Seminarie Bepla 14092016 - Red

Seminar BePLA IA|BE
14/09/2016
Seminar BePLA IA|BE
Welcome !
Jan Van Gysegem

Philippe Demol
Sponsors IA|BE 2016
Seminar BePLA IA|BE
Programme - Programma
13h45 Mot de bienvenue Verwelkoming Philippe Demol, IA|BE
Jan Van Gysegem, BePLA
14h00 Introduction Inleiding Henk Becquaert, Voorzitter
Commissie Aanvullende
Pensioenen
14h20 Instauration de la possibilit dune couverture Elise Laeremans, Younity
dcs en cas de sortie Fabian de Bilderling, Intgrale
15h05 Herziening van de minimum Vronique Pertry, Eubelius

rendementsgarantie Benot Halbart, AG Insurance
15h50 Pauze
Seminar BePLA IA|BE
Programme - Programma
16h20 Mise la retraite, paiement de prestations et An Van Damme, Claeys & Engels
ge de retraite Sabrina Barbieaux,
WillisTowersWatson
17h05 Vervroegingsmechanismen Jurgen De Vreese, Lydian
Benot Terwagne, Nexyan
17h50 Panel met de experten / Panel avec les

experts
18h00 Cocktail
Seminar BePLA IA|BE
Introduction Inleiding
Henk Becquaert
Voorzitter Commissie voor Aanvullende
Pensioenen
Seminar BePLA IA|BE
Instauration de la possibilit dune

couverture dcs en cas de sortie
Elise Laeremans, Younity
Fabian de Bilderling, Intgrale

Brussel 14.09.2016
Seminarie BePLA - IA|BE
Overlijdensdekking voor
slapers
Elise Laeremans
blog.commyounity.be
Overlijdensdekking voor slapers
1. Algemeen
Indien de aangeslotene zijn werkgever verlaat : quid overlijdens-

dekking?
Lot van de dekking hangt af van het soort contract
VOOR Vaak verdwijnt dekking als de aangeslotene de werkgever verlaat
Risico = In geval van overlijden voor pensioenleeftijd, krijgen de
wijziging WAP rechthebbenden niets
2016
Wens van de groep van 10 was om een oplossing te vinden

Oplossing = mogelijkheid van een overlijdensdekking in het geval van
uittreding zonder andere wijziging van de pensioentoezegging
NA
Overlijdensdekking = bedrag van de verworven reserves (VR)
wijziging WAP
2016
Seminarie BePLA - IABE 9

2. Principes
Betreft: uittredingen vanaf 1.1.2016
Principes:
Nieuwe bijkomende keuzemogelijkheid:
de verworven reserves ( V.R. ) bij de pensioeninstelling van de ex-werkgever
laten, zonder een andere wijziging van de toezegging dan een overlijdensdekking
gelijk aan het bedrag van de V.R.
verworven prestaties (V.P.) zullen herberekend om rekening te houden met
de kost en de V.R. zullen anders evolueren
Geen medisch onderzoek
Keuze moet ter kennis gebracht worden binnen de gebruikelijke termijn van 30
dagen nadat hij alle informatie heeft ontvangen (default keuze blijft ongewijzigd:
behoud in de PI zonder enige wijziging)
Aanvullende termijn van 11 maanden om te kiezen voor overlijdensdekking gelijk

aan de verworven reserves

Deze mogelijkheid geldt eveneens voor de uittredingen light
Werkgever
Bediendenplan Plan
Kaderleden
wordt kaderlid
A
wordt bediende
B
11
3. Informatieverplichtingen
Nieuwe informatieverplichtingen bij uittreding:

Overlijdensdekking voorzien voor slapers?
Zo ja:
Bedrag van overlijdensdekking
Soort van overlijdensdekking:
- Vast overlijdenskapitaal
- Terugbetaling van de som van de premies
- Terugbetaling van de verworven reserves
Bedrag van VP (indien berekenbaar) indien de aangeslotene kiest
voor nieuwe overlijdensdekking (overlijdenskapitaal = VR)

4. Juridische preciseringen in het advies nr. 38
Keuze aanbieden ook al geniet de begunstigde van

een andere overlijdensdekking
Een selectie:
Plan met enkel overlijdensdekking voor

actieven
Gemengde verzekering 10/20 Gemengde verzekering 10/10
+ overlijdensdekking tijdens periode
gedekt door verbrekingsvergoeding
Keuze tussen de 2 (geen cumul) Keuze tussen de 2 (geen cumul) Keuze overlijdensdekking = VR
Tijdens periode gedekt door
verbrekingsvergoeding: cumul

Overlijdensprestatie = VR berekend op ogenblik van overlijden
evolutief bedrag: blijven evolueren na uittreding
Specifiek geval: Tak 23
Waarde van de eenheid op de dag van overlijden zal moeten worden berekend
Indien niet dagelijks berekend: reglement moet bepalen welke waarde in aanmerking
te nemen/ op welk moment waarde moet worden berekend
Duur overlijdensdekking: tot aan de pensionering
Keuze voor overlijdensdekking heeft geen invloed op WAP-
rendementsgarantie
Art 24 : garantie geldt niet in geval van overlijden
Niveau garantie wordt berekend bij uittreding en blijft gegarandeerd (via de 0%
garantie)
Indien overdracht na uittreding eventuele aanzuivering

Informatie op het ogenblik van uittreding:

Indien VP niet berekenbaar zijn: ramingen om een idee
te geven van de te verwachten impact op VP (suggestie
geen verplichting)
Begunstigde ?
Moet ten laatste tegen 31.12.2018 in reglement worden
opgenomen
In tussentijd:
Begunstigingsvolgorde van overlijdensdekking voor actieven
toepassen + bevestiging vragen
Tip: zo snel mogelijk verduidelijken

Begunstigde overlijdenskapitaal voor slapers hebben recht op

omvorming in rente (art. 28 WAP)
Overlijden tussen uittreding en 30 dagen na versturen
uittredingsinformatie:
Niets in de WAP check reglement
Pragmatische oplossing in reglement voorzien
Zolang er niets voorzien is: pragmatische oplossing toepassen
(overlijdensdekking actieven?, verworven reserves?)
Art 2 3 KB WAP: over te dragen VR mogen verminderd worden met
de stortingen voor het behoud van overlijdensdekking na uittreding
indien het reglement voorziet dat de overlijdensdekking na de
uittreding verder wordt gefinancierd vanuit de verworven reserve

Instauration de la possibilit dune
couverture dcs en cas de sortie
Exemples
14 septembre 2016
Fabian de Bilderling
14/09/2016 Integrale 17
Agenda
1. Prestations dfinies
2. Contributions dfinies
3. Cash balance
4. Conclusions
14/09/2016 Integrale 18
1. Prestations dfinies
14/09/2016 Integrale 19
Prestations dfinies Branche 23 Capicol ou IRP
sans dcs
Excut par une entreprise dassurance en branche 23 en capitalisation collective ou
par une institution de retraite professionnelle (IRP)
Pas de couverture dcs
Rserves acquises = rserves acquises minimales lgales MR/FR 6%
Prestation
acquise
= montant
MR/FR 6% obtenu par
laffili en cas
Rserves de vie la
acquises retraite
Rserve
acquise
En cas de dcs avant la retraite,

Sortie le montant obtenu par le Retraite
bnficiaire = 0
14/09/2016 Integrale 20
sans dcs
Excut par une entreprise dassurance en branche 23 en capitalisation collective ou
par une institution de retraite professionnelle (IRP)
Pas de couverture dcs on rajoute une couverture dcs = rserves acquises
Rserves acquises recalcule uniquement au taux de 6%
Prestation
acquise
MR/FR 6% Prestation
acquise
Rserves recalcule
acquises
6%
Rserve
acquise Rserves acquises
avec
couverture dcs
Sortie Dcs Retraite

Mmes rgles dvaluation mais sans probabilit de dcs
Prestation acquise in fine infrieure
14/09/2016 Integrale 21
sans dcs
- Femme FR/6%
- Prestation acquise : 1,000 EUR 67 ans
- Rem : plus le taux dactualisation sera lev, plus la rserve acquise sera petite
mais la prestation acquise recalcule est indpendante du taux dactualisation
Age Rserve Prestation acquise

acquise recalcule
25 79 912
30 106 914
35 142 916
40 191 919
45 256 923
50 345 930
55 467 940
60 636 956
65 876 984
14/09/2016 Integrale 22
Prestations dfinies Branche 21 sans dcs
Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

avec bases techniques MR/FR 1,6%
Pas de couverture dcs (CDSR)
Rserves acquises = rserves acquises cf rglement MR/FR 1,6%
Prestation
acquise
MR/FR 1,6%
Rserves
Rserve acquises
acquise
MR/FR 6%
Rserves
acquises
minimales
lgales
Prestation en cas de dcs = 0

Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 23

Pas de couverture dcs (CDSR) couverture dcs = rserves acquises
Rserves acquises recalcule du 1,6%
Prestation
acquise
MR/FR 1,6% Prestation
Rserves acquise
Rserve acquises recalcule
acquise 1,6%
Rserves
acquises
MR/FR 6% avec
Rserves
acquises couverture
minimales 6% dcs
lgales
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 24
- Homme MR/1,6%
- Prestation acquise : 1,000 EUR 67 ans

acquise recalcule
25 425 827
30 462 831
35 503 836
40 549 842
45 600 851
50 660 865
55 731 885
60 820 917
65 939 970
14/09/2016 Integrale 25

