You are on page 1of 24

ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ TANIMI TARIHÇESİ VE ÇALIŞMA ALANLARI

1.Endüstri Mühendisliğinin Tanımı


19. yy sonlarında oluşan Endüstri Mühendisliğinin farklı kaynaklarda farklı şekillerde
tanımları yapılmaktadır. Ancak bu tanımlar içinde en fazla kabul göreni ve geçirdiği evrimsel
süreç sonunda günümüzde geldiği noktayı en iyi belirleyen tanım Amerika Endüstri
Mühendisleri Odası tarafından yapılan tanımdır. Bu tanıma göre;

"Endüstri Mühendisliği insan, makina ve malzemeden oluşan bütünleşik


sistemlerin tasarımı, geliştirilmesi ve kurulması ile ilgilenir. Bu tür
sistemlerden elde edilecek sonuçların belirlenmesi, kestirilmesi ve
değerlendirilmesinde matematik, fizik ve sosyal bilimlerdeki özel bilgi ve
beceriyi mühendislik çözümleme ve tasarımının ilke ve yöntemleriyle
birleştirerek kullanır."

Tüm bilim dalları gibi mühendislik de evrenimizdeki sorunları çözmeğe


ça1ışır.Makina mühendisleri makina sistemleri ile, orneğin, bir cihazın yaglama sistemiyle,
inşaat mühendisleri istenen nitelikte yapı tasarımlarıyla ilgilenirler. Benzer şekilde endüstri
mühendisleri de insan, makina vs malzemeden oluşan sistemlerin ya da bu sistemin alt
sistemlerinin en yüksek verimlilik düzeyinde çalışabilmeleri icin gecerli tasarımlar yapar.
Diğer bir tanım ile, Endüstri Mühendisliği insan, malzeme ye techizattan oluşan sistemlerin
tasarimi, geliştirilmesi ve kurulumu lie ilgili sorunları çözmeğe çalışır. çalışmalarında
Matematik, Fizik ye Sosyal bilimlerdeki gerekli bilgileri. mühendislik analizi yöntem ve
prensipleriyle birleştirerek böyle sistemlerden elde edilecek sonuçları saptama, tahmin vs de
gerlendirmeye çalışır. Bu şekilde üretim veya hizmet sistemlerinin amaç ve ölçütlerine uygun
olarak kurulmasi çalıştırılması ve kontrol edilmesi için yöntem ye teknikler geliştiren,
uygulayan bir meslektir. Genel olarak endüstri mühendisleri üretim sistemlerinin verimliligini
arttirmaga çalışırlar.
Yapılan bu açıklamalar Endüstri Mühendislerini diğer mühendislik dallarından önemli
bir ayrıntısını göstermektedir. Diğer mühendislerin hammadesi fiziksel ya da kimyasal yapıda
olmasına karşın, Endüstri Mühendislerinin hammaddesi insanları içeren bir ortamdır. Bu
ortamlar, canlı, dinamik nitelikteki üretim veya hii üretim veya hi yani mal ve/veya hizmet
üreten işletmelerimizdir.
Yukarıda verilen tanım genel çizgileriyle incelendiğinde endüstri mühendislerinin mal
ve/ya hizmet üreten işletmelerde profesyonel olarak faaliyetlerde bulunabilecekleri açık bir
şekilde görülebilir. Bu sistemlere örnek olarak otomobil, buzdolabı, kumaş, elbise, bisküi,
kağıt, makina, uçak vb. mal üreten her türden fabrikaların yanısıra, hizmet üretiminde bulunan
sağlık kurumları, eğitim kurumları ve yerel yönetimler gibi çeşitli kurumlar gösterilebilir.
Endüstri mühendisleri bu tür sistemlerin tasarım ve kuruluş aşamalarında yer aldığı gibi
kuruluş sonrasında da işletimin nasıl olması gerektiği, başka bir deyişle mevcut kaynakların
(insan, makina, malzeme ve para) en iyi şekilde nasıl değerlendirileceği konularında
mühendislik çalışmaları yapar. Bu çalışmalarında özellikle sistemin insan boyutunu da sürekli
gözönünde bulundurarak koşulların elverdiğince en iyi çözümlerin bulunabilmesi için önemli
katkılarda bulunur.
İşletmeler üretimlerini gerçekleştirebilmek ve sürdürebilmek için birçok faaliyetlerde
bulunurlar. İş gücü ve hammadde temini, üretim planlama,kalitenin geliştirilmesi, yatirim
analizi, malzeme nakli vb. Sanayileşmenin ilk yıllarında bu faaliyetlerin planlanması ye
kontrolu makina,elektrik, kimya mühendisleri veya iktisat gibi sosyal dallardan yetişmiş
kişilerce yapılmıştır Ayrıca maliyet düşürümü verimlilik artırımı, yeni mamul tasarımı,
kapasite arttırma çabaları genellikle teknolojik buluş ve gelişmelere bağlı olarak ilerlemiştir.
Ancak işletmeler büyüdükçe, tesis, makina ye içgücü sayıları arttıkça Uretim maliyetine
etkiyen etmenlerin planlanması ve kontrolu da zorlaşmiştır. Bu nedenle söz konusu faaliyetler
mühendis ve iktisatçıların çalışma alanları dışında kalmış ve Endüstri Mühendisliği’nin ortaya
çıkış nedenlerini oluşturmuştur.

2. Meslek Olarak Endüstri Mühendisliği

Meslek olarak endüstri mühendisliğini incelemeden önce meslek olabilmenin


koşullarını gözden geçirmek yararlı olacaktır. Daha önceki kesimde ele alınandan farklı bir
kaynakta meslek olabilmenin koşulları aşağıda görüldüğü şekilde belirlenmiştir.

• Biçimsel bir eğitim ve öğretim görülmüş olması,

• Öğrenim ve eğitimi izleyen bir stajyerlik devresi geçirilmiş olması,

• Bir meslek mensubu olarak topluma ve meslektaşlarına karşı sorumluluk duyulması

• Meslek standartlarının bir üst kuruluş tarafından belirlenmesi

Endüstri mühendisliği bu koşullar açısından incelendiğinde izleyen yargılara varılabilir:

• Endüstri mühendisliği olabilmek için ilk ve orta öğretimden sonra Mühendislik


Fakültesi Endüstri Mühendisliği bölümünden mezun olmak gerekmektedir. Böylece
bilimsel bir öğrenim ve eğitim görülmüş olunacaktır.

• Mesleklerin stajyerliği biçimsel öğrenim ve eğitim sırasın da verilen kuramsal


bilgilerin uygulamalarının nasıl yapılacağının üretim sistemlerinde bizzat yaşayarak ve
görerek öğrenilmesidir. Diğer mühendislik branşlarında olduğu gibi, endüstri
mühendisliğinde de üniversite eğitimi sırasında stajyerlik çalışması yapılmaktadır.
Ayrıca üniversite öğreniminin son yarı yılında yapılan bazı çalışmalarda bir anlamda
stajyerlik olmaktadır.Bazı ülkelerde stajyerlik çalışmaları ise öğrenim sırasında değil,
öğrenim tamamlandıktan sonra yapılmaktadır.

