Bloque de materias troncais

Xeografa e Historia

Introducin

O coecemento da sociedade, a sa organizacin e o seu funcionamento ao longo do tempo, esencial para poder entender o mundo actual. Coecer
o espazo onde se desenvolven as sociedades, os recursos naturais e o uso que se lles deu achganos datos sobre o pasado e permtenos anticipar
algns dos problemas do futuro.
As disciplinas de Xeografa e Historia son dous importantes eixes vertebradores para o coecemento da sociedade, xa que abranguen a realidade
humana e social desde unha perspectiva global e integradora, e ofrecen unha maior capacidade para a estruturacin dos feitos sociais. Malia isto, a
sociedade actual, cada vez mis complexa, require a intervencin doutras disciplinas como a economa, a socioloxa, a ecoloxa ou a historia da arte,
que achegan anlises diferentes e complementarias, para a mellor comprensin da realidade social.
En ESO, a materia de Xeografa e Historia pretende afondar nos coecementos adquiridos polo alumnado na educacin primaria; favorecer a
comprensin dos acontecementos, os procesos e os fenmenos sociais no contexto en que se producen, tendo sempre en consideracin as escalas
de estudo (o mundo, Europa, Espaa e Galicia); analizar os procesos que dan lugar aos cambios histricos e seguir adquirindo as competencias
necesarias para comprender a realidade do mundo en que viven, as experiencias colectivas pasadas e presentes, a sa orientacin no futuro, as
como o espazo en que se desenvolve a vida en sociedade.
A achega da materia de Xeografa e Historia ao desenvolvemento das competencias chave moi salientable. Deste xeito, poderiamos dicir que a
travs da materia se desenvolven competencias que na prctica funcionan como propias (as competencias sociais e cvicas, en relacin con contidos
propios tanto de Historia como de Xeografa, e a competencia matemtica e as competencias bsicas en ciencia e tecnoloxa, en Xeografa); a
competencia de conciencia e expresins culturais ten unha presenza destacada pola relacin que o estudo das manifestacins artsticas e a evolucin
do pensamento e da cultura teen na historia, e de maneira especfica na historia da arte. A importancia que a materia ten para o desenvolvemento
da competencia de sentido da iniciativa e esprito emprendedor evidnciase na dimensin conceptual desa competencia posta en relacin con
coecementos de xeografa e historia econmicas, pero tamn na dimensin mis procedemental dela.
O desenvolvemento das competencias de comunicacin lingstica e dixital, e de aprender a aprender, impregnan todo o currculo de Xeografa e
Historia, pois presentan unha dimensin instrumental que nos obriga a telas presentes ao longo dos catro cursos de ESO.
A Xeografa organzase, no primeiro ciclo, nos bloques titulados "O medio fsico" e "O espazo humano", e en cuarto curso cntrase na globalizacin.
A Historia estuda as sociedades ao longo do tempo, seguindo un criterio cronolxico ao longo dos dous ciclos de ESO.
Na secuencia dos tres primeiros cursos de ESO tivronse en especial consideracin dous factores: por unha banda procurouse unha reparticin o
mis equilibrada posible entre a Xeografa e a Historia nos tres cursos e, por outra, intentouse secuenciar do xeral ao particular, traballando nos
primeiros cursos con contidos mis globalizados e incrementando o nivel de complexidade medida que se avanza na etapa. Dese xeito, procrase
ir da identificacin e da localizacin dos primeiros cursos en xeografa cara a realizacin de tarefas mis elaboradas no remate da etapa. A Historia
recibe un tratamento semellante, pois os contidos cos que o alumnado traballar nos primeiros cursos presentan un enfoque mis xeral, que abrangue
o devir humano ata o sculo XVIII e deixa o derradeiro curso da etapa para o estudo da historia contempornea. En todo caso, a evolucin histrica
dos dereitos da muller ata a actualidade debe formar parte do desenvolvemento curricular a aplicar na aula.
Deberase ter en conta o traballo de todos os elementos transversais do currculo cando cumpra. Neste sentido, merecen unha mencin especial a
educacin cvica, a comprensin de lectura, a expresin oral e escrita, e o traballo con tecnoloxas da informacin e da comunicacin. A materia de
Xeografa e Historia un vehculo adecuado para animar ao emprendemento. Ademais, o desenvolvemento sustentable e o medio, os riscos de
explotacin e o abuso e maltrato son ineludibles.
O tratamento metodolxico da materia dbese axustar ao nivel competencial inicial do alumnado, partindo cando cumpra de aprendizaxes mis
simples, respectando ritmos e estilos de aprendizaxe que tean en conta a atencin diversidade. Xeografa e Historia permite desenvolver
metodoloxas activas, nas que o traballo individual e cooperativo e a aprendizaxe por proxectos estean permanentemente presentes, con elaboracin
de diferentes tipos de materiais, integrando de xeito especial as tecnoloxas da informacin e da comunicacin e cun enfoque orientado realizacin
de tarefas e resolucin de problemas. moi importante ter presente o papel do/da docente como orientador/a, promotor/a e facilitador/a do
desenvolvemento competencial do alumnado, e non esquecer a adecuada coordinacin entre docentes.
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