Rserves acquises = rserves acquises minimales lgales MR/FR 6%
Rserves mathmatiques = rserves dinventaire MR/FR 1,6% non acquises
Prestation
acquise
Rserves MR/FR 1,6%

Rserve mathmatiques
mathmatique
Rserves MR/FR 6%
acquises
Rserve
acquise
Sortie Prestation en cas de dcs = 0 Retraite
14/09/2016 Integrale 26

Pas de couverture dcs (CDSR) couverture dcs = rserves acquises
Rserves acquises recalcule du 6%
Rserves mathmatiques = rserves dinventaire MR/FR 1,6% non acquises
Prestation
acquise
Rserves MR/FR 1,6%

Rserve mathmatiques Prestation
mathmatique acquise
1,6% recalcule
Rserves MR/FR 6% Rserves

acquises acquises
Rserve 6% avec
acquise couverture
dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 27
Prestations dfinies Branche 21 avec dcs
jusqu la retraite
Couverture dcs (pour actifs et dormants) = rente de survie
Prestation
acquise
Sortie En cas de dcs, rente de survie Retraite
14/09/2016 Integrale 28
jusqu la retraite
1er cas : Rserves acquises = rserves acquises minimales MR/FR 6% + rserve rente
de survie
Prestation
acquise
Rserves
acquises
Rserve avec rente
acquise
avec rente
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 29
jusqu la retraite
Couverture dcs : rente de survie remplace par rserves acquises
1er cas : Rserves acquises recalcule du 1,6%
Prestation
acquise
Rserves Prestation
acquises acquise
Rserve avec rente 1,6% recalcule
acquise Rserves
avec rente acquises
avec
couverture
dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 30
jusqu la retraite
2me cas : Rserves acquises = rserves acquises minimales MR/FR 6%
Prestation
acquise
MR/FR 6%
Rserves
acquises
minimales
lgales
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 31
jusqu la retraite
Couverture dcs (pour actifs et dormants) = rente de survie (finance sparment)
cumule aux rserves acquises
2me cas : Rserves acquises recalcule du 6%
Prestation
acquise
Prestation
acquise
recalcule
Rserves
acquises
MR/FR 6% avec
Rserves
acquises 6% couverture
minimales dcs
lgales
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 32
2. Contributions dfinies
14/09/2016 Integrale 33
Contributions dfinies - CDSR

avec bases techniques MR/FR-3 1,6%
Rserves acquises = rserves mathmatiques MR/FR-3 1,6%
Prestation
acquise
MR/FR-3 1,6%
Rserves
acquises
Rserve
acquise
14/09/2016 Integrale 34
Contributions dfinies - CDSR

Pas de couverture dcs (CDSR) couverture dcs = rserves acquises (CDAE)
Prestation
acquise
MR/FR-3 1,6%
Rserves
acquises Prestation
acquise
recalcule
Rserve 1,6%
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 35
Contributions dfinies - CDSR avec tranches

avec bases techniques MR/FR-3 4,75%/3,75%3,25%/ 2,25% et 1,6%
Rserves acquises = rserves mathmatiques MR/FR-3 4,75%/3,75%3,25%/ 2,25%/1,6%
Prestation
acquise
MR/FR-3
4,75%/3,75%3,25%/
2,25%/1,6%
Rserves
acquises
Rserve
acquise
14/09/2016 Integrale 36
Contributions dfinies - CDSR avec tranches

avec bases techniques MR/FR-3 4,75%/3,75%3,25%/ 2,25% et 1,6%
Rserves acquises recalcule du 4,75%/3,75%3,25%/ 2,25%/1,6%
Prestation
acquise
MR/FR-3
4,75%/3,75%3,25%/ Prestation
2,25%/1,6% acquise
Rserves recalcule
acquises
4,75%/3,75%3,25%/
Rserve 2,25%/1,6%
acquise
Rserves acquises
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 37
Contributions dfinies - CDSR avec apurement
de la garantie minimum
Prestation
acquise
Prestation
acquise
Rserves
Garantie de acquises
rendement
Rserves acquises
avec
couverture dcs
Rserve
acquise
Sortie Transfert Transfert Retraite
14/09/2016 Integrale 38
Contributions dfinies CDSR changement
de tarif la sortie (tarif connexe)
Excut par une entreprise dassurance en branche 21
en primes uniques successives avec bases techniques MR/FR 1,6%
Rserves acquises = rserves mathmatiques MR/FR 1,6% devient 1,6%
Capital vie
MK/FK 1,6% Prestation
acquise
MR/FR 1,6% Prestation

Rserves acquise
acquises recalcule
Rserve 1,6%
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 39
Contributions dfinies - CDAE

avec bases techniques 1,6%
Couverture dcs = rserves acquises (CDAE)
Rserves acquises = rserves mathmatiques 1,6%
Prestation
Rserves acquise
acquises =
Prestation
Rserve = 1,6% recalcule
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 40
Contributions dfinies 10/20

avec bases techniques MK/FK 1,6%
Couverture dcs (Mixte 10/20)
Rserves acquises = rserves mathmatiques MK/FK 1,6%
Prestation
acquise
MK/FK 1,6%
Couverture dcs Rserves

Mixte 10/20 acquises
Rserve
acquise
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 41

Couverture dcs (Mixte 10/20) remplace par dcs = rserves acquises (CDAE)
Prestation
acquise
MK/FK 1,6% Prestation

acquise
recalcule
Couverture dcs Rserves
Mixte 10/20 acquises
1,6%
Rserve Rserves acquises

acquise avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 42
- Femme FK/1,6%
- Prestation acquise : 1,000 EUR 67 ans; Prestation dcs : 500 EUR

acquise recalcule
25 468 912
30 507 912
35 549 912
40 595 913
45 645 915
50 702 919
55 767 928
60 845 944
65 947 978
14/09/2016 Integrale 43

Couverture dcs (Mixte 10/10)
Rserves acquises = rserves mathmatiques MK/FK 1,6%
Prestation
Couverture dcs acquise
Mixte 10/10
MK/FK 1,6%
Rserves
acquises
Rserve
acquise
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 44

Couverture dcs (Mixte 10/10) remplace par dcs = rserves acquises (CDAE)
Rserves acquises recalcule du 1,6% Prestation
acquise
recalcule
Couverture dcs Prestation

Mixte 10/10 acquise
Rserves acquises 1,6%
avec
couverture dcs
MK/FK 1,6%
Rserves
acquises
Rserve
acquise
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 45
- Homme MFK/1,6%
- Prestation acquise : 1,000 EUR 67 ans; Prestation dcs : 1,000 EUR

acquise recalcule
25 548 1.067
30 590 1.061
35 634 1.054
40 682 1.047
45 732 1.039
50 786 1.029
55 842 1.019
60 902 1.008
65 970 1.001
14/09/2016 Integrale 46
Contributions dfinies Branche 23
Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP

Couverture dcs = rserves acquises
Rserves acquises = valeur du compte
Prestation
acquise
Rserves
acquises
= Rendement
acquise avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 47

Rserves acquises = valeur du compte MR/FR
Prestation
acquise
Rendement
MR/FR
Rserves
acquises
Rserve
acquise
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 48

Pas de couverture dcs couverture dcs des rserves acquises
Rserves acquises devient valeur du compte (sans MR/FR)
Prestation
acquise
Rendement
MR/FR Prestation
acquise
Rserves recalcule
acquises
Rendement
acquise avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 49

Rserves acquises = valeur du compte
Prestation
acquise
Rserves Rendement
acquises
Rserve
acquise
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 50

Pas de couverture dcs couverture dcs = rserves acquises
Rserves acquises = valeur du compte recalcul valeur du compte ??? Rserve libre ???
(avis divergents)
Prestation
acquise
Rserves Rendement Prestation

acquises acquise
???
Rserve Rendement*
acquise
Rserves acquises
avec
couverture dcs
???
Sortie Retraite
avec coefficient multiplicateur (n-tpx+t )
Pas conforme lexpos des motifs
14/09/2016 Integrale 51
3. Cash Balance
14/09/2016 Integrale 52
Cash balance avec dcs
Cash balance dont les montants sont capitaliss du 2%

Couverture dcs = rserves acquises
=> quivalent un plan en contribution dfinie avec CDAE
Prestation
Rserves acquise
acquises =
Prestation
Rserve = 2% recalcule
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 53
Cash balance sans dcs
Cash balance dont les montants sont capitaliss du 2% (mais aussi table MR/FR-3)
Rserves acquises recalcule du 2%
Idem contributions dfinies avec CDSR
Prestation
acquise
MR/FR-3 2%
Rserves
acquises Prestation
acquise
recalcule
Rserve 2%
avec
couverture dcs
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 54
Cash balance sans dcs
Cash balance dont les montants sont capitaliss du 2% (sans table mortalit)
Mme problme que branche 23 : recalcul des rserves acquises ? Rserve libre ?
Prestation
2% acquise
Rserves =
acquises Prestation
Rserve recalcule
acquise 2% ????
Rserves acquises
avec
couverture dcs
????
Sortie Retraite
14/09/2016 Integrale 55
4. Conclusions
14/09/2016 Integrale 56
Quelles conclusions ?
Avant la loi du 18/12/2015 et lavis de la CPC, quand on me demandait :