• Toplumlarda belirli işlerin ancak belli mesleğe mensup kişiler tarafından yapılabiliyor
olması veya yapılmasına izin veriliyor olması o meslek mensuplarına çok önemli
sorumluluklar yüklenmektedir. Böylece toplumsal yaşamdaki işlevler koşulların
elverdiğince en iyi şekilde gerçekleştirilip, genelde kıt olan kaynakların israf
edilmeleride önlenmiş olacaktır. Üretim sistemlerinin tasarımında ve işletiminin
kontrolünde, insancıl boyutlarıda gözönüne alarak, önemli işlevleri gerçekleştirmeye
aday olan endüstri mühendisleri, bu işlevlerin en iyi şekilde gerçekleştirilmesinde
topluma ve meslektaşlarına karşı kendilerini sorumlu hissetmeli ve bua göre davranış
biçimlerini belirlemelidirler. Bu konudaki denetimlerin günümüz yasa ve
yönetmelikleri çerçevesinde endüstri mühendislerininde üyesi bulunduğu meslek
kuruluşu olan Tükiye Makina Mühendisleri Odası tarafından yapılması
öngörülmektedir.
• Endüstri mühendisliğinin meslek standartları, başka bir deyişle bir endüstri
mühendisisnin taşıması gereken nitelikler, üniversitelerin ilgili birimlerince
belirlenmektedir. Bu konuda bilimsel bir niteliğe sahip olan Yöneylem Araştırması
Derneği'ninde önemli katkıları olmaktadır. Ancak, Türkiye genelinde üniversitelerdeki
endüstri müühendisliği ders programları incelendiğinde bazı farklılıklar olduğu
görülmektedir. Zamanla bu farklılıkların azalacağı, farkların doğal şekilde olacağı
veya daha açık bir deyişle ülke gereksinimlerine daha uygun nitelikleri taşıyan
endüstri mühendislerinin işletmelerde yer alacağı ümit edilebilir.

3. Endüstri Mühendisliğinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

Mühendislik mesleğinin kişiliğine kavuşması ve belli standartlara uyması 19. yüzyılda


gerçekleşmiş olmakla birlikte mühendislik faaliyetleri medeniyetle hemen hemen aynı
yaştadır.Hatta medeniyet tarihi ile mühendislik tarihinin aynı olduğu bile söylenebilir.Bir
önceki kesimde genel çizgileriyle açıklanan meslek olabilmenin koşulları gözönüne
alındığında, ilk mühendislik mesleğinin makina mühendisliği olduğu görülmektedir. Bunun
tarihi ise, Amerika Makina Mühendisleri Odasının kuruluş tarihi olan 1880 dir. Bunu izleyen
meslek kuruluşları ise, 1884 te Elektrik Mühendisliği ve 1908'de Kimya Mühendisliği
olmuştur. Amerika Endüstri Mühendisleri odasının kuruluşu ise 1948'de gerçekleşmiştir.
Mühendisliğin öngörülen niteliklere sahip bir meslek olarak geçmişi yüzyıldan fazla
olmakla birlikte, mühendislik faaliyetlerinin çok daha uzun bir geçmişe sahip olduğu inkar
edilmesi mümkün olmayan bir gerçektir.Bunu en belirgin kanıtlarını Eski Mısır'da görmek
mümkündür.Eski Mısır'daki sulama kanalları İnşaat Mühendisliğinin en ilginç örnekleri
sergilemektedir.Bunun yanısıra tasarım,projeleme,örgütleme ve proje kontrolu açılarından,
manivela dışında hiçbir mekanik aracın bulunmadığı bir ortamda yapılan pramitlerin inşaatları
tüm zamanların en iyi mühendislik çalışmaları olarak görülmektedir.Her biri 2.5 ton
ağırlığındaki 2 300 000 bloktan oluşan bir pramitin bugünün olanakları ile yapılması bile
oldulça zor bir iştir.Bu olayları izleyen yıllarda ve çağlarda, insanların ve toplumların yaşam
savaşı içinde bilim ve onun çeşitli konulardaki uygulamarı olan mühendislikte artan bir hızda
gelişmeler olmuştur. Mühendislikteki gelişmeler artan bir hızla sürmektedir.
19. yüzyılda bilim ve mühendislikteki gelişmelerin yanısıra buhar gücünden de
yararlanmanın sonucunda 1. Endüstri Devrimi gerçekleşmiştir.Endüstri devriminin oluşumu
ile birlikte planlama, örgütleme ve yönlendirmesi daha zor olan ve yönetimi için özel
beceriler gerektiren üretim sistemleri geliştirilmeye başlanmıştır.Bu üretim sistemleri eskiye
göre oldukça karmaşıklaşmıştır.Endüstri devrimi öncesi yakın kişisel denetimle
gerçekleştirilen özellikle planlama ve örgütlendirme işlevlerindeki yetersizlik sistemlerin
karmaşıklaşmasıyla daha da artmıştır.Böyle insan, makina, malzeme ve paradan oluşan
sistemlerin tasarım, geliştirme ve kuruluşuyla ilgilenecek ve özellikle sistemin insan
boyutunada önem verecek bir mühendislik dalına gereksinim duyulmaya başlanmıştır. Bu
gereksinim sonucunda endüstri mühendisliği konusunda çalışmalara başlanmıştır.İzleyen
paragraflarda endüstri mühendisliği konusunda başlangıçtan itibaren yapılan çalışmalar genel
çizgileriyle ele alınmıştır.
3.1. F. W. Taylor ve Daha Öncekilerin Endüstri Mühendisliği konularında yaptığı
çalışmalar
Endüstri mühendisliği konusundaki ilk disiplinli çalışmalar bir makina mühendisi olan
Frederick Winslow TAYLOR tarafından başlatılmıştır. Bununla birlikte, Taylor'un
çalışmalarından önce de endüstri mühendisliği konusunda bazı çalışmalar yapılmıştır.Bu
konudaki önemli çalışmalar şunlardır.

• Adam SMITH'in verimliliği artırma amacıyla işbölümü konusundaki çalışmaları


(Toplu iğne örneği)

