ALPEREN YAYINLARI: 62

Nasl ldrldler?

ISBN 978-975-7016-62-5

(Ahmet Efe Serisi:2)

Kitap Tasarm

Amir Candan

Birinci Bask

Mart 2007

kinci Bask

ubat 2008

Film k

Merkez Repro

(312) 384 78 98-99

Bask

Sistem Ofset

(312)395 81 12

Alperen Basm Yayn ve Tantm Tic. Ltd. ti.

Hkmet Caddesi Nur Plaza No: 2/3

Ulus - Ankara

Tel: (312) 312 72 31 Faks: 309 49 67

www.alperenyayinleri.com

www.alperenkitabevi.com

Bu eserin btn yayn haklar

Alperen Basm Yayn ve Tantm Tic.Ltd.ti.' ne aittir.

NASIL LDRLDLER?

AHME T E F E

N D E K LE R

Giri / 11

63 / Hz. Hasan (r.a.)

Habil / 23

64 / Hz. Hseyin (r.a.)

Nemrud / 28

67 / Emevi Halifesi Mervan

Firavun / 30

67 / Abdullah B. Zbeyr

Hz. Asiye / 31

68 / mer B. Abdlaziz

Keyhsrev / 33

70 / Bilge Kaan

Sokrat / 34

71 / Eb Mslim Horasan

Arimet / 35

73 / mam- Azam Eb Hanife

Hz. Zekeriyya / 38

74 / Abbasi Halifesi Hadi

Hz. Yahya / 40

75 / Cafer Bermek

Sezar / 41

76 / Abbasi Halifesi Emin

Aziz Pavlus (Sen Pol) / 42

76 / Abbasi Halifesi Mtevekkil

Neron / 43

77 / Abbasi Halifesi Muntazr

Mani / 45

77 / Abbasi Halifesi Mustain

Atilla / 47

78 / Abbasi Halifesi Mhtedi

Yasir (r.a.) / 47

78 / Hallac- Mansur

Ebu Cehil / 48

79 / Abbasi Halifesi Muktedir

Hamza (r.a.) / 49

80 / Gazneli Sultan Mesud

Haram b. Milhan (r.a.) / 50

81 / Alparslan

Musab b. Umeyr (r.a.) / 51

83 / Romones Diogenes

Zeyd B. Harise (r.a.) /51

83 / Kutalmolu Sleyman ah
Cafer-i Tayyar (r.a.) / 52

84 / Melikah

Abdullah b. Revaha (r.a.) / 53

84 / Nizamlmlk

ran Kisras Hsrev Perviz / 53

85 / Terken Hatun (Meliksahm Kars)

Zeyd b. Asm (r.a.) / 54

86 / Caka Bey

Mseylemt'l- Kezzab / 55

86 / Sultan I. Klarslan

krime (r.a.) / 56

87 / ahin-ah

mer (r.a.) / 57

88 / nan Hatun

Osman (r.a.) / 58

88 / Davud ah

Talha (r.a.) / 59

89 / Kutbeddin smail

Zbeyr (r.a.) / 60

89 / Beg-Timur
Ammar b. Yasir (r.a.) / 61

90 / Gazi Belek

Veysel Karani / 62

9 1 / 1 . Andrinikos

Ali (r.a.) / 63

93 / III. Klarslan

GR

J. arih, bir ibret vesikas olarak n m z d e duruyor. Orada, insanolunun

ilk gnnden bugne kadar yaananlar buluyor, ou zaman t a m bir dehet
iinde hadiseleri seyrediyoruz. Kenarna oturduumuz bu deniz ylesine
alkantl ve karanlk ki, zaman zaman bulutlar yrtan imek parltlar
olmasa, ne o n u n bir kan seli halinde kabarm

olduunu grebilir, ne bazen durgunlap stliman haline geldiini

farkedebiliriz.

Usuz bucaksz bu okyanus zerinde kadrgalar dolayor. lerine binmi

olanlar frtnalar sebebiyle birbirlerinin boazlarna sarlm, s t t e kalma m
c a d e l e s i veriyorlar. Kapkara dalgalar iine denler, biraz daha
yaayabilmek iin daha zayf olanlarn boulmasna aldr etmeden onlarn
stne abanyorlar. Tutunacak bir aa paras bulanlar, gszseler, hemen
parmaklarna inen darbelerle o aa parasn brakmak ve lmn kucana
atlmak zorunda kalyor.

nsanolu en vahi yaratklardan daha acmasz davranarak hemcinslerini

ldrmekten ekinmiyor.

Kimileri de iinde bulunduklar kadrgann kaptan olmak iin akl almaz

entrikalar tezgahlyor. Her ey sabun kp gibi ayaklar kaydrmakta;
insanlar balk istifi, birbirlerinin stne yklmakta...
Tarihin her dneminde dehet verici bir panik yayor insanlar. Girdikleri
tnelin ucu grnmyor.

Iksz, bouluyorlar.

Kabil, kirli trnaklaryla yerden skp kard kaya parasn kardeinin m a

s u m bana b t n hncyla indirirken; bir gn baka bir kaya parasnn
kendi ban parampara edeceini hayaline bile g e t i r m e m i t i . lk kan,
H a b i l ' i n ba y a n n d a phtlam kk bir gl oluturduunda, blis'in
korkun sevin lklanyla lemi hzne boduunu anladk. Sezgimize gre
bundan sonra daha ok kan akacak; dereler ve deryalar, ller ve dalar,
ormanlar ve vadiler bu scak ve krmz svya duyacaklardr.

Ve daha ilginci haksz yere aktlm her kann vebalinden bir hisse, o ilk kan
dken ve bu ite nderlik yapan Kabil'in hissesi olarak bir kenara konulacak.

Nasl

ldrldler?

Bu akl almaz vebale Kabil niin dt?

12
Tarih bize kibir, hrs ve bunlarn sonucunda doan kskanlk kelimelerini
fsldyor. Sebep bu!

Kirlenmi insan da tpk ilk isyanc blis gibi daima

"Ben!" diyor ve ruhunu alaltan bu kelimeyi bann altn tac olarak tayor.

" B e n " d e m e k y e r y z n kaplayan b t n ktlklerin sebebidir.

"Ben daha bilgiliyim, daha zenginim, daha gzelim, daha yetenekliyim, daha
glym, daha hayrlym... yleyse ta b e n i m bamda duracak. Tahta ben
kacam!"

blis, bu sz, kendi yaratcsna bile sylemekten ekinmemiti: "Sen dem'i

topraktan beni ateten yarattn. Ate topraktan hayrldr!"

phesiz ki krlk iinde ve bencilce sylenmi

bir szd bu. Kibrin ve kskanln iaretiydi. blis, atein topraktan daha
hayrl olduunu sadece bir zanna kaplp sylemiti. Hakikate dayanmyordu.

Zannn ounun su ve gnah olduunu farket-memiti. Aldandn anladnda

ise suunu itaraf edeceine, inkrn srdrme talihsizliini gsterdi ve
lanetlendi. Zann byd ve izdii yolda pek ok dost bulacan dnd.
"Eer bana izin verirsen k e n d i m e d e m ' i n o u l l a r n d a n pek ok
d o s tb ul a c a m za nne d i yo r um" d e d i . " O nl a r n
damarlarna girer, piyade ve svarilerimle evirir ve onlar atee doru
srrm!" Bu da geminin kaptan olma isteinden baka bir ey deildi elbette.
Yine ba olma isteiydi. Kibir, kskanlk, hrs ve zan tek vcut olmu, birleip
kaynam ve blis'in mayas haline gelmiti. Bu mayadan bir paras Kabil'e
srldnde o, masumca uyumakta olan kardeinin ban bir kaya ile
paralayp ldrmekten ekinmedi.

blis, mayasndan dem'in btn oullarna bir para srmek istiyordu ama
Allah'n salih kullarna yanamaya g yetiremedi. Deirmen ta gibi b y
m gzleriyle grd ki bu salih kullar hi

"Ben" demiyorlar, bilakis byk bir olgunluk ve vakarla "Abd" yani, "Kul"
olduklarn sylyorlard.

Sultan olarak Allah' semi ve kendilerini "Kul"

olarak tarif etmilerdi. Onlar bu teslimiyetle asl zgrle kavuunca blis'in

faaliyet sahas snrland.

Fakat yola kmt bir kez, asla geri dnemezdi.

Kyamete daha ok vard ve daha ifal edilecek saysz demolu bulacakt.

Buldu da. Kabil'in ocuklar doup yeryzn doldurdular. Bir ok kabileler
ve milletler ortaya kt. Devletler, hanedanlar kuruldu.

ehirler ve mezarlar oald. Denizler ve karalar kanla doldu. Talar,

mzraklar, oklar, mancnklar, toplar, tfekler ve atom bombalar atld.
Kimyasal silahlar devreye girdi ve saysz insan kmrlemi

cesetler halinde yere ykld. " B e n " diyenlerin i m p a r a t o r l u k l a r n d

a zindanlar d o l u p tat. Bu zindanlarda srtlanlar dahi tiksindiren ikence ve
lmler yaand. ou zaman bu "Ben" diyenler birbirine dp, birbirini
boazlad. Kim ne yapmsa bir benzeriyle karlat ama hi kimse bundan bir
sonu kartmaya almad. nceleri tala ezilen balar sonra kllarla
kesilmeye baland. Soylular,

"kanmz yere dklmesin" diye boyunlarn yay kirilerine uzatp bouldular.

Saltanatlarnn ayaklar altndan kaydn grdkleri zaman bile "Ben",

"Benim kanm!" diyorlard.

N e m r u t , N a n n a r tapnann en yksek din lideri olduunu iddia edip N

a n n a r ' a tapndn sylemiti ama aslnda kendisinin Nannar olduunu
sylemek istemiti. "Bana tapnacaksnz!" demek istediini herkes anlad.
Gnlerden bir gn b t n putlar baltasyla parampara eden gen bir adam
kt karsna. Para, ehvet, hret, kibir ve azgnlk putlarnn teker teker yere
devrildiini grnce, N e m r u t , korkun bir grltyle kendisinin yere
devrilmekte olduunu hissedip rkt. Hemen atee N a s , mraca t edip ,
putlar ykan gen adam , brahim'i , ldrldler? atele yok etmek istedi.
Aptalca zanlar iindeydi o.

14 Ate hep yakar zannediyor, atei de yaratan ve kendisinden baka bir

yaratc olmayan Allah' tanmyordu. Ate brahim'i yakmaynca tek olan ilah
bulaca yerde, "Bu, iine eytan girmi olan b r a h i m ' i n s i h r i d i r ! "
diye d n d . " B e n " d e n burnuna girmi bir sivrisinek bile
kurtaramad onu.

"Ben byle kvranacak adam deildim, tokma daha hzl vurun bama. Zira
bu sivrisinek beynimi zonklatyor!" deyip ld.

Firavun'u tanyorsunuz. O da "Ben sizin en byk Rabbnz deil miyim?" diye

sorup duruyordu teb'as altndaki insanlara. Kendi saraynda byyp yetimi
olan Musa'ya mstehzi nazarlarla bakp;

"Sen bizim yetitirdiimiz ocuk deil m i s i n ? "

demiti. Hmn bir kule yapacak, Firavun Musa'nn ilhn ldrecekti! Bu

zanla okunu gklere doru frlatt. Son gnnde Kzldeniz ortasnda alm

kupkuru yolu grnce, ieri girmemelerini syleyen a d a m l a r n a "Bu

yoldan y r y p gemeye ben Musa'dan daha lyk deil miyim?" diye
haykrp cehennemine doru dald.

Gne binlerce kez doup batt, ay binlerce kez doup batt ve rmaklardan
saysz sular akp durdu.

ehirler ve mezarlar kuruldu. Binalar ve saraylar ykld. Kundandaki

bebekler ldrld. nsan ancak acktnda avlanmaya kan vahi hayvanlar
utandrrcasna karn tokken bile cana kymaktan usanmad. H a t t a b u n d a n
sadiste bir zevk ald.

R o m a ' n n N e r o n ' u vcutlarna reine s r l m

yzlerce mahkumun, geecei yol kenarnda, parlak mumlar gibi yaklmasn

emredip; bu dehetengiz gzergahtan geerken, kulana gelen lklar keyifli
bir mzik dinler gibi, gzleri yar kapal vaziyette ve kendinden gemicesine
dinledi. Btn ehir, dalar misli bym alevler ortasnda cayr cayr
yanarken saraynn balkonunda org alp keyifle seyretti.

Yahudi Heredos, Hazreti Yahya'nn gen ban gm bir tepsi iinde;

kpkrmz bir yakut gibi, fahie sevgilisine sunarken zevkin doruundayd.

nkarc zalimler kocaman bir aac, ellerindeki testereyle ikiye biiyor; iine
saklanm olan ihtiyar Zekeriyya'y ikiye bitiklerini bildiklerinden korkun bir
keyifle kahkahalar savuruyorlard.

ok kan aktld yeryznde.

"Ben" demeyenler acmaszca katledildiler. "Ben"

diyenler de, tahtlar devrildiinde, amanlar asla dinlenmeden boazlandlar.

Mrik Araplarn bir kz ocuklar doduunda suratlarnn kapkara kesildiini

ve bu masumlar yryecek aa geldiklerinde, bayramlk elbiselerini
giydirerek uzakta deilmi bir ukura diri diri gmdklerini biliyoruz. Onlar,
yavrularnn lklarn d u y m a m a k iin parmaklaryla kulaklarn
tkyorlard.

Romallar, sa yanllarn arenalarda a ve vahi hayvanlara paralatma iini

tam bir len haline getirmilerdi. rlplak soyulan bu m a s u m l a r arslan,
pars, domuz ve kaplanlarn acmasz dilerinden kaacak hi bir yer
bulamyorlard.

Sonra suratlar kararm papazlar engizisyon mahkemeleri kurdular ve afaroz

ettikleri kimseler iin odun ynlar hazrlayp onlar diri diri yaktlar.

Elleri bir diree smsk balanan bu zavalllarn vcutlar saatlerce yanyor,

akan yalar atei glendirdike papazlar, sulunun ruhunu eytandan
temizlediklerini d n p byk sevin duyuyorlard.

kence aletleri o kadar oalm ve eitlenmiti ki, bu artk bir sanat olarak
grnyordu. Nitekim bal bulunduu Tirana yaranmak iin insan aklnn 4/
tasarlam olduu en korkun ikence aletlerinden Nasl birini icad etmi olan
Perilaus isimli bir adam, pirin ldrldler? boasn byk bir gururla
tirana tantt. Metalden 16 yaplm bu alet, gerekten bir boann lleri ve
biimindeydi. inde bo bir blm ve arkasnda giri iin kapak eklinde bir
kap vard. Mucid Perilaus'un anlattna gre sulu kimse boann iine
kapatlyor ve altndan bir ate yaklyordu.

Kapatlan mahkum, yle byk aclar ekecekti ki, strap ve dehet ile
kopard lk ve feryatlar boann burun deliklerine ok zekce
yerletirilmi

fltler araclyla ahenkli bir brtye dn

ecekti.

Tiran, onca acmaszlna ramen bu pirin boay yapan mucidden irendi.

Aleti denemek iin Perilaus'un iine girmesini emretti! Kapak kapatlp boa
kzdrld ve gerekten boann b u r n u n d a n kan seslerle mucidin
feryatlar iinde kvrand anlald. Onu oradan kartp bir uurumdan aa
frlattlar. Parampara oldu.

Bu pirin boa imdi Avrupa'da birinci Phalaris Tapna'nda tehir

edilmektedir.

Orta a, Avrupal'nn dehet ve vahet adr.

nsan akln d o n d u r a n ikencelerle o kadar ok m a s u m katledilmitir ki

b u n u saymak m m k n olamaz. Konuyla ilgili aratrma yapanlara gre
ikence eitlerinden bazlar yle sralanabilir: armha germe, kaza
balayp yakma, dalama, halayarak l d r m e , kzgn tavada piirme, ipe
ekme, ikence arknda paralama, talayarak ldrme, kuleden ya da yksek
bir yerden atma, kam ile ldrme, at arabasna balayp paralama,
srkleyip drde blme, kafa derisini yzme, a brakma, suda boma,
testereyle kesme, ileme veya klla kesme...

Sz uzatmaya gerek yoktur. eytann, amellerini ssledii zalimler asrlar

boyunca cinayetlerini srdrdler.

Tarih ok ey retir. Bir ilim olarak insan en yakndan ilgilendiren tarihin,

drste nakli, yalan i m p a r a t o r l u k l a r n a v u r u l m u e n b y k
d a r b e olacaktr. Bunun iin nakledilen her bilgi mihenkten geirilmeli,
bakalaryla karlatrlmal ve haberin en dorusu ortaya karlmaldr.
Elbette zorlu ve erefli bir uratr bu.

Yllardr din, edebiyat ve devletler tarihi ile ilgili okumalar s r d r p ,

doruyu bulmaya altk.

arpc ve dehetengiz bilgilere ulatk. Gcmz yettiinde hakikati

sahiplendik ve bu noktada aslolan eyin Hak ile batln mcadelesini olduuna
kesin kanaat getirdik. Var olan ey; doru ile yanl, irkin ile gzel, gnah ile
sevap gibi hep iki kutuptan, iftten ibaretti. Evet, en kkten en byne
cisimler leminde var olan gibi, ruhlar leminde de byle bir ikilik m e v c u t
t u . Tek olan ve benzeri bulunmayan yegne varlkt btn bu iftleri yaratan.

Burada sbjektife devreye girebilir mi? iftler iinde benim iyidir deyip gzel
grdm ey, senin kt kabul ettiin ey olabilir mi? phesiz ki olur, zaten
ift dediimiz ey bundan baka nedir ki?..

Biz, takip edebildiimiz b t n hayat hikyelerinde insan olunun gl ve

gsz yanna ahit olduk. yi olmak isteyenlerin ktle meylede-bildiklerini
grdmz gibi, k t n n de zaman zaman iyilie yneldiini farkettik. R u
h u m u z d a srp giden mcadelede ibre bir o yana, bir bu yana sallanp
duruyordu. Gerekten kl kadar ince bir sratn zerindeydik hepimiz ve en
kk tereddtte ayamz kayyordu. Dardan ve ierden hcuma gemi
dmanlarmz bizi ebedi bir felakete ekmek iin hi d u r m a d a n k o n u u
y o r d u . Kulaklarmz tkasak bile btn sesleri; frekanslar ne kadar dk
yahut yksek olursa olsun iimizde bir yerde duyabiliyorduk.

Kuruntulara yuvarlandmzda gzmzn hi fgj bir ey grmedii de akt.

Gn nda krleiyor N a s , ve n e yaptmz n farkn a yaramyorduk . O
vaki t ldrldler? birilerinin srtna basp ykselmek ve yukarlara 18
kmak iin canavarlatmz oluyordu. in kts bunu da farkedemiyor ve
her geen gn biraz daha bencilleiyorduk. Evet, bazen para, bazen kadn, b a z
e n h r e t ve mevki iin, y a h u t i i m i z d e b y t t m z bir put
iin mcadeleye atlyor; vuruyor, kryor, alyor, rpyor ve ldryorduk.

Hazreti sa'nn " l d r m e y e c e k s i n " e m r i n e ramen en ok kan

ona inandklarn syleyenlerin dktn grnce aknlk geirmekteyiz.
Yahut sa'nn bir kral olmadn ve dnyev bir saltanat ve g vadetmediini
gren Yahudilerin asrlar boyunca hi dinmeyen kin ve zulmlerine ahit
olunca, insanlmzdan utanyoruz. Onlar, dnyann her yerinde ban balar
gibi karmza kyorlar.

Kh k o m n i z m i n m u c i d i Karl M a r k s , k h kapitalizmin temsilcisi

Russo, kh Lenin, kh Rusweld, kh Emanuel Karasu olarak karmza
kyorlar.

Yeryznde b t n tarih boyunca ok ehirler ve mezarlar kuruldu. ok

ehirler ve mezarlar yok oldu. Geen asrlar iinde mr srm kimilerinin
cesetleri kl edilip nehirlere atldysa da isimleri u n u t u l m a d . Mezar
talar yklm binlerce isim hafzamzdan silinmedi. Tarihi oluturmu, yahut t
a r i h i n o l u t u r d u u binlerce i n s a n n hikyesi nesilden nesile
aktarld. Biz grdk ki, b t n hikyeler yarmdr ve h e m e n hepsinin ana
bal

"Ben" eklindedir.

nsanlar birbirlerini ldrdler. lenler her zaman m a s u m deillerdi

elbette. Kimisinin yok ediliini rendiimizde yank yreimize su serpilir
gibi o l d u u n u da h i s s e t t i k . Ve ou z a m a n ldrlmleri daha
gsz ve madur grp acma hissiyle dolduk. Bunlardan isimlerini
bilmediklerimizin saysn ancak Allah bilir. simlerini bildiklerimiz ise
binleri, hatta onbinleri bulabilir.

Meydan muharebelerinden ve bu muharebelerde kanlar iinde yere serilmi

saysz insan kalabalklarndan hi sz etmiyoruz. Yuvarlak rakamlara baklsa
bile sadece II. D n y a Sava srasnda katledilen insan says 36 milyonu
amaktadr. ki atom bombasnn dt iki ehirde ldrlen insan says
100.000'den fazladr.

Birileri bir ka gnlk dnya saltanat uruna hemcinslerini gaz odalarna

doldurup bodu. Topluca k u r u n l a y p g m d . Yahut idam s e h b a l a
r n d a sallandrd. Allah'n arz bu kadar geniken vahice sren bu kavgay
anlamak m m k n mdr?
"ldrlenler"in Tarihi'ni yazarken yaptmz eyin deryadan sadece bir katre
sunmaktan ibaret olacan biliyorduk. Elbette bu uzun yolculukta her ke
banda durup oyalanmamz m m k n deildi.

Bir savalar tarihi de y a z m a d m z d a n t o p l u ldrlmelere temas

edemedik. Nemrud, Firavun, Sezar, skender, Attilla, Cengiz, Hlagu, Piyer
Lermit, Deli Petro yahut Lenin, Stalin, Mao, Saddam, Bush gibi adamlarn
akttklar kandan ayr ayr bahsetmeye kalksaydk elbette g c m z
yetmeyecekti. Son d n e m d e ilenmi cinayetlerin bile yzlercesini grp
gemek zorunda kaldk. Getiimiz asr iinda saysz insan gerekten hi
denilebilecek amalar ve adamlar yznden hayatlarn kaybettiler ve ne yazk
ki getiimiz yz yl dnya insanlnn tarihi boyunca grmedii en byk
katliamlar grd. I. ve II. Dnya savalar ve daha sonra yaananlar
hafzalardaki canlln koruyor.

Biz aslnda getiimiz seksen yl iinde sadece l k e m i z d e y a a n m

l d r l m e l e r i sralamaya kalksaydk bile gcmz yetmeyecekti. O
vakit, boyunlar idam sehbalarnda krlm zmir Suikast sanklarndan smail
Canbulat', Eskiehir Mebusu Arif Bey'i, Batumlu Grc YusuPu, Ziya Hurit,
Halis Turgut, Hafz Mehmet ve yaftalar zerinde isimleri okunamam daha
yzlerce ztn hikyesini yazmamz gerekirdi. Bir ka misal verip getik. Zaten
damlann deryaya iaret ettiini herkes bilir.

"Nasl ldrldler?" isimli bu eser, kk bir kitaptr. inde kronolojik

srayla hikyesine yer verilmi 156 ahsn hikyesi anlatlmtr. Siz bu sayy
istediiniz kadar artrabilirsiniz. Bunu yapmakta fayda da var. Zira bir ey
bilinmeden hakknda hkm verilemez. Doruyu bilmek iin, yanl grmek
lazm. Tarih tetkikleri daha gzel bir dnya kurmak ve yaananlardan ibret
almak iin deilse neye hizmet eder?

Her eyin dorusunu bilen Allah'tr ve O, ne gzel vekildir.

Ahmet Efe
3.12.2006/Konya
HABL (m.. ?)

Yeryznde ilk cinayet, H a z r e t i A d e m ' i n oullarndan Kabil'in, kardei

Habil'i ldrmesiyle ilenmitir. Kabil katillerin nderi olmas itibariyle,
kyamete kadar haksz yere cana kyan b t n katillerin g n a h n n bir
mislini de yklenecek olan bedbaht bir insandr. Bu konuyla ilgili olarak
Peygamberimizin yle buyurduu rivayet edilmitir:

"Haksz yere ldrlen her insann kannn gnahndan, Adem'in olu (Kabil
hesabna) bir pay ayrlr. nk bu cinayeti det edinenlerin nderi odur."

Kaynaklarmzda belirtildii zere Kabil'in kardeini ldrmesinin sebebi

kskanlk idi.

O, kendisinin evlenmek istedii kzn Habil ile evlendirileceini anlaynca

kardeine kar byk bir kin ve nefret duymutu. Hadisenin tafsilatyla
ilgili verilen bilgilere gre Hz. Adem ve Havva Cennet'ten kartlp
yeryzne indirildikten sonra yce Allah onlara bir ok oullar ve kzlar
verdi. Hz. Havva her batnda bir erkek, bir de kz olmak zere ikiz ocuklar
dourdu. Bunlar genlik alarna eritiklerinde ilk doan ikizlerden erkek
olan, daha sonra doan ikizler iindeki kz ile evleniyor; ilk doan kz ise
ikinci batnda doan erkek ile evleniyordu. O gnler iinde yeryznde baka
insan olmad iin bu bir sre byle devam etmek zorundayd. Kabil kendi
ikizinin daha gzel olmas sebebiyle, Habil ile doan kz almak istemedi ve
babasnn emirlerine aykr hareket ederek kendi ikizi ile evlenmek istediini
bildirdi. kan anlamazlk zerine Hz. Adem onlarn Allah'a birer kurban
takdim etmelerini e m r e t t i . Bylece kimin kurban kabul edilirse o n u n
hakl olduu anlalacakt. Daha ok hayvanclkla megul olup ailenin koyun
srsn gtmekte olan Habil, Allah'a takdim edecei kurban iin, koyunlar
iinde en deerli olan bir kou seip ayrd. Ziraat ileriyle megul olan Kabil
ise yreini bryen kskanlk ve inkr sebebiyle takdim edecei kurbana
ehemmiyet vermeyip deersiz bir takm eyler sundu. Neticede Allah Habil'in
kurbann kabul edip de bu meselede Kabil'in haksz olduu anlalnca onun
inkr ve sapknl daha da artt ve bulduu ilk frsatta Habil'i katletmeyi
dnd. stelik kendisinden daha gl ve kuvvedi bir kimse olan kardeini
uyurken, bana vurduu byk bir tala

ldrmeyi planlayp sonunda da bu menfur

emelini gerekletirdi. Habil, koyunlarnn arasnda, bir aacn dibinde

uyurken ona yaklat ve yerden ald byke bir ta, kin ve hrs iinde
kardeinin bana vurup onu katletti.

Bylece yeryznde ilk kan dklm, ilk cinayet ilenmi oluyordu. Kabil,
kardeinin kanlar iinde uzanan cesedini ne yapacan ve nasl saklayacan
dnrken bir kargann l olan baka bir kargay topraa gmdne ahid
Nasl

ldrldler? olmu, "Eyvah bana! Bir karga kadar olamadm!"

2 6 demitir.

Hazreti dem'in oullan ile ilgili bu kssa Kur'an Kerim'de yle

anlatlmtr:

"Onlara, Adem'in iki olunun haberini gerek olarak oku: Hani birer kurban
takdim etmilerdi de birisinden kabul edilmi, dierinden ise kabul
edilmemiti. (Kurban kabul edilmeyen karde, kskanlk yznden)
"Andolsun seni ldreceim" dedi. Dieri de, "Allah ancak kendinden
korkanlarn k u r b a n n kabul e d e r " d e d i .

"Andolsun ki sen, ldrmek iin bana elini uzatsan bile ben sana, ldrmek
iin el uzatacak deilim. Ben lemlerin Rabbi olan Allah'tan korkarm. Ben
istiyorum ki sen, hem benim gnahm, hem de kendi gnahn yklenip atee
atlacaklardan olasn. Zalimlerin cezas ite budur" dedi.

Nihayet nefsi onu, kardeini ldrmeye itti de onu ldrd. Bu yzden de

kaybedenlerden

oldu. Derken Allah kardeinin cesedini nasl gmeceini ona gstermek iin
yeri eeleyen bir karga gnderdi. "Yazk bana! u karga kadar olup da
kardeimin cesedini gmmekten aciz mi o l d u m " dedi ve ettiine
yananlardan oldu.

(Mide Sresi: 2 7-31)

Kabil, Habil'i ldrdkten sonra istedii kz da kararak baba ocandan

ayrlmtr. Gittii yerde nesli oalm, ayr bir kabile oluturmutur. Hazreti
Adem'in dier ocuklar onlarla temas kurmaktan uzun sre saknmlarsa da
daha sonra, kendilerine gnderilmi olan

peygamberlerinin szn dinlemeyerek Kabil oullarnn yurduna gidip

gelmeyi ve orada ilenen su ve gnahlara bulamay a d e t edinmilerdir.
Hazreti it aleyhisselmn bu konuda kavmini uyarp ikaz ettii, hatta kk bir
ordu tertipleyerek Kabil oullaryla savaa tututuu rivayet edilmitir.

Yine baz kaynaklarda ve tefsirlerde ifade edildiine gre Kabil, atee

tapanlarn da nderidir. O, bulunduu blgede byk bir ategede kurmu,
ocuklarnn burada yanan atee tapnmalarn istemitir. yice yaland bir
srada, m olarak domu olan z oullarndan biri tarafndan, bana
frlatlan ta

sebebiyle ldrlmtr.

NEMRUT (m.. 2000)

Milattan nce 2000'li yllarda Irak topraklar zerinde byk bir hakimiyet
kurarak, bakent Ur'da (Babil) krallk yapan Nemrud b. Kenan, byk
peygamberlerden Hazreti brahim'le

mcadeleye girien ve onu atee atarak ldrmek isteyen zalim ve hain bir
hkmdard.

Genlik dneminde bana toplad serserilerle isyan ve kargaalklar

kartarak babasn katletmi, kral olduktan sonra da kendisinin tanr olduunu
ilan etmiti. Nannar TapnaYn yaptran ve insanlarn bu adla anlan puta ve
eitli yldzlara tapmalarn emreden Nemrud ayrca bir ategede kurmu ve
kendi iktidarn korumak iin akl almaz zulm ve ktlkler ilemitir.

O n u n ahmak ve akl melekeleri zayf bir kii olduu bilinmektedir. Kendisini

Firavun'la karlatran baz mfessirler Nemrud'un ondan daha geri zekal ve
aptal bir hkmdar olduunu belirtmilerdir. Nitekim, ismi aka
zikredilmese de, Kur'an- Kerim'de onun Hz. brahim'le yapt bir tartma
srasnda syledii szler cehalet ve aptallnn boyutlarn gstermesi
bakmndan ilgintir.