- Jai quitt mon employeur, jai reu une feuille avec des choix et des chiffres,
peux-tu me conseiller sur ce que je dois faire ?
Je rpondais :
- Cela dpend :
- du cas de figure dans lequel tu es (type de plan, type dassurance,)
- de ta situation (mari/clibataire, choix retraite/dcs,)
- et de tes objectifs (rendement de 6% versus couverture dcs, rassembler tout
au mme endroit,)
- Je texplique, et tu dcides
14/09/2016 Integrale 57
Quelles conclusions ?
Aprs la loi du 18/12/2015 et lavis de la CPC, si on me demande :

- Jai quitt mon employeur, jai reu une feuille avec des choix et des chiffres,
peux-tu me conseiller sur ce que je dois faire ?
Je rpondrais :
- Cela dpend :
- du cas de figure dans lequel tu es (type de plan, type dassurance,)
- de ta situation (mari/clibataire, choix retraite/dcs,)
- et de tes objectifs (rendement de 6% versus couverture dcs, rassembler tout
au mme endroit,)
Mais je rajouterais :
- Aujourdhui tu as un choix en plus (pendant un an)
- Cest encore plus compliqu comprendre
- Je texplique, tu dcides bonne chance
- A partir du 1er octobre 2016, les droits de pension de tous tes plans seront
accessibles via mypension.be
14/09/2016 Integrale 58
Merci pour votre attention
Merci Philippe Demol pour sa contribution cette prsention
14/09/2016 Integrale 59
Contact
Fabian de Bilderling
Directeur Dveloppement et Communication Integrale
Secrtaire-Gnral Institut des actuaires en Belgique
fabian.debilderling@integrale.be
+32 474 74 01 08
14/09/2016 Integrale 60
Seminar BePLA IA|BE
Nieuwe rendementsgarantie voor de

inrichter:
praktisch impact et antwoorden van de CAP
Vronique Pertry, Eubelius
Benot Halbart, AG Insurance

Nieuwe rendementsgarantie voor de inrichter:
praktisch impact en antwoorden van de CAP
Vronique Pertry Benoit Halbart

14 september 2016
| 62 | 14/09/2016 |
Enkele afkortingen
RG Rendementsgarantie
PT Pensioentoezegging
RV Rentevoet
63 Rendementsgarantie - V. Pertry
Agenda
Cadre gnral
La garantie de rendement LPC avant et aprs 2016
Quelle mthode pour mon engagement de pension?
Comment acter la mthode utilise ?
Impact de la mthode en cas de modification de taux
Changement de mthode
Quelle mthode choisir ?
| 64 | 14/09/2016 |
La garantie LPC = une garantie de rendement
minimale, pour les salaris, charge de lemployeur
Employeur
Secteur
Assurance de groupe
Assureur Fonds de
B21/B23 Garantie LPC pension
(Art.24 LPC)
Travailleurs
| 65 | 14/09/2016 |
Agenda
Cadre gnral
| 66 | 14/09/2016 |
Garantie de rendement LPC avant 2016
Contributions personnelles Contributions patronales
A partir de quand? Depuis le 1/01/1996 (Loi Colla) Depuis le 1/01/2004 (LPC)
Taux dintrt Entre le 1/01/1996 et le
1/07/1999: 4,75% 3,25%
A partir du 1/07/1999: 3,75%
Quel type de plans? DC, DB & Cash Balance DC & Cash Balance
Applicable sur les: Contributions aprs dduction de
Contributions aprs dduction de
la prime de risque et de
la prime de risque
maximum 5% de frais
Sortie dans les 5
Min (Indice pivot ; Taux Garantie
premires annes /
LPC)
daffiliation
Principe en cas de
Mthode verticale
modification du taux (cfr infra)
dintrt
Dormants 0%
| 67 | 14/09/2016 |
Garantie de rendement LPC partir de 2016
Pour les contributions patronales (plans charges fixes et cash balance) et les
contributions personnelles :
partir du 1er janvier 2016, un taux de rendement unique sera dapplication, il

voluera en fonction des rendements sur les marchs, avec un minimum de 1,75%
et un maximum de 3,75%.
Chaque anne avant le 1er dcembre, la FSMA publie sur son site internet, le
pourcentage appliquer partir du 1er janvier de lanne qui suit.
Au 1er janvier 2016, le rendement garanti correspond 65% du rendement moyen

des OLOs 10 ans sur 24 mois. Le pourcentage de 65% utilis dans la formule
pourra tre port 75% en 2018 et 85% en 2020 si lautorit de contrle (BNB)
lapprouve.
Au 1/01/2016, la garantie LPC slve 1,75%.
| 68 | 14/09/2016 |
Calcul en dtails
2016
Calcul au 1er juin du rendement moyen sur les 24 derniers mois 1,75%
des obligations linaires de l'tat belge 10 ans
De ce rendement moyen, nest retenu quun pourcentage:
Pour 2016 en 2017 : 65% 1,14%
Pour 2018 en 2019 : 75% *
Pour 2020,: 85% *
Le rsultat est arrondi aux 0,25% les plus proches. 1,25% 1,75%
Pas de modification du taux dintrt si le rsultat non arrondi

diffre de moins de 0,25% par rapport au mme calcul de lanne
prcdente
* Moyennant un avis positif de la BNB avant le 1er novembre sur le relvement de ce

pourcentage (si le rsultat de la formule taux dintrt maximum en assurance vie)
| 69 | 14/09/2016 |
Q1. Advies NBB voor toekomstige RV van de RG : vgl met
maximale RV geldend voor de levensverzekeringen (1) op het
ogenblik van het advies of met de maximale RV (2) vanaf 1/1
van het daaropvolgende jaar ?
Artikel 24, 3 lid 8 WAP
CAP : 2.
Modification du rendement minimum (garantie LPC)
Nouveau principe en cas de modification partir du 1/01/2016
Plans avec garantie de rendement (Branche Plans sans garantie de rendement (Branche
21*/Obligation de rsultat) jusqu' l'ge de 23/Obligation de moyen),
retraite**
Mthode horizontale Mthode verticale : les rserves sont

gres comme un compte bancaire
Nouveau pourcentage uniquement Nouveau pourcentage applicable

applicable aux primes partir de la lensemble du montant et aux primes
modification de pourcentage, et les futures compter de la modification du taux
montants dj accumuls sur le compte et jusqu la prochaine modification de la
continuent bnficier du (des) garantie.
pourcentage(s) prcdent(s)
Les engagements de pension instaurs partir du 01/01/2016 pourront cependant prvoir une
drogation cette rgle par dfaut.
* Dans la suite de la prsentation, B21 signifie un plan en B21 avec une garantie de rendement jusqu lge de retraite.
** Age de retraite (Article 3 LPC) : l'ge de la retraite qui est mentionn dans le rglement de pension ou la convention de gestion
| 71 | 14/09/2016 |
Garantie de rendement LPC partir de 2016
Contributions personnelles Contributions patronales
Taux dintrt A partir du 1/01/2016: Un pourcentage sur base du rendement
moyen sur les 24 derniers mois des OLOs 10 ans
Min: 1,75% - Max: 3,75%
2016: 1,75%
Quel type de plans? DC, DB & Cash Balance DC & Cash Balance
Applicable sur les: Contributions aprs Contributions aprs dduction
dduction de la prime de de la prime de risque
risque et maximum 5% de frais
Sortie dans les 5
Min (Indice pivot ; Taux
premires annes /
Garantie LPC)
daffiliation
Principe en cas de B21: B23/IRP: B21: B23/IRP:
modification du taux Mthode Mthode Mthode Mthode
dintrt horizontale verticale horizontale verticale
Dormants 0%
| 72 | 14/09/2016 |
Q2.Hoe wordt de RG berekend gedurende de eerste vijf
aansluitingsjaren ?
Artikel 24, 2 WAP

CAP :
Wet 18 December 2015 : geen wijzigingen aan de WAP voor berekening
RG gedurende de eerste vijf aansluitingsjaren
Vanaf het zesde jaar : RG wordt berekend voor het geheel :
Dus incl. de eerste vijf jaar :

Ook voor die eerste vijf jaar de geldende RV van art. 24, 3 alsof die RG van
meet af aan was berekend op grond van de geldende RV
Dus : RV van de RG van toepassing op het ogenblik van de betaling van de
premies en conform de methode toen van toepassing
Agenda
Cadre gnral
| 74 | 14/09/2016 |
Une methode par engagement de pension (1/2)
Rgle gnrale:
1 engagement de pension = 1 mthode pour tous les affilis
Quid en pratique pour les plans existant au 31/12/2015?

Contributions personnelles dans les plans DB en B21
Plans DC exclusivement en B21 avec ge terme 65 ans
Plans DC exclusivement en B21 avec ge terme 60 ans
(le fait que le taux garanti par linstitution de pension Mthode
ne court pas jusqu lge lgal de la pension na pas Horizontale
dinfluence)
Plans DC avec primes investies en B21 mais pour
lesquels la participation bnficiaire est investie en B23
| 75 | 14/09/2016 |
Une methode par engagement de pension (2/2)
Quid en pratique pour les plans existant au 31/12/2015?