• Matthew BOULTON ve James WATT'ın örgütsel geliştirme konusundaki çalışmaları

• Charles BABBAGE'in verimlilik artırma konusundaki çalışmaları

• Henry FORD'un otomobil montajında konveyor kullanımı ve üretim hattı


oluşturulması konularındaki çalışmaları

Taylor'un yaptığı çalışmaları açıklamaya geçmeden önce içinde bulunduğu çağın


koşullarını gözden geçirmek yararlı olacaktır. O dönemlerde işiletme sahipleri aynı zamanda
işletmelerin yöneticileri idi.Örgütlenmiş kurmay fonksiyonları bulunmuyordu.İş yöntemleri
kişisel deneyim, tercihler ve o anda elverişli olan aletlere göre bireysel olarak belirleniyordu.
Taylorun endüstri mühendisliği konusundaki çalışmaları 1881'de metal kesimi
konusuyla başlamıştır. Bu çalışması 25 sene devam etmiş ve en uzun makalesini 1907 yılında
200 syfa olarak yayınlanmıştır. Bu çalışmanın yapılmasından önce, kesici kalemlerin şekli,
hızları ve ilerleme miktarları deneyimlere göre belirleniyordu. Bu çalışma sayesinde Taylor
ve yardımcıları söz konusu belirleme işine bilimsel bir nitelik kazandırmışlardır.
Taylor daha sonra kürekle yapılan işlerin çözümlemesi üzerine durmuştur.Bir
değirmende kürekle çok değişik işler yapılmasına karşın, tek tip kürek kullanımı dikkatini
çekmiştir.Bir dizi deneyden sonra, en uygun taşınabilir ağırlığı belirlemiş ve bu ağırlığa göre
darklı malzmeler için farklı büyüklüklerde kürekler tasarlamıştır.Bunların sonucunda
verimlilikte çok önemli artışlar gözlenmiştir.
Taylor tarafından bunlara benzer bir dizi çalışmalar gerçekleştirilmiştir.İş
gereksinimlerinin ve bir faaliyeti gerçekleştirmenin yöntemi için çözümlemeler günümüzde
"iş tasarımı" veya "metod etüdü" olarak isimlendirilmektedir.Taylor'un başlangıçtaki
çalışmaları iş tasarımına ilişkin olmakla birlikte,"iş çözümlemesi"nin başlangıç çalışmaları da
yine aynı kişi tarafından gerçekleştirilmiştir.
Taylor çalışmalarını çeşitli makalelerde yayınlamıştır.Makalelerin bazıları
şunlardır:Parça Oranı Sistemi, Atölye Yönetimi, Bilimsel Yönetimin İlkeleri...Bu arada
Taylor'un makalelerinde yer verdiği bazı kavramlarda onun hala ne kadar güncel olduğunu
göstermektedir.Metod etüdü, Zaman etüdü, Aletlerin standartlaştırılması,Planlama bölümü,
Yönetimin ayrıcalık ilkesi,İşçiler için yönerge kartları, Metal kesimi için hesap cetveli, Parça
ve ürünler için sınıflandırma sistemi,Rotalama sistemi, Maliyetlendirme yöntemleri, işe bağlı
olarak işçi seçimi, işin belirli bir sürede tamamlanması durumunda prime izin veren bir görev
düşüncesi.
3.2.GILBRETH'in Çalışmaları

Taylor'un yanısıra endüstri mühendisliğine önemli katkılarda bulunan bir diğer bilim
adamıda Frank B. GILBRETH'dir.Taylor'un bir mühendislik eğitiminden geçmiş olmasına
karşılık, Gilbreth mali yetersizlik nedeniyle üniversite eğitimi görememiştir.
Bir tuğla ustasının yanında çalışma hayatına atılan Gilbreth sürekli olarak yaptığı işin
nasıl daha iyi olabileceği konusunda kendisine ve çevresindekilere sorular
yöneltmiştir.Gilbreth çalışmaları sonucunda inşaat işlerinde büyük başarılar kazanmış ve
kendi inşaat firmasını kurmuştur.Çalışırken yaptığı çözümlemeler sonucunda, bir işçinin bir
saatte ördüğü tuğla sayısını yaklaşık %200'lük bir artışla, 120'den 3502ye çıkarmıştır.Ayrıca,
bu artış miktarı işçinin aşırı bir çaba göstermesini gerektirmemiştir. Hatta geliştirdiği
yöntemlerle verimlilikteki artışların yanı sıra yorgunlukta da azalmalar gözlenmiştir. Bir
davranış bilimcisi olan eşi L. Moller Gilbreth ile birlikte, insanların çalışma davranışlarının
çözümlenmesine yönelik araştırmalarıyla da önemli katkılar sağlamışlardır.
Gilbreth'in özellikle üzerinde durduğu konulardan bir diğeri de temel hareketlerin
çözümlemesi olmuştur.İnsanın temel hareketleri sınıflandırılmış ve bunlara Gilbreth'in
adından hareketle "Therblig" adı verilmiştir.Bunlardan hareketle, daha ayrıntılı çözümlemeler
için"mikro hareket etüdü" geliştirilmiştir.
Gilbreth endüstri mühendisliği konusunda yaptığı çalışmalarda Taylor'dan önemli
derecede etkilenmiştir.Ancak, Taylor'un çalışmalarının uygulaması genellikle mekanik
işlemler yapan atölyelerde yoğunlaşmasına karşılık, Gilbreth'in geliştirdiği teknikler
genellikle inşaat, kanal yapımı, eğitim, tıp ve savunma konularında uygulanmıştır.Ayrıca
eşinin de katkılarıyla, bu çalışmalarında "insan faktörü"ne daha fazla önem vermiştir.

3.3.Diğer Klasikçiler

Endüstri mühendisliğinin kuruluş ve gelişmesinde en önemli katkıları sağlayan Taylor


ve Gilbreth'in yanı sıra bir çok bilim adamının da bu konuda çalışmaları bulunmaktadır. Söz
konusu bilim adamları ve yaptıkları çalışmalar izleyen paragraflarda kısaca açıklanmaktadır.

• Carl BARTH : Bir matematikçi olan Barth, Taylor'un Midvale Steel firmasındaki
yardımcılarındandır. Özellikle metal kesimi ile ilgilenmiş olup, bu konuda özel amaçlı
bir sürgülü hesap cetveli geliştirmiştir. Bunun yanı sıra, zaman etüdünde yorgunluk
toleransının belirlenmesi konusunda da çalışmalar yapmıştır.

• Henry Laurance GANTT :Disiplinler arası niteliğe sahip Taylor'un ekibindeki bir
diğer elemandır. Kendi ismiyle anılan ve özellikle üretim çizelgelemesinde çok sık
kullanılan şemaları geliştirmiştir. Söz konusu şemalardan günümüzde de üretim
çizelgelemesi, gözlenmesi ve makina kullanım planlarının hazırlanmasında
yararlanılmaktadır. Gannt'ın bir başka çalışmasıda teşvikli ücret sistemleri konusunda
olmuştur. Bu ücret sistemine göre, standart olarak belirlenen çalışma hızından daha
hızlı çalışan işçilere belli oranda teşvik edici prim ödenmektedir.

• Harrington EMERSON : Taylor'un işlem çözümleme ilkelerinden bazılarını Santa Fe


demiryolu işletmesinde uygulamıştır. İşletmeyi yeniden düzenleyerek, standart
maliyetlerin bulunması konusunda araştırmalar yapmıştır. Teşvikli ücret sistemleri
konusunda da çalışmaları olmuştur. Ayrıca, muhasebe kayıtlarının kolaylıkla
yapılabilmesi için özel amaçlı bir makina geliştirmiştir.

Yukarıda sıralanan bilim adamlarının dışında, endüstri mühendisliğinin gelişmesine


klasikçi olarak katkıları olan başka bilim adamı ve uygulamacılarda bulunmaktdır. Bunlar
arasında yerel yönetimlerdeki uygulamalarıyla Morris L. COOKE, zaman etüdü ve teşvikli
ücret sistemlerindeki uygulamalarıyla Dwightmalarıyla Dwight çarpmaktadır.

3.4. Öncü Çağdaşlar

Endüstri mühendisliğinin başlangıçta temel ilgi alanı olan iş etüdündeki uygulamaların


başarı kazanması sonucu, geliştirilen ilke, yöntem ve problem çözme yaklaşımlarının
işletmelerin başka problem alanlarına da uygulanmasına yol açmıştır. Buna paralel olarak ta
öncü çağdaşlar adı verilen ve endüstri mühendisliği ilke ve yaklaşımlarını yeni problem
alanlarında uygulanmasını sağlayan bilim adamları ortaya çıkmıştır. Bu bilim adamlarının
önde gelenleri ve yapmış oldukları çalışmalar izleyen paragraflarda kısaca açıklanmaktadır.