Bloque 1. O sculo XVIII en Europa ata 1789

a B1.1. Sculo XVIII en Europa: do feudalismo ao B1.1. Explicar as caractersticas do Antigo Rxime nos seus XHB1.1.1. Establece, a travs da anlise de textos, a CSC
c absolutismo e o parlamentarismo das minoras. sentidos poltico, social e econmico. diferenza entre o Absolutismo e o Parlamentarismo. CAA
d Francia, Inglaterra, Espaa e Galicia. CCL
g
h XHB1.1.2. Distingue conceptos histricos como Antigo CSC
l Rxime e Ilustracin. CAA
CCL

f B1.2. Ilustracin. B1.2. Coecer o alcance da Ilustracin como novo XHB1.2.1. Describe as caractersticas da cultura da CSC
h movemento cultural e social en Europa e en Amrica. Ilustracin e as implicacins que ten nalgunhas CCEC
l monarquas. CCL
n

f B1.3. Arte e ciencia en Europa no sculo XVIII. B1.3. Coecer os avances da Revolucin Cientfica desde os XHB1.3.1. Aprecia os avances cientficos e a sa CSC
g sculos XVII e XVIII. aplicacin vida diaria, e contextualiza o papel dos CMCCT
l cientficos na sa propia poca. CAA
n
XHB1.3.2. Comprende as implicacins do empiricismo e o CSC
mtodo cientfico nunha variedade de reas. CMCCT

Bloque 2. A era das revolucins liberais

a B2.1. Revolucins burguesas nos sculos XVIII e B2.1. Comprender o alcance e as limitacins dos procesos XHB2.1.1. Sopesa as razns dos revolucionarios para CSC
c XIX: bases ideolxicas (liberalismo,nacionalismo e revolucionarios dos sculos XVIII e XIX. actuar como o fixeron. CAA
d rexionalismo), econmicas e sociais; principais CCL
consecuencias.
g
h XHB2.1.2. Recoece, mediante a anlise de fontes de CSC
l diversas pocas, o valor destas non s como informacin CAA
senn tamn como evidencia para os/as historiadores/as. CCL
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

a B2.2. Revolucins burguesas nos sculos XVIII e B2.2. Identificar os principais feitos das revolucins liberais XHB2.2.1. Redacta unha narrativa sinttica cos principais CSC
c XIX: periodizacin e feitos principais. Restauracin. burguesas en Europa e Amrica nos sculos XVIII e XIX. feitos dalgunha das revolucins burguesas da primeira CAA
d Procesos unificadores e independentistas. O caso metade do sculo XIX, acudindo a explicacins causais, e CCL
espaol sinala os proles e os contras.
g
h
XHB2.2.2. Redacta unha narrativa sinttica cos principais CSC
l feitos dalgunha das revolucins burguesas do sculo XVIII, CAA
acudindo a explicacins causais, e indica os proles e os CCL
contras.