Plans DC avec primes investies en B23 (avec ou sans
choix)
Plans DC avec primes investies en B23 ET B21 (avec ou sans
choix)
Plans Cash Balance Mthode
Plans DC en Gestion Collective (B21 ou B23) Verticale
Plans DC en Fonds de Pension (obligation de moyen)
Contributions personnelles en B21 qui viennent en diminution
dun plan DB en Gestion Collective ou en
Fonds de pension (o lensemble forme 1 engagement de
pension)
| 76 | 14/09/2016 |
Agenda
Cadre gnral
| 77 | 14/09/2016 |
Le rglement dtermine la mthode utilise
Pour les engagements de pension instaurs partir du 1/01/2016:

Le rglement de pension dtermine la mthode utilise (horizontale
ou verticale).
En labsence de mention explicite:

La rgle par dfaut est applique
Pour les engagements de pension instaurs avant le 1/01/2016:

La rgle par dfaut est applique
| 78 | 14/09/2016 |
Q3. Informatie van de aangeslotenen van de toepasselijke
methode en het % van de RG in de loop van de loopbaan ?
CAP : zie in :
Pensioenreglement of pensioenovereenkomt (art. 24, 4 WAP) :
Nieuwe PT vanaf 1/1/2016 : vermelding van methode nodig of anders
default in WAP
PT vr 1/1/2016 : WAP legt methode op ; aanbeveling om methode op
te nemen in pensioenreglement of pensioenovereenkomst
Transparantieverslag (art. 42, 1 WAP) : verplichte vermelding van
methode
Gedetailleerde berekening door de PI van de kapitalisatie van de
bijdragen op verzoek van de aangeslotene (art. 24, 6 WAP)
% : zie website FSMA
Commentaar CAP : vereist samenleggen van informaties, niet heel
transparent; aanbeveling voor mededeling via DB2P
Rendementsgarantie - V. Pertry
79
Q4. Wat in transparantieverslag i.v.m. RG ?
Artikel 42, 1 WAP

CAP : alleen vermelding van de toepasselijke methode (verticaal of
horizontaal)
Q5. Techische grondslagen van de tarifering : wanneer in het
transparantieverslag ? Wat wordt hiermee bedoeld ?
Artikel 42, 1, 6
CAP :
Vermelding enkel indien de PI een welbepaald resultaat garandeert
Ruimer dan de resultaatsgarantie van art. 24, 4 WAP (die vereist dat de
garantie (van RV) over de volledige pensioentoezegging een tot aan de
pensionering geldt)
Dus bv. ook wanneer resultaat maar wordt gegarandeerd voor vijf jaar
Garantie kan slaan op rentevoet, maar ook op toeslagen, sterftetafels :
aanbeveling dat art. 42, 1, 6 van toepassing is zodra er minstens een
garantie op RV.
Geen verplichting tot mededeling van de technische grondslagen bij PI
met middelenverbintenis; wel mededeling mogelijk
Agenda
Cadre gnral
| 82 | 14/09/2016 |
Garantie LPC: impact de la mthode en cas de modification
la baisse
Mthode horizontale
Garantie LPC Modification Garantie LPC La garantie minimale

3,25%/3,75% Garantie LPC 1,75% LPC que lemployeur
Rserves constitues doit honorer est
De 3,25%/3,75% par les primes .p.d
dsormais de 1,75%
la date de modification
1,75% jusqu la mise la
1,75% retraite ou jusqu la
Rserves constitues Rserves constitues
sortie (fin du contrat
jusqu la date de modification jusqu la date de modification de travail)
La garantie minimale
LPC que lemployeur
La garantie LPC doit honorer reste de
3,25%/3,75% reste 3,25%/3,75% jusqu la
mise la retraite ou
3,25%/3,75% jusqu la sortie (fin du
contrat de travail)
| 83 | 14/09/2016 |
la hausse
Mthode horizontale
Garantie LPC Modification Garantie LPC La garantie minimale

1,75% 2,50% LPC que lemployeur
Garantie LPC Rserves constitues doit honorer est
De 1,75% 2,50% par les primes .p.d
dsormais de 2,50%
jusqu la mise la
2,50% retraite ou jusqu la
sortie (fin du contrat
de travail)
jusqu la date de modification jusqu la date de modification
La garantie minimale
La garantie LPC LPC que lemployeur
1,75% reste 1,75% doit honorer reste de
1,75 % et 3,25%/3,75%
La garantie LPC jusqu la mise la
reste retraite ou jusqu la
3,25%/3,75% sortie (fin du contrat
3,25%/3,75% de travail)
| 84 | 14/09/2016 |
Garantie LPC: Impact de la mthode en cas de modification
Mthode horizontale
| 85 | 14/09/2016 |
la baisse
Mthode verticale
Garantie LPC Modification Garantie LPC
3,25%/3,75% 1,75% La garantie minimale
Garantie LPC Rserves constitues
LPC que lemployeur
De 3,25%/3,75% par les primes .p.d
doit honorer est
1,75% dsormais de 1,75%
1,75% jusqu la prochaine
adaptation de la
jusqu la date de modification jusqu la date de modification garantie LPC
partir de la La garantie minimale

LPC que lemployeur
date de la doit honorer est
3,25%/3,75% nouvelle garantie dsormais de 1,75%
LPC : jusqu la prochaine
adaptation de la
1,75% garantie LPC
| 86 | 14/09/2016 |
la hausse
Mthode verticale
Garantie LPC Modification Garantie LPC La garantie LPC
2,50% minimale que
1,75% Garantie LPC Rserves constitues lemployeur doit
De 1,75% 2,50% par les primes .p.d honorer est
dsormais de 2,50%
2,50% jusqu la prochaine
Rserves constitues
adaptation de la
Rserves constitues
jusqu la date de modification jusqu la date de modification garantie LPC
La garantie LPC
partir de la minimale que
date de la lemployeur doit
honorer est
1,75% nouvelle garantie dsormais de 2,50%
LPC : jusqu la prochaine
2,50% adaptation de la
garantie LPC
| 87 | 14/09/2016 |
la hausse
Mthode verticale
| 88 | 14/09/2016 |
Q6. Tot wanneer loopt de minimale rendementsgarantie : de
pensioenleeftijd van het pensioenreglement of de pensionering ?
Artikel 24, 2 WAP

CAP : RG loopt tot uittreding, pensionering (of wanneer prestaties
verschuldigd zijn overeenkomstig artikel 27, 1, zesde lid of de
artikelen 63/2 en 63/3 WAP) of bij opheffing van de
pensioentoezegging
Dus tot de pensionering (niet tot de pensioenleeftijd) tenzij vroegere
uittreding
Zie ook permanente afwijkingsmogelijkheden tot ontvangen van het
pensioen vroeger of later
Overgangsbepalingen (vroeger) m.b.t. artikel 27, 1 WAP (63/2 en 63/3):
ook in nieuwe artikel 24 WAP
Q7. Mag de inrichter de methode kiezen ? Welke procedure
hiervoor ?
Artikel 25, 4, tweede lid e.v.

CAP :
Nieuwe pensioentoezeggingen ingevoerd vanaf 1/1/2016 : keuze van de
inrichter ; maakt integraal deel uit van de PT
Dus procedures van raadpleging n van invoering gelden
Bij gebreke van keuze van de inrichter : WAP legt default op
Bestaande pensioentoezeggingen op 1/1/2016 : geen keuze van inrichter
WAP heeft zelf de keuze gemaakt (afhankelijk van PI die al dan niet een
welbepaald resultaat garandeert op grond van de gestorte bijdragen tot aan
de pensioenleeftijd)
Agenda
Cadre gnral
| 91 | 14/09/2016 |
Puis-je changer de mthode?
Changement de mthode uniquement possible en cas de modification de

lengagement de pension ayant pour effet que lorganisme de pension
dsormais garantit ou ne garantit plus jusqu lge de la retraite un
rsultat dtermin.
B21
Gestion IRP
B23 Collective (Obligation de moyen)
| 92 | 14/09/2016 |
Changement de mthode: Avec ou Sans transfert de
rserves
Traitement diffrent selon que le changement de mthode saccompagne:
Sans transfert de Avec transfert de

rserves rserves
Les rserves existantes Les rserves existantes voluent :

voluent selon la mthode Selon la mthode existante
existante jusquau transfert
Selon la nouvelle mthode
aprs le transfert
Les contributions futures Les contributions futures voluent
voluent selon la nouvelle selon la nouvelle mthode
mthode
| 93 | 14/09/2016 |
Changement de mthode: Sans tranfert de rserves
Vertical Horizontal
| 94 | 14/09/2016 |
Changement de mthode: Sans tranfert de rserves
Horizontal Vertical
| 95 | 14/09/2016 |
Changement de mthode: Avec tranfert de rserves
Vertical Horizontal
| 96 | 14/09/2016 |
Changement de mthode: Avec tranfert de rserves
Horizontal Vertical
| 97 | 14/09/2016 |
Q8. Welke voorwaarden zijn van toepassing om de methode te
wijzigen ? Welke procedure volgen ?
Artikel 24, 4,vierde lid WAP