• F.W. HARRIS :Talebin bilindiği, yok satmaya veya sonradan karşılamaya izin
verilmeyen, parametre değerlerinin planlama dönemi boyunca sabit kaldığı ve stok
seviyesinin anında istenilen düzeye çıkartılabildiği durumda stok yönetimine ilişkin
toplam maliyeti enküçükleyen sipariş hacmini hesaplayan model Wilson isimli bir
başka araştırmacı tarafından da bulunup, daha önce yayınlandığı için Wilson formülü
olarak isimlendirilmektedir. Geliştirilen model günümüzde de kullanılmaya devam
etmektedir.

• F.E. RAYMOND : Harri'in stok yönetiminde matematiksel model kullanımına ilişkin


çalışmasından sonra, üretim oranlarında stok kontrolü hakkında ayrıntılı çalışmalar
yapmış ve bir kitap yazmıştır.

• W. A. SHEWHART :Çok sayıda elemandan oluşan ve/ya incelenen spesifikasyonları


ancak tahrip edici testlerle belirlenebilen kütlelerin, örnekleme yöntemiyle
kalitelerinin kontrol edilebilmesi amacıyla, istatistiksel kalite kontrolu hakkında
çalışmalar yapmış ve bir kitap yazmıştır.

• Eugene GRANT :İstatistiksel kalite kontrolu konusunda Shewhart'ın yaptığı


çalışmaları geliştirmiştir. Ayrıca mühendislik ekonomisi konusunda da çalışmaları
olmuştur.

• IRESON :Grant'le birlikte mühendislik ekonomisi konusunda çalışmalar yapmıştır.

Verimlilik Nedir?
Endüstri mühendisliğinin tanımını “insan, makina vs malzemeden oluşan sistemlerin
ya da bu sistemin alt sistemlerinin en yüksek verimlilik düzeyinde çalışabilmeleri icin gecerli
tasarımlar yapar” şeklinde yaptık.Peki burada bahsettiğimiz verimlilik ne anlama
gelmektedir?

İşçilere daha çok ücret ,işverenlere daha çok kar, devlete daha çok vergi sağlamanın
havuzunu oluşturan verimlilik, iç ve dış pazarlarda rekabet eden bir işletmenin kalite, satış
sonrası hizmetler ve imaj gibi kozları arasında seçkin bir yer tutar.Bir işletme, ürettiği mallara
yönelik talebi sürekli kılabilmek ve böylece pazarlarda tutunabilmek için ürün fiyatını düşük
tutmak, ürün kalitesini yükseltmek, satış sonrasında sunduğu hizmetleri geliştirmek ve imaj
yaratmak için olduğu kadar, verimlilik düzeyini yükseltmek için de savaş vermek
durumundadır.

Verimliliği yükseltmek demek, eldeki emek ,sermaye ve toprak gibi kaynaklardan


eskisine göre daha çok ürün elde etmek demektir. Verimlilik artışları bireylerin yaşam
koşullarını derinden etkileyen sayılı değişkenlerden biridir. Genel olarak toplumu oluşturan
bireylerden hiçbirininkini azaltmadan en azından bir kişinin gelirini yükseltebilmek, yalnızca
verimlilik artışlarına bağlıdır. Öte yandan verimlilik artışları genç kuşaklara daha uzun süreli
eğitim sunabilmesine olanak sağlayan bir kaynaktır. Yetişkinler, kendilerini yaşatacak
düzeyin çok üstünde bir üretim düzeyini başardıklarında genç kuşakları yaşatmanın ötesine
geçerek onlara daha uzun süreli bir eğitim fırsatını da sunmuş olurlar. Çalışma dönemlerini
noktalayıp emeklilik dönemine adım atmış insanların gönenç düzeylerindeki yükselişlerde
ancak verimlilik artışlarıyla kalıcı bir biçimde temellendirilebilir. Ve bütün bunlar ölçüsünde
önemli olan bir konu da şudur: Dinlenebilmek ve kendilerini geliştirebilmek için boş zamana
en çok gereksinim duyan yetişkinlere, istediklerini verecek temel kaynağı da verimlilik
artışlarından başka yerlerde aramamak gerekir.İşte yaşamın pek çok alanında bir anahtar olma
işlevini gören verimlilik, yalın bir dille anlatılırsa şu içeriği taşıyacaktır.

Toprağa on buğday tanesi atıldığında ondan en çok dokuz tane alınıyorsa bu üretimin
verimsiz olduğu söylenebilir.Böyle bir süreç kaynakları azaltıcı nitelikte olduğundan , bir gün
elde toprağa atacak buğday bırakmayacaktır. Bu durumda yapılacak en iyi iş, ekilenden daha
çoğunu biçmenin yöntemlerini öğrenmek ya da bu olmuyorsa buğday tanelerini toprağa
atmaktan vazgeçmektir.
Toprağa on buğday tanesi atıldığında oradan yalnızca atılan ölçüsünde buğday tanesi
alınıyorsa, bu üretimin başa baş noktasında olduğu söylenebilir. Başa baş noktasındaki bir
üretim verimli olarak nitelendirilemeyeceği gibi, verimsiz olarak da nitelendirilemez. Bu
surumda, olduğu gibi kalacak olan eldeki kaynakların bir gün yerinde yeller esmesinden
kaygılanılması kadar, tepe tepe yığılacağından umutlanılması da yetersizdir.

Yok, toprağa on buğday ekildiğinde ondan en az on buğday alınıyorsa, işte o zaman bu


üretimin verimli olduğu söylenebilir. Ancak burada dikkat etmek gerekiyor: Ekilen on buğday
karşılığında on bir buğday tanesi biçmek de, on bir bin buğday tanesi biçmekte üretimin
verimli olması demektir. Beş parmağın beşi bir olmadığı gibi verimliden verimliye de fark
olduğu buradan ortaya çıkıyor.

Yukarıda anlatıldığı ölçüde çok yalın bir anlamı olan verimlilik ,toplumsal olarak da
böylesine açık mıdır? Ne yazık ki, hayır! Solomon Fabricant, başka başka insanların başka
başka anlamalarda kullandığı “verimlilik” sözcüğünün ilk sıralarda geldiğini
belirtmektedir.ona göre verimlilikten işçiler başka, işverenler başka, hükümet de başka bir
anlam çıkarma eğilimi sergilemektedir. İşçiler yönünden “ücret karşılığı olmaksızın daha çok
çalışma” biçiminde anlamlandırıldığı için ürküntüyle karşılanan verimlilik işverenler
yönünden “karlılıkta bir yükselme”, hükümet yönünden ise “vergilerdeki artış” diye
anlaşılabilmektedir.

Ancak bütün bu yorumlar, verimliliğin çok farklı tanımları olan değil, yalnızca çok
farklı kesimleri ilgilendiren bir kavram olduğunu göstermektedir. Çünkü öz olarak verimlilik
tek bir anlam taşımakta ve kaynakların ürüne dönüşebilirlik düzeyini yansıtmaktadır. İktisat
yazınında “çıktı/girdi” ya da “katma değer/girdi” biçiminde gösterilen tanımlar da verimlilik
kavramının bu özüyle sıkı sıkıya ilişkilidir. Bunların ilkine göre belli kaynaklardan daha çok
çıktı elde edilmesi ya da çıktının kaynaklardan daha hızlı çoğalması verimlilikteki bir
yükselmeyi gösterir.