XHB2.2.3. Discute as implicacins da violencia CSC

empregando diversos tipos de fontes. CAA
CCL

Bloque 3. A Revolucin Industrial

f B3.1. Revolucin Industrial: concepto; factores B3.1. Describir os feitos salientables da Revolucin Industrial XHB3.1.1. Analiza os proles e os contras da primeira CSC
g econmicos, sociais e ideolxicos que a fan posible. e o seu encadeamento causal. Revolucin Industrial en Inglaterra. CAA
h CCL
l

g B3.2. Revolucin Industrial: desde Gran Bretaa ao B3.2. Analizar as vantaxes e os inconvenientes de ser un XHB3.2.1. Analiza e compara a industrializacin de CSC
h resto de Europa. pas pioneiro nos cambios. diferentes pases de Europa, Amrica e Asia, nas sas CAA
l distintas escalas temporais e xeogrficas. CCL

XHB3.2.1. Compara o proceso de industrializacin en CSC

Inglaterra e nos pases nrdicos. CAA
CCL

a B3.3. Consecuencias da Revolucin Industrial. B3.3. Entender o concepto de progreso, e os sacrificios e os XHB3.3.1. Explica a situacin laboral feminina e infantil CSC
c Movemento obreiro (orixes, ideoloxas e formas de avances que leva consigo. nas cidades industriais. CSIEE
d organizacin). CCL
h
l
m
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

l B3.4. Discusin en torno s caractersticas da B3.4. Analizar a evolucin dos cambios econmicos en XHB3.4.1. Especifica algunhas repercusins polticas CSC
industrializacin en Espaa e Galicia: xito ou Espaa e en Galicia, a raz da industrializacin parcial do como consecuencia dos cambios econmicos en Espaa.
fracaso? pas.

g B3.5. A ciencia no sculo XIX. B3.5. Coecer os principais avances cientficos e XHB3.5.1. Elabora un eixe cronolxico, diacrnico e CSC
l tecnolxicos do sculo XIX, e a sa relacin coas sincrnico, cos principais avances cientficos e CAA
m revolucins industriais tecnolxicos do sculo XIX. CMCCT

Bloque 4. O Imperialismo do sculo XIX e a I Guerra Mundial

g B4.1. O imperialismo no sculo XIX: concepto. B4.1. Identificar as potencias imperialistas e a reparticin de XHB4.1.1. Explica razoadamente que o concepto CSC
h poder econmico e poltico no mundo no derradeiro cuarto imperialismo reflicte unha realidade que influir na CAA
l do sculo XIX e no principio do XX. xeopoltica mundial e nas relacins econmicas CCL
transnacionais.

XHB4.1.2. Elabora discusins sobre eurocentrismo e a CSC

globalizacin. CAA
CCL

g B4.2. Imperialismo: causas, desenvolvemento e B4.2. Establecer xerarquas causais (aspecto e escala XHB4.2.1. Sabe recoecer cadeas e interconexins CSC
l consecuencias. temporal) da evolucin do imperialismo. causais entre colonialismo, imperialismo e a Gran Guerra CAA
de 1914.

g B4.3. Causas e consecuencias da Gran Guerra B4.3. Coecer os principais acontecementos da Gran XHB4.3.1. Diferencia os acontecementos dos procesos, CSC
h (1914-1919) ou I Guerra Mundial. Guerra, as sas interconexins coa Revolucin Rusa e as nunha explicacin histrica, da I Guerra Mundial. CAA
l consecuencias dos tratados de Versalles.
XHB4.3.2. Analiza o novo mapa poltico de Europa. CSC
CAA

