: The role of conceptual
metaphor, The Handbook of Mathematical Cognition iinde, Ed. J. Campbell, s. 109-124,
New York: Psychology Press.
Posner, J. G. (2004) Analysis the Curriculum (3. Baski), New York: The McGraw-Hill Companies, Inc.
Ramachandran, V. S. (2000) Mirror neurons and imitation learning as the driving force behind the
great leap forward in human evolution, Edge Website article, Alindigi sayfa:
http://www.edge.org/3rd_culture/ramachandran/ramachandran_p1.html.
Rizzolatti, G. & Arbib, M. A. (1998) Language within our grasp, Trends in Neurosciences 21(5),
s.188-194.
Svensson, H.; Lindblom, J. & Ziemke, T. (2007) Making sense of embodied cognition: Simulation
theories of shared neural mechanisms for sensorimotor and cognitive processes, Body,
19
Language, and Mind: Embodiment, 1 iinde, Ed. T. Zimke, J. Zlatev, & R. Frank, s. 241-270,
Berlin: Mouton de Gruyter.
Ziemke, T. (2003) Whats that thing called embodiment, Proceedings of the 25th Annual Meeting of
the Cognitive Science Society, s. 1305-1310.
20

Bedenlenmi̇ş Bi̇li̇ş Ve Eği̇ti̇m

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bedenlenmi̇ş Bi̇li̇ş Ve Eği̇ti̇m

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar // Say: 4 (1) Ocak 2011

Anahtar szckler: bedenlenmi bili, bili, eitim, nron, Kartezyen.

EMBODIED COGNITION AND EDUCATION

Key words: Embodied cognition, cognition, education, neuron, Cartesian.

BEDENLENM BL (EMBODIED COGNITION)

Biliin bedenlemi olabilecei ve duyusal-motor ilemlerin birbirleri ile rtm olduu

Maymunlarn n loblarndaki ayna nronlarnn kefi ve bunlarn insan

Kanonik nronlar ilk olarak maymunlarn beyinlerinde tek-hcre ve nrogrntleme almalar

Yukarda belirtilen almalarn sonular da dahil olmak zere, biliim-benzetim kuramlarnn

1. Bedenlenmi bili kuramna gre rencilerin bedensel ve fiziksel kavramlar anlamalar

2. retim etkinlikleri rencilere fiziksel, boyutlu ve zaman ieren hareket deneyimleri

At, N. (2008) Descartes felsefesinde znenin epistemolojik olarak konumlandrl, ETHOS:

Kelly, G. J. (1998) Research traditions in comparative context: A philosophical challenge to radical

Lakoff, G. & Johnson, M. (1980) Metaphors we live by, Chicago: UCP.

You might also like