Enerji ya da hammadde tüketimini bir miktar artırıp daha yüksek miktarlarda ürün
ortaya koymak, bu nitelikte bir verimlilik artışı olarak ortaya çıkar. Benzer bir biçimde belli
bir işletmede çıktı düzeyi olduğu gibi kalırken, kaynak tasarrufunun sağlanması da
verimlilikteki bir yükselmeyi dile getirir. Daha az enerji ya da daha az hammadde kullanma
sonucunda eski çıktı düzeyine ulaşılması, kaynak tasarrufu yoluyla sağlanan bir verimlilik
yükselişi olarak anlam kazanır.

4.Endüstri Mühendisliği ile ilgili Disiplinler

Mal ve/ya hizmet üretiminde bulunan sistemlerde çok yaygın ve değişik niteliklerde
uygulama olanağı bulan endüstri mühendisliğinin, farklı disiplinlerle yakından ilgili olması
son derece doğaldır. Ancak endüstri mühendisliğinin bazı disiplinlerle yakın ilişkisi, mesleğin
tanımının netliğine rağmen farklı kişiler için farklı anlamlar taşıyabilmektedir. Bu nedenle,
endüstri mühendisliğinin yeterince anlaşılabilmesi için bazı disiplinlerle arasındaki ilişkilerin
anlaşılması gerekmektedir. İzleyen paragraflarda bu disiplinler ve endüstri mühendisliği ile
ilişkiler açıklanmaktadır.

4.1. Yönetim

İnsan emeğini yönlendirmenin bilim ve sanatı olarak tanımlanan yönetimin ortaya


çıkışı asırlar öncesine uzanmaktadır. Yönetimin temel ilkelerinin gelişimini Eski Mısırlılardan
günümüze kadar görmek mümkündür. Ancak, yönetimin gerçek anlamda bilim niteliğine
kavuşması Taylor'un katkılarıyla olmuştur. Bu nedenle çoğu yazarlar tarafından Taylor'a
"Bilimsel Yönetimin Kurucusu" denilmektedir. Bununla birlikte Taylor " Endüstri
Mühendisliğinin Kurucusu" olarak ta anılmaktadır.
Endüstri mühendisliği ile yönetim arasındaki ilişki kendisini en çok üretim
yönetiminde göstermektedir. Ancak, işletme yönetimi öğretiminde yalnızca üretim
faaliyetinin yönetimine ilişkin bazı kavram ve tekniklere yer verilirken endüstri mühendisliği
mal ve/ya hizmet üreten sistemlerin tasarımı, geliştirilmesi ve kontrolu ile ilgilenecek şekilde
öğretim ve eğitim programı uygulamaktadır. Bu nedenle endüstri mühendislerinden iş
hayatında yönetici olarak yararlanmak onu gerçek işlevlerinden alıkoymak demektir. Ancak,
bu yargı endüstri mühendislerinin yöneticilikte başarılı olamayacağı anlamına gelmez aksine
birçok endüstri mühendisi yöneticilik alanında elde ettiği başarılarla bunu kanıtlamıştır.

4.2. Bilgisayar Bilimi

Son yıllarda hızlı gelişen bilimlerden biridir. Teknolojilerdeki hızlı gelişmeler


soncunda, bilgisayarların endüstriyel uygulamalardaki ve bilimsel araştırmalardaki yeri
artmıştır. Mesleklere göre bilgisayarlardan yararlanma oranındaki artışta endüstri
mühendisliği en ön sıralarda yer almaktadır.
Endüstri mühendislerinin bilgisayarlardan yararlanması temelde iki yönlü olmaktadır.
Bunlardan birisi, diğer mühendisliklerde olduğu gibi, karmaşık ve çok işlem gerektiren
problemlerin çözümünde bilgisayarlardan yararlanmaktadır. Bu cümleden olarak, endüstri
mühendisleri karşılaştıkları problemleri hızlı ve doğru bir şekilde çözebilmek için çeşitli
bilgisayar programları geliştirmektedirler. Bunun yanısıra endüstri mühendisliğinin ilgi
alanlarına giren problemlerin çözümü için geliştirilmiş ve paket programlar olarak nitelenen
özel yazılımlardan da yararlanılmaktadır. Bu yazılımlar yardımıyla, probleme ilişkin
parametre değerleri bilindiği taktirde, çözümler çok kısa sürede ve kolaylıkla elde edilerek,
gereken duyarlılık çözümlemeleri de yapılabilmektedir.
Endüstri mühendisliğinde bilgisayarların diğer yönlü kullanımı bilgi depolama,
saklama ve gerektiğinde bu bilgilerden problem çözümünde yararlanma şeklindedir. Sağlıklı
karar verebilmenin ön koşulu olarak doğru zamanda, doğru yerde, doğru bilginin
sağlanabilmesi ancak aranan nitelikleri bakımından yeterli bir bilişim sistemiyle olurludur.
Söz konusu bilişim sistemiyle hem bilgiler sağlıklı bir şekilde sağlanmış, hem de gerekli bilgi
akışı sağlanmış olacaktır. Günümüz işletmelerinin büyüklüğü ve işlemlerinin karmaşıklığı
gözönüne alındığında, bu işlevlerin ancak bilgisaryarların kullanımıyla olurlu olabileceği
açıkça görülür.

4.3. İstatistik

Endüstri mühendisliği ile ilgili disiplinlerden bir diğeri de istatistiktir. Endüstri


mühendislerinin ilgilendikleri olayların davranış göstergesi olan değişkenlerin her zaman aynı
şekilde ortaya çıkması beklenemez. Buna örnek olarak bir parçanın farklı kişiler ve/ya farklı
zamanlardaki yapım süreleri, yapımı gerçekleştirilen parçaların ve ürünlerin çeşitli ölçüleri,
satın alınan parçaların nitelik ve nicelikleri gösterilebilir. Sözkonusu özelliklerin değişik
değerleri almasına rağmen, endüstri mühendisleri bunlara ilişkin problemlere çözüm aramak
veya karar vericiye bu konularda yardım etmek durumundadırlar. Endüstri mühendisleri bu
tür problemlerin çözümünde istatistik ve olasılıktan önemli derecede yararlanmaktadırlar.
Endüstri mühendislerinin istatistikten değişik bir şekilde yararlanması ise kestirim
yöntemlerinde olmaktadır. Özellikle sistem tasarımında talep kestirimi çok önemlidir.
Tasarlanacak sistemin üreteceği mal ve/ya hizmetin en uygun hangi hacimde olacağının
belirlenmesi, ancak sağlıklı bir biçimde yapılmış talep çözümlemesi ve bunun sonucunda elde
edilecek kestirimlerle mümkün olabilir. Bu nedenle sistemin tasarımını gerçekleştirmekle
yükümlü olan endüstri mühendislerinin istatistikten yararlanmaları kaçınılmazdır.
İstatistik tekniklerinin endüstri mühendisliğindeki bir başka uygulama alanı da kalite
kontrolu olmaktadır. Özellikle çok sayıda birimden oluşan kütlelerin test edilmesinde, bütün
birimlerin tek tek kontrol edilmesi hem fazla masraf hem de uzun süre deney yapılmasının
gerektirir. Söz konusu kütleden uygun bir şekilde alınacak örneklerin test edilmesi ve gereken
istatistik çözümlemelerin yapılmasıyla daha az masrafla ve daha kısa sürede sonuca varmak
mümkündür. Benzer durum tahrip edici testler gerektiren kalite kontrol da söz konusudur.