XHB4.3.3. Describe a derrota de Alemaa desde a sa CSC

propia perspectiva e desde a dos aliados. CAA
CCL
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

a B4.4. Revolucin Rusa. B4.4. Esquematizar a orixe, o desenvolvemento e as XHB4.4.1. Contrasta algunhas interpretacins do alcance CSC
c consecuencias da Revolucin Rusa. da Revolucin Rusa na sa poca e na actualidade. CAA
d CCL
g
h
l

g B4.5. A arte no sculo XIX. B4.5. Relacionar movementos culturais como o XHB4.5.1. Comenta analiticamente cadros, esculturas e CSC
h romanticismo, en distintas reas, e recoecer a orixinalidade exemplos arquitectnicos da arte do sculo XIX. CAA
l de movementos artsticos como o impresionismo, o CCL
expresionismo e outros "ismos" en Europa.
n CCEC

XHB4.5.2. Compara movementos artsticos europeos e CSC

asiticos. CAA
CCL
CCEC

Bloque 5. A poca de entreguerras (1919-1945)

g B5.1. Perodo de entreguerras: do final da Gran B5.1. Coecer e comprender os acontecementos, os feitos e XHB5.1.1. Analiza interpretacins diversas de fontes CSC
h Guerra ao crac do 29 e a Gran Depresin. os procesos mis importantes do perodo de entreguerras, e histricas e historiogrficas de distinta procedencia. CAA
l a sa conexin co presente, e estudar a xerarqua causal CCL
nas explicacins histricas sobre esta poca.
XHB5.1.2. Relaciona algunhas cuestins concretas do CSC
pasado co presente e as posibilidades do futuro, como o CAA
alcance das crises financeiras de 1929 e de 2008.

XHB5.1.3. Discute as circunstancias da loita polo sufraxio CSC

da muller. CAA
CCL
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

a B5.2. Fascismo italiano e nazismo alemn. B5.2. Analizar as causas do auxe dos fascismos en Europa. XHB5.2.1. Explica diversos factores que fixeron posible o CSC
c auxe do fascismo en Europa. CCL
d
h
l

a B5.3. II Repblica espaola e a Guerra Civil. B5.3. Coecer as tensins que levaron en Espaa XHB5.3.1. Explica as principais reformas durante a II CSC
c proclamacin da II Repblica e ao estoupido da Guerra Civil Repblica espaola, e reaccins a elas. CCL
d
g XHB5.3.2. Explica as causas da Guerra Civil espaola no CSC
h contexto europeo e internacional. CAA
l CCL

Bloque 6. As causas e consecuencias da II Guerra Mundial (1939-1945)

g B6.1. Orixes da II Guerra Mundial. B6.1. Coecer as causas da II Guerra Mundial. XHB6.1.1. Recoece a xerarqua causal (diferente CSC
l importancia dunhas causas ou outras segundo as CAA
narrativas).

g B6.2. Desenvolvemento da II Guerra Mundial: B6.2. Coecer os principais feitos da II Guerra Mundial, XHB6.2.1. Sita nun mapa as fases do conflito. CSC
h extensin, fases, formas de guerra e principais diferenciar as escalas xeogrficas nesta guerra (europea e CAA
l consecuencias. mundial) e entender o concepto de guerra total.
XHB6.2.2. D unha interpretacin de por que rematou CSC
antes a guerra europea que a mundial. CAA
CCL

XHB6.2.3. Elabora unha narrativa explicativa das causas CSC

e as consecuencias da II Guerra Mundial, a distintos niveis CAA
temporais e xeogrficos. CCL

a B6.3. O Holocausto. B6.3. Entender o contexto en que se desenvolveu o XHB6.3.1. Recoece a significacin do Holocausto na CSC
d Holocausto na guerra europea e as sas consecuencias. historia mundial.
l
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

g B6.4. Nova xeopoltica mundial: Guerra Fra e plans B6.4. Comprender o concepto de Guerra Fra no contexto de XHB6.4.1. Utilizando fontes histricas e historiogrficas, CSC
h de reconstrucin posblica. despois de 1945, e as relacins entre os dous bloques, os explica algns dos conflitos enmarcados na poca da CAA
l EEUU e a URSS. Guerra Fra. CCL