Bakara Sresi'nin 258. yet-i kermesinde yle buyurulmaktadr:

"Kendisine mlk ve peygamberlik verdi diye, Rabbi hakknda ibrahim ile

tartmaya gireni grmedin mi! te o zaman ibrahim: "Rabbim dirilten, yaatan
ve ldrendir" deyince, "Ben de yaatr ve ldrrm" dedi. Bunun zerine
ibrahim: "Bil ki, Allah gnei doudan getirir, sen de onu batdan getir!" dedi.
Mnkir olan o anda syleyecek sz bulamayarak dili tutuldu.

Allah zalim kimseleri hidayete erdirmez."

Hazreti ibrahim'den sonra yce Allah Ur ehrine ve N e m r u d ' a

dmanlarn musallat ederek devletlerini parampara etmitir. Ordular
zerine en sivrisinekler sebebiyle byk yenilgiler yaayan N e m r u d da
burnuna giren bir sivrisinek sebebiyle korkun aclar ekmeye balam,
hizmetilerine ban tokmaklattrarak sakinlemeye almsa da nihayet
muhafzlarndan birinin usan getirmesi ve tokman hzlca indirmesi
sebebiyle, ba paralanarak hak ettii sona kavumutur.
FRAVUN (m.. 1700)

Hazreti Musa aleyhisselm ile olan mcadeleleri Kur'an- Kerim'de uzunca

anlatlan Firavun, dnyaca mehur Msr hkmdarlarndan biridir.

Baz kaynaklarda onun L Ramses olduu, baz kaynak-larda da Ramses'in olu

Menfiteh olduu yazlmtr. slm tarihlerinde ismi Velid b.

Musab olarak zikredilir ve Firavun kelimesi azgn, cebbar, zorla hakimiyet

kurmu kimse mansna kullanlr. Araplar, ran hkmdarlarna Kisra, Bizans
krallarna Kayser, Habe krallarna (P Necai, Msr hkmdarlarna da
Firavun Nasl demilerdir.

ldrldler? 3

Kur'anda Hazreti Musa ile mcadelesi verilen Firavun, o dnemde kendi

topraklarnda yaayan srailoullar'n kle gibi altran; onlardan nefret
ettii iin doan erkek ocuklarn ldren zalim ve acmasz bir kimse idi.
Hazreti Musa'nn risletini kabul etmemi ve inkrnda sonuna kadar
direnmiti. aresiz kalp, Israiloullan'nn baka topraklara g etmesine izin
vermesine ramen sonra piman olmu ve onlar takip edip Kzldeniz
kysnda sktrmt.

Bir mucize kabilinden deniz yarlp ortasnda bir yol alm; Hazreti Musa ve
kavmi kurtulmu, fakat bu yola giren Firavun ve adamlar tekrar kapanan deniz
sebebiyle boulup

lmlerdir. Firavun'un son anda iman etmek istedii, fakat yce Allah'n:

"imdi mi? Halbuki sen daha nce isyan etmi, daima fesatlardan o l m u t
u n " buyurduu Kur'an yetleriyle sabittir. (Bak: Ynus Sresi, yet: 90-

92) Firavun'un cesedi daha sonra gelenlere ibret olsun diye karaya atlmtr.

Hz. SYE (m.. 1700)

Hazreti Musa aleyhisselm', Nil Nehri'nde bir sandk iinde bulup da,
Firavun'un saraynda bytp yetitiren ve kendisine iman ederek, cennetin
yksek mertebelerini kazanan byk hanmlardandr. Firavun'un kars
olmasna ramen imannda sebat etmi ve bu zalimin ar ikenceleri altnda
ehid edilerek ldrlmtr.

Hz. Asiye'nin Israiloullarndan bir kadn veya F i r a v u n ' u n amcasnn kz

olduuna dair rivyeder vardr. Islm kaynaklarda ismi Asiye binti Mzhim
olarak geer. Hz. Musa'ya iman eden bir kadnn tandra atlarak yaklmasndan
etkilenip iman etmi olduu rivayeti yannda, Musa aleyhisselmn sihirbazlara
galebe

almasndan sonra iman ettii de sylenmitir.

Hz. Asiye'nin dnya kadnlarnn en byk-t e r i n d e n olduuna dair

peygamberimizin hadisleri vardr. Bunlardan biri Buhari'de u ekilde
kaytldr:

" E r k e k l e r d e n ou fazilette kemle eriti.

Halbuki kadnlardan yalnz Firavun'un kars Asiye ile Imran'n kz

Meryem'den baka hi biri kemle eriemedi. (mmetimin kadnlarna kar)
Aie'nin fazileti de tiridin, baka yemeklere kari fazileti gibidir." (Buhar
Muhtasar, C:9, S. 148)

Gerek Kur'an yetlerinde vlmesi, gerekse hadisi eriflerde m e t h e d i l i p

yceltilmesi sebebiyle baz slm limleri Hz. Asiye'nin nbvvetine kail
olmulardr. Genellikle kabul grmemesine ramen mam- Eari; aralarnda
Hz. Havva, Sre, Hz. Musa'nn annesi, Hacer, Asiye ve Hz. Meryem'in
bulunduu alt kadnn nebilerden olduunu sylemitir. Maturd akaidine
gre fazilederi ne kadar yksek olursa olsun kadnlardan peygamber
gelmemitir.

Hz. Asiye'nin Musa aleyhisselma iman ettiini gren Firavun, nce onu bu
imanndan vazge

irmeye almsa da muvaffak olamam, bunun zerine kendisine ikence

etmeye balamtr.

Sonunda hanm iin yere drt kazk aktrm, elleri ve ayaklarn o kazklara
balatarak, yukardan attrd byk bir kaya paras ile vahice kadetmiur.
Bu esnada Hazreti Asiye'nin gldn ve sevin iinde can v e r m e k t e
olduunu gren Firavun: "unu tutan delilie baknz ki, ikenceler iinde
glyor!" demitir.

Kur'an- Kerim'de yle buyurulur: "Allah iman edenlere de Firavun'un

zevcesini bir misal olarak irad etti. O vakit O: "Ey Rabbim! Bana, katnda,
Cennet'in iinde bir ev yap. Beni Firavun'dan ve onun kt amel ve
hareketlerinden kurtar.

Beni o zalimler gruhundan selmete kar."

demt. (Tahrim Sresi: 1 I)

KEYHSREV (m.. 528)

ran Pers mparatorluu'nun kurucusu olan Keyhsrev, byk zaferler kazanm

kudredi bir hkmdard. Medleri, Lidvallar ve L Babil Devletini ortadan
kaldrarak adeta bir dnya imparatorluu kurdu. Hazar Gl ve Hindistan
arasndaki kavimler ve skitlerle savat.

Keyhsrev, Kafkas topraklarna yneldiinde Massagetlerin kraliesi

Tomris'le kar karya geldi. Yaplan kanl savata Tomris'in olu tutsak
alnarak ldrld. Olunun intikam iin yeni ve bvk bir ordu toplayan
Tomris, M.O. 528

ylnda Perslerle yeniden kavgaya tutuup galip gelmeyi baard ve esir ald
Keyhsrev'i ar hakaret ve ikencelere urattktan sonra ban kan dolu bir
tulum iine sokup feci ekilde ldrd.

Daha sonra Keyhsrev'in hikayesi efsne haline dnerek ran'da pek ok

sanatya konu oldu.

Mehur airlerden Firdevs'de "ehname" isimli eserinde Keyhsrev ve ran'n

dier estir hkmdarlarnn hikyelerini anlatmtr.

SOKRAT (m.. 399)

g> Hazreti sa'nn doumundan 470 sene nce Nasl Atina'da doan Sokrat,
aradan geen 25 asra ldrldler? _ . , , , , , ., . , .

ramen sm unutulmayan, deha sahibi bir insand. Genlik yllar iinde

babasnn meslei olan heykeltralkla uram, fakat b u n u brakarak
kendisini "Hikmet" dedii byk fikir ve dncelere adamt. Bana
toplad insanlara tapmakta olduklar putlar ktlyor, tek olan hakikati
bulmalarn tlyordu.

zellikle genlerle ilgilenmekte, sorulu cevapl diyaloglarla onlar doru

izgiye ekmekteydi.

Mehur talebelerinden Eflatun, onunla ilgili pek ok hatray daha sonra

yazarak, ismini lmszler arasna katmay baarmtr.

S o k r a t ' n uyarlaryla, devam e d i p giden putperest dzenlerinin

sarslmaya baladn gren Atina hakimleri, onu susturmak istediler.

501 kiilik byk bir mahkeme kurarak kendisini sorguladlar. O, t a r i h e mal

olan m e h u r mdafasn yaparak savunmasn bitirdiinde 220 berat oyuna
karlk, 281 oyla lm cezasna arptrld. Hapse girdiinde talebelerinin ve
ailesinin kendisiyle grmesine izin verildi.

Bata Eflatun olmak zere talebeleri bir an olsun onu yalnz brakmadlar.
Kamas iin yaplan btn telkin ve teklifleri, "lmden korkmadn, stelik
ldkten sonra bir ok dosta kavuacan" syleyerek reddetti, imesi iin
getirilen baldran otu zehrini, rencilerinin gzlerinin iine bakarak bana
dikti. O srada yetmi yana erimi, salar ve sakal bembeyaz bir ihtiyard.

Zehir ksa srede tesirini gstermi ve vcudu soumaya balamt. Son kez
gzn ap

talebelerinden Kriton'a:

"Asklepyos'a bir horoz borluyuz! Parasn ver, u n u t m a ! " dedikten sonra

ruhunu teslim etti.

ARMET (m.. 212)

Hazreti sa'dan 287 yl nce Sicilya'da domu; tahsil iin skenderiye'ye
geip, dnemin nl hocalarndan dersler alm ve msbet ilimlerde kendini
yetitirerek nl bir bilgin olmutur.

Daha ok matematik, fizik, mekanik ve astron o m i sahasnda uzmanlat, g e

o m e r i y e yenilikler getirdii ve kendi adyla anlan kanunlar bulduu
bilinmektedir. Arimet Kanunu denilen ey; "Suya daldrlan cismin, tard
suyun arl kadarn kendi arlndan kaybettii"

prensibidir. Onun bu kanunu banyo yaparken, su iindeki vcudunun hafiflemi

olduunu farketmesi sonucu bulmu olduu, byk bir sevinle ve plak
olduunu unutarak "Buldum!

Buldum!" diye sokaa frlad sylenmitir.

Romallarn Sicilya'y ele geirmek iin giritikleri

muhasara srasnda, memleketinin savunmas ldrldler? iin canla bala

alan Arimet, byk aynalar 36 yaparak dman gemilerinin bir ksmn
yakmsa da ehir yine Romallarn eline dmtr.

Romal komutann kendisini aramakla grevlendirdii askerler bir sre sonra

onu ehrin bir sokanda, topraa izdii geometrik ekillerin banda d n
r k e n bulmular; kendisini gtrmeye geldiklerini bir ka kez syledikleri
halde, onun, dnce leminden kurtulmadn grp sinirlenmi ve bana
vurduklar kl darbeleriyle ldrmlerdir. Son sznn:

"ekillerimi bozmayn!" olduu sylenmitir.

Arimet ldrldnde 75 yanda bulunuyordu.

Hz. ZEKERIYYA (30)

Sleyman aleyhisselmn soyundan gelen ve Israiloullar'na gnderilen son

peygamberlerden biridir. Kur'an- Kerim'de ismi bir ok yette gemekte ve
baz kssalar anlatlmaktadr. Beyti Makdis'te oturur; peygamber, din bilgini
ve danman olarak grev yapard.

Imam- Mslim'in " S a h i h " isimli eserinde belirtildiine gre o, Beyt-i

Makdis'deki grevi karlnda kimseden bir cret istemez, dlgerlik

^ yaparak elinin emei ile geinirdi. Zaten btn N a s | peygamberle r

yaptklar tebliin karlnda ldrldler? kavimlerinden bir cret talep
etmemi, "bizim mkafaatmz lemlerin Rabbi olan Allah'a aittir"

demilerdir.

Hazreti Zekeriyya'nn 70 yana kadar ocuu olmad, daha sonra yce

Allah'a niyaz ederek kendisinin grevine varis olacak hayrl ve salih bir evlat
istedii Kur'an yetleriyle sabittir.

M e r y e m Sresi'nin ilk yetlerinde Hazreti Zekeriyya'nn bu duas ve

kendisinin Yahya isimli bir oulla m j d e l e n d i i anlatlmaktadr.

Zekeriyya aleyhisselm bu niyaz srasnda:

" R a b b i m ! Sana duamda (bir istekte bulunduumda) hi red olunmadm"

diyerek Allah'n kendisine olan byk ltuf ve ihsanlarn anmtr. Nitekim bu
sefer de duas kabul olunmu, salar aarm yal bir insan olduu ve stelik
hanm da ksr bir kadn olduu halde Hazreti Yahya ile mjdelenmitir.

Hazreti Zekeriyya'nn hem kk yata kendisine ilim ve hikmet balanan

sevgili olu Yahya aleyhisselmn, hem de hanmnn kzkardei olan Hanne'nin
kz Meryem'in yetimesinde byk emei gemitir. Hazreti M e r y e m ' i n
bakm ve terbiyesini stlenmi, onun iin Beyti Makdis iinde bir hcre
yaptrp orada dua ve niyaz iinde, tertemiz bir hayat srmesini salamtr.

Sonunda kavmi olan nankr ve hain Yahudiler; Hazreti Meryem'in babasz

olarak Hazreti Isa aleyhisselam dourmas zerine Zekeriyya aleyhisselma
ar iftiralar atmaya balamlar, gzleriyle grdkleri mucizelere ramen onu
ldrmeye kalkmlardr. Tehlikenin byd

n farkeden Zekeriyya aleyhisselm bulunduu yerden kamaya almsa

da, gizlendii aacn iinde yakalanarak, bir testere ile ba hizasndan kesilip
hunharca ehid edilmitir.

Kur'an yetlerine ve Hadis-i eriflere gre Yahudiler, kendilerine gnderilen

pek ok peygamberi ehid ettikleri gibi, vefat srasnda hayli yal olduu
bilinen Zekeriyya aleyhisselam da bylece ehid etmi, byk zulmlerden
birine daha imza atmlardr.

Hz. YAHYA (30)

Yce Allah'n byk peygamberlerinden biri ve Hazreti Zekeriyya

aleyhisselm'n oludur.

Kendisine hikmet, kalp yumuakl ve safiyet verilmi; daha nce hi kimseye

verilmemi olan Yahya ismi ile ereflenmitir. Hazreti sa'nn ada ve anne
tarafndan yakn akrabasyd.

Yahya aleyhisselm ok gen yata vaaz ve irad grevine balam olup,

Kuds ve civarndaki insanlar Allah'n yce dinine davet etmitir. O

Tevrat' t a m a m e n bilen ve ona gre amel edilmesini isteyen bir neb idi.
Daha sonra ncil Nasl

ldrldler? nazil olunca Hazreti sa'nn eriat ile amel etmeye ve

fetvalarn da buna gre vermeye balad.

D n e m i n idarecisi Vali H e r o d o s bir Yahudi olmasna ramen, bal b u

l u n d u u Roma devletine yaranmak iin kendi idaresi altnda bulunan
kimselere zulmeden hain ve zalim bir despottu. O, kendisinden baka kimseyi
dnmez, heva ve heveslerinin arkasnda koup, byk gnahlar iinde
yaard. Kardeinin kzn metres edinmi, sonunda onunla evlenmek iin
Hazreti Yahya'dan bir fetva istemiti. Yeni eriata gre bunun haram klndn
bildiren byk neb istedii fetvay vermeyince h e m e n onu tutuklatp hapse
atmt.

nceleri Hazreti Yahya'nn halk nazarndaki itibar ve sevgisinden ekinerek

kendisini ldrmekten korkan Heredos bir elence srasnda iyice sarho
olmu; bu arada huzurunda dans e d e n bir fahienin istei zerine Hazreti
Yahya'nn katledilmesi emrini vermitir.

Hemen Yahya aleyhisselamn kapatld hcreye giden cellatlar onun mbarek

ban kesip bir tepsi zerine koyarak getirmi ve Heredos ile fahiesine
takdim etmilerdir.

SEZAR (44)

Hazreti isa'nn doumundan nceki 101 ylnda dnyaya gelen Sezar (Caisus
Julies Caesar) eski Roma'nn soylu ailelerinden birine mensuptu.

Kendisini iyi yetitirmi; hatip, yazar ve yetenekli bir asker olarak temayz
etmiti. Gen yandan itibaren Roma'nn bana geip imparator olma istei d
uymu , a l ma l a r n b una g r e y r tm t . Uzunm c
a d e l e l e r d e n sonra emeline kavutu. 49 yana eritiinde o, artk btn
dnyann tand, bir ok parlak zaferlere imza atm, dou ve batnn bir ok
devletini malup ederek Roma'nn snrlarn akl almaz derecede bytm
bir imparatordu. Be yl sreyle Roma'nn tek hakimi olarak grnd.

Din ve siyas btn liderlikleri kendinde toplayarak, olaanst bir g

kazand. Halk tarafndan da sevilip saylyor, azndan kan her sz kanun
yerine geiyordu.

Ancak yksek Roma Senatosu'ndaki arkadalar, onun bir tiran haline geldiini
grnce kendi aralarnda gizlice anlatlar ve senatoda yaplan bir t o p l a n t
srasnda Sezar' a r a l a r n d a sktrarak hanerlemeye baladlar.
Kendisini ldrmeye alanlar arasnda ok gvenip sevdii ve evlatlk
olarak yetitirdii Brts de vard.

Vcudunu delik deik eden haner darbeleri altnda son nefesini verirken:

Nasl

ldrldler?

"Sen de mi Brts?" demi ve bu szyle de 42

tarihe gemitir.
Anadolu'yu fethettikten sonra syledii "Geldim, grdm, yendim" (Veni, vidi,
vici) sz de ona aittir.

Sezar ldrldnde 57 yandayd.

PAVLUS (Sen Pol) (67)

Hristiyanln miman olarak kabul edilen Pavlus (Sen Pol) Tarsus'lu bir
Yahudidir. Soyda Yahudilerin bir ou gibi H a z r e t i sa ve havarilerinin
amansz dmanlarndan biri olarak kendini gstermi, fakat daha sonra bu
yeni dine girdiini, am yolundaki bir seyahat srasnda isa'nn kendisine
grndn ve eli olarak vazifelendirdiini sylemi; akl almaz bir azim ve
kararllkla icad ettii dini yaymak iin almtr.

Hazreti sa'y hi grmedii bilinen Pavlus, havariler tarafndan da iddede

eletirildii halde yoluna devam ederek, "Teslis Akidesi"ni yaymak iin ura-
mtr. Ona gre Hazreti sa Allah'n oludur.

Allah, olu sa ve Ruhu'l-Kuds lemesiyle gerek bir irk dini douran

Pavlus, bir ksm aratrmaclara gre Hazreti sa'nn teblileriyle keye
skp yok olma tehlikesi geiren Yahudilii kurtarmak iin byle bir yol
izen, iki yzl bir kimsedir.

Pavlus, davas uruna uzun seneler hapis yatm

ve nihayet R o m a ' d a , d n e m i n p u t p e r e s t imparatoru ve adamlar

tarafndan, miladn 67.

ylnda, ba klla kesilmek suretiyle ldrlmtr.

NERON ( 68)

D n y a t a r i h i n i n en zalim ve eli kanl h k m d a r l a r n d a n biri

olan N e r o n , Roma imparatorlarndand.

Annesi, Agrippina isimli bir kadnd. Bu kadn, kocas ldkten sonra

imparator Claidius'la evlenmi, olu Neron'un imparator tarafndan evlat
edinilmesini salamt. Asl maksad ise bir yolunu bulup onu h k m d a r
yapmakt.

Nitekim bir sre sonra kocasn zehirleyerek ldrd ve sentoyu da kendi

safna ekip henz 17 yanda bulunan Neron'u imparator olarak ilan ettirdi.
Acmasz bir katil olan Neron ise imparatorluun asl veliahd olan vey
kardeini h e m e n ortadan kaldrp kendisini emniyete aldktan sonra, devlet
zerindeki g c n h a z m e d e m e d i i annesini d e l d r m e k t e n
Nasl

ldrldler? k a n m a d . K a r s n d a n b o a n p o n u d a 4 4
ldrttkte n sonra safahat alemleriyle gnn gn etmeye balad. Hakknda
en kk phe duyduklarn h e m e n yok ediyor, evlerini ve sokaklarn
beenmedii Roma'y yakp yeniden ina etmek istiyordu. Bir sre sonra bu
lgn emelini de gerekletirerek btn ehri atee verip, evlerin ve insanlarn
yann saraynn balkonunda lir veya keman alarak seyretti. ehir harabeye
dndkten sonra yeni ina faaliyederine giriti ve kendisi iin "Aln Ev"
dedii muhteem bir saray yaptrd. Yangnn suunu da, Petrus ve Pavlus
nderliinde gittike yaylmaya balayan ilk Hristiyanlarn zerine atp, onlar
da arenalarda vahi hayvanlara paralatarak keyifli gnler geirdi. Yakalanan
asiler, geecei yol kenarndaki direklere sra sra balanyor, reine s r l
m plak v c u t l a r t u t u t u r u l u p yaklyordu.

14 yl kadar vahetin her trlsn sergileyerek imparatorluk yapan Neron

nihayet ispanya'da kan ve dalga dalga yaylarak btn lkesini kuatan
ayaklanmalar karsnda ne yapacan ard ve kendisini hain ilan eden
senatodan cann kurtarmak iin Roma'y terketti. Ald btn tedbirlere
ramen yolda yakaland ve azadl bir kle tarafndan hunharca ldrld.

Onun, yakaland srada intihar tercih ettii yahut kat bir lde vahi
hayvanlar tarafndan paraland da sylenmitir.

MAN (277)

Maniheizm adyla bilinen bir dinin kurucusudur. M.S. 215 veya 216 ylnda
Irak'ta doduu, kendisinin Hazreti Isa tarafndan mjdelenen son peygamber
olduunu iddia

ettii bilinmektedir. Kaynaklarmzda eski ran, Mazdekizm, Sryanilik,

Hristiyanlk, Yahudilik ve Budizm karm ve gya btn cihana mil,
universal bir din ortaya koymak istedii

nakledilmitir. Mani, b u n u n iin muhtelif kavimlerin din fikirlerini ve

teolojik stlahlarn kullanmtr.

Ksa zamanda etrafna byk kalabalklar

toplamaya baaran bu yalanc peygamber, 26

ubat 277 ylnda, derisi yzlerek ldrlmesine ramen retilerinin tesiri

devam etmi; hatta aradan asrlar gemesine ramen 7 5 9

ylnda tahta kan bir Uygur hakan Manihei/mi resm din olarak kabul ve iln
etmitir. Yine kaynaklarmza gre bu dinin byk esas

"elin, dilin ve belin muhafaza edilmesi" tarznda ifade edilen ahlk bir
telakkidir.

slm dnyasnda dallete sapm frkalara, yani Mani akidelerine kaplan

kimselere "zndk"

Nasl

veya "mlhid" denilir.

ldrldler?
46
Islamn Irak, Suriye, r a n ve T r k i s t a n topraklarna yayld sralarda
burada yaayan kimselerin pek ounun mani akidesine bal kimseler olduu
b i l i n m e k t e d i r . Bunlarn ounluu slm' kabul etmilerse de
ilerinedn bir ksm, eski inanlarndan kopamayp, yeni dine bu batl fikirleri
bulatrmay istemilerdir.

Bu hususta bir ok yalan yani (mevzu) hadis uydurulmutur. Mslman

idarecilerin "zndk"

ad verilen bu gruplarla uzun mcadeleleri tarih sayfalarn doldurmaktadr.

Byk hadis alimleri zndk ve mlhidlerin slm'a sokmak istedii batl
itikatlar ykarak, uydurduklar hadisleri ortaya karm, Mani akidesini k k
n d e n ykmay baarmlardr.

ATLLA (453)

Dnya tarihinin en byk cihangirlerinden biri kabul edilen Bat Hun

imparatoru Atilla, M.S.

400'l yllarda O r t a Macaristan'da h k m srmtr.

Btn Almanya'y fethederek inanlmaz zaferler kazananan Atilla, daha sonra

stanbul ve talya zerine y r m , buralar da fethetmesi mmknken
anlamalarla geri ekilmi; talya seferinden dnnde, 60 yanda iken, yeni
evlendii gen bir kadn tarafndan, zifaf gecesi, zehirlenerek ldrlmtr.

Nasl

ldrldler?

Sabahleyin byk i m p a r a t o r u n cenazesini 47

grenler, bir i kanama geirdiini, az ve burnundan kan gelerek ldn

anlamlardr.
(M.S.453)

Mezarnn nerede olduu bilinmemektedir.

Hz.YASR (r.a.) (612)

Peygamberimize iman eden ilk Mslmanlar

arasndadr. Hazreti Smeyye'nin kocas, byk sahabi Hazreti Ammar'n

babasdr. Mekke'ye, Yemen'in bir kynden gelmi, burada Smeyye isimli
bir cariye ile evlenmi ve olu Ammar'la birlikte t o p l u c a M s l m a n o
l mu l a r d r .

Kendilerine ar ikenceler uygulanarak

islm'dan dndrlmek istenmelerine ramen, b y k sabr g s t e r e r e k

d i r e n m i l e r ve Reslullahn: "Sabrediniz ey Yasir ailesi! Allah'n size
va'dettii C e n n e t t i r " sz zerine dinlerinden vazgememilerdir.
Sonunda Mekke reislerinden, mriklerin lideri Eb Cehil; ikence edilmek
zere kzgn kumlar stne yatrlarak elleri ve kollar balanan Yasir ve
Smeyye'yi, mzra ile vurarak ehid etmitir.

Yasir ve Smeyye slm'n ilk ehidleri olarak kyamete kadar eref ve hayrla
anlacaklardr.

M| Kendilerini hunharca katleden Eb Cehil de N a s | Bedi r H a r b i ' n d e

ba kesilme k suretiyl e ldrldler? Cehennem e gnderilmitir.
48
EB CEHL (624)

islm'n azl dmanlarndan biri ve Kurey

mriklerinin liderlerindendir. Asl ismi Amr bni Hiam, knyesi Ebu'l-

Hakem'dir. slm'a ve Mslmanlara olan dmanl sebebiyle,
peygamberimiz, o n u n knyesini Eb Cehil eklinde deitirmitir.
Rivayetlere gre irkin suratl, a ve ahlak zaaflarla dolu bir kimse idi.
Mekke dnemi boyunca Mslmanlara

eziyet etmi, onlar iinde zayf ve kimsesiz baz kimseleri ldrm veya
kkrtt kimselere ldrtmtr. Acmasz, zalim ve inatkr bir kimse idi.
Bedir H a r b i srasnda, Kurey

mriklerinin lideri olarak savarken Muaz ile Muavviz isimli iki ensarl gen
tarafndan vurularak atndan drlm, tam lmek

zereyken b a u c u n a gelen ve daha n c e kendisine akl almaz zulmleri

reva grd Abdullah bn-i Mesud'a bakarak: "Sizin ldrdnz kimse
yksek kimsedir!" diye vnmeyi srdrmtr.

bn-i Mesud (r.a.) konuyla ilgili olarak unlar anlatmtr:

"Ben vardmda Eb Cehil'i son nefesinde buldum, ayam boynuna basarak:

'Ey Allah'n dman! Allah seni hor ve zelil klsn' dedim.

Eb Cehil: 'Niye beni horluyorsun? Sizin gibi adamlarn ldrd kii hakir
olur mu?' dedi.

Ben de onun ban kopartp sryerek Reslullah'n huzuruna getirdim."

Hz. HAMZA (r.a.) (625)

Peygamberimizin amcasdr. slm'n ilk

dnemlerinde Mslman olmu; pehlivanl, cesareti ve kahramanl ile n
salmtr.

Medine'ye hicretten sonra mrik ordusuyla yaplan U h u d Sava srasnda,

Vah isimli bir klenin ustaca frlatt ksa bir mzrakla ehid edilmitir.
Daha sonra mbarek n paralanarak; burnu, kulaklar ve dier azalar
kesilen Hazreti Hamza, "ehidlerin Efendisi" olarak tarihe gemi, vefat ettii
meydana defnedilmitir.

lgintir ki Hazreti Hamza'y ehid eden Vah ve vcudunu paralayan

mriklerin ou daha sonra Mslman olarak, slm'a hizmet iin
yarmlardr. N i t e k i m Vah M s l m a n olduktan sonra yalanc
peygamber Mseyleme'yi kadederek eref kazanmtr.

^ Hz. HARAM b. MLHAN (r.a.) (626)

ldrldler?

so Sevgili Peygamberimizin arkadalarndan; Suffe ehli sahabelerden, bilgili

ve fedakar bir kimsedir.

Bi'ri Mane Facias srasnda, Amir b. Tfeyl'in bir a d a m t a r a f n d a n

s r t n d a n saplanp gsnden kan bir mzrak darbesiyle ehid edilmitir.
Onu, Reis Amir'in ka gz iaretiyle arkasndan mzraklayan Cebbar isimli
ahsn anlattna gre H a r a m B. Milhan, mzra yedikten sonra iki
avucuyla kavram, kanl ellerini yzne srerek: "Vallahi kazandm gitti!"

diye haykrm ve ehid olmutur. Bunu duyan ve ok aran Cebbar da daha

sonraki gnlerde Mslman olmutur.

Haram b. Milhan ve yetmi kadar arkadan Mane Kuyusu civarnda kadeden

Amir b. Tufeyl ve kabilesi, Reslullah'n bedduas ile, deve h u m m a s
denilen bir hastala yakalanarak topluca helak olmulardr.

Hz. MUS'AB b. UMEYR (r.a.) (625)

Mekkeli asil ve zengin bir ailenin oludur.

Reslullah'a ilk iman eden genler arasna girmi, o n u n t a r a f n d a n y e t
i t i r i l e r e k M e d i n e l i Mslmanlar tekiladamak zere
gnderilmitir.

Son derece yakkl, gzel konuan, etkili ve samimi bir sahabedir. U h u d

Sava srasnda mriklerce ehid edilerek dnyadaki hayatn tamamlayp
Cennet yurduna gmtr. Defni srasnda zerine rtecek bir kefen
bulunamadndan, Peygamberimizin, cenazesi banda gzya dkt rivayet
edilmitir.

Hz. ZEYD b. HARSE (r.a.) (629)

Kk bir ocukken karlp kle yaplan Zeyd b. Harise, Hazreti Hatice

tarafndan Peygamberimizin hizmetine verilmi ve burada yetierek slm' ilk
kabul eden sahabelerden biri olmutur.

Daha sonra kendisini bulan z babas ile

m e m l e k e t i n e d n m e y i p Peygamberimizin yannda kalmay tercih

eden Hazreti Zeyd, Medine dneminde, Mte'ye gnderilen slm ordusuna
bakomutan tayin edilmitir. Sayca kendilerinden ok stn olan Bizans
ordusu karsnda kahramanca vuruan Hazreti Zeyd, dmanlarnn vurduu
yzlerce mzrak darbesi ile ehid oldu. Savan balangcnda sayca az
olduklarn syleyerek geri dnmek isteyen baz arkadalarna: "Biz ne say, ne
kuvvet ve ne de okluk iin harbederiz. Biz ancak dinimiz iin drz!"
demitir. Kur'an- Kerim'de ismi aka zikredilen tek sahabe O'dur.