4.4. Yöneylem Araştırması

Ortaya çıkışıyla endüstri mühendisliğinin gelişimine çok önemli katkılar sağlayan


bilim dalı Yöneylem Araştırması'dır.
Yöneylem araştırması şimdiye kadar çeşitli şekilllerde tanımlanmıştır. Bununla
birlikte, en kapsamlısı olarak İngiltere Yöneylem Araştırması Derneğinin yapmış olduğu
tanımın en fazla kabul gördüğü gerçektir.
Bu tanıma göre , yöneylem araştırması insan, makina, para ve malzemeden oluşan
endüstriyel, ticari, resmi ve askeri sistemlerin yönetiminde karşılaşılan problemlere modern
bilimin saldırısıdır. Belirgin yaklaşımı sistemin şans ve risk ölçüsünüde içeren ve alternatif
karar, strateji ve kontrollerin sonuçlarını tahmin ve karşılaştırmaya yarayan bilimsel bir
modelini geliştirmektir. Amacı yönetimin politika ve eylemlerini bilimsel olarak
saptanmasına yardımcı olmaktır.
Tarih boyunca yöneylem araştırması yaklaşımının çeşitli şekillerde ve başarılı olarak
uygulandığı bilinmektedir. Ancak bir bilim dalı olarak şekillenmesi II. Dünya Savaşına
rastlamaktadır. Bu açıdan bakıldığında ilk başarılı uygulamalar II. Dünya Savaşı sırasında
İngiltere ve daha sonra A.B.D. tarafından savaş yönetimine ilişkin problemlerde
gerçekleştirilmiştir. Savaşı izleyen yıllarda ise, yöneylem araştırması yaklaşım ve
tekniklerinin endüstri ve ticarete uygulamaları başlamıştır. Giderek, değişik bilim dallarından
çok sayıda bilim adamı çeşitli işlemsel problemlere dikkatlerini yoğunlaştırmışlardır. Bunun
sonucunda, endüstri mühendisleriyle diğer bilim disiplinlere mensupları arasında önemli
sayıda ortak çalışmalar başlamıştır. Problem çözümüne yeni fikirlerin ve yeni yaklaşımların
getirilmesi endüstri mühendisliği eğitim ve uygulamasına çok önemli katkılar sağlamıştır.
Böylece birçok üniversitedeki endüstri mühendisliği bölümlerinde yöneylem araştırması
dersleri verilmeye başlanmıştır.
Endüstri mühendisliği ve yöneylem araştırması tanımları incelendiğinde aralarında
önemli benzerlikler bulunduğu ve birçok problemle ortaklaşa ilgilendikleri görülebilir.
Aralarında en önemli fark, yöneylem araştırmasında disiplinler arası ekip yaklaşımının
kaçınılmaz olduğu ve üst düzeyde matematiksel modellere yer verilmesidir. Ancak, endüstri
mühendisliğinin yeni boyutlar edinerek sistem mühendisliğine geçişinde disiplinler arası
ekibe daha fazla yer verilmeye başlandığı da gözden uzak tutulmamalıdır. Özet olarak
endüstri mühendisliğinin insan, makina, malzeme ve paradan oluşan bütünleşik sistemlerin
tasarım ve işletiminde karşılaşılan problemlere çözüm ararken yöneylem araştırmasından
önemli derecede yararlandığı bir gerçektir.

4.5. Yönetim Bilimi

1960'lı yıllarda yöneylem araştırmasıyla yakın bağlantılı olarak ortaya çıkmıştır.


Kullandığı teknikler yöneylem araştırmasınınkilerle aynıdır. Aralarındaki farklar yönetim
bilimcilerin temel eğitimiyle bu disiplinin uygulama alanındadır.Yönetim bilimi çoğunlukla
yöneylem araştırması tekniklerinin iş idaresinde veya endüstriyel yönetimde niceliksel olarak
uygulanmasıdır.Bunun yanısıra, yöneylem araştırması daha karmaşık problemlerin çözümüyle
ilgilenmektedir. Ancak, çoğu konularla ilgilenen yöneylem araştırması ve yönetim bilimi
disiplinlerine mensup kişilerin aynı kişiler olduğuda unutulmamalıdır.

4.6. Ergonomi

Bilimdeki gelişmeleri insanların yaşamlarını daha kolay ve daha rahat yapmakla


yükümlü olan mühendislik dallarından insana en fazla yakın olanı endüstri mühendisliğidir.
Endüstri mühendisleri öncelikle üretim sistemlerinin tasarımı sırasında, o tesisteki çalışacak
kişilerin çalışma ortamının ve kullanacakları alet ve donatının fiziksel ve davranışsal açılardan
uygun olması için tüm faktörleri değerlendirmek zorundadır. Böylece hem sarf edilecek
emeğin karşılığı olarak daha fazla verim elde edilebilecek, hem de o ortamda çalışacak
kişilerin yıpranmaları koşulların elverdiğince en alt düzeye indirgenmiş olacaktır.
Endüstri mühendisleri yukarıdaki paragrafta sözü edilen işlevlerin
gerçekleştirilmesinde ergonomi adı verilen disiplinden önemli boyutlarda
yararlanmaktadır.İşbilim olarak ta isimlendirilen bu bilim dalı çalışma ortamının çalışanlara
uyarlanması konusuyla ilgilenmektedir. Son zamanlarda ise insanlar tarafından kullanılan
veya yararlanılan her türlü araç, gereç ve eşyanın da rahatça kullanılması veya teknik bir
deyişle ergonomik olması konusunda yoğun çalışmalar yapılmaktadır.

5. Endüstri Mühendisliğinin İşletme Organizasyonundaki Yeri


Birçok işletmede Endüstri Mühendisliği bölümleri kurulmuş ve Endüstri Mühendisleri tüm
sektörlerde çalışma imkanı bulmuşlardır. 1984 yılında ‘ Türkiye Endüstrisinde Endüstri
Mühendisliği nin durumu konulu bir araştırma yazısı yayınlanmıştır. Araştırma genellikle
İstanbul ve çevresinde bulunan 160 endüstriyel işletme üzerinde yapılmıştır. Söz konusu
işletmelerin 38inde Endüstri Mühendisliği bölümü olduğu buna karşılık çalışan 2568
mühendisten sadece 154 ünün endüstri ve sanayi mühendisi olduğu belirlenmiştir. Sanayi
mühendisleri 1983 öncesi İTÜ mezunu olanlardır. Özellikle tekstil ve giyim elektronik,
otomotiv ve demir çelik (metal) sektörlerindeki işletmelerde Endüstri Mühendisliği bölümleri
bulunmakta ve daha çok sayıda Endüstri Mühendisi çalışmaktadır. Araştırma yazısına göre
Endüstri Mühendisleri üretim planlama ve kontrol ile verimlilik artırımı konularında daha
yoğun olarak çalışmaktadır. Ayrıca Endüstri Mühendisleri daha ziyade mühendis (%47), şef
(%30), ve müdür (%11) ünvanları ile istihdam edilmişlerdir. Söz konusu işletmelerde Endüstri
Mühendisleri en fazla üretim planlama (%29) ve endüstri/ sanayi mühendisliği (%21)
bölümlerinde çalışmaktadırlar.