XHB6.4.2. Describe as consecuencias da guerra de CSC

Vietnam. CAA
CCL

a B6.5. Procesos de descolonizacin en Asia e frica. B6.5. Organizar os feitos mis importantes da XHB6.5.1. Describe os feitos relevantes do proceso CSC
d descolonizacin de posguerra no sculo XX e comprender descolonizador. CCL
g os lmites da descolonizacin e da independencia nun
mundo desigual. XHB6.5.2. Distingue entre contextos diferentes do mesmo CSC
h
l proceso, por exemplo, frica subsahariana (anos 50 e 60) CAA
e a India (1947).

Bloque 7. A estabilizacin do Capitalismo e o illamento econmico do bloque sovitico

a B7.1. Evolucin dos bloques sovitico e capitalista. O B7.1. Entender os avances econmicos dos rximes XHB7.1.1. Explica os avances dos rximes soviticos e do CSC
d "Welfare State". soviticos e os perigos do seu illamento interno, as como os "Welfare State" en Europa. CAA
g avances econmicos do "Welfare State" en Europa. CCL
h
l XHB7.1.2. Recoece os cambios sociais derivados da CSC
incorporacin da muller ao traballo asalariado.

f B7.2. Crise do petrleo (1973). B7.2. Comprender o concepto de crise econmica e a sa XHB7.2.1. Compara a crise enerxtica de 1973 coa CSC
g repercusin mundial nun caso concreto. financeira de 2008. CAA
h CCL
l
m

a B7.3. Ditadura de Franco en Espaa. B7.3. Explicar as causas de que se establecera unha XHB7.3.1. Coece a situacin da posguerra e a represin CSC
c ditadura en Espaa tras a Guerra Civil, e como foi en Espaa, as como as fases da ditadura de Franco
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

d evolucionando esa ditadura desde 1939 a 1975. XHB7.3.2. Discute como se entende en Espaa e en CSC
g Europa o concepto de memoria histrica CAA
h CCL
l

Bloque 8. O mundo recente entre os sculos XX e XXI

a B8.1. Formas econmicas e sociais do capitalismo no B8.1. Interpretar procesos a medio prazo de cambios XHB8.1.1. Interpreta o renacemento e o declive das CSC
d mundo. econmicos, sociais e polticos a nivel mundial. nacins no novo mapa poltico europeo desa poca CAA
g
l XHB8.1.2. Comprende os proles e contras do estado do CSC
benestar.

a B8.2. Colapso dos rximes soviticos e as sas B8.2. Coecer as causas e as consecuencias inmediatas do XHB8.2.1. Analiza aspectos polticos, econmicos e CSC
d consecuencias. colapso da URSS e outros rximes socialistas. culturais dos cambios producidos tralo colapso da URSS. CAA
g CCL
h
l

a B8.3. Transicin poltica en Espaa: da ditadura B8.3. Coecer os principais feitos que conduciron ao cambio XHB8.3.1. Compara interpretacins sobre a Transicin CSC
c democracia (1975-1982). poltico e social en Espaa despois de 1975, e sopesar espaola nos anos setenta do sculo XX e na actualidade. CAA
d distintas interpretacins sobre ese proceso. CCL
g
h XHB8.3.2. Enumera e describe algns dos principais fitos CSC
l que deron lugar ao cambio na sociedade espaola da CCL
transicin: coroacin de Xon Carlos I, lei para a reforma

poltica de 1976, lei de amnista de 1977, apertura de
Cortes Constituntes, aprobacin da Constitucin de 1978,
primeiras eleccins xerais, creacin do Estado das
autonomas, etc.