3 Hz. CAFER- TAYYAR (r.a.) (629)

ldrldler?

52 Peygamberimizin amcas Eb Talib'in olu, Hazreti Ali'nin aabeyidir.

slm'n ilk gnlerinde Habeistan'a hicret etmi, on yl kadar orada kaldktan
sonra, Hayber'in fethi srasnda Medine'ye gelmi ve Reslullah tarafndan M
t e ' y e g n d e r i l e n 3 0 0 0 kiilik slm o r d u s u n u n ikinci k o m u t
a n olarak tayin edilmitir. Mte'de sayca ok stn olan Bizans ordusu
karsnda Hazreti Zeyd b. Harise'nin ehadeti ile komutay devralan Hazreti
Cafer, kahramanca ileri atlm, nihayet sa elini koparan bir darbe alnca
slm sancan sol eliyle t u t m u ; o da koparlnca gs ve pazularyla
sanca kavrayp yere drmemi, nihayet bir baka kl darbesiyle ikiye
paralanp ehid olmutur. Peygamberimiz bir Hadis-i eriflerinde: "Cafer'i
Cennet'te grdm. Onun kana boyanm kanatlar vard" buyurmutur.

Hz. ABDULLAH b. REVAHA (r.a.) (629)

Medineli Mslmanlardan, yani Ensardandr.

Kudretli bir air; ince, zarif ve soylu bir sahabe idi. slm'a pek ok hizmetler
yaptktan sonra Mte'ye gnderilen orduya nc kumandan olarak tayin
edilmi, Hazreti Zeyd ve Cafer'in ehadeti zerine slm sancan eline alarak
d m a n z e r i n e aklm ve k a h r a m a n c a arparak ehid olmutur.
Peygamberimiz bir Hadis-i eriflerinde Mte ehidleri iin: "Onlar cennette
benim yanma ykseltildiler" buyurmutur.

HSREV PERVZ (630)

M.S. yedinci yzylda yaam ran hkmdarlarndan biridir. Dedesi,

adaletiyle mehur olduu sylenen Nirevan'dr.

Peygamberimiz zamannda iktidar koltuunda oturan Hsrev Perviz'e slm'a

davet mektubu gnderildiinde o, Peygamberimizin adnn kendi adndan nce
yazlm olduunu grp sinirlenmi, mektubu paralayarak yere atmtr.

Kibirli, zalim ve dk karekterli bir kral olan b u a d a m n h a r e k e t i R e

s l u l l a h ' a h a b e r verildiinde O:

"Allah da onun mlk saltanatn paralasn!"

buyurmutur.

Aradan ok gemeden, iktidar hrsyla harekete geen Kisra'nn olu, bulduu

ilk frsatta babasnn karnn klla deerek ldrm ve

^ onun tahtna oturmutur. Daha sonra kz kardei

saltanat ele geirmise de bir sre sonra ldrldler? Mslmanlar

btn ran topraklarn fethederek 54 kisralarn iktidarna son vermilerdir.

Hz. ZEYD b. ASIM (r.a.) (632)

Peygamberimizin sevgili sahabelerindendir.

ocuk yata iken anne ve babas ile birlikte Akabe'de Reslullah'a biat ederek
Mslman olmu; Medine'de slm'n yaylmas iin alm

ve Reslulah'n vefatna yakn bir srada ortaya kan yalanc p e y g a m b e r

M s e y l e m e ' y e , Peygamberimizin bir m e k t u b u n u g t r m e k
zere eli olarak grevlendirilmitir. Gen ve iman ykl bir sahabe olan
Zeyd, Mseyleme'nin yanna vanp Peygamber mektubunu verdiinde, yalanc
peygamber ok sinirlenmi ve eliye zeval olmaz kaidesini de hie sayarak
Zeyd b. Asm b. Habib'i huhnarca katlettirmitir. Onu, kendi peygamberliine
inandrmaya kalknca red cevab alan Mseyleme; nce sa, sonra sol
kulan, daha sonra da burnunu, parmaklarn ve dier azalarn k e s t i r e r e
k ikence ile ldrmesine ramen Zeyd b. Asm hi bir ftur g e t i r m e m i
ve son nefesine kadar kelimei ehadeti haykrmaktan geri durmamtr.

M S E Y L E M E T ' L - K E Z Z B (633)

Peygamberimizin vefatna yakn bir srada ortaya karak kendisinin de

Allah'n elisi olduunu ilan e d e n ve ksa srede etrafna toplanan k i m s e l
e r l e b y k b i r g o l u t u r a n Mseylemet'l-Kezzab, H a z r e t i E
b u b e k i r zamannda, zerine, Halid b. Velid komutasnda gnderilen ordu
ile arpm; tarihin en kanl muharebelerinden biri olan bu sava sonunda,
bir bahe iinde sktrlarak, Uhud Sava'nda Hazreti Hamza'y ehid eden
Vahi'nin ayn mzrakla kendini vurmas sonucu ldrlmtr.

Bu kanl muharebede ensar ve muhacirin nde gelen bir ok simas da ehid

olmulardr ki ilerinde Hazreti m e r ' i n kardei Zeyd b.

Hattab ve Ensarn reislerinden Sabit b. Kays'

da vardr.

Tarih kaytlara gre Peygamberimizin "Yalanc Mseyleme" sfatn uygun

grd bu adam, Ben Hanife kabilesine mensup; ufak tefek, fakat tekilat
ve hatip bir kimseydi. Reslullah'n baarlarn grdkten sonra, kabilesi
Hanefilerin de tpk Kureyliler gibi stn bir k o n u m a gemesini istemi, en
azndan iktidar onlarla paylamay arzulamt. nceleri slm' kabul eden
Beni Hanife, onun bu teklifleri zerine dinlerinden d n p irtidat ederek
kendisine balanmlar ve verdikleri szde durarak son anna kadar onun
yanndan ayrlmayp kltan geirilmilerdir.

Nasl

ldrldler?
56
Hz. I K R I M E (r.a.) (634)

islm'n en azl dmanlarndan biri olan Eb Cehil'in oludur. Mekke'nin

Fethi srasnda ldrlmesi iin hkm karlmsa da, hanmnn Mslman
olmas ve ehirden kaan kocasn da bulup getirecei ve onun da slm' kabul
etmesini salayacan sylemesi zerine affa urad. Gerekten bu fedakar
hanm, krime'yi bir deniz sahilinde buldu ve Peygamberimizin huzuruna
getirerek Mslman olmasn salad.

Ikrime bundan sonra sekin sahabeler arasna girdi ve stn komuta yetenei
sayesinde bir ok parlak zaferle kendini gsterdi. Daha nce slm'a ve Ms-
lmanlara verdii zararlar dercesine alyor, byk bir iman ve tevbe ile
eski hatalarn affettir-meye urayordu.

Hazreti Ebubuker'in vefatna yakn bir srada, Yermuk'ta, sayca ok stn

Bizans ordusu ile arp-maya giren Mslmanlarn arasnda

krime b. Eb Cehil'de vard. Orada byk bir cesaret ve kahraman-lkla

savat ve islm ordusu, Halid b. Velid'in komu-tasnda parlak bir zafer daha
kazanrken Hazreti krime ve olu Amr, aldklar yaralar sebebiyle ehid
oldular.

Bu harp esnasnda, kendisinin ileri atlmasna engel olmak isteyen

bakomutana, Hazreti

krime'nin yle syledii rivayet edilmitir:

"Beni brak ey Halid! Senin, Reslullah'la gzel bir gemiin var. H a l b u k i

b e n ve b a b a m Reslullah'a en ok eziyet edenlerdendik. Beni brak da
daha nce yaptklarm deyeyim.

Reslullah'a kar birok yerde savatm. Bugn Bizansllara kar

savamaktan m kaaym?"
Hz. M E R (r.a.) (644)

slm tarihinin unutulmaz simlarndandr.

Mekkeli, Hattab isimli bir zatin oludur. Pehlivan, hatip, kltr sahibi, celalli
ve cesur

bir insandr. slm' kabul e t t i k t e n sonra Peygamberimizin en yaknlarndan

biri olmu, hemen her savata bulunarak yararlk gstermi, H a z r e t i E b u b
e k i r ' i n v e f a t n d a n s o n r a Mslmanlarn halifesi seilmi ve bu
erefli grevi on yl yapmtr. 63 yana eritiinde, Medine'de, bir sabah
namaz kldrrken, hemen arkasnda saf tutan Ebu L'l isimli bir kle
tarafndan, srtndan h a n e r l e n e r e k ehid edilmitir. Ebu L'l'nn
Medine'de sanat ve ticaretle urat ve slm' kabul etmedii

mk bilinmektedir. O n u n mnafklar tarafndan t u t u l m u bir kiralk katil

olduu z a n n e -

Nasl 3 o

ldrldler? dilmektedir. Hazreti mer'i n ehid olmasndan 5 8 sonr a Ebu

L'l d e hak ettii cezaya uratlp, katledilmitir.

Hz. O S M A N (r.a.) (656)

Peygamberimizin yakn akrabalarndandr.

Reslullah'n iki kz ile evlendii iin kendisine

" Z i n n r e y n " , yani iki nur sahibi denilmitir.

Son derece cmert, ihlasl ve gerek haya sahibi bir sahabedir. Hazreti m e r
' i n ehadetinden sonra slm halifesi olmu; uzunca bir sre bu grevde
kaldktan sonra, Yahudi ve mnafklarn kard bir isyan sonucu, kuatld
evinde, Kur'an- Kerim okurken ehid edilmitir.

Kendisini ldrmek iin ieri girenler, hanm Naile'nin de parmaklarn kl

darbeleriyle kesmiler ve 80 yana erimi bulunan Hazreti Osman'
katlederek kamlardr.

Mbarek cenazesi Medine'de Cennet'l-Baki Kabristan'na defnedilmitir.

H z . T A L H A (r.a.) (656)

Peygamberimizin yakn arkadalarndan ve daha dnyada iken cennede

mjdelenen on sahabeden biridir. M e k k e ' n i n zengin ve hatr saylr
kiilerin-dendir. Islmiyeti kabul ettikten sonra btn mal ve servetini
Reslullah'n yolunda harcam, Uhud Sava srasnda vcudunu, kl v e m
z r a k d a r b e l e r i n e k a l k a n e d e r e k Peygamberimizi korumutur.
Onun, kendisine inen bir kl darbesine kolunu uzattn ve ar biimde
yaralandn gren Resul-i Ekrem, Hazreti Talha'ya "Hayrkr" unvann
vermitir.

Hazreti Talha, Hazreti Osman'n ehadetine ok zld iin Hazreti Aie ile
birlikte Cemel Vakas'na karm; iinde bulunduu ordu H a z r e t i Ali'nin
askerleriyle karlanca, mnafklarn fitneleri sonucu ufak apl bir arbede
yaanm ve bu arada atlan serseri oklardan biri de bu byk sahabenin
ehadetine sebep olmutur. Defninin nasl cereyan ettii ve k a b r i n i n n e r e
d e o l d u u kesin olarak bilinmemektedir.

Hz. Z B E Y R (r.a.) (656)

Sevgili Peygamberimizin yakn arkadalarndan ve dnyada iken c e n n e t l e

m j d e l e n e n on sahabeden biridir. Reslullah'n halas Hazreti Safiye'nin
oludur. Btn hayatn slm davas uruna sarfetmi, bir ok savalarda
unutulmaz P yararlklar gstermi ve Hazreti Ali'nin hilafeti ldrldler?
srasnda, Hazreti Aie ile birlikte hareket ederek 60

Cemel Vakas'na kart iin; sava meydann terkedip ekildii halde,

kendisini takip eden bir hain tarafndan vahice katiedilmitir. Hazreti Zbeyr'i
ehid eden adam belki bir mkafat alrm dncesiyle Hazreti Ali'ye durumu
haber verdiinde byk sahabenin ac ve zntyle kvrand ve irenerek
bakt kanl katili, Reslullah'n bir hadisini syleyerek yanndan kovduu b i
l i n m e k t e d i r . Bu h a d i s e g r e Peygamberimiz yle buyurmulardr:

" H e r peygamberin bir havarisi vardr. Benim havarim de Zbeyr'dir."

Peygamberimiz bir baka hadisin- de de: "Safiye'nin olu (Hazreti Zbeyr'i)
ldrene cehennemi mjdeleyiniz!"

buyurmulardr.

Hz. A M M A R b. YASR (r.a.) (657)

slm' ilk kabul eden byk sahabelerdendir.

Babas Yasir ve annesi Smeyye de Mslman olduklar iin Eb Cehil

tarafndan ehid edilen, hatta slm iin kanlar dklm ilk ehidlerdir.

Hazreti A m m a r da dini uruna akl almaz ikencelere uram, fakat byk

bir sabr ve metanet gstererek mcadelesini srdrmtr.

Peygamberimiz, her trl eziyete urayan

A m m a r ' a s a b r e t m e s i n i , ektii eziyetler karlnda C e n n e t e

kavuacan mjdelemitir.

Daha sonraki yllarda Medine'ye hicret eden A m m a r B e d i r , U h u d v e H

e n d e k gibi Reslullah'n b t n gazvelerine itirak edip y a r a r l k l a r g
s t e r m i , P e y g a m b e r i m i z i n vefatndan sonra da halifelere
yardmc olmu

ve nihayet Hazreti Ali'nin hilafeti srasnda meydana gelen Sffin

Muharebesi'nde, onun komutanlarndan biri olarak vazife yaparken, 93 yanda
ihtiyar bir kimse olmasna ramen, fiilen savaa itirak edip ehid olmutur.
Uzun boylu, iri gvdeli ve yakkl bir insan olan H a z r e t i A m m a r a s l e
nYe me nl i d i r .

Peygamberimizden 62 hadis-i erif rivayet etmitir.

Hz. V E Y S E L K A R A N (r.a.) (657)

Tabin'in en by olarak kabul edilen Hazreti Veysel Karan, Yemen'in

Karen Ky'nden Amir isimli bir zatn oludur. Asl ismi veys'dir ve bu
kelime Arapa'da "Kurt yavrusu" manasna gelir.
Peygamberimiz henz hayattayken, kendisini grmedii halde Mslmanl
kabul eden Veysel Karan byk bir akla baland dinini en iyi ekilde
yaamak iin uram, yal annesinin

.<Q bakm sebebiyle kendi kynden ayrlp bir N a s M yere gidememitir.

Yemen'den Medine'ye gidip ldrldler?

gelenler onun zhd ve takvasndan bahsetmiler, 62

sevgili Peygamberimiz de Hazreti mer'e Veysel Karan'nin ok hayrl bir

kimse olduunu, onun d u a s n a l m a l a r n d a fayda b u l u n d u u n u
sylemitir.

Rivayete gre Reslullah'n vefatndan sonra Medine'ye gelen Veysel Karan

Hazreti mer'le grm, daha sonra Kufe'ye gidip yerlemi

ve nihayet Hazreti Ali'nin hilafeti srasnda Sffn savana katlarak, kalbine

isabet eden bir ok sebebiyle ehid olmutur. Hazreti Ali ve Hazreti Muaviye
arasnda cereyan e d e n bu kanl muharebe srasnda, peygamberimizin sekin
sahabelerinden bir ok kimse de ehid olmutur ki ilerinde A m m a r b. Yasir
hazretleri de bulunmaktadr.

Hz. A L (r.a.) (661)

Peygamberimizin amcas Eb Talib'in kk oludur. Reslullah'n evinde ve

onun terbiyesi altnda yetimi, henz ocuk yata iken slm' kabul edip
Reslullah'a tabi olmu, b t n mrnce ona hizmet etmitir. Sahabeler
arasnda en cesur, en bilgili ve en kahraman kimse olarak tannr. Teke tek
giritii hi bir mcadeleden m a l u p ayrld g r l m e m i t i r . H a z
r e t i Osman'n ehadetinden sonra drdnc halife olarak Mslmanlarn
bana gemi fakat, onun hilafetini kabul etmeyen am Valisi Hazreti Muaviye
ve adamlaryla uzun mcadelelere

girmek zorunda kalmtr. D n e m i n d e hayli zc olaylar yaandktan

sonra, 63 yanda iken, Kufe'de, sabah namazn kldrmak iin camiye
giderken, bn-i Mlcem isimli bir Haric tarafndan, zehirli bir kl darbesiyle
ehid edilmitir. Cenaze namaz olu Hazreti Hasan t a r a f n d a n k l d r
l d k t a n s o n r a N e c e f ' t e defnedilmitir.
Hz. H A S A N (r.a.) (671)

Hazreti Ali ve Hazreti Fatma'nn byk oludur.

Sevgili Peygamberimizin, kendisine ok benzeyen t o r u n u , C e n n e t g e n

l e r i n i n e f e n d i s i , Mslmanlarn beinci halifesidir. Babas Hazreti
Ali'nin ehadetinden sonra halife olmu fakat Hazreti Muaviye'nin de am'da
halifelie devam etmesi sebebiyle, alt ay kadar sonra, kendi isteiyle hilafet
iddiasndan vazgeerek Medine'de yaamaya balamtr. m m e t arasnda
kan dklmesini istemedii iin bir ok hakkndan feragat eden Hazreti Hasan,
Medine'de ibadet ve taatle vakit geirip, evresine toplananlara tler
vererek, ilim ve irfanla urarken, Hicretin 49. senesinde, 46 veya 47
yalarnda iken vefat etmitir. lmne, hanmnn iirdii bir zehrin sebep
olduu rivayet edilmitir.

M b a r e k c e n a z e s i Baki K a b r i s t a n ' n a Nasl

ldrldler? defnedilmitir. Hazreti Hasan'la, 30 yllk slm 6 4 hilafeti

devri son a ermi v e saltana t dnem i balamtr.

Hz. H S E Y N (r.a.) (680)

Peygamberimizin t o r u n u , H a z r e t i Ali ve Fatma'nn oludur. Aabeyi

Hazreti Hasan'n hilafet iddiasndan vazgemesinden sonra

Hazreti Muaviye tek bana halife olmu fakat vefatndan sonra yerine geen
olu Yezid'e bir ok sahabe tarafndan biat edilmemitir. Bunlar arasnda
Hazreti Hseyin de vardr. Nitekim bir sre sonra isyana kalkm; kendisini
ehirlerine davet eden Kulelilerin arsna
uyarak Kerbela'ya kadar gelmitir. Bu srada etrafn kuatan Yezid
kuvvetlerince ablukaya alnmtr. Ailesi ve dier yaknlar ile birlikte
gnlerce susuz braklan ve cengaver akrabalarn birer birer kaybeden Hazreti
Hseyin sonuna kadar m u h a r e b e y e devam e t t i k t e n sonra, m u h a r i p
olarak tek bana kalm; Emevi kumandan imr'in emri zerine hcum eden
drt kii ile de vurumu, nihayet sol eline yedii bir kl darbesi ile atndan
yere dm, tekrar kalkarken, baka bir hasm tarafndan mzrakla vurulmu
ve mbarek ruhunu teslim etmitir.

Onu mzraklayarak ehid eden Sinan Bin Enes-Nasl

ldrldler?

i Niha isimli adam atndan inip kutlu ban 66

keserek vcudundan ayrm ve bu mbarek ba

nce ordu komutan Ubeydullah'a, sonra da halife Yezid'e gnderilmitir.

Hazreti Hseyin'in na'nda 33 mzrak yaras, 34 darp eseri, ayrca bir ok ok
yaras saylmtr.

slam dnyasnn birbirine girmesine sebep olan bu cinayetten sonra da pek

ok kanlarn

dkld bilinmektedir.

Hazreti Hseyin'in basz vcudu Kerbela'daki t r b e s i n d e , ba ie a

m ' d a k i Emeviyye Camii'nin yanndaki bir hcrede gmldr.

M E R V A N (685)

Drdnc Emevi Halifesidir.

Daha nceki halife Yezid'in hanm olan U m m Haini t a r a f n d a n ,

oluna h a k a r e t ettii gerekesiyle, uyurken, cariyeleri ile beraber zerine
klerek, yz yast ile boulup ldrlmtr.

A B D U L L A H b. Z B E Y R (692)

Cennede mjdelenmi on byk sahabeden biri olan Hazreti Zbeyr ile Hazreti
Ebubekir'in kz ve Hazreti Aie'nin kzkardei Hazreti Esma'nm olu olan
Abdullah, Emevi halifesi Abdlmelik'in hilafetini kabul etmeyerek, Mekke'de
kendi hilafetini ilan etmi, uzun mcadelelerden sonra 4 0 . 0 0 0 askerle
Mekke'yi kuatan Emevi komutan Haccac- Zalim karsnda malup olmu,
giritii kahramanca mcadele sonunda ehid edilmitir. Dneminde 50.000
erkek ve 30.000 kadnn hapishanelerde can verdii rivayet edilen Haccac-
Zalim, Mekke'yi ele geirdikten sonra Hazreti Abdullah'n mbarek nn bir
dar aacna asp tehir etmi, olunun cesedi yanna gelen H a z r e t i Esma'ya
iyi davranmaya almtr.

Byk ehid Abudllah b. Zbeyr, son anlarnda annesi ile grtnde

Hazreti Esma'nn

syledii szler tarihe gemitir ki bunlar yledir:

"Olum! Sen kendini daha iyi bilirsin. Eer Hak yolda olduuna inanyorsan ve
Hakka davet ediyorsan, Hakkn yolunda lnceye kadar diren ve Ben Umeyye
ocuklarna kendini maskara etme..."

Nitekim o vakitler 70 yanda bulanan Hazreti Abdullah, annesinin dedii gibi,

teslim olmak Nasl

yerine arpmay tercih ederek ehadet rtbesine ldrldler?

kavu-mutur.
68
M E R b. A B D L A Z Z (720)

Emevi halifeleri arasnda isminden en ok sz edilen byk bir ahsiyettir. 6 8

3 ylnda M e d i n e ' d e d o m u , iyi bir tahsil yaparak yetimi, 706
ylnda Hicaz valiliine getirilmitir.

O dnemde halife olan amcas Abdlmelik'in kz Fatma ile evlenen m e r

b. Abdlaziz 712

ylnda, sekizinci Emevi halifesi olarak slm dnyasnn bana gemitir.

iki yl kadar sren hilafeti srasnda idaresi alnda bulunan herkes madd ve
manev bir rahatlama ve huzur yaamtr. Adaletiyle de
m e h u r olduu iin kendisine kinci m e r denilmitir. O ayrca d r t
byk halifenin beincisi sfatyla da anlmtr. Gerek kendisi, gerekse hanm
Fatma ok dindar, Allah'tan korkan kimselerdi. Devlet ynetiminde hi bir
hata yapmamaya gayret ediyorlard. Onlarn bu adilne siyasederi ve
Peygamberimizin snnetine olan ballklar etraflarndaki fsk ve zalim
kimselerin iine gelmemi ve mer b. Abdlaziz h e n z 37 yanda iken
zehirlenerek ehid edilmitir.

v Kabri Suriye'de, Halep ile Hama arasndaki bir idcSer? kydedir.

70
B L G E K A A N (734)

G k t r k Devleti'nin en byk h k m d a r larndan biridir. l Teri

Kaan'n olu, mehur vezir Bilge Tonyukuk'un damaddr. Kardei Kltigin'le
beraber devletinin ykselii iin mcadele vermi; inlilerle bitip tkenmez
savalara girimi ve milletine kar gsterdii byk sevgi ve merhamet
sebebiyle daima hayrla anlmtr.

Bilge Kaan kaynpederi Tonyukuk'un derini dinleyerek akllca hareket

eden bir hkmdardr.

ehir kurmak, Budha dinine girmek gibi baz fikirlere kaplmsa da Tonyukuk,
bunlarn Trkler iin tehlikeler douracan syleyerek onu dncelerinden
vazgeirmitir.

Bilge Kaan kardei Kltigin'le de ok iyi anlamtr. Ordulara komuta ederek

byk zaferler kazanan Kltigin bir sefer srasnda ldrlnce t m lkede
yas ilan etmi, onun adna antlar yaptrmtr. M e h u r O r h u n
Abideleri'nde Bilge Kaan'n, Kltigin ve Bilge Tonyukuk'un mcadeleleri ve
szleri yazldr.

inlilerle iyi ilikiler gelitirmek ve aradaki savalara son vermek isteyen

Bilge Kaan aslnda onlar tarafndan da sevilip saylmakta, ince ruhlu byk
bir hkmdar olarak kabul edilmektedir.

Bu sebeple onun cinli bir perensesle evlenme istei olumlu karlanm, fakat
dn hazrlklar yaplrken bu byk h k m d a r kendi yakn
adamlarndan biri tarafndan, 7 3 4 ylnda, zehirlenerek ldrlmtr.

E B M S L M H O R A S N (756)

Emevilerin ykl ve Abbasilerin iktidar ele geirii srasnda, unutulmaz

baar ve zaferler kazanarak slm tarihinin nemli simalarndan biri haline
gelen Eb Mslim'in, son derece zeki, cesur, dikkatli, soukkanl, acmasz ve
tekilat bir kimse olduu sylenmitir. Nitekim o, Abbasilerin iktidar iin
btn hayatn ortaya koymu, Horasan blgesinde ok byk bir

askeri g oluturup Emevileri malup etmi

ve bal bulunduu insanlara tam bir sadakatle hizmet ederek devletin en etkili
kiilerinden biri haline gelmitir. Ne var ki kazand g ve iktidar, halifeleri
bile glgede brakmaya balaynca, teden beri kendisine dmanlk hissi
besleyen Halife Mansur tarafndan, bir ok yalan vaadler ve szlerle Medayin
Saray'na

^ arlm; yanndaki az sayda askeriyle halifenin N a s | | bulundu u yere

gelen v e huzurun a kan Eb ldrldler? Mslim , orada , M a n s u r ' u n
kendisin e ar 72

hakaretler yapmaya baladn duyunca arm

ve nihayet sinirlenerek; "Ben Allah'tan baka hi kimseden korkmuyorum!"

diye barmtr.

Bu arada halife, ellerini birbirine arparak odaya daha nce gizlenmi olan
adamlarna iaret vermi ve onlar btn iddederiyle Eb Mslim z e r i n e
u l l a n p , v c u d u n u delik deik etmilerdir. Hadise 756 ylnn Ocak
aynda vuku bulmutur. Cesedi bir kilime sarldktan sonra bir ka gn
bekletilen Eb Mslim'in adamlarna da, o n u n sarayda bir sre daha i s t i r
a h a t e d e c e i , d a l m a l a r g e r e k t i i sylenmitir.

ldrld renilince btn Horasan'da

isyanlar patlak vermisse de Abbasiler zor kullanarak ve ok kan dkerek bu

isyanlar bastrmay baarmlardr.

Aslnda kendisi de hedefine ulamak iin byk katliamlar gerekletirmi bir

asker olan Eb Mslim, daha sonra efsanev bir kahraman haline getirilerek h
e m Iran ve I r a k ' t a , h e m de Anadolu'da anlmaya devam etmitir.

MAM-I A Z A M E B H A N F E (772)
Drt byk mezhep imamnn birincisi ve Hanefi Mezhebi'nin kurucusudur.
Hicri 80 ylnda Kufe'de domutur. Asl ismi Numan, babasnn ismi ise
Sabit'tir.

Kufe, Basra ve Mekke gibi ehirlerde ilim tahsil ederek slm fkhnda stad
olmu, 40 yanda iken hocas H a m m a d b. Sleyman'n yerine geip ders
vermeye balamtr.

Ksa zamanda hreti yaylan ve yetitirdii talebeleriyle de adndan ska sz

ettiren byk imam, 70 yalarna eritiinde Abbasi halifesi Mansur'un kad
olmas iin yapt teklifi kabul etmemi, onun btn srarlarna ramen hi bir
taviz vermedii gerekesiyle hapsedilmi ve her gn on krba vurulmak
suretiyle ikenceye tabi tutulmutur. Hapsediliinin 15. gnnde sal iyice b
o z u l a n fakat b u n a r a m e n kararndan dnmeyen imam, tahliye edilerek
evine gnderilmise de hi kimseye fetva

vermemesi istenmitir. Zaten buna da gerek kalmam, dnyann en byk

ahsiyederi arasna girmeyi hak eden mam- Azam Eb Hanife,

Hicretin 150. ylnda Badat'ta, ehid olarak yce Rabbine kavumutur.

Cenazesine 50.000

kiinin katld, bunlar arasnda halife Mansur'un da b u l u n d u u rivayet e

d i l m i t i r . Kabri Badat'tadr.

HD (786)

D r d n c A b b a s i H a l i f e s i d i r . A n n e s i Hayzuran'n devlet
ilerine mdahalelerini n l e m e k iin, o n u zehirleterek ldrmeyi
istemise de; daha atik ve akll davranan Hayzuran ele geirdii baz cariyeler
araclyla, olunu yatakta b o d u r a r a k l d r t m t r .

Cariyeler Hadi'nin hasta olarak yatanda istirahat ettii srada bann stne
o t u r u p nefessiz b r a k m l a r v e l n c e y e k a d a r y l e c e
durmulardr. Hadise 786 ylnda Badat'ta vuku bulmutur.

C A F E R B E R M E K (803)
Abbasi halifelerinin en kudretlisi olarak kabul edilen Harun Reid'in yakn
dostu ve veziri idi.

Gen yata olmasna ramen zekas, bilgisi, dirayeti ve dehasyla devletin en

yksek mevkisini igale lyk grlm, fakat bir sre sonra, ocukluk
arkada olan halife H a r u n Reid tarafndan idamna hkmedilmitir.

Bir gece yars saraya davet edilen Cafer, giyinip kuandktan sonra yanndaki
grevli ile saraya ulatnda kendisini h e m e n bir adr iine sokmular ve
onu kadetmekle vazifeli olan adam tarafndan, btn yalvarmalarna ramen;
boynu klla kesilmek suretiyle ldrlmtr. Kesik ba h e m e n saraya
gtrlp H a r u n Reid'e gsterilmitir. Arkada ve vezirinin kanlar
iindeki bana bakan H a r u n ' u n ok zlp alad da rivayet edilmitir.

Cafer Bermek'nin idamna bir ok sebepler gsterilmekle b e r a b e r asl

mesele, H a r u n Reid'in, gittike byk bir itibar kazanan Bermek
slalesinin, ilerde kendi iktidarn sarsacan dnm olmasdr. Buna
benzer hadiseler tarihte o kadar ok yaanmtr ki saylacak olsa bitmez. Ne
var ki insanolu hadiseleri abucak u n u t u r ve o n d a n ders kartmasn da
bilmez. Byklerden birinin u sz ne kadar manidardr: "Saray erkan, tpk
yksek bir daa trmanp da sonra aniden den insanlara benzerler. Ne kadar
ykselirlerse dleri de o kadar feci olur."

E M N (813)

Altnc Abbasi Halifesidir. H a r u n Reid'in vefatndan sonra, merkezde

bulunduu iin kendisine biat edilmi, Horasan'da bulunan kardei M e m u n
ise bir sre sonra ona itaat Pi etmeyeceini bildirince aralarnda kavgalar
ldrldler? balamtr. yl kadar sren ve lke iinde 76 bir ok
karklklara sebep olan iktidar kavgas sonunda, Me'mun'un ordusu halifeyi
Badat'ta sktrm; o, bir kaykla Dicle'yi geip kurtulmak isterken
rakiplerinin hcumuna uram, kay batrlm olmasna ramen kyya
kmay baarmsa da yakalanp hapsedilmitir.