Yapılan bu araştırmaya baktığımızda işletmelerimizde önemli oranda Endüstri


Mühendisliği bölümü olduğu halde yetersiz miktarda Endüstri Mühendisi (%6) çalıştığını
görmekteyiz dolayısıyla Endüstri Mühendisliği fonksiyonlarının büyük bir kısmının diğer
mühendislik ve mesleklerden gelen kişilerce yürütüldüğü ortaya çıkmaktadır. Endüstri
Mühendisliği esas ve tekniklerine sahip Endüstri Mühendislerinin söz konusu fonksiyonlarda
çok daha başarılı olacağı şüphesizdir. Ayrıca günümüzde Endüstri Mühendislerinin en çok
aranan mesleklerden biri olması da bunu göstermektedir. Ayrıca Endüstri Mühendislerinde ve
Endüstri Mühendisliği fonksiyonlarından en iyi şekilde yararlanılmak isteniyorsa işletmelerde
Endüstri Mühendisliği bölümleri kurulmalıdır.

Türk işletmelerinin organizasyon yapılarına bakıldığında Endüstri Mühendislerinin


yukarıda sözü edilen araştırma bulgularına benzer şekilde daha ziyade planlama bölümlerinde
çalıştıkları görülmektedir. Büyük işletmelerde Endüstri Mühendisliği bölümleri şeflik veya
müdürlük düzeyinde kurulmuştur. Şekil 1.1 de bir lastik fabrikası şekil 1.2 de ise tekstil
işletmesi organizasyonunda Endüstri Mühendisliği bölümlerinin yerleri görülmektedir.

Fabrika Müdürü

Fab. Müd. Yard. Diğer Müd. Yard.’ları

Gelişim ve Teknoloji Üretim Müd. Servisler Müd.


Müd.

Endüstri Lastik Karışım Kalite


Mühendisliğiği Konstrüksiyon Kontrol

1.1 Bir lastik fabrikası Organizasyonunda Endüstri Mühendisliği Bölümünün Yeri


Genel Müdür

Fabrika Md. Diğer Md.’ler

Planlama Md. Diğer Md.’ler

Üretim planlama Eğitim Şefliği


Endüstri ve maliyet kontrol
mühendisliği

1.2 Bir Tekstil İşletmesi Organizasyonunda Endüstri Mühendisliği Bölümünün Yeri

Ayrıca bir Gemi İnşa Tersanesinde Endüstri Mühendisliği şeflik halinde planlama baş
mühendisliğine bir takım imalat fabrikasında Endüstri Mühendisliği şeflik olarak teknik
müdürlüğe ve bir Elektrikli Ev Eşyasında müdürlük olarak fabrika müdürlüğüne bağlıdır.
Büyük Malzeme Organizasyon ve Sistem Otomasyon müdürlükler ile birlikte ve müdürlük
olarak genel müdürlük yardımcılığına bağlıdır bu kuruluşun çok sayıda fabrikası olduğunu ve
Endüstri Mühendisliği bölümünün genel merkez binasında bulunduğunu belirtmekte yarar
vardır. Bir giyim eşyası işletmesinde planlama şefliği olarak bulunmaktadır ve bu şeflik
Zaman Etüdü, İşçi Verimleri Tayini, Stok Kontrol ve Üretim Kontrol alt fonksiyon
birimlerine ayrılmıştır.Diğer bir lastik fabrikasında Planlama ve Malzeme Hareket kısmına
bağlı olarak Zaman Metod ve Planlama Bürosu Şeklinde kurulmuştur .
Küçük işletmelerde Endüstri Mühendisliği Bölümleri bulunmamakta , buralarda çalışan
Endüstri Mühendisleri yoğun olarak Konstrüksiyon ve imalatın kontrolu gibi konularla
ilgilenmekte ve üretim planlama ,malzeme yönetimi gibi Endüstri Mühendisliği
faaaliyetleride yapmaktadır.Orta büyüklükteki işletmelerde Endüstri Mühendisleri Endüstri
mühendisliği Bölümlerinin yanı sıra planlama satın alma malzeme imalat kalite kontrol ve
kısmen pazarlama ile bilgi işlem bölümlerinde çalışmaktadır. Endüstri Mühendisliği
faaliyetlerinin yoğunluğuna bağlı olarak, büyük ve özellikle tekstil ve otomotiv işletmelerinde
Endüstri Mühendisliği bölümleri bulunmaktadır. Çok fabrikalı kuruluşlarda ise merkezi bir
Endüstri Mühendisliği bölümü kurulmuştur. Örneğin bir elektrolitik tel işletmesinde Genel
Müdür Yardımcısına bağlı olarak Endüstri Mühendisliği bölümü bulunmaktadır.

6.Endüstri Mühendisliğinin İlgi Alanları

Mühendislik, genelde problem tanımlama, gerekli çözümler yapma, çözüm seçenekleri


türetme, karar verme ve çözümden oluşan bir süreçtir.Endüstri mühendisleri bu tanım
doğrultusunda tasarımlar yapar. Söz konusu tasarımlar endüstri mühendislerince "Üretim
Sistemleri Tasarımı" ve "Üretim Sistemleri Kontrolu" şeklinde gerçekleştirilmektedir.
Mal ve/ya hizmet üreten bir örgütün aşağıdaki fonksiyonları endüstri mühendisince
tasarlanmaktadır.

• Üretim(veya servis) sürecinin kendisi

• Malzemeler

• Makina ve Donatılar

• İşçilerin çalışma yöntemleri

• Kolaylıkların yerleştirilmesi ve malzeme akışının belirlenmesi

• Malzeme taşıma donatı ve yöntemleri

• Çalışma yeri tasarımı

• Hammadde ve ürün depolarının büyüklüklerinin ve yerlerinin belirlenmesi

• Yönetim raporları için veri kayıt yöntemleri

• Bakım yöntemleri
• İş emniyet yöntemleri

Yukarıda sıralanan ve kuruluş öncesi veya yeniden yapılanma sırasında tasarlanması


gereken elemanların yanı sıra işletim sırasında yönetim fonksiyonlarının sağlıklı, tutarlı ve
uygulanabilir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamak amacıyla da aşağıda sıralanan elemanların
tasarlanması gerekmektedir.

• Yönetim planlama sistemi

• Kestirim yöntemleri

• Bütçeleme ve ekonomik çözümleme

• Maaş ve ücret belirleme sistemleri

• Prim belirleme planları ve işgörenlerle ilişkiler sistemi

• İşgörenlerin işe alınması, eğitimi ve örgüt içinde yer değiştirmelerin belirlenmesi,


başka bir deyişle işgücü planlama sisteminin kurulması

• Üretim planlaması ve üretim programlarının hazırlanması ve izlenmesi

• Malzeme gereksinim planlaması

• Stok kontrol yöntemleri

• Üretim çizelgeleme

• Görevlendirme

• Gelişme ve durum raporlaması

• Düzeltici hareket yöntemleri

• Bilgi sistemleri

• Kalite kontrol sistemi

• Maliyet kontrol sistemi

• Kaynak tahsisi
• Örgüt tasarımı

7. Endüstri Mühendislerinin Görevleri

Endüstri Mühendislerinin temel görevinin üretim ve yönetim faaliyetlerinde verimliliği


artırmak olduğunu daha önce belirtmiştik. Bu kısımda ise özellikle endüstriyel işletme
düzeyindeki görevlerinden daha detaylı olarak bahsedeceğiz.

A- İmalat bölümleri ile ilgili Görevleri:

1) İnsan, malzeme, makina ve techizatın en verimli düzeyde entegre olup çalışması için
gerekli İŞ YERİ DÜZENLEME (Yerleştirme – Plant Layout) planları yapar.