CAP : wijziging uitsluitend i.g.v. wijziging van de uitvoering van de PT,
d.i. begin of einde van resultaatsverbintenis (welbepaald resultaat
o.g.v. de gestorte bijdragen, volledige PT, tot aan de pensioenleeftijd) :
Wijziging van methode is geen automatisch gevolg van de wijziging
van uitvoering : slechts een mogelijkheid ; wijziging moet uitdrukkelijk
gebeuren (inschrijving in pensioenreglement of overeenkomst)
! Naleven van de procedures voor wijziging van de
pensioentoezegging en raadpleging bij wijziging zowel voor de
wijziging aan
De methode
De uitvoering van de pensioentoezegging
Q9. Kan de verlenging van de verzekeringsovereenkomst
gevolgen hebben voor de toepasselijke methode?
Artikel 24, 4, derde lid WAP : tot aan de pensioenleeftijd

CAP :
Methode hangt samen met PT (niet met individuele situatie)
Pensioenleeftijd in art. 24, 4, derde lid WAP = pensioenleeftijd
vermeld in pensioenreglement of overeenkomst
Feit dat bepaalde individuele rekeningen van een
verzekeringsovereenkomst worden verlengd na de pensioenleeftijd, heeft
geen gevolg voor de toepassing van de horizontale methode die hier
door de WAP zelf van toepassing is
Wat voor werknemers die vanaf 2019 in dienst treden : voor hen zal
andere pensioenleeftijd gelden
Indien PI een resultaat garandeert tot 65 jaar : horizontale methode
Indien PI slechts resultaat blijft garanderen tot 60 jaar, dan eveneens
horizontale methode tot wijziging van de uitvoering van het plan (wijziging
van de pensioenleeftijd op zich is geen dergelijke wijziging)
Q10. Informatie voor de aangeslotene m.b.t. historisch overzicht
van de RG bij wijziging van de methode ?
Zie vraag 3
artikel. 24, 3, twaalfde lid
CAP :
Nieuwe methode moet opgenomen zijn in pensioenreglement of
overeenkomst
Zie ook transparantieverslag
Toepasselijke RV : op website FSMA (best historisch overzicht)
Puzzelwerk : vragen van een gedetailleerde berekening van de
kapitalisatie van de bijdragen

Q11. Hoe artikel 24, 6 WAP toepassen i.g.v. wijziging van PI,
met of zonder overdracht van reserves ?
Artikel 24, 6 WAP : gedetailleerde berekening van de kapitalisatie

van de bijdragen, op verzoek
CAP :
Slaat dit ook op perioden voor 1/1/2016 ? WAP voorziet niet in beperking
in tijd (i.t.t. art. 26, 2 WAP die deze wel bevat). Onduidelijk
CAP meent eerder dat de verplichting beperkt is tot de periode na 1/1/2016
(omdat het doel ervan is de aangeslotene te laten nagaan o.m. volgens welke
methode de RG is berekend) ; betrokkene kan ook nog historisch overzicht
vragen o.g.v. art. 26, 2 WAP.
Bij wijziging van PI zonder overdracht van reserves : elke PI moet eigen
berekening van zijn deel maken ; bij wijziging van methode bij
verandering van PI zonder overdracht van reserves: dan nieuwe
methode enkel voor de nieuwe bijdragen
Bij wijziging van PI met overdracht van reserves: problematische
toepassing van art. 24, 6 WAP ; best regelen in
overdrachtsovereenkomst met mededeling aan aangeslotene
Betere oplossing via DB2P ?

Conclusie CAP vragen
Q&A over rendementsgarantie : niet wereldschokkend (gelukkig)
Iedereen verplicht pensioenspecialist ?

Agenda
Cadre gnral
| 103 | 14/09/2016 |
La position du travailleur
Travailleur Diminution Augmentation
Mthode
horizontale + -
Mthode
verticale - +
| 104 | 14/09/2016 |
La position de lemployeur
Employeur Diminution Augmentation
Mthode + +
horizontale Assurable Assurable
(quasi) (quasi)
--
++ Non-assurable
Mthode verticale Difficult de revaloriser le pass en cas de hausse
pouvant entraner un cot lev et surtout
imprvisible
En introduisant un minimum et un maximum, la mthode verticale a un

aspect horizontal
| 105 | 14/09/2016 |
Mthode verticale ou horizontale?
Pas de bonne ou de
mauvaise solution
En fonction de lvolution et du point de vue (employeur/travailleur), lune ou

lautre mthode peut savrer plus attrayante.
Dpend de plusieurs critres, dont laversion ou non au risque financier
| 106 | 14/09/2016 |
10
ontwerp syntheseconclusie Unia
| 107 | 14/09/2016 |
Vragen?
Voor meer informatie, contacteer:
Vronique Pertry
T +32 2 543 31 00
E veronique.pertry@eubelius.com
www.eubelius.com
Seminar BePLA IA|BE
Pauze Pause
Seminar BePLA IA|BE
Mise la retraite, paiement de

prestations et ge de retraite
An Van Damme, Claeys & Engels
Sabrina Barbieaux, WillisTowersWatson

BePLA - IA/BE
Advies nr 38 CAP
Pensionering, uitbetaling van de prestaties en
pensioenleeftijd
14 september 2016
Sabrina Barbieaux An Van Damme

Willis Towers Watson Claeys & Engels
111
1. Pensionering
1. Pensionering
Pensionering = de effectieve ingang van het rustpensioen

(als werknemer / zelfstandige)
wettelijke pensioenleeftijd: tot 31.1.2025: 65 jaar

vanaf 1.2.2025 tot 31.1.2030: 66 jaar
vanaf 1.2.2030: 67 jaar
striktere voorwaarden voor vervroegd wettelijk pensioen :
vanaf 2019: 63 jaar / 42 jaar dienst

(of 60 jaar / 44 jaar 61 jaar / 43 jaar)
113
1. Pensionering
1.1 Hoe verhoudt artikel 26 3 WAP zich tot artikel 28 1 derde lid
WAP re kennisgeving omvorming kapitaal in rente?
Artikel 26 3 WAP :
3. Bij de pensionering of wanneer er andere prestaties verschuldigd zijn,
licht de pensioeninstelling of de inrichter zelf, indien deze laatste daar om
vraagt, de begunstigde of zijn rechthebbenden in over de prestaties die
verschuldigd zijn, over de mogelijke uitbetalingswijzen, met inbegrip van het
recht op omzetting in een rente voorzien in artikel 28, 1, en over de
noodzakelijke gegevens voor de uitbetaling
Artikel 28 1, 3e lid WAP :

De inrichter brengt de aangeslotene van dit recht op de hoogte twee
maanden vr de pensionering of binnen de twee weken nadat hij van de
vervroegde pensioenring op de hoogte is gebracht. In geval van overlijden
van de aangeslotene brengt de inrichter de rechthebbenden van dit recht op
de hoogte binnen de twee weken nadat hij van het overlijden op de hoogte is
gebracht. De collectieve arbeidsovereenkomst of het pensioenreglement kan
een andere persoon met deze kennisgeving belasten.
114
1. Pensionering
Bepalingen zijn complementair
MAAR: hoe artikel 28 1 3e lid toepassen voor slapers?
de inrichter is niet op de hoogte van de pensionering
verplichtingen van de artikel 27 WAP (Sigedis): enkel ten opzichte van de pensioeninstelling
CAP: de verplichting van Sigedis uitbreiden naar de inrichter?
115
2. Uitbetaling van de prestaties
2.1 In welke omstandigheden kan het aanvullend pensioen nog vanaf
60 jaar worden uitgekeerd?
principe : uitbetaling bij pensionering
117
uitzonderingen
bereiken van de wettelijke pensioenleeftijd of voldoen aan de voorwaarden van
vervroegd wettelijk pensioen, maar het wettelijk pensioen niet opnemen, op
voorwaarde dat het pensioenreglement dit uitdrukkelijk voorziet
(art. 27 1, 6e lid) => op verzoek van de aangeslotene
in 2016 de leeftijd bereiken bedoeld in artikel 63 / 2 WAP (58, 57, 56 of 55 jaar)

=> uitbetaling op 60, 61, 62 of 63 jaar op verzoek van de aangeslotene (op
voorwaarde dat het pensioenreglement op 31.12.2015 dit toeliet)
ontslag ten vroegste op 55 j. met het oog op SWT in het kader van een
herstructureringsplan opgemaakt vr 1.10.2015
Uitbetaling op 60 jaar op verzoek van de aangeslotene
(op voorwaarde dat het pensioenreglement op 31.12.2015 dit toeliet)
118
Exemple 1: Laugmentation de l'ge de retraite effectif peut rsulter
en une rosion des rserves
Evolution rserves
Formule ( 60 ans) :
200.000 rente 60 ans = (0,5% x S1 + 2% x S2) x N
Hypothses:
150.000
Salaire : 35.000 EUR 25 ans