XHB8.3.3. Analiza o problema do terrorismo en Espaa CSC

durante esta etapa (ETA, GRAPO, Terra Lliure, etc.): a CAA
xnese e a historia das organizacins terroristas, a CCL
aparicin dos primeiros movementos asociativos en
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

defensa das vtimas, etc.

a B8.4. Camio cara a Unin Europea: desde a unin B8.4. Entender a evolucin da construcin da Unin XHB8.4.1. Discute sobre a construcin da Unin Europea CSC
c econmica a unha futura unin poltica Europea. e do seu futuro. CAA
d supranacional. CCL
g
h
l

Bloque 9. A Revolucin Tecnolxica e a globalizacin a finais do sculo XX e principio do XXI

e B9.1. A globalizacin econmica: concepto e B9.1. Definir a globalizacin e identificar algns dos seus XHB9.1.1. Procura na prensa novas dalgn sector con CSC
g caractersticas. factores. relacins globalizadas, e elabora argumentos a favor e en CD
h contra. CCL
l CAA
CSIEE

XHB9.1.2. Elabora discusins sobre o eurocentrismo e a CSC

globalizacin. CAA
CCL

e B9.2. Papel da Revolucin Tecnolxica na B9.2. Identificar algns dos cambios fundamentais que XHB9.2.1. Analiza algunhas ideas de progreso e retroceso CSC
f globalizacin. supn a Revolucin Tecnolxica. na implantacin das recentes tecnoloxas da informacin e CAA
g da comunicacin, a distintos niveis xeogrficos. CCL
h CD
l
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

e B9.3. Consecuencias da globalizacin. Relacins B9.3. Recoecer o impacto destes cambios a nivel local, XHB9.3.1. Crea contidos que inclen recursos como CSC
g interrexionais; focos de conflito. autonmico, estatal e global, prevendo posibles escenarios textos, mapas e grficos, para presentar algn aspecto CD
h mis e menos desexables de cuestins ambientais conflitivo das condicins sociais do proceso de CAA
transnacionais, e discutir as novas realidades do espazo globalizacin.
l globalizado. CCL
m CMCCT
CSIEE

Bloque 10. A relacin entre o pasado, o presente e o futuro a travs da historia e a xeografa

g B10.1. Relacin entre o pasado, o presente e o futuro B10.1. Recoecer que o pasado non est "morto e XHB10.1.1. Formula posibles beneficios e desvantaxes CSC
h a travs da historia e a xeografa. enterrado", senn que determina o presente e os posibles para as sociedades humanas e para o medio natural CMCCT
l futuros e espazos, ou infle neles. dalgunhas consecuencias do quecemento global, como o CAA
desxeamento do Bltico.
CCL

XHB10.1.2. Sopesa como unha Europa en guerra durante CSC

o sculo XX pode chegar a unha unin econmica e CAA
poltica no sculo XXI.

XHB10.1.3. Compara (nun aspecto ou en varios) as CSC

revolucins industriais do sculo XIX coa revolucin CMCCT
tecnolxica de finais do sculo XX e principio do XXI. CAA

f B10.2. Cambio e continuidade. B10.2. Explicar as caractersticas de cada tempo histrico e XHB10.2.1. Ordena temporalmente algns feitos histricos CSC
l certos acontecementos que determinaron cambios e outros feitos salientables, utilizando para iso as nocins CMCCT
fundamentais no rumbo da historia, diferenciando perodos bsicas de sucesin, duracin e simultaneidade.
que facilitan o seu estudo e a sa interpretacin.

XHB10.2.2. Realiza diversos tipos de eixes cronolxicos e CSC

mapas histricos. CMCCT

f B10.3. Tempo histrico. B10.3. Entender que os acontecementos e os procesos XHB10.3.1. Entende que varias culturas convivan vez CSC
l ocorren ao longo do tempo e vez no tempo (diacrona e en diferentes enclaves xeogrficos. CMCCT
sincrona).
 Xeografa e Historia. 4 de ESO

Obxectivos Contidos Criterios de avaliacin Estndares de aprendizaxe Competencias

clave

h B10.4. Vocabulario histrico e artstico: Idade B10.4. Utilizar o vocabulario histrico e artstico con XHB10.4.1. Utiliza con fluidez e precisin o vocabulario CSC
l Contempornea. precisin, inserndoo no contexto adecuado. histrico e artstico necesario. CCL