2) İş istasyonlarında İŞ ETÜDÜ çalışması yaparak en verimli ve insan açısından kolay iş


yöntemlerini geliştirir ve geliştirilen yöntemlerin zaman standardını hesaplar.

3) Çalışma yerini insanın doğal yeteneklerine ve fizyolojik özelliklerine uygun olark


düzenlemek amacıyla İŞ BİLİMSEL çalışmalar yapar.

4) Çalışanların İşçi – Makina sistemlerinin iş kapasitelerini ve VERİMİNİ ölçer,


değerlendirir.

5) İş yerinde iş kazalarının önlenmesi amacıyla gerekli İŞ GÜVENLİĞİ önlemlerini alır.


İş koşullarını düzenler ve geliştirir.

6) İş istasyonları arasında malzemelerin taşınması için en etkin ve ekonomik


MALZEME TAŞIMA SİSTEMİNİ geliştirir.

B- Üretim Planlama ve Kontrol ile ilgili görevleri:

1) Satış tahminleri ve bağlantıların göre uzun ve orta vadeli ÜRETİMİN


PLANLANMASI ve TECHİZAT PLANLAMASINI yapar.
2) Bu plan ve programların gerçekleşmesi için gerekli MAKİNA, İŞ GÜCÜ,
MALZEME ve TECHİZAT PLANLAMASINI yapar.

3) Mamullerin müşterilere ve pazar yerlerine zamanında ulaşması ve üretimin plan ve


programa uygun olarak gerçekleştirilmesi için gerekli ÜRETİM KONTROL sistemini
kurar.

4) Sürekli ve ekonomik bir üretim yapılabilmesi için İMALAT ve MONTAJ


HATLARINI dengeler. Bu hatlardaki üretim akışlarını düzenler.

C- Yatırımlar ve Satın Alma ile ilgili Görevleri:

1) İşletme için gerekli TEZGAH ve TESİS SEÇİMİ çalışmalarına katılır. Seçimle ilgili
teknolojik, fiyat, teslim zamanı vb. koşulların saptanmasındaki grup çalışmalarına
katılır. En uygun seçimi yapmak için MÜHENDİSLİK EKONOMİSİ çalışmaları
yapar.

2) Yeni yatırımları ile ilgili faaliyetlerine katılır. YATIRIM ANALİZİ çalışmaları


yapar. Yeni yatırımın KURULUŞ YERİ SEÇİMİ çalışmalarına yardımcı olur.
FİZİBİLİTE RAPORLARI hazırlar.

3) Üretimi aksatmayacak ve envantere yatırılacak parayı en ekonomik şekilde kullanmak


amacıyla ENVANTER PLANLAMA çalışmaları yapar. Böylece hangi malzemeden,
ne zaman, ne kadar, nereden ve ne şartlarda alınacağına karar verir.

4) İşletmedeki malzemeleri sınıflandırır, kodlar, kontrol altında tutmak, bitmeden


siparişini vermek amacıyla gerekli STOK KONTROL sistemini kurar.

5) Malzemelerin depolanması ve korunması için en etkin ve ekonomik AMBARLAMA


sistemlerini geliştirir.

D- Kalite Kontrol ve Bakım Onarım ile ilgili Görevleri:

1) Mamül kalitesinin korunması ve geliştirilmesi için gerekli KALİTE KONTROL


sistemini kurar.
2) İşletmeye gelen malzemelerin muayenesinde hem alıcının, hem satıcının riskini
dengede tutacak MALZEME KABUL MUAYENESİ standartlarını geliştirir.

3) Gerek çalışanların motivasyonu ve gerekse mamül kalitesinin yükseltilmesi amacıyla


KALİTE KONTROL ÇEMBERLERİ faaliyetlerini organize eder, grup
çalışmalarına katılır.

4) Makina, tesis ve techizatın bakımı ve onarımı için BAKIM PLANLAMASI


çalışmaları yapar.

E- Satış ve Pazarlamayla ilgili Görevleri:

1) Gelecek dönemlere ait satış miktarlarını tahmin etmek amacıyla bilimsel SATIŞ
TAHMİNLERİNİ hazırlar.

2) Mamullerin KARLILIK ANALİZLERİNİ yapar. Bir mamülden ne kadar üretilirse


en çok kazanç sağlayacağını ve hangi miktarda kara geçileceğini belirler.

3) İhalelerde kendi işletmesinin kullanacağı STRATEJİLERİ BELİRLEME


çalışmalarına katılır .

4) Mamullerin istenen miktatlarda, sürekli ve en ekonomik şekilde pazar yerlerine


ulaşması için MAMUL DAĞITIM PLANLAMASINA yardımcı olur.

5) Mamullerin satış sonrası bakımı için SERVİS İSTASYONLARI PLANLAMASI


yapar.Sevislerin kurulma yeri ve olanaklarını belirler.

F- Araştırma ve Geliştirme ile ilgili görevleri :

1) İşletme kaynaklarının farklı araştırma projelerine paylaştırılması amacıyla


ARAŞTIRMA PLANLAMASI çalışmalarına katılır.

2) Yeni mamullerin GÜVENLİK HESAPLARINA ve PAZARLAMA


ARAŞTIRMALARINA yardımcı olur.
3) Yeni mamullerin üretim masraflarını düşürmek amacıyla yapılacak DEĞER
ANALİZİ çalışmalarına yardımcı olur.

4) Yeni mamullerde kullanılacak parçaların STANDARTİZASYONU çalışmalarına


katılır

G- Personel Yönetimi ile ilgili görevleri:

1) Çalışanların iş yerlerinde maharet sorumluluk çaba ve iş koşullarına uygun olarak


ücret almalarını sağlamak amacıyla İŞ DEĞERLEME çalışmalarında görev alır.

2) Çalışanların çalışma performansını, kıdemlerini ve yaptıkları işin değerini dikkate


alan adil ve dengeli ÜCRET SİSTEMİ KURMA çalışmalarına katılır.

3) Fazla üretimi ve yüksek kaliteyi teşvik amacıyla TEŞVİKLİ ÜCRET SİSTEMİ


kurulması ve uygulanmasına yardımcı olur.

4) ELEMAN SEÇİMİ ve İŞ EĞİTİMİ çalışmalarına yardımcı olur.

H- Diğer Görevleri:

1) İşletmenin tümünde veya bir kısmındaki haberleşmeyi en etkin ve ekonomik şekilde


sağlayacak YÖNETİM BİLİŞİM SİSTEMİNİ kurar bu sistemi bilgisayar
yardımıyla daha hızlı ve güvenli çalşacak hale getirir. Böylece bilginin toplanması,
depolanması, gerektiği zaman hızla erişilmesi mümkün olur.

2) İşletmede emir-kumanda zincirini, yetki ve sorumlulukları belirlemek, iş tanımlarnı


hazırlamak amacıyla ORGANİZASYON PLANLAMA çalışmalarına katılır.

3) Ele alınan projelerin zamanında ve etkin şekilde yapılması için PROJE


PLANLAMA çalışmalarını yapar.

4) İşletmenin FİNANSAL PLANLAMA ve BÜTÇELEME çalışmalarına yardımcı


olur.
5) Mamullerin MALİYETLERİNİN BELİRLENMESİ ve KONTROLU
çalışmalarına yardımcı olur.

6) BİLGİ İŞLEM çalışmalarına yardımcı olur

You might also like