Plafond : 50.000 EUR 25 ans
Sexe : Homme
100.000
Affiliation : 25 ans
Constatation:
50.000
partir de 60 ans il y a une rosion*, en

dautres mots, laccroissement est plus
-
faible car la rente est paye moins
25 35 45 55 65 longtemps
Age
* Afin dillustrer plus clairement leffet de lrosion, lhypothse de croissance salariale et inflation est suppose tre gale zro
partir de 60 ans
[yyyy] Willis Towers Watson. All rights reserved. Proprietary and Confidential. For Willis Towers Watson and Willis Towers Watson client use only. 119
Exemple 2: Laugmentation de l'ge de retraite effectif rsulte
galement en une diminution du capital pour les dormants
Hypothse: dormant dun plan en rente 60 ans, rente mensuelle de 500 EUR
Loi du 18 dcembre
Capital correspondant a une rente Capital correspondant a une rente
2015: ge de
mensuelle a 60 ans: mensuelle a 65 ans:
paiement des
prestations = ge de
500 EUR x 12 x 12,0567 500 EUR x 12 x 10,8638
prise de la pension
= 72.340 EUR = 65.183 EUR
lgale
Diminution de 10%
2.2 Is men verplicht de pensioenprestaties uit het aanvullend
pensioenplan uit te keren op het moment van (vervroegde)
pensionering? Of kan de aangeslotene beslissen te wachten
tot de pensioenleeftijd van het reglement?
Aangeslotenen die na 1.1.2016 met pensioen gaan
Pensionering = uitbetaling, ook vr de pensioenleeftijd
Geen overgangsmaatregelen voor aangeslotenen die vr 31.12.2015
overeenkwamen met de WG om op pensioen te gaan na 1.1.2016
Soms zware financile gevolgen
Advies nr 37 CAP: een (gedeeltelijke) oplossing ?
(invoeren nieuwe gunstige anticipatiemaatregelen voor 55+)
121
Exemple 3: Lobligation de prise de retraite anticipe rsulte en une
diminution des prestations
Formule ( 65 ans) : capital = (2 x S1 + 7 x S2) x N / 40
Situation:
Dernier Salaire : 70.000 EUR

Plafond : 50.000 EUR
Dpart : 63 ans
Pension lgale : 63 ans (entre dans les conditions dun dpart 63 ans)
Maintenant, paiement du
Loi du 18 dcembre capital 63 ans, tenant en
Prcdemment, paiement du 2015: ge de compte un facteur de
capital 65 ans: paiement des rduction actuarielle de 65
prestations = ge de ans 63 ans
228.000 EUR prise de la pension
lgale 228.000 EUR x 0,86757
= 197.806 EUR
Diminution de 13%
Exemple 3 (suite): Lintroduction de la rduction linaire du capital suite a
la prise de retraite anticipe permet dattnuer limpact ngatif de celle-ci
pour certains bnficiaires
Situation:
Dernier Salaire : 70.000 EUR

Plafond : 50.000 EUR
Dpart : 63 ans
Pension lgale : 63 ans (entre dans les conditions dun dpart 63 ans)
Catgorie: 55+
Maintenant, paiement du capital

Loi du 18 dcembre
Prcdemment, paiement du 63 ans, tenant en compte dune
2015: ge de
capital 65 ans: rduction linaire de 2% par
paiement des
anne danticipation:
prestations = ge de
228.000 EUR prise de la pension
228.000 EUR x (100% 2 x 2%)
lgale
= 218.880 EUR
Diminution de 4%
Aangeslotenen die vr 1.1.2016 met pensioen zijn gegaan, maar voor wie het
aanvullend pensioen nog niet is vereffend
principe van artikel 27 1 WAP is enkel van toepassing sinds 1.1.2016
uitbetaling conform toenmalig reglement (vb. op de normale pensioenleeftijd)
124
3. Pensioenleeftijd
3. Pensioenleeftijd
3.1. De eindleeftijd in nieuwe pensioenplannen moet minstens gelijk
zijn aan de wettelijke pensioenleeftijd
Nieuwe pensioentoezeggingen vanaf 01.01.2016
Eindleeftijd = wettelijke pensioenleeftijd
126
3. Pensioenleeftijd
De eindleeftijd in het pensioenplan is onafhankelijk van de individuele
pensioendatum van de aangeslotene
vb.
aangeslotene kan met wettelijk pensioen op 67 j.

plan wordt ingevoerd in 2027
pensioenleeftijd: 66 of 67 jaar (voor alle aangeslotenen)
127
3. Pensioenleeftijd
Bestaande pensioentoezeggingen (op 01.01.2016)
eindleeftijd moet minstens gelijk zijn aan de wettelijke

pensioenleeftijd voor werknemers die in dienst treden vanaf
1.1.2019
Bij wijziging van pensioenleeftijd => minstens de in voege zijnde

wettelijke pensioenleeftijd (opgelet dynamisch beheer ! )
Onafhankelijk van de individuele pensioendatum van de

aangeslotene
128
3. Pensioenleeftijd
Vb. bestaande pensioentoezegging pensioenleeftijd 65 j.
aangeslotene treedt in dienst in 2027
pensioenleeftijd in het pensioenplan: 66 jaar
Vooral gevolgen voor DB plannen!
Indien de formule niet gewijzigd wordt, zullen de verworven

reserves per categorie van werknemers (in dienst vr
1.2.2025; in dienst vanaf 1.2.2025 en vr 1.2.2030; in dienst
vanaf 1.2.2030) anders aangroeien
129
Exemple 4: Une lgre diffrence de date dentre en service peut rsulter
en une diffrence significative des prestations acquises
Formule en rente : (0.5% S1 + 2% S2) x N
Situations:
Employ Marc Phil
Date dentre Janvier 2025 Mars 2025
Age retraite 65 66
Age la date dentre 25 25
Salaire entre 35,000 35,000
Rserve = Formule du plan x Ann x nEx

300.000 Evolution rserves
250.000
avec:
Age retraite 65
200.000 Ann : 10,86 pour Marc (65) / 10,61 pour Phil (66)
Age retraite 66
150.000
nEx : 1 anne de dcalage entre Marc et Phil
100.000 rsultant en une diffrence de 7%
dactualisation
50.000
- A 50 ans, leurs rserves acquises valent:

25 30 35 40 45 50 55 60 65 Marc: 37.020 EUR et Phil : 33,610 EUR (-9%)
3. Pensioenleeftijd
3.2 Is de toetreding van een nieuwe inrichter bij een multi-
inrichterspensioenstelsel met een eindleeftijd lager dan
65 jaar vanaf 1.1.2016 nog mogelijk?
MIPS- circulaire FSMA van 5 augustus 2016 :

n pensioentoezegging per inrichter ; dus evenveel toezeggingen als
inrichters
Dus: nieuwe inrichters => eindleeftijd van minstens 65 / 66 / 67 jaar
MAAR: dan gaat het niet meer om een identiek pensioenstelsel
CONCLUSIE: in een MIPS met eindleeftijd jonger dan 65 jaar kan geen
nieuwe inrichter meer toetreden
Geen eensgezindheid in de CAP verwijzing naar MIPS circulaire FSMA
131
3. Pensioenleeftijd
Concrete gevolgen van een MIPS met eindleeftijd jonger dan 65 jaar
Geen nieuwe inrichters meer
Tenzij de inrichter de verplichting heeft om het pensioenstelsel

over te nemen op grond van andere wetten ? ( vb. Overdracht van
onderneming en plan in CAO ; inbreng van algemeenheid enz.)
...
132
3. Pensioenleeftijd
3.3. De termijn van de nieuwe voorschotten moet minstens gelijk
zijn aan de wettelijke pensioenleeftijd. Impliceert dit eveneens
een verhoging van de eindleeftijd van de (bestaande)
pensioenplannen tot de wettelijk pensioen leeftijd?
Neen: eindleeftijd van pensioenplan kan verschillend zijn van termijn

van voorschot, inpandgeving, toewijzing van afkoopwaarde aan
wedersamenstelling hypothecair krediet
Sowieso heeft de aangeslotene slechts recht op aanvullend pensioen

bij pensionering
Voorbeeld :
pensioenleeftijd in pensioenplan : 60 jaar
nieuw voorschot in 2016 termijn : 65 jaar
pensionering aangeslotene : 67 jaar
133
Exemple 5: Le terme des nouvelles avances sur prestations doit au
moins correspondre lge lgal de la pension
Formule ( 60 ans) : capital = (2 x S1 + 7 x S2) x N / 35
Situation:
Age actuel 55 ans

Montant de lavance 100.000
Terme de lavance: 65 ans (correspond lge lgal jusque 2025)
Mise la pension de laffili: 67 ans
Salaire 60 ans : 70.000 -> 67 ans : 85.000
Plafond 60 ans : 50.000 -> 67 ans : 55.000
Capital 60 ans: (2 x 50.000 + 7 x 20.000) x 35 /35 = 240.000 EUR
Remboursement avance prvu

Loi du 18 dcembre Quel capital est alors du laffili ?
65 ans : 100.000 + intrts dus
2015: ge de 135.000 EUR ?
(entre 55 et 65 ans)
paiement des
= 150.000 EUR
prestations = ge de Non! Car si les 150.000 avait t
prise de la pension disposition de lorganisme de pension
A 67 ans, capital:
lgale un rendement aurait pu tre gnr
(2 x 55.000 + 7 x 30.000) x 35 /35
durant les 2 annes
= 285.000 EUR
Exemple 5: Le terme des nouvelles avances sur prestations doit au
moins correspondre lge lgal de la pension
Pistes de solution pour prolongation entre 65 et 67 ans :
1. Remboursement de lavance par laffili
2. Avance prolonge au taux du moment avec paiement priodique ou non

dintrts.
1. Avec Paiement dintrt (5%) : charge dintrts annuelle : 7.500 EUR
capital au terme 135.000 EUR
2. Avec capitalisation dintrts (sans paiements priodiques) : 150.000
EUR + intrts = 165.000 EUR capital au terme 120.000 EUR
3. Rachat dune partie de la pension complmentaire par lorganisme de pension;

correspondant au montant de lavance. Solution pragmatique. Attention, prise
en compte de labsence de capitalisation dans le calcul dduire de la
prestation paye. Par exemple, intrt de 7% (avance 170.000 EUR)
capital au terme 115.000 EUR
3. Pensioenleeftijd
3.4. Moeten pensioentoezeggingen gesloten vr 1.1.2016 met
inwerkingtreding vanaf of na 1.1.2016 de nieuwe regels rond de
pensioenleeftijd respecteren?
Vb Pensioenplan met eindleeftijd 60 j. werd ingevoerd bij
CAO bepaalde duur vr 2007