Ayn gece iinde mahpus tutulduu hcreye giren bir ka ranl asker tarafndan
boularak ldrlen Emin'in ba kesilerek M e ' m u n ' a gnderilmitir.

M T E V E K K L (861)
O n u n c u Abbasi Halifesidir. El Mu'tasm'n oludur. zel muhafz
birliklerini Trklerden oluturmu, kendisinden sonra yerine geecek olan
halife konusunda onlarla aykr dnce; tertip edilen bir elence gecesinin
sabahnda, muhafzlarnn aniden zerine saldrmas sonucu haner ve kl
darbeleriyle ldrlmtr.

MUNTASIR (862)

On birinci Abbasi Halifesidir. Babasn ldrerek kendisinin halife olmasn

salayan T r k birliklerini tesirsiz hale getirmek ve bylece iktidarn
salamlatrmak isteyen Muntasr'n *V

niyetleri ortaya knca saraya hakim gler, ldrldler?

kendisinden kan alan doktorla anlaarak, onun, 77

zehirli bir n e t e r l e halifeyi l d r m e s i n i salamlardr.

Muntasr ldrldnde henz 26 yanda

bulunuyordu.

M U S T A N (866)

On ikinci Abbasi halifesidir. Samarra'da grev yapmaktayken, hilafet

merkezini deitirerek Badat'a ekilince, buradaki Trk birlikleri Mu'tez'i
halife seip biat ettiler. Badat ve Samarra'da bulunan halifeler bir yldan daha
fazla bir sre mcadele ettikten sonra, Mustain malubiyeti kabul edip ekildi.
Ancak Vast e h r i n e g i t m e k i s t e r k e n , yolda M u ' t e z
taraftarlarnca yakalanp ldrld. 866 ylnda yaanan bu olay srasnda
Mustain Billah 35

yanda bulunuyordu. Asl ismi Ahmed'dir.

M U H T E D (870)

On d r d n c Abbasi Halifesidir. Hilafet merkezini tamamen kontrol

altnda tutan Trk askeri birliklerinin iktidara getirdii Mhtedi, bir sre sonra
onlar tesirsiz hale getirmek iin

W faaliyetlere girimise de, tpk selefleri gibi, ldrldler? baarl

olamam, kamak istemesine ramen 78

yakalanp hapsedilmi ve bir ka gn sonra da boularak ldrlmtr.

Ancak b i r yl k a d a r hilafet m a k a m n d a kalabilmiti.

HALLAC-I M A N S U R (922)

nl mutasavvflardandr. ran'da doduu, Basra'da yetitii ve gen yandan

itibaren tasavvuf mesleine girerek ksa zamanda ne kavutuu b i l i n m e k t
e d i r . D n e m i n n l mutasavvflarndan C n e y d - i Badadi ile
grt ve fakat Cneyd'in kendisine ilgi gstermedii rivayet edilmitir.

Hallac- M a n s u r arya k a a n fikir ve dncelerini ortaya sanca

devrin yneticileri tarafndan izlenerek yakalanm; uzun sre hapiste yattktan
sonra hakknda Maliki kads tarafndan verilen "zndk" hkm gereince
Badat'ta, idam edilerek ldrlmtr.

Mutasavvflar arasnda asrlar boyunca isminden en ok sz edilen ahslardan

biri olan Halla,

" E n e ' l - H a k " yani " B e n H a k k ' m " szyle mehur olmutur. Bu sz
limler nezdinde kfr telakki edilmi, fakat bir ksm tasavvuf erbabnca
savunulmaya devam edilmitir. Hallac'n aslmak s u r e t i y l e l d r l
d e o n u n n n n yaygnlamasna sebep olmutur.

M U K T E D R (932)

On altnc Abbasi Halifesidir. 13 yanda iken halife yaplm, 25 sene kadar

sren hilafetinden s o n r a Badat'ta kan b i r isyan z e r i n e
ldrlmtr. Muktedir'den sonra da Abbasi hanedanna mensup bir ok kii
hilafet mevkiine kmsa da onlar artk eski g ve kuvvetlerini tamamen
yitirmi durumda idiler.

G A Z N E L SULTAN M E S U D (1041)
Gaznelilerin byk hkmdar M a h m u d ' u n vefatndan sonra yerine kk
olu Muhammed getiyse de, aabeyi Mesut ksa bir sre sonra onu tahtndan
indirip hkmdar oldu. Mesud, Muhammed'in gzlerine mil ektirip bir kalede
hapsetti ve uzunca sre tahtta kalmay baard.

F a k a t s o n u n d a D a n d a n a k a n M e y d a n Muharebesi'nde
Seluklulara yenilince gcn kaybedip kat. Ordusunun da isyan zerine
hapiste bulunan kardei Muhammed ikinci kez (P sultan yapld. Mesut
yakalanarak esir edildi,

.... Na,5;1, zincire vuruldu, hanm Sare Hatu n ile beraber ldrldler? a '

~ Gri Kalesi'ne hapsedildi ve bir mddet sonra da bu kalede ldrld. (17

Ocak 1041)

Olu Mevdud, amcas M u h a m m e d ' e isyan ederek Gazne'ye girdi ve henz

drt ay kadar tahtta oturabilmi olan sultan yakalayarak ldrtt.

Gazneliler bundan sonra da taht mcadeleleri ile iyice yprandlar ve nihayet

1191 ylnda son Gazneli Sultan Hsrev Melik ve olu Behramah, G u r H
k m d a r Gyaseddin M u h a m m e d tarafndan esir edilip ldrlnce bu
Trk devleti tarih sahnesinden ekilmi oldu.

A L P A R S L A N (1072)

Byk Seluklu Devleti hkmdarlarndandr.

1071 ylnda kazand Malazgirt Meydan

Muharebesi ile Anadolunun kaplarn Mslman Trklere am, bir ok

zaferler kazanarak devletini, imparatorluk haline getirmitir. Seluk Bey'in
oullarndan ar Bey'in kk olu olup, iki aabeyi ile giritii
mcadeleden galip karak ve onlarn hayatlarna dokunmayarak sultan
olmutur. 1072 ylnda kalesini muhasara ettii Yusuf H a r i z m isimli bir k u
m a n d a n tarafndan, kendi adrnda, hanerlenerek ehid edilmitir. Gerek
bir cani ve batin olan Yusuf Harizm daha fazla mukavemet edemeyeceini
anlaynca ikili bir elence tertip etmi; gece yans, ele gemesinler diye eini
ve ocuunu ldrm, sabaha doru teslim olacan ve Alparslan'la
grmek istediini bildirmitir.

Sultann kendine olan ar gveninden istifade ederek yanna kadar sokulmu

ve izmesi iine gizledii haneri ile Alparslan' gsnden vurarak ehid
etmitir. Tabi hemen yakalanan Yusuf Harizm de orackta katledilmitir.

Alparslan'n, Yusuf H a r i z m ' n i n h a n e r i n i yedikten sonra ihtiyatsz

davrandn itraf ettii ve "gururum yznden bu aciz duruma dtm.

Halbuki herhangi bir sefere giriirken daima

Allah'tan y a r d m d i l e r d i m " dedii rivayet edilmitir.

Alparslan'n hanerlendikten sonra drt gn daha yaad ve cenazesinin

Merv'e nakledilerek defnedildii bilinmektedir.
R O M O N E S D O G E N E S (1072)

Sultan Alparaslan'n Malazgirt Meydan Muharebesi'nde malup ettii Bizans

imparatorudur.

Daha sonra serbest braklm, fakat tekrar tahta kmasna msade etmeyen
vey olu tarafndan gzlerine mil ekilmek suretiyle Knahada 'da
hapsedilmi ve 1072 ylnn Austos aynda feci ekilde ldrlmtr.

KUTALM1 O L U S L E Y M A N A H (1086)

Anadolu Seluklu Devleti'nin kurucusudur. Pek ok mcadelelerden sonra

Melikah'm kardei Tutu'un ordusuyla, Halep yaknlarnda girdii savata
ldrlm, cesedi bulunarak Halep Kalesinin dibine defnedilmitir. ikinci bir
rivayete gre Sleyman ah sava kaybedince kamaya alm, ssz bir
yerde atndan inip kalkann bir tarafa frlatm ve kendisini yakalamaya gelen
Tutu'un adamlarn grnce hanerini ekip kendi barna saplayarak intihar
etmitir.

M E L I K A H (1092)

Byk Seluklu hkmdar Melikah, Alparslann oludur. Babasnn ehid

edilmesinden sonra tahta o t u r m u , bir ok zaferler kazandktan sonra, gen
denilecek bir ada; henz 37 yanda iken, bir takm saray entrikalar ve
Batinlerin gizli gayretleri sonucu Badat'ta zehirlenerek w ldrlmtr. (20
Kasm 1092) Bu lmde, ldrldler? hanm Terken Hatun'un , Badat'tan
kmaya 84 zorlanan Halife Mukted'nin ve nihayet bir ay kadar nce Batinler
tarafndan hanerlenerek katledilen byk Nizamlmlk'n adamlarnn pay
olduu rivayet edilmektedir. Sultann zehirlenmesi ii yakn klelerinden H u r
d e k isimli biri tarafndan gerekletirilmitir.

Cenazesi sfahan'a getirilen Melikah, mansp kavgalarna girien devlet

erkannca adeta u n u t u l m u ve sultanlara yarar bir cenaze merasimi
yaplmadan kabrine defnedilmitir.

N I Z A M L M L K (1092)

Byk Seluklu Devleti'nin nl veziri

Nizamlmlk, hem Alparslan hem de Melikah zamannda devletin en yetkili
ikinci ahs olarak faaliyet gstermi, tarihe mal olmu byk hizmetleri ve
"Siyasetnme" isimli eseriyle unutulmazlar arasna girmeyi baarm yksek
bir ahsiyettir.

m r n n son gnlerinde, Melikah'n hanm Terken Hatun ve yerine

gemek isteyen hasm Tac'l-Mlk'n entrikalaryla grevinden alnan
Nizamlmlk b u n a ziyadesiyle zlm ve nihayet 96 yanda iken Nihavend
denilen

ehirde, kendisine bir arzuhal vermek istediini syleyen Batin bir suikast t
a r a f n d a n , gsnden hanerlenerek ehid edilmitir. 1092

ylnn Ekim aynda vuku bulan bu cinayet zerine Sultan Melikah'n ok

zld ve eski veziri iin Badat'ta gn yas ilan ettirdii rivayet
edilmitir.

T E R K E N H A T U N (1093)

Byk Seluklu Sultan Melikah'n hanm olan bu kadn son derece byk bir
hrs ve cesaret sahibi idi. Devlet ilerine dorudan mdahale ederek ve uzun
yllar Seluklu hanedan arasnda kan d k l - m e s i n e s e b e p o l a r a k
faaliyet gstermi; bata Nizamlmlk olmak zere bir ok insann bedduasn
alm ve nihayet kendisine daha fazla tahamml edilemeyecei anlalnca b i r
suikast s o n u c u l d r l m t r . Baz kaynaklarda h a s t a l a n a r a
k l d rivayet edilmitir.

C A K A BEY (1095)

Anadolu Seluklularnn ilk d n e m l e r i n d e , Kutalm olu Sleyman

ah'n valisi olarak A izmi r ve yresind e hk m sre n Caka Bey, ilk W T
r k denizcilerinden byk bir ahsiyettir, ldrldler? Sleyman ah'n
vefatndan sonra mstakil 86 olarak hareket etmeye balam; Caka Beylii'ni
kurmu, ksa zamanda byk g ve zenginlik kazanarak Bizans
imparatorluunu ykma planlar yapmaya balamtr. B u a r a d a kzn I.

Klarslan'la da evlendiren Caka Bey, Bizansn entrikalar sonunda, damad

tarafndan arld iznik'te, onuruna verilen bir yemek srasnda ldrl-
mtr.

I. K I L I A R S L A N (1107)

Anadoluyu Haldara mezar e d e n Sultan I .

Klarslan, Kutalm olu Sleyman ah'n oludur. 1107 ylnda Habur Nehri
civarnda, Byk Seluklu Devleti'ne bal avl Bey'in askerleriyle savaa t
u t u m u , o r d u s u n u n dalmas zerine, bizzat avl Bey zerine
saldrdysa da mthi ok yamuru altnda Habur Suyu'na ynelmek zorunda
kalm, kar kyaya geip kurtulmay dnrken, at ve kendisi zrhl o l d u
u n d a n , n e h r i n o r t a s n d a suya gmlerek boulmutur. Cesedi bir
tabuta

konularak Silvan'a nakledilmitir.

A H N A H (1117)

Sultan I. Klarslan'n oludur. Babasnn Habur Nehri'nde boulduu srada

11 yanda idi ve yakala-narak Byk Seluklu Sultan Muhammed Tapar'n
yanna gnderilmiti. Isfahan Saray'nda yetitirildikten sonra 13-14 yalarnda
iken saltanat mcadelesine girimi, saraydan kap Anadolu'ya gelmi,
Konya'y ele geirip, Anadolu Seluklu Sultan olmutur. 6 yl kadar eitli
mcadeleler vererek sultanlk yapan ve henz 20 yalarna ulam olan ahin
ah, kardei Sultan Mesud'la giritii taht kavgalar sonunda malup edilip
yakalanm; nce gzlerine mil ekilerek kr edilmi, fakat grme duyularn
tam olarak yitirmemi olabilecei dnlerek, kardei M e s u d ' u n emriyle
ve yay kiriiyle boulmak suretiyle ldrlmtr.

N A N HATUN (1133)

Dou Anadolu'da 1100 ydndan 1207 ydna

kadar ayakta kalan Skmenliler Beylii'ni kuran Skmen'in hanmdr.

Kocasnn vefatndan sonra, beyliin bana geen olu Zahirddin ibrahim
zamannda nfuzu iyice artm; hrs ve ihtirasla, iktidar tek bana ele g e i r
m e k istemitir.
Zahirddin ibrahim, annesinin glgesi altnda 14 yl kadar hkmdarlk
yaptktan sonra 1126

g| ylnda lm ve yerine kardei Ahmed yahut N a s Yakup hkmda r

olmutur. Bu oullarnn deil ldrldler?

de, t o r u n u II. Skmen'in tahta kmas iin 88

siyas faaliyetlere girien nan Hatun, emelini gerekletirdikten sonra bizzat

idareyi ele almay baarmtr. Devlet adamlar, bu ihtirasl kadnn bir sre
sonra torununu da ldrerek tam istiklal ile devlete hakim olmak niyetinde
bulunduunu r e n i n c e , 1 1 3 3 y l n d a o n u b o a r a k
ldrmlerdir.

DAVUD A H (1151)

Dou Anadolu'da kurulan Trk beyliklerinden Mengcek Oullar'nn kudretli

beylerinden biridir. Melik shak'n oullarndandr. Babasnn lmnden
sonra onun memleketini kardeleri ile blm, Erzincan'da h k m
srmeye balamtr.

Erzincan Beyi Davud ah, 1151 senesinde kars tarafndan yay kirii ile
bodurulmu ve bu kadn Davud ah'n Divrii'de hkm sren kardei
Sleyman ah' ararak onunla evlenmi ve memleketi onun idaresine teslim
etmitir

K U T B E D D N SMAL (1151)

Byk Seluklu Sultan Melikah'n amcas olan Yakut'nin oludur.

Melikah'n zehirlenerek ldrlmesinden sonra hanm Terken Hatun, smail
ile e v l e n m i , smail, Azerbaycan Trkmenlerini ve orada hkm sren
byk

emir Sav Tekin'in askerlerini yanna alarak sfahan'a gitmi ve Terken Hatun'la
evlenerek siyas mcadelelere girimitir. smail'in, sultan ilan edilen ehzade
M a h m u d ' a ramen daha geni yetkilerle hareket ettii grlnce Halep
emiri Aksungur ve Urla emiri Bozan Beyler'e emir verilmi ve onlar
Kutbeddin smail'i yay kiriiyle boarak ldrmlerdir.
BEG-TMUR (1197)

Skmenli Beylii'nin son hkmdarlarndan Beg-Timur, bin dinar altna satn

ald klesi Ak-Sungur'a ok deer vermi, ksa zamanda onu kendi
emirlerinden biri haline getirmi, hatta kz Ayna Hatun ile evlendirmitir. Ne
var ki, eline geen frsat ve imkanlarla iyice maran Ak-Sungur, klelikten
hkmdarla kma

dncesiyle velinimeti ve kaynbabas Beg-Timur'u hunharca katlederek tahta

oturmay baarm ve ksa bir sre hkmdarlk yaptktan sonra 1197
senesinde lmtr. Baz kaynaklarda Beg-Timur ile Ak-Sungur'un ayn
tacirden satn M| alnan iki kle olduklar, Skmenli Beylii'ni ele geirdikten
sonra taht kavgasna tututuklar ldrldler? V e B e g - T i m u r ' u n , B a t
i n l e r t a r a f n d a n 9 0 ldrld yazldr.

GAZ B E L E K (1124)

Artuklu Beylii hkmdarlarndan l Gazi'nin yeeni Belek kahraman, cesur,

mert ve dindar bir kimse idi. Hallarla giriilen bir ok savata byk
yararlklar gstermi, komutan olarak grev yapm ve nihayet Harput ve
Palu'ya sahip olarak kendine ait bir beylik kurmutu. 1124

ylnda, Halep yaknlarnda, Hallar byk bir bozguna uratt srada

gsne saplanan bir okla ehid oldu. Bu dman okunu vcudundan bizzat
kendi eliyle karm, fakat orackta vefat etmitir. N Haleb'e gtrelerek
defnedilmitir.

I. A N D R N K O S (1185)

Anadolu Seluklular'nn 1176 ylnda, Bizans ordusuna kar kazand ve II.

Malazgirt Zaferi olarak bilinen savatan sonra, Bizans iyice karm, siyas
istikrarszlk bagstermi ve g c ele g e i r e n i m p a r a t o r l u k t a h t
n a oturmutur. 12 yandaki veliahd Aleksius'u ldrp imparatorluk tacn
giyen I. Andrinikos, iki yl kadar saltanat srdkten sonra, 1185

Eyllnde, stanbul'da kan bir halk ayaklanmas sebebiyle tahtndan

indirilmi ve tarihte eine az rasdanr bir vahetle katledilmitir.
mparator, yakalandktan sonra boynuna ve ayaklarna zincir taklarak Anemos
Kalesi'nde hapsedilmi ve isyann elebalarndan Isokios'a gsterildikten
sonra, binbir trl hakaretle yumruklanp tekmelenmeye balanmtr. Dileri
krlp, salar yolunan eski imparator daha sonra dar karlnca, kocalarn
ldrd yahut kr ettirdii kadnlar ona tokat atmak iin yarmlar; bundan
sonra bir eli ve cinsel organ kesilmi, ekmeksiz ve susuz braklarak daha
nce kald zindana atlmtr.

Bir ka gn sonra bir gz karlarak, ba ak olduu ve srtnda sadece bir

i gmlei olduu halde bir deveye bindirilip stanbul sokaklarnda
dolatrlmtr. Halk iinden en aalk ve reziller, ne onun igal etmi olduu
mevkiye, ne de vaktiyle ona kar vermi olduklar ballk yeminine hi bir
sayg gstermeksizin, kzgnln s o n h a d d i n d e k f r l e r s a v u r m a
k iin birikmilerdir. Bazlar kafasna sopalarla vurmu; bakalar suratna
pislik atm, daha bakalar talar savurup vcuduna i saplamlardr.

iyice saptm bir kadn bandan aa bir kazan dolusu kaynar su boaltmtr.

Nasl

ldrldler?

Nihayet onu ayaklarndan asmlar, btn bu 92

azaplara inanlmaz bir dayanldk gsterdiine ahit olmulardr. Bir ara azn
aarak bu kudurmu barbar kalabala:

"-Artk krlm bir fidann s t n e niin yryorsunuz?" dedii duyulmutur.

Halkn canavarlna nihayet yoktur. Daha fazla tatmin olmak iin gmleini
yrtp parampara e t m i l e r ; a d a m n biri klcn a z n d a n
barsaklarna kadar sokmutur. Her biri klcn iki eliyle tutan iki talyan,
hangi klcn daha iyi ve hangisinin daha usta olduunu denemek iin bunlar,
btn gleriyle imparatorun vcuduna sallam ve onu neredeyse ikiye
blmlerdir.

Bu srada salam elini azna gtrerek can verdii g r l m t r . B a z

d a n bu hareketi yaralarndan akan kan ierek susuzluunu gidermek iin
yaptn sanmlardr.

III. K I L I A R S L A N (1205)

ocuk yata Seluklu sultan olan III. Klarslan, Rkneddin Sleyman ah'n
oludur. Babasnn lmnden sonra yedi ay kadar sultanlk yapm, daha
sonra Konya'y kuatan amcasnn olu Gyaseddin Keyhsrev tarafndan
yakalanarak Kevele Kalesi'ne hapsedilmitir. Burada yay kiriiyle
bodurulduu rivayet edilmitir.

C A M U K A (1206)

D n y a n n g e l m i g e m i e n b y k imparatorluklarndan birini
kurmu olan Cengiz H a n ' n en yakn arkada, kan kardei ve k o m u t a n l
a r n d a n b i r i y d i . D a h a s o n r a kendisinden ayrlp dmanlar safna
gemi; h a t t a o n l a r k k r t p C e n g i z z e r i n e saldrmalarn
salamt. Uzun mcadelelerden sonra malup edilen ve yakalanarak
Cengiz'in huzuruna getirilen Camuka, eski arkadandan, kannn yere
dklmeden ldrlmesini rica etti. aman inancna gre "insann ruhu
kannda olduu iin" bir soylunun, kannn dklerek ldrlmesi ona yaplm
en byk hakaret ve ktlk saylrd. Bu inancn daha sonraki asrlarda, hatta
Osmanllar dneminde de devam ettii grlmtr. Dzmece Mustafa'nn, II.

Murad'a, kendisinin bir ehzade gibi kannn dklmeden ldrlmesi

gerektiini syledii kaynaklarmzda yazldr. Anadolu Seluklular dnemi
boyunca sultan ve ehzadeler hep yay kiriiyle boulmak suretiyle kanlar
dklmeden ldrl-mlerdir.

Cengiz, eski arkadann teklifini kabul ederek Nasl

onun ldrlmesine yeeni Alday' m e m u r ldrldler?

94
etti.

Alday, yapt hatalarn ve ihanetenin cezas olmak zere Camuka'nn b t

n mafsallarn b i r e r b i r e r krp dayanlmaz i k e n c e l e r e urattktan
sonra, zel olarak hazrlanan tahta bir alet zerine yatnp bel kemiklerini de
krarak ldrd.

I. G I Y A S E D D N K E Y H S R E V (1211)

Anadolu Seluklularnn altnc hkmdar ve Sultan II. Klarslan'n 12

olunun en kdr. Aabeyleri ile giritii taht mcadeleleri sonunda
hkmdar olmu ve nihayet 1211
ylnda Bizansllarla yaplan bir sava srasnda, ordusunun byk bir zafer
kazanmas zerine, sava meydann gezerken, ller arasndan frl ayan bir
Frenk askerinin ani saldrs ve kl darbeleri altnda devrilerek ehid
olmutur.
Sultan l d r d n syleyerek i m p a r a t o r Laskaris ve kaan
Bizans o r d u s u n u geriye d n d r p Seluklu kuvvetlerinin m a l u p
olmasn salayan hain Frenk askeri, zaferin kazanlmasndan sonra Laskaris
tarafndan katledilmi ve imparator Sultan Gyaseddin Keyhsrev'in cenazesini
Seluklulara teslim etmitir. Bir sre Akehir'de kalan cenaze daha Nasl

ldrldler? sonr a olu zzeddi n Keykavus tarafnda n 9 6 Konya'y a

getirilere k Sultanla r T r b e s i ' n e defnedilmitir.

N E C M D D N K B R A (1221)

Kbrev T a r i k a t ' n n k u r u c u s u n l bir mutasavvftr. 1145

ylnda H a r e z m ' i n bir kynde doup bym, gen yata ilimle

megul olmaya balam ve daha ziyade hadis sahasnda temayz etmitir. 3 5

yalarnda iken tasavvuf mesleine g i r e r e k ksa z a m a n d a olgunlua
eriip kendi blgesi olan Harezm'de bir tekke amtr. lmi, takvas ve yksek
ahsiyetiyle etrafna ok sayda insan toplanan ve bir ok deerli talebe
yetitiren Necmddin Kbra, 1221 ydnda H a r e z m ' i n Moollar tarafndan
igali srasnda, ehri t e r k e d i p kamad gibi, kafir Moollarla cihada
girimi; eline geirdii talar onlara frlatarak mcadele ederken gsne
saplanan bir okla yere dp ehid olmutur. Son nefeslerini verirken kafir
Mool askerlerinden birinin san kavrad ve askerin o n u n elinden sann
kesilmesiyle kurtulabildii rivayet edilmitir. Byk mutasavvf airlerden
Mevlna Celaleddin bir iirinde bu olaya iaretle unlar sylemitir:

"Bir elden n edip iman arbn Bir elde perem-i kfir tutarlar!"

Adna nisbet edilen Kbrev Tarikat pek fazla yaygnlamamakla beraber o,

yazd ok kymedi eserler sebebiyle kendisinden sonra gelen mutasavvflar
zerinde ziyadesiyle etkili olmutur.

Mevlna Celaleddin'in babas Bahaddin Veled'in de onun mritlerinden

olduu sylenmitir.

Necmddin Kbra'nn asl ismi Ahmed'tir. ehid e d i l d i i s r a d a ya s

e ks e ne ul a m
bulunmaktayd.

FERDDDN- ATTAR (1221)

Birbirinden nemli eserleri sebebiyle slm dnyasnn yksek

ahsiyederinden olduu kabul edilen Feridddin Attar, bugn ran snrlar
iinde kalan ve Mehed kentine yakn kk bir kasaba halindeki N i a b u r '
u n bir kynde domutur. Burada, attarlkla megul olan b a b a s n n y a n
n d a y e t i i p b y m , o dnemlerde bir ilim merkezi saylan
Niabur'da eitimini tamamlam ve tasavvuf mesleine olan sevgisi sebebiyle
eserlerini bu vadide vermitir.

(P Tezkiret'l- Evliya, Mantk al-Tayr ve lhnme .N.?,5!1.., isimli

kitaplar ok tannmtr.

ldrldler? r 3 3

Asl ismi M u h a m m e d olan ve Attar lakabn kullanan bu byk air-

mutasavvf kendisinden sonra gelenleri de derinden etkilemitir. Hatta
Mevlna Celaleddin Rm sylediklerinin

ounun Attar'n sz olduunu belirtmitir.

Moollarn Niabur'u istila ettikleri 1221 ylnda 90 yana ulam bir ihtiyar
olan Attar; ta ta

stnde kalmayan ve binlerce insann kadn, ocuk, gen, yal denmeden

ldrld bu hengame iinde bir Mool askerinin eline esir dm,
rivayetlere gre kendisinin bir torba samana satlmas gereken ok deersiz bir
kimse olduunu sylemi ve bu sze sinirlenen Mool erisi gazaba gelerek
ban klla kesip onu ehid etmitir. Halen bir ziyaretgah olan trbesi
Niabur'dadr.

C E L A L E D D N H A R Z M A H (1231)

Byk Seluklu imparatorluu ykdmaya yz tutarken H o r a s a n ' d a

Harezmahlar Devleti kurulmutur. Bir sre blgenin t a m a m n d a g e r e
k bir h a k i m i y e t k u r a n M u h a m m e d Harizmah zamannda Cengiz
Han'n ordular blgeye girmi, byk bir vahede halk kadiama tabi tutmu,
Muhammed Harizmah ve oullar byk zorluklarla kamay baarmlardr.
Hazar D e n i z i ' n d e , k k b i r a d a d a , aclar ve yoksulluklar iinde
len Muhammed Harizmah, yerine, k a h r a m a n olu Celaleddin'i halef g
s t e r m i , i n t i k a m n almasn istemitir.

Celaleddin Harizmah son h k m d a r olarak akl almaz mcadelelere

giriip Moollan epeyce uratrdysa da, Anadolu Seluklu Sultan Alaaddin
Keykubat ile savaa tutumak gibi byk bir hata yapnca ordular dalm,
kendisi de cann kurtarmak iin Eyyubi hkmdar Melik Erefe snmak
zere kaarken, Silvan dalarnda, daha nce kardelerinden birini ldrd
bir Krt airet reisi tarafndan katledilmitir.

T E R K E N HATUN (1233)

Harzemahlarn kudretli hkmdarlarndan

Muhammed Harizmah'n annesidir. Dnemin

ileri gelen ahsiyetlerinden biri idi. ok nfuz kazanm; Harezm lkesinin

gerek hakimi

d u r u m u n a gemiti. Kendisine "Meliket'n-nisi'l-lemn", " U l u T r

ka n" , " s me t ' d -

dnya ve'd-dn" deniliyordu. Ouzlardan Sar Cenki Bey Beyat'nin kz idi.

1220 ylnda Cengiz Han'a esir dt ve onun tarafndan Karakurum'a

gtrld. Burada 13

yl sren ar bir esaret hayat yaad. yle ki Nasl

ldrldler?

gnlk yiyeceini bile Cengiz Han'n sofrasnn 1 0 0

artklarndan, bizzat gelip toplamak suretiyle temine mecbur tutulmutu. 12 3 3

'te ihtiyar yata ld veya ldrld.
Terken Hatun'un pek ok siyas hatalar yapt biliniyor. Hatta Otrar'da bulunan
bir adam, Cengiz'in ticaret kervanna ait mallan gasbetmi, 450 tccar
hunharca ldrm olduundan

Moollarn gazab domutu.

Terken Hatun taklit edilemeyecek kadar gzel yaz yazabilen, ordular sevk ve
idare edebilen, Kbrev tarikatna bal, son derece haris, abuk kan dkebilen
bir kadnd. Olu, h k m d a r Muhammed Harizmah'n adnn bana
yktnp grevden ald bir veziri, hi bir ey olmam

gibi vazifesi banda tutabilen Terken Hatun, yaptklarnn hesabn yukarda

anlatld gibi pek ar biimde demi ve Mool zulmnn kurbanlarndan
biri olmutur.

Cengiz, O t r a r ' d a tccarlar l d r e n valiyi yakalaynca onu da ikence

ile ldrm, kulana ve gzlerine erimi gm aktmtr.

I. A L A E D D N K E Y K U B A T (1237)

Anadolu Seluklularnn onuncu ve en kudretii sultan olarak tarihe mal

olmutur. Gyaseddin Keyhsrev'in kk oludur. Aabeyi Izzeddin
Keykavus'un lm zerine tahta km, pek ok zaferler ve baarlar
kazandktan sonra, kudretinin doruunda ve henz 45 yanda iken Kayseri'de
ehid edilmitir. lmne, ok sevdii av etine kartrlm kuvvetli bir
zehrin sebep olduu bilinmektedir. Aban ele geirerek sultann
zehirlenmesini salayanlar, olu II.

Gyaseddin Keyhsrev ve yakn adamlarndan Sadettin Kpek isimli bir

vezirdir.

Sultann zehirlenerek ehid edildiinde takvim yapraklar 1237 ylnn

Ramazan Bayramn gsteri-yordu. Cenazesi tahnit edilerek Konya'ya
getirilmi ve Sultanlar Trbesi'ne defnedilmitir.

S A D E T T N K P E K (1238)

Anadolu Seluklular'nn byk vezirlerindendir.

Ayn zamanda, kudredi bir sanatkar ve mimardr.

Alaaddin Keykubat zamannda hret kazanm, bir sre sonra sultann olu ile
anlaarak onu zehirletmi ve yerine geen II. Gyaseddin Keyhsrev'e ramen
devletin tek yetkilisi gibi hareket etmeye balamtr. Rivayetlere gre henz
17 yandaki bu yeni sultan da ortadan kaldrp Seluklu tahtna oturmay
dnen Sadettin Kpek, d n e m i iinde akl almaz C2? cinayedere imza
atm, kendisine engel grd Nasl herkesi acmaszca katletmitir.

ldrldler? 3
102
II. Gyaseddin Keyhsrev d u r u m u n gittike ktye gittiini ve kendi
saltanatnn da ayaklar altndan kaymaya baladn anlaynca, ustaca bir plan
yapp, Beyehir Gl kysndaki Kubadabad Saray'nda dzenledii yemekli
bir toplant srasnda, daha n c e d e n kendisini grevlendirdii Kayseri
Subas Emir Karaca vastasyla Sadettin Kpek'i ldrt-mtr. Onun feci
sonu ile ilgili ayrnty veren Seluklu tarihisi Ibn-i Bibi'nin yazdklarna
gre; yemek srasnda bir ihtiya iin dar kan Sadettin, karsnda pr
silah bekleyen Karaca ve adamlarn grnce feryada balam, kamaya
almsa da hemen yakalanm ve Bayraktar Togan Bey'in boynuna vurduu
keskin kl darbesiyle yere yklmtr.

Sadettin ldrldkten sonra, sultann emriyle cesedi bir kafese konulup,

sarayn ykseke bir burcuna aslmtr. Sultan, bu zalim adamn
ldrldn herkes grsn ve sevinsin diye byle bir karar almtr. H a l k
kafesteki paralanm cesedi seyretmek iin surlarn dibine toplanm, tam bu
srada ipi kopan ar kafes kalabaln zerine dm ve bir seyircinin l
m n e s e b e p o l m u t u r . Olay k e n d i p e n c e r e s i n d e n seyreden
gen sultan; "Vay uursuz alak! l m n d e n sonra bile kan dkyor!"
demekten kendini alamamtr.

Nasl

ldrldler?
103
II. G I Y A S E D D N K E Y H S R E V (1248)

Babas Alaeddin Keykubat' z e h i r l e t e r e k l d r d k t e n sonra,

henz 17 yanda iken Anadolu Seluklular tahtna oturan II. Gyaseddin
Keyhsrev zevk ve sefa lemlerinde vakit geirmekte ve vahi hayvanlarla
oynamakta idi.

9 seneye yakn bir sre tahtta kalm ve sonunda Alaiye (Alanya) K a l e s i ' n
d e , nasl o l d u u anlalamayan bir lmle vefat etmitir. Grg
tanklarnn ifadesine gre vahi hayvanlarla oynamaktan ok holanan sultan,
bahede iken

" m d a t ! m d a t ! " lklaryla saray ayaa kal-clrm ve yanna

yetienler onun hi bir ey syleyemeden can verdiini grmlerdir.

Cenazesi Konya'ya nakledilerek Sultanlar

Trbesi'ne defnedilmitir. Hadise 1246 ylnn Ocak ay iinde cereyan

etmitir ve sultan henz 25 yandadr.

M U S T A ' Z I M B L L A H (1258)

Abbasi h a n e d a n n d a n gelen son halifedir.

fJ Moollarn Badat' igal iin ilerledikleri Nasl haberlerine inanmam;

"b u bizim tahtmzdr, ldrldler? , . .

m
i
-
onlara musade etmezsek gelemezler! demi, 104

fakat byk gafletinin sonunda Tatarlar Badat'a girmi, ehri yakp ykarak
korkun bir katliam gerekletirmilerdir. Musta'zm, Hlagu Han tarafndan
zincire vurulup hapsedilmi; Mool hakan yedi gn yedi gece dndkten
sonra, kan yere akmadan ldrlsn diyerek onu kee bir uval iine sokmu,
az balanan uval Mool erilerinin adan tarafndan inenmi ve son
Abbasi halifesi bu uval iinde feci ekilde van vermitir. Hlagu Han'n
korktuu tek ey;

"Bu adamn kan yere derse zelzele ve dier felakeder doabilir!" diyen
amanist byclerin szleri idi. 1258 ylnda katledilen Musta'zm Billah
ehid edildiinde 48 yandayd. Oullar Ebubekir ve Ahmed de kendisi ile
beraber

ldrlmlerdir.

IV. K I L I A R S L A N (1266)

Anadolu Seluklular'nn 13. hkmdandr. 28

yanda iken veziri Emir Pervane ve Moollarn entrikalar sonucu arld

Aksaray'da, Nap Noyan isimli Mool k o m u t a n n n erileri tarafndan
yay kiriiyle bodurularak ehid edilmitir. Moollarn ve Seluklularn
trelerine gre h a n e d a n a m e n s u p olanlar m u k a d d e s kimseler
sayldklarndan kanlarnn aktlmas doru deildir ve onlar mutlaka
boulmak

suretiyle ldrlrler. Nitekim IV. Klarslan d a t u l u s a l t a n a t a

d r n d a b y l e bodurulmutur. Cenazesi Konya'ya nakledilerek
ecdadnn trbesine defnedilmitir.

III. G I Y A S E D D N K E Y H S R E V (1277)

Anadolu Seluklular'nn son h k m d a r -

larndandr. Pek ok mcadeleden sonra tahta km, kardeleriyle kavgalara t

u t u m u , sonunda Moollarn yardmn almak zere

lhanl m e m l e k e t i n e g i d i n c e Argun H a n tarafndan Erzincan'da

hapsedilmitir. 1277

ylnn Kurban bayramnda, hapsedildii yerden karlp yeniden Seluklu

tahtna oturtulmay beklerken, odas n n d e ayak sesleri duyup irkilmi ve
ellerinde yay kirileri tutan Mool erilerini grnce hi bir harekette
bulunmadan boynunu uzatmtr. Gzleri kanl, iri kym 10

Mool erisi ilerini abuk bitirmiler ve tpk babas IV. Klarslan gibi onu
da gen yata ldrmlerdir.

EMR P E R V A N E (1277)

Anadolu Seluklular'nn nl veziri, uzun yllar saltanat naibi ve ocuk

sultanlarn iktidarnda memleketin gerek hakimi... Siyasetinin temeli
Moollarla ibirliine dayand iin yllarca grevini srdrebilmi, fakat
sonunda baz ldrldler? hareketlerinden phelenen Mool hkmdar 106
Abaga H a n t a r a f n d a n Alada'a arlp muhakeme edilmi ve idamna
karar verilmitir.

iki yz Mool svarisi, Pervane ve yannda bulunan otuz iki yaknn atlara
bindirerek idam mahalline gtrmler, burada iki rekat namaz klma msadesi
alan Pervane, Tatar kllarna boynunu uzatrken: "Size hizmet edenlerin
mkafaat bu mu olacakt?" diye barm, fakat hi titrememitir.
A H M E T T E K D A R (1284)

Herhalde slm'n byk ehidlerinden biri kabul edilmesi gereken Ahmed

Tekdar, Mool hanlar iinde mslmanl kabul etmi ilk hakandr.

Badat' igal ederek ta stnde ta brakmayan ve iledii zulmlerle ismini

tarihin kara sayfalarna yazdran m e h u r Mool Hakan Hlagu Han'n
oludur. Kardei Abaka Han'n lmnden sonra toplanan Meclis, 1282
ylnda, Ahmed'in hkmdarln onaylam, o da han o l u n c a c i v a r d a k
i s l m d e v l e t l e r i n i n hkmdarlarna mektup yazarak; artk byk
sulh ve gayret iinde, Mslmanlarn hayr iin almalar gerektiini
bildirmitir.

Memluklu sultanna gnderdii m e k t u p t a , o c u k l u u n d a n beri

slm'a gnl verip Mslman olduunu, imdi Allah'n takdiriyle Mool Han
olarak greve baladn, artk her eyin deimesi gerektiini, elbirlii ile
sulhu salayp insanln huzur ve barna katk salamalarnn d i n i n de
istei o l d u u n u aklamtr. O n u n bu iyi niyet ve gayretleri ne yazk ki
Memluklular kadar kendi kavmi olan Moollar tarafndan da pek dikkate
alnmamtr.

E t r a f n d a k i l e r o n u n , a t a l a r C e n g i z ' i n yasalarndan
ayrldn syleyerek kendisine cephe almlar, kardei Kongurtay ve yeeni
Argun, slm dmanlar olarak ona isyan

etmilerdir. Bu isyanlar bastrmak iin mcadele veren Ahmet Tekdar

Kangurtay' ldrmeyi baarmsa da, baz komutanlarnn ihanetine urayarak,
Argun tarafndan tesirsiz hale getirilmi ve ldrlmek zere Kongurtay
ailesine teslim edilmitir. Daha nce bir kalede sktrp yakalad halde
kendisini serbest brakt Argun'un, ona kar byle bir ihanet iine geirmesi,
slm'a olan dmanl sebebiyledir.

Kongurtay ailesi, onun intikamn almak iin, elleri ve ayaklar zincirlenen

Ahmet Tekdar' 16 Austos 1 2 8 4 ' d e yay kiriiyle bomak suretiyle
ldrmlerdir.

Nasl
ldrldler?
108
E R E F O L U S L E Y M A N BEY (1326)

Anadolu Seluklular'nn tarih sahnesinden silindii yllarda Beyehir ve

civarnda, krk yl kadar hakimiyet kurmu olan Erefoullar'nn son
hkmdardr. O d n e m d e Moollarn Anadoludaki u m u m valisi olarak
grev yapan ve pek ok kan dkerek hakl bir infiale sebep olan Demirta'n, 9
ekim 1326 tarihinde ani bir basknla Beyehir'i ele geirmesiyle yakalanm,
bir ok ikenceye tabi t u t u l d u k t a n sonra ldrlp, cenazesi Beyehir
Gl'ne atlmtr.

U M U R BEY (1348)

Anadolu Seluklular'nn inkrazndan sonra k u r u l a n Aydnoullar

Beylii'nin ikinci hkmdardr. Babas Mehmed Bey'in vefatndan sonra
kardelerinin de onayyla Aydn Beyi olmu, Hallarla giritii pek ok
savatan galip km, Eedeki bir ok aday fethetmeyi

baarm, i z m i r ' d e , papann kkrtmasyla harekete geen bir ordu ile

savaa tututuunda, 1348 ylnda ve henz 39 yanda iken, alnndan vurularak
ehid dmtr. Mezar Birgi'de, babas Mehmet Bey'in trbesindedir.

nl seyyah bn-i Batuta, eserinde, 1333 ylnda U m u r Bey'le zmir'de

grtn, onun son derece c m e r t ve gaza kahraman bir kimse olduunu
yazmtr.

M U R A D H D V E N D G R (1389)

nc Osmanl padiah olan Sultan Murad Hdvendigr, Hallara kar

kazand Kosova Meydan Muharebesi'nden sonra sava alann gezerken
Milo Obili adndaki yaral bir Srp askeri tarafndan zehirli bir hanerle
vurularak ehid edilmitir. Milo naml kefere sultana yaklamak iin bir ok
yalan sylemi; "Ben Mslman olacam, padiahn eteini peceim, ona
syleyeceim mhim bir sr var" demi ve sultann m s a d e s i z e r i n e
yanna k a d a r yaklatktan sonra eteini pmek iin eilir gibi yaparak
gmlei veya izmesi iinden kard h a n e r l e vurarak Sultan M u r a d '
a t n d a n drmtr. Bunu gren yenieriler kamak isteyen h a i n
Srply h e m e n yakalayarak paralamlardr.

Sultann dt yere bir adr kurulmu, bu arada byk olu Yldrm

Beyazd gelip yetimi

ve babasnn vasiyetini dinlemitir. Sultan Murad devlet erkannn n n d e

Yldrm Beyazd'n Nasl

padiah olmasn istedikten sonra vefat etmitir.

ldrldler?
110
Padiahn i organlar kartlarak ehid edildii Kosova Ovas'na defnedilmi
ve sonra zerine bir trbe ina edilmitir. Kosovva'da hala ayakta duran bu
trbeye "Mehed-i Hdavendigr"

denilmektedir. Cenazesi ise Bursa'ya tattrlarak buradaki asl trbesine

gmlmtr.

E H Z A D E Y A K U B (1389)

Sultan Murad Hdavendigr'n kk oludur.

Babasnn da ehid edildii Kosova Meydan Muharebesi'nde byk yararlklar

gstermi, kaan dman askerlerini kovalarken tekrar ordugaha arlm ve
devlet erkannn aabeyi Sultan Murad Hdavendigr'.n, hanerienerek
ehid edilmesini konu alan eski bir minyatr.

Yldrm Beyazd ile birlikte verdikleri karar zerine, babasnn adrna

girdirilerek, hi beklemedii bir anda, yay kiriiyle boularak ehid edilmitir.
Osmanllarda ska rastlanan bu cinayetler nizm- lem adna yaplmakta ve
padiah olamayan ehzadenin genellikle isyana kalkp nizam bozmas
endiesiyle gerekletirilmekteydi.

ehzade Yakub'un cenazesi, babasnnki ile beraber Bursa'ya nakledilerek

defnedilmitir.

Nasl

ldrldler?

K A R A M A N O L U A L A E D D N BEY (1379)
112
Anadolu Seluklular zamanndan beri Larende (Karaman), Ermenek, Mut gibi
dalk blgede hakimiyet kuran ve 200 yldan fazla iktidarda kalmay baaran
Karamanoullar Beylii'nin en gl hkmdarlarndan biridir. Babas Halil
Bey'in lmnden ve ardndan aabeyi Sleyman Bey'in ldrlmesinden
sonra Karaman tahtna o t u r m u , b t n hayat b o y u n c a beyliin
snrlarn geniletmek iin mcadele vermitir.

Asl meram ise Osmanllarn Anadolu'daki hakimiyetlerine son vererek

burada byk bir d e v l e t k u r m a k t r . B u n u n iin M u r a d
Hdavendigr zamanndan beri eitli savalara girip km, ou sefer
malup edildii halde balanm, hatta I. Murad onu kz Nefise Sultan'la
evlendirerek aradaki kavgalara son vermek istemitir.

Alaeddin Bey, Yldrm Bayezid zammnda da Osmanllarn Rumeli'de

bulunduklar her vakti frsat bilerek topraklarna saldrmaktan geri
durmamtr. Nihayet Nibolu Sava srasnda yeniden taarruza geip Ankara
ve yresini ele geirerek, Osmanllarn burada grevlendirdii k o m u t a n l a
r d a n Sar T i m u r t a Paa'y esir etmitir. Ancak Nibolu Sava'nn
Osmanllarca kazanldn g r n c e esirini ve bir takm elilerini
Yldrm'a gndererek sulh yapmak istediini bildirmi, fakat Osmanl
padiah bunu kabul etmeyerek srade Anadolu'ya girip, Konya civarndaki
Akay mevkiinde Alaeddin Bey'in ordusunu ar bir yenilgiye uratmtr.
Konya Kalesi'ne snan Karaman beyi, ehrin Yldrm'a teslimi zerine
kamaya almsa da yakalanp getirilmi ve padiahn huzuruna
karlmtr.

Yldrm Beyazd, kzkardei Nefise Sultan'n kocas olan enitesi Alaeddin

Bey'e, niin itaat etmedini sorunca Karamanolu'nun cevab:

"Niin sana itaat edeyim? Ben de senin gibi bir hkmdarm!" tarznda ve
pervaszca olmutur.

Buna hayli sinirlenen padiah enitesini Sar Timurta Paa'ya teslim etmi, o
da ak bir emir beklemeden Alaeddin Bey'i katlederek ban kesip
getirmitir. Bir mzraa taklarak ehir ierisinde dolatran ba, artk

Karamanoullar'nn eski glerini yitirip topraklarnn t a m a m e n

Osmanllarn eline getiini ilan etmi gibidir.

F A Z L U L L A H H U R F (1394)

Huruflik ad verilen batl bir m e z h e b i n kurucusudur. 1340 ylnda irvan

veya Esterabd ehrinde domu, gen yata tasavvuf mesleine girerek
kendini bu sahada yetitirmitir. Kur'an, incil'i, Tevrat' ezberledii, ncil ve
Tevrat'n tefsirlerini okuyup rendii, daha nce baz mutasavvflarca da
nem verilen harflere tam bir kutsiyet kazandrp, bunlardan kard
anlamlarla kendisinin mehdi olduunu ilan ettii bilinmektedir. Sapk fikir ve
dncelerini etrafa yaymaya baladnda, slm limlerince kfrne fetva
verilmi ve dnemin hkmdar T i m u r tarafndan i d a m n a f e r m a n
karlmtr.

Kaarken Timur'un olu Miran ah tarafndan yakalanan Fazullluh Hurf, n

c e Alncak Kalesi'ne hapsedilmi ve sonra boynu vurularak l d r l m t
r . ( 1 3 9 4 ) Baz kaynaklarda Alncak'ta ldrldkten sonra ayana bir ip
taklarak bir ka gn sokaklarda srklendii daha sonra da cesedinin Timur'a
gnderilip orada da halka tehir edildikten sonra yakld rivayeti vardr.

KADI B U R H A N E D D N (1398)

1 3 4 5 y l n d a K a y s e r i ' d e d o a n Kad Burhaneddin'in asl ismi

Ahmed'tir. Kayseri Kads olan emseddin M e h m e t ' i n oludur.

Ailesinin Salur adl Trk oymana bal olduu bilinmektedir. Henz drt
yanda iken tahsil hayatna balayan Ahmed, babas tarafndan ok iyi ekilde
yetitirilmi; am ve Kahire'de eitim grerek slm Fkh konusunda tam bir
otorite o l m u t u r . H e n z 21 yanda iken Ertana Beylii'nin baehri
Kayseri'ye kad olarak tayin edilen ve ksa bir sre iinde ehliyet ve
liyakatyla byk hret kazanan Kad Burhaneddin, bir sre sonra siyas
olaylara da karm ve 34

yanda iken vezir olmutur. 37 yanda saltanat naibi ve nihayet kendi adyla
anlan devletin k u r u c u h k m d a r olmutur. 17 yl kadar saltanat
srdkten sonra henz 54 yanda iken, Akkoyunlu h k m d a r Kara Ylk
O s m a n tarafndan ldrlmtr.

Kad Burhaneddin devlet adaml yannda ilm ve edeb almalaryla da

byk hret kazanm

bir kimsedir. Hanefi Fkhna dair yazd iki nemli eseri yannda, kendisinin
gerekten kudretli bir air olduunu gsteren byk bir divn vardr.

Ertena Beylii'ni ele geirdikten sonra Kayseri, Sivas ve civarnda bir ok

zaferler kazanp topraklarn genileterek kendi adyla anlan bir devlet
kurmay baarm olan Kad Burhaneddin, nceleri scak ilikiler iinde
olduu Kara Ylk Osman'n ani bir baskn sonucu yakalannca, kendisini
yakalayan kimseye bir ok vaadlerde bulnduu halde adam bunlar kabul
etmeyip onu Osman Bey'e teslim etmitir. Hemen esirini yanna alarak Sivas'a
gelen Kara Ylk Osman, ehrin teslimini istemise de hkmdarlarnn esir
edilmi olmasna ramen Sivas halk teslim olmay reddetmi, bu d u r u m a
ok kzan Kara Ylk Osman, Kad Burhaneddin'i, muhasara ettii Sivas
Kalesi nnde idam ettikten sonra Nasl

ldrldler? cesedini de dr t paraya ayrp, her parasn 1 1 6 bi r sra

geirmitir. Hadis e 139 8 ylnn yaz aylan iinde cereyan etmitir. Nereye
defnedildii tam olarak bilinmeyen Kad Burhaneddin adna Kayseri'de bir
trbe vardr.

ISA E L E B (1403)

Sultan Yldrm Beyazd Han'n oullanndandr.

Kk kardei elebi Sultan Mehmed'le giritii t a h t m c a d e l e s i s o n

u n d a E s k i e h i r ' d e yakalanarak yay kiriiyle bodurulmutur.

EMR S L E Y M A N (1410)

Yldrm Beyazd'n oullanndandr.

Bir sre Edirne'de padiahlk yaptktan sonra, kk kardei Musa elebi'nin

gc karsnda tutunamam, Edirne'den stanbul'a kaarken, yolda, k y l l
e r t a r a f n d a n y a k a l a n a r a k ldrlmtr.

M U S A E L E B (1413)

Yldnm Beyazd'n oullanndandr. Fetret devri srasnda Osmanl taht iin

giritii pek ok mcadeleden sonra kardei elebi Sultan Mehmed tarafndan
sktrlm, Ni yoluyla Tuna'ya doru ekilmi, amurlu D e r b e n t denilen
mevkide askerlerinin yenilgisini grp kamaya alrken yakalanm ve
hemen bodurulmutur.

NESM (1418)

Halk, Tekke ve Divan edebiyat airleri zerinde etkisi asrlar boyunca devam
etmi olan air Nesm 14. yzyln sonlarnda domutur. Doduu yer
hakknda eidi rivyeder vardr. O'nun iraz'l, Tebriz'li, Diyarbakr'l Badat
yahut Nusaybin'li olduu sylenmitir.

Trke, Arapa ve Farsa iirleriyle hakl bir ne kavuan Nesm, gen

yalarda iken, sapkn tarikadardan olan Hurufliin kurucusu eyh Fadlullah
Hurf ile tanm ve onun mfrit ballar arasna girmitir. Grlerini
yaymak iin Iran ve civarndan baka btn Suriye, dou, bat ve gney
Anadolu'yu dolaan air, Trkenin Ouz Lehesi'ne olduka yakn olan Azer
Lehesiyle yazd iirlerle epeyce propoganda yapm; sapkn grleri
sebebiyle d n e m i n Msr Hkmdar El Meyyed tarafndan idamna h k
m verildikten sonra, 1418 ylnda, Halep'te feci ekilde ldrlmtr. Vefat
sr

Nasl

ldrldler?

asnda krk-krk be yalarnda olduu tahmin 118

edilmektedir. Derisinin yzlerek katledildii rivayeti yaygn olmakla beraber,

bu iin, boynu vurulduktan sonra gerekletirildii ve cesedinin aslarak tehir
edildii sanlmaktadr.

Kabri Halep'te ve halen ziyeratgh olan bir trbe iindedir.

 E Y H B E D R E D D N (1420)

Smavna Kads olu eyh Bedreddin, kk yalardan itibaren ilm

almalara balam, Bursa, Konya, Suriye ve Kahire'de byk slm
limlerinden dersler alm, bilhassa slm fkh (hukuku) konusunda
aratrmalar yapmtr.

Seyyid Nesm'yi gsteren eski bir minyatr Kahire'de bulunurken Hseyin

Ahlat isimli Batn bir eyhe balanm ve bu adam vastasyla Islm
anlaynda byk deiiklikler domutur.

Hseyin Ahlat'nin l m n d e n sonra yerine geen eyh Bedreddin, sapk

fikirlerini yaymak iin byk bir mcadeleye girimitir. "Varidat"

isimli eserini yazarak hret kazandktan sonra; Osmanl tarihinde Fetret Devri
denilen ve 11

yl kadar sren dnemde Edirne'de padiahln ilan eden Musa elebi'nin en

yakn adamlarndan biri olup kazaskerlik makamna getirilmi ve o n u n
ldrlmesinden sonra elebi Sultan M e h m e d ' e kar byk bir isyan
hareketi Nasl

ldrldler?

balatmtr. Saltanat hrsyla giriilen bu anlamsz 1 2 0

ihtilal hareketi srasnda kendisine yardmc olan Torlak Kemal ve Brklce

Mustafa isimli yakn a d a m l a r O s m a n l a s k e r l e r i t a r a f n d a n
ldrldkten sonra kendisi de yakalanm, kurulan er bir mahkemede suunu
itiraf etmi

ve Serez Pazar'nda aslarak idam edilmitir.

D Z M E C E MUSTAFA (1420)

Osmanl tarihinde Dzmece Mustafa lakabyla tannan ve kendisinin Yldrm

Beyazd'n olu olduunu syleyerek etrafna byk bir g toplayan ehzade
Mustafa, yeeni Sultan II.
Murad'la giritii mcadeleyi kaybetmi, Edirne Saray'ndaki hazineleri alp
Eflak cihetine doru kamaya balam fakat Kzlaa Yenicesi denilen yerde
yakalanarak tekrar Edirne'ye getirilmitir.

Kendisinin bir ehzade olduunu ve yay kiriiyle boulmas gerektiini beyan

etmise de szleri dinlenmeyip Edirne burlarnda ldrlmtr.

E H Z A D E MUSTAFA (1423)

elebi Sultan Mehmed'in oullanndandr. Henz 1 2 - 1 3 yanda olmasna

ramen yaknlarnn kkrtmasyla aabeyi Sultan II. Murad'a isyan etmi,
mevzi baz baarlar kazanarak Iznik'i teslim alm ve ehri kuatan Sultan
Murad'n tazyiki sonucu, kendisini kkrtanlar tarafndan Osmanl komutan
Mihalolu Mehmet Bey'e

t e s l i m e d i l m i t i r . Sultan M u r a d h e m e n kardeinin ldrlmesini

emretmi ve kk ehzade bir incir aacna aslarak daha yeni balayan hayat
hikyesine son verilmitir. Cenazesi Bursa'ya, babas elebi Sultan Mehmed'in
yatt Yeil Trbe'ye defnedilmitir.

C N E Y T BEY (1426)

Aydnoullan Beylii'nin son hkmdan Cneyd Bey, Osmanllarla giritii bir

ok mcadeleden sonra psili Kalesi'nde, Osmanl komutanlarndan Hamza
Bey'in Cenevizlilerden salad gemilerle deniz tarafndan da sktrld
iin kaamayacan anlaynca, kendisinin ldrlmeyip Sultan II. Murad'a
gnderilmesi artyla teslim olacan sylemi ve istei kabul edilince
kalesini teslim etmitir. Ne var ki Hamza Bey, ayn gece, adrnda uykuya
dalan Cneyd Bey ve kardei Beyazd Bey'in balarn keserek, ayrca teslim
olan ocuklarn, torunlarn ve dier aile bireylerini ldrmek suretiyle Ayd-

noullar Beylii'ni tarihe gmmtr.

Nasl

ldrldler?
122
J A N DARK (1431)

Franszlarn nl kahraman Jan Dark, Janet isimli bir gen kzdr. Bir ky m e
m u r u olan babasnn ismini alp, erkek elbiseleri giymek suretiyle, ingilizler
tarafndan neredeyse yok edilmek zere olan Fransa'y kurtarmak iin
mcadeleye girmi; b u n u n kendisine verilen tanrsal bir grev olduunu ilan
ederek davasn Fransa kralna da kabul ettirmitir. Emrine verilen asker
birliklerle gerekten byk basanlar kazanarak bir ok topraklar kurtaran Jan
Dark bu srada henz 17 yanda bulunuyordu. Ksa zamanda n her tarafa
yaylm ve bir azize konumuna ykselmitir. Bir sre sonra Fransa kral ve
adamlar tarafndan yalnz braklnca,
krala muhalif Fransz guruplar tarafndan yakalanm ve para karlnda
ingilizlere satlmtr. Bir kuleye hapsedilen ve byk ikencelere maruz
braklan gen kz bu sralarda yirmi yalarndadr. Papazlar tarafndan kurulan
bir mahkemede yarglandktan sonra, dinden km bir rafiz, r u h u n u
eytana satm bir arlatan, bir mrik olarak afaroz edilmitir.

Cezas, atete yaklmak suretiyle idamdr.

30 Mays 1431 tarihinde, toplanan byk halk kalabal arasndan

srklenerek getirilen ve kendisi iin hazrlanm odun ynnn stne
akarlp oradaki diree balanan Jan Dark; dininden dnmediini, gkten
emirler aldn, sa'y sevdiini sylemesine ramen yaklmaktan
kurtulamamtr.

Kendisine Orleon Bakiresi de denilen gen kzn kmrlemi cesedi saaderce

kavrulduktan sonra direkten indirilmi, tozlar bir uvala konularak Sen
Nehri'ne dklmtr.

U L U BEY (1449)

Trk-slm dnyasnn yetitirdii byk astr o n o m i bilgini ve devlet

adamlarndandr.

M e h u r T i m u r l e n k ' i n t o r u n u olup, babas ahruh'un vefat zerine

Dou Trk mparatorluu'nun bana gemitir.

Dnemi bir ok siyas ve asker karklklarla geen Ulu Bey 1449 ylnda,
kendisinin yerine gemek isteyen olu ile giritii mcadeleyi k a y b e d i n c
e sava m e y d a n n d a n k a p Semerkant'a snmak istemi, bir sre
nce korumas iin ehri kendisine teslim ettii komutan eski hkmdar ehre
kabul etmemi, bunun zerine olu tarafndan kovalanan Ulu

Bey, esir dmemek iin, Trkistan snrlarna kamtr.

Bu macerann sonunun gelmeyeceini anlaynca olunun merhametine snan

byk hkmdar ne yazk ki, olunun yaknlarndan ve daha nce bir suu
sebebiyle babasn katlettirdii Abbas adl bir kimseye teslim edilmitir.
Abbas, Ulu

Bey'in ldrlme msadesini alnca onu Semar-kant yaknlarndaki Barin

Ky'ne gtrmek ve bir takm ikencelerden sonra ban klla kesmek
suretiyle ehid etmitir.
Babasnn ldrlmesi emrini veren yeni hkmdar Abdllatif Mirza ise, alt
ay kadar saltanat srdkten sonra bir suikasta kurban gitmi, o n u n da kesik
ba babas Ulu Bey'in kabri nnde tehir edilmitir.

A N D A R L I K A R A HALL PAA (1453)

Fatih Sultan M e h m e d dneminin nl veziri andarl Kara Halil Paa,

stanbul'un fethinden sonra, bu fethe taraftar olmad ve hatta padiah
kararndan dndrmesi iin kendisine Bizans i m p a r a t o r u t a r a f n d a n
r v e t verildii gerekesiyle ve hakkndaki dier sylentiler sebebiyle
idam edilerek ldrlmtr.

FATH SULTAN M E H M E D (1481)

Nasl

Osmanl padiahlarnn en byklerinden biri ldrldler?

olarak kabul edilen Fatih Sultan M e h m e d , 126

istanbul'u fethettikten sonra da bir ok zaferler kazanm ve devletinin

snrlarn inanlmaz bir bykle kavuturmutur. Son seferinin talya zerine
olacan ve onun, Bat Roma mparatorluunu da ykarak btn Avrupa'y
fethedeceini dnp byk bir korkuya kaplan Batllar, ok iyi tasarlanm
bir suikast planyla padiah ldrmek istemilerdir.

25 Nisan 1481 tarihinde yeni bir sefer iin skdar' geip, Malta ile Gebze
arasndaki ayrla otan kurduran Fatih'e, hususi doktorlarndan Yakup Paa
bir bardak erbet sundu.
Sultan erbeti itikten bir ka gn sonra hastaland. Tedavisi iin yine ayn
Yakup Paa yeni Bir Yahudi dnmesi olan Yakup Paa taraf, ndan
zehirlenerek ehid edilen Fatih Sultan Mehmed Han

erbetler ve ilalar iirdi.

Bunlarn her geen gn tesiri artan zehirler olduu kimse tarafndan

farkedilmedi. 3 Mays 1481 gn iyice rahatszlanan padiah henz 49 yanda
iken hayata gzlerini yumdu.

Hakann bir suikasta kurban gittii anlalnca askerler, Venedikli bir Yahudi
olup, asl ismi Maestro Lacopo olan Yakup Paa'y ldrdler.

Ne var ki Avrupallar emellerine kavumu ve F a t i h ' i , l m l e bile olsa

d ur d ur ma y

^gi baarmlard. "Koca kartal ld!" lklaryla N a s bt n kiliselerde

sevin anlar alnd.

ldrldler?

G E D K A H M E T PAA (1482)

Fatih Sultan Mehmed'in nl vezirlerindendir.

Arnavut veya Rum dnmesi olduu, girdii her mcadeleden galip ayrlmasn
bildii iin n-

malup komutan unvann ald; sert tabiatl ve acmasz bir kimse olduu
rivayet edilmitir.

II. Beyazd'n Cem Sultan'la olan mcade-lesinde Cem'in takibi ve

yakalanmasnda lakayd davrand gerekesiyle idam edilmitir. II. Bayezid
teden beri sevmedii bu adam katletmeyi dnnce idam mahalli olarak
stanbul yerine Edirne'yi semitir. nk yenierilerin Gedik Ahmet Paa'ya
olan sevgi ve ballklar

sebebiyle isyan kartabileceklerini hesaplamtr.

1482 ylnn Ramazan bayramndan sonra

Edirne'de, Yeni Saray'da, devlet adamlarn bir akam yemeine davet eden
padiah bir ok kimseye hilat giydirdii halde, Gedik Ahmet Paa'nn srtna,
idam almeti olan kara bir kaftan geirilmi ve bu arada sultann iaret ettii
saray dilsizlerinden biri hemen ileri atlarak veziri hanerlemeye balamtr.
Baka bir rivayete gre O, sarayn b o d r u m u n a indirilerek bodurulmutur.

C E M SULTAN (1495)

Fatih Sultan Mehmed'in kk oludur. Babasnn lm zerine tahta kan

aabeyi Sultan II. Bayezid'in sultanln kabul etmeyerek onunla mcadeleye
balamtr.

Cem'in Bursa'ya yrdn duyan Sultan Bayezid, zerine, Ayas Paa

komutasnda bir kuvvet gndermitir. Yaplan savata Cem Sultan galip gelmi,
Bursa'ya girmi ve burada padiahln ilan etmitir. Ancak devletin ikiye
blnmesine raz olmayan Sultan Bayezid daha gl bir orduyla saldrarak
Cem'i malup etmitir. En yakn adamlarnn da kendisini terkettiini gren
gen ehzade cann zor kurtarp Konya'ya ka-

mtr. Takip edildiini renince nce Adana'ya, daha sonra da Halep, am ve

Kuds yoluyla Msr'a gitmitir. Msr'da Sultan Kaytbay tarafndan byk bir
merasimle karlanan Cem Sultan ayn yl iinde H a c c a da gitmitir. G e r i
dnnde kendisini yeniden mcadeleye davet eden Karamonolu ve dier
baz beylerin teviki ile Anadolu'ya gemitir. Ancak aabeyinin gnderdii
ordu ile baa kamayacan anlaynca mcadelesine Rumeli topraklarnda
devam

etmeyi dnp, bunun iin Rodos valyeleriyle

jk anlamtr.

ldrldler? valyeler ise onu yanlarnda tutmak karlnda

^ Sultan I I . Bayezid'den byk miktarda para koparnca Cem'i Rumeli'ye

geirmemilerdir.
Bir sre Rodos'ta kalan gen ehzade daha sonra Fransa'ya, oradan da
Vatikan'a gtrlmtr.

Kozlarn eline getiini gren Papa, Osmanl padiah I I . Bayezid'le

anlaarak ve kendisinden byk paralar alarak Cem Sultan' bir esir gibi
yannda tutmaya balamtr. O ' n u n yeniden Msr'a d n m e k istei de
reddedilmi, fakat Hristiyan olmay kabul ederse kendisine kardinallik
verilecei sylenmitir. Bu hayaszca teklifi iddetle reddeden Cem Sultan
byk ac ve k e d e r iinde hayatn s r d r r k e n , o n u ldrmek ve
Osmanl padiahndan daha byk paralar almak isteyen Papa ve yaknlar
kendisini
alaka zehirlemilerdir. Tesiri ge farkedilen bu zehir, Napoli'de bulunduu
srada C e m Sultan' yataa drm, yz, gz ve boynu imeye
balamtr. Nihayet 25 ubat 1495
tarihinde, henz 36 yanda iken vefat etmitir.

Yakn arkadalar Celal ve Sinan Beyler din merasimi yerine getirmiler,

ehzadenin cesedi tahnit edilmitir.

Kardeinin lm haberini alan Sultan II. Bayezid, btn Osmanl topraklarnda

gaip cenaze namaz kldrm, onun adna pek ok sadaka datm, Tj lkede
gn yas ilan ettirmitir. ehzadenin Nasl cenazesi dr t sene kada r sonra
Napoli'de n ldrldler? _ , . .. . . . r .

nursa ya getirilerek daha once veat etmi olan 132 J b s

aabeyi ehzade Mustafa'nn kabri yanna

defnedilmitir.

E H Z A D E K O R K U T (1513)

Yavuz Sultan Selim'in, kendisinden ya byk aabeyidir. nceleri o n u n

saltanatna kar kmayacan beyan etmi fakat sonra taht iin mcadeleye
giritii anlalnca valilik yapt Manisa'da sktrlmtr. Sarayn arka
kapsndan kap kurtulmay baarmsa da, gizlendii maarada yakalanarak
yay kiriiyle boulmak suretiyle ldrlmtr.

Kabri Bursa'da, Muradiye Klliyesi iindedir.

E H Z A D E A H M E T (1513)

Yavuz Sultan Selim'in aabeyidir. Saltanat iin ayaklannca ah smail'den

yardm grmesine ramen malup olmaktan kurtulamam, yaplan savata
askerinin daldn grnce kamaya alm, fakat yakalanarak
bodurulmutur.

A L D D E V L E (1515)

1339 ylnda Mara- Elbistan ve hatta Malatya ve Harput'a kadar olan

blgelerde bir beylik kuran Dulkadiroullar'nn son hkmdardr.
Osmanllar yerine Memluklu devletine tabi olduu iin aldran Sava'ndan
sonra, Yavuz Sultan Selim'in veziri Hadm Sinan Paa komutasndaki o r d u
karsnda malup o l m u , Turnada'nda urad bu yenilgi zerine drt
oluyla b i r l i k t e esir e d i l m i ve d e r h a l ldrlmtr.
Aladdevle'nin kesik ba Memluk sultanna gnderilerek ona da gzda
verilmek istenmitir.

T O M A N B A Y (1517)

Msrda hakimiyet kurmu olan Klemenlilerin son sultandr. Ridaniye

Meydan M u h a r e -

besi'nde, Yavuz Sultan Selim tarafndan malup edildikten sonra bir sre de
Kahire iinde mukavemete devam etmi, ehrin Osmanllarn eline gemekte
olduunu anlaynca, yaknlaryla beraber kap bir Arap eyhine snmtr.
Ancak eyh ona ihanet etmi ve sakland yeri haber vermitir. Yakalanp,
elleri balanarak Yavuz'un huzura getirilince; devleti ve vatan uruna son ana
kadar k a h r a m a n c a arpm olan bu h k m d a r , Yavuz b y k b i
r h r m e t l e karlamtr. Kendisine bir esir muamelesi yapalmayaca
sylenmi, bir sre karlkl sohbetten sonra Tomanbay misafir edilecei
adra gnderilmitir. Ancak aradan geen on-Nasl

ldrldler?

on be gn zarfnda Kahirelilerin Tomanbay 134

lehine tezahrat yaptklar ve onun esir edilmeyip mcadeleye devam etmekte

olduu ayiasnn artt grlmtr. Bu d u r u m Osmanllarn aleyhine bir
gelime olduundan, ilerde isyanlarn patlak verecei ve dzenin bozulaca
hesap edilerek Tomanbay'n idamna hkmedilmitir.

Bir katr srtna bindirilerek Kahire iinde dolatrlan sabk hkmdar, daha
sonra Kahire kaplarnn biri n n e kurulan dar aacnda idam edilip
ldrl-mtr.

Yavuz Sultan Selim, onun, bir hkmdara yarar trenle gmlmesini

emretmi ve cenaze masraflarnn tamamn kendi kesesinden karlamtr.
O R U RES (1518)

Byk T r k denizcisi Barbaros Hayreddin Paa'nn aabeyidir. 1474 ydnda

Midilli'de domu, kardeleri ile birlikte denizci olmaya karar verdikten sonra
kk bir gemiyle ticarete balam, ksa bir zamanda Ege ve Akdeniz'de
Hrstiyanlarla savalara girip byk bir hret kazanmtr. Bir ara Rodos
valyelerine esir dmse de kurtularak mcadelesine devam etmitir.

Kuzey Afrika sahillerinde ispanyol ve Ceneviz donanmalarn malup ederek

Cezayir ve civarn Nasl

ele geiren O r u Reis, burada bir h k m e t ldrldler?

kurmu, bu arada Osmanl Devleti'nin tabiyetine 1 3 5

girmitir.

Oru Reis, Cezayir'de hkmet kurduktan sonra Telemsan' da fethederek oraya

yerlemitir.

1518 ylnda spanyollar tarafndan byk bir orduyla kuatlan Telemsan'da

sktrlnca, elli kadar askeriyle kaleden karak, dmanlarn yarp kamay
baarm, fakat takipiler onlar Salado rma kysnda kstrarak hunharca
ehid etmilerdir. Oru Reis Salado'yu yzerek geip kar kyya getii ve
kurtulduu halde, geride kalarak spanyollarla vurumaya balayan

arkadalarnn: "Baba Oru! Bizi dman elinde koma!" diye barmalarna ve

feryadarna daya-namad iin geri dnm ve orada kahramanca arpmak
suretiyle can vermitir. lrken, kardei Hzr Reis'in intikamn almasn
vasiyet ettii ve ilerde Barbaros Hayreddin adyla anlacak olan Hzr Reis'in
de bu vasiyeti yerine getirip btn Akdeniz'i bir Trk gl haline getirdii
bilinmektedir.

M O L L A KBIZ (1527)

~ Kanuni Sultan Sleyman dneminde yaamtr.

w Nerede doduu belli olmamakla beraber baz ldrldler?

136
kaynaklarda iran'dan stanbul'a geldii ve burada yetierek ilmiye snfna
girdii yazldr. H e m Islm ilimlerde hem de Hristiyan teolojisinde geni
bilgi sahibi olan Molla Kabz, Hazreti isa'nn Hazreti M u h a m m e d
aleyhisselm'dan daha stn ve faziletli olduunu iddia ederek btn
stanbul'da byk bir alkantya sebep olmu, gittii her yerde davasn isbat
iin ilm ve akl deliller ileri srerek kafalar kartrd anlalnca yakalanp
sorguya ekilmi; padiahn da takip ettii bu ilk sorgulama srasnda
Kazaskerler karsnda stn konuma geip, sultann sinirlenmesine sebep
olmutur. Kanuni, peygamberinin savunulmasnda yetersiz kalan kazaskerlerine
karak, Molla Kabz'n eyhlislm Ibni Kemal karsna kartlmasn
emretmitir.

Tutuklu bulunduu yerden kartlarak yeniden saraya getirilen Molla,

karsnda eyhlislm' grnce byk bir aknlk geirmi, fakat daha nce
ileri srd delillerle davasnn haklln isbata almtr. Kendisini
dikkatle dinleyen bn-i Kemal, iddialarn her birini hem slm hem de
Hristiyan kaynaklarna dayanarak birer birer rtm ve neticede Molla
Kabz, boynunu eip, cevap veremez hale gelmitir. Bunun zerine kendisine,
tevbe edip, zndka dncelerinden vazgemesi teklif edilmise de sznn
ve fikirlerinin arkasnda duracan aklayarak yaptklarndan piman
olmadn sylemitir.

O n u n batl davasna olan inan ve kararll herkesi artmsa da idamna

hkm verilmitir.

Boynu vurulmak zere cellada teslim edilen Molla Kabz'n ektii er tohumlan
bir sre daha stanbul'u megul etmitir. Nitekim eyhlislam bn-i Kemal bu
olaydan sonra Reslullah'n btn peygamberlerden stn olduuna dair bir
ka risale yazmtr.

Tarihte Molla Kabz ve onun gibi dnnenlere

" H u b Mesh" denilmektedir.

PR M E H M E D PAA (1532)

Yavuz Sultan Selim'in son vezir-i azamidir.

Kanuni'nin ilk yllannda da grevini srdrm, be seneden fazla sren bu

vazifesinden 1523

ydnda azledilince Silivri'deki iftliine ekilmitir.

Aslen Konyal, Amasyal veya Aksarayl olduu sylenen byk vezir iyi bir
eitim ve terbiyeden sonra hzla ykselerek nemli baarlara imza atmtr.
aldran, Belgrad ve Rodos zaferlerin-deki pay yannda Osmanl
denizciliinin gelimesi iin de hayrl almalar yapmtr.

Kendinden sonra yerine geip sadrazam olan Makbul ibrahim Paa, o n u n

yeniden greve N a s dndrlmes i endiesin i duymaya balaynca
ldrldler?

bir plan yapm ve Piri Mehmet Paa'nn Edirne 138

kads olan z olu Mevlna M e h m e d Reid Efendi'yi, yksek mevki ve

mansp verecei vaadi ile kandrp babasn zehirlemesini istemitir.

Mehmet Raid kapld hrs sebebiyle bu cinayeti ilemekten ekinmemitir.

Bir gn, 66-67

yalarnda olan babasna gelerek, ehre terif edecek olan padiaha din
grnmesi gerektiini syleyip ona zehirli bir macun yedirmitir.

Zehirlendiini anlayan eski vezir oluna "Beni yaktn, Hak teala da seni
yaksn!" diye beddua ederek lm ve Silivri'deki kabrine defnedilmitir.

Babasnn lmnden sonra arzu ettii mevki ve mansbn kendisine

verilmediini gren Mehmed Raid Efendi byk bir znt iine dp esrar
ve iki mptelas olmu, bir k gn yanan mangaln kenarnda szp
kalmken eteinin tutumasyla uyanm, atei sndrmek iin su zannyla rak
testisini dknce alevler daha da artm ve yanarak feci ekilde can vermitir.
Bu ibretmiz lm, baba bedduasnn tutacan ve dnyann gerekten bir
"etme bulma dnyas"

olduunu gstermesi bakmndan hatralardan silinmemitir.

PRRES (1543)

Konyal bir ailenin ocuu olarak 1465 ylnda Gelibolu'da doan Pr Reis,
nl Trk denizcilerinden Kemal Reis'in yeenidir. Amcasnn yannda denizci
olarak yetimi, Barbaros Hayreddin Paa ile birlikte alm, bir ok deniz
enginde byk basanlar kazanmtr. Ayn zamanda corafya ilmi ile de
ilgilenerek srlar hala zlememi olan ve tarih deeri ok yksek b u l u n a
n haritalar izmitir. Kristof Kolomb'un Amerika'y kefinden nce bu ktann
da haritasn izdii bilinen Pr Reis byk eseri

"Kitab- Bahriye"yi Kanuni Sultan Sleyman'a takdim ederek dnemin en nl

kiileri arasna girmitir. Daha sonra Msr donanmalarnn reisliine
getirilmi, Hind Denizi ve U m m a n kylarn fethetmi, fakat daha sonra,
Portekiz korsanlannca Basra civannda sktrlnca donanmay orada brakp
Msr'a dnd gerekesiyle ve hakknda uydurulan baka iftiralar yznden,
1543 ylnda, seksen yana ulat bir srada, Kanuni'nin fermanyla idam
edilmitir.

E H Z A D E MUSTAFA (1553)

Kanuni Sultan Sleyman'n byk oludur. vey annesi Hrrem Sultan'n

entrikalar sonucu taht iin isyan edecei varsaymyla, Konya Ereli-Nasl

ldrldler?

si'ndeki Aktepe Menzili'nde; babasnn elini 140

p m e k zere girdii adrda, dilsiz cellatlara bodurularak ehid edilmitir.

ldrleceini anlaynca babasn imdada ard, fakat yan taraftaki
adrda bulunan Kanuni'nin, nizm lem uruna, gzya dkerek, sessiz
kald rivayet edilmitir.

E H Z A D E BAYEZD (1554)
Kanuni Sultan Sleyman'n oludur. Babasndan sonra sultan olmak isteyen II.
Selim ve yaknlarnn entrikalaryla, isyan etmi gibi gsterilmi; zerine
gnderilen ordu sebebiyle malup olup, drt oluyla beraber ran ah'
Tahmasb'a snm, fakat bir sre sonra Kanuni ile anlaan Tahmasb, ehzade
Bayezid'i ve oullarn teslim etmekte bir mahzur grmemitir. H e m e n yay
kirileriyle boulan ehzade Bayezid ve oullarnn cenazeleri Sivas'a
getirilerek defnedilmitir.

PR SULTAN A B D A L (1560)

16. yzylda yaam byk halk airidir. Efsane haline dnm hayat
hikyesinden anlald kadaryla o, Sivas'n Yldzeli Kazasna bal Banaz
Ky'nde doup bym ve nfuzlu bir alev dedesi olarak hayatn
srdrmtr. Syledii k-tekke tarz iirleriyle de edebiyat tarihine gemi
olan Pir Sultan Abdal, dnemin ran hkmdar ah Tahmasb'a ballk
gsterdii ve bulunduu yrede Osmanllar aleyhine bir isyan balatt
anlalnca takibe alnm ve nihayet isyan bastran Hzr Paa tarafndan
yakalanarak Sivas'da idam edilmitir.

Hayat boyunca alevilik davasn srdren ve Osmanl devleti yerine ran

ahlarn tercih ederek onlara vgler dzen Pir Sultan Abdal, iirlerinden
aka belli olduu gibi ideolojik saplantlara dm; bir alevi dedesi
olmaktan te, siyas kimlii ile tannm ve iirlerini de tamamen bu kavgaya
tahsis etmitir. Gerekten btn yazdklarnda ah'a olan sevgisi, Osmanl ve
snn dmanl ve bir ok batin gr ve aklamalar vardr.

dam edildikten sonra daha da mehur olan ve hayat efsaneletirilen Pir Sultan
Abdal, Alevi-Bektaler arasnda en byk yedi airden biri olarak kabul
edilir. Bu yedi air arasnda Nesm, Fuzli, Haty (ah ismail), Kul Himmet,
Yemn ve Virn vardr.

ldrldler? T U R G U T RE S (1565)
142
nl Trk denizcilerinden Turgut Reis, 1485

ylnda Mente'te fakir bir ailenin olu olarak doup bym, gen yata
denizcilie merak salp bir korsan gemisine levent yazlm, bundan sonraki
hayat tamamen denizlerde gemitir.

nceleri bamsz olarak hareket ederken, sonra Barbaros Hayreddin Paa'nn

emrine girerek onun yaknlarndan biri olmutur. Preveze'de Osmanl
donanmasnn kazand zaferde byk bir pay da Turgut Reis'e aittir. Bir ara
Ceneviz korsanlanna esir dmse de Barbaros Hayreddin Paa tarafndan
kurtarlmtr.

80 yana geldii sralarda Malta Sava'na itirak eden nl denizci, hayli

ilerlemi yana ramen kahramanca arprken, dman tarafndan atlan
byk bir tala vurularak ehid dmtr.

Cenazesi Trablusgarb'a gtrlerek buradaki kabrine defnedilmitir.

S O K U L L U M E H M E D PAA (1579)

Kanuni Sultan Sleyman, II. Selim ve III. Murad dnemlerinde sadrazamlk

yapm olan byk devlet adamlarndan biridir. yice yaland bir ada,
iktidar hrsyla gz dnm hasmlar tarafndan kiralanan meczup bir Bonak
tarafndan hanerlenerek ldrlmtr. Sokullu'nun her frsatta sadaka
vererek sevindirdii meczup Bonak'tan hi phelenmedii ve onun, yanna
kadar sokulmasna msade ettii bilinmektedir.

30 Eyll 1579 da cereyan eden bu olay srasnda sadrazam ldren meczup'ta

hemen katledilmitir.

E H Z A D E M A H M U D (1603)

Sultan III. M e h m e d ' i n byk oludur. Daha ok annesi Safiye Sultan'n

kkrtmasyla, Sultan III. Mehmet, olunun tahta gz. diktiini varsayarak, onu
bir sabah namaz vakti, yatanda, gecelik entarisi ile, yaln ayak, ba ak
olarak bodurtmutur. Cenazesi ehzade Camii avlusuna defnedilmitir.

E H Z A D E M E H M E D (1621)

Sultan I. Ahmed'in olu, Gen Osman'n da kardeidir. Byk ehzade Gen

Osman padiah olunca, son derece zeki ve kabiliyetli bir gen olan ehzade M
e h m e t ' i n l d r l m e s i n i emretmi; cellatlaryla amansz ve umutsuz
bir mcadeleye girien talihsiz ehzade son nefesleri

mi ni vermeden nce aabeyine beddua ederek: ldrldler? "Bre Osman!

Allah'tan dilerim ki m r devletin 144 berbad olup, beni m r m d e n nice
m a h r u m eyledinse sen dahi b e h r e m e n d olmayasn!"

demitir.

ehzade Mehmet'in bedduas tutmu olacak ki Gen Osman da ksa bir sre
sonra bir takm kanl katillerin urganndan kurtulamayp feci ekilde can
vermitir.

G E N O S M A N (1622)

Osmanl padiahtan iinde kadedilerek ldrlen ilk padiahtr. ocuk yata

iken tahta km, 18 yanda iken yenierilerin kard bir isyan sonucu, ar
hakaretlere maruz tutulduktan
sonra Yedikule Zindan'nda hunharca boulmutur. Tarih kaydara gre gl
kuvvetli bir delikanl olan Gen Osman, zindan hcresine girmeye alan
katilleri ile epeyce mcadele etmi, silahsz olduu iin karsndaki on bir
caniye fazla mukavemet edememi, ilerinden birinin balta ile sa omuzuna
vurmas ve bir dierinin de hayalarn skmas sonucu yere ylm, nihayet
boynuna geirilen iple boularak ehid edilmitir. Cenazesi gece vakti
zindandan kartlp Topkap Saray'na getirilmitir. Baz kaynaklarda, ldrl-
dnn hasmlar tarafndan anlalmas iin kulaklarnn ve b u r n u n u n
Nasl

ldrldler? da kesildii ve bu azalarn hasmlarna gsterildii 1 4 6

yazldr.

HAFIZ A H M E D PAA (1633)

Sultan IV Murad'n sadk ve vefakar vezirlerinden, byk bir devlet adamdr.

D n e m i n d e kartlan bir isyan zerine kellesi istenmi, sultan tarafndan
b i r kaya b i n d i r i l e r e k skdar'a kamas salanmken, yar yoldan
geri arlm ve kendi canndan korktuu iin vezirini geri artan sultanna:

"Hnkarm! Beni siz ldrmeyiniz, isyanclara veriniz. Bylece onlar haksz

yere kanm dkecekleri iin ehid o l u r u m " diyerek abdest alp dar
km ve gz d n m kalabalk tarafndan ksa zamanda lin edilmitir.
Daha sonra ba da kesilen byk vezirin yerine, katillerini kkrtan Topal
Recep Paa gemise de ksa bir sre sonra o da Sultan IV Murad'n emriyle
idam edilmitir.

T O P A L R E C E P PAA (1633)

IV Murad Han'n dneminde devletin sadrazamlna kadar ykselmi olan

hrsl ve iktidar dkn bir devlet adamdr. Yenierileri ayaklandrarak
kendisinden nceki sadrazamn kadine sebep olmu, hatta bu kargaalk
srasnda gen yataki padiah da; "Siz de abdest alsanz iyi olur sultanm!"
diyerek dehdit etmekten ekinmemitir.

Aradan drt ay geip de IV Murad dizginleri ele alnca, bir gn Topal

Recep Paa'y aniden huzuruna arm ve o, henz ieri girerken:

"Gel beru Topal zorba ba!" diye haykrmtr.

Akibetini h e m e n anlayp kvranmaya balayan sadrazama sultan:

"Bre melun! Abdest al" dedikten sonra, "Tiz u hainin ban kesin!" emrini
vermitir.

Pek ok entrikalarla sadrazamlk mhrn ele geiren Topal Recep Paa o gn

sarayda idam edilerek, tarihdeki hikyesini tamamlamtr.

NEF (1634)

Divan edebiyatnn byk hiciv airi Nef, Erzurumludur. Daha sonra stanbul'a
gelmi, 1. Ahmed, I I . Osman, I. Mustafa ve IV. Murad dnemlerinde stanbul
ve Edirne'de yaamtr.

* iirleriyle byk bir hret sahibi olmu, bir ara r<*y padiah IV. Murad' n
yaknlar arasna girmeyi ldrldler? de baarmtr.
148
Eserlerinin ounun hiciv trnde olmas sebebiyle insanlarn ve zellikle
devlet adalarnn nefretini kazanan Nef'nin, son olarak vezir-i azam Bayram
Paa'ya yazd hicviye sebebiyle, idamna karar verilmitir.

Muallim Naci "Osmanl airleri" isimli eserinde

" O ' n u n ahlak ynden iddetle tenkide ayan bir 'kt dilli' olduunu
gizlemeye imkan yoktur"

dedikten sonra "airane tabiatnda olan iktidar ise hi bir vakit inkr
olunamaz" h k m n vermitir.

Dilinin cezasn ekmek zere padiahn emriyle Bayram Paa'ya teslim edilen
ve muhtemelen o srada 60 yan biraz gemi b u l u n a n air, avuba
Boynu Eri Mehmed Paa tarafndan;

"Gel bakalm Nef Efendi! Odunlukta hicvolu-nacak birisi var!" denilerek

sarayn odunluunda bodurulmu ve cesedi denize atlmtr.

SULTAN B R A H M (1649)

Sultan I. Ahmed'in olu, IV. Murad'n hayatta kalan tek kardeidir. Dier
kardeleri IV.

Murad'n emriyle ldrldkleri iin ehzade i b r a h i m de daima lm

korkular duyarak bvm, sonunda aabeyinin gen yata vefat zerine
Osmanl tahtna oturmutur. 8 sene 9

ay kadar bu taht igal ettikten sonra, isyan eden ordu ve devlet erkannn
ibirliiyle hal edilerek bir hcreye kapatlmtr. Yerine oullarndan IV. M e
h m e d , henz, yedi yanda bir ocuk olduu halde tahta kmtr. Yeni
sultann ocuk olmasn gereke gsteren ve yeniden Sultan ibrahim'in tahta
kmas gerektiini dnen baz kimselere frsat vermemek iin devlet erkn
kendi aralarnda anlaarak Sultan ibrahim'i kapatld hcrede, Cellatba
Kara Ali Aa'ya bodurtmulardr.

K S E M SULTAN (1651)

Osmanl tarihinde kadnlar saltanatnn ba

temsilcilerindendir. Torunu IV. M e h m e t zamannda, Valide Sultan olan

Turhan Sultan ve yaknlarnn marifetiyle, Saray Aas Sleyman isimli bir zat
tarafndan ldrlmtr.

1651 yl Austosunda bir gece yans sakland yerden kartlan Ksem

Sultan, Sleyman

Aa'nn celladarndan Kk Mehmet isimli bir zlfl baltacnn eline dt.

Zlfl, vura vura

jk sersem hle getirdii ihtiyar kadn daha sonra Nas, y e r e y a t n P b

du-

ldrldler?
150
M E R Z F O N L U K. M U S T A F A PAA (1683)

IV Mehmed dneminin nl sadrazamdr. 1683

ylnda Viyana nlerinde Osmanl ordusunun byk bir malubiyete dmesine

sebep olduu iin, aleyhinde alan devlet adamlarnn da gayretiyle
padiahn gznden dm, nihayet hakknda lm ferman kartlarak
Belgrad'da idam edilmitir.

Kprl Mehmet Paa tarafndan yetitirilen ve Fazl Ahmet Paa'nn gen

yata vefat zerine sadrazam olan Merzifonlu, aslnda fazilet ve ehliyet sahibi
bir devlet adamyd. Viyana bozgunu, kendisine yardm etmesi gereken Budin
Beylerbeyi'nin ve Krm Han Murat Giray'n ihanetleri sebebiyle domu; bu
muharebe srasnda en az 10.000 Osmanl askeri ldrld gibi, bir ok top,
adr ve mhimmat dman kuvvetlerinin eline gemitir.

II. Viyana bozgunu ile Osmanllarn Avrupa toprak-larndaki ilerleyii durduu

gibi artk geri ekilme dnemi balamtr. Nitekim devletin ykld gnlere
kadar geen 238 yl iinde, kazanlm btn memlekeder birer birer elden
karak, zerlerinde yeni devletler kurulmutur.

Merzifonlu'nun idamna ferman kartlnca Kapclar Kethdas Ahmet ve

avuba Mehmet Aalar Belgrad'a gnderilmitir. Bunlar oraya ulanca,
yedi seneden beri sadrazam olarak grev yapan bu cihangiri boarak ldrm
ve ban kesip Edirne'ye gndermilerdir. Bu kesik ba padiaha
gsterildikten sonra Saruca Paa hazresine gmlmtr. Merzifonlu'nun
basz gvdesi ise Belgrad'a defnedilmitir.

NE V E HRLDAMADB RAHMPA A

(1730)

Osmanl tarihinde Lale Devri advla mehur olan bir dneme damgasn vuran
byk devlet adamlanndandr. Uzun sre vezir-i azandk yaptktan sonra
Patrona Halil ve arkadalarnn kard isyan z e r i n e sarayda kstrlan
sadrazam, senelerce beraber bulunduu ve beraber elendii Sultan III.
Ahmed'e, kendisini isyanclara teslim etmemesini rica etmi, bunun zerine
kendi canndan da korkan padiahn emriyle sarayn bir odasnda
bodurulmutur.

Cenazesi bir ot arabasna konularak kap nnde bekleen isyanclara teslim

edilmitir. Asiler tarafndan gn sokaklarda srklenen cesedi, geceleri
stanbul kpekleri tarafndan da didik-lenerek tamamen tannmaz hle
gelmitir.

Nasl

ldrldler?
152
PATRONA HALL (] 730)

Osmanl tarihinde Lale Devri olarak bilinen dnemin sonunda byk bir isyan
kartarak, hem Vezir-i azam Damat brahim Paa'y katiet-tiren, hem de
padiah III. Ahmed'i tahttan indirip yerine I. M a h m u d ' u n tahta kmasn
salayan Patrona Halil, Arnavut kkenli bir hamam tellala idi. Gidiattan
memnun olmayan bir takm kimseleri bana toplayarak ihtilali gerekletirdi.
Bu olaylar srasnda devlet grevlisi baz kimselerin de yardmn gren
Patrona Halil, 49 gn kadar her istediini yaptrarak byk bir saltanat iinde
yaam, ancak yeni padiahn ustaca dzenledii bir suikast ile idam
edilmitir.

nemli ilerin grlecei haber verilerek saraya arlan ihtilalci, 900

kiilik gurubuyla Topkap'ya geldiinde, "askerlerin ieri girmesi padiaha
hakaret saylr, siz yalnz b u y u r u n ! "

denilerek iki yakn adamyla birlikte Badat Kk'ne girdirilmi, onlar

azametle kelerine kurulup sultan beklerlerken ortada erbet sunmak iin
dolaan pehlivan yapl on kadar E n d e r u n Aas aniden zerlerine ullanp
kendilerini etkisiz hle getirmilerdir. Neye uradklarn anlamadan
srklenerek dar kartlan Patrona ve adamlar, kkn kemerleri a l t n d
a g i z l e n m i o l a n cellatlara t e s l i m edilmilerdir. Ksa srede
ldrlen ihtilalcilerin cesederi d kapda bekleyen adamlarnn nne
atlnca onlar da kendi canlar telana dp kamlardr.

15 Kasm 1730 Cumartesi gn cereyan eden bu olaydan sonra iktidar t a m a

m e n Sultan I.

Mahmud'un kontrolne gemitir.

A L E M D A R MUSTAFA PAA (1785)

Emrindeki ordu ile stanbul'a gelen ve tahtndan indirilen III. Selim'i yeniden
padiah yapmak isteyen Alemdar Mustafa Paa, III. Selim'in ldrlmesi
zerine II. Mahmud'a biat etmi, onun sadrazam olmu fakat aradan drt ay
gemeden yenieriler isyan etmilerdir. Bir gece yans klalanndan kan
yenieriler Bab- Ali'yi gizlice kuatp, Kethda Dairesi'ni atee verdikten
sonra, elli al cariyesi ile haremdeki mahzene snan Alemdar' teslime
zorlamlardr. Buna raz olmayan sadrazam, II. Mahmud'un kendisine yardma
geleceini bo yere beklemi, nihayet m a h z e n d e k i b a r u t flarn k e n
d i eliyle ateleyerek intihar tercih etmitir. Mthi bir padama ile yklan
mahzenin yaknnda bulunan Nasl

ldrldler?

bir ok isyanc da onunla birlikte yok olmutur.

154
D A N T O N (1794)

1789 ylnda gerekleen Fransz htilali'nin nde gelen liderlerindendir.

1759 ylnda domu, Paris'te hukuk renimini tamamladktan sonra avukat

olarak meslek

hayatna atlm, bu srada ihtilalci etelere katlarak adn duyurmutur.

Robespierre ve Marat gibi dier ihtilalcilerle birlikte kral ve kralienin
devrilmesi mcedelesine girip baanl olan Danton, kurduklar ihtilal
mahkemesinde bata XVI. Lui ve kars Fransz kraliesi Marie Antoinette
olmak zere bir ok kimseyi giyotinle idam ederek ldrnce yeni halk
ayaklanmalar balamtr. Bunlar nlemek iin iddeti artran ihtilalciler
kendi ilerinde de anlamazla dmlerdir.

htilalden be yl kadar sonra Robespierre, D a n t o n ' u eitli yolzuzluklarla

sulayarak m a h k e m e y e k a r t t . D r t g n l k b i r durumadan
sonra, "htilal kendi adamlarn yemeye balad!" diyen Danton lm cezasna
arptrld. Uzunca bir sredir Fransa'da yaygn olarak kullanlan giyotin bu
safer Danton iin hazrland. O ise bugne kadar yaptklarna p i m a n o l d u
u n u , k e n d i k u r d u u ihtilal Nasl

ldrldler?

m a h k e m e s i n i n byk bir hata o l d u u n u 155

belirterek, Tanrdan ve insanlardan af dilediini beyan etti. Ba koparlmak

zere giyotine yatrldnda henz 35 yandayd. dam fazlaca nemsenmedi.
Kendisinden sonra Robespierre ve Marat gibi ihtilalciler de ldrldler.

III. S E L M (1808)

Osmanl padiahlarnn en tannmlarndan biri olan III. Selim, batllama

hareketlerinin sk takipisi, sanatkr ruhlu, kibar ve nazik bir hkmdard.
Dnemi iinde balayan Kabak Mustafa syan ile tahtndan indirilmi ve
nihayet kendisini, kapatld hcreden kurtararak yeni-

den tahta karmak isteyen Alemdar Mustafa Paa'nn stanbul'a geldii gn,
padiah IV.

Mustafa'nn adamlar tarafndan, hanm ve cariyelerinin gz nnde

ldrlmtr. eidi kaynaklara gre katiller h c u m ettiklerinde
efendilerini korumak iin youn gayret gsteren kadnlar kolayca bertaraf
edilmi, I I I . Selim silahsz bulunduundan elindeki ney ile cann korumaya
almtr. Ne var ki on kiiden fazla olan katiller iddede saldrp kllar
ile vurmaya balamlar ve nihayet mahl padiah kanlar iinde yere serilerek
can vermitir.

Nasl

ldrldler?
156
IV. MUSTAFA (1808)

Tahtndan indirilecei korkusuyla amcas III.

Selim'in ve kardei Sultan II. M a h m u d ' u n l d r l m e s i e m r i n i

veren IV. Mustafa, I.

Abdlhamid'in oludur. Alemdar Mustafa Paa isyan ile tahttan indirilmi ve

yerine ldrlmesi iin e m i r verdii, fakat adamlarnn b u n u baaramad
II. Mahmud padiah olmutur. IV

Mustafa daha nce Sultan M a h m u d ' u n kapal tutulduu imirlik denilen

odaya hapsedilmi, aradan drt ay bile gemeden, tekrar tahta kartlabilecei
endiesiyle II. Mahmud tarafndan lmne ferman kartlmtr. Odasna
giren cellatlar onu kendi belindeki al kuakla ToDkao Saray'nda haner ve
kl darbeleriyle ldrlen Osmanl padiah. Sultan III. Selim
bomulardr. Cenazesi, babas I. Abdlhamid'in trbesine defnedilmitir.

SULTAN A B D L A Z Z (1876)

Osmanl padiahlarnn otuz ikincisi olarak tahta kan Abdlaziz, II. M a h m

u d ' u n oludur. Babasnn vefat zerine padiah olmu, 15 yl kadar bu
grevde kaldktan sonra Serasker Avni Paa, Mtercim Rt ve Mithat Paa
ls tarafndan tahtndan indirilmitir. Onu hal eden P mtecavizler, ahs
servetini yama edip, cariye-

idrid'ier? lerine el koydukta n sonra, Dolmabahe'de n 158 Topkap

Saray'na gtrmler, daha nce III.

Selim'in ldrld odaya kapatmlar, gn sonra da Feriye Saray'na

nakletmilerdir. Burada daha fazla sre yaamasn kendileri iin tehlikeli
gren devlet adamlar, grevlendirdikleri celladar marifetiyle ve bir trnak
makasyla sa ve sol bileklerinin damarlarn kestirmi, kan kaybndan
lmesine sebep olup olaya intihar ss vermek istemilerdir. II. Abdlhamid
tarafndan kurdurulan byk bir mahkeme Abdlaziz H a n ' n ldrlmesi
olayna karanlar birer birer yakalayp cezalandrm; Mithat Paa'nn da
idamna hkmetmitir.

Bu cezay srgne eviren Abdlhamid, onu TaiPe gndermitir, ingilizlerin

yardmyla
buradan kamaya alan Mithat Paa da, zindan grevlileri tarafndan
boulmutur. Abdlaziz'in.

ldrlnde birinci derecede rol alan Serasker Avni Paa ise, cinayeti
ilediinin zerinden bir hafta getikten sonra, Abdlaziz'in hanmlarndan
Neerek Kadn Efendi'nin kardei erkez Hasan isimli bir kdemli yzba
tarafndan, Mithat Paa'nn konanda kurunlanarak ve belki de lmez
dncesiyle defalarca hanerlenerek yok edilmitir. Bu srada bir keye
saklanan Mithat Paa cann zor kurtarm, yakalanan erkez Hasan da ertesi
gn idam edilmitir.

Nasl

ldrldler?
160
ALI SUAV (1878)

Hayat ve mcadelesi hakknda aydnlatc bir ok bilgiden yoksun olduumuz

Ali Suav, "Yeni Osmanllar" arasnda ne km bir siyaset ve fikir adamdr.

ankrl bir babann olu olarak 1839 ylnda s t a n b u l ' d a d o m u , c

i d d b i r t a h s i l grmemesine ramen kendisini yetitirmi; camilerde vaaz
ederek, gazetelerde yazlar yazarak tannm, baz devlet grevlerinde
bulunmu, kart siyas olaylar sebebiyle stanbul'dan Kastamonu'ya
srlm, oradan Avrupa'ya kap Fransa ve ngiltere'de gazeteler neretmi;
kendisiyle birlikte hareket eden Namk Kemal

ve Ziya Paa gibi Yeni Osmanllarla gr

ayrlna dp yalnz braklm, buna ramen m c a d e l e s i n e d e v a m

e d e r e k , k e n d i s i n i destekleyen baz kimseler araclyla tekrar
stanbul'a dnmtr. ngiliz bir hanmla evlenen Ali Suav, daima n plnda
olmak isteyen, egosuna malup, hrsl ve kark fikirli bir kimsedir. eitli
kaynaklarda o n u n bir ngiliz ajan olduu, II. Abdlhamid Han' devirmek
isteyenlerce kullanld; ahlak zaaflar sebebiyle hayat boyu herhangi bir ite
baarl olamad; hi bir grevde bulunmayp, her hangi bir i

yapmad zamanlarda bile Avrupa'da rahata Nasl

dolap bol bol para harcad yazlp sylenmi, ldrldler?

Trk fikirleri sebebiyle kendisinden sonra 161

gelen bir takm milliyetilere nclk ettii bildirilmitir.

Ali Suav'yi m e h u r e d e n asl hadise, I I .

Abdlhamid H a n ' tahttan indirip, raan Saray'nda gzetim altnda tutulan

V. Murad' tekrar tahta karma giriimidir. Bunun iin Rumeli gmenlerinden
toplad 300 kadar adamla raan'a baskn dzenleyen, kapdaki nbetileri
etkisiz hale getirdikten sonra ieri girip V. Murad' dar karmaya alan ve
bu srada "Aman padiahm! Gel bizi Moskoftan kurtar!" diye baran Ali
Suav tam bu srada isyanclar tepeleyip ieri giren Beikta Muhafz Hasan
Paa'nn kafasna vurduu sopa darbeleriyle yere yklm, bu arada dier
muhafzlarn tekme ve dipik darbeleriyle feci ekilde ldrlmtr.

Tarihte, raan Vakas olarak bilinen bu hadise 1878 ylnn Mays aynda
vuku bulmu, Ali Suav'ye destek veren Rumeli muhacirlerinden 23 kii de bu
kavga srasnda katledilmitir.

Bu srada kocasndan gelecek haberi bekleyen ve bir ingiliz ajan olduu

bilinen kars Mary,

gi onun ldrldn haber alnca kendisine ait Nas, bt n evraklar

yakarak yok etmeyi baarmtr.

ldrldler?
162
MTHAT PAA (1884)

Sultan Abdlaziz, V. M u r a d ve Sultan II.

Abdlhamid d n e m l e r i n d e ismi ne km

devlet adamlarndandr. Rusuklu Hac Eref Efendi'nin olu olarak 1822

ylnda stanbul'da domutur. Zekas ve alkanl sayesinde ksa zamanda
eitli memuriyetlere getirilmi ve nihayet Sultan Abdlaziz'in sadrazam
olmutur.

Tam bir ngiliz hayran olarak yetien ve Osmanl devlet dzenini batllarn
istedii bir ekle dntrmek iin mcadele veren Mithat Paa, merut bir
idare iin kendisine engel grd Sultan Abdlaziz'in tahttan indirilip ehid
edilmesi olayna karm, V Murad'n da istedii adam olmadn grnce II.
Abdlhamid ile anlap o n u n padiah olmasn salamtr.

Bylece Kanuni Ess'yi ilan ederek I. Merutiyet dnemini balatan Mithat

Paa'nn ahsi emel ve ihtiraslarna bir snr izilemedii anlalmtr.

O, "l-i Osman" yerine "l-i Mithat" hanedanln bile isteyecek kadar

cretkar davranan, memleketi 93 Harbi denilen byk bir felakete srkleyen;
baarl bir memur olmakla beraber siyas dehaya sahip bulunmayan kltr ve
bilgisi zayf bir adamdr. II. Abdlhamid'in, amcas Abdlaziz'in katillerini
aa kartmak iin kurdurduu Yldz Mahkemesi'nde yarglanan Mithat Paa,
m a h k e m e c e sulu grlerek hakknda idam karar verilmitir. Sultan II.

A b d l h a m i d b u k a r a r m e b b e t h a p s e evirdiktan sonra
mahkumlar Taif Kalesi'ne hapsedilmilerdir. Burada, ingilizler tarafndan
karlarak, devletin bana yeni gaileler almak istenmesi zerine zindanda
grevli iki zabit, bir avu ve alt nefer tarafndan ierden kilitledii kap
krlmak suretiyle Mithat Paa tutulmu ve Edirneli smail isimli bir nefer
tarafndan boaz sklmak suretiyle elle boulmutur. Bu srada M i t p a t
Paa'nn kendisini l d r m e k iin gelenlere fazla bir mukavemet
gstermedii nakledilmitir. 1884 ylnn 6-7 Mays tarihinde cereyan eden bu
hadiseden sonra Mithat Paa'nn cenazesi zindan civarndaki eski bir
kabristana defnedilmitir. Cumhuriyet dneminde resm tarihiler tarafndan
"hrriyet ehidi" olarak kabul edilip yceltilen Mithat Paa'nn kemikleri,
1951 ylnda TaiPten stanbul'a nakledilerek Hrriyet-i Ebediye tepesinde
yaptrlan ant mezara konmutur.

D E R V VAHDET (1909)

Sultan I I . A b d l h a m i d H a n ' n t a h t n d a n indirilmesine sebep

olan 31 Mart Vakas iinde Nasl

ldrldler?

nemli rol oynayan Dervi Vahdeti, Kbrsldr.

164
Yoksul bir ailenin ocuu olarak bym, Kbrs'ta memurluk yapm,
ngilizce renmi

ve 1902 ylnda stanbul'a gelmitir. Burada baz uygunsuz hareketlere giritii

iin Diyarbakr'a srlen Dervi Vahdet, II. M e r u t i y e t i n ilanndan
sonra tekrar stanbul'a gelerek ttihat ve Terakki Frkas'na girmek istemi,
kabul edilmeyince "Volkan" isimli bir gazete nerederek mthi yazlarla
cemiyete saldrmaya balamtr. Bu arada "ttihad- Muhammediyye"

adn verdii bir cemiyet kuran ve ksa srede gelimesini salayan Dervi
Vahdet, Meclis-i Mebusan'n ittihat vekillerini din duygulardan uzak,
kozmopolit ve ahlaksz kiiler olarak tavsif etmektedir. Gerekten o d n e m
d e ttihat ve Terakki, hkmet zerinde etkili durumdadr ve bir ok yanl
kararlarn alnmasn salad gibi fail-i mehul cinayetlere bulam
durumdadr. Asl mesele ise iktidar tamamen kontrol altna alarak meclisi ele
g e i r m e k ve II.

Abdlhamid'i tahttan indirmektir. Cemiyet yeleri beynelmilel Masonluun her

halde ok dikkade izdii bir plan sayesinde bu emellerine kavumu ve
neticede imparatorluun da yklmasna sebep olmulardr.

Bir ingiliz ajan olduu artk bilinen Dervi

Vahdet, 31 M a r t Vakas'n hazrlayarak stanbul'da bir isyan balatm,

"eriat isteriz!"

lklaryla meclisi datmak isteyenler bir sre sonra meclisi kurtarmaya

geldiini syleyerek S e l a n i k ' t e n yola kan H a r e k e t O r d u s u
marifetiyle katliama tabi tutulmulardr. Bu orduyla stanbul'u ele geiren
ttihatlar Abdlhamid Han da tahttan indirmeyi baarm, bu arada sulu
veya susuz yzlerce insann lmne sebep olmulardr.

Canndan korkup zmir'e kaan Dervi Vahdet ise artk grevi tamamland
iin yakalanp s t a n b u l ' a getirilmi ve g s t e r m e l i k b i r
mahkemenin ardndan Ayasofya meydannda

aslmak suretiyle ldrlmtr. Daha sonraki yllarda ttihatlarn 31 Mart

Vakasn bir gerici ayaklanmas olarak gsterip Dervi Vahdet'nin
Abdlhamid'le birlikte hareket ettii yalann syledikleri bilinmektedir.
Nitekim bu eriat kalkmasnn (!) bahane edilerek ttihatlarn iktidara el
koyduklar, yani kalkmann sadece onlara yarad aka belli olmutur.
Abdlhamid gibi siyas deha sahibi bir hkmdarn, bir ngiliz ajan olan
Dervi Vahdet ile hi bir ilikisinin olmad ve aslnda kendi menfaatna
uygun den 31 Mart Vakasna mdahil olup ondan istifade cihetine gitmedii
bilinmektedir.

R A S P U T N (1916)

Nasl

ldrldler?

166 1917 ylnda Rusya'da gerekletirilen Bolevik ihtilali ncesinde son Rus
ar ve ariesi zerinde inanlmaz bir etki brakm olan cahil bir papazdr.

1871 ylnda doan ve 1904 ylnda bir ky papaz olarak meslek hayatna
atlan Rasputin byk hrs, kibir, ahlak dkl ve korkun bir ykselme
arzusuyla, kendini kerametler g s t e r e n bir e r m i olarak t a k d i m
etmeye balamtr. Ksa bir sre iinde halk, etrafna ifa datan yksek bir
ahsiyet olduuna inandrmay baarmtr.

hreti saraya kadar ulatnda, arie, hasta olunun tedavisi iin Rasputin'i
saraya davet
e t m i , k o n u m a l a r ve d a v r a n l a r n d a n etkilenerek adeta
onun klesi haline gelmitir.

ar da, olunu salna kavuturduuna inand bu korkun ve gizemli papaz

el stnde tutmaya balaynca Rasputin, Rus sosyetesinin bir numaral adam
haline gelmitir.

O, bundan sonraki yllarn sarayda, her trl devlet ilerine mdahale ederek
ve dilden dile dolaan fuhu ve iki partileriyle geirir.

Sylentilere gre arie ve kzlaryla da ilikiye girmekte ve arn yaknlar

tarafndan nefretle takip e d i l m e k t e d i r . N i t e k i m 1916 ylna Nasl
ulaldnda artk Rusya'nn zirvesindeki tek ldrldler? .1
168
adamm gibi grnen ve "Tanrya ulamann tek yolunun gnah ilemekten
getiini" syleyen ahlaksz papaz, arn kuzeni Dimitri Pavlovi ve Prens
Yusupov tarafndan bir ziyafete davet edilir. Onuruna verilen yemekte
Rasputin, daha nce iine zehir kartrlm pastalar bolca yedii halde
lmeyince, ev sahipleri zerine atlp kyasya dvmeye balarlar. ri yar bir
adam olan korkun papaz onlarla mcadeleye giriirse de sonunda kurun
yamuruna tutulmak suretiyle kanlar iinde yere serilir. Btn bunlara ramen
can ekimeye devam ettii grlnce bir halya sarlarak Neva Nehri'nin
souk sularna atlp yok edilir.

MATA HAR (1917)

Almanlarn I. Dnya Sava'nda ne kan nl casuslarndan biridir.

Hollandal bir iadamnn kz olarak 1876 ylnda doan Mata Hari, ailesi
tarafndan bir rahibe okuluna gnderilmise de 18 yanda iken

Hollanda ordusunda grev yapan Iskoyal bir subaya k olmu ve onunla

evlenerek Java Adas'na gitmitir. Burada gizemli Dou Hint danslarn
renen gen ve gzel kadn Avrupa'ya dndkten sonra, kendisinden 20 ya
byk olan kocasndan boanp Paris'e yerlemitir.

Avrupa'nn deiik ehirlerinde dans ederek byk bir ne kavutuu sralarda

Almanlar tarafndan casusluk eitimine tabi tutularak yetitirildii
bilinmektedir. Asl ismi Margaretha Zelle olan ve Mali dilinde "afan G z
"

anlamna gelen Mata Hari ismini kullanan gen kadn Fransz, ingiliz ve Rus
subaylarnn gzdesi olarak bir ok gizli belgeye ulam ve bunlar byk
ustalkla Almanlara bildirmitir. Daha sonra kendisinden phelenen
Franszlar ona ibirlii teklif etmiler, Mata Hari bunu kabul etmi grnd
halde, iliki kurduu alt Fransz ajan Almanlar tarafndan 15 gn iinde

ldrlmtr. Bunun zerine hemen mahkemeye sevkedilen ve yarglanan

Mata H a r i hakknda yeterli delil toplanamad halde idama mahkum
edilmitir.

Dnya casusluk tarihinin en nemli simalarndan biri olarak byk ne

kavuan Mata Hari, 15

ekim 1917 tarihinde, afak vakti, infaz iin bir ormana gtrlrken bile,
Franszlarn kendisini ldrerek bir ey kazanamayacan sylemitir.

Korkusuz bir tavr sergiledii, hatta gzlerini balatmad bilinmektedir. O n

u n , kendisini kuruna dizen 15 Fransz askerinden sadece birinin kurunuyla
lm olduu da belgelenmitir. Dier 14 askerin kurunlan Mata Hari'yi hedef
almam grnmektedir.

ldrdler? TALAT PAA (1921)

170
ittihat ve Terakki Cemiyeti'nin nde gelen liderlerindendir. Bir sre
sadrazamlk da yapm, devletin felaketinde birinci derecede rol oynadktan
sonra yurdu terkedip kam, Berlin'de, gen bir E r m e n i tarafndan
kurunlanarak ldrlmtr.

C E M A L PAA (1922)

ittihat Terakki yneticilerindendir. Payitaht terkedip katktan bir sre sonra

Tiflis'te, Ermeniler tarafndan kurunlanarak ldrlmtr.
E N V E R PAA (1922)

Osmanl tarihinin son zamanlarna damgasn v u r a n t t i h a t l i d e r l e

r d e n d i r . O s m a n l hanedanndan Naciye Sultanla da evlenerek Damad
olan Enver Paa, uranlan byk hezimet sonrasnda yurdu terkedip kam,
bir sre Moskova'da kaldktan sonra, bir Turan Devleti kurmak zere harekete
gemi ve nihayet Buhara yaknlarnda, Ruslarla giritii bir mcadele
srasnda, at zerinde saldrya gemiken, vcuduna isabet e d e n kurunlarla
hayatn (A kaybetmitir.

Nasl

ldrldler?
172
AL K R BEY (1923)

Byk Millet Meclisi'nin birinci d n e m i n d e Trabzon Mebusu olarak

grev yapan Ali kr Bey, 1884 ylnda Vakfkebir'in arl Nahiyesinde
domutur. Babas gibi Bahriye Zabiti olarak orduya katlm, Osmanl
donanmasnn glenmesi iin kurulan Donanma Cemiyeti'nin ikinci bakan
olarak grev yapm, son Osmanl

Meclisi'nde mebus iken, Anadolu'ya geip milli mcadelede grev almtr.

Son derece dindar, atak, bilgili ve hatip bir kimse olarak mecliste n yapan Ali
kr Bey, h e m meclis bakan Mustafa Kemal'e, hem de birinci gurup
denilen bat yanls mebuslara muhalefede ne kmtr. O daha ok Mehmet
Akif ve dier dindar mebuslarla beraber olmu, ikinin yasaklanmasna dair
kanunun kmasn salam ve bu faaliyederiyle bir ok kimseyi rahatsz
etmitir.

Memleketinde de ok sevilip saylan ve her seimde baarl olaca anlalan

Ali kr Bey, bir gn Mustafa Kemal'in muhafz alaynda grevli olan Topal
Osman isimli hemehrisinin kahvesine ay imek iin davet edildiinde, onun
adamlar tarafndan, adr ipiyle boularak ehid edilmitir. Cesedi bir kilime
sarlp ankaya'daki bo bir tarlaya, zerindeki elbiseler bile karlmadan
gizlice gmlen Ali kr Bey'in ortadan kaybolmas meclisi ayaa kaldrm
ve nihayet be gn sonra ls gml olduu yerden

karlm, katillerinin Topal Osman ve adamlar olduu anlalnca o n l a r da

y a k a l a n m a k istenmitir. Ne var ki Topal Osman, zerine gnderilen
kuvvetlerin, kendisine ate etmeye baladn grnce aknlkla karlk
vermeye balam, fakat hi bir ey konumasna frsat verilmeden
ldrlmtr. Daha sonra olayn zeri kapatlarak Ali kr Bey cinayeti
unutturulmak istenmitir.

C e n a z e s i T r a b z o n ' a g n d e r i l e r e k oraya defnedilen bu gen ve

atak mebus, ehid edildiinde, henz 39 yanda bulunuyordu.
lmnden sonra Trabzon'da kmas muhtemel ayaklanma, Mustafa Kemal'in
ehre gnderdii baz milletvekilleri araclyla nlenmitir.

E Y H S A D (1925)

Asl ad Muhammed Said, babasnn ismi eyh Muhmud'tur. Palu'da doup

bym, sonra

Erzurum'un kazas Hns'a yerlemitir. Medrese tahsilinden sonra kendini

talebe yetitirmeye vermi, slm ilimler sahasnda yrenin ne

^ kan isimlerinden biri olmutur. Hem mderris, ldrldler? hem de

Nakibend eyhi olarak evresinden 174 hrmet ve itibar gren eyh Said;
cumhuriyetin ilan, hilfetin kldrlmas ve bir takm yeni kanunlar kartlarak
laik bir dzene doru gidilmesi karsnda, dou vilyederinin ounu
kapsayan bir isyan balatm, kurulan cumhuriyet h k m e t i n e ve banda
bulunan zata kyam edilmesi gerektiini belirterek harekete gemitir.

13 ubat 1925 tarihinde balayan bu isyan hareketi ksa srede byyp

genilemi, eyh Said'e bal kuvvetler Hani, Piran, Elaz gibi yerleri ele
geirerek Diyarbakr'a doru ilerlemeye balamlardr. Onlarn bu hareketleri
karsnda h e m e n Takrir-i Skn Kanunu'nu kartan ve 12 il ve 2 ilede
skynetim ilan ederek, asker harekata balayan smet nn hkmeti, isyan
bastrmak iin btn kuvvetiyle blgeye yklenmitir. Sonunda eyh Said, en
yakn adamlarndan biri olan bacanann ih-baryla bulunduu yerde
yakalanm ve dier isyanclarla birlikte Diyarbakr'a getirilerek, bu i iin
tesis edilmi olan ark stiklal Mahkemesi nne karlmtr. Bu sralarda 60
yan biraz gemi bulunan eyh Said ve arkadalar ksa sren bir
sorgulamadan sonra idama mahkum edilmiler ve 29 Haziran 1925 gecesinde
hkm infaz edilmitir. O gece eyh Said'le birlikte idam edilenlerin says
48'dir.

eyh Said'in idam sehbasna yrrken "Zalim ve katillerle elbette Maher

Gn'nde hesapla

acaz!" dedii rivayet edilir. Zaten mahkeme zabdarndan anlaldna gre

O, savunmasnn tmnde pervasz bir tavr sergilemi, davasnn hakllna
olan inancndan hi vazgemediini gstermitir.
SKLPL ATIF E F E N D (1926)

Son devrin byk slm bilginlerinden skilipli Atf Efendi 1926 ylnda
Ankara'da, aslmak suretiyle idam edilmitir.

apka Kanunu'na muhalefet ettii gerekesiyle, stiklal Mahkemesi tarafndan

idamna karar verilen skilipli Atf Efendi, kendisinin suland eserini,
apka Kanunu'nun kmasndan epeyce nce yazdn ve "Frenk Mukallitlii
ve slm"

isimli bu risale ile imdi sulanamayacan bildirmise de mahkeme yeleri

esasen bu deerli alimi idam ederek onun gibi dnenlere gzda vermeyi
amaladklarndan kitabn, hadiseleri kkrtc b i r u n s u r o l d u u n u
bildirmilerdir. Onlar, apka aleyhinde olanlarn dini siyasete alet ettiklerini
ve bunun da gerekirse idamla cezalandrlmas gerektiini sylemilerdir.
Mahkeme yeleri yaptklar bu ilerle rejimi ve cumhuriyeti kurtardklar
zannna kaplm, kendilerini destekleyen evrelerin de Nasl

ldrldler? itimat ve sevgisini kazanmlardr. skilipli Atf 1 7 6 Efendi'nin

idamna karar veren stiklal Mahkemesi yelerinin reisi Kel Ali lakabyla
mehur olan Ali etinkaya idi. Dier mahkeme yeleri ise Kl Ali, Rize
Mebusu Ali (Zrh) ve yedek ye de Reid Galib Bey idi. Savc olarak grev
yapan ztn ad da Necip Ali olduundan onlara

" D r t Aliler", mahkemeye de " D r t Aliler Mahkemesi" deniliyordu.

Trkiye'de gezici mahkemeler kurarak ksa zamanda bir ok karara imza atm
olan bu yelerin ka kiiyi idam ettii hal tam olarak bilinmemektedir. Sadece
Rize'de apka giymek istemeyen 143 kii iki gn iinde yarglanm, ilerinden
sekiz kii idama, 14 kii 15 yla, 22

kii 10 yla, 19 kii de be yl hapse mahkum edilmitir.

skilipli Atf Efendi'ye m a h k e m e reisinin;

"apkaya niin muhalefet ediyorsun? Nihayet bir bez parasdr!" dedii ve o n

u n da reisin arkasnda asl bulunan bayra gstererek "O
da bir bez parasdr, fakat anlam vardr!" diye cevap verdii hafzalardan
silinmemitir.

T R O K (1940)

Bir Yahudi ailesinin ocuu olarak 1879 ylnda Nasl ldrldler?

U k r a y n a ' n n gneyinde bir kyde d o d u .

177
Matematik ve hukuk alannda yksek renim grd. rencilii srasnda
devrimci grlere sahip o l u p Marksizmi b e n i m s e d i . arlk idaresince
tutuklanp Sibirya'ya srld. ki yl sonra buradan kap Viyana ve Londra'ya
gitti.

Lenin'le arkadalk kurdu ve Bolevik ihtilalinin hazrlayclar arasna girdi.

htilalden sonra Kzl Ordu'yu kurup bakomutan olarak grev yapt.

L e n i n ' i n hayatta olduu srece mevki ve iktidarn k o r u d u . Ancak

Lenin'in 1924'de lmesi ve Stalin'in baa gemesi zerine onunla anlaamayp
iki yllk sre iinde btn yetkilerini kaybetti. 1929-33 yllar arasnda
stanbul'da s r g n hayat yaad. Burada, h a t r a ve dncelerini kaleme
alp yaynlad. 1933 ylnda Fransa'ya gitti. ki yl sonra snr d edildi ve
Norve'e geti. ki yl da burada kaldktan sonra 1937 ylnda Meksika'ya
snd. Stalin hl onun peindeydi ve mudaka ldrlmesini istiyordu.

20 austos 1940 ylnda komnist bir spanyal ajan olan Roman Mercader,
gazeteci klnda onunla rportaj iin geldi ve bulduu ilk frsatta bana buz
baltasyla vurmak suretiyle ar ekilde yaralad. Korumalar tarafndan hemen
hastaneye kaldrlan Troki uurunun ak olduu bir sra,

"Siyasi bir katilin darbesi yznden lme yaklayorum. O d a m d a bana

vurdu. Onunla Nasl

mcadele e t t i m " gibi szler syledikten sonra ldrldler?

178
ld.

M U S S O L I N (1945)

Benito Mussolini 1883-1945 yllar arasnda yaam talyan devlet adam ve

diktatrdr.

Faizmin kurucusu olarak kabul edilir. Pek ok mcadeleden sonra, 1925

ylnda talya'nn bana gemi; sert, acmasz ve zalim bir tiran olarak byk
kadiam ve zulmlere imza atmtr.

Hider'in baarlar zerine 1939 ylnda Almanya ile birlikte Faist ideolojiyi
btn dnyaya yaymaya alt. Arnavutluu igal etti, Fransa ve Mussolini ve
metresi ldrldkten sonra ayaklarndan aslarak gnlerce tehir edildi.

Yunanistan'a saldrd. 1940 ylnda tamamen Almanya'ya tabi uydu bir devlet
bakan olarak grnd, italya, savan aclar ile boumaya balaynca
Mussolini, parti liderleri tarafndan yetkilerini devretmeye arld. 1943
ylnda Kraln emriyle tutukland. Alman parat birlikleri tarafndan
hapisten kurtarlp yeniden m c a d e l e y e baladysa da 1945 ylnda
Almanya'nn, I I . Dnya Harbi'nden malup kmas zerine Mussolini de her
eyini kaybetti, isvire'ye kamaya alrken, kendisine muhalif eteler
tarafndan yakaland ve metresi ile birlikte idam edildi. Cesedi Milano'ya
gtrlp ayak-Nasl

idridier? lanndan aslmak suretiyle gnlerce tehir edildi.

180
M A H A T M A G A N D H (1948)

Hindistan'n bamszlk mcadelesinde liderlik yapan ve blgenin ingiliz

smrgeciliinden kurtulmasn salayan dn ve siyas nderdir.

O, 1869 ylnda Hindistan'da zengin bir ailenin olu olarak dnyaya gelmi, iyi
bir eitim grerek yetimi, ingiltere'de hukuk tahsili girdkten sonra
Bombay'a d n p bir ka yl avukatlk yapm, daha sonra da Gney
Afrika'ya tanarak b u r a d a k i H i n t l i vatandalarnn haklarn savunmak
iin etkin almalara girimitir. 21

yl kadar Gney Afrika'da kalan Gandhi artk

liderlerinden Mahatma Gandhi
Hindistan'n din ve siyas

iyice t a n n a n bir m c a d e l e adam olarak Hindistan'a dnp lkesinin

bir ingiliz smrgesi olmaktan kurtarlmas iin almalarn hzlandrrmtr.

O, halknn kendine verdii Mahatma, yani

"Yce Ruh" ismiyle giritii mcadelelerinde iddet kartln savunmu,

sivil itaatsizlii, pasifizmi ve uzlamacl ne karmtr. Eer bu yntem
btn halk tarafndan kabul grr ve ingiliz mallar ve idarecileri pasif bir
direnile etkisiz hle getirilebilirse memleket kurtulacaktr.

(P Gerekten gittii her yerde bu bar yntemi ldrldler? tleyen

Gandhi baarl olmu ve bir sre

^ sonra bu ar amborgaya dayanamayan ingilizler Hindistan' terketmek

zorunda kalmlardr.

Artk onlarn kaba kuvvetleri ie yaramamakta, halk hi bir emirlerini

dinlemeyerek b t n kararlar boa karmaktadr.

G a n d h i defalarca tutukland halde alk grevleriyle mcadelesini

srdrm ve Hintiler tarafndan yksek bir dn ve siyas lider olarak kabul
edilmitir. O, birlikte yaadklar Mslman halklara da bar yaklamlar
gstermi, tek bir Hindistan hayaliyle yaad halde Mslmanlarn kurduu
Pakistan Devleti'ne de kar kmamtr. "iddet gstermemek, inancmn
birinci maddesidir. Ayn zamanda o, itikadmn da son maddesidir" diyen
Gandhi 30 Ocak 1948

tarihinde, Yeni Delhi'de, radikal bir Brahman tarafndan v c u d u n a k u r

u n sklarak l d r l m t r . O n u n l m haberini alan Hintliler
byk bir znt yaam ve cenazesi grlmemi bir kalabalk tarafndan
yaklarak klleri Ganj Nehri'ne dklmtr.
H A S A N EL B E N N A (1950)

Msr'da, dnyaca mehur hvan- Mslimn (Mslman Kardeler) tekilatnn

kurucusudur.

imire Ky'nde doup bym, retmen

okulunu bitirip bir sre muallimlik yapm, sonra Kahire'de yksek tahsilini
tamamlayarak Islm almalara girimitir. Gittii her yerde davasna taraftar
toplayarak ve zellikle niversite rencileri arasnda tekilatn
yaygnlatrp, ingiliz misyonerlerinin almalarn engellemeyi baarmtr.
Mslmanlarn kendi dinlerine ve kltrlerine dnerek, her trl cehalet ve
emperyalist rejimlerle mcadele etmesi gerektiini syleyen ve bu konuda el
kitab olarak byk rabet gren eserler nereden Hasan el Benna, Filistinli
Mslmanlara da madd ve manev yardmlarda bulunarak, hatta kendi
tekilatndan baz mcahidleri bizzat savamak zere gndererek hakl bir ne
kavumutur.

Msr siyasetinde etkin rol oynayan ingilizler ve o n l a r n u a k l a r , H a

s a n e l B e n n a ' n n almalarndan rahatszlk duymaya balaynca Kral
Faruk, tekilatn datlmasn emretmi ve Mslman Kardeler tutuklanmaya
balan-mtr.

Kendisi hapsedilmemekle beraber her trl Islm faaliyetten men edilen

Hasan el Benna, bir genlik derneinin toplantsna katlmak iin izin alnca
oraya gitmi, fakat toplant bitiminde bindii taksiye yaklaan, kimlii belirsiz
-drt kii tarafndan kurun yamuruna tutularak yaralanmtr. Hastanede,
kan kaybndan ld duyurulmu; cenaze trenine kimsenin kalma-W mas
istenmitir. Sk gvenlik nlemleri altnda ldrldler? defnedilen Hasan el
Benna'n n kabri banda 184 Fatiha okumak isteyenler bile tutuklan-mlardr.

A D N A N M E N D E R E S (1961)

1899 ylnda, Aydn'da, zengin bir ailenin ocuu o l a r a k d n y a y a geldi.

z m i r A m e r i k a n K o l e j i ' n d e n m e z u n oldu. Ankara H u k u k
Fakltesi'ne girdi. Atatrk'le tanp takdirini kazandktan sonra 1930 ylnda
CHP'den Aydn Milletvekili seildi. 1949 ylnda partisinden ayrlp Celal
Bayar'la birlikte Demokrat Parti'yi kurdu. 1950 seimlerinde, CHP'nin
icraadann-dan nefret etmi olan halk tarafndan ezici bir ounlukla iktidara
getirildi. Babakan oldu.

Ezann, eskiden olduu gibi yeniden asl ekliyle okunmasn salad ve

dindar insanlar zerinde yllarca sren basklar bir para azaltt iin halk
tarafndan 1955 seimlerinde de tek bana iktidara getirildi. Hayat tamamen
Atatrk ve inn zihniyetiyle ekillenmi olmasna ramen, yaplan baz
deiiklikleri devrimin elden kmas olarak yorumlayan smet nn,
evresindekiler ve onlara tam destek veren askerler tarafndan kskaca alnd.
Basn tarafndan iddetle tenkit edilip, asl astar olmayan yalanlar ve
iftiralarla karaland. D mdahelelerin de etkisiyle 1960

ylnda asker ihtilal gerekleti ve Menderes Nasl

ldrldler?

tutukland. Bir ksm arkadalaryla Yassada'ya 186

gnderilip sk gzetim altnda tutuldu. Akl almaz manev ikencelere

uratldktan sonra, kendisine gnlk olarak verilen uyku haplarn biriktirip
intihara kalkt. Midesi ykanp iyiletirildikten bir gn sonra, 17 eyll 1961

tarihinde, Imral'da idam edildi. zerine giydirilen i d a m gmlei ile

daraacna d o r u yrrken, "Hi muber deilim", yani kimseye kskn,
dargn deilim dedii sylenmitir.

KENNEDY (1963)

Tam ismi John Fitzgerald olan Kennedy, Amerika Birleik Devletleri'nin 35.
Devlet Bakan idi.
1917 ylnda d o a n K e n n e d y ' n i n ailesi, irlanda'dan Amerika'ya gelmi
gmenlerdendir.

ocukluunu Boston'da geirmi, tahsilini Har-ward Universitesi'nde

tamamlam, bu arada yazarla balayarak ok okunan baz eserler kaleme
almtr.

II. Dnya Sava'ndan sonra siyasete atlan Kennedy, ksa zamanda Temsilciler
Meclisi'ne seilmi, sonra senatr olmu ve nihayet 1960

ylnda Bakan seilmitir. Onun halk tarafndan

^ ok sevilmesi ve uygulamaya alt ekonomik N a s programla r

phesiz ki muhalifleri ve zellikle ldrldler?

Yahudi lobileri tarafndan hazmedilememi ve 188

bugn bile mahiyeti tam olarak anlalamayan bir suikast dzenlenerek, kars
ile Dallas Texas'da bulunduu bir srada, onlarca korumasna ve sk gvenlik
nlemlerine ramen, 22 Kasm 1963 t a r i h i n d e , vurularak l d r l m
tr.

Nereden geldii belli olmayan kurun bir anda Kennedy'nin kafatasn

parampara etmitir.

Kars, daha sonraki yllarda Yunanl bir armatrle evlenmi, Kennedy

ailesinden bakalar da eidi suikastlarla yok edilmilerdir.

M A L C O L M X (1965)

Amerikal Mslmanlarn unutulmaz liderlerindendir. 1925 ydnda O m a h a

N e b r o s k a ' d a domutur.

Zenci bir rahip olan babas Earl Litte, Malcolm henz alt yanda iken
beyazlar tarafndan ldrlmtr. ocuklarn geindiremeyecek duruma
den annesi ise ldnp, akl hastanesine kapatlm; evi ve ailesi dalan
kk Malcolm, son derece ar artlar altnda bir ocukluk dnemi
geirmitir. Beyazlarn, srf derisinin rengi sebebiyle kendisini ve rkdalarn
srekli aaladn grerek ve geimini temin iin bir i bulmakta zorlanarak
genlik dnemini yaam; bu arada iki, kumar ve uyuturcuya mptela olup
dengesiz bir hayata srklenmitir. Hrszlk sebebiyle tutuklanp hapse
aldnda henz 21
yandadr ve beyaz yarglar en fazla yl hapis cezas vermeleri gerekirken
onu 10 yla mahkum etmilerdir. Genliinin en gzel yllarn hapishanede
geiren Malcolm, burada iken kendisinin bir peygamber olarak gnderildiini
iddia eden Elijah Muhammed isimli birinin, adna slam dedii din ile
tanm; hapisten knca ona tabi olup, en ateli taraftarlarndan biri olmutur.

Elijah'n kurduu rgt ksa zamanda derleyip toparlayarak Kuzey

Amerika'daki zencileri tekilata kazandran, memleketin her yerinde
konferanslar vererek etkin bir kimse olduunu gsteren Malcolm, dnya ar
siklet boks
ampiyonu Muhammed Ali'nin de arkada ve hocasdr.

Aradan geen gnler iinde Elijah'n ahlk ve karekter zaaf iinde yaayan
uydurma bir peygamber olduunu ve onun, sekreterleriyle gizli ilikilere girip
sapka bir hayat yaadn gren Malcolm X ile tekilatnn aras alm ve
O, bir gn hi kimseye haber vermeden Hac iin Mekke'ye gitmitir. Burada,
slm dininin Elijah'n retilerinden baka bir ey olduunu aka grdkten
sonra, gerek Mslman kimliiyle ve Malik el ahbaz adn alarak
Amerika'ya dnmtr. O'nun bundan sonra asl mcadelesine balad
anlalnca dmanlarnn artt, h e m Amerikan gizli servislerinin, h e m de
Elijah'n kendisini yok etmek istedii anlalmtr. Nitekim 21 ubat 1965
gn, New York City'de, kalabalk bir toplulua konferans vermek iin
krsye ktnda, kars ve k k ocuklarnn da hazr bulunduu salonda,
kimin adna hareket ettikleri hal bir sr olarak kalan -drt kii tarafndan
defalarca kurun sklmak suretiyle ehid edilmitir.

Bronz bir tabut iinde 8 gn kadar bekletilen ce-nazesi, binlerce kii tarafndan
ziyaret edildikten sonra, slm'a tam uygun bir din merasimle kabrine
defnedilmitir.

Hayat ve mcadelesi zerine bir ok kitaplar yazlan ve bir de sinema filmi

ekilen Malcolm X, son devrin en byk fikir ve aksiyon adamlarndan biri
olarak slm tarihindeki yerini alm grnyor.

S E Y Y D K U T U P (1966)

1906 ylnda Msr'da domutur. Kkl ve varlkl bir ailenin drt

ocuundan biri olarak bym, zekas ve alkanl sebebiyle baarl bir
renim hayat geirmi, sonra Kahire'de ldrldler? yazarlk yapmaya
balamtr. Heme n her sahada 192 kalemini baaryla kullanan Seyyid Kutup,
bir ara eitim kastyla Amerika'ya gnderilmi ve burada iken Hasan El
Benna'nn ehadet haberini alnca, hvan- Mslimn'e katlmaya karar
vermitir. Nitekim 1950 ylnda Msr'a dndkten sonra almalarn daha
ok, Mslman Kardeler Tekilat'nn ilerlemesi ve Hasan el Benna'nn gr
ve dncelerinin yaygnlamasna teksif etmitir. Tabi yazlan ve mcadelesi
sebebiyle tutuklanarak hapse atlmtr. 15 sene kadar sren mahpusluunun 10
senesi hapishane hastanesinde geen Seyyid Kutup, burada hi durmadan
alarak en byk eseri saylan F Zilli'l- Kuran (Kur'ann Glgesinde)
isimli tefsirini yazmtr.

Yaplan mahkemeler sonunda, onun insanlar devlete kar kkrtp karklk

kardna karar verilerek idamna hkmedilince, o bunu durdurmak iin
herhangi bir mcadeleye girimemi, hatta kendisinden, zr dilerse idam
cezasn kaldracan syleyen Msr Devlet Bakan Nasr'a "Ben Allah
yolunda yaptm i iin zr dilemem!" cevabn vermitir.

29 Austos 1966'da, iki arkadayla birlikte aslarak idam edilen Seyyid Kutup
bu srada 60

yanda idi. Baz kaynaklara gre idam edilmeden hemen nce bir istei olup
olmad sorulmu, iki rekat namaz klmak istediini syleyip namaza d u r u n
c a secdeden kalkmad grlmtr.

Vazifeliler iin uzadna kzarak onu uyarmaya geldiklerinde r u h u n u teslim

etmi olduunu grp armlar, buna ramen kaldrp idam sehbasna
asmlardr.

C H E GUAVARA (1967)

lgin hayat hikyesi ve devrimci kiiliiyle dnya komunisderinin

idollerinden biri olmay baaran Che Guavara, 1928 ylnda Arjantin'de
domu; zeki, atak, cesur ve maceraperest bir gen olarak yetimi ve tp
tahsilini tamamlayarak doktor olmutur. Bu tahsil srasnda Latin Amerika'y
batan baa dolaan ve motosikletiyle gemedik yer brakmayan gen adam
halklarn yoksulluunu ve bir kurtulua m u h t a olduklarn dnerek
Marksizmi benimseyip komnist

ideolojiye kendini adamtr. Bu uurda akl almaz mcedelelere atlan gen

doktor, Kba'da sosyalist bir ihtilal gerekletirmek isteyen Fidel Kastro ile
tanm ve onunla birlikte Kba'ya geerek mcadeleden baaryla kmtr.
Kbal olmad halde ksa srede yeni iktidarn en tannm adam olan Che
Guavara lkenin

merkez bankasna bakanlk yapt gibi bir sre sonra sanayi bakanlna
getirilmitir. 1964

ylnda Kastro'dan sonra Kba'nn ikinci adam Nasl

ldrldler?

gibi grnen Che Guavara, Kba heyetinin ba 1 9 4

olarak Birlemi Milletler'de konuma yapmak zere New York'a gitmi, daha
sonra Paris'e gelmi ve buradan, ay sren uluslararas gezilerine
balamtr. in, Msr, Cezayir, Gana, Gine, Mali, Kongo ve Tanzanya gibi
lkeleri gezip resm grmeler yapan gen gerillac 1965 ylnda Kba'ya
dndkten bir sre sonra ortadan kaybolmutur. O n u n kayboluu iki yl kadar
tam bir muamma olarak kaldktan sonra kendisinin Kongo'da bulunduu ve
burada

komnist bir ihtilal iin gerilla hareketlerine giritii ortaya kmtr.

Hadiseden Kastro'nun haberdar olduu ve Che'yi kararndan vazgeiremedii
iin kayboluu hakknda suskun kald bildirilmitir. Tahminlere gre o
dnemde
Kba devriminin liderlerinden Che Guavara S o v y e t l e r i n p o l i t i k a
s n d a n ziyade i n k o m n i s t l e r i n i r n e k alan C h e ile Kastro
anlaamamaktadrlar.

Kongo'da baarl olamayan Che Guavara bu sefer gizlice Bolivya'ya gemi,

Kba devriminin bir benzerini burada gerekletirmek iin yine akl almaz
gerilla harekederine girimitir. Onun Bolivya'da o l d u u Kastro t a r a f n
d a n da bilinmekte, hatta kendisine gizlice yardm edilmektedir. Ne var ki Che
Guavara'nn

faaliyetleri h e m Bolivya hkmeti, h e m de Amerika tarafndan da takip

edildii iin bir ldrldler? s u r e s o n r a kampnn bulunduu yer
renilmi

^ ve henz 39 yanda bulunan gen devrimci giritii ksa bir arpmadan

sonra yakalanmtr.

Bolivyal askerler hemen ldrlmesi iin devlet bakanndan emir

aldklarndan onu herhangi bir yarglamaya tabi tutmadan, geceyi bir mahpus
olarak geirdii k h n e okul iinde ldrmlerdir. Bir arpma srasnda
ldrld izlenimi vermek zere bacaklarna defalarca ate

edilen Che Guavara'nn cesedi bir helikopterle Vallagrande ehrine

gtrlm, asker bir doktor tarafndan elleri kesildikten sonra gizlice
gmlmtr. Cesedinin yaklarak yok edildii de sylenmitir.

Kastro eski devrimci arkadann ldrldn haber alnca lkesinde gn

yas ilan etmi, 1997 ylnda da cesedinden kalanlar Kba'ya getirtip bir ant
mezara koydurmutur.

Yazd hatralar, iirleri ve tledii gerilla taktikleriyle ar derecede

saldrgan bir kiilii olduu anlalan ve gerekten bir ok sefer acmasz
katiamlara da imza atm olan Che Guavara l m n d e n sonra dnya
komnist-lerince bir efsne haline dntrlmtr.

E N V E R SEDAT (1981)

Msr'n nc cumhurbakan olan Enver

Sedat 1918 ylnda domutur. rencilii srasnda siyas faaliyedere

girimi; 1952 ylnda Kral Faruk'a kar gerekletirilen asker darbeye
katlarak kendisini tantm, 1970 ylnda da halefi Cemal Abdunnasr'n lm
zerine Msr devlet bakan olmutur.

Din hassasiyetten uzak, bat yanls ve srail dostu bir diktatr olarak tannan
Enver Sedat tek bana iktidarda kald 11 yllk sre iinde pek ok zlm ve
ikencelerle halkn sindirmi; zellikle slm kurululara cephe alarak tam
bir Firavun edasyla hareket etmitir. lkesinin Sovyetler Birlii ile olan
ilikilerini de keserek batya almay isteyen dktatr, Arap-srail
Sava'ndan sonra Menahem Begin'le birlikte, gya bar abalarna destek
verdii iin 1978

ylnda, Nobel Bar dl ile taltif edilmitir.

1981 ylna gelindiinde artk bu diktatrn yok edilmesine karar veren ve

Msr o r d u s u n d a yzba rtbesinde grev yapan Halid slambul isimli
bir subay, sekiz arkadayla birlikte hareket ederek, Msr'n bamszlnn
kutland bir tren srasnda, bindikleri asker aralardan inip tribnde
kendilerini seyreden kibir ve gurur heykeli diktatr kurun yamuruna
tutmulardr. Televizyonlarda aka gsterilen bu suikast srasnda Halid
slambul ve arkadalarnn Nasl
kararllklar ve cesaretleri btn dnya tarafn

ldrldler?
198
dan seyredilmitir. Onlar, Enver Sedat'n ldnden emin olmak iin protokol
duvarnn stne de karak ate etmeyi srdrmlerdir.

Daha sonra yakalanan Halid slambul ve

arkadalar gstermelik bir mahkeme safahatndan sonra idam edilmilerdir.

A V U E S K U (1989)

Komnist Romanya'nn devlet bakan ve gelmi

gemi en byk diktatrlerinden biridir.

1918 ylnda domu, rencilii yllarnda k o m n i s t genlik h a r e k e t l

e r i n e katlm, komnist partiye girip eidi grevler yaptktan sonra 1965
ylnda devlet bakan olmutur.

1989 ylna kadar tam 24 yl lkeyi tek bana yneten ve halknn byk
nefretini kazanarak sonunda isyan etmelerine sebep olan komnist lider,
askerlerin 17 Aralk 1989 tarihde, bir gsteri srasnda Macar asll halkn
zerine ate

amalar emrini vererek kendi sonunu hazrlad.

Dalga dalga yaylan ve btn lkeyi kaplayan isyan artk avuesku iktidarnn
bittiini gsteriyordu. Nitekim bu korkun halk isyann bastramayacan
anlaynca lkesinden kamaya alt. Bir sre gizlendikten sonra polise
snd ve onlar da kendisini askerlere teslim ettiler.

Ksa bir yarglamadan sonra idamna karar verildi ve balarna gelen felaketi
anlamakta hl zorlanan kars ile beraber kuruna dizilerek ldrld. Oysa
halknn alktan krld gnlerde avuesku ve kars Elena Petruska says
krk bulan muazzam villalarda lks ve israf iinde yaamaktaydlar.
Servederinin haddi hesab yoktu ve arkalarnda milyarlarca dolar bulan bir
servet brakmlard.

avuesku ve karsnn kuruna dizildikleri srada askerlere nasl yalvarp

yakardklar, eref ve haysiyetlerini nasl yitirerek lme gittikleri dnya
televizyonlarnca tam bir ibret levhas halinde yaynlanmtr.

ZAK R A B N (1995)

srail'in ileri gelen devlet adamlarndan biridir.

1922 tarihinde Kuds'te domu, gen yandan itibaren siyonist emelleri

gerekletirmek iin mcadeleye girimi, asker kademede ykselerek Genel
Kurmay Bakanlna kadar km, nihayet Babakan olmutur. Btn hayat
boyunca iddet yanls bir politika uygulayarak Filistinli Mslmanlara kan
kusturan; srail askerlerinin yakaladklar Filistinlilerin kollarn talar ve
dipiklerle krmasna msade eden ve tutuklu M s l m a n l a r n b i r yl
m a h k e m e y e bile Nasl karlmadan hapsedilmesi kararn uygulayan
ldrldler? ? ~
200
Izak Rabin, Babakan olduktan sonra bar bir izgi izlemeye alm, yahut
yle grnerek Arap d n y a s n n s e m p a t i s i n i kazanmaya
almtr.

Yahudilerin kendi i mcadelerinin darya yansmad bir srada zak Rabin,

bir suikasta k u r b a n giderek, fanatik bir Yahudi genci tarafndan,
kurunlanarak ldrlmtr. 4

Kasm 1995 tarihinde haber ajanslarna bomba gibi den bu hadiseye gre
Yigal Amir isimli bir Yahudi genci kalabalk bir topluluk iinde bulunan
Babakana kadar yaklamay baarm

ve silahn atelemitir. H e m e n yakalanarak mahkemeye kartlan Yigal

Amir, zak Rabin'i, Filistinlilere zerk ynetim tanmas ve

siyonizmin ilkelerine ihanet ettii gerekesiyle ldrdn sylemitir. Daha

sonraki yllarda Yigal'n ailesi, zak Rabin'i ldren kurunun oullar
tarafndan sklmadn ve silahn daha yakndan atelendiini iddia ederek
olaya yeni bir boyut kazandrmlardr.

E Y H A H M E D YASN (2004)

srail Devleti'nin igal altnda tuttuu Filistin'de k u r t u l u h a r e k e t l e r i

n i n l i d e r l e r i n d e n ve H a m a s ' n kurucularndandr. 1937 ylnda
Filistin'in Askalan ehri yaknlarnda domu, kk yata babasn kaybettii
iin annesi ve kardeleri tarafndan yetitirilmi, ilkokulu bitirdii sralarda
bir yzme sporu esnasnda geirdii kaza sonucu btn vcudu felli hle
gelmitir.

renimini tamamladktan sonra, retmen

olarak hizmete balayan eyh Ahmet Yasin, milletinin srail z u l m n d e n k

u r t u l u u ve bamszl iin mcadelelere girimi, defalarca tutuklanarak
srail zindanlarna atlmtr.Onca ac ve zulme ramen hakl mcadelesinden
vazgemeyerek intifada hareketlerinin manev liderliine devam eden eyh
Ahmet Yasin, Filistin bakan Yaser Arafatia'da hemen her dnemde
anlamazla derek onun politikalaryla
Filistin'in gerek kurtulua kavuamayacan sylemitir.

Hapisten kt dnemlerde de bir ka kez srail suikastna maruz kalan ve

kurtulmay baaran eyh Ahmet Yasin, 22 Mart 2 0 0 4 tarihinde, tekerlekli
sandalyesi ile bir sabah namazna giderken, srail uaklarnca alan ate
sonucu paralanarak ehid edilmitir. Cenazesi cn almaya yemin e d e n
Filistinliler tarafndan Gazze'de, gzyalar arasnda topraa verilmitir.

eyh Ahmet Yasin'in b t n dnyann gz nnde byle vahi bir yntemle

katledilmesi srail'e olan nefreti krklemekle beraber bata ABD ve
mttefikleri her hangi bir knamaya bile gerek g r m e d i k l e r i n d e n
srailliler bask ve zulmlerini artrarak devam ettirmilerdir.

S A D D A M H S E Y N (2006)

Uzun yllar Irak'n acmasz diktatr olarak devlet bakanl grevinde

bulunan Saddam Hseyin, 1939 ylnda Tikrit'in bir kynde domutur.
obanlkla geinen bir ailenin olu olan Saddam, henz dnyaya gelmeden
babas ortadan kaybolduu iin bir sre amcasnn yannda kalmtr.

ocukluu vey babasnn yannda ve devaml dayak yiyerek geen Saddam,

genlik dneminde Arap milliyetiliini savunan Baas (Dirili) partisine ye
olmu, ksa srede ykselerek parti bakanln ele geirmitir. 1959 ylndan
beri eitli suikast giriimleriyle adn duyuran Saddam, bir sre lkesinin
dnda kaak olarak yaam; B e y r u t ' t a b u l u n d u u srada CA
tarafndan eitilmi, Kahire'de hukuk renimi grm, 1964 ylnda lkesine
geri dnnce tutuklanarak hapse atlmtr. 1967ylnda

^| hapisten kan ve Baas Partisi'nin bana geen

, Saddam, 1968 ylndaki darbe ile iktidar Nasl J

ldrldler? koltuuna oturmutur . Artk Irak akl almaz 204

zulm, soygun ve cinayetlere gebedir. lkenin akl banda limleri, bilginler

ve yksek ahsiyederi huncarca kadedilmekte, hapishaneler dolup tamaktadr.

Saddam Hseyin 1980 ylnda, ran'a saldrarak sekiz yl srecek ve bir

milyondan fazla insann lmn sebep olacak bir savaa giriti. Harp
srasnda Batnn ve Amerika'nn youn desteini g r d . 1988 ylnda H a l
e p e k a t l i a m n gerekletirdi. Kimyasal silahlarla 5000'den fazla Krt
vahice ldrld. 1990 ylnda Kuveyt'e saldran Saddam, bu sefer, lkenin p
e t r o l zenginliine gzlerini diken batl dostlar ve ABD tarafndan kskaca
alnd. 1991 'de I. Krfez Saddam Hseyin mahkeme srasnda...

Harekt balatld ve lke batllarca igal edilmeye baland. 2 0 0 3 ylnda

ABD ve mttefikleri tarafndan byk bir asker harekat balatlarak btn
Irak ele geirildi. Bu srada herhangi bir mukavemet gstermeyen Saddam
Hseyin bir sre saklandktan sonra 13 Aralk 2 0 0 3 t a r i h i n d e yakaland
ve d z m e c e bir m a h k e m e t a r a f n d a n u z u n c a s r e n b i r
yarglamadan sonra idama m a h k u m edildi, infaznn k u r u n l a n m a k
suretiyle y e r i n e getirilmesini i s t e m e s i n e r a m e n aslarak l d r
l e c e i d u y u r u l d u . 30 aralk 2 0 0 6

tarihinde, yzleri kar maskeleriyle kapatlm

Nasl

ldrldler?

olan grevliler tarafndan, afak vakti, boynuna 206

geirilen urganla idam edildi. Cenazesi doduu kent olan Tikrit'e gnderildi.
Baz iddialara gre lkesini bir kan gl haline dntren bat yanls
Saddam Hseyin, aslnda ABD ve uaklar tarafndan idam edilmemi; TV'de,
yakaland ana benzer dzmece sahneler yaynlanarak dnya aldatlmak
istenmitir.