CAO wordt om de 2 jaar verlengd
CAO van november 2015 verlengt de vorige CAO
=> pensioenreglement treedt in werking op 1 maart 2016
Invoering in werking treding
MAAR: aantonen dat invoering dateert van vr 1.1.2016

vb.
Datum van ondertekening CAO
Wijziging arbeidsreglement
Datum van ondertekening van de verzekeringsovereenkomst
136
137
Sabrina Barbieaux An Van Damme
Willis Towers Watson Claeys & Engels
Sabrina.Barbieaux@willistowerswatson.com An.vandamme@claeysengels.be
https://www.willistowerswatson.com www.claeysengels.be
138
Seminar BePLA IA|BE
Vervroegingsmechanismen
Jurgen De Vreese, Lydian
Benot Terwagne, Nexyan

Vervroegingsmechanismen
Jurgen De Vreese
14 september 2016
Inleiding
Wet van 18 december 2015
Absolute nietigheid vervroegingsmechanismen (o.a. artikel 27 4 WAP)
Bepalingen die als doel en/of als gevolg hebben dat zij:
o De gevolgen van een uittreding of de pensionering voor de wettelijke

pensioenleeftijd op de omvang van de aanvullende pensioenprestatie
opheffen of beperken;
o Bijkomende voordelen toekennen omwille van de uittreding of de
pensionering;
En die aldus leiden tot een verhoging van de verworven reserves en/of
verworven prestaties of tot elk ander bijkomend voordeel omwille van
pensionering of de uittreding.
141
Inleiding
Commissie voor aanvullende pensioenen
o Advies nr. 37 (22 april 2016)
Invoering nieuwe vervroegingsmechanismen na 1 januari 2016
o Advies nr. 38 (15 juli 2016)
Hoofdstuk 9 (p. 49-57) m.b.t. vervroegingsmechanismen
142
I. Welke bepalingen zijn geviseerd
CAP heeft een niet-uitputtende inventaris gemaakt
Bepalingen die geviseerd zijn
o Plan van het type vaste prestatie

eindleeftijd 65 jaar, maar mogelijkheid om vanaf 60 jaar prestaties te
genieten zonder vermindering van de verworven prestaties of met
toepassing van een voordelige actuarile vermindering
toekenning van extra jaren op het einde van de loopbaan (future
service)
o Plan van het type vaste bijdragen of cash balance
storting van buitengewone premies omwille van uittreding (bv. bij
SWT)
143
I. Gunstige vervroegingsmaatregelen
Bepalingen die niet geviseerd zijn
o Regels waardoor AP evenredig evolueert volgens ancinniteit of

leeftijd (niet-discriminatie)
o Betaling nmalige premie voor periode gedekt door de
opzeggingsvergoeding
o Vasteprestatieplan met in pensioenformule een loopbaanbreuk
(bv. n/35 of n/40) die niet meer dan 1 mag zijn
o Bepaling dat het referentieloon voor de berekening van de
prestatie vanaf een bepaalde leeftijd berekend wordt op het
gemiddelde van de x laatste jaren
144
I. Gunstige vervroegingsmaatregelen
Bepalingen die niet geviseerd zijn
o Pensioenplan met pensioenleeftijd 60 jaar (in de mate nog

toegestaan onder gewijzigde wetgeving)
o Regels die aanzetten om langer in dienst te blijven (bv.
loopbaanjaren na 60 jaar tellen 1,1 maal mee in de vaste
prestatie pensioenformule
o Behoud van overlijdensdekking tot aan pensionering (bv. bij
SWT)
145
II. Overgangsmaatregelen
De absolute nietigheid is in principe vanaf 1 januari 2016

onmiddellijk van toepassing
Verschillende overgangsmaatregelen
146
II. Overgangsmaatregelen (art. 63/5 WAP)
A. Niet van toepassing op aangeslotenen die ten

laatste op 31 december 2016 de leeftijd van 55 jaar
bereiken
Verplichte combinatie met overgangsmaatregelen opname AP
Leeftijd in 2016 Opnameleeftijd Vervroegings-

mechanisme
58 jaar 60 jaar JA
57 jaar 61 jaar JA
56 jaar 62 jaar JA
55 jaar 63 jaar JA
- 55 jaar Wettelijk pensioen NEEN
147
A. Niet van toepassing op aangeslotenen die ten

laatste op 31 december 2016 de leeftijd van 55 jaar
bereiken
Na 1 januari 2016 nog gunstige vervroegingsmaatregelen

invoeren voor + 55 jaar?
o In wetgeving geen uitdrukkelijke vermelding dat overgangsmaatregel
enkel geldt voor clausules die al bestonden op 1 januari 2016 (wel in
art. 63/2 WAP)
o Voorbereidende werken: nieuwe regels kunnen niet meer worden
ingevoerd
o CAP advies nr. 37: er kunnen wel nog nieuwe gunstige
vervroegingsmaatregelen ingevoerd worden (unaniem)
148
B. Geen vermindering van de verworven reserves
Slechts enkele pensioenreglementen voorzien in de onmiddellijk

toekenning van verworven reserves ingevolge gunstige
vervroegingsmaatregelen
Enkel in die gevallen is deze overgangsmaatregel relevant
Hoe toepassen:
o Voor elke aangeslotene afzonderlijk
o Reserves op datum van inwerkingtreding van de wet
o Enkel vermindering ingevolge art. 27, 4 WAP
o Praktische moeilijkheden (informaticasystemen)
149
III. Toepassing in de tijd van art. 27, 4 WAP
A. Minstens 55 jaar in 2016
Verdere toepassing van vervroegingsmechanismen
Al dan niet opname van het voordeel van de gunstige anticipatie

in de verworven prestaties
o WEL geen impact indien uittreden voor pensionering
o NIET wel impact indien uittreden voor pensionering
Uitdrukkelijk bevestigd in de wet van 18 december 2015
150
III. Toepassing in de tijd van art. 27, 4 WAP
B. Nog geen 55 jaar in 2016
Absolute nietigheid vanaf 1 januari 2016

Enkel voor toekomstige effecten van de pensioentoezegging en
niet voor rechten die reeds onherroepelijk zijn vastgesteld
o Toekenning future service bij uittreding voor 1 januari 2016 kan

behouden blijven
o Mogelijke vervroegde opname zonder vermindering zal niet meer
kunnen (zowel slapers als actieven)
151
IV. Hoe te verzoenen met Barber
Vervroegingsmechanismen werden soms ingevoerd om

tegemoet te komen aan Barber
o Pensioenleeftijd 65 jaar, maar mogelijkheid om op te nemen op

60 jaar zonder actualisering
o Pensioenleeftijd op 65 jaar, maar de pensioenprestatie die
overeenstemt met de gunstigste behandeling in n2 kan vanaf 60
jaar worden verkregen zonder actualisering
Deze bepalingen zullen behoudens de overgangsmaatregelen niet

langer toegepast kunnen worden.
152
V. Concrete voorbeelden
Benoit Terwagne - NEXYAN
153
La fin programme des anticipations
favorables
14 septembre 2016 Benot Terwagne

Ceci nest pas une mesure danticipation favorable
Lavis 38 prcise que
But atteindre avec des annes de carrire dans la formule de pension (n/35
ou n/40 par exemple) et qui prcise que la fraction ne pourra dpasser 1
les avantages de pension complmentaire voluent en fonction de lanciennet

ou de lgePrime fixe ou but atteindre par morceau
Un plan existant avec un ge terme de 60 ans
attention la discrimination pour les autres exemples (x 1,1!)
La CPC pense que le maintien de la couverture dcs jusque lge de xx ans

dans certaines circonstances particulires
15
5
Anticipation favorable - exemple concret
Exemple de mesure danticipation favorable : limitation des consquences et

avantages complmentaires...
Rente retraite 65 ans : (70% x S - EPL) x N/40

En cas de retraite anticipe, lestimation pension lgale tient compte de la
rduction des annes manquantes
Salaire : 60.000 / EPL : 26.864 (63 ans 25.472 ) / N : 40
Rente 65 ans : 15.136 ((70% x 60.000 26.864 ) x 40/40)
soit un capital de 156.203 (10,32 MR 6%)
Rente 63 ans : 15.702 ((70% x 60.000 25.472 ) x 38/40)
soit un capital de 169.739 (10,81 MR 6%)
Laffili prend sa retraite lgale anticipe (63 ans et 42 annes de

contribution)...sil na pas atteint lge de 55 ans au 31/12/2016, son capital
pension complmentaire deviendra : 14,379 (15.136 x 38/40) x 10,32 x 0,8675 =
128,731 !
15
6
Exemple de mesure danticipation favorable : limitation des consquences et

octroi davantages complmentaires...
Capital retraite 65 ans : (3 x S1 + 9 x S2) x N / 40

En cas de retraite anticipe, 85% (3% par anne danticipation) x capital
retraite promis lge de 65 ans
Salaire : 60.000 / Plafond : 53.528 / N : 40

Capital 65 ans : 218.832
Capital 60 ans retraite anticipe : 186.007 (85% x 218.832 )
Rserve acquise (MR - 6%) : 135.279 = 0.7065 x 35/40 x 218.832
Laugmentation de 135.279 186.007 ne sera pas plus dapplication pour les

affilis qui nont pas atteint lge de 55 ans au 31/12/2016!
15
7
Exemple de mesure danticipation favorable : limitation des consquences
Capital retraite 65 ans : (3 x S1 + 9 x S2) x N / 40

En cas de retraite anticipe, pas dactualisation du capital acquis
Salaire : 60.000 / Plafond : 53.528 / N : 40

Capital 65 ans : 218.832
Capital 60 ans retraite anticipe : 191.478 (35/40 x 218.832 )
Rserve acquise (MR - 6%) : 135.279 = 0.7065 x 35/40 x 218.832
Laugmentation de 135.279 191,478 ne sera pas plus dapplication pour les

affilis nont pas atteint lge de 55 ans au 31/12/2016!
15
8
Anticipation favorable - Nullit
Exemple de clause frappe de nullit :
Plans DB : CV = N/35 * 2 * T
Plan 1: capital 65 ans sans anticipation favorable

(entre 60 et 65 ans : rserves acquises en MR/FR, 6%)
Plan 2: capital 65 ans sans rduction entre 60 et 65 ans
Plan 3: capital 60 ans
Homme, entr en service 25 ans,

T = 70 000 60 ans, inchang ente 60 et 65 ans
15
9
Anticipation favorable - Nullit
Exemple de clause frappe de nullit :
Plans DB : CV = N/35 * 2 * T
- liquidations anticipes possibles uniquement si dans les conditions de prendre sa

PL et prvu au rglement (ou dispositions transitoires et prvu au rglement
existant le 31/12/2015)
- Dernire colonne = pas prvue par le lgislateur, mais aurait sembl plus
quitable...: forcer les plans 60 mettre leur terme 65 sans gestion dynamique
et avec anticipation favorable si 55 ans ou+ en 2016
16
0
Anticipation favorable plan 60 ans
Pour tous les travailleurs

- engags avant le 01/01/2019
- affilis plan avec un ge terme de 60 ans
... les conditions favorables dun plan 60 ans reste dapplication
Si ils quittent lentreprise avant 60 ans, le capital reste acquis lge de 60 ans
Toutefois, ils ne pourront plus percevoir ce capital lge de 60

ans...sauf pour les longues carrires
Ils pourront se couvrir en cas de dcs avant lge de 60 ans
Ils pourront toujours transfrer leur droits lge de 60 ans...afin de
pouvoir bnficier dun rendement aprs lge de 60 ans
16
1
Clause de sauvegarde de la rserve acquise
Certains plans calculent la rserve acquise en tenant compte des conditions
danticipation favorable
Si plus de 55 ans au 31 dcembre 2016tout continue comme avant. Pas

dimpact pour ces affilis (dormant ou actif)
Pour les moins de 55 ans, lentre en vigueur de larticle 27, 4 de la LPC ne

peut en aucun cas conduire, une diminution des rserves acquises qui
existaient la date de cette entre en vigueur
Ce nest pas de la gestion dynamique
16
2
Clause de sauvegarde de la rserve acquise - exemple
Exemple :
Rente de retraite 65 ans : 2% x S x n
Conversion en capital : prix de rente avec rversion (60%) au profit conjoint

survivant
Anticipation favorable partir de lge de 60 ans, rente acquise
Base technique : Taux dintrt 6% et table MR/FR
16
3
Clause de sauvegarde de la rserve acquise - exemple
Exemple :
Prix de Rserve acquise Rserve acquise

Rente Prix de rente 65 avant la loi du 18 aprs la loi du 18 Rserve
Date Age Service Salaire acquise rente 60 ans ans 60-xEx 65-xEx Dcembre 2015 Dcembre 2015 avec Clause
1/01/2016 50 20 25.000 10.000 12,86328 11,79774 0,526506 0,371999 67.726 43.887 67.726
1/01/2017 51 21 25.500 10.710 12,86328 11,79774 0,560266 0,395852 77.186 50.017 67.726
1/01/2018 52 22 26.010 11.444 12,86328 11,79774 0,596392 0,421376 87.796 56.893 67.726
1/01/2019 53 23 26.530 12.204 12,86328 11,79774 0,635081 0,448711 99.696 64.605 67.726
1/01/2020 54 24 27.061 12.989 12,86328 11,79774 0,676555 0,478015 113.041 73.252 73.252
1/01/2021 55 25 27.602 13.801 12,86328 11,79774 0,721062 0,50946 128.007 82.951 82.951
1/01/2022 56 26 28.154 14.640 12,86328 11,79774 0,768875 0,543242 144.794 93.829 93.829
1/01/2023 57 27 28.717 15.507 12,86328 11,79774 0,820304 0,57958 163.630 106.034 106.034
1/01/2024 58 28 29.291 16.403 12,86328 11,79774 0,875698 0,618717 184.772 119.735 119.735
1/01/2025 59 29 29.877 17.329 12,86328 11,79774 0,935448 0,660933 208.517 135.122 135.122
1/01/2026 60 30 30.475 18.285 12,86328 11,79774 1 0,706542 235.204 152.416 152.416
16
4
Anticipation favorable - prpension
Pour tous les travailleurs gs dau moins 55 ans au 31/12/2016 des nouvelles
conditions danticipation favorables pourront encore sappliquer (cf avis n37 de
la CPC du 22/4/2016)
Exemple dun plan en prime fixe : versement au moment du dpart la

prpension dune prime unique qui correspond 5 annes de primes
Encore uniquement possible si >= 55 ans en 2016

Le capital ne sera plus payable qu lge de la pension
La date du paiement des prestations pourra tre 60 ans si 58 ans en 2016,
61 ans si 57 ans en 2016, 62 ans si ...
Pour les personnes qui ne pourront pas bnficier des mesures transitoires, les
conditions seront nettement moins favorables, mais
Ils pourront se couvrir en cas de dcs avant le terme de prestations
Ils pourront toujours demander de transfrer leur droits
16
5
Benot Terwagne
Partner Actuary
Direct Phone : (32) 2 704 43 21

Excelsiorlaan 23, 1930 Zaventem
For disclaimer and contractual terms see www.nexyan.be
16
6
16
6
Contact:
Jurgen De Vreese
Counsel
Tour & Taxis
Havenlaan 86c, b 113
1000 Bruxelles
Employment, Pensions & Benefits
jurgen.devreese@lydian.be
+32 2 787 90 39
167
Seminar BePLA IA|BE
Panel avec les experts
Panel met de experten

Cocktail

Seminarie Bepla 14092016 - Red

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Seminarie Bepla 14092016 - Red

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Seminar BePLA IA|BE

Jan Van Gysegem

15h05 Herziening van de minimum Vronique Pertry, Eubelius

17h50 Panel met de experten / Panel avec les

Instauration de la possibilit dune

Elise Laeremans, Younity

Fabian de Bilderling, Intgrale

Seminarie BePLA - IA|BE

Indien de aangeslotene zijn werkgever verlaat : quid overlijdens-

Wens van de groep van 10 was om een oplossing te vinden

Seminarie BePLA - IABE 9

Geen medisch onderzoek

Aanvullende termijn van 11 maanden om te kiezen voor overlijdensdekking gelijk

Seminarie BePLA - IABE 10

Deze mogelijkheid geldt eveneens voor de uittredingen light

Nieuwe informatieverplichtingen bij uittreding:

Seminarie BePLA - IABE 12

Keuze aanbieden ook al geniet de begunstigde van

Plan met enkel overlijdensdekking voor

Seminarie BePLA - IABE 13

Seminarie BePLA - IABE 14

Informatie op het ogenblik van uittreding:

Seminarie BePLA - IABE 15

Begunstigde overlijdenskapitaal voor slapers hebben recht op

Seminarie BePLA - IABE 16

En cas de dcs avant la retraite,

Sortie Dcs Retraite

Age Rserve Prestation acquise

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Prestation en cas de dcs = 0

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Age Rserve Prestation acquise

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Rserves MR/FR 1,6%

Sortie Prestation en cas de dcs = 0 Retraite

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Rserves MR/FR 1,6%

Rserves MR/FR 6% Rserves

Sortie En cas de dcs, rente de survie Retraite

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Sortie Prestation en cas de dcs = 0 Retraite

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Sortie Prestation en cas de dcs = 0 Retraite

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Sortie Transfert Transfert Retraite

MR/FR 1,6% Prestation

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Couverture dcs Rserves

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

MK/FK 1,6% Prestation

Rserve Rserves acquises

Age Rserve Prestation acquise

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Excut par une entreprise dassurance en branche 21 en primes uniques successives

Couverture dcs Prestation

Age Rserve Prestation acquise

Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP

Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP

Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP

Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP

Excut par une entreprise dassurance en branche 23 ou par